Academic Focus

มนาคม 2559

สารบญ - บทนา 1

- การคานวณหาสมาชกสภาผแทนราษฎร 2

แบบบญชรายชอ ตามมาตรา 86

- หลกการสาคญของระบบการเลอกตง 3

แบบจดสรรปนสวนผสม

- ความคดเหนเกยวกบระบบการเลอกตง 9

แบบจดสรรปนสวนผสม

- บทสรปและความคดเหนของผศกษา 14 - บรรณานกรม 16

ระบบการเลอกตงแบบใหม : แบบจดสรรปนสวนผสม

เอกสารวชาการอเลกทรอนกส สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร http://www.parliament.go.th/library

บทนา

เมอวนท 22 พฤษภาคม 2557 คณะรกษาความสงบแหงชาตไดควบคมอานาจการปกครองประเทศ โดยคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) มพลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ตามประกาศคณะรกษาความสงบแห งชาต ฉบบท 1/2557 เร อง การควบคมอานาจการปกครองประเทศและไดมประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 11/2557 เรอง การสนสดของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มผลทาใหรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 สนสดลง จงตองมการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบใหมขนมาใชบงคบ

โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 มาตรา 32 กาหนดใหมคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญขนคณะหนงจานวนสามสบหกคนเพอจดทารางรฐธรรมนญประกอบดวย

1. ประธานกรรมาธการจานวนหนงคน ชงประธานสภาปฏรปแหงชาตแตงตงจากบคคลตามทคณะรกษาความสงบแหงชาตเสนอเปนประธานกรรมาธการ

2. ผซงสภาปฏรปแหงชาตเสนอ จานวนยสบคน 3. ผซงสภานตบญญตแหงชาต คณะรฐมนตร และ

คณะรกษาความสงบแหงชาตเสนอฝายละหาคน โดยมการแตงตงนายบวรศกด อวรรณโณ เปนประธาน

กรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ (ประกาศสภาปฏรปแหงชาต เรอง แตงตงคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ, 2557, น.1-2 )

2

ตอมาเมอวนท 6 กนยายน 2558 มการประชมสภาปฏรปแหงชาต เพมเตม ครงท 67/2558 โดยมวาระสาคญ คอพจารณารางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. …. เพอลงมตใหความเหนชอบหรอไมเหนชอบรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช .... ทงฉบบ ตามทคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ เสนอ ซงสภาปฏรปแหงชาตมมตไมใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. …. ตามทคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ เสนอ ดวยคะแนนเสยงไมเหนชอบ 135 เสยง เหนชอบ 105 เสยง และงดออกเสยง 7 เสยง ทาใหสภาปฏรปแหงชาตเปนอนสนสดลงและทาใหคณะกรรมาธการ ยกรางรฐธรรมนญเปนอนสนสดลงดวย ตามมาตรา 38 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 แกไขเพมเตม (ฉบบท 1) พทธศกราช 2558

เมอคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญสนสดลงจงไดมการแตงตงคณะกรรมการรางรฐธรรมนญ ตามมาตรา 39/1 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 แกไขเพมเตม (ฉบบท 1) พทธศกราช 2558 ทกาหนดใหมคณะกรรมการรางรฐธรรมนญขนคณะหนง ประกอบดวยประธานกรรมการคนหนงและกรรมการอนอกไมเกนยสบคน เพอทาหนาทรางรฐธรรมนญ ใหแลวเสรจภายในหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทไดรบแตงตง และคณะรกษาความสงบแหงชาตไดพจารณาเหนสมควรแตงตงคณะกรรมการ รางรฐธรรมนญขน โดยมนายมชย ฤชพนธ เปนประธานกรรมการรางรฐธรรมนญ (ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต เรอง แตงตงคณะกรรมการรางรฐธรรมนญ, 2558, น.1-2)

การคานวณหาสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ ตามมาตรา 86 สาหรบรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช .... (รางเบองตน) กาหนดให สภาผแทนราษฎรประกอบดวยสมาชกจานวน 500 คน ดงน (1) สมาชกซงมาจากการเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตงจานวน 350 คน (2) สมาชกซ งมาจากบญชรายชอของพรรคการเมองจานวน 150 คน ซงสมาชกสภาผแทนราษฎรทมาจากการเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตงใหใชวธออกเสยงลงคะแนนโดยตรงและลบ โดยใหแตละเขตเลอกตงมสมาชกสภาผแทนราษฎรไดเขตละหนงคน และผมสทธเลอกตงมสทธออกเสยง ลงคะแนนเลอกตงไดคนละหนงคะแนน โดยจะลงคะแนนเลอกผสมครรบเลอกตงผใด หรอจะลงคะแนน ไมเลอกผใดเลยกได จงทาใหเกดแนวความคดเกยวกบระบบการเลอกตงแบบใหม หรอ “แบบจดสรร ปนสวนผสม” เปนการนาคะแนนจากการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงมาคานวณหาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอของแตละพรรคการเมอง ซงเปนการเลอกตงแบบใหมโดยใหผมสทธเลอกตงมสทธเลอกไดเฉพาะสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตง กลาวคอ ใชบตรเลอกตง ใบเดยวโดยใหเลอกไดเฉพาะสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงเทานน จงเทากบวาเปนการเลอกคนเทากบเลอกพรรค ซงการคานวณจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอของแตละพรรคการเมองใหคานวณไดดงน

1. นาคะแนนรวมทงประเทศทพรรคการเมองทกพรรคทสงผสมครรบเลอกตงแบบบญชรายชอไดรบจากการเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตงหารดวยหารอยอนเปนจานวนสมาชกทงหมดของสภาผแทนราษฎร เปนการคานวณหาคาเฉลยจานวนคะแนนตอสมาชกหนงคน

3

2. นาคาเฉลยจานวนคะแนนตอสมาชกหนงคนไปหารจานวนคะแนนรวมทงประเทศของพรรคการเมองแตละพรรคทไดรบจากการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงทกเขตเลอกตง จานวนทไดรบใหถอเปนจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคการเมองนนจะพงมได

3. นาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคการเมองจะพงมไดลบดวยจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงทงหมดทพรรคการเมองนนไดรบเลอกตงในทกเขตเลอกตง ผลลพธคอจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอทพรรคการเมองนนจะไดรบ

แตอยางไรกตามการคานวณหาสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอของแตละพรรคการเมองนนตองคานงถงจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงของแตละพรรคการเมอง ดงน

ถาพรรคการเมองใดมผไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงเทากบหรอ สงกวาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคการเมองนนจะพงมได

1. ใหพรรคการเมองนนมสมาชกสภาผแทนราษฎรตามจานวนทไดรบจากการเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตง และไมมสทธไดรบการจดสรรสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ และ

2. ใหนาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอทงหมดไปจดสรรใหแกพรรคการเมองอนทมจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงตากวาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคการเมองนนจะพงมไดตามอตราสวน แตตองไมมผลใหพรรคการเมองใดมสมาชกสภาผแทนราษฎรเกนจานวนทจะพงมได เมอไดจานวนผไดรบเลอกตงแบบบญชรายชอของแตละพรรคการเมองแลว ใหผสมครตามลาดบหมายเลขในบญชรายชอสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอของพรรคการเมองนน เปนผไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร หลกการสาคญของระบบการเลอกตงแบบจดสรรปนสวนผสม ความมงหวงของคณะกรรมการรางรฐธรรมนญตองการแกไขสภาพปญหาการเมองไทยทเกดขนในอดต โดยหามาตรการปองกนมใหบคคลซงเคยกระทาการทจรตตอหนาทหรอทจรตในการเลอกตงเขาสอานาจ ทางการเมองและกาหนดโครงสรางฝายนตบญญตทมความเหมาะสมกบประเทศไทยในอนาคต เชน ทาอยางไรทจะใหคะแนนทกคะแนนทประชาชนลงใหในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรมความหมายไมถกทงเสยเปลา ดงนน เพอใหเปนไปตามความมงหวงดงกลาว จงไดกาหนดหลกการใหมของระบบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร สรปได ดงน 1. หลกคดระบบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรทเหมาะสมกบประเทศไทย เนองจากในอดตคะแนนของประชาชนทเลอกผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงใด ๆ ซงไมไดคะแนนเปนลาดบท 1 ของเขตเลอกตงนน ๆ (ไมชนะการเลอกตง) คะแนนดงกลาวแทบจะถกทงสญเปลา ดงนน หลกคดระบบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรทเหมาะสมกบประเทศไทยจะตองประกอบดวย 1) สมาชกสภาผแทนราษฎรควรมาจากการเลอกตงของประชาชนโดยตรง

4

2) ระบบการเลอกตง ไมควรซบซอน ประชาชนเขาใจงาย 3) เพอเปนการเคารพประชาชนทลงคะแนน จงจะพยายามทาใหคะแนนเลอกตงทประชาชนลงใหทกคะแนนมความหมาย ไมวาจะลงคะแนนใหบคคลใด คะแนนนนสวนใหญไมควรสญเปลา 4) เปนระบบการเลอกตงทสงเสรมใหประชาชนสนใจออกมาใชสทธเลอกตง 5) เขากบบรบทหรอวถชวตของไทยโดยไมขดกบหลกสากล เพอเปนการทาใหหลกคดขางตนมความเปนไปได จงกาหนดใหมการเลอกตงแบบแบงเขตโดยใชระบบคะแนนนาเสยงขางมาก และนาระบบสดสวนมาใชดวยการคานวณแบงสดสวนการไดมาซงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ โดยใชบตรเลอกตงแบบแบงเขตใบเดยว และใหผมสทธเลอกตงเลอกผสมครรบเลอกตงแบบแบงเขตไดเขตละ 1 คน โดยใหนาคะแนนของผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตของทกคนมารวมเปนคะแนนของพรรค และนาคะแนนของทกพรรคการเมองมารวมเปนคะแนนทงประเทศ จากนนใหหาคาเฉลยคะแนนของสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคควรจะไดตอ 1 คน คอ นาคะแนนของทกพรรคทไดรบเลอกตงทงประเทศหารดวยจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงหมด (500 คน) จากนนใหนาคาเฉลยทไดไปหารจานวนคะแนนทแตละพรรคได เพอใหไดมาซงจานวนทแตละพรรคจะพงมสมาชกสภาผแทนราษฎรได ทงน ตองใหเอกสทธแกผไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตทกคนตองไดเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร โดยหากพรรคใดไดจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเปนจานวนเทาใด ใหนาจานวนดงกลาวมาเปรยบเทยบกบจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคจะพงม หากไดจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรไมครบตามจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคจะพงมเทาใด ใหจดสรรเพมจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอใหเทากบจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทพรรคจะพงม และหากเกดกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตมจานวนเกนจานวนทงหมดทแตละพรรคพงจะมได ใหพรรคนนไดสมาชกสภาผแทนราษฎรเทากบจานวนทไดจรงซงรวมถงจานวนทเกนมาของสมาชกสภาผแทนราษฎรทแตละพรรคจะพงมดวย ซงจะมความเปนธรรมแกทกพรรคทจะไดจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรตามสดสวนของคะแนนทประชาชนผมสทธเลอกตงลงให จงมผเรยกระบบการเลอกตงนวา “แบบจดสรรปนสวนผสม” ระบบการเลอกตงซงใชบตรเลอกตงใบเดยวน จะทาใหประชาชนเกดความสนใจทจะมาใชสทธเลอกตงมากขน เนองจากประชาชนสามารถใชสทธไดงาย ไมมความซบซอน และจะรสกวาคะแนน ทกคะแนนมความหมาย (คะแนนของตนจะไมเสยเปลา) โดยผลการเลอกตงจะเปนการเลอกสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตง และจะมผลตอจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอดวย ซงกรณนจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทแตละพรรคการเมองจะไดนน จะขนอยกบการจดทาบญชรายชอของพรรคการเมองวาจะสามารถจงใจใหประชาชนเลอกพรรคการเมองของตนไดมากนอยเพยงใด เนองจากผมสทธเลอกตงจะตองพจารณาคณสมบตหรอจดเดนของผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงและพรรคการเมองไปพรอมกน พรรคการเมองจงตองสรรหาผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงในแตละเขตใหตรงกบความตองการของผมสทธเลอกตง

5

นอกจากนหากมการประกาศผลการเลอกตงแลว ตอมาพบวา มการทจรตการเลอกตง จงตองมการเลอกตงใหม ซงการเลอกตงใหมจะมผลกระทบตอจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอดวย ระบบนจงเปนการทาใหพรรคการเมองตระหนก ใหความสาคญและระมดระวงในการสงผสมครรบเลอกตงแบบแบงเขตใหไดบคคลทดทสด และจะตองไมทจรตการเลอกตง ทงน การบรหารจดการในการใชบตรเลอกตง 1 ใบ จะมความสะดวกและมประสทธภาพมากขน จากการใชบตรเลอกตง 2 ใบเชนในอดต และทาใหบตรเสยนอยลง ตลอดจนประหยดงบประมาณในการเลอกตง 2. ผทไดรบเลอกตงจะตองไดคะแนนเสยงมากกวาคะแนนเสยงของประชาชนทไมประสงคเลอกผใดเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร และในกรณทผสมครรบเลอกตงผทไดรบคะแนนเสยงเลอกตงไมมากกวาคะแนนเสยงทไมประสงคเลอกผใดเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรจะสมครรบเลอกตงในการเลอกตงครงใหมอกมได เพอเปนการเปดโอกาสใหประชาชนสามารถแสดงความไมเหนดวยกบการเลอกตงทคหาเลอกตงไดอยางถกตองตามกฎหมาย ซงหลกการดงกลาวเปนกลไกในการควบคมพรรคการเมองใหมความรบผดชอบในการพจารณาสงผสมครรบเลอกตงทมคณสมบตครบถวนทงในเรองคณธรรมและจรยธรรมโดยกาหนดใหประชาชนเปนตวชวด 3. ผสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตง ตองเปนผทพรรคการเมอง สงสมครรบเลอกตง และจะสมครรบเลอกตงเกนหนงเขตมได และเมอมการสมครรบเลอกตงแลว ผสมครรบเลอกตงหรอพรรคการเมองจะถอนการสมครรบเลอกตงหรอเปลยนแปลงผสมครรบเลอกตงไดเฉพาะกรณทผสมครตายหรอขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหาม และเปนกรณทเปลยนแปลงกอนวนปดการรบสมครรบเลอกตง ทงน พรรคการเมองใดสงผสมครรบเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตงแลว ใหมสทธสงผสมครรบเลอกตงแบบบญชรายชอ และผสมครรบเลอกตงตองสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงหรอสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชออยางใดอยางหนงเทานน 4. การจดบญชรายชอผสมครรบเลอกตงแบบบญชรายชอ กาหนดใหเปนบญชรายชอบญชเดยวทงประเทศ เนองจากในระบบการเลอกตงแบบจดสรรปนสวนผสมเปนระบบทตองใชการคานวณคะแนนทงประเทศ และจะตองทาใหสดสวนของผสมครรบเลอกตงในบญชรายชอไมกระจกตวเฉพาะภายในกรงเทพมหานครหรอจงหวดใหญเทานน โดยตองมการกาหนดเงอนไขใหแตละบญชรายชอมการจดสรร ใหบคคลในรายชอของบญชนนมาจากทกภมภาคในสดสวนทเหมาะสม เพอใหผสมครรบเลอกตงแบบบญชรายชอไดมการกระจายตวผแทนไปยงภมภาคตาง ๆ (ประพนธ นยโกวท กรรมการรางรฐธรรมนญ และทมกรรมการรางรฐธรรมนญ (กรธ.), 2559, น.1-4,16)

9

ความคดเหนเกยวกบระบบการเลอกตงแบบจดสรรปนสวนผสม ซงเปนระบบการเลอกตงแบบใหมของประเทศไทยทใชบตรเลอกตงใบเดยวในการเลอกทงคนทงพรรค จงทาใหเกดมมมองและความคดเหนทหลากหลายจากบคคลตาง ๆ ในการนจงไดรวบรวมความคดเหนเกยวกบระบบการเลอกตงแบบใหม หรอ “แบบจดสรรปนสวนผสม” มานาเสนอ ดงน

มชย ฤชพนธ (2559) ประธานกรรมการรางรฐธรรมนญ กลาววาการลงคะแนนเลอกตงดวยบตรเลอกตงเพยง 1 ใบ เปนหลกการทถกตองเพราะจะทาใหคนทไปลงคะแนนเลอกตงพจารณาทงผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตและแบบบญชรายชอไปพรอมกน ตามเจตนารมณทตองการใหพรรคการเมองมความเขมแขงในการคดเลอกผสมครรบเลอกตง และเปนวธเดยวทจะไมทาใหคะแนนทประชาชน ไปลงคะแนนตองสญเปลาไป ขณะเดยวกนทางคณะกรรมการการเลอกตงไดยนยนวาวธการแบบนจะชวยทาใหพรรคการเมองมความเขมแขงเพราะพรรคตองคดเลอกคนทดทสดลงสมครรบเลอกตง ซงเปนวธทเปนธรรมทสด โดยไดอธบายประโยชนของระบบเลอกตงแบบจดสรรปนสวนผสม วา

1. เสยงของประชาชนจะไมสญเปลา 2. ไมไดคานงถงประโยชนของพรรคการเมองใด แตมงใหคะแนนประชาชนมนาหนกในการออกเสยง

เลอกตงใหมากทสด 3. เปนการปรองดอง คอใหคะแนนเฉลยกบทกพรรค 4. สรางระบบเลอกตงทเหมาะสมกบสงคมไทย ไมลอกเลยนแบบตางประเทศทงหมด 5. แกไขปญหาการจดสรรงบประมาณ ทองเฉพาะพนทฐานเสยงของพรรคตน 6. พรรคจะคดเลอกคนดลงสมครรบเลอกตง เพอหวงคะแนนไปคานวณเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรบญชรายชอ 7. คานงถงคะแนนเสยงของประชาชน ทถกทงไปอยางไมเปนธรรม จงมนใจวา ระบบการเลอกตงน จะทาใหประชาชนคดมากขน เพราะการเลอกคนเทากบเลอกพรรค แตยอมรบวายงมปญหาเรองการคานวณ พรอมยนยนวาคณะกรรมการรางรฐธรรมนญเปดรบฟงความเหนจากทกฝาย หากขอเสนอนมจดออนกพรอมทจะปรบแก แตอยางไรกตามระบบการเลอกตงแบบนอาจจะสงผลใหพรรคขนาดกลางและพรรคขนาดเลกเกดความเสยเปรยบเพราะไมสามารถสงผสมครลงเลอกตงไดทกเขตจะทาใหพรรคการเมองนนไดคะแนนนอย โคทม อารยา (2558) ผอานวยการศนยศกษาและพฒนาสนตวธ มหาวทยาลยมหดล และอดตกรรมการการเลอกตง กลาววาการใชบตรเลอกตงใบเดยวนนมองวาพรรคการเมองขนาดเลกจะลาบาก โดยเฉพาะเรองความสามารถในการสงผสมครใหครบทกเขตทวประเทศ ขณะทพรรคขนาดใหญจะไมไดเปรยบ มเพยงพรรคการเมองขนาดกลางเทานนทจะไดประโยชนจากสตรน สดศร สตยธรรม (2558) อดตกรรมการการเลอกตงดานกจการพรรคการเมอง และการออกเสยงประชามต กลาววาวธการทประชาชนเลอกแตสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงและใหใชคะแนนดงกลาวไปคานวณหาสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอนน เทากบเปดโอกาสใหพรรคขนาดกลาง

10

มทนงในสภา ปองกนพรรคใหญทเคยไดเสยงขางมากในสภาดาเนนการไดอยางสะดวก จะทาใหจดตงรฐบาลไดลาบากมากยงขน และจะมระบบหลายพรรคในสภา สมชาย ปรชาศลปกล (2558) หวหนาศนยวจยและพฒนากฎหมาย อาจารยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม กลาววาถาพจารณาเรองการใชบตรเลอกตงใบเดยวหรอใชบตร 2 ใบ จะพบวา ทผานมา การเลอกตงใชบตร 2 ใบ ไมทาใหเกดปญหา และใชมานานมากกวาทศวรรษ และจานวนบตรเสยมนอยมาก จงคดวาความเขาใจในการลงคะแนนดวยบตร 2 ใบ ไมนาจะเปนปญหาเลย ประชาชนคนเคยอยแลว อกทงไมเคยมงานวจยใดทบอกวาการเลอกตงดวยบตร 2 ใบ จะทาใหประชาชนสบสน สาหรบสตรเลอกตงทออกมาขณะน ปญหาใหญไมใชเรองของการใชบตรใบเดยว แตสงทนาเปนหวงคอจะคดคะแนนกนอยางไร แมคณะกรรมการรางรฐธรรมนญจะบอกวาการใชบตรใบเดยวลงคะแนนจะชวยสงเสรมใหพรรคการเมองเขมแขง เพราะการคดคะแนนคงไมสามารถไปคดคะแนนคนทแพในระบบเขตได ตรงนทเปนปญหา เพราะสง ทจะเกดขนจะทาใหเกดสภาวะทพรรคการเมองออนแอโดยถวนหนา สมชย ศรสทธยากร (2558) กรรมการการเลอกตงดานกจการบรหารงานเลอกตง กลาววาระบบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรทใหประชาชนเลอกเพยงสมาชกสภาผแทนราษฎรระบบเขตเลอกตง และใชคะแนนของผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรเขตทไมไดรบเลอกตงมาคานวณหาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรบญชรายชอ ถอเปนหลกการทดเพราะเปนความพยายามในการทาใหทกคะแนนเสยงของประชาชนมความหมาย ทาใหประชาชนเกดความสะดวก ไมซบซอน เพราะจะกาบตรสมาชกสภาผแทนราษฎรระบบเขตเลอกตงเพยงใบเดยว และจะทาใหเกดความสะดวกในการจดเลอกตง ทจะประหยดงบประมาณเฉพาะคาบตรเลอกตงไปกวาหลกรอยลานบาท โดยรวมกเหนวาเปนการออกแบบทคอนขางนาสนใจ คณะกรรมการรางรฐธรรมนญนาจะมาถกทางเพราะเปนการออกแบบทอาจจะเหมาะสมกบประเทศไทย อยางไรกตาม ระบบดงกลาวมจดออน คอ พรรคการเมองขนาดเลกจะเสยเปรยบ เพราะถาพรรคเลกอยากไดคะแนนในสวนนไปคานวณสมาชกสภาผแทนราษฎรระบบบญชรายชอ กจาเปนทจะตองสงผสมคร ลงในระบบเขตเลอกตงใหมากทสด “ยกตวอยางเชน มเขตเลอกตง 400 เขต พรรคใหญสงผสมครลงเลอกตงครบทกเขต แตพรรคเลกทมขดความสามารถในการสงผสมครไดเพยงไมกเขตนน กจะไดคะแนนในสวนนนอยกวา จงจะเกดความไดเปรยบแกพรรคใหญในทนท วธการคดเชนน คณะกรรมการรางรฐธรรมนญอาจตองการแกไขปญหาทผานมา กรณทพรรคเลกบางพรรคไมยอมสงผสมครลงรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรระบบเขตเลอกตง แตพยายามสรางคะแนนนยมในภาพรวมเพอไปหวงผลเอาคะแนนเฉพาะสมาชกสภาผแทนราษฎรระบบบญชรายชอเทานน” แนวคดนเปนการสงเสรมพรรคใหญทาใหไมเกดความไดเปรยบเสยเปรยบในจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรภายหลงการเลอกตง พรรคทไดคะแนนเปนอนดบ 1-2 จะมสมาชกสภาผแทนราษฎรทมจานวนใกลเคยงกน หากคณะกรรมการรางรฐธรรมนญออกแบบสดสวนระหวางสมาชกสภาผแทนราษฎรระบบเขตเลอกตงและระบบบญชรายชอทมจานวนครง ๆ สวนจะมองวาเปนปญหาตอนจดตงรฐบาลหรอไมนนกเปนเรองของการเมองทใครจะดงใครไดมากกวา

11

สตธร ธนานธโชต (2558) นกวชาการสถาบนพระปกเกลา กลาววาขอดของระบบนทแน ๆ คอคะแนนไมเสยเปลา เพราะนามาคดปารตลสตอกครงหนง ทาใหคะแนนประชาชนไดรบการตอบสนอง สวนจดออนหรอขอเสยคอแตเดมการออกแบบแตละระบบ มเจตนารมณทไมเหมอนกน ระบบเขตใหประชาชนเลอกคนทเขาอยากใหไปทาหนาท สวนปารตลสตเปนการเลอกพรรคหรอนโยบาย อดมการณทตรงกน อกความหมายคอการเลอกรฐบาลไปในตว แตครงนจะทาใหการเลอกแบบเขตกบพรรคมาปนกนในการเลอกหรอการกาบตรครงเดยว จะกลายเปนวา ประชาชนจะถกบบใหเลอก ระบบนดเหมอนทาใหทกคะแนนมความหมายกจรง แตถาเอาระบบนมาใชเมอมตวเลอกทางเดยว สดทายเขากไปกาพรรคทชอบ ซงจะเออพรรคใหญมากกวา เพราะการเลอกพรรคเลกจะไมมความหมาย อกทงหากไปบบใหเลอกบตรเดยว คนกจะไปคาดหวงวา คนสวนใหญอยากไดสงทดทสด ในอนาคตกจะบบใหกลายเปนพรรค 2 ขว ระบบเลอกตงทเหมาะสมนน ตองจดสดสวนสมาชกสภาผแทนราษฎรเขตออกมาใหมากขน เพราะระบบใหมอยางไรเสยคนทไดท 1 กจะไดอยแลว สวนเสยงทเตมขนมา แลวนามาคดคานวณสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอใหไดผแทนเชนกน กไมควรทจะมจานวนทมากเกนไป ไมเชนนนจะเกดขอครหา ตดขาพรรคใหญ ชวยพรรคเลก พรรคกลาง ยทธพร อสรชย (2558) รองอธการบดมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช กลาววาวธคดคานวณระบบการเลอกตงใหมของคณะกรรมการรางรฐธรรมนญซงจะมการนาทงคะแนนเสยงของผชนะ และผแพมาคดหาสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอนนถอวาดขน และสะทอนในแงของความเปนตวแทนของประชาชนไดในระดบหนง แตระบบดงกลาว ยงไมทาใหการมสมาชกสภาผแทนราษฎร แตละแบบบรรลวตถประสงคอย เนองจากจดประสงคของสมาชกสภาผแทนราษฎรบญชรายชอคอการเปดโอกาส ใหกบผเชยวชาญดานตาง ๆ แตไมใชนกเลอกตง เขามาทางานเพอบานเมอง สวนสมาชกสภาผแทนราษฎรเขต กเปนพนทสาหรบตวแทนของประชาชนในชมชนทองถน แตระบบนยงคงนาคะแนนทงสองสวนมาปะปนกนอย

ระบบนพรรคขนาดกลางไดเปรยบทสดแนนอน โดยพรรคขนาดเลกแทบจะมทยนไดลาบาก เนองจากจะตองสงผสมครแบบเขตดวย เพอทจะไดทนงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ อกทงระบบดงกลาวยงสงผลใหนโยบายของพรรคการเมองมความสาคญนอยลงไป เนองจากผใชสทธจะตองใหความสาคญกบตวบคคลมากกวา นพฏฐ อนทรสมบต (2558) รองหวหนาพรรคประชาธปตย กลาววาแนวคดระบบการเลอกตงแบบใหม มขอสงเกตวา การทใชสตรเลอกตงแบบน อาจไมสะทอนความตองการของประชาชนตรงทวา ถามสมาชกสภาผแทนราษฎร 2 ระบบ ควรใหประชาชนเลอกได 2 ระบบ เพราะการใหประชาชนลงคะแนนดวยบตรเลอกตงเพยง 1 ใบ อาจจะเกดปญหาเชน ประชาชนเลอกสมาชกสภาผแทนราษฎรเขตทชนชอบ แตไมชอบพรรค คะแนนท เลอกก ตองนาไปใหพรรคท ไม ไ ดชอบดวยแตถาเปนเมอกอนประชาชนเลอกสมาชกสภาผแทนราษฎรเขต เพราะชอบทตวบคคล แตไมไดชอบพรรค กสามารถไปเลอกระบบบญชรายชอในพรรคอนได

12

เลศรตน รตนวานช (2559) สมาชกสภาปฏรปประเทศ อดตโฆษกกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ กลาวถงเรองระบบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ดงน 1. การใชบตรเลอกตงใบเดยวในระบบทเรยกวา ระบบ “จดสรรปนสวนผสม” พบวามจดออน ดงน 1.1 ผทกาเลอกสมาชกสภาผแทนราษฎรเขต อาจไมไดสนบสนนพรรคของคนน แตมความตองการเลอกพรรคอนเพอใหไดสมาชกสภาผแทนราษฎรบญชรายชอเพม ซงไมสามารถกระทาได 1.2 ทาใหพรรคทสงสมาชกสภาผแทนราษฎรเขตจานวนนอยเสยเปรยบ เพราะไมมโอกาสไดคะแนนจากเขตทไมไดสงสมาชกสภาผแทนราษฎรเขต ซงสวนใหญพรรคขนาดเลกและพรรคขนาดกลาง สง สมาชกสภาผแทนราษฎรเขต แค 10-50 คนเทานน แตหากให กาบตรสองใบจะไมเกดปญหาน 1.3 ระบบการคดคะแนนแบบสดสวนผสม ทใชอยในประเทศตาง ๆ ทวโลก 9 ประเทศ ซงใชในการคานวณหาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอในรางรฐธรรมนญน จะใชแบบบตรลงคะแนน 2 ใบทงสน ดงนน ถาแบบใชบตรเดยวมขอดจรง ๆ มากกวาแบบใช 2 บตร ตามทอางไว เชน ผใชสทธ เขาใจงาย บตรเสยนอยลง และประหยดงบประมาณการจดเลอกตง กเชอวาคงมการนาไปใชกนบางแลวในการเลอกตงบางประเทศ ถงแมจะมใชอยในเมองเลก ๆ หนงเมองของประเทศเยอรมนเทานน 2. การคดคะแนนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอในประเทศทใชระบบสดสวนผสมน สวนใหญกาหนดเกณฑขนตาไวรอยละ 3-5 ทพรรคจะตองไดเสยงจากผมาใชสทธเลอกตง จงจะนามารวมคานวณหาจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ ทงนเพอมใหมพรรคเลก ๆ ทมสมาชกสภาผแทนราษฎรเพยงไมกคน มากเกนไป โดยถาไมกาหนดเกณฑขนตาเลย กอาจมพรรคทมสมาชกสภาผแทนราษฎรเพยง 1 คนหลายพรรคได ซงไมเปนการสงเสรมความเขมแขงของพรรคการเมอง ปรญญา เทวานฤมตรกล (2558) อาจารยประจาภาควชากฎหมายมหาชน คณะนตศาสตร และ รองอธการบดฝายบรหารและความยงยน มหาวทยาลยธรรมศาสตร กลาววาระบบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรทเลอกเพยงใบเดยว คอจากทประชาชนจะมสทธเลอกตง เลอกแบบเขตของตวเอง กบเลอกพรรค แบบบญชรายชอ เหลอเปนเลอกแบบเขตอยางเดยว และนาคะแนนของพรรคนนมาคดสดสวนแบบบญชรายชอ เมอป 2554 พรรคเพอไทยไดคะแนนแบบสดสวน 48% แตไดแบบแบงเขต 44% จานวนของคะแนนเลอกตงไมเทากน หรอ ประชาธปตยไดสดสวน 35% และแบบเขต 31% พอมาดพรรคขนาดกลาง-เลก จะไดคะแนนสดสวนมากกวาแบงเขต ทเปนเชนนเปนเพราะวา จะมพรรคขนาดกลางเขาไปแบงทนง ทาให 2 พรรคใหญมสมาชกสภาผแทนราษฎรเขตมคะแนนนอยกวา แตปจจบนบตรใบเดยวแลวเลอกทงหมด ซงอนาคตเรา ไมทราบวาประชาชนจะเลอกตงแบบไหน เพราะวายงมปจจยอกมากมาย แตพอจะคาดการณบางอยางได โดยใชผลคะแนนในการเลอกตงทผานมาเพอคาดการณระบบเลอกตง ซงคดแลว เพอไทยไดสมาชกสภาผแทนราษฎรเขต 205 คน ซงคดเปนคะแนนสดสวน 44% ซงคดแลว 222 คน ทาใหพรรคใหญไดสมาชกสภาผแทนราษฎรนอยลงกวาความเปนจรง ในขณะทพรรคขนาดกลางกจะไดสมาชกสภาผแทนราษฎรเขตมากขน เพราะคะแนนแบบแบงเขตของเขามากกวาแบบสดสวน ปญหาอกอยางกคอ พรรคขนาดกลางและเลก ทผานมาเขาไดสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอจากคะแนนจากทกหนวยเลอกตงแคบญชเดยว คราวนพอยกเลกการเลอกตงแบบสดสวนไปแลว

13

หมายความวา พรรคขนาดกลางและเลกจะตองสงผสมครแบบเขตใหมากขน เพอให ไ ดคะแนนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอ ซงกอใหเกดปญหาคอ พรรคเลกไมมกาลงเพยงพอสงครบ กบอาจจะเกดปญหานาคนทไมไดเหมาะสมทจะแขง แตสงเพอมาเอาคะแนนแบบสดสวน พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2558) กลาววาระบบการเลอกตงใหมมปญหาเชงหลกการของระบบจดสรรปนสวนผสมทสาคญสองประการคอ ประการแรก ระบบนทาเกนเจตนารมณของผไปใชสทธเลอกตง ซงเกดจากฐานคตเกยวกบการเลอกตงทไมครบถวนชงเวลาเลอกจะเลอก “ผสมคร” และเลอก “พรรค” เปนไปในทศทางเดยวกน แตจากการวจยเกยวกบการเลอกตง ของประเทศไทย ประชาชนไทยมวธการเลอกตงอยางนอย สแบบคอ

1. เลอกผสมครอยางเดยว แตไมเลอกพรรคใดเลย 2. เลอกพรรคหนง แตไมเลอกผสมครพรรคนน กลบไปเลอกผสมครอกพรรคหนงแทน 3. เลอกพรรค แตไมเลอกผสมครคนใดเลย และ 4. เลอกผสมคร และพรรคเดยวกน

เพราะฉะนน การอนมานวาผเลอกตงจะเลอกพรรคและผสมครทสงกดพรรคนนเปนทศทางเดยวกนจงเปนการอนมานทไมสอดคลองกบความเปนจรง ดงนน การนาคะแนนของสมาชกสภาผแทนราษฎรเขตทแพมาเปนคะแนนพรรคจงเทากบเปนการบดเบอนเจตนารมณของผเลอกตง ประการทสอง ระบบเอาคะแนนผแพ ซงเปนคะแนนสวนบคคลมาแปรสภาพใหเปนคะแนนพรรค เปนการบนทอนความสาคญของพรรคการเมอง เพราะวาการทพรรคใดจะชนะการเลอกตงและเปนรฐบาลนน โดยหลกการแลวตองมนโยบายทสอดคลองกบความตองการของประชาชน หากประชาชนเหนวานโยบาย ทพรรคเสนอมประโยชนตอกลมตนเองหรอตอประเทศ พวกเขากจะเลอกพรรคนน แตระบบจดสรรปนสวนผสมจะทาใหผสมครมความสาคญเหนอกวานโยบายพรรค นอกจากปญหาในเชงหลกการแลว มความเปนไปไดสงทระบบนจะไปเพมปญหาเดมและสรางปญหาใหมเพมขนมาอกหลายประการ ดงน 1. การซอเสยงจะมากขน ซงเกดจากการแขงขนชวงชงคะแนนมความแหลมคมมากขน ทงน กเพราะวาทกคะแนนถกนามาใชในการแปลงเปนจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรนนเอง แตละพรรคตางกอยากไดคะแนนมากทสดเพอใหตนเองมโอกาสมากทสด ซงตางจากการเลอกตงแบบเดมทหากผสมครคนใดรตววาแพแน หรอ ชนะแน การซอเสยงจะลดลง แตระบบใหมแมวา ผสมครจะรวาตนเองแพแนหรอชนะแน ๆ กจะไมทาใหการซอขายเสยงลดลง แตยงคงตองซอเพอใหไดคะแนนมากทสดเทาทจะมากได และยงมเฉพาะการเลอกตงระดบเขตทเปนเขตเลกแลว การซอขายเสยงกจะยงรนแรงยงขน 2. จะเกดการซอตวนกการเมองหรอผมชอเสยงทองถนใหลงสมครในนามพรรคมากขน พรรคใดทมทนมากกจะสงผสมครใหครบทกเขต แมวาเขตนนสงไปกแพแน ๆ แตถงแพกยงไดคะแนนซงจะทาใหพรรคการเมองไมนอยทมเงนซอตวผมชอเสยงในตาบล อาเภอ หรอจงหวด เพอใหลงสมครเลอกตงในนามพรรค เราคงเหนการประมลตวนกการเมองทองถนหรอผมชอเสยงระดบจงหวดเพอใหเปนผสมครของพรรคการเมองกนอยางแพรหลาย

14

3. พรรคเลก ๆ มโอกาสตามากในการไดสมาชกสภาผแทนราษฎร เพราะวาขาดเงนทนในการสงผสมครในระดบเขต ซงตางจากระบบบญชรายชอในอดต ทพรรคเลก ๆ ยงมโอกาสไดสมาชกสภาผแทนราษฎร เพราะวาเปนการเลอกพรรคจากผมสทธเลอกตงทวประเทศ โดยไมจาเปนตองสงผสมครในระดบเขต แตระบบใหมนจะเปนอปสรรคตอการเขาสเวทการเมองของพรรคการเมองเลก ๆ ทไมมทนทรพยเพยงพอ 4. ระบบการเลอกตงแบบนจะทาใหพรรคนายทนยงไดเปรยบ จากเหตผลในขอ 3 นนเอง พรรคนายทนสามารถสงผสมครไดครบทกเขต ซงจะทาใหเขามโอกาสมากขนในการไดคะแนนและจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎร 5. ระบบนจะทาใหมโอกาสไดรฐบาลผสมทไรเสถยรภาพ รฐบาลออนแอ บรรยากาศทางการเมองจะเปนการตอรองผลประโยชนระหวางพรรคการเมองเปนหลก โอกาสของการผลกดนนโยบายปฏรปเพอแกไขปญหาของประเทศ และวางรากฐานในการสรางชาตจะอยในระดบตาถงตามาก คดวาขอบกพรองของระบบจดสรรปนสวนผสม หรอ “ระบบการเลอกตงแบบกาเหวา” มมากเกนไป ทงในเชงหลกการ และความเสยงในเชงปฏบต ทงยงเปนระบบไรสมรรถนะอยางสนเชงในการบรรเทา การทจรตเลอกตง การไมสามารถผลตนกการเมองทมคณภาพ และการไดรฐบาลทไรประสทธผลในการบรหารและพฒนาประเทศ

บทสรปและความคดเหนของผศกษา

ระบบการเลอกตงแบบใหม หรอ “แบบจดสรรปนสวนผสม” เปนการนาคะแนนจากการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงมาคานวณหาสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอของแตละพรรคการเมอง ซงเปนการเลอกตงแบบใหมโดยใหผมสทธเลอกตงมสทธเลอกไดเฉพาะสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตง กลาวคอ ใชบตรเลอกตงใบเดยวโดยใหเลอกไดเฉพาะสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงเทานน จงเทากบวาเปนการเลอกคนเทากบเลอกพรรค เพอใหพรรคการเมองตองหาผสมครทดทสดในแตละเขตเลอกตงเพราะจะมผลกระทบตอคะแนนรวมทแตละพรรคจะไดรบจากการเลอกตง และนโยบายของแตละพรรคการเมองดวย ในระบบการเลอกตงทใชบตรเลอกตงใบเดยวนจะทาใหประชาชนเกดความสนใจทจะมาใชสทธเลอกตงมากขน เนองจากประชาชนสามารถใชสทธไดงาย ไมมความซบซอน และจะรสกวาคะแนนทกคะแนนมความหมายโดยคะแนนของตนจะไมเสยเปลา ซงผลคะแนนและจานวนของการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงจะมผลตอจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายชอดวย ซงกรณนจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทแตละพรรคการเมองจะไดนน จะขนอยกบการจดทาบญชรายชอของพรรคการเมองวาจะสามารถจงใจใหประชาชนเลอกพรรคการเมองของตนไดมากนอยเพยงใด เนองจากผมสทธเลอกตงจะตองพจารณาคณสมบตหรอจดเดนของผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงและพรรคการเมองไปพรอมกน พรรคการเมองจงตองสรรหาผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตง ในแตละเขตใหตรงกบความตองการของผมสทธเลอกตง และใหผทจะไปลงคะแนนเลอกตงพจารณาทงผสมคร

15

สมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงและแบบบญชรายชอไปพรอมกน ตามเจตนารมณทตองการใหพรรคการเมองมความเขมแขงในการคดเลอกผสมครรบเลอกตง

จากการศกษาขอมลทผานมาผศกษาเหนวาการนาระบบการเลอกตงแบบใหมหรอ “แบบจดสรรปนสวนผสม” มาใชนาจะยงประโยชนใหกบประชาชนและประเทศชาตไดมากขน ไมวาจะเปนเรองความสะดวกในการใชสทธของประชาชนทใชบตรเพยงใบเดยวในการเลอกตง อกทงเปนการประหยดงบประมาณของรฐ ในการจดการเลอกตงอกดวย

จดทาโดย นายแดนชย ไชวเศษ

กลมงานบรการวชาการ 1 สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร

โทร. 0 2244 2060 Email : sapagroup01@gmail.com

 

บรรณานกรม

โคทม อารยา. (2558). คอลมน: รายงานพเศษ: ขอด-เสยระบบ'บตรใบเดยว' . (9 พฤศจกายน 2558). ขาวสด. สบคน 27 มกราคม 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

นพฏฐ อนทรสมบต. (2558). ปชป.หวน ระบบเลอกตงปนสวนฯ ทาซอเสยงรนแรง. (6 พฤศจกายน 2558). สยามรฐ. สบคน 3 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

“ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต เรอง แตงตงคณะกรรมการรางรฐธรรมนญ” (5 ตลาคม 2558). ราชกจจานเบกษา, เลม 132 ตอนพเศษ 239 ง , น. 1-2.

“ประกาศสภาปฏรปแหงชาต เรอง แตงตงคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ” (4 พฤศจกายน 2557). ราชกจจานเบกษา. เลม 131 ตอนพเศษ 222 ง, น. 1-2.

ประพนธ นยโกวท กรรมการรางรฐธรรมนญ และ ทมกรรมการรางรฐธรรมนญ (กรธ .) . (2559). รางรฐธรรมนญ 2559 ระบบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการเลอกสมาชกวฒสภาใหม. สบคน 15 กมภาพนธ 2559 จาก https://drive.google.com/file/d/0B6zndcjLBcUQSk50UVdNeVVwbVk/view?usp=sharing

ปรญญา เทวานฤมตรกล. (2558). ปรญญาชาแหละรางรธน.ฉบบ'มชย'. (30 มกราคม 2559). คมชดลก. สบคน 5 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

พชาย รตนดลก ณ ภเกต. (2558). คอลมน: ปญญา พลวตร: วพากษระบบการเลอกตง แบบจดสรรปนสวนผสม. (7 พฤศจกายน 2559). คมชดลก. สบคน 5 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

มชย ฤชพนธ. (2558). “มชย” ช 7 ขอด ระบบเลอกตงใหม พรอมแกหากมจดออน. (3 พฤศจกายน 2558). กรงเทพธรกจ. สบคน 3 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

. (2559). กรธ.เคาะสภา500คน-สส.2แบบบตรใบเดยว 'มชย'ออกโรงแถลงเอง พท. คานแจง 8ประเดนหมอจฟองฟลลปมอรรส. (6 พฤศจกายน 2558). มตชน. สบคน 27 มกราคม 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

ยทธพร อสรชย. (2558). บบปชช.เลอกพรรค 'นกวชาการ'คานบตรเลอกตงใบเดยว-ไมตอบโจทยปชต. (28 ตลาคม 2558). กรงเทพธรกจ. สบคน 3 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

เลศรตน รตนวานช. (2559). คานบตรเลอกตงใบเดยวไมสนองผใชสทธ-จทบทวน6ขอ. (1 มกราคม 2559). ผจดการรายวน. สบคน 5 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

สดศร สตยธรรม. (2558). คอลมน: รายงานพเศษ: ขอด-เสยระบบ'บตรใบเดยว' . (9 พฤศจกายน 2558). ขาวสด. สบคน 27 มกราคม 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

สมชาย ปรชาศลปะกล. (2558). คอลมน: รายงานพเศษ: ขอด-เสยระบบ'บตรใบเดยว' . (9 พฤศจกายน 2558). ขาวสด. สบคน 27 มกราคม 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

สมชย ศรสทธยากร. (2558). กกต.หนนสตรเลอกตงใหมชตดสทธคนแพโหวตโนแรงเกน. (28 ตลาคม2558) กรงเทพธรกจ. สบคน 3 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter

17

สตธร ธนานธโชต. (2558). บบปชช.เลอกพรรค'นกวชาการ'คานบตรเลอกตงใบเดยว-ไมตอบโจทยปชต. (28 ตลาคม 2558). กรงเทพธรกจ. สบคน 3 กมภาพนธ 2559 จากฐานขอมล NewsCenter