177

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8 ชวเคมประยกตทางการเกษตร

หวขอเนอหา 1. ชวเคมทเกยวของกบการเกษตรดานพช 2. เทคโนโลยการเพาะเลยงเนอเยอพช 3. ชวเคมและเทคโนโลยหลงการเกบเกยวของพช 4. สรป

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. อธบายความสมพนธของความรทางชวเคมและการเกษตรได 2. อธบายหนาทและความส าคญของฮอรโมนพชประเภทตาง ๆ ได 3. บอกหลกการเพาะเลยงเนอเยอพชขนพนฐานและหลกการใชฮอรโมนเหนยวน าให

เนอเยอพชพฒนาเปนอวยวะได 4. บอกกระบวนการเปลยนแปลงหลงการเกบเกยวของผลตทางการเกษตรและวธชะลอการ

เสอม สภาพของผลตทางการเกษตร

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน 1. วธสอน

1.1 วธสอนแบบบรรยาย โดยบรรยายเรองชวเคมของฮอรโมนพช การเพาะเลยง เนอเยอ และกระบวนการหลงการเกบเกยวของผลผลตพชเกษตร 1.2 อภปราย สรปประเดนส าคญทเกยวกบชวเคมประยกตทางการเกษตร 2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 แสดงตวอยางชวเคมประยกตทางการเกษตรในชวตประจ าวน 2.2 สบคนตวอยางงานวจยทเกยวของกบเทคโนลเพาะเลยงเนอเยอและเทคโนโลยหลงการเกบเกยวส าหรบพชเศรษฐกจหรอพชแปลกใหม

178

สอการเรยนการสอน 1. เครองคอมพวเตอรและอนเทอรเนต 2. เพาเวอรพอยตพรเซนเตชน เรองชวเคมประยกตทางการเกษตร 3. ส าเนาเอกสารค าสอนรายวชาชวเคมประยกต

การวดผลและการประเมนผล

1. สงเกตการตอบค าถามในชนเรยน 2. สงเกตจากการอภปรายโตตอบ ซกถาม และการแสดงความคดเหน 3. สงเกตพฤตกรรมความกระตอรอรนในการรวมกจกรรม 4. ประเมนคณภาพของงานทมอบหมาย

179

บทท 8 ชวเคมประยกตทางการเกษตร

ชวเคมสามารถใชอธบายสรรวทยาของสงมชวตไดทกชนด ท าใหเขาใจกระบวนการ

ท างานภายในโครงสรางของสงมชวตนน ๆ ทท าใหสามารถด ารงชวตและมกระบวนการเมแทบอลซมตาง ๆ ได ความรทางชวเคมยงพฒนาตอไปยงเทคโนโลยการเกษตรดานพช เชน การเพมผลผลต การปรบปรงพนธและการขยายพนธพช การศกษาชวเคมของพชน ามาสการคนพบฮอรโมนพช และเทคโนโลยชวภาพดานการขยายพนธพชดวยการเพาะเลยงเนอเยอ ท าใหปจจบนสามารถผลตพชทมจ านวนมากและมคณภาพตามทตองการได อกทงเทคโนโลยการเพาะเลยงเนอเยอยงถกใชเปนเครองมอส าคญในการะบวนการดดแปลงพนธกรรมพช

ชวเคมทเกยวของกบการเกษตรดานพช ชวเคมทเกยวของกบพชและการเกษตรจะมการศกษาคลอบคลมกระบวนการส าคญตาง ๆ

ของพช เชน การหายใจ การสงเคราะหแสง การตรงไนโตรเจน การเกดแกสเอทลน การตอบสนองตอฮอรโมน การศกษาชวเคมจะชวยใหเขาใจถงกลไกการท างานตาง ๆ ของพช น ามาสเทคโนโลยทจะชวยควบคมกระบวนการผลต การควบคมคณภาพ และการผลตยาปราบศตรพชวธตาง ๆ ตลอดจนวธการปรบปรงพนธพชและพนธสตวใหมความแขงแรงตานทานโรค เปนตน ซงในบทนจะกลาวถงชวเคมของฮอรโมนพช การเพาะเลยงเนอเยอ และเทคโนโลยหลงการเกบเกยว (จรงแท ศรพานช, 2549 : 1-5 ; ดนย บณยเกยรต, 2556 : 73-74 และ นภา ศวรงสรรค, 2557 : 15-17)

1. ชวเคมของฮอรโมนพช ฮอรโมนพช (plant hormone) เปนสารเคมทออกฤทธควบคมการเจรญเตบโตของ ตนพช เปนโมเลกลทใชสงสญญาณและถกผลตขนในตนพชเอง และถกพบในปรมาณความเขมขนทต ามาก ฮอรโมนจะควบคมกระบวนการทเกยวกบเซลลในเซลลเปาหมายเฉพาะท และยงชวยก าหนดรปทรงของพช การงอกของเมลด การออกดอก เวลาการออกดอก เพศของดอก การแตกกง การแตกใบ การสลดใบ การเจรญเตบโต และการสกของผลอกดวย พชจะตางกบสตวตรงทพชไมมตอมส าหรบหลงฮอรโมน แตเซลลแตละเซลลของพชจะมความสามารถในการผลตฮอรโมนออกมาได ฮอรโมนจะสงผลกบกบลกษณะของพชโดยทวไปเชน การแตกกง การอายขย การสรางใบ หรอแมแตการตายของพช (ภาคภม พระประเสรฐ, 2550 : 125-126 และ ลลล กาวตะ และคณะ, 2552 : 205)

180

2. ชนดของฮอรโมนพช ฮอรโมนพชจะสงผลตอระดบแสดงออกของยน การถอดรหส การแบงเซลล และ การเจรญเตบโต โดยธรรมชาต แมวาพชจะสามารถผลตฮอรโมนขนมาใชไดเอง แตอาจมสารเคมทมลกษณะคลาย ๆ กบฮอรโมนพชทผลตมาจากเชอราหรอแบคทเรยทสามารถสงผลตอการเจรญเตบโตของพชได นอกจากนยงมสารเคมทเกยวของจ านวนมากทสามารถกสงเคราะหขนมาไดและถกใชส าหรบการควบคมการเจรญเตบโตของพชทเพาะปลก วชพช พชทปลกในหลอดทดลองหรอทไดจากการเพาะเชอ และรวมถงเซลลพช สารเคมทถกสงเคราะหขนนจะถกเรยกวาสารควบคมการเจรญ เตบโตของพช เซลลพชไมสามารถตอบสนองตอฮอรโมนไดทกเซลล เซลลแตละกลมจะตอบสอนงกบฮอรโมนในชวงเวลาทจ าเพาะในรอบวงจรการเจรญเตบโต โดยฮอรโมนจะถกสรางขน บรเวณทมเนอเยอเจรญ และหลงจากทฮอรโมนถกสรางขนบางครงฮอรโมนกจะถกเคลอนยายไปทสวนอน ๆ ของพช ความเขมขนของฮอรโมนทพชในเซลลอยในระดบทต ามาก (10-6-10-5 โมลตอลตร) ซงความเขมขนในระดบทต ามากนท าใหการศกษาเกยวกบฮอรโมนพชท าไดยาก และชวงหลงของทศวรรษท 1970 จงเรมมการศกษาเรองฮอรโมนพชชนดตาง ๆ ในดานความสมพนธกนเชงหนาท ฮอรโมนพชถกแบงออกเปน 5 ชนดหลก จ าแนกโดยความคลายคลงกนทางโครงสรางเคมและผลทางชวภาพตอตนพช ดงน (มาน เตอสกล, 2542 : 2-5 และ ภาคภม พระประเสรฐ, 2550 : 125-126)

2.1 กลมฮอรโมนออกซน ออกซน (auxin) เปนกลมของฮอรโมนพชทกระตนการเจรญ เตบโต ท าให

มการแบงเซลลและยดตวของเซลล (ภาพประกอบ 8.1) การขนสงออกซนภายในพชเปนการขนสงอยางมทศทาง ออกซนเปนฮอรโมนทแพรกระจายทวไปในพช มเขมขนสงทเนอเยอเจรญ ต าแหนงทมการสงเคราะหออกซน ไดแกเนอเยอเจรญบรเวณปลายยอดและปลายราก ใบออน ชอดอก เอมบรโอและผล ทก าลงเจรญ เมลดทก าลงงอก การสงเคราะหออกซนเกดในเนอเยอทมอายมากนอยหรอไมมเลย (Sabatini et al., 1999 : 463-472) สารตงตนของการสงเคราะหออกซนในพชคอกรดอะมโนทรปโตแฟน ออกซนทพชสรางขนมสองแบบคอแบบอสระ สามารถเคลอนทไดด และอกแบบหนงเปนแบบทจบอยกบสารอน ๆ ท าใหเคลอนทไดนอยหรอไมออกฤทธ ฮอรโมนกลมออกซนจ าแนกเปนออกซนธรรมชาตและออกซนสงเคราะห โดยออกซนธรรมชาต ไดแก กรดอนโดล-3-แอซตก (indole-3-acetic acid; IAA) กรดอนโดล-3-บวทรก (indole-3-butyric acid; IBA) และ กรดฟนลแอซตก (phenylacetic acid; PAA) (ภาพประกอบ 8.2) และทออกซนสงเคราะหไดแก กรด 2,4-ไดคลอโรฟนอกซแอซตก (2, 4-dichlorophenoxyacetic acid; 2,4-D) กรด 1-แนฟทาลนแอซตก (1-naphthaleneacetic acid; NAA) ไดแคมบา (3,6-dichloro-2-methoxybenzoic acid; dicamba) และพคลอแรม (picloram) (ภาพประกอบ 8.3) (มาน เตอสกล, 2542 : 7-12 ; ภาคภม พระประเสรฐ, 2550 : 126-132)

181

ภาพประกอบ 8.1 ความผดปกตของตน Arabidopsis thaliana ทท าการกลายพนธใหไมสามารถรบสญญาณจากฮอรโมนออกซนได (ขวา) เปรยบเทยบกบตนปกต (ซาย) ทมา : Gray (2004 : 1272)

ภาพประกอบ 8.2 โครงสรางทางเคมของสารกลมออกซนธรรมชาต ไดแก กรดอนโดล-3-แอซตก (IAA) กรดอนโดล-3-บวทรก (IBA) และกรดฟนลแอซตก (PAA) ทมา : ภาพโดย วรวฒน พรหมเดน (2560)

182

ภาพประกอบ 8.3 โครงสรางทางเคมของสารกลมออกซนสงเคราะห ไดแก กรด 2,4-ไดคลอโรฟนอกซแอซตก (2,4-D) กรด 1-แนฟทาลนแอซตก (NAA) ไดแคมบา (dicamba) และพคลอแรม (picloram) ทมา : ภาพโดย วรวฒน พรหมเดน (2560)

2.2 กรดแอบไซซก กรดแอบไซซก (abscisic acid; ABA) มโครงสรางแสดงดงภาพประกอบ 8.4 เปนฮอรโมนทออกฤทธยบยงการเจรญเตบโตของพช ท าใหพชทนตอสภาวะเครยดตาง ๆ ไดด มบทบาทในการเจรญพฒนาของเอมบรโอ (embryo) การพกตวของเมลดและของตาพช พบในพชทมระบบทอล าเลยงทวไป มอส สาหราย แตไมพบในลเวอรเวรต การออกฤทธทางสรรวทยาทส าคญของกรดแอบไซซกทส าคญ ไดแก การควบคมปากใบใหเปดปด การตอบสนองตอสภาวะดนเคมหรออากาศหนาวเยนเพอกระตนใหมการสรางโปรตนอออสโมตนมากขน ออกฤทธยบยงการงอกของเมลด ท าใหมการพกตวของเอมบรโอ ชกน าใหตาพชเขาสระยะพกตว ชกน าการหลดรวงและการเสอมชรา ยงยงการขยายของเซลลโดยออกฤทธในทางตรงกนขามกบออกซน และกระตนการเคลอนไหวทตอบสนองตอแรงโนมถวง (วนทน สวางอารมณ, 2542 : 155-169 และ ภาคภม พระประเสรฐ, 2550 : 142-145)

ภาพประกอบ 8.4 โครงสรางทางเคมของกรดแอบไซซก ทมา : ภาพโดย วรวฒน พรหมเดน (2560)

183

2.3 ไซโตไคนน การคนพบฮอรโมนในกลมไซโตไคนนเรมจากการศกษาการเพาะเลยงเนอเยอ โดยในป ค.ศ. 1920 โกททลบ ฮาเบอรลนดท (Gottlieb Haberlandt) ไดแสดงใหเหนวามสารชนดหนงเกดอยในเนอเยอพชและกระตนใหเนอเยอพาเรนไคมาในหวมนฝรงกลบกลายเปนเนอเยอเจรญได ซงแสดงวาสารชนดนสามารถกระตนใหมการแบงเซลล ภายหลงยงมการพบวาน ามะพราวและเนอเยอของหวแครอทมคณสมบตในการกระตนการแบงเซลลเชนกน ในการศกษาสารสกดจากเอนโดสเปรมของขาวโพดในระยะทยงออนพบวามสารทออกฤทธกระตนการแบงเซลลไดดเมอใชรวมกบออกซนเรยกสารนวา ซเอทน (zeatin) หรอ 6-(4-hydroxy-3-methylbut-2-enylamino) purine (รปท ) ซเอตนเปนฮอรโมนพชในกลมไซโตไคนนทพบมากทสด นอกจากนน ยงมสารสงเคราะหทมคณสมบตจดอยในกลมไซโตไคนนทรจกกนด เชนเบนซลอะดนน (benzyladenine) หรอเบนซลอะมโนพวรน (benzylaminopurine) เอนเอน-ไดฟนลยเรย (N,N’-diphenylurea) และไทไดอะซรอน (thidiazuron) เปนตน (Gray, 2004 : 1270-1273) ดงนนจงมการจดจ าแนกสารเคมทออกฤทธกลมไซโตไคนนตามลกษณะโครงสรางทางเคมเปน 2 ประเภท คอ แบบโครงสรางอะดนน (adenine-type cytokinin) และแบบโครงสรางฟนลยเรย (phenylurea-type cytokinin) ดงภาพประกอบ 8.5 ความผดปกตของการขาดฮอรโมนไซโตไคนนแสดงดงภาพประกอบ 8.6 และในปจจบนพบวากลไกการออกฤทธทางสรรวทยาของไซโตไคนน ไดแก การสนบสนนการขยายตวของเซลล สงเสรมการแตกตาขาง การชะลอการชรา และสามารถท าลายระยะพกตวของพช และเมลดพชหลายชนดได เชน ผกกาดหอม (Kieber, 2002 : 1-2 and Kieber and Schaller, 2010 : 487-492)

ภาพประกอบ 8.5 โครงสรางของสารเคมออกฤทธเปนฮอรโมนในกลมไซโตไคนน ทมา : ภาพโดย วรวฒน พรหมเดน (2560)

184

ภาพประกอบ 8.6 พชปกต (ซาย) เปรยบเทยบกบตนพชทท าการกลายพนธใหไมสามารถผลตไซโตไคนนไดจะมลกษณะการเจรญเตบโตนอยลง มขนาดแคระลง (ขวา) ทมา : Kiba et al. (2013 : 454)

2.4 เอทลน

เอทลน (ethylene) เปนฮอรโมนพชทมสภาพเปนกาซทอณหภมหอง (ภาพประกอบ 8.7) บทบาททส าคญของเอทลนคอควบคมกระบวนการเตบโตทเกยวของกบความชรา การหลดรวงของใบ ดอก ผล และควบคมการเจรญของพชเมออยในสภาวะทไมเหมาะสม เอทลนมผลตอตนกลาของถว 3 ลกษณะ (triple response) ไดแก ยบยงความสงของล าตน ล าตนหนาขน และเพมการเตบโตในแนวราบ นอกจากนนยงพบวาการแผขยายของแผนใบถกยบยง สวนเหนอใบเลยงมลกษณะโคงงอเปนตะขอ (epicotyl hook) (Wang, 2002 : 131-151 and Merchante and Stepanova, 2017 : 163-209) การสงเคราะหเอทลนเกดขนไดในสวนตาง ๆ ของพชทงราก ล าตน ใบ ผล เมลด และสวนหว แตอตราการสงเคราะหจะขนกบระยะเวลาในการเตบโต โดยเนอเยอทแกจะสงเคราะหเอทลนมาก เชนในกรณของผลไมทก าลงสก เอทลนจะเพมขนท าใหมอตราการหายใจเพมขน คลอโรฟลลสลายตวพรอมกบเกดการสรางสารส รส และกลน การออนตวลงของเนอเยอ และเตรยมพรอมส าหรบการหลดรวง (ภาพประกอบ 8.8) ในใบออนจะผลตเอทลนนอยและจะเพมขนเมอใบแกขนและจะมากทสดเมอใบใกลรวง เนอเยอทยงไมแกแตเกดบาดแผลหรอถกรบกวนจะปลอยเอทลนออกมาไดภายในครงชวโมง (ภาคภม พระประเสรฐ, 2550 : 146-150 และ ลลล กาวตะ และคณะ, 2552 : 225-228)

ภาพประกอบ 8.7 โครงสรางทางเคมของเอทลน ทมา : ภาพโดย วรวฒน พรหมเดน (2560)

185

ภาพประกอบ 8.8 การทดลองกลายพนธยนทตอบสนองตอเอทลน (ethylene response factors) ไดแกยน Nr rin และ nor ในมะเขอเทศ สงผลใหมะเขอเทศสกชาลงเมอเทยบกบสายพนธดงเดม (WT) ทมา : Liu et al. (2016 : 1738)

2.5 จบเบอเรลลน

จบเบอเรลลน (gibberellin) เปนฮอรโมนพชทมโครงสรางโมเลกลขนาดใหญ ควบคมการเจรญเตบโตและมอทธพลตอกระบวนการทางพฒนาการรวมทงการยดของขอ การงอก การพกตว การออกดอก การแสดงเพศ การเหยยวน าการสรางเอนไซม รวมทงการชราของดอกและผล จบเบอเรลลนถกคนพบครงแรกเมอ พ.ศ. 2469 โดยเออจ คโรซาวา (Eiichi Kurosawa) นกวทยาศาสตรชาวญปน ซงเรมจากการศกษาตนขาวทเปนโรคบากานะเอะ (Bakanae; foolish seedling disease) ในขาว ซงท าใหตนขาวมลกษณะผอมสง สาเหตเกดจากเชอรา Gibberella fujikuroi เมอสกดสารทเชอรานสรางขนไปทดสอบกบพชชนดอน พบวาท าใหพชนน ๆ มอาการอยางเดยวกนคอตนผอมสง จงตงชอสารทคนพบนวาจบเบอเรลลน (Grennan, 2006 : 524–526) ตอมามการพบอนพนธของกรดจบเบอเรลลกจากเชอราอกหลายชนด (ภาพประกอบ 8.9) ในปจจบนพบจบเบอเรลลนแลวมากกวา 130 ชนด ทงทแยกไดจากพช รา แบคทเรย จากการสงเคราะห (Hedden and Sponsel, 2015 : 740-760)

186

จบเบอเรลลนเปนสารกลมไดเทอรพนอยด (diterpenoid) ทสงเคราะหโดยวถเทอรพนอยด (terpenoid pathway) ในพลาสตด (plastid) แลวจงมการเปลยนรปในเอนโด พลาสมกเรกตควลม (endoplasmic reticulum) และไซโตซอล (cytosol) จนไดรปทออกฤทธในสงมชวตได จบเบอเรลลนทงหมดมโครงสรางเปนอนพนธของ ent-gibberellane ทสงเคราะหมาจาก ent-kaurene การสงเคราะหจบเบอเรลลนในพชชนสงเรมจากสรางเจอรานลเจอรานลไดฟอสเฟต (geranylgeranyl diphosphatel; GGDP) ซงเปนสารตงตนของสารกลมไดเทอรพนอยดหลายชนด จากนนจงเปลยน GGDP ไปเปน ent-kaurene แลวจงเปลยนเปน GA12 แลวจงเปลยนตอไปเปนจบเบอเรลลนตวอน ๆ พบวามจลนทรยหลายชนดทสามารถสรางจบเบอเรลลนได เชน แบคทเรย ไซยาโนแบคทเรย ยสต สาหรายสเขยว สาหรายสน าตาลและสาหรายสแดง รวมทงไมคอรไรซา (mycorrhiza) ทอาศยอยในรากกลวยไม ซงวถการผลตจบเบอเรลลนจะคลายกบในพชชนสง แมวาเอนไซมทเกยวของจะตางออกไป (Davière and Achard, 2013 : 1147-1151 and Gupta and Chakrabarty, 2013 : 1-5) พบวาในรากพชตระกลถวทเกดปมมสารคลายจบเบอเรลลนมากกวารากขางเคยงทไมเกดปม โดยจากการศกษาในเมลดถวราชมาษ (Phaseolus lunatus) ทเตมเชอ Bradyrhizobium sp. สายพนธทจ าเพาะตอถวพนธน จะพบวาเมอตนถวเจรญขนจะมสวนปลองจะยาวกวาตนถวทไดรบเชอสายพนธทไมจ าเพาะ และพบจบเบอเรลลนหลายตวในปมทมแบคทเรยทกระตนการยดยาวของปลองได จบเบอเรลลนสามารถกระตนการเจรญของแบคทเรย (เชน Azotobactor Pseudomonas) ยสต และราไดเชนกน และจบเบอเรลลนยงสามารถกระตนการตรงไนโตรเจนและการเจรญเตบโตของ Anabaena ไดดวย (Glick, 2012 : 1-15) การออกฤทธทางสรรวทยาทส าคญของจบเบอเรลลน ไดแก การกระตนการขยายตวของเซลล โดยการเพมความยดหยนของผนงเซลล ท าใหเซลลมรปรางยดยาวขน (ภาพประกอบ 8.10) กระตนการเจรญของรากโดยเฉพาะการเจรญของรากแรกเกด (radicle) กระตนการพฒนาการของดอกโดยเฉพาะพฒนาการของกานชเกสรตวผและกลบดอก และสงเสรมการตดผลในพช และการกระตนการพกตวของพช (Olszewski et al., 2002 : 61-80)

187

ภาพประกอบ 8.9 โครงสรางทางเคมของสารกลมจบเบอเรลลน ทมา : ภาพโดย วรวฒน พรหมเดน (2560)

ภาพประกอบ 8.10 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตทแตกตางกนของตน Arabidopsis thaliana ทปกต (ขวา) และทท าการกลายพนธโดยท าลายยน GA20ox1 ทเกยวของกบวถชวสงเคราะหของ จบเบอเรลลน (ซาย) ทมา : Max Planck Society (2013)

188

เทคโนโลยการเพาะเลยงเนอเยอพช การเพาะเลยงเนอเยอคอการเลยงชนสวนใด ๆ ของพช เนอเยอเซลล หรออาจเลยงเปนเซลล

เดยว ๆ หรอเซลลไมมผนง ในอาหารสงเคราะห ในสภาพปลอดเชอ มการควบคมอณหภม แสงและความชน เทคนคการเพาะเลยงเนอเยอถอไดวาเปนความเจรญกาวหนาในดานการเกษตรเกยวกบพช ทมการพฒนาเทคนคในการขยายพนธแบบใหม ท าใหไดพชตนใหมจ านวนมากอยางรวดเรวในเวลาอนจ ากด โดยมคณภาพดเหมอนเดม (อารย วรญญวฒก, 2541 : 7-10 ; สมพร ประเสรฐสงสกล, 2552 : 1-2 และ สรภทร พราหมณย, 2558 : 1)

ความรทางชวเคมชวยสงเสรมใหเทคนคการเพาะเลยงเนอเยอประสบความส าเรจมากขน สามรถชกน าใหเนอเยอเกดการพฒนาอวยวะทตองการได ปจจบนการเพาะเลยงเนอเยอนยมใชกบพชทมปญหาในเรองของการขยายพนธ หรอพชทมปญหาเรองโรค เชน ขง กลวยไม หรอพชเศรษฐกจ เชน กหลาบ ดาวเรอง ขาว แครอท คารเนชน เยอรบรา เปนตน (กรมสงเสรมการเกษตร, 2559 : 1) แมวาเทคโนโลยการเพาะเลยงเนอเยอจะส าคญทางเศรษฐกจ แตในเบองหลง เทคโนโลยการเพาะเลยงเนอเยอถกใชเปนเครองมอใหการสรางพชตดแตงพนธกรรมและการวจยเพอศกษาการแสดงออกระดบยนของพช (นภา ศวรงสรรค, 2557 : 15-17)

1. วธการเพาะเลยงเนอเยอพช การเพาะเลยงเนอเยอมวธการและขนตอนดงน (กรมสงเสรมการเกษตร, 2559 : 11)

1.1 การคดเลอกชนสวนพช สวนของพชแทบทกสวน ไมวาจะเปนสวนของล าตน ตา ดอก ราก เนอเยอ เซลล หรอโปรโตพลาส (ภาพประกอบ 8.11) สามารถน ามาเพาะเลยงเนอเยอและพฒนาใหเกดเปนตนพชได ทงนขนอยกบชนดพชและวตถประสงคทท าการเพาะเลยงเนอเยอ 1.2 การท าความสะอาด ชนสวนทน ามาท าการเพาะเลยงเนอเยอควรเปนชนสวนทสะอาดปราศจาก เชอจลนทรยตาง ๆ ดงนน จงตองน ามาฆาเชอดวยวธการฟอกฆาเชอแลวลางดวยน าทท าใหปลอดเชอแลว

1.3 การตดเนอเยอ ตดชนสวนพชทผานการฟอกฆาเชอแลวใหเปนชนเลก ๆ ดวยใบมดปลอด

เชอ แลววางลงบนอาหารสงเคราะหทผานการฆาเชอแลว (ภาพประกอบ 8.12) 1.4 การบมเลยงเนอเยอ น าขวดอาหารทมชนสวนพชวางบนชนทมแสงสวาง 2,000-4,000 ลกซ

ก าหนดใหแสงสวางวนละ 12-16 ชวโมง ในหองทควบคมอณหภม 25-28 องศาเซลเซยส จนกระทงชนสวนของพชมการพฒนาเปนตนทสมบรณ (ภาพประกอบ 8.13)

189

1.5 การตดแบงและเลยงอาหาร ตดแบงชนสวนเนอเยอและเปลยนอาหารเพอเพมปรมาณของตนพช ในทก

1-2 เดอน ขนอยกบชนดของพชและระยะการเจรญเตบโต พรอมกบปรบสดสวนฮอรโมนในอาหารเพอชกน าใหเกดรากและยอดจนกระทงพชเจรญเตบโตเปนตนทสมบรณ (ภาพประกอบ 8.14)

1.6 การยายปลกในสภาพธรรมชาต น าตนพชทมยอดและรากทสมบรณออกจากขวด ลางวนทตดกบรากออกให

หมดดวยน าสะอาดและผงลมใหแหง แชน ายาปองกนก าจดเชอรา น าไปปลกในวสดทโปรง สะอาด ระบายน าไดดภายใต น าไปวางไวในทรมและพรางแสง 60 เปอรเซนต ประมาณ 4 สปดาห หรอจนกระทงตนพชตงตวได (ภาพประกอบ 8.15)

ภาพประกอบ 8.11 สวนตาง ๆ ของพชทสามารถน ามาเพาะเลยงเนอเยอได ทมา : Ikeuchi (2016 : 1443-1444)

190

ภาพประกอบ 8.12 การตดเนอเยอชนสวนพชทท าการฟอกฆาเชอแลว ทมา : เพญพชญา เตยว (2557)

ภาพประกอบ 8.13 การบมเลยงเนอเยอในชนทใหแสงสวางและควบคมอณหภม ทมา : กรมสงเสรมการเกษตร (2559 : 4)

191

ภาพประกอบ 8.14 การเปลยนอาหารและปรบสดสวนฮอรโมนเพอชกน าใหเกดรากและยอดจนกระทงพชเจรญเตบโตเปนตนทสมบรณ ทมา : Tissue Culture of Plants (n.d.)

ภาพประกอบ 8.15 การยายปลกในสภาพธรรมชาต ทมา : กรมสงเสรมการเกษตร (2559 : 3)

192

2. อาหารเพาะเลยงเนอเยอพช หลกของอาหารเพาะเลยงเนอเยอพชคอการน าธาตอาหารหลกและธาตอาหารรองท จ าเปนส าหรบพชมาผสมกบแหลงคารบอนในอตราสวนทเหมาะสมในน ากลน มการปรบสภาพคา pH ประมาณ 5.6-5.7 และเตมวน (agar) ปรมาณ 0.6-1% เปนสารชวยพยง บรรจลงขวดแกวแลวน าไปนงฆาเชอ วตามนและฮอรโมนพชอาจจ าเปนตองแยกเตมภายหลงเมออาหารผานการนงฆาเชอและเยนตวลงแลว ชนดและสดสวนของฮอรโมนพชทจะเตมลงไปขนกบวตถประสงคของการเพาะเลยงเนอเยอและการตอบสนองของพชชนดตาง ๆ ซงจ าเปนตองมการศกษาและวจยในพชแตละชนด ในขณะทธาตอาหารส าหรบอาหารเพาะเลยงเนอเยอจะมสตรคอนขางคลายคลงกน องคประกอบส าคญของอาหารเพาะเลยงเนอเยอมดงน (ศวพงษ จ ารสพนธ, 2546 : 21-24 ; สมพร ประเสรฐสงสกล, 2552 : 16-20 ; วราภรณ ภตะลน, 2557 : 30-31 และ สรภทร พราหมณย, 2558 : 19-23)

2.1 ธาตอาหารหลก ธาตอาหารหลกหมายถงธาตทพชตองการในปรมาณมากเนองจากมอทธพลตอการเจรญเตบโตจ าเปนตองใชเปนสวนหนงของการสงเคราะหโครงสรางเซลลและสารพนธกรรม โดยทวไปจะอยในรปเกลออนนทรย ไดแก ไนโตรเจน ไนโตรเจน โพแทสเซยม แคลเซยม และแมกนเซยม

2.1.1 ไนโตรเจน (N) มอทธพลตออตราการเจรญของพช เปน องคประกอบในโมเลกลของคลอโรฟลล ไนโตรจนสเบส กรดอะมโน และฮอรโมนพชบางชนด ถาขาดไนโตรเจนจะท าใหใบเหลองและตนเตยแคระ ในทางตรงกนขามถามไนโตรเจนมากเกนไปจะท าใหพชเจรญเตบโตอยางรวดเรวแตจะไมออกดอก ในสตรอาหารจะนยมใชในรปเกลอไนเทรตความเขมขน 25-60 มลล โมลาร หรออาจเสรมดวยเกลอแอมโมเนยมความเขมขน 2-20 มลลโมลารดวย

2.1.2 ฟอสฟอรส (P) พบมากในเนอเยอเจรญและเนอเยอทก าลงเจรญ อยางรวดเรว ฟอสฟอรสเปนองคประกอบของสารพนธกรรมและจ าเปนตอการสงเคราะห ATP หากมฟอสฟอรสนอยเกนไปจะท าใหพชเฉาและผดปกต ในสตรอาหารจะนยมใชในรปเกลอโปแทสเซยม ไดไฮโดรเจนฟอสเฟต (KH2PO4) ซงมคณสมบตเปนบพเฟอรดวย

2.1.3 โพแทสเซยม (K) จ าเปนส าหรบการแบงเซลล การสงเคราะห โปรตนและคารโบไฮเดรต การสรางคลอโรฟลลและการรดวซไนเตรต โพแทสเซยมทไมเพยงพอท าใหพชออนแอและผดปกต

2.1.4 แคลเซยม (Ca) มบทบาทส าคญในการดดซมสาร ใหความสะดวก ในการเคลอนทของคารโบไฮเดรตและกรดอะมโนในใบตลอดทวทงตนพชและชวยใหรากเจรญ

2.1.5 แมกนเซยม (Mg) การขาดแมกนเซยมท าใหใบมสซดจางและเฉา

193

2.2 ธาตอาหารรอง ธาตอาหารรองหมายถงธาตทพชตองการในปรมาณทนอยมาก แตขาดไมได เนองจากมความส าคญตอกระบวนการเมแทบอลซมในบางปฏกรยา ไดแก เหลก ก ามะถน โบรอน โมลบดนม แมงกานส โคบอลต สงกะส ทองแดง และคลอรน

2.2.1 เหลก (Fe) พชทขาดเหลกจะเกดภาวะพรองคลอโรฟลล 2.2.2 ก ามะถน (S) อยในโมเลกลของโปรตนบางชนดชวยใหรากเจรญและ

ใบมสเขยวเขม 2.2.3 โบรอน (B) มบทบาทในการเคลอนทของน าตาล ขาดโบรอนจะท า

ใหเนอเยอภายในเสอม เชน โรคไสเนาในหวผกกาด ล าตนแตกในตนคนชาย หรอหนาลงในมะกอก เปนตน แตหากโบรอนมากเกนไปจะท าใหพชตายได

2.2.4 โมลบดนม (M) มสวนรวมในการเปลยนไนโตรเจนเปนแอมโมเนย เตมในอาหารเพาะเลยงในรปของโซเดยมโมลบเดต

2.2.5 แมงกานส (Mn) การขาดจะแสดงโดยคลอโรซสมใบเหลองและ แหงเปนจด ๆ ธาตนจ าเปนในเยอหมของคลอโรพลาสต

2.2.6 โคบอลต (Co) อยในโมเลกลของวตามน B12 ซงจ าเปนในการตรง ไนโตรเจน

2.2.7 สงกะส (Zn) อยในเอนไซมหลายชนด เกยวของกบการสราง คลอโรฟลลและการสรางออกซน

2.2.8 ทองแดง (Cu) การขาดจะท าใหตนแคระเเกรน ใบพการบดและ ดางเปนจด หรอใบออนแหงตาย

2.2.9 คลอรน (Cl) จ าเปนในการกระตนการสงเคราะหดวยแสง การขาด ท าใหใบเหยวแหงกลายเปนสเหลองหรอสบรอนซและตายไป 2.3 แหลงคารบอน แหลงคารบอน (carbon source) เปนสวนประกอบทส าคญของอาหารใน ทก ๆ สตร เพราะจ าเปนตองใชเปนแหลงพลงงานในการเจรญเตบโต เนองจากเนอเยอพชยงไมม การสงเคราะหแสงในขณะทเรมเพาะเลยงและภายในขวดแกวมปรมาณของคารบอนไดออกไซดทจ ากด น าตาลทนยมใช คอ น าตาลซโครส (sucrose) ซงเปนน าตาลชนดเดยวกบทพชสงเคราะหแสงไดเอง และมความจ าเปนอยางมากตอเนอเยอพชเกอบทกชนด โดยปกตมกใชในปรมาณ 1–5 % โดยทวไป น าตาลอาจมการเปลยนรปเมอผานการนงฆาเชอเปนเวลานานเกนไปจงจะเปนตองระมดระวงการตงคาอณหภมและเวลาของเครองนงฆาเชอ (ศวพงษ จ ารสพนธ, 2546 : 23-24 ; สมพร ประเสรฐสงสกล, 2552 : 18-19 และ สรภทร พราหมณย, 2558 : 20-21)

194

2.4 วตามน แมพชจะสามารถสงเคราะหวตามนทจ าเปนตอการเจรญเตบโตไดทกชนด

แตอยางไรกตามเซลลพชทเลยงในสภาพหลอดแกวตองการวตามนบ 1 (thiamine) เพมขนเนองจากเปนโคเอนไซมในกระบวนการเมแทบอลซม และมหลกฐานวามความจ าเปนตอการเพาะเลยงเนอเยอโดยมผลตอการเปลยนแปลงทางสณฐาน (morphogenesis) ปรมาณวตามนบ 1 ใชทความเขมขน 0.1-0.5 มลลกรม/ลตร ในขณะทวตามนอน ๆ เชน วตามนบ 2 (riboflavin) วตามนบ 5 (pantothenic acid) วตามนบ 7 (biotin) วตามนบ 9 (folic acid) ยงไมมผลการศกษาทแสดงถงความส าคญแตอาจเตมลงไปไดขนอยกบความจ าเปนของพชแตละชนดหรอแตละการทดลอง (ศวพงษ จ ารสพนธ, 2546 : 24-25 ; สมพร ประเสรฐสงสกล, 2552 : 16-17 และ สรภทร พราหมณย, 2558 : 20-21)

2.5 สารควบคมการเจรญของพช สารควบคมการเจรญของพชหมายรวมถงฮอรโมนพชดวย ซงทนยมใชไดแก ออกซนและไซโตไคนน เนองจากจะชวยกระตนการแบงเซลล การเจรญเตบโต และการเกดเปนโครงสรางตาง ๆ ของเนอเยอพชในหลอดทดลอง ออกซนและไซโตไคนนทใสในอาหารสงเคราะหจะชวยเสรมฮอรโมนทเซลลพชสรางขนเอง ออกซนจะชกน าใหเกดแคลลส และในพชใบเลยงคหลายชนดพบวาหากใชออกซนรวมกบไซโตไคนนจะชวยใหแคลลสเพมปรมาณไดดขน นอกจากนจาก การทดลองศกษาการสรางยอดและรากในยาสบ พบวาหากไดรบสดสวนของปรมาณออกซนตอ ไซโตไคนนต า เนอเยอทเลยงในหลอดทดลองจะมการพฒนาเปนยอด ในขณะทไดรบสดสวนของปรมาณออกซน ตอไซโตไคนนสง เนอเยอทเลยงในหลอดทดลองจะพฒนาเปนราก (ภาพประกอบ 8.16) การตอบสนองตอฮอรโมนในพชแตละชนดอาจตางกนไดทงนขนอยกบชนดของเนอเยอและชนดของพชซงมระดบฮอรโมนภายในทแตกตางกน สวนฮอรโมนจบเบอเรลลนสน ามาใชเพอชวยใหยอดเจรญยดตวขนไดแตมกมผลยบยงการเกดยอดและราก (ศวพงษ จ ารสพนธ, 2546 : 24-25 ; สมพร ประเสรฐสงสกล, 2552 : 17-18 และ สรภทร พราหมณย, 2558 : 21-22)

2.6 สารเสรมจากธรรมชาต นยมใชสารจากธรรมชาตชวยเสรมในอาหารเพาะเลยงเนอเยอ เชน น ามะพราว น าคนมะเขอทศ กลวยบด น าตมมนฝรง สารสกดจากมอลต สารสกดจากยสต ทงนเพอชวยเสรมการเจรญเตบโตของเนอเยอทเพาะเลยง แตจะมขอดอยคอสารเหลานจะมคณภาพไมคงท และไมทราบปรมาณสารออกฤทธทแนนอน (ศวพงษ จ ารสพนธ, 2546 : 26 ; สมพร ประเสรฐสงสกล, 2552 : 19 และ สรภทร พราหมณย, 2558 : 21)

195

ภาพประกอบ 8.16 สดสวนของปรมาณออกซน (naphthalene acetic acid; NAA) ตอไซโตไคนน (6-benzylaminopurine; BA) จะมผลตอการพฒนาเปนยอดหรอราก ทมา : Koning (1994)

ชวเคมและเทคโนโลยหลงการเกบเกยวของพช เนองจากผลตผลทางการเกษตรทกชนดจะมการเปลยนแปลงทางชวเคมในเซลลอยตลอดเวลา ดงนนการทจะท าใหผลตผลเหลานจะด ารงสภาพสดใหมจ าเปนจะตองใชความรและเทคโนโลยเขาชวย โดยตองพจารณาปจจยภายในและปจจยภายนอกทท าใหผลผลตมการเปลยนแปลงสภาพจนกระทงเนาเสย ดงน (จรงแท ศรพานช, 2549 : 6-9 และ ดนย บณยเกยรต, 2556 : 253-254) 1. ปจจยทมผลตอการสญเสยของผลตผลทางพชสวน 1.1 ปจจยภายใน

1.1.1 การคายน า

พชและผลตผลสดตาง ๆ ตองคายน าอยตลอดเวลาเพอระบายความ รอนทเกดจากการหายใจ ในขณะเดยวกนปรมาณความชนภายในผลตผลมกมอยสงกวาความชนของอากาศภายนอก น าภายในผลตผลจงมศกยภาพประกอบ จะสญเสยออกจากผลตผลอยตลอดเวลา ถงแมผลตผลจะมเนอเยอโครงสรางตาง ๆ เพอปองกนการระเหยของน า ไดแก ชนเอพเดอรมส

196

(epidermis) รวมทงไข (wax) และควตน (cutin) ทเคลอบผวอย แตผลตผลกจ าเปนตองมชองเปดตาง ๆ เชน ปากใบ และเลนตเซล (lenticel) เพอถายเทอากาศน าเอาออกซเจนเขาไปส าหรบ การหายใจและระบายคารบอนไดออกไซดออกมา การสญเสยน าออกจากผลตผลจงเปนสงทหลกเลยงไมได การสญเสยน าออกจากผลตผลนอกจากจะท าใหน าหนกทจะขายไดลดลงแลว ยงท าใหรสชาตของผลตผลลดลงดวยโดยเฉพาะในแงของเนอสมผสและยงท าใหผวเหยวยนไมดงดดใจตอผบรโภค 1.1.2 การหายใจ หลงการเกบเกยวเซลลผกและผลไมยงคงมชวตอย โดยยงมการหายใจและกจกรรมทางชวเคมยงคงด าเนนอยอยางตอเนอง มผลท าใหคณภาพดานตาง ๆ ของผกและผลไม เชน ส กลน รสชาต เนอสมผส รวมทงคณคาทางโภชนาการเกดการเปลยนแปลงอยางตอเนอง อตราการหายใจยงมความส าคญตอการพจารณาเลอกใชเทคโนโลยหลงการเกบเกยวทเหมาะสม เชน การออกแบบระบบการแชเยนผกและผลไม ผลตผลทางการเกษตรทมอตราการหายใจสงกวามแนวโนมทจะมอายการเกบรกษาทสนกวาผลตผลทมอตราการหายใจทต ากวา 1.1.3 การผลตเอทลน

แกสเอทลนเปนฮอรโมนพชอยางหนงซงมอทธพลตอการเปลยน แปลงของพชและผลตผลคอนขางมาก เนอเยอพชทกชนดสรางเอทลนได โดยปกตปรมาณการผลตเอทลนจะมนอย แตเมอผลไมจะสกหรอเมอผลตผลถกกระทบกระเทอนดวยอะไรกตาม เชน การเกดบาดแผล การสมผสกบความเยน จะมการสรางเอทลนขนมากและเอทลนจะไปกระตนกระบวนการตาง ๆ ใหเกดขนได เชน กระบวนการสก การสลายตวของคลอโรฟลล และการหลดรวงของดอกและใบ 1.1.4 การเปลยนแปลงองคประกอบทางเคม

องคประกอบทางเคมอน ๆ ของพชกมการเปลยนแปลงเกดขน ภายหลงการเกบเกยว เชน การสราง หรอเสอมสลายตวของสารส การเปลยนแปลงเปนน าตาล การเพมขนของปรมาณลกนนในผลตผลทมเสนใยมากเปนตน การเปลยนแปลงเหลานลวนน าไปสการสญเสยของผลตผลทางใดทางหนงดวยกนทงสน 1.1.5 การพฒนาและการเจรญเตบโตของผลตผลหลงการเกบเกยว

ผลตผลบางชนดเมอเกบเกยวมาแลวยงมการพฒนา มการเจรญ เตบโตขนอยางเหนไดชด เชน การงอกของมนฝรง มนเทศ หอม และกระเทยม การเจรญเตบโตดงกลาวตองใชอาหารทมสะสมอยจงท าใหผลตผลเสอมสภาพไดเรวขน ผลตผลบางอยาง มการตอบสนองตอแสงและแรงโนมถวงของโลกดวย เชน หนอไมฝรง ถาวางในลกษณะนอนราบจะโคงงอขน ลกษณะตาง ๆ เหลานไมเปนทตองการของผบรโภค จดไดวาเปนการสญเสยผลตผลหลงการเกบเกยวเชนเดยวกน

197

1.2 ปจจยภายนอก 1.2.1 อณหภม

อณหภมเปนปจจยทส าคญทสดตอคณภาพของผลตผลหลงการเกบ เกยวเพราะอณหภมมอทธพลตอกระบวนการชวเคมภายในผลตผลทกอยาง อณหภมสงจะเรงปฏกรยาชวเคมตาง ๆ ใหเกดเรวขน น ามาซงอตราการหายใจและการเปลยนแปลงทางเคมอน ๆ ภายในผลตผลกจะเกดไดเรวขน ท าใหผลตผลเสยหายไดงาย ในทางตรงกนขามอณหภมต าจะท าใหผลตผลสามารถเกบรกษาไวในสภาพเดมไดนานกวา แตในบางกรณอณหภมต ากอาจกอใหเกดอนตรายได โดยเฉพาะกบผลตผลในเขตรอนอาจเกดอาการผดปกตทเรยกกนวา อาการสะทานหนาว (chilling injury) ขนได นอกจากนนอณหภมยงมอทธพลตอการเจรญเตบโตของจลนทรยบนผลตผล และปรมาณความชนของอากาศรอบผลตผลดวย ดงนนการควบคมอณหภมระหวางการเกบรกษาผลตผลจงเปนสงจ าเปนทจะรกษาผลตผลใหมคณภาพดอยไดนานทสด

1.2.2 ความชน ปรมาณไอน าในอากาศนอกจากจะเปนตวก าหนดอตราการสญเสย

น าของผลตผลแลว ยงมผลตอการเปลยนแปลงอน ๆ ดวย เชน ในสภาพประกอบ มความชนสงจะชวยกระตนใหเกดการงอกขนในหอมและกระเทยม นอกจากนนเชอราชนดตาง ๆ ทมอยบนผวของผลตผล กสามารถเจรญเตบโตไดดในสภาพประกอบ มความชนสง ท าใหผลตผลเนาเสยไดงาย การเกบรกษาจงตองมการควบคมปรมาณความชนใหพอเหมาะ ไมใหมการสญเสยน าจากพชมากเกนไป แตในขณะเดยวกนกตองไมใหเหมาะกบการเจรญเตบโตของเชอจลนทรยตาง ๆ 1.2.3 องคประกอบของบรรยากาศ

ในการเกบรกษาถามปรมาณออกซเจนต าชวยลดอตราการหายใจ และยดอายการเกบรกษาผลตผลได แตถาออกซเจนนอยเกนไปอาจท าใหเกดการหายใจแบบไมใชออกซเจน (anaerobic) ซงกระบวนการนจะท าใหเกดการสรางเอทลแอลกอฮอล ชและท าใหผลตผลเสยหายได 1.2.4 แสงและแรงโนมถวง กรณตวอยางของแสงสวางทมผลตอการเกบรกษาผลผลตมนฝรง พบวาในสภาพการเกบรกษาทมแสงจะสงเสรมการสรางคลอโรฟลล ท าใหมนฝรงมสเขยวและมการสะสมของสารพษเกดขนซงเปนอนตรายกบผบรโภค อยางไรกตามการเกบรกษาผกรบประทานใบในสภาพประกอบ มแสงจะชวยยดอายการเกบรกษาได และส าหรบแรงโนมถวงจะท าใหผลตผลบางอยางโคงงอได

198

2. แนวทางการปฏบตเพอลดการสญเสยหลงการเกบเกยว การลดความสญเสยหลงการเกบเกยวจ าเปนจะตองพยายามลดอตราการเปลยน แปลงตาง ๆ ทเกดขนกบผลตผล โดยการควบคมปจจยภายนอกทก ๆ อยางเทาทจะท าได ทส าคญไดแก อณหภม และความชนในการเกบรกษา ซงเปนสงส าคญทจะขาดไมได สวนวธการอน ๆ นอกจากนน เชน การปรบแตงบรรยากาศ การเคลอบผว การใชสารเคมปองกนและก าจดศตรพชเปนวธการเสรมทควรปฏบตเพอชวยยดอายการเกบรกษา แตวธการเหลานไมสามารถใชเปนวธการทดแทนการควบคมอณหภมและความชนได ตวอยางแนวปฏบตเพอการลดการสญเสยผลผลต มดงน(ดนย บณยเกยรต และนธยา รตนาปนนท, 2548 : 114-118 ; จรงแท ศรพานช, 2549 : 6-9 และ ดนย บณยเกยรต, 2556 : 271-272)

2.1 การชะลอการสกของผลไม ในบางกรณมความจ าเปนตองชะลอการสกของผลไมกจะสามารถใชสาร และวธการดงตอไปน

2.1.1 การเคลอบผว การใชสารเคลอบผวกบผลไมท าใหคงความสดของผลไม เนองจาก

สารเคลอบผวชวยลดอตราการคายน าออกจากผวของผลและลดอตราการหายใจ นอกจากนยงท าใหผวของผลไมมความมนวาวสวยงาม และสามารถปองกนการเขาท าลายของเชอจลนทรยไดอกดวย อยางไรกตามการเคลอบผวท าใหเกดการลดอตราแลกเปลยนกาซภายในและภายนอกผล ปรมาณกาซออกซเจนภายในผลลดลงเนองจากถกน าไปใชในกระบวนการหายใจ มการสะสมของกาซคารบอนไดออกไซดขนภายในผล การเกบรกษาผลไมทผานการเคลอบผวไวในสภาพอณหภมสงหรอเกบรกษานานเกนไปจะท าใหเกดขบวนการหายใจแบบไมใชออกซเจนขน ท าใหเกดเอทานอลซงเปนผลตผลทเกดจากขบวนการดงกลาวสะสมในผล ท าใหคณภาพและรสชาตเสยไป สารเคลอบผวจากธรรมชาต ไดแก คารนบาร (carnauba wax) ยางไม (resin) ขผง เชลแลค และไคโตซาน สารเคลอบผวทจากปโตรเลยม ไดแก พาราฟนแวกซ (paraffin wax) พอลเอทลนแวกซ (polyethylene wax) และ พอลเอทลน ไกลคอล (polyethylene glycol)

2.1.2 การใชสารจบเบอเรลลน รายงานการทดลองของสมบรณ ศรอธวฒน (2532) พบวาสาร

จบเบอเรลลนความเขมขน 100 ppm สามารถชะลอการสกและยงลดการแตกของผลทเรยนได และทางหนวยวจยพชผลหลงเกบเกยวและภาควชาพชสวนไดทดลองซ าพบวาจบเบอเรลลนเพยง 40 ppm กเพยงพอทจะยบยงการแตกของผลทเรยนไดถง 8 วน แตอาจเรวกวานถาผลทเรยนแกมากแลว

199

2.1.3 การใชสารดดซบเอทลน ดางทบทม (potassium permanganate; KMnO4) สามารถ

ท าลายแกสเอทลนทผลตผลปลอยออกมา โดยเมอท าปฏกรยากบแกสเอทลนจะไดเอทลนไกลคอล (ethylene glycol) แมงกานสไดออกไซด (manganese dioxide) และคารบอนไดออกไซด ดงสมการ

ปจจบนมการใชดางทบทมในเชงพาณชยเพอชะลอการสกของ ผลไมระหวางการขนสงโดยผลตออกมาจ าหนายแบบส าเรจรปซงพรอมทจะใชไดทนท การใชดางทบทมรปผลกโดยตรงจะไมสามารถท าปฏกรยากบเอทลนไดงาย จงตองน ามาท าละลายดวยน าแลวใชวสดทมความพรนสงเปนตวดดซบ เชน ซไลท (celite) เวอรมควไลท (vermiculite) หรอ อะลมนา เพลเลท (alumina pellet) อตราสวนการใชคอดางทบทม 2 กรม/ผลไม 1 กโลกรม

2.1.4 การใชแกสคารบอนไดออกไซด (CO2) แกสคารบอนไดออกไซดมสตรโครงสรางคลายคลงกบแกสเอทลน

แตไมอาจกระตนใหผลไมสกได ดงนนจงมผลยบยงแกสเอทลนในลกษณะทเขาไปแกงแยงกบแกสเอทลน ท าใหแกสเอทลนเขาไปกระตนการสกไมได การใสผลไมในภาชนะปดสนทจะท าใหมการสะสมคารบอนได ออกไซดจากการหายใจ จนกระทงสงพอทจะยบยงการสกได อยางไรกตามผลไมอยในสภาพประกอบ มแกสคารบอนไดออกไซดสงเปนเวลานานจะเกดผลเสยขน เชนรสชาตของผลไมเปลยนไป เนองจากเกดการหายใจโดยไมใชแกสออกซเจน เปนตน

2.1.5 การเกบในอณหภมต า การเกบรกษาผลไมไวในทมอณหภมต าจะท าใหกระบวนการเปลยนแปลงทางชวเคมลดลง โดยลดอตราเมแทบอลซมภายในผลไมจงชะลอการสกของผลไมได

3. การควบคมโรคหลงการเกบเกยว การควบคมโรคภายหลงการเกบเกยวนนสามารถท าไดโดยอาศยหลกการเดยวกบ

การปองกนโรค โดยการจดการใหผลผลตคงความสมบรณแขงแรง ยากตอการเขาท าลายของเชอจลนทรย การท าใหเชอจลนทรยมปรมาณนอยลงหรอออนแอลง และการจดสภาพการเกบรกษาใหไมเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของเชอจลนทรย ซงสามารถแยกเปนแนวทางปฏบตได 3 วธ คอ การควบคมทางกายภาพ การใชสารเคม และการควบคมโรคดวยชววธ ดงน (ดนย บณยเกยรต และ นธยา รตนาปนนท, 2548 : 89-92 และ ดนย บณยเกยรต, 2549 : 62-69)

200

3.1 การควบคมทางกายภาพ 3.1.1 การควบคมอณหภมและความชน

อณหภมและความชนในระหวางการเกบรกษาเปนปจจยทส าคญ ทสดในการเกดโรคของผลตผล อณหภมต าท าใหผลตผลมการเปลยนแปลงนอย สามารถคงความสดและแขงแรงอยไดนาน ในขณะเดยวกนกชะลอการเจรญเตบโตของเชอจลนทรยทกอใหเกดโรคได ดงนนการเกบรกษาจงควรลดอณหภมใหต าลงมากทสด เพอใหผลตผลมการเปลยนแปลงและเสอมสภาพนอยทสดโดยไมเกดอนตรายจากอาการสะทานหนาวขน ส าหรบผลตผลในเขตรอนหลายชนดอณหภมทต าทสดนมกอยประมาณ 10-15 องศาเซลเซยส ซงผลตผลยงคงมการเปลยนแปลงอยคอนขางมาก และเชอจลนทรยตาง ๆ กยงคงสามารถเจรญเตบโตได ดงนนการเกบรกษาภายใตสภาพประกอบ มอณหภมต าอยางเดยวจงยงไมเพยงพอ แตกเปนสงส าคญทสด (ดนย บณยเกยรต และ นธยา รตนาปนนท, 2548 : 89-92) 3.1.2 การดดแปลงบรรยากาศ

เชอจลนทรยเปนสงมชวตมการหายใจเชนเดยวกน ดงนนหาก บรรยากาศในการเกบรกษาผลตผลมองคประกอบเปลยนแปลงไป ยอมสงผลถงการเจรญเตบโตของเชอจลนทรยและความสามารถในการท าใหเกดโรคบนผลตผลหลงการเกบเกยวเปลยนแปลงไปดวย 3.1.3 การฉายรงส

การฉายรงสเปนวธการถนอมอาหาร (food preservation) หรอ แปรรปอาหารโดยไมใชความรอน (non-thermal processing) ชนดและแหลงของรงสทใชเพอ การฉายรงสอาหาร ไดแก รงสแกมมาจากเครองฉายรงสทมโคบอลต-60 (cobalt- 60) หรอซเซยม-137 (cesium-137) รงสเอกซจากเครองผลตรงสเอกซทท างานดวยระดบพลงงานทต ากวาหรอเทากบ 5 ลานอเลกตรอนโวลต รงสอเลกตรอนจากเครองเรงอนภาคอเลกตรอน (electron accelerator) ทท างานดวยระดบพลงงานทต ากวาหรอเทากบ 10 ลานอเลกตรอนโวลต ตวอยางการฉายรงสเพอการถนอมอาหาร ไดแก การควบคมการงอกของพชหวในระหวางการเกบรกษาพชหว เชน หอมหวใหญ กระเทยม มนฝรง ขง โดยทวไปอาจจะงอกระหวางการเกบ ท าใหสญเสยน าหนก ฝอลบ สญเสยสารอาหาร กลนรส หรอเปลยนแปลงสวนประกอบของอาหาร การฉายรงสปรมาณไมเกน 0.15 กโลเกรย จะหยดการเจรญเตบโตของเซลลทท าใหเกดการงอก ท าใหสามารถเกบรกษาผลผลตไดนานหลายเดอน การเกบรกษาดวยการแชเยน (cold storage) รวมกบการฉายรงส จะชวยท าใหการเกบรกษาคณภาพผลผลตไดดยงขน การฉายรงสสามารถชะลอการสกของผลไม เชน มะมวง กลวย ชะลอการบานของเหด ท าใหการจ าหนายมระยะเวลานานขน นอกจากนการฉายรงสยงสามารถควบคมการแพรพนธของแมลง ซงรงสสามารถก าจดแมลงไดหลายชนดและหลายระยะ เชน แมลงวนผลไม รวมทงไขแมลง ดกแด ตวหนอน ทอาจตดมากบผลตผลทางการเกษตร เชน มะมวง

201

เมลดธญพช ขาว ขาวสาล ถวเมลดแหง รวมทงอาหารแหง เชน ปลาแหง หอมแหง หอมผง เครองเทศ เครองปรงรส ชนดผง ท าใหหยดการขยายพนธได รงส 2-3 กโลเกรย สามารถท าลายแบคทเรยทเปนเชอกอโรคทางเดนอาหาร เชน Salmonella spp. Campylobacter spp. และหนอนพยาธ ตาง ๆ (โกวทย นชประมล และคณะ, 2557 ; คณาจารยภาควชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2559 : 192-194 และดนย บณยเกยรต และนธยา รตนาปนนท, 2548 : 234) โดยมประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองอาหารฉายรงส ลงวนท 14 กนยายน พ.ศ. 2553 ไดก าหนดปรมาณรงสดดกลนสงสดทอนญาตส าหรบวตถประสงคตาง ๆ ไวดงตาราง 8.1 ตาราง 8.1 ปรมาณรงสดดกลนสงสดทกระทรวงสาธารณสขอนญาตส าหรบการฉายรงสตามวตถประสงคตาง ๆ

วตถประสงคของการฉายแสง ปรมาณรงสดดกลน (กโลเกรย) ยบยงการงอกระหวางการเกบรกษา 1 ชะลอการสก 2 ควบคมการแพรพนธของแมลง 2 ลดปรมาณปรสต 4 ยดอายการเกบรกษา 7 ลดปรมาณจลนทรย และจลนทรยทท าใหเกดโรค 10

ทมา : กระทรวงสาธารณสข (2553)

3.2 การใชสารเคมในการควบคมโรคหลงการเกบเกยว

วตถประสงคของการใชสารเคมเพอควบคมโรคหลงการเกบเกยวโดยหลก จะเปนเปนการใชสารออกฤทธฆาเชอจลนทรยประเภทเชอรา เชน สารออโธ-ฟนลฟนอล

(ortho-phenylphenol) ปองกนการเนาทเกดจากเชอรา Geotrichum และ Rhizopus ซงมกจะเกดกบมะเขอเทศ สารไบฟนล (Biphenyl) ใชปองกนการสรางสปอรของเชอราส าหรบผลผลตพชตระกลสม สารไดคลอแรน (dichloran) ใชควบคมโรคทเกดจากเชอรา Rhizopus stolonifer นยมใชกบเชอร ทอและผลไมเมลดแขงชนดตาง ๆ และสารกลมเบนซมดาโซล (benzimidazole)

202

สามารถปองกนการสรางสปอรของเชอรา Penicillium และเชอราชนดอน ๆ บนผวของผลไม นอกจากนยงมสารเคมอกหลายชนดทมคณสมบตยบยงจลนทรยบนผลผลตทางการเกษตร แตปจจบนพบวาจลนทรยสามารถพฒนาใหตานทานสารเคมเหลานไดมากขน และการใชสารเคมมกไมเปนทยอมรบในบางประเทศ (ดนย บณยเกยรต และนธยา รตนาปนนท, 2548 : 162-163 และ ดนย บณยเกยรต, 2549 : 46-50) 3.3 การควบคมโรคหลงการเกบเกยวดวยชววธ

ในปจจบนการผลตไมผลทงในและตางประเทศไดมงเนนใหมระบบการผลต เพอใหไดผลตผลทมความปลอดภยตอทงผผลต ผบรโภค และสงแวดลอม ระบบการปลกไมผลแบบปลอดสารพษจงถกสงเสรมใหมการปฏบตในวงกวาง ดวยเหตนการจดการโรคพชโดยชววธจงเปนวธการหนงทมวตถประสงคเพอทดแทนหรอลดปรมาณการใชสารเคมใหนอยลงโดยใชจลนทรยปฏปกษเปนตวควบคมโรค (biocontrol agent) กลไกในการเขาท าลายเชอสาเหตโรคพชของจลนทรยปฏปกษมหลายรปแบบดงนคอ การเปนปรสต (parasitism) การสรางสารปฏชวนะ (antibiosis) การผลตเอนไซมยอยผนงเซลลของเชอโรคพช (production of cell wall degrading enzyme) การแขงขนเพอครอบครองพนทและอาหาร (competition for nutrients and space) และการชกน าใหพชมความตานทานโรค (induction of disease resistance in plant) ซงเชอจลนทรยเหลานมกมหลายกลไกรวมกนในการควบคมโรคพช (ดนย บณยเกยรต และนธยา รตนาปนนท, 2548 : 166-169)

ส าหรบการใชจลนทรยควบคมโรคภายหลงการเกบเกยวของผลไม สวนมาก นยมใชเชอยสตและแบคทเรยเปนตวควบคมโรคมากกวาเชอรา เพราะเชอยสตหลายชนดทไมท าลายเนอเยอพชหรอไมท าใหพชเปนโรค รวมทงไมสรางสารพษลงบนผกผลไมและมคณสมบตในการดงอาหารไดด เชอยสตทมการน ามาใชในการควบคมโรคหลงการเกบเกยวของผลตผลมหลายชนด ไดแก Debaryomyces spp. Endomycopsis spp. Candida spp. Cryptococcus spp. Pichia spp. Aureobasidium pullulans, Saccharomycopsis fibuligera, Rhodosporidium spp. และ Rhodotorula glutinis ในขณะทเชอแบคทเรยกจะมสายพนธเฉพาะทไมกอใหเกดโรคกบพชพรอมกบมคณสมบตในการยบยงโรคไมใหเกดขนในผลตผลทางเกษตร สวนมากจดอยในสกล Pseudomonas และ Bacillus จงคอนขางมความปลอดภยในการทจะน าเชอจลนทรยเหลานมาใชกบผลตผลหลงการเกบเกยวเพอรอการบรโภค จลนทรยทน ามาใชควบคมโรคหลงการเกบเกยวมกใชรวมกบตวควบคมชนดอน ๆ หรอวธการอน ๆ เพอเพมศกยภาพในการควบคมโรคใหสงขน เปนการเสรมภมตานทานกบพช เชน ใชรวมกบการจมน ารอนหรอจมในสารเคมทระดบความเขมขนต า ๆ โดยพบวาการฉดพนผลกลวยดวยเชอยสตแลวตามดวยการจมในน ารอนทอณหภม 50 องศาเซลเซยสเปนเวลา 20 นาท หรอจมในสารเคมไธอะเบนดาโซล 150 ppm สามารถชวยลดการเกดโรคขวหว

203

เนาไดอยางสมบรณ นอกจากนนการใชจลนทรยรวมกบการเกบรกษาไวในสภาพบรรยากาศดดแปลงกเปนวธการหนงทมประสทธภาพในการควบคมโรคเชนเดยวกน (วระณย ทองศร, 2555 : 5-6)

สรป ชวเคมทางการเกษตรเปนการประยกตความรทางชวเคมเพออธบายระบบและกลไก

การท างานตาง ๆ ของพช การเปลยนแปลงทางสรรวทยาของพชจะถกควบคมดวยฮอรโมนพช โดยฮอรโมนออกซจะมฤทธกระตนการแบงเซลล การยดตวของเซลล การแตกหนอ และการสรางราก ไซโตไคนนผลกบการแบงเซลลและการแตกหนอ ชวยชะลอการแกตวของเนอเยอและชวยในการเคลอนยายออกซนภายในพช กรดแอบไซซกจะออกฤทธยบยงการเจรญเตบโตของพช ท าใหพชทนตอสภาวะเครยดตาง ๆ ไดด และมบทบาทในการเจรญพฒนาของเอมบรโอซงรวมไปถงการพกตวของเมลดและของตาพช จบเบอเรลลนจะชวยสงเสรมการออกดอก การแบงเซลล และการเตบโตของเมลดหลงการงอก และเอทลนชวยควบคมกระบวนการเตบโตทเกยวของกบความชรา การหลดรวงของใบ ดอก และผล และควบคมการเจรญของพชเมออยในสภาวะทไมเหมาะสม นอกจากนชวเคมทางการเกษตรยงชวยพฒนาเปนเทคโนโลยเพอการผลตพช การปรบปรงพนธพช การอนรกษพนธพช โดยมเทคโนโลยการการเพาะเลยงเนอเยอเปนจดเชอมตอของการพฒนาทางดานเศรษฐกจและการวจยทางพนธวศวกรรม และเทคโนโลยหลงการเกบเกยวเขามามบทบาทส าคญตอเศรษฐกจของอตสาหกรรรมสนคาการเกษตร จงถอไดวาองคความรทางชวเคมนนไดสรางประโยชนมากมายตอการสรางสรรคนวตกรรมของการเกษตร

204

ค าถามทายบท

1. เมอตดปลายยอดของตนไมออก จะพบวาตาทอยดานขางจะแตกกงมากมายจนเปนพม เปน ผลของฮอรโมนพชชนดใด

2. สวนไหนของพชทตอบสนองตอออกซน แตไมตอบสนองตอจบเบอเรลลน 3. ฮอรโมนพชชนดใดเกยวของกบการยดขนาดของเซลล (cell elongation) บรเวณปลายยอด 4. จงบอกเหตผลและความจ าเปนทจะตองใชเทคโนโลยการเพาะเลยงเนอเยอพช พรอม

ยกตวอยางพชทมการใชเพาะเลยงเนอเยอ 5. ในการเพาะเลยงเนอพช สารทนยมใชเพอกระตนใหมการแบงเซลล เพมจ านวนเปนแคลลส

คอสารใด 6. พชทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอจะมลกษณะทแตกตางจากการเพาะเมลดอยางไร 7. การเปลยนแปลงของผกและผลไมหลงการเกบเกยว มการเปลยนแปลงไปไดอยางไรบาง จง

ยกตวอยาง 8. หากผลตผลผกและผลไมหลงการเกบเกยว อยในสภาพทไมมออกซเจนหรอมออกซเจนไม

เพยงพอจะเกดผลอยางไร 9. จงยกตวอยางของการควบคมโรคในผลตผลผกและผลไมหลงการเกบเกยวทสามารถท าได

งายและไมตองลงทนสงมาก 2 วธ 10. การฉายรงสเพอควบคมโรคนยมท าในผลตภณฑการเกษตรชนดใดบาง จงยกตวอยาง 5 ชนด

205

เอกสารอางอง

กรมสงเสรมการเกษตร. (2559). เอกสารค าแนะน าท 4/2559 การเพาะเลยงเนอเยอ. กรมสงเสรม

การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

กระทรวงสาธารณสข. (2553). ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง อาหารฉายรงส ลงวนท 14 กนยายน 2553.

โกวทย นชประมล ยทธพงศ ประชาสทธศกด สาวพงศ เจรญ และสรศกด สจจบตร. (2557). อาหารฉายรงส. สบคนวนท 12 มถนายน 2560, จาก สถาบนเทคโนโลยนวเคลยรแหงชาต (องคการมหาชน). เวบไซต: https://www.tint.or.th/index.php/th/

คณาจารยภาควชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร. (2559). วทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร เลม 1. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

จรงแท ศรพานช. (2549). สรรวทยาและเทคโนโลยหลงการเกบเกยวผกและผลไม. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ดนย บณยเกยรต. (2549). โรคหลงเกบเกยวของผกและผลไม. กรงเทพฯ: โอ. เอส.พรนตง เฮาส . (2556). สรรวทยาหลงการเกบเกยวผลตผลพชสวน. นนทบร: พรเมยม ดจตอล

เอนเตอรเทนเมนท. ดนย บณยเกยรต และนธยา รตนาปนนท. (2548). การปฏบตภายหลงการเกบเกยวผกและผลไม. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โอ. เอส.พรนตง เฮาส. นภา ศวรงสรรค. (2557). ชวเคมประยกต. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. เพญพชญา เตยว. (2557). มาเพาะเลยง เนอเยอกนเถอะ ตนทนแค..หลกรอยไมใชลาน. สบคนวนท

2 มถนายน 2560, จาก ไทยรฐ เวบไซต: https://www.thairath.co.th/content/456692 ภาคภม พระประเสรฐ. (2550). สรรวทยาของพช. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. มาน เตอสกล. (2542). สารควบคมการเจรญเตบโตของพช: ไซโตไคนน. สงขลา: มหาวทยาลยราช

ภฏสงขลา. ลลล กาวตะ มาล ณ นคร ศรสม สวรรณวงศ และสรยา ตนตววฒน. (2552). สรรวทยาของพช.

พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. วราภรณ ภตะลน. (2557). เทคโนโลยเพาะเลยงเนอเยอพชสมนไพร: จากพนฐานสการประยกตใช

ทางเภสชศาสตร. ขอนแกน: ขอนแกนพมพพฒนา.

206

วนทน สวางอารมณ. (2542). การเจรญและการเตบโตของพช. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา.

วระณย ทองศร. (2555). การควบคมโรคของไมผลกอนและหลงการเกบเกยวโดยชววธ. จดหมายขาว Postharvest Newsletter, ศนยสนเทศทางการเกษตรแหงชาต ศนยประสานงานสารนเทศ สาขาเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 11 (2): 5-6.

ศวพงษ จ ารสพนธ. (2546). การเพาะเลยงเนอเยอพช. คณะวทยาศาสตร สถาบนราชภฎอดรธาน. สมบรณ ศรอธวฒน. (2532). ผลของสารควบคมการเจรญเตบโตของพชบางชนดตอการสกและ

การแตกของผลทเรยนพนธชะน. ปญหาพเศษปรญญาตร. ภาควชาพชสวน. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สมพร ประเสรฐสงสกล. (2552). การเพาะเลยงเนอเยอกบการปรบปรงพนธพช. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โฟรเฟซ.

สรภทร พราหมณย. (2558). เทคนคการเพาะเลยงเซลลและเนอเยอพช เพอการขยายและปรบปรง พนธ. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อารย วรญญวฒก. (2541). การเพาะเลยงเนอเยอเพอปรบปรงพนธพช. นครราชสมา: มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

Davière, J.M., Achard, P. (2013). Gibberellin signaling in plants. Development. 140(6): 1147-1151.

Glick, B.R. (2012). Plant growth-promoting bacteria: mechanisms and applications. Scientifica (Cairo). 2012: 963401. 1-15.

Gray, W.M. (2004). Hormonal regulation of plant growth and development. PLoS Biol. 2(9): e311. 1270-1273.

Grennan, A.K. (2006). Gibberellin metabolism enzymes in rice. Plant Physiol. 141(2): 524–526.

Gupta, R. and Chakrabarty, S. K. (2013). Gibberellic acid in plant : Still a mystery unresolved. Plant Signal Behav. 1; 8(9): e25504. 1-5.

Hedden, P. and Sponsel, V. (2015). A Century of gibberellin research. J Plant Growth. Regul. 34: 740–760.

Ikeuchi, M., Ogawa, Y., Iwase, A., and Sugimoto, K. (2016). Plant regeneration: cellular origins and molecular mechanisms. Development. 143: 1442-1451

207

Kiba, T., Takei, K., Kojima, M. and Sakakibara, H. (2013). Side-chain modification of cytokinins controls shoot growth in Arabidopsis. Developmental Cell. 27, 452–461.

Kieber, J.J. (2002). Tribute to folke skoog: Recent advances in our understanding of cytokinin biology. Journal of Plant Growth Regulation 21, 1-2

Kieber, J.J., and Schaller, G.E. (2010). The Perception of cytokinin: AdStory 50 years in the making. Plant Physiol. 154(2): 487-492.

Koning, R. E. (1994). Cytokinins. Retrieved April 7, 2017, from Plant Physiology Information Website. Available URL: http://plantphys.info/plant_physiology/ cytokinin.shtml

Liu, M., Gomes, B.L., Mila, I., Purgatto, E., Peres, L.E.P., Frasse, P., Maza, E., Zouine, M., Roustan, J.P., Bouzayen, M., Pirrello, J. (2016). Comprehensive Profiling of Ethylene Response Factor Expression Identifies Ripening-Associated ERF Genes and Their Link to Key Regulators of Fruit Ripening in Tomato. Plant Physiology. 170(3): 1732-1744.

Max Planck Society. (2013). The secret of short stems. Retrieved April 10, 2017, from MPI f. Plant Breeding Research. Available URL: https://phys.org/news/2013-11-secret-short-stems.html

Merchante, C., and Stepanova, A.N. (2017). The Triple response assay and its use to characterize ethylene mutants in Arabidopsis. Methods Mol Biol. 1573: 163-209.

Olszewski, N., Sun, T., Gubler, F. (2002). Gibberellin signaling: Biosynthesis, catabolism, and response pathway. The Plant Cell.14; Suppl: S61-80.

Sabatini, S., Beis, D., Wolkenfelt, H., Murfett, J., Guilfoyle, T., Malamy, J., Benfey, P., Leyser, O., Bechtold, N., Weisbeek, P., and Scheres, B. (1999). An auxin-dependent distal organizer of pattern and polarity in the Arabidopsis root. Cell. 99(5): 463-472.

Tissue Culture of Plants. (n.d.). What is tissue culture? Retrieved April 10, 2017, from Tissue Culture of Plants blogspot. Available URL: http://tissuecultureofplants.blogspot.com/p/tissue-culture.html

208

Wang, K.L.C., Hai, Li., and Ecker, J.R. (2002). Ethylene biosynthesis and signaling networks. Plant Cell. 14(Suppl): s131–s151.