บทท 4 วเคราะหผลการวจย

จากการศกษาเรอง “นทานพนบานไทยมสลมในจงหวดปตตาน”ผวจยไดรวบรวมนทานจากพนท

ตาง ๆ ไดจ านวน 50 เรอง รายงานผลการวจยในดานชอเรอง ประเภทของนทาน เนอเรอง สารตถะของนทานและคณคาทไดรบจากนทาน ผลการวจย เนอความนทานมดงน

1. เรองปยอปาตา ประเภทของนทาน นทานต านาน เนอเรองมดงน ปยอปาตา แปลวา การบชาฝงทะเล เปนพธกรรมของชาวประมงอ าเภอยะหรง ปจจบนพธนไมมแลว เพราะวาขดกบศาสนาอสลามและขาดความเมตตาตอสตว คอการฆาควายเผอกเพอบชาสงศกดสทธฝงทะเล เรองมอยวา ชาวประมงอ าเภอยะหรงท าพธนมาตงแตสมยใดกยงไมทราบ บอกแตวาสาเหตทท าพธนเพอตองการบวงสรวงสงศกดสทธทสถต ณ ฝงทะเล เพอดลบนดาลใหการท าประมงไดผลด มชวตความเปนอยไมฝดเคอง ครงหนงชาวประมงทเมองยะหรงหยดท าพธปยอปาตา 2-3 ป ปรากฏวาปนนการจบปลาไดนอยมาก ทองทะเลเกดพายเสมอ ชาวประมงจงไปปรกษากบเจาเมองยะหรง คอ พระยาพพธเสนามาตย (นโวะ) วา ควรท าพธปยอปาตาดงทเคยกระท ากนมาแตโบราณ เจาเมองยะหรงเหนดวย พธปยอปาตาจะท าในเดอนรอยบ หรอเดอนเจดของศาสนาอสลาม ซงตรงกบเดอนกมภาพนธ โดยก าหนดงาน 7 วน 7 คน กลางวนมโนรามสลมหรอมะโยง กลางคนมหนงตะลงมสลมหรอวายงเซยม ชายทะเลอ าเภอยะหรงมองเหนหาดทรายสขาวทอดตวไปตามความยาวของฝง เรอกอและหาปลาหลายล าจอดเรยงราย แตละล ามหลากสธงทวหลากสประดบดสวยงามภายใน 7 วนชวงท าพธ พวกเขางดออกหาปลาและงดบรโภคอาหารทะเล รอจนกวาพธ ปยอปาตาผานพนไป ณ ชายฝงทะเลทท าพธ ชาวบานสรางศาลเพยงตา บนศาลมธปเทยนและเครองสงเวย เชน ขาวเหนยว ไขไก กลวย และจอกใสน า พธเรมตนดวยประธานยกเสาธงไมไผปกลงหลมบรเวณหนาศาลเพยงตา ขณะเดยวกนหมอไสยศาสตรประจ าโรงโนราจดธปเทยนและบรกรรมคาถา เสรจแลวคณะโนรากประโคมปและฆองกลอง ระคนกบเสยงโหรบของชาวบานและเสยงปนยงขนฟา 3 นด เพอบอกใหทราบวาไดฤกษงามยามดแลว จากนนควายเผอกถกจงเขามาในพธ ตาของมนปดดวยผาแดงซงพนแนนหนาถง 7 รอบ และขอเทาทงสผกดวยเชอกโยงถงกนทงสเทา พอทมนจะกาวเดนตามผจงไปรอบศาลเพยงตาซงนบได 7 รอบ ดทาทางมนเหนอยออนระโหยโรยแรง ชาวบานชวยกนดงเชอกมดควายเผอกจนแนนหนา ทงชวยกนจบเขาโงงใหมนหยดดน ขณะเดยวกนผท าหนาทเพชฌฆาตกขนครอมคอ พรอมกบใชมดคมกรบจวงแทงตรงหวใจเรยกเลอดแดงฉานไหลทะลก จนมนหมดลมหายใจ จากนนชาวบานแลเนอความเผอกทงหมดออกมาคงเหลอแตหนงและอวยวะสวนอน ๆ อยเหมอนเดม ชาวบานชวยกนน าเนอควายเผอกทงหมดมาปงยางหรอตมแกง

32

เสรจแลวลอมวงกนกนใหเสรจกอนจะท าพธตอไป สวนหนงควายเผอกยงคงเปนรปรางอยนน ชาวบานใชฟางขาวอด เขาไปแทนเนอของมน เสรจแลวใชเชอกเยบใหเรยบรอย จากนนตางน าซากควายเผอกและศาลเพยงตาลงเรอเพอออกสทะเล เรอน าขบวนคอ คณะโนรา มผเปาปและตฆองกลองประโคมขบและรองร า ถดมาเปนเรอพระยายะหรงกบบรวาร ตามดวยเรอบรรทกซากควายและศาลเพยงตา ซงม หมอไสยศาสตรก ากบอยดวย นอกจากขบวนเรอดงกลาวแลวยงมเรอหาปลาของชาวบานรวมขบวนดวยดคบคงไปทงรมฝงและหมอไสยศาสตรพรอมผชวยน าควายเผอกและศาลเพยงตาหยอนลงบนแพหยวกโดยมกอนหนถวงไวใตแพ จากนนแพกโดนกระแสคลนลมคอย ๆ ลอยออกไปสทองทะเลจนลบสายตา ขณะเดยวกน ผคนบนฝงและชาวบานทน าเรอเขาเทยบฝง ตางสนกสนานกนดวยเกมกฬาซดปาตะกรอเลก ๆ ขนาดก าปนซงสานดวยใบมะพราว ภายในอดดวยทรายหรอดน มนเปนชวงเวลาตนเตนทตองคอยระวงตวกนอยางอตลด บางหวเราะบางรองโอดโอย จนกระทงยตดวยรอยยมแยมและพรอมทจะออกหาปลาตอไปปจจบนพธปยอปาตาไมมใหเหนอกแลว มเพยงต านานทชาวอ าเภอยะหรงเลาสกนฟง สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงความสามคคในหมบานและความเชอในสงศกดสทธทเคารพบชา

เพอทจะท าใหการท ามาหากนไดผลด แตขดกบหลกค าสอนศาสนาเนองจากตองทรมานและฆาสตว ซงถอเปนบาป

คณคาของนทาน ดานการศกษาวฒนธรรม

2. เรอง ลกแมวนอยเอาแตใจ ประเภทของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว เนอเรองมดงน มลกแมวนอยสตวเปนพนองกน ลกแมวตวทหนงชอวา กนง ตวทสองชอ บร ตวทสามชอ แมเราะ และตวทสชอ ฮต า ในบรรดาลกแมวสพนอง มลกแมวตวหนงมนสยเกเร กาวราวและขอจฉาพ ๆ ทงสาม นนกคอลกแมวตวทสทมชอ ฮต า อยมาวนหนง กนง บรและแมเราะไดปลามาหนงตวและไดคยตกลงกนวาจะแบงกนกนใหเทา ๆ กน ทงสพนอง เมอฮต ามาเหนกไดเกดความโกรธตามนสยของฮต า ไดตอวาพทงสามและจะกนปลาแคคนเดยว พ ๆ ทงสามกไมไดวาฮต า เพราะทงสามรวาฮต ามนสยกาวราวขอจฉาเอาแตใจ จากนนฮต า กไดคาบปลาตวนน และไดเดนไปใตถนบาน ในขณะนนเองกไดพบกบสนขจอนจดทหวโหยตวหนง สนขไดกลนของปลาทฮต าคาบอยและคดทจะแยงปลาจากฮต า ไดวงตามฮต าไป ฮต าตกใจวงหนสนขตวนนไปทตนไม ในขณะทฮต าจะปนขนไปนน สนขไดกดขาฮต าไวจนฮต าปลอยปลาทคาบตกลงพน สนขเมอเหนปลาตกกไดปลอยขาทกดฮต า ไปคาบปลาทตกแลวกเดนจากไป ฮต าเจบและเสยใจกบเหตการณทเกดขน ฮต ากไดกลบไปหาพทงสามและไดเลาเรองราวทเกดขน พ ๆ เมอเหนฮต ารสกผด พ ๆ กไมโกรธฮต าและใหฮต าปรบตวปรบนสยใหดกวาเดม จากนนลกแมวทงสกไดใชชวตอยางมความสข สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการอยรวมกนกบผอนตองรจกแบงปน มความเออเฟอตอผอน

ไมเหนแกตว ไมโลภมากไมอจฉาผอน คณคาของนทาน ดานความบนเทง

33

3. เรอง ต านานเกาะเญอลาป ประเภทของนทาน นทานต านาน เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลว มแมลกคหนงซงมฐานะยากจนมาก อาศยอยทอ าเภอศรสาคร จงหวดนราธวาส ผเปนแมพยายามท างานอยางหนกเพอจะสงเสยใหลกชายไดเรยนหนงสอ ครนเมอลกชายไดไปเรยนตอทตางประเทศ ผเปนแมเฝาดอาขอพรใหลกชายเรยนจบไว ๆ จนเวลาผานไปหลายปลกชายไดแตงงานกบลกสาวเศรษฐตางประเทศและไมกลบมาหาแมดวยความคดถงลก แมจงขอดอาตอพระเจาทกวนเพอจะใหลกกลบมา จนในทสดลกชายกกลบมา เมอแมรขาว วาลกชายก าลงจะกลบมา แมไดเตรยมทกอยางทลกชายชอบและปะซอมแซมเสอผาเตรยมตอนรบลกชาย เมอถงวนทลกชายเดนทางมาถง แมออกจากบานพายเรอไปรอตอนรบลกชายดวยความดใจททาเรอสายบร จงหวดปตตาน เมอลกมาถงผเปนแมเขาไปกอดลกดวย ความรก ความคดถง แตแลวเมอลกชายเหนผเปนแมทใสเสอผาเกา ๆ สภาพผเปนแมแกชรามาก ผเปนลกกลบท าเปนไมรจกแม ผลกไสแมออกไป ภรรยาทมาดวยกนจงถามวาผหญงสกปรกคนนเปนใคร เขากลบตอบวาเขาไมรจกผหญงสกปรกคนน เมอผเปนแมไดยนเชนนนเกดความนอยใจลกชายตวเองเสยใจและไดสาปแชงลกชายทรพของตวเอง เมอผเปนแมหนหลงกลบไปจงเกดพายลกใหญโหมกระหน าท าใหเรอของลกชายลมอบปาง ลกชายทถกสาปแชงกลายเปนหนทอยกลางทะเลซงเปนเกาะเญอลาป (เกาะเลาป) ในปจจบนซงอยใน อ าเภอสายบร จงหวดปตตานและทก ๆ ปเมอเขาชวงมรสมพายเขาชาวบานจะไดยนเสยงมาทางเกาะเญอลาปรองโหยหวนรองขอความชวยเหลอ สวนผเปนแมไดตรอมใจตายจากการเสยใจทลกชายไมยอมรบความเปนแม ทเขาบโด จนเปนทมาของเทอกเขาบโด สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญเปนคณธรรมทส าคญประการหนง โดยเฉพาะผม

พระคณของบดามารดาควรตองตอบแทน ดแลเลยงดทานยามแกเฒา ผลของความกตญญจะสงผลตอผกระท า ถาทอดทงพอแมผลกรรมกจะตกกบตนเองและมงเนนการบอกเลาถงประวตความเปนมาของสถานท

คณคาของนทาน ดานคตธรรม

4. เรอง เพอนเขยนกวชาการกบนกศาสนา ประเภทของนทาน นทานมขตลก เนอเรองมดงน

กาลครงหนงนานมาแลว ณ หมบานแหงหนง มชายชราผหนงชอวา โตะเยาะอาล ซงมลกเขย สองคน ชอ มะแอและอาหวง ทงสองคนจะมความถนดทแตกตางกน มะแอเปนชายผทยดมนในหลกค าสอนของศาสนาอสลามอยางเครงครด สวนอาหวงเปนนกวชาการทเกงในเรองของวทยาศาสตร อยมาวนหนงโตะเยาะอาลตองการจะทดสอบความคดความอานของลกเขยนกวชาการกบลกเขยนกศาสนา โดยพาลกเขยทงสองออกจากบานแลวลองเรอไปตามล าคลองทงสามคนไดนงเรอไปตามล าคลอง ขณะนนเอง โตะเยาะอาลไดหนไปเหนหานทวายน าอยก าลงสงเสยงรองเสยงดง โตะเยาะอาลจงไดหนไปถามอาหวงวา “ท าไมหานมนจง สงเสยงรองเสยงดง” อาหวงซงเปนนกวชาการทเกงทางดานวทยาศาสตร จงตอบวา “เพราะหานมนตวใหญ

34

และคอยาวจงท าใหมนรองไดเสยงดง” เมอไดค าตอบแลว โตะเยาะอาลกไดหนไปถามลกเขยอกคนคอ มะแอ ซงเปนคนทยดมนในพระเจา ถามวา “ท าไมหานจงรองเสยงดง” มะแอจงตอบวา “เพราะพระเจาเปนผทสรางใหมนรองเสยงดง ทานเหนไหมขนาดองอาง ตวเลกแถมคอยงสน แตท าไมมนจงรองไดเสยงดงละ” โตะเยาะอาล เมอไดยนค าตอบจงคดในใจวาใช ๆ จรงดวย ทงสามไดนงเรอตอไป ทนใดนนเองโตะเยาะอาลกไดเหลอบไปเหนตนไผทอยรมคลอง จงไดถามลกเขยทงสองวา “ท าไมตนไผจงสามารถแทงทะลดนขนมาได” อาหวงไดตอบวา “เพราะตนไผมหนอ ทแขงแรงและแหลม จงสามารถแทงทะลดนขนมาได” แตมะแอไดตอบวา “เพราะพระเจาตางหากทเปนผสราง ทานลองดซขนาดเหดมนนมและไมไดแหลมแตท าไมมนจงแทงทะลดนขนมาไดเหมอนกน” โตะเยาะอาลเมอไดยนค าตอบจากมะแอ กไดคดในใจอกวาใช ๆ มนกจรงของเอง ทงสามไดลองเรอตอไปจนถงฝง โตะเยาะอาลไดเหนรปทอยรมฝง จงไดถามลกเขยทงสองอกวา“ท าไมบรเวณรอบ ๆ รปถงไมมหญางอกขนมาเลย” ลกเขยอาหวงจงตอบวา “เพราะปมนเดนไปมาเขาออกรของมนทกวน ท าใหหญาไมสามารถงอกขนมาได” สวนลกเขยมะแอกไดตอบขนมาทนทวา “ไมใช ๆ เพราะพระเจาสรางไมใหมหญางอกขนมาตางหากละ ทานลองดบนหวโตะเยาะซ ปไมไดขนมาเดนเลยแตท าไมไมมผมสกเสนเลย” โตะเยาะอาลและอาหวงเมอไดยนค าตอบของมะแอจงพากนหวเราะ นทานเรองนไดบอกเกยวกบหลกค าสอนในศาสนาอสลามวาทกสงทกอยางเปนสงทพระเจาสรางขนมาทงสน สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาวสยของมนษย การรจกชนเชงของผอน การรทนผอนเพอ

การด าเนนชวตในสงคม คนฉลาดมกจะเอาตวรอดไดเสมอ คณคาของนทาน ดานความบนเทง

5. เรอง ปลาชอนครงตว ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลว ณ เมองแหงหนงมกษตรยพระองคหนงอาศยอยในวง พระองคมลก ทงหมด 7 คน ซงเปนลกสาวทงหมด พ ๆ ทง 6 คนตางกแตงงานกนหมดเหลอแตนองสาวคนสดทองทยงไมแตงงาน อยมาวนหนง นองสาวคนสดทองนไดออกไปนงอยรมแมน าและบงเอญพบชายคนหนง ซงอมลกของเขารปรางเปนคนครงปลาชอน เมอลกชายของเขาไดเหนกเกดตกหลมรกหญงสาวคนนขนมา จงไดใหพอของตนเขาไปสขอลกสาวของกษตรย แตดวยฐานะทยากจนของผชายคนน และมลกชายมรางกายเปนปลาชอน ครงตว ท าใหกษตรยไมอยากจะยกลกสาวให กษตรยจงไดมค าสงใหผชายคนนสรางสะพานเงนสะพานทองจากบานของตนมาจนถงพระราชวงใหไดภายใน 7 วน จงจะยกลกสาวให ชายผนคดวาไมมทางเปนไปได จงตดสนใจกลบบาน แตเหตการณทไมคาดฝนกเกดขน เทวดาเหนดงนนจงสงสาร เมอครบก าหนดวนท 7 เทวดาจงชวยเสกสะพานเงนและสะพานทองใหกบพอลกทงสอง เมอกษตรยไดเหนดงนนกตกใจมาก แตตองท าตามสญญาทใหไวกบชายคนนน ท าใหปลาชอนครงตวไดอภเษกสมรสกบลกสาวของกษตรย และเทวดากเสกใหปลาชอนครงตวนกลายเปนชายรปงาม ท าใหกษตรยและทก ๆ คน ตางพากนตกใจและตะลงในความงามของชายคนน และพสาวทง 6 คนตางพากนอจฉานองสาวของตน และพยายามทจะท าใหทงคแตกแยกกน แตดวย

35

ความซอสตยและเปนคนดของชายคนน ท าใหทงคครองรกกนไปอยางมความสขโดยไมมใครมาท าลายความรกของทงคได สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการรกษาค าพดทใหไวกบผอน คณคาของนทาน ความบนเทง

6. เรอง ฮาตเกาะแปะ (ผเตานม) ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน กาลครงหนง ณ หมบานบอตง มกลมเดกนอยอายประมาณ 8-10 ป จ านวน 5 คน คอ มะแอ อาย สบร อาซาน และมสลม ไดมการละเลนซอนแอบภายในหมบาน ซงมตนไมใหญคอ ตนมะขามและเดกนอยทกคนไดเลนซอนแอบกนทกวน แตมาวนหนงพวกเดกนอยไดเลนซอนแอบกนภายในเวลากลางคน ซงคนนนตรงกบคนวนศกรพอดและแมของมะแอไดบอกกบพวกเดก ๆ วา ในตอนกลางคนหามเลนซอนแอบกนเพราะเดยวฮาตเกาะแปะ (ผเตานม) จะเอาไปซอนในเตานมของเขา แตพวกเดกนอยไมเชอฟงค าหามของแมมะแอ พวกเขาไดพากนไปเลนซอนแอบทใตตนมะขามใกลกบบานของมะแอและไดเลนกนถงเทยงคน จนถงเวลาท ทอายเปนผหาและเพอนอกสคนเปนผซอน อายไดหาเพอนทงสคน แตพบแคสามคนคอ สบร อาซาน มสลม สวนมะแอ อายหาไมเจอ หาจนถงตหนง แตกยงหาไมเจอ จนพวกเพอน ๆ ไดไปบอกกบแมของมะแอ และแมของมะแอกไดไปหาผเฒาในหมบานและเลาเรองราวใหฟง จนผเฒาไดบอกกบพวกเดก ๆ วานาจะเปนฮาตเกาะแปะ (ผเตานม) เอาไปซอนในเตานม จนหาไมเจอและผเฒาไดอานซเราะหอลฟาตฮะห ซเราะหกนฮวลเลาะและซเราะหวลอสร ณ สถานทของพวกเดก ๆ ไปเลนซอนแอบกน หลงจากนนผเฒาไดใหอายไปหาอกรอบหนงกไดเจอมะแอนอนอยใตตนมะขาม หลงจากนนเดก ๆ กไมเลนซอนแอบในเวลากลางคนอกเลย จนมาถงในปจจบนการละเลนซอนแอบกไมนยมเลนในตอนกลางคน เพราะจะเปนอนตรายและจะตองมความระมดระวงอกดวย สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการไมเชอฟงค าสงสอน ค าตกเตอนของผใหญท าใหเกดผลเสย

ตามมา คณคาของนทาน ดานความบนเทง

7. เรอง กบขายทดน ประเภทของนทาน นทานมขตลก เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลว มสตวอย 4 ตว กคอ เขยด กบนา กบน า และองอาง อยมาวนหนงเขยดอยากจะขายทดนของตนจงไดปาวประกาศใหบรรดากบทงหลายรบรวา “ฉนตองการขายทดน มใครสนใจ จะซอมย” กบน าถามวา “ทอไร ทอไร ทอไร ”(เทาไหร เทาไหร เทาไหร) เขยดไมรจะตงราคาเทาไหร กบน า กชวยตงราคาใหวา “อบแอบ อบแอบ อบแอบ” (สบแปด สบแปด สบแปด) องอางอยากไดทดนนน จงบอก

36

กบเขยดวา “อาว อาว อาว” (เอา เอา เอา) เขยดกเลยขายทดนใหกบองอาง นทานเรองนจงเปนทมาวาท าไมเขยดถงอาศยอยตามตนไม หรอตามใบบว กเพราะเขยดไดขายทดนใหองอางไปแลว สารตถะของนทาน ผแตงน าเสนอใหเหนถงเสยงรองของสตวทผคนน ามาผกเปนเรองราว คณคาของนทาน ดานความบนเทง

8. เรอง เปาะเนเมาะเน (สองตายาย) ประเภทของนทาน นทานมขตลก เนอเรองมดงน มตายายอยสองคน ตายายคนมลกอก 1 คน ตากบยายก าลงนงไกวเปลลกจนลกของเขานอนหลบ หลงจากนนตากบยายกไดไปททงนาเพอนวดขาวทเกยวเสรจแลว พอนวดขาวเสรจแลวกแบกขาวเปลอกกลบบาน ขณะทแบกกลบบานนนตากบยายไดเดนกลบทางลด ซงตองขามสะพาน แตตาบอกกบยายวาสะพานนนเกามากและใกลจะช ารดดวย แตยายกไมฟง ยายบอกวาขนาดมดเปนพน ๆ ตวเดนขามสะพานนนกยงไมหก ยายคนเดยวสะพานคงไมหกหรอก จากนนยายกแบกขาวเปลอกเดนขามสะพานดวยความมนใจ พอเดนถงกลางสะพานสะพานกหก ท าใหยายตกลงไปในคลองและขาวเปลอกทยายแบกกแตกกระจายลอยทวคลอง ยายกรบเกบขาวเปลอกทลอยบนผวน า ตากหวเราะยายเพราะยายไมฟงทตาบอก จากนนตากชวยพยงยายขนมา และเดนกลบบาน พอถงบานยายน าขาวเปลอกไปตาก ขณะทตากนนลกของเขากรองเสยงดงมาก ตากขนไปดและเหนหวของลกเขาแดงมาก รองไมหยด ตาคดวาลกเขาเปนฝทหวแนเลย สงสยลกคงจะเจบฝ (แตทจรงเปนเพราะผวหนงเดกยงออนพอรองกเลยแดง) ตากเลยเอาเขมมาเขยฝใหแตก ตาบบจนสมองของ ลกออกมา ลกกหยดรองทนท ยายกขนมาและเหนลกเงยบ กเลยถามตาวาลกนอนเหรอ ตากบอกวาฉนเขยฝทหวใหลก ลกกเลยหยดรองและหลบทนท ยายตกใจกรบไปดลกและเหนสมองของลกออกมาขางนอก ยายกเลยบอกตาวาลกไดตายไปแลว เมอรวาลกตาย ตาไดพดกบยายวา “ยาย ลกเราตายแลว เราอาบน าศพลกเรยบรอยแลว เราเอาศพลกไปฝงทสสานกนนะ” จากนนตายายกพาศพลกหอดวยผา และน าไปวางบนเสอ แลวมวนศพลกดวยเสอ จากนนแบกศพลกไปทสสาน ระหวางทางเดนกไดลอดใตรวลวดหนาม ตาไดท าศพลกไปเกยวกบลวดหนามจนตกหลนโดยไมรตว พอถงสสานตายายกชวยกนขดหลม แลวน าเสอทหอศพลกวางลงไปในหลมโดยทตายายยงไมรวาศพลกนนไมมแลวกกลบหลมฝงเรยบรอย ตายายกพากนกลบบาน โดยใชเสนทางเดมกลบบาน ในระหวางทางเดนนน ยายไดเหลอบไปเหนศพ ศพเดกศพหนง ยายจงพดออกมาวา “อาว นกวาลกเราคนเดยวซะอกทตาย ลกคนอนกไดตายดวยร” แลวตาจงพดไปวา "เอะ! หรอวาจะเปนลกของเรา ดการหอศพเหมอนกบหอศพลกของเราเลย" แลวยาย กพดวา "ลกคนอนหรอเปลาตา เอะ! หรอวาจะเปนลกเราจรง ๆ ไปตาไปขดหลมดดกวา” แลวสองตายายกพากนไปทสสานอกครง ชวยกนขดหลมอยางรวดเรว แลวเปดเสอด ตายายไมเหนศพลกของตน ตาจง ไดบอกกบยายวา “ยาย ลกเราจรง ๆ ดวย ไปยายไปเอาศพลกเรว เอามาฝงใหม”

37

สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนความละเอยดรอบคอบในการท าสงใดสงหนงและการรเทาไมถงการณน ามาซงความเสยหาย

คณคาของนทาน ดานความบนเทง

9. เรอง ปเลาจอลาป ประเภทของนทาน นทานอธบายเหต เนอเรองมดงน มหมบานหนงอยตดกบทะเล คนในหมบาสวนใหญมอาชพออกหาปลาในทะเล มครอบครวหนงซงอาศยอยดวยกนสองแมลก มฐานะยากจน แมหวงอยากใหลกชายของตนนนไดด จงไดสงเสยลกชายไปเรยนทประเทศจน โดยสงลกชายเดนทางดวยเรอ เมอเวลาผานไปสองปลกชายกไดกลบมาหาแม แลวกเดนทางกลบไปเรยนตอ พอนานเขาลกชายกไมไดกลบมา แมจงคดวาท าไมลกไมกลบมาหาตนสกท แมกคอยเฝารออยทชายหาดทกวน เมอลกชายเรยนจบกไดแตงงานกบลกสาวชาวจนทมฐานะร ารวยและอยทประเทศจนอยางมความสข วนหนงลกชายคดถงแมไดสงขาวมาถงแม และบอกวาจะกลบมาเดอนหนา พอแมไดรกดใจมาก และตงใจทจะท าขนมจนจ านวนมากเพอตอนรบการกลบมาของลกชาย ลกชายไดเดนทางกลบมาพรอมกบภรรยาของตน เดนทางกลบมาดวยเรอส าเภา ดวยเวลาผานไปนานมากแมเรมแกชราลง ลกชายเดนทางถงฝงและเดนไปตามชายหาด แมทเฝารอลกชายอยกจ าไดวาเปนลกชายของตน แมไดเดนเขาไปใกล ๆ และเรยกดวยน าเสยงแก ๆ “ลก ลกแม” ทงลกชายและภรรยาของเขาไดมองมาทหญงชราคนน ภรรยาของเขาจงไดถามวา “ใครเหรอพ” เขาไดมองไปทหญงชราทแตงตวดวยเสอผาเกา ๆ ขาด ๆ เพราะเงนทหามานนตองเสยลกชาย จงไมมเงนทจะซอเสอผาด ๆ ใสและแมกไดบอกกบลกชายของตนวา “น ขนมจน แมไดท าไวใหลกของแมกน” ภรรยาของเขาจงไดถามอกวา “นนใครเหรอพ" เขาจงไดตอบภรรยาวา “ไมใชแมพ คนแกทไหนกไมร ไปเถอะนองกลบบานกน” จากนนตนกบภรรยากไดกลบขนเรอไป แมไดยนลกพดเชนนน กรองใหเสยใจและโกรธลกชายของตนมาก จงไดน าขนมจน เททงลงไปในทะเล และขอพรจากพระเจา เมอเรอของลกชายไปถงกลางทะเล ขอใหเรอลกชายลมและจงกลายเปนซากหนซากปน เรอของลกชายนนกไดลมจรงและเมอนานวนไปไดกลายเปนเกาะมลกษณะเหมอนเรอส าเภา สวนขนมจนทเททงลงทะเลไดกลายเปนสาหราย สวนแมกไดรองใหเสยใจดวยความโกรธลกจนเสยชวตบนเขาบโด จากนทานนท าใหคนสมยกอนเชอวา ถาไดยนเสยงฟารองจากทะเลและ บนเขา ในเวลาใกลเคยงกน แสดงวาจะมฝนตกหนกและเกดน าทวมใหญ ชาวประมงจะไมกลาออกไปหาปลา“เปรยบเทยบวา เสยงฟารองทไดยนจากทะเลคอ เสยงลกทรองเรยกหาแมและเสยงฟารองจากบนเขาคอ เสยงแมทขานรบเสยงรองจากลก” สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาคนทอกตญญตอบดามารดา ลมตวเมอไดดมกจะไดรบ

ผลตอบแทนทไมดกบตวเองเสมอ คณคาของนทาน ดานการศกษาวฒนธรรม

38

10. เรอง ฮาตปาร (นางตะเคยน) ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน ณ ภเขาลกหนง (ปจจบนอยท อ าเภอหนองจก จงหวดปตตาน) มนางตะเคยนอาศยอยบนภเขา เมอไรท ในหมบานนท าบญกนเลยงหรอมงานลยง ชาวบานมกจะไปยมจานของนางตะเคยน เพราะนางตะเคยนมจานเกบอยเปนจ านวนมาก ซงมกฎวาหากยมจานน าไปใชแลวหามท าใหจานแตกหรอเสยหาย เมอน ามาคนตองอยในสภาพเดมและมจ านวนครบตามทไดยมไป ในตอนแรกชาวบานทยมจานปฏบตตามกฎอยางเครงครด แตเมอเวลาผานไปนาน ชาวบานมกจะไมท าตามกฎอยางเครงครด ท าจานแตกบาง เสยหายบาง หายบาง ใชจานแลวไมน ามาคนบาง นางตะเคยนรสกโกรธมาก จงคดจะสงสอนคนทไมรกษาสญญา จนอยมาวนหนงเกดเหตการณทไมคาดคดขน ชายหนมคนหนงมรปหลอไดไปกรดยางในตอนกลางคน หลงจากนนเขากไมไดกลบบานมาเลย เขาไดสญหายไป ชาวบานชวยกนหาตวเขาอยหลายวนแตกไมพบเจอ ชาวบานจงไปหาหมอดจงรวาชายหนมคนนนอยในปาอนลกลบ ซงคนทวไปจะมองไมเหน เพราะมอาคมของนางตะเคยนบงตา ชาวบานจงขอขมานางตะเคยน จากนนชาวบาน จงหาชายหนมจนพบ แตเขากลบมาไมเหมอนเดม เขากลายเปนคนไมสมประกอบ พดจาไมรเรองวน ๆ ไดแตพดถงผหญงสวยทเขาไดพบเจอ นนกคอ นางตะเคยนนนเอง จากนนอกไมนานชายหนมคนนกไดเสยชวตลง สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการไมรกษากฎกตกาในการอยรวมกนหรอใชของรวมกน ท าให

คนทอยรวมกนในสงคมไมมความสข คณคาของนทาน ความบนเทง

11. เรอง บางกอก ประเภทของนทาน นทานต านาน เนอเรองมดงน กาลครงหนงเมอหลายรอยปทผานมา ในชวงสมยกรงศรอยธยา มกษตรยหนงองคทรงมพระธดา และ พระธดาเปนคนทชอบการลาสตวเปนอยางมาก วนหนงในขณะทพระธดาออกไปลาสตวอยนน พระธดารสก กระหายน า แตในปาแหงนนไมเหนวแวววาจะม แหลงน าอยเลย จนกระทงทหารทตามเสดจพระองคไปดวยไดเจอน าในรอยเทาราชสหจงน ามาใหพระธดาดมกนหลงจากนนไมนานนกพระธดาไดตงครรภ กษตรยจงถามถงสาเหตทท าใหพระธดาไดตงครรภ เพราะพระธดาไดตงครรภโดยไมมพระสวาม ตอมาพระธดาไดคลอดบตรเปนพระโอรสและอกสบปตอมาชาวบานไดยนเสยงราชสหรองดงมาจากปาเกอบทกวน ท าใหชาวบานเกดความหวาดกลว กษตรยจงไดประกาศใหผใดทสามารถฆาราชสหไดจะมรางวลให แตไมมใครสามารถฆาไดเลย สกคนและเมอพระโอรสของพระธดาโตขนเปนหนมจงขออาสาออกไปฆาราชสหดวยตนเอง กษตรยทรงหามแตพระโอรสไมยอมฟง ยงยนยนทจะออกไปฆาราชสหดวยตนเอง กษตรยทรงจนปญญาทจะหาม จงอนญาตและใหทหารเปดคลงอาวธใหแกพระโอรสเลอกอาวธเพอใชปราบราชสหซงอาวธมหลากหลาย แตพระโอรสเลอกแคชนเดยวคอ กรช พรอมกบองครกษเพยงสองคนเทานน จากนนพระโอรสและองครกษทงสองไดเดนทาง มงหนาสทศเหนอ จนพบราชสหซงนงรองไหอยใตตนไมและพดตอหนาพระโอรสวา “ตอนนถงคราตายของ

39

ขาแลวละ และกตองตายดวยน ามอของลกขาเอง” สดทายราชสหจงขอใหพระโอรสตดหวแลวน าไปทงในทะเล สวนหลงใหน าไปฝงสมมเมอง สวนเนอใหน าไปฝงในเขตพระราชวง ตอมากอนเนอนนไดงอกเปนตนมะกอกหรอบางกอกในปจจบนนเอง สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญทมตอพอแม การฆาพอทงทรวาเปนพอของตนจะ

ท าใหเปนบาปอยางหนกและมเวรกรรมตดตวไป คณคาของนทาน ดานการศกษา สงคมและวฒนธรรม

12. เรอง ตาเนกบยายเน ประเภทของนทาน นทานมขตลก เนอเรองมดงน ตาเนกบยายเนเปนสามภรรยากน ตาเนเปนคนขเกยจท างานมาก วนหนงยายเนสงใหตาเนไปปลกถว แตตาเนหลอกกบยายเนวา “เอาเมดถวไปตมกอนส แลวจะเอาถวไปปลกให” ยายเนกเชอตาเน ยายเน จงเอาเมดถวไปตม จากนนกใหตาเนไปปลก แตหารไมวาตาเนแอบเอาถวนนไปกนจนหมดเพราะตาเนรอยแลววาถวนนปลกไมได หลงจากนนตาเนกกลบบาน ยายเนจงถามวา “เอาถวไปปลกไวทไหน” ตาเนจงตอบยายเนวา “แถว ๆ สวนนนแหละ ยายลองไปดส” เมอไดเวลา ยายเนจงไปเกบถว โดยไปตามทตาเนบอก ยายเนกพบตนถวจรง ๆ แตตนถวนนมเจาของอยแลว เจาของถวกบอกกบยายเนวา “นถวของขานะ ไมใชของเจา” ยายเนจงกลบไปถามตาเนอกครงวา “ปลกถวไวตรงไหน” ตาเนจงโกหกไปอกวา “มนอยในสวนนนแหละ ลองหาดใหมส” วนรงขน ยายเนจงไปเกบถวอกครง แตกไมมถวตามทตาเนบอก ตาเนจงโกหกยายเนอยางนทกวนเรอย ๆ จนวนหนงตาเนเกดปวดทองหนกขนมาเพราะกนถวมากเกนไป เมอยายเนถามวาไปกนอะไรมา ตาเนจงยอมรบกบยายเนวา แอบกนถวจนหมดไมไดเอาไปปลก แตยายเนไมไดโกรธตาเนทโกหก ตาเนจงส านกผดทโกหกจงขอโทษยายเน และสญญากบยายเนวาจะไมโกหกอก สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการโกหกไมเกดผลดกบตวเองและยงท าใหผอนเดอดรอนและยง

สอนถงการใหอภยเพอใหคนท าผดส านกผด คณคาของนทาน ความบนเทง

13. เรอง ผหลงกลวง ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน ผหลงกลวง ซงผชนดนจะมรปรางหนาตาคลายคนทว ๆ ไป แตทผดปกตคอ ทกลวงหลงของพวกมนจะกลวงจนเหนแนวกระดกสนหลงและมกจะมหนอนเกาะอยขางใน พวกผหลงกลวงเวลาไปไหนมาไหน จง มกเอาผาคลมปดแผนหลงทกลวงของพวกมน เพอไมใหผคนทพบเหนรวามนเปนอะไร ผหลงกลวงเปนผทมลกษณะกงดกงราย ผหลงกลวงจะกลวเบดกบปลาหมอเทศ สามารถแปลงกายเลยนแบบผทพบเหนได ถนทอยของผหลงกลวงนนจะอยบนเขาบรเวณน าตกทรายขาว ต าบลทรายขาว อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน เชอกนวามนชอบกนของดบ ซงบางครงกจะปรากฏกายออกจากปาลงมาชวยผคนท างานหรอชวยเหลอ

40

ชาวบาน แตบางครงกท ารายคนเดนทางเคราะหรายทไปพบพวกมนเขาโดยบงเอญในปา แตลกษณะทส าคญทสดกคอ ผหลงกลวงเปนผทมสจจะและหากมนไดตกปากรบค าจะท าสงใด พวกมนกจะท าตามค าพดทใหไว และในทางกลบกน หากใครสญญาสงใดกบพวกมนกตองท าตามอยางเครงครดเชนกน ไมเชนนนกจะตองพบกบความหายนะ ในสมยกอนเคยมเจาอาวาสองคหนงคบหาเปนสหายกบหวหนาผหลงกลวงมอยครงหนง เจาอาวาสไดสรางอโบสถหลงใหม แตทวายงขาดไมและแรงงานทจะมาชวยใหงานเสรจไดตามก าหนดฤกษ จงขอรองใหเพอนผของตนน าบรวารมาชวยงาน ทางฝายหวหนาผหลวงกลวงกตกปากรบค าจะชวยเจาอาวาสสรางอโบสถหากแตไดขอกบเจาอาวาสวา ในวนสมโภชอโบสถหลงใหมนน ตองจดใหมโรงหนงตะลงเลนทงสทศ ทศละหนงโรง เปนเวลาเจดวน ซงเจาอาวาสกตอบตกลง หลงจากนนพวกผหลงกลวงกตดไมชกลากลงมาจากภเขาและระดมก าลงกนมาชวยสรางอโบสถในยามค าคน ขณะทชาวบานก าลงนอนหลบกน และในเวลาไมนาน อโบสถกเสรจตามความตงใจของเจาอาวาส เจาอาวาสจงจดใหหนงตะลงเลนฉลองอโบสถหลงใหมสโรงโดยตงทศละหนงโรง เปนเวลาเจดวนตามทรบปากไวกบหวหนา ผหลงกลวง ซงเมองานฉลองเรมขน เหลาผหลงกลวงกจ านวนมากและลกศษยวดวงกรกนไปยงกฏของทานเจาอาวาสเมอทกคนมาถงหนากฏกไดเหนเลอดไหลนองลงมาตามขนบนได พวกชาวบานทตงสตไดตางวงกนขนไปและเปดประตออก หมผาคลมหวปดหลงแฝงกายเขาปะปนกบเหลาชาวบานมานงชมหนงตะลงอยเปนอนมาก ซงงานฉลองกด าเนนไปอยางเรยบรอยจนถงวนสดทายในวนนนเอง เกดเหตมหนงตะลงโรงหนงไม สามารถมาแสดงได แตเจาอาวาสกเหนวา เปนวนสดทายแลว คงไมนาจะเปนอะไร จงปลอยเลยตามเลย และในเวลากอนเทยงคนของคนวนงานวนสดทายนนเอง ขณะทหนงตะลงทงสามโรง แสดงกนอยางชนดฝากฝมอและสรางความบนเทงใหกบเหลาคนดทปกหลกชม มาตงแตหวค ากมเสยงรองดงมาจากกฏของเจาอาวาส เสยงนนท าใหการแสดงหยดชะงก พรอม ๆกบทชาวบานและภายในนนพวกเขาไดพบวา ทานเจาอาวาสมรณภาพเสยแลว โดยอยในสภาพทคอถกหกจนหมนไดเลอดไหลนองทวพน การทเจาอาวาสไมหาหนงตะลงมาฉายครบทงสโรงในวนสดทาย ท าใหหวหนาผหลงกลวงโกรธเพราะถอวาเจาอาวาสไมรกษาค าสญญาทใหไว ดงนนหวหนาผหลงกลวงจงไดมาเอาชวตทานเพอชดใชหนค าสญญาทเจาอาวาสเคยใหเอาไว สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการไมรกษาค าพดท าใหไดรบอนตรายถงชวต คณคาของนทาน ดานความบนเทง

14. เรอง บานหนกมชาละวน ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน มหญงคนหนงอายประมาณ 20 ป ก าลงออกไปดววทตนผกไวขาง ๆ รมคลอง ทนใดนนกมจระเขตวหนงออกมาจากคลองและไดคาบตวหญงคนนนพาหนไปในรงททมนอาศยอย ซงมลกษณะเปนโพรงดน และทก ๆ วนกจะออกไปหาอาหารตามปกตไปเชากลบเยน แตทนาแปลกใจกคอ จระเขตวนนไมไดกนหญงคนนน จนหลอนตองหวาดระแวงอยตลอดเวลาวาเมอไรจะถกจระเขกน เวลาผานไปในแตละวนตองใชชวตดวยความหวาดกลวอยในรงของจระเขตวนน และในสถานททจระเขตวนนอยมซากกระดกมากมายอยรอบ ๆ อกทงยงม

41

กลนเหมนและอบชนอกดวย หญงคนนนกรสกแปลกใจวาท าไมจระเขไมกนเขาสกท เพราะตนเองกท าใจไวแลววาไมรอดแน ดวยเหตทหญงคนนนหายไปหลายวนชาวบานเลยสนนษฐานวานาจะโดนจระเขจบกน ทกคนจงรวมตวกนละหมาดฮายต (ละหมาดเพอขอความคมครองจากผเปนพระเจา) ระยะเวลาผานไป 3 เดอน หญงคนนนอยกบจระเขโดยทไมไดกนอาหารอะไรเลยแมแตนดเดยว มเพยงน าจากคลองทถกซดเขามาตามรองเปนชวง ๆ ไวใหดมประทงชวตไปวน ๆ เวลาผานไปในแตละวนหญงคนนนกพยายามคดทจะหาวธหนออกไปจากทแหงนนใหได จนวนหนงนางไดเอาซากกระดกมาขดใหเปนรองเปนรและขดเรอย ๆ เพอใหมชองวางใหตนสามารถหนออกไปได จนในทสดกสามารถหนออกไปได แตดวยความทตนอยในทแหงนนนานหลายเดอนท าใหรางกายผอมแหงเหลอแตกระดกและผมหงอกทงหว ตวขาวซดเพราะไมโดนแดด โดนฝน เปลอยกาย หลงจากทรอดออกมาจากทแหงนน หญงคนนนอยทามกลางทงหญา เพอหวงใหมใครมาเหน และแลวเมอเหนชาวบานผานมา หญงคนนนกโบกมอเรยกรองขอความชวยเหลอ แตดวยความทตนอยในสภาพเชนนนท าใหชาวบาน คดวาเปนวญญาณเพราะเหนตวขาวผมขาวเลยวงหนไป เมอชาวบานคนนนกลบไปกไปเลาใหชาวบานคนอน ๆ ฟง ทกคนตางกรบมาดและรบชวยเหลอหญงคนนนทนท และไดรความจรงทกอยาง และเมอเวลาผานไปประมาณ 3 วน หญงคนนนกไดเสยชวตในทสด สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญเปนคณธรรมทส าคญประการหนง โดยเฉพาะผม

พระคณบดามารดาควรตองตอบแทน ดแลเลยงดทานยามแกเฒา ผลของความกตญญจะสงผลตอผกระท าถาทอดทงพอแมผลกรรมกจะตกกบตนเอง

คณคาของนทาน ดานความบนเทง

15. เรอง หนผา ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน

มครอบครวหนง อาศยอยในบานหลงเลก ๆ ซงมแมกบลก อก 2 คน วนหนงแมไดตมไขจ านวน 3 ฟอง ใหลก ๆ คนละฟอง สวนอกฟองหนงแมสงใหเกบไว เพอจะกลบมากนหลงจากท างานเสรจเรยบรอยแลว จากนนแมจงรบออกไปท างานโดยทนท เหลอเพยงสองพนองเปนผเฝาบาน ผเปนนองเกดรสกหวขนมาจงหยบ ไขตมของตนเองเอามากน จนหมด แตยงไมอมทองจงขอจากพ ซงพไดกนไปแลวครงหนง เหลออกครงหนง พจงเสยสละใหไขตมแกนอง แตนองกยงรสกยงไมอมทอง จงหยบไขตมทเกบไวใหแมเอามากน จนหมด พหามปรามยงไงกไมเชอฟง จนกระทงแมกลบจากทท างานรสกเหนอยลาและเกดหวขนมา เลยนก ไดวามไขตมเกบไวอกฟองหนง แตเมอไปดปรากฏวา ไขตมหายไปแลว แมเกดโมโหและเสยใจมาก ๆ เพราะตงแตกลบมายงไมมอะไรลงทองเลยหวกหว จงตดสนใจเดนหนออกจากบาน ลกทงสองเดนออกตามหาแตกตามไปไมทน แมไดเดนไปเรอย ๆ จนไดพบกบกอนหนใหญสองกอน มชองวางตรงกลาง จากนนแมจงเดนเขาไปหลบซอนในกอนหนใหญกอนนน ในขณะทลกทงสองก าลงตามหาอยแตไมพบ หลงจากทแมไปหลบซอนในกอนหนแลว ปรากฏกอนหนใหญทงสองกอนไดปดชองตรงกลาง จงเหลอกอนหนเพยงกอนเดยว เมอลก ๆ ทงสองเดนถงกอนหนกอนน แตไมพบแมตนเองเลยพบเพยงแคปลายเสนผมเจดเสนเทานนทตดอยระหวาง

42

กอนหนทปดตวลง ลก ๆ รองหาแมแตไมพบแมแตเงา ในวนถดไปลกทงสองคนไดรองหาแมทเดมอกครงหนงดวยบทรองทวา โอแมเอย มไขหนงตะกรา ขาวสกหนงจานกบแกงสายบวหนงถวย ลก ๆ ทงสองไดรองหาแม ทก ๆ วน แตสดทายกไมพบผเปนแมทตนรก สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญการรจกบญคณของพอแม การกนไมรจกอมจน

ท าใหแมตองอดขาวและถงแกความตายเปนบาป คณคาของนทาน ดานความบนเทง

16. เรอง งเหลอมพนพษ ประเภทของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว เนอเรองมดงน นานมาแลวมงเหลอมตวใหญตวหนงมพษรายแรงทสด มนสามารถกดเทาไมวาจะเปนมนษยหรอสตว ถามนไดกดเทาแลวพษของมนสามารถท าใหเสยชวตไดดวยเหตนจงท าใหงตวนนเกดความยโสและโออวดวาไมมสตวหรออะไรมาท ารายมนได อยมาวนหนงมนรสกหวปลาขนมามนกเลยวางกบดก มนหวงวาเมอวางกบดกแลวมนจะไดกนปลา หลงจากนนมนกไดไปผกผอนแลวกเลอยไปยงทอยของมนและเผลอหลบไปเพราะความเหนอย จากนนไมนานกมปกบหลานสาวสองคนเขามาหาของกนในปา จ ๆ กเหนปลามากมายหลายชนดทตดกบดก เมอเหนดงนน ทงสองคนจงเกบปลาเหลานนใสในภาชนะทเรยกวา “ปบ” ได 2 ปบ แลวทงสองคนกพากนกลบบานโดยมความตงใจวาจะเรยกคนใหมารบประทานอาหารทบานของตนมหลายคนถามปวาไปหาปลาเยอะแยะแบบนมาจากไหน แตปกไมยอมบอกเพราะกลววาคนพวกนนจะไปหาปลาดวย แลวปกจะไมมปลาใหหาอกตอไป สวนงหลงจากทไดพกผอนแลวกจะมากนปลาทมนวางกบดกไว แตปรากฏวาไมมปลาเลยสกตวจงสนนษฐานวาคงจะเปนฝมอมนษยแน ๆ คดไดดงนน มนจงหารอยเทาสดทายกเจอเทาของปแลวมนกกดเทา จากนนปคนนนกไดเสยชวตลงแตงเหลอมตวนไมร จากนนงเหลอมตวนเหนอการอง มนเลยถามวาไปกนไสปลาทบานไหนเหรอ อกานนกตอบวา ไปกนไสปลาทบานปคนนน เมอฟงแลวงกคดวามนคงไมมพษมากพอทจะ ท าใหใครตายไดเหมอนเมอกอน มนเลยตดสนใจลงทะเลและพนพษของมนโดยสตวทรบพษมาเปนอนดบแรกคอ งปะการง งปะการงนหลงจากทไดรบพษจากงเหลอมกกลายเปนสตวทมพษรายแรงพอสมควร หลงจากนน งเหลอมกเลอยขนบนบกและพนพษอก สตวทไดรบพษคอ งเหา จากนนสตวอน ๆ ตางพากนรบพษดวย เชน ตะขาบ แมงมม เปนตน และสตวสดทายทไดรบพษคอ มดแดง จากนนมนกเลอยไปเรอย ๆ จนตวมนแทบจะไมมพษเหลออยอก สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการหลงตวเอง คดวาตนเกงกวาคนอนท าใหตวเองตกต าในทสด คณคาของนทาน ดานความบนเทง

43

17. เรอง ต านานต าบลพเทน ประเภทของนทาน นทานอธบายเหต เนอเรองมดงน พระราชาองคหนงมพระธดาอยคนหนงเปนทรกดงดวงใจ วนหนงพระธดาขออนญาตไปเทยวปาพรอมดวยพเลยงและบรวารขณะเดนทางพระธดากระหายน า พเลยงพยายามหาน า ในทสดจงน าน าจากรอยเทาพญาราชสหมาให พระธดาดมแลวจงรบกลบพระราชวง ตอมาพระธดาทรงครรภอยางประหลาดพระบดาเสยใจมาก และไมพอใจอยางยง เพราะไมทราบวาบตรเขยคอใคร ในทสดพระธดาถกเนรเทศไปอยในปา และคลอดพระกมารในปานนเอง ปาแหงนนเปนทอาศยของพญาราชสห และเขตปาอยใกลกบเมองของพระราชา คราวใด พญาราชสหรองค าราม ท าใหชาวเมองแกวหแตกหรอถงแกความตายคราวละหลายคน พระราชาจงม พระบญชาใหทหารไปฆาพญาราชสหแตไมเปนผลส าเรจในทสดพระราชาประกาศหาผสมครปราบพญาราชสห ใครฆาพญาราชสหไดจะแบงบานเมองสวนหนงใหครอบครอง แตไมมผใดกลาอาสายกเวนพระกมาร ขณะนนโตเปนหนมแลวพระมารดาหรอพระธดาพยายามหามปรามพระกมารไมใหออกไปตอสกบพญาราชสหแต พระกมารไมยอมเชอฟงรบเดนทางเขาเฝาพระราชา พระกมารขอดาบทฝงอยใตเสาพระราชวงเปนอาวธ เมอพญาราชสหพบพระกมาร เจาปาจงบอกวา “ถาขาตายใหถลกหนงขาไปท าเชอก หนงหวใชรองนงททอง พระโรง หนงเทาทงสใชหมเสาพระราชวงและเนอฝงไวใตพระราชวง” พระกมารไมทราบวาพญาราชสห คอบดาของตน เมอตอสกนพระกมารเปนฝายชนะ และฆาพญาราชสหไดส าเรจ พระราชาแบงเมองครงหนงใหพระกมารครอบครอง พรอมกบเชญพระมารดากบพเลยงกลบคนบานเมอง เมองของพระกมารมชางเผอกคบานคเมองเชอกหนง พระกมารมอบหมายใหพนองหาคนดแลคอ นายยง หรอโตะหยง หรอพเณร ถดมาคอ นายออน หรอโตะออน นายแกว หรอโตะแกว นายมอญ หรอโตะหมอน และนองสดทองคอ นางเลอดขาว ชางเผอกนนมหนงพญาราชสหควนเปนเชอกใชเปนปลอกผกลาม อยมาวนหนงชางเผอกหายไปรมฝงทะเล ตอนใต พระกมารจงรบสงใหพนองทงหาคนออกตดตามพนองทงหาพบรอยเทาชาง ณ หาดแหงหนงเรยกเปนภาษามาลายวา “ปนตยอน” หมายถง หาดน จงเรยกชอหมบานตรงนนวา “ปตตาน”เดนทางตอมาไมนานนกไดพบรอยเปนกด ๆ จงเรยกวา บานมะหด (ปจจบนอยในเขตต าบลปะโด) จากนนมรอยเทาชางผานไปตรงทน าใสมากจนมองเหน รอยเทาชาง จงเรยกวา บานน าใส (ปจจบนอยในเขตต าบลลโบะยไร) ตอมาพนองทง หาคนนงพกและ นงยอนหมากกน (ตะบนหมาก) จงเรยกทตรงนนวาเมองยอน เมอพนองทงหาคนกนหมากแลว กออกเดนทางตอไป ตางมองเหนรอยเทาชางเพงผานไป น ายงด า ๆ ขน ๆ จงเรยกตรงนนวา บานน าด า จากนนจบชางเผอกไดน าไปผกไวทเสาลามชาง เรยกวา ฉลง หรอโฉลง ทตรงนนจงมชอวา บานโฉลง ตอมาชางตกมนสลดโซหนไปอกครง มนหายไปทางเขาชางคลาน ทเขาชางคลานมอโมงคเขาไป สดทางของอโมงคเปนสระน าเลก ๆ ตอมาโตะมอญ หรอโตะหมอน เลกตดตามชางขอตงหลกฐานทบานน าด า ปจจบนมทฝงศพโตะหมอนอยทนน นางเลอดขาวขอเดนทางตอแตแยกทางไปทางกลนตน สวนพเณรหรอโตะหยง โตะออน และโตะแกว เดนทางตามชางมงไปทางเขาชางคลานแตไมพบชาง พเณรจงหยดเดนทางและตงหลกฐานอยทนน จนกระทงสนชวต (ปจจบนคอ หมท 2 ต าบลพเทน) สวนโตะออน และโตะแกวเดนทางตดตามชางไปทบานบอจะ และตงหลกฐานอยทนนจนถงแกความตาย (ปจจบนคอ หมท 4 ต าบลพเทน) ระหวางมชวตอยนน

44

พเณรหรอโตะหยง น าเชอกพญาราชสห ระฆง ตะขอ หอกและป มาไวทบานพเทน ไดสรางโรงเกบไวใกลมสยดภเขานอย และไมหางจากทฝงศพหรอกโบรของพเณรมากนก ตอมาระฆง ตะขอ หอกและป มผน าไปไวทต าบลกะรบ อ าเภอสายบร สวนหนงพญาราชสหกบระฆง มเรองเลาวา ยามแสงแดดออน ๆ หนงพญาราชสหคลยาวคลายงเลอยออกผงแดดและขดเขาทตามเดม สวนระฆงเมอผกคอชางเชอกอนแลว คอชางจะทรดต าลงเพราะทนน าหนกของระฆงไมได เดอน 6 แรม 1 ค า ชาวบานพเทน ท าบญ ณ ทฝงศพพเณร หรอโตะหยง แรม 2 ค า ท าบญระลกถงโตะออน และโตะแกว แรม 5 ค า ท าบญร าลกถงโตะหมอนเปนประจ าทกป สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงประวตความเปนมาของสถานทตาง ๆ คณคาของนทาน ดานการศกษาวฒนธรรม

18. เรอง ลกเนรคณ ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน

มยายแกคนหนงอยกนกบลกชายและลกสะใภแกมากแลว ท าอะไรกไมคอยได ลกสะใภจงไมชอบเทยวดาวาแมยายเสย ๆ หาย ๆ ในตอนทรบประทานขาวกจะเอาน าทอยในบอใสน าแกง ท าใหน าแกงจดรบประทานไมได บางครงแกงเผดจนเกนไป แตตอนทท าใหสามรบประทานกจะท าอาหารด ๆ พอถงเวลาลกชายกลบมาบาน แมกบอกลกชายวาสะใภท าแกงรบประทานไมได บางครงเผด บางครงเคม บางครงจด ขางฝายลกชายเหนวาแมพดเรอย ๆ กหาวาแมแกปากเปยก เพราะแกงทเมยท าไวใหสามนนอรอยด ลกชายกโกรธจงชวนกนสองคนสามภรรยา เอาแมหอเสอไววาจะพาไปเผาในปาชา พอถงปาชากลมไมขดไฟและกใกลค าแลวดวย ฝายสามกใชภรรยาไปเอาไมขดทบาน ภรรยากไมกลาไปสามจะมาเอาเองภรรยากไมกลาอยคนเดยว กเลยชวนกนกลบบาน ทงสองคนปลอยใหแมอยในปาชา ฝายแมเมอลกกลบไปบานแลวกคลานออกจากเสอไปในปา พอดในปานนกมโจรไปปลนบานเขามา และนงแบงเงนกนอย แตยายแกไมรเรองวาโจรปลนเงนมา พอคลานไปถงกพดขนวา “ไอคนเนรคณ” โจรไดยนกตกใจหนหมด ทงเงนไวมากมายยายแกกเกบเงนนนแลวกพาไปบาน ฝายลกเหนแมพาเงนมามากกพดวา เราทงแมไวในปาชา แมไดเงนมากมายแตแมกไมใหใช ฝายแมไดยนกบอกวาเงนนนแมใหทงหมด แตใหเอาเงนนนไปซอแมมาใหคนหนงซอแมใครกไดทเขาขาย ลกชายกน าเงนนนเดนไปทวทกเมองกหาซอไมไดกเลยตองกลบบาน แตพอมาถงบานแมกบอกใหลองไปหาซอเมยดบาง พอใหไปหาซอเมยมากปรากฏวาซอได นแหละเขาวาซออนซอไดแตซอแม ซอไมได ฝายเมยเมอเหนวาตนเองและสามพาแมไปปลอยในปาชาไดเงนมามากมายกใชสามพาตนเองไปเผามง สามกเอาเสอมวนพาไปในปาชา และกจดไฟเผาภรรยา ภรรยากถกไฟคลอกตาย สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญทมตอพอแม การหเบาฟงความขางเดยวโดยเฉพาะ

กบแมของตนเองซงถกภรรยาใหรายจนท าใหเกอบตองฆาแมของตนเอง สวนภรรยาคดรายกบคนอนจงท าใหเคราะหกรรมนนตกแกตวเองจนถงชวต ใหทกขแกทานทกขนนถงตว

คณคาของนทาน ดานความสมพนธทางสงคม

45

19. เรอง มสยดกรอเซะ ประเภทของนทาน นทานอธบายเหต เนอเรองมดงน มต านานเลาสบตอกนตอ ๆ มาวา ในยคทเมองปตตานมเจาผครองเมองเปนนางพญา ชอรายาบร (พ.ศ. 2151 – 2167) นน ไดมชาวจน ชอ ลมเตาเคยน มาอยเมองปตตาน และเขารตรบนบถอศาสนาอสลามแลวไมยอมกลบเมองจน หลมกอเหนยวนองสาวเดนทางมาตามพชายใหกลบเมองจนเพอดแลมารดาทชราตามประเพณของชาวจน แตลมเตาเคยมไมยอมกลบเพราะไดรบมอบหมายจากเจาเมองปตตานใหเปน ผควบคมกอสรางมสยดกรอเซะอย และยงสรางไมเสรจ จะขออยเมองปตตานตอไปจนกวาจะสรางเสรจ หลมกอเหนยวมความนอยใจ จงท าอตวนบาตกรรมประทวงพชาย แตกอนทนางจะผกคอตายนางไดอธษฐานวา แมนพชาย จะหาชางทเกงเพยงใดกขอ ใหสรางมสยดนไมส าเรจ ดวยแรงแหงค าสาปแชงของนาง ปรากฏวา ลมเตาเคยมสรางมสยดไมส าเรจ ไดท าการสรางหลงคาและโดมถงสามครง เมอสรางจวนเสรจ กเกดอสนบาตฟาดโดมและหลงคาพงทลายลงมาทกครง ท าใหลมเตาเคยมเกดความหวาดกลวจงไดทงงานกอสรางใหคางอยจนบดน สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงความเปนมาของสถานทตาง ๆ คณคาของนทาน ดานการศกษาวฒนธรรม

20. เรอง นายมะรอกกบนางซารปะ ประเภทของนทาน นทานมขตลก เนอเรองมดงน เชาวนหนง วนทอากาศแจมใส มชายคนหนงมนามวา นายมะรอก เขาเปนคนตาบอด แตตน อยากไดนางซารปะเปนภรรยา จงสงคนไปสขอ โดยทฝายครอบครวของนางซารปะไมรวาตาบอด เมอถงวนแตงงานนายมะรอกพยายามกลบเกลอนความพการของตนโดยใชสตปญญาและไหวพรบตาง ๆ แกปญหา เมอขบวนขนหมากมาถงบานเจาสาว เจาภาพขนบนบาน นายมะรอกกลบนงตรงนอกชาน เมอคนทกนายมะรอกจงแกตววา “ขอน าหนอย ลางเทาเรยบรอย แลวมองซาย มองขวา”ขณะอยกนกบนางซารปะ วนหนงนางซารปะไดเตรยมอาหารไวให แลวลงไปสานตะกราใตถนบาน นายมะรอกเขาครวหาขาวกนเองท าขาวหกเรยราดลงใตถนครว นางซารปะรองทกวาเทขาวท าไม นายมะรอกจงแกตววา “เทขาวใหไกและเปดใตถนบานบาง มนคงหวมาก”วนหนงนางซารปะใหนายมะรอกไปไถนา แตนายมะรอกบงคบววไมได ววไดหนไปนายมะรอกจงออกตามหาวว ทนใดนน เขาไดยนเสยงลมพดใบไมแหงชายปา เขาเขาใจวาเปนวว จงวดน าเขาใสเพอใหววเชอง นางซารปะมาเหนเขาจงถามวาท าอะไร นายมะรอกไดแกตววา “พเดนตามหาวว แตดนไปเจอรงผง แตพหาไฟไมเจอ เลยวดน าใสรงผง แลวรอใหผงออกจากรง จากนนน าเอารงผงโยนลงน าใหจม”อยมาวนหนงนายมะรอกกนหมาก แตในเชยนหมากไมมปน จงรองถามนางซารปะ นางบอกทวางปนให แตนายมะรอกหาไมเจอ กไดรองถามอกหลายครงแตกยงหาไมเจอ นายมะรอกจงรองทาใหนางซารปะขนบานมาด หากปนมตามทบอก จะยอมใหนางซารปะเอาปนมาทาขยตา นางซารปะจงเอาปนมาทาขยตานายมะรอก นายมะรอกถอโอกาสจงรองบอกวาตาบอดเพราะปนทา นางซารปะจงตองหายามารกษาจนตาหายบอด

46

สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนการท าหนาทภรรยาทดมความรบผดชอบตอสาม คณคาของนทาน ดานความบนเทง

21. เรอง คนแคระกบพญาครฑ ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลวมสามภรรยาคหนง มรปรางทอวนทวม เวลาทอมทองแลวคลอดออกมา ลกของเขาจะเสยชวตคนแลวคนเลา เมอคลอดลกคนสดทายคนนกลบมรปรางเลก จว ตวเขาเทากบนวมอ 1 นว ดวยความทวาทกครงหลงคลอด ลกจะเสยชวตแตลกคนนกลบมชวตจงท าใหพอและแมตามใจทกอยาง เวลาทคนจวเลยงวว เขากจะเขาไปอยในใบหของวว เวลาทเขาไปท านา เมอเขาเหนอยแมกจะน าขาวมาใหกน แตขาวนนตองมจ านวนมากเพราะเขากนขาวเยอะ เขาจงท านาใหแมเพอเปนการทดแทน เขากนขาวในมอหนง ๆ คอ หนงกระทะใหญ แตเขาเปนคนทขยนขนแขงในการท างานเปนอยางมาก การชวยเหลอของเขาชวยแบงเบาภาระของแมไปไดเยอะ เขาเปนคนมบญญาธการ มความสามารถพเศษในการท าสงตาง ๆ ทแตกตางจากคนอนคอ เวลาทเขาท านา เขาไมตองเกยวขาวเพราะเขาจะเรยกขาวดวยนกหวด แลวขาวทงหมดกจะกลบไปกองอยทบานของเขา เมอนานวนเขาเขากยงกนเยอะกวาเดมพอแมของเขาจงเลยงไมไหว บอกวาเขากนเยอะเขาเลยโกรธ แตกอนทเขาจะไปเขากไดท านาใหแมเขา จากนนมคนถามวาจะไปไหนเหรอ เขาจงตอบวา ไมรเหมอนกนไปไหนกไดเพราะพอแมของเขาไมตองการเขาแลว จากนนเขากเดนทางไปเรอย ๆ จนถงดนแดน แหงหนงทเขารวมตวใสชดสขาวกนทงประเทศ จากนนครฑกปรากฏตวขนในประเทศนน จะไมมใครรอดชวตแมแตคนเดยวเพราะทกคนจะกลายเปนอาหารของครฑ มเพยงสองคนคอ คนจวและหญงสาวคนหนง หญงสาวผนนไดหลบซอนตวอยในกลองซงคนจวไมรเลยตกลองหลายครง และแลวหญงสาวผนนไดออกมาจากกลองและบอกวา “พจา อยาตกลองเลยนะคนในประเทศนไดถกมนกนไปหมดแลว ฉนกลว” คนจวไดถามเธอ อกวา “อะไรกน เธอกลวอะไร หญงสาวจงตอบวา “ครฑ” คนจวถามวา “ฉนเรยกมนมานะ” หญงสาวบอก “ไมตอง ฉนกลว” แตคนจวไมฟงหญงสาว จากนนเขากเรยกครฑออกมา ไมนานครฑกออกมาเพอจะจบคนจวไป แตคนจวไมยอม ทงคเลยประลองกน คนจวไดฟนครฑทปกและครฑไดกดคนจวทขาเขาจงหกลม เมอปกของครฑถกฟนหญงสาวทอยในกลองกออกมาเพอทจะดวามนเกดอะไรขน สดทายครฑนนกตาย เพราะความกลาหาญของคนจวท าใหเขากลายเปนพระราชาในเมองนนตงแตนนเปนตนมา สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการกตญญรคณของพอแม ชวยเหลอพอแมท างานเทาทท าได

ท าใหไดรบผลตอบแทนในทางทด คณคาของนทาน ดานความบนเทง

47

22. เรอง หวหอมแดงกบกระเทยม ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลวมมนษยชอ หวหอมแดงและกระเทยม ทงสองคนเปนผหญงและทงสองคนนเปนพนองกน โดยหวหอมแดงจะเปนพสาว กระเทยมจะเปนนองสาว ทงสอง มลกษณะนสยทแตกตางกนมาก ผพจะเปนคนใจด สวนผนองจะเปนคนอารมณราย ตางคนตางมครอบครวอยแลว แตกระเทยมไดท าเสนหสามของหวหอมแดง เพราะเหตนจงท าใหทงสองคนแอบนดเจอกนบอย ๆ โดยทหวหอมแดงไมร หลงจากนนกระเทยมจงฆาสามของตวเองและไปอยกนเปนภรรยาคนทสองของสามพสาวตวเอง ท าใหหวหอมแดงตองกลายมาเปนภรรยาหลวงและกระเทยมเปนภรรยานอยไปโดยปรยายครอบครวนอยกนกนมาไดสกพกใหญ ๆ หวหอมแดงและกระเทยมมลกเปนผหญงทงค และเปน ฝาแฝดดวย ทงคไดรบการเลยงดมาแตกตางกนอยางสนเชง จากนนกระเทยมไดบอกกบสามวา ใหฆาหวหอมแดง ตนจะไดเปนภรรยาคนเดยว แตผเปนสาม ไมยอมพรอมบอกเหตผลไปวาการทสามฆาภรรยาคนแรกจะท าใหล าบากในอนาคต ท ามาหากนไมขนจะเดอดรอนกนหมด กระเทยมไดยนดงนนจงรสกโมโหและพดไปวา ถาเปนอยางนนจางคนอนใหมาฆากได ผเปนสามกไมยอมบอกวาตนจะลงมอฆาหวหอมแดงเอง ผเปนสามพยายามหลายครงแตกไมส าเรจ จนกระทงวนหนงหวหอมแดงและสามไดไปหาปลา วนนนหาปลาไมไดเลยท าใหผเปนสามฉน และไดตหวหอมแดงกบไมพาย จนตกน าจงท าใหหวหอมแดงตายในทสดแลวเกดเปนปลาบทอง แลวผเปนสามกกลบบาน หลงจากทลกสาวของหวหอมแดงกลบมาจากท างานกไดถามผเปนพอวาแมอยไหน แตกไมไดรบค าตอบแตอยางใด จากนน กไดฝนวาแมไดเกดเปนปลาบทอง เมอตนขนมากไดน าอาหารใหปลาและอธษฐานวา ถาแมของตนเกดเปนปลาบจรง ๆ กขอใหแมมากนอาหารทตนไดโรยเอาไว แลวเรยกแม จากนนไมนานปลาบตวหนงกไดเขามากนอาหารและบอกกบลกวาตนเปนแม ตนถกพอท ารายจนตายจากนนในทก ๆ วน ลกคนนกไดเอาอาหารไปใหแม เมอกระเทยมรวาปลาบตวนนเปนหวหอมแดงกไดบอกใหลกของตวเองไปเรยกหวหอมแดง จากนน หวหอมแดงกออกมาเพราะคดวาเปนลกของตน จากนนกถกจบแลวน ามาท าเปนอาหาร เมอแมวซงเลยงไวทบานเดมมนเหนจงคาบเอาเศษปลาหวง จะเอาไปใหลกของหวหอมแดง แตสดทายกระเทยมมาเหนกอน แมวตวนนเลยโดนท ารายจนบาดเจบ แตมนกหนมาได เมอลกหวหอมแดงรวาแมตายแลวกไดเอาเศษปลามาฝงและอธษฐานใหเกดเปนตนมะเขอ เมอกระเทยมรกระเทยมกเอาลกมะเขอนนมากน เมอลกของหวหอมแดงรกเอาเศษมะเขอไปฝงอก คราวนไดอธษฐานใหแมของตนเกดเปนตนโพธเงนโพธทอง ผเปนกษตรยเมอไดขาววามคนปลกตนโพธเงนโพธทองกมความสนใจอยากรจก แตกระเทยมไดบอกวาลกของตนเปนคนปลก พระราชาไมเชอจงถามลกของกระเทยม วาเปนของตนใชหรอไม เขาจงตอบวาไมใช จากนนพระราชาจงสขอลกของหวหอมแดงเพออภเษกสมรสกน สรางความอจฉารษยาใหแกผเปนนองอยางมาก ดงนนลกของกระเทยมไดลวงลกของหวหอมแดงใหตกหลมกบดกทตนไดวางเอาไว โดยขางลางนนจะเปนกระทะทมน ารอนอยเมอเธอไดตกลงไปจงท าใหเธอตายในทนท เมอเธอไดตายไปนองของเธอไดสวมรอยเปนเธอไปอยในวง จากนนเธอกไดเกดเปนนกและเมอสามเธอเหนนกเขากถกชะตา สามของเธอจะน าเอา ตนโพธเงนโพธทองเขาไปในวงแตนองของเธอ

48

ขดขวางเลยตกสะพานตายในทสด สดทายนกนอยตวนนกไดกลายรางเปนเธอและทงสองคนกไดครองคอยดวยกนอยางมความสข สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนสถาบนครอบครว แมเลยงกบลกเลยงซงเกดจากความอจฉารษยา

ไมเปนผลดกบทงสองฝาย คณคาของนทาน ดานความบนเทง

23. เรอง ราป ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน มสองแมลกคหนง ลกชอวา ราป ตอนเดกๆ ราปชอบเลยงไก และชอบกนขนมจน เมออยบานแมมกท าขนมจนใหกน ราปเปนคนเกงแตยากจน เมอเกงกไดไปศกษาตอทอนจากบานไปเปนเวลานาน พอจบมากษตรยไดขาววาราปเปนคนเกงเลยยกลกสาวให จนราปลมตว วนหนงกษตรยอยากรจกแมของราป แตราปบายเบยงทจะพดถงแม เพราะแมเปนคนยากจน วนแลววนเลาราปทนกระแสทพอตาอยากเจอแมไมไหว จงพาเมยกบพอตาไปเจอแม ฝายแมไดขาววากษตรยจะพาลกสาวและลกเขยมาเยยมเมองทตนอย จงท าขนมจนและเอาไกทราปเลยงตอนเดก ๆ มารอรบลก จากเวลาทผานไปหลายป แมกยงแกขนท าใหดโทรม เมอราปเหนแมกไมอยากบอกวาคนนเปนแม ราปเดนทางมากบเรอทะเลแมกมารอรบ แตราปท าเปนไมรจกจนโดนลงโทษจากสวรรค มฝนตกและมพายหนก ท าใหเรอจะจม ตอนแรกราปไมยอมรบจนเกดพายหนก เมอถงตอนราปใกลจะตายจงคดถงแมกเลยขอความชวยเหลอ แตแมโกรธกเลยสาปแชงลก ลกทชอราปพอหวน าอาปากรอง แตพอจะกนน ากลายเปนเลอดจนปจจบน เมอมฝนตกทางทะเล สงเกตไดวามฟาผาดงทขางภเขา มกจะมน าทวมใหญ เหมอนกบลกอยททะเล แมอยทภเขา ลกโดนสาปเปนหน สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญทมตอผเปนแม แมยากจนอตสาหสงลกใหได

ร าเรยนจนลกไดด ลกกลบลมตวรงเกยจแมของตนเองท าใหไดรบผลกรรม คณคาของนทาน ดานปญญา

24. เรอง หมาปากบตนไมศกดสทธ ประเภทของนทาน นทานความเชอเกยวกบเทวดาและสงศกดสทธ เนอเรองมดงน นานมาแลว มหมาปาผอมโซตวหนง ไปบนบานกบตนไมศกดสทธขอเปนววบานตวอวนพ เมอกลายรางเปนววถกชาวบานใชไถนา เกดความเหนอยเมอยลา จงไปบนบานกบตนไมศกดสทธวาขอเปนมา แตกลบถกพระราชาผครองนครสงใหทหารจบตวไปเปนพาหนะ เกดความเบอหนายอก จงไปบนบานกบตนไมศกดสทธวาขอเปนพระราชาเสยเอง เมอไดเปนพระราชาสมใจแลวเขา ยงมความตองการเรอเดนทะเล ขนาดใหญ จงสงทหารใหไปตดตนไมศกดสทธเพอตอเรอ ตนไมศกดสทธโกรธมากทไมรจกบญคณ จงบอกใหทหารไปตามพระราชามาตดเอง เมอพระราชามาถง ตนไมศกดสทธไดกลาวต าหนในความไมรจกพอ และสาปใหกลายรางกลบเปนหมาปาผอมโซเชนเดม

49

สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความโลภมากไมรจกพอ ท าใหไมเหลออะไรเลยในทสด คณคาของนทาน ดานความบนเทง

25. เรอง อาบกบแอปเปล ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลว มชายคนหนงชอ อาบ เขาเดนทางไกลเพอไปหาญาต แตเกดหลงทางอยในปาแหงหนงอาบทงหวและกระหายน าอยางมาก ระหวางเดนทางนนอาบไดพบกบ ล าธารสายหนง อาบจงรบไปดมน าทล าธารแหงนนทนทแตอาบกยงคงหวอยเพราะยงไมไดกนอะไรมาหลายชวโมงแลว อาบเหลอบไปเหนลกแอปเปลลกหนงก าลงลอยมาตามกระแสน า ดวยความหวอาบจงเกบลกแอปเปลลกนนมากนอยางเอรดอรอย เมอกนแอปเปลลกนนจนอมแลว อาบจงนกขนไดวาแอปเปลลกนนเปนของคนอน เขาไมควรกนของคนอนโดยไมไดรบอนญาต อาบจงเดนทวนน าเพอตามหาเจาของของแอปเปลลกนน เมออาบไดเจอกบ อบดลเลาะ ชายเจาของสวนแอปเปลลกนน อาบจงรบเขาไปขอโทษ อบดลเลาะทนทและยอมท าทกอยางเพอใหอบดลเลาะยกโทษกบความผดครงน อบดลเลาะเหนความตงใจของอาบจงตองการทดสอบวาชายคนนเปนคนดและซอสตยจรงหรอไม อบดลเลาะจงใหอาบท างานในสวนของตนจนกวาตนจะพอใจโดยไมใหเงนเดอน หลายเดอนตอมาอบดลเลาะเรยกอาบมาคยเรองการแตงงานระหวางอาบกบลกสาวของเขา อบดลเลาะเลาวาลกสาวของเขาตาบอด หหนวกและมรางกายทพการ อบดลเลาะใหขอเสนอกบอาบวา “ถาอาบรบปากจะแตงงานกบลกสาวของเขา เขาจะใหอภยกบความผดทผานมาทงหมด ดวยความดและความตงใจทจะไถโทษความผด อาบจงรบปากวาจะแตงงาน เมอถงวนแตงงานอาบ ตงหนาตงตารอเจาสาวของเขา ทนใดนนหญงสาวผมใบหนาสวยงามกปรากฏตอหนาอาบ อบดลเลาะพอของเจาสาวบอกวา “นแหละเจาสาวของทาน” อาบกลาววา “นไมใช เจาสาวของขา เจาสาวของขาพการไมใชเหรอ” อบดลเลาะบอกกบอาบวา “ลกสาวของขาไมไดพการอยางทเจาคด แตทขาบอกวานางตาบอด เพราะนางไมเคยมองสงใดทไมดเลย และทนางหหนวกเพราะนางไมเคยฟงในสงทไรสาระ ทนางพการเพราะนางไมเคยใชรางกายท าในสงทไมด” อบดลเลาะกลาววา นแหละคอผลตอบแทนทเจาผทมความซอสตยและความดอยเตมเปยมในหวใจควรจะไดรบอาบและหญงทเขารกกใชชวตรวมกนอยางมความสข สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความดยอมท าใหผทประพฤตดไดรบผลดแกตวเอง คณคาของนทาน ดานปญญา

26. เรอง นางพญาขาว ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลวยงมสามภรรยาคหนง ซงสามเขาเปนคนขยนท านาและใสใจในการท านาอยางสม าเสมอ ความขยนของเขาท าใหนางพญาขาวหลงรกชายผนและตามชายผนไปอยทโรงนา ซงโรงนาเปน

50

บานทท าขนเพอเปนทเกบขาวทเกยวแลว เมอชายผนเหนนางพญาขาวกหลงรกเพราะนางเปนผหญงสวย มผมยาวสงางาม อยดวยแลวรสกชนใจและสบายใจ ท าใหทนาของชายผนอดมสมบรณมขาวกนตลอดป อยมาวนหนงภรรยาของเขาเรมสงสยเนองจากเขาชอบไปอยโรงนาเปนเวลานาน เขามกจะเขาไปทกวน ดวยความสงสยภรรยาตามไปด และเขาไปดใกล ๆ แตกไมพบอะไร ซงวนถดไปสามของเธอกไดออกไปซอเครองแปงและหว เอามาไวในโรงนา เมอภรรยาของเขาทราบเรองกเรมสงสยมากยงขน จงแอบเขาไปตอนทสามของตนไมอยบาน ดวยความมพรธของสามเธอจงคดวามนตองมอะไรบางอยางภายในโรงนาเปนแน แตเมอเธอเขาไปในโรงนาหลงเดมแลวกยงไมพบอะไรเลยเหมอนเคย เมอสามกลบบานเธอจงตดสนใจถามสามวา “ท าไมถงชอบไปอยโรงนาแลวเขาไปท าอะไรนาน ๆ ” แตสามเธอกไมตอบอะไรเลย เธอจงไมพอใจทสามตนเขาไปอยโรงนาโดยไมมเหตผล เธอจงคดวาอาจเปนเพราะขาวเปลอกเหลานเปนสาเหตทท าใหสามชอบมาอยทน เธอจงเขยขาวเปลอกเหลานนจนกระจดกระจาย ในระหวางนนเธอไดยนเสยงผหญงรองไห ดวยความตกใจเธอจงรบหนออกไปจากโรงนานนทนท เมอสามเธอกลบบานจงเขาไปในโรงนาแตสงทเขาพบคอ ขาวเปลอกกระจดกระจายอยเตม สามจงเขาไปถามภรรยาวา “ท าไมขาวเปลอกถงกระจดกระจายอยางน” แตภรรยากเงยบกรบไมไดตอบอะไร สามจงไมพอใจแลวเขาไปจดขาวเปลอกไวเรยบรอยเหมอนเดม จากนนสามภรรยาไดด าเนนชวตเหมอนเดม ผเปนสามกยงชอบเขาไปในโรงนาเหมอนเดม อยมาวนหนงภรรยาเขาเขามาในขณะทสามเขาก าลงพลอดรกกบนางพญาขาว ภรรยาจงเขาไปตบตนางพญาขาว ท าใหนางพญาขาวหนออกไปจาก โรงนาและไดสงเสยกบชายผนวาหากไมเลกกบภรรยาเธอจะไมกลบมาทนอกเลย ทนใดนนนางพญาขาวจงหายไป ดวยความรกทมตอนางพญาขาว เขาจงตดสนใจเลกกบภรรยาและเขาไดออกตามหานางพญาขาว ในระหวางทางกจะมชาวบานทงเศษขาวและเขากไดยนเสยงผหญงรองไหเขาจงเกบเศษขาวเหลานนมากนและเสยงนนกหายไปเมอเขาผานจดตาง ๆ ทมชาวบานทงเศษขาวเขากจะเกบกนขาวเหลานนทกครง จงท าใหเขาไมอดอยากจนถงปจจบน ทายทสดแลวเขากไดออกตามหานางพญาขาว เรอยๆ ตราบสนลมหายใจของเขา สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการไมซอสตยตอภรรยาท าใหครอบครวแตกแยก เปนตวอยาง

ทไมดในการครองเรอน คณคาของนทาน ดานความบนเทง

27. เรอง กษตรยวนเดยว ประเภทของนทาน เปนนทานปรมปรา เนอเรองมดงน มกษตรยองคหนง เปนกษตรยทโหดราย อยากไดอะไรกตองได วนหนงกษตรยอยากจะเสวยของทอรอย ๆ จงประกาศหาคนทสามารถท าของอรอยใหตนเสวย ถาหากใครสามารถท าใหเขาอรอยได สามารถขออะไรกไดตามทตองการ 1 ขอ มพอครวมากมายมาอาสาท าของอรอยใหเสวย แตกยงไมมใครท าใหเขาอรอยได และพอครวเหลานนกตองถกประหารชวตดวย ตอมาวนหนงไดมผชายคนหนง อาสาทจะท าของอรอยใหกษตรยเสวย แตมขอแมวากษตรยจะตองไปกบเขาและท าตามทเขาบอก ชายคนนนไดกไดพากษตรยเขาไปใน

51

ปาลก โดยเขานนจะขมาแลวใหกษตรยเดนตาม และหามผตดตามทกคนพดแมแตค าเดยว กษตรยซงไมเคยเดนปาตองมาเดนขนเขาลงเขาจงรสกเหนอยมาก จากนนชายคนนนกเอาขาว น าพรก ปลาทอด อาหารพนบานธรรมดาใหกษตรยกน ดวยความเหนอยและหว กษตรยจงเผลอพดออกมาวา “อรอยจรง ๆ ” ซงกแสดงวาชายคนนนท าส าเรจแลวคอ ท าใหกษตรยอรอยได เขาจงสามารถขอสงทเขาตองการได 1 อยาง และสงทเขาขอคอ ขอเปนกษตรย 1 วน จากนนเขากเลยสงใหลกนองน ากษตรยคนกอนไปประหารชวต เพอไมใหท าอะไรตามใจชอบไดอก สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนการปกครองบานเมอง การปกครองคน ถาผปกครองบานเมองใช

อ านาจไมเปนธรรมในการปกครอง เอาแตใจตนเองทายทสดกตองชดใชกรรมทตนท าไว

คณคาของนทาน ดานความบนเทง

28. เรอง งเหลอมคายพษ ประเภทของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว เนอเรองมดงน ณ หมบานกลางหบเขาแหงหนง ชาวบานอาศยอยรวมกนอยางปกตสข ทกคนตางชวยเหลอกน แบงปนซงกนและกน แตปญหาเดยวททกคนมนนกคอ ในปาทายหมบานมงเหลอมตวหนงอาศยอย ซงงเหลอมตวนดรายมาก วากนวามนเปนสตวเลอยคลานทมพษรายแรงทสด และผทโดนมนกดจะเสยชวตภายใน 1 วน งเหลอมตวนจงรสกหยงยโสโอหงและภมใจมากทมนสามารถ ฆาสตวตาง ๆ หรอมนษยทมนเจอ ซงคนในหมบานทออกหาของปากโดนมนกดตายหลายคนแลวดวย และไมมหมอคนไหนรกษาได “เปาะจ เปาะจ ไอมะออกไปหาของปาถกงเหลอมตวนนกดตายแลว” เพอนไอมะทออกไปหาของปาดวยกนรบกลบมาบอกชาวบานวาไอมะถกงเหลอมตายแลวอกราย “หา ! โดนอกแลวหรอน พวกเราจะปลอยใหเปนแบบนอกไมไดแลวนะ เราตองรบหาทางแกไข” ชาวบานคนหนงเสนอใหจดงานฉลองวาไอมะถกงเหลอมกดแตไมตาย เมองเหลอมไดยนมนจะไดไมมาท ารายใครอก วนตอมาชาวบานสองคนอาสาเขาไปในปาแลวท าเปนสนทนากนใกลรงทงเหลอมตวนนอาศยอย “มะแซแกรไหมวาไอมะถกงเหลอมกดเมอวาน แตไมตายหวะ วนนเหนมนยงหวเราะ แบกฟนอยเลย” “จรงหรอ สงสยพษของงคงหมดฤทธแลวมง ฮา ๆๆๆ” มะแซหวเราะอยางสะใจ “เออ คนนม งานเลยงแสดงความยนดกบไอมะทถกงเหลอมกดแตไมตายดวย เรารบกลบกนเถอะ” พดเสรจแลวทงสองกเดนจากไป งเหลอมทก าลงแอบฟงอยกแปลกใจมนคดในใจวา “เปนไปไดอยางไรทคนทถกเรากดเมอวานไมตาย แถมยงแขงแรงอกดวย ฉนไมเชอหรอก” แตงเหลอมกยงอดสงสยไมได คนนนมนจงไปแอบดงานเลยงฉลองวาเปนความจรงหรอไม เมอมนมาถงทายหมบานกเหนชาวบานก าลงเลยงฉลองกนอยางสนกสนาน ตางกพดวาไอมะถกงเหลอมกดแตไมตาย สงสยพษงคงหมดฤทธไปแลว และมนกไมสามารถท ารายใครไดอกตอไปแลว เมองเหลอมไดยนดงนนมนรบเลอยไปทล าธารทายหมบาน มนรสกเสยใจและอบอายเปนอยางยง มนร าพงกบตวเองวา “นพษของเราหมดฤทธแลวจรงหรอ งนกไมมประโยชนอะไรทเราจะตองเกบมนไวอกตอไป” จากนนมนกไดคายพษของมนทขาง ๆ ล าธารและเลอยจากไปอยางไมไยด จากนนบรรดางชนดตาง ๆ

52

สตวเลอยคลาน แมกระทงผง ตอ กมาดดพษทงเหลอมไดคายไวและพษบางสวนกไหลลงในล าธาร ท าใหสตวน าบางชนดกมพษ ซงสตวทดดพษไดเยอะทสดกคอ งจงอาง ท าใหปจจบนนงจงอางกลายเปนงทมพษรายแรงทสด แตงเหลอมเปนงทไมมพษ แตจะฆาเหยอโดยการรดเหยอจนกวาเหยอจะตาย สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการทะนงตนคดวาตนเหนอกวาคนอนมกท าใหพลาดพลงเสมอ คณคาของนทาน ดานความบนเทง

29. เรอง กระจงกบจระเข ประเภทของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว เนอเรองมดงน กระจงถอวาเปนสตวชนดหนงทมความเฉลยวฉลาด วนหนงกระจงอยากขามแมน าไปกนหญาและผลไมทอยอกฝงของแมน า ซงเปนทอาศยของเหลาจระเข แตไมรวาจะผานเจาจระเขรายไปไดอยางไร กระจงพยายามครนคดอยางหนกจนคดแผนขนมาได กระจงจงเดนไปทแมน าแลวตะโกนเรยกจระเขรายเสยงดงลน เจาจระเขกรบโผลพรวดขนมาทนท “เจากระจง เจาเรยกขาอยางนนหรอ ไมกลวขาลากเจาไปกนรไง” กระจงนอยแสรงท าเปนกลวตวสนและบอกดวยเสยงอนสนเครอวา ขาไดรบค าสงจากพระราชา ใหมานบจ านวนจระเขในแมน าใหญ เพอเชญไปงานเลยงค าน “บอกใหเพอน ๆ ของเจาลอยตวขนมาเรยงกนเปนแถวยาวไปจนถงฝงโนนส ขาจะไดนบจ านวนงาย ๆ แลวทานกอยาคดกนขาละ ไมอยางนนพวกทานอดไปงานเลยงแน” เจาจระเขรายหลงเชออบายของเจากระจง จงรบด าน าลงไปบอกพวกพอง ชวพรบตาฝงจระเขกขนมาเรยงตวเปนแถวทอดยาวไปถงอกฝงหนง เจากระจงไมรอชา รบกระโดดไปบนหวของจระเขมนทละตว ๆ พรอมกบตะโกนนบจ านวนเสยงดง จนกระทงขามขนอกฝงไดส าเรจ เมอทกอยางส าเรจตามแผน เจาลกกระจงกหนมาหวเราะเยาะจระเข “ขอบใจนะ เจาจระเขทงหลายทชวยเปนธระท าสะพานใหขาขามแมน าไดสบายๆ แถมยงไมตองถกกนอกดวย” จระเขรายรตววาถกหลอกกโกรธเจากระจงเปนนก นบตงแตนนมาเมอมกระจงยางกรายเขามาใกล ๆ จระเขจะจบกนเปนอาหารทนท สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาคนทมสต มความเฉลยวฉลาดแมในยามคบขนกสามารถเอา

ตวรอดไดเสมอ คณคาของนทาน ดานปญญา

30. เรอง เจาแมลมกอเหนยว ประเภทของนทาน นทานอธบายเหต เนอเรองมดงน ณ เมองจน สมยพระเจาซอจงฮองเต แหงราชวงศเหมงทแขวงเมองแตจว ครอบครวหนงมบตรชายชอ ลมเตาเคยนหรอชาวปตตานเรยก ลมโตะเคยม และบตรสาวชอ ลมกอเหนยวลมโตะเคยมเดนทางมาคาขายทเมองปตตาน ภายหลงเขาไมไดกลบเมองจน เพราะเขารตเปนมสลมและแตงงานกบสาวปตตาน เชอสายรายอ หรอเจาเมองปตตาน ลมโตะเคยมเปนทโปรดปรานของเจาเมองปตตาน เพราะเขามความสามารถดานการชาง เชน หลอปนใหญ ชอพญาตาน ปจจบนอยหนากระทรวงกลาโหม บตรชายจากบานไปนานป ท าใหพอแมและ

53

นองสาวคดถงและเปนหวง ลมกอเหนยวนองสาวจง อาสาออกตดตามพชายและปฏญาณกบมารดาวา ถา ไมพบพชายหรอพบแลวไมสามารถพาพชายกลบไป หาแมไดลมกอเหนยวจะพยายามใหถงทสดแมจะตองตายนางกยนยอม ลมกอเหนยวคมเรอส าเภามาจากเมองจน 9 ล า พยายามแลนคนหาพชายมาตามเมองตาง ๆ เรอยมาจนกระทงถงเมองปตตาน ขณะนนลมโตะเคยมก าลงกอสรางมสยด เมอพบนองสาวแลวพชาย ปฏเสธการกลบเมองจน โดยอางวามครอบครวตงหลกปกฐานทปตตานมนเหมาะแลว ลมกอเหนยวพยายามออนวอนแตพชายปฏเสธทกครงไป ในทสดนองสาวจงผกคอตายทตนยารวงหรอตนมะมวงหมพานตใกลมสยดของพชาย กอนตายนางสาปวา ขอใหมสยดแหงนจงสรางไมส าเรจและเปนไปตามค าสาปคอ สรางตอเตมสวนบนมสยดครงใดกโดนฟาผาครงนน ปจจบนมสยดนอยท ต าบลกรอเซะ อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน จากความ ใจเดดและวาจาสทธของนาง ชาวบานตางศรทธาใหความเคารพนบถอจนไดรบยกยองเปนเจาแมลมกอเหนยว ส าเภา 9 ล าของเจาแมลมกอเหนยวทจอดรอเจาของ ตอมากลายเปนตนสน 9 ตน และเปนชอหมบานชายทะเลเรยกตามภาษามลายวา รสะมแล (ร แปลวา ตนสน สวนค าวา สะมแล แปลวา เกา) ตนยารวงทเจาแมลมกอเหนยวผกคอตาย ภายหลงชาวปตตานน ามาแกะสลกเปนรปเจาแม และอญเชญมาประดษฐานไว ณ ศาลเจาเลงจเกยง ตอมาเปลยนชอเปนศาลเจาแมลมกอเหนยว วนเพญเดอนสามของทกป มการจดงานประจ าปและพธแหเจาแมอยางมโหฬาร สารตถะของนทาน ผแตงมงเนนใหรและเขาใจทมาของประวตของสถานทศกดสทธวาเปนมาอยางไร คณคาของนทาน ดานการศกษาวฒนธรรม

31. เรอง กษตรยกลบใจ ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน มกษตรยทโหดรายอยองคหนง เมอตองการกนอะไรกตองกนแตของด ๆ เมอท าอะไรกหามใครมา ขดใจ อยมาวนหนงมหญงทอง คนหนงไดเดนผานไปเหนลกขนนทองครกษของกษตรยองคนนถออย หญงทองกเลยหวอยากกนลกขนนแตไมรจะท าอยางไร จงไดไปขอลกขนนจากองครกษ องครกษบอกวา “เราใหเจาไมไดหรอก เพราะมนเปนของกษตรย” หญงทองกไดออนวอนจนองครกษใจออน องครกษกเลยเจาะ เอาลกขนนมาแค 1 เมดใหกบผหญงทองคนนนไป หลงจากนนองครกษกไดน าลกขนนทเหลอไปถวายแกกษตรย เมอกษตรยเหนวาลกขนนนนมรอยเจาะกไดถามวา “ลกขนนน ใครเปนคนเจาะเอาไป” ถามไปถามมาองครกษกตอบวา “ในระหวางทางทเดนกลบมากไดเจอกบหญงทองคนหนง นางอยากกนลกขนน ดวยความสงสารเลยใหไป 1 เมด” ดวยความโหดรายของกษตรย เขาไดบอกวาเขาไมเคยกนของเหลอจากใคร จงสงใหไปจบหญงทองคนนน มาแลวประหารโดยวธการผาทอง เมอผาทองเสรจกเจอเมดขนนเมดนนอยทปากของเดก ตามความจรงแลวหญงคนนนไมไดหว แตเปนเดกในทองตางหากทหว เมอเหนกษตรยกเรมคดได จงเปลยนจากทเคยเปนคนโหดรายกลบกลายมาเปนคนดแทน สารตถะของนทาน ผแตงน าเสนอใหเหนถงการท าผดโดยรเทาไมถงการณแตส านกผดสงคมใหอภย คณคาของนทาน ดานความบนเทง

54

32. เรอง งน า ประเภทของนทาน นทานอธบายเกยวกบสตว เนอเรองมดงน นทานเรองงน าเปนนทานประเภทอธบายความวาเหตใดงจง ไมมพษ เลากนวาแตเดม งน าเปนงชนดเดยวทมพษและมพษรายแรงมาก เพยงแคกดรอยเทาของใครเขาเจาของรอยเทานนกจะถงแกความตาย อยมาวนหนง งน าไดกดชายคนหนงซงมชอวา "อายไมตาย""อายไมตาย" หลงจากนายอายไมตายถกงน ากดตาย แลวชาวบานกลอกนวา "งน ากดนายอายไมตายเสยแลว" บางกพดวา " งน ากดนายอายไมตายแลว" เมองน ารขาวนกเสยใจและเจบใจตวเองวา พษรายของตนเองเสอมถงทสดแลวเพราะแตกอนเพยงกดแครอยเทาใคร ผนนกตาย มาคราวนกดถกเทาจรง ๆ กลบไมตาย งน านอยใจมากจงไปส ารอกพษทงทงหมด พษทส ารอกออกมานนไปตดอยทตนรงทงชางรงทงไก หมามย พวกงชนดอน ๆ พากนไปอมพษนนไว งทไปถงกอนกไดแก งจงอาง งเหา งกะปะ เปนตน พวกนจงมพษรายแรง สวนงและสตวอน ๆ ทไปทหลงจะไดพษลดนอยลงเรอย ๆ เชน งเขยว ตะขาบ สวนตนรงทงชาง รงทงไก หมามย กมพษเหลออยบางใครไปถกกโดนพษดงทเปนอย ตราบเทาทกวนน ในปจจบนงน าจงไมมพษรายแรง สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการฟงเรองราวไมตลอด รง ๆ ปลา ๆ ท าใหเขาใจคลาดเคลอน

จนท าใหสญเสยสงมคาไปโดยไมรตว ควรสบสาวาวเรองใหรขอเทจจรงกอนคดท าสงใด

คณคาของนทาน ดานความบนเทง

33. เรอง ดาโตะปาแย ประเภทของนทาน นทานอธบายเหต เนอเรองมดงน ดาโตะปาแย เปนชอสสานหรอกโบร ตงอยทต าบลแหลมโพธ อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มเรอง เลาวา ณ เมองปตตานยคสตรครองเมอง (สมยนนคอรฐปตตาน ยงไมไดเปนจงหวดปตตาน) มสงครามเกดขนบอยครง กษตรยในสมยนนมโยบายสรางอาวธส าคญคอ ปนใหญ ขณะนนเมองปตตานยงไมมทหลอมเหลกจงจ าเปนหลอปนใหญดวยทองเหลอง ดวยเหตนกษตรยจงประกาศวาใครกตามเกบทองเหลองไวในบานใหน าไปถวายพระนางหามจ าหนายหรอสงทองเหลองออกนอกประเทศ หากผใดฝาฝนจะไดรบโทษประหารชวต ขณะนนมพอคาจากสมาตราชอคอมบก และเดกรบใช แลนเรอส าเภามาคาขายทปตตาน พอคาคอมบกบรรทกทองเหลองมาจ าหนายเปนจ านวนมาก โดยบงเอญเชนกนในปนนเรอสนคาล าหนงจากมะละกาเขามาซอทองเหลองทปตตาน พอคาคอมบกจงแอบน าทองเหลองลงเรอล าเลกแลนออกสปากอาวในเวลากลางคนเพอตรงไปทเรอสนคามะละกา แตกอนเรอจะถงทหมาย เขาถกทหารปตตาน จบไดและถกประหารชวตทงพอคาคอมบกและเดกรบใชศพพอคาคอมบกถกโยนทงในคลองปาเระ (อยในทองทต าบลบาราโหม อ าเภอเมอง จงหวดปตตานในปจจบน) หลายวนตอมาศพลอยขนมา ชาวบานจงน าศพไปทงลงทะเล (ตรงอาวปางปปจจบน) 2 – 3 วน ศพลอยทวนน าเขาไปในคลองปาเระอกเปนอยางนหลายครงหลายหน ในทสดชาวบานจงน าศพไปจดการตามพธศาสนาอสลาม คอน าไปฝง ณ สสาน หรอกโบดาโตะปจจบน เหตการณในขณะ

55

จดการศพนน ชาวบานชวยกนสรางหบบรรจศพ และผาขาวส าหรบหอศพ ปรากฏวาเมอวดความยาวของผา และความยาวของศพเทากนแลว แตเมอยกศพหอผาทกครง ความยาวของศพจะขยายยาวกวาผา ทง ๆ ท ทกครงวดอยางเรยบรอย เหตการณเปนเชนนอย 7 ครง ชาวบานจงใชวธการพบศพโดยการพบบรเวณขอพบขาเขามา แลวจงน าศพลงหลม ศพจงไมขยายอกและเหนไดวา หลมศพของโตะปาแยมขนาดยาวกวาหลมศพของคนทวไป สสานดาโตะปนยงยงปรากฏอยทกวนน ชาวบานเรยกดาโตะปาแย ดาโตะ หมายถงบคคลทชาวบานนบถอ ปาแย หมายถง ความยาว และ“ยงคงมเหตการณซงเปนทพศวงตอความสนความยาวของรางศพ ” ทกวนนกโบรดาโตะ เปนโบราณสถานทส าคญของจงหวดปตตาน คนทเขาไปเยยมชมกโบรดาโตะจะ น าเชอกหรอไมไปวดความยาวของกโบร ปรากฏวาแตละคนวดไดไมเทากน สนบางยาวบาง สารตถะของนทาน ผแตงน าเสนอถงประวตความเปนมาของสถานทส าคญทางศาสนา คณคาของนทาน ดานการศกษาวฒนธรรม

34. เรอง โตะบาไซ (เชครอป) ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน โตะบาไซ เปนพอคาชาวอาหรบและเปนหมอมาคาขายททาเทยบเรอ สมยนนยงเปนลงกาสกะ สมยนนมกษตรยเปนโรคเรอนรกษาโดยแพทยอนแลวกไมหายจนกษตรยประกาศวา ใครทสามารถรกษาพระองคใหหายได ทานจะขออะไรจากกษตรยกได 1 อยาง โตะบาไซเลยอาสารกษากษตรย ปรากฏวารกษากษตรยใหหายจากโรคเรอนไดโตะบาไซจงขอใหกษตรยเปลยนมานบถอศาสนาอสลาม กษตรยกเขารบศาสนาอสลามแบบไมคอยเตมใจ เปนแบบนมา 3 ครง จนครงสดทายโตะบาไซกไดบอกกบกษตรยวาถาครงนทาน เขารบศาสนาอสลามแบบไมเตมใจ ครงตอไปจะไมรกษาใหกษตรยอกแลว ดงนนกษตรยจงเขารบศาสนาดวยความเตมใจตลอดมา สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการรกษาค าพดท าใหคนอนเชอถอ คณคาของนทาน ดานปญญา

35. เรอง โจรในคราบคนด ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน คนหนงฝนตกพร า ๆ มชายหนมเกยจครานผหนงชอ สะบอเดนกลบจากไปสนกสนานกบเพอน ๆ ขณะทเดนผานบานของเศรษฐชออบดลนาแซ เขาคอยเดนชา ๆ เพราะอยากเหนฟาตเมาะ ลกสาวคนสวยวย 18 ปของเศรษฐ เขาเคยฝนวาถามเงนมาก ๆ คงมโอกาสเปนลกเขยเศรษฐ ขณะทสะบอยนอยขางบาน เขาไดยนเสยงเศรษฐพดกบภรรยาวา “ฟาตเมาะมอายมากแลว นาจะสงไปเรยนทปอเนาะอยางนอยไดรเรองศาสนา” และค าพดของภรรยาเศรษฐกดงขนวา “ไมตองเรยนใหเสยเวลา เรามเงนทองใชกนตลอดชาตกไมหมด จะหวงอะไรกนนกหนา นาจะใหลกเราแตงงานมครอบครวดกวา” เมอสะบอไดยนค าพดภรรยาเศรษฐกท าใหเขาตนเตน จงรบเอาหแนบฝาบานเพอฟงอยางจดจอ “ลกเขยของเราตองขยนเหมอนฉน เหนมอฉนไหม

56

แขงกระดางเพราะเคยจบมดพรา ถอจอบถอเสยมขดดนถางหญามากอน ถาไดลกเขยอยางฉนจะไมขดของเลย” สะบอไดยนดงนนดใจมากเพราะรความตองการของเศรษฐ รงขนวนศกรสะบอใชยางประดทามอจนผวสากกระดางแลวไปรอเศรษฐตรงหนามสยด เพราะวนนชาวบานทกคนจะมาท าพธละหมาด หลงจากท าพธละหมาดแลว ชาวบานตางแสดงความเคารพ ลาจากกนดวยการจบมอหรอซาลาม สะบอรอโอกาสอยแลว เขาจงตรงเขาไปจบมอกบเศรษฐทนท อบดลนาแซดใจเมอไดสมผสมอกบหนมแปลกหนา เพราะเหนมอเขาสากกระดางอยางทหวง จงถามทนทวา “เออ พอหนมอยทไหน ไมเคยเหนกนเลย” “ผมอยทรสะมแล วนนธระเลยแวะมาทน” ชายหนมตอบอยางนอบนอม “ไปเทยวบานลงซ อยไมไกลหรอก” เศรษฐชกชวนหวงใหชายหนมไปพบลกสาว “ขอบคณมากครบ” สะบอเดนตามหลงอบดลนาแซอยางดใจ เมอมาถงบานเศรษฐแลว สะบอไดรบการตอนรบอยางด หลงจากกนขาวแลว ชายหนมเรมด าเนนการตามแผนคอ เรมดวยการถางหญา หนาบาน ท าความสะอาดบรเวณบาน ท าใหเจาของบานพงพอใจอยางยง ในไมชาสะบอกไดแตงงานกบ ฟาตเมาะ และอยกนกนไมถง 1 ป ปรากฏวาชายผเกยจครานขโมยทรพยสนหนออกจากบานเศรษฐไปโดยล าพง และไมกลบมาอกเลย สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการมความรมคากวามทรพยสนเงนทอง และสอดแทรกเกยวกบ

การเชอคนงายไมไตรตรองท าใหถกคนอนหลอก คณคาของนทาน ดานความบนเทง

36. เรอง ผหลงกลวงในนาขาว ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน ผหลงกลวง เปนผทมลกษณะคลายกบคนธรรมดา แตทกลางหลงจะกลวงและมกงกอ ซงคนปกษใตเรยกวา ผงกออาศยอยขางใน สงทผหลงกลวงกลวทสดคอปลาหมอ เมอถงหนานา (ฤดท านา) เวลาชาวบานจะด านา ถงเวลาบาย ๆ ชาวบานจะจบปลาหมอใสชายพกไว เตรยมรบมอกบผหลงกลวง เพราะตอนบาย ๆ ผหลงกลวงซงอาศยอยบนภเขาแกวจะลงมาจากภเขาแลวอาสาชวยด านา ชาวบานกลวผหลงกลวงกจะจบปลาหมอเตรยมไว ผหลงกลวงกกลวชาวบานจะเอาปลาหมอใสลงในหลงกลวงของมน มนจะไมกลาชวยด านา แตถาหากชาวบานไมหาปลาหมอไวผหลงกลวงกจะชวยด านาจนมดค า แตพอรงเชา เมอชาวบานมาดนาทผหลงกลวงด าให กจะพบวา "ตนกลาทปกด าไวถกถอนทงไปหมดแลวเลากนวาชาวไรทท าไรอยบนควน (ภเขาเตยๆ) เวลาเขาน าขาว (ปลกขาว) พอถงตอนเยน ๆ ใกลค า ผหลงกลวงจะลงจากภเขามาชวยเสมอ ผหลงกลวงจะขยนมาก ท างานไมรจกเหนดจกเหนอย ไมวาทนาปลกขาวจะกวางสกแคไหน ผหลงกลวงกจะน าขาวจนแลวเสรจ พอวนรงขนชาวไรไปดเมอกพบวา "ผหลงกลวงไดท าลายนาขาวทปลกนนทงหมดแลว" คนเฒาคนแกยงเชออกวา ถาหากใครเขาปาและพดหลง หามสงเสยงโหฮวเปนอนขาด เพราะจะมเสยงโหฮวของผหลงกลวงโหรบเปนทอด ๆ จนแยกไมออกวาเสยงไหนเปนเสยงคนหรอเสยงผ สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาถงความลกลบซอนเรนถงอ านาจของภตผปศาจ คณคาของนทาน ความบนเทง

57

37. เรอง ผพพากษาอสมาอล ประเภทของนทาน นทานมขตลก เนอเรองมดงน ชายผหนงชอ ฮาเซม มฐานะยากจน วนหนงเขาไดไปขอยมเงนจากพอเฒาทร ารวยซงมนามวา เปาะอาลโดยฮาเซมใหสญญาวาจะจายเงนคนเมอครบสองเดอนเมอถงก าหนดเปาะอาลไปทวงเงนคน แต ฮาเซม ตอบอยางบดพลววา “ครบสองเดอนอยางไรกน ฉนเหนบนฟามเดอนดวงเดยวเทานน” เปาะอาลไดฟงเชนนนกรทนทวา ฮาเซมคดทจะโกงแนนอน เขาจงจงไปหาผพพากษาอสมาอลผฉลาดทสดของหมบาน เมออสมาอลทราบเรองตาง ๆ ดแลว จงนดใหทงคไปพบตนใน คนวนเพญอกเจดวนทจะถง ครนถงวนนดอสมาอลกชวนชายทงคไปทหนองน าแหงหนง แลวซกถามเรองราวทเกดขน ฮาเซมยงยนกรานตอบอยางเจาเลหเหมอนเดมวา ตราบใดดวงเดอนยงไมครบสองดวงตนไมยอมจายเงนคนอสมาอลรทนเลหเหลยมของฮาเซม จงชใหชายหนมมองไปทหนองน าทนท น าใสในหนองน ากระทบกบแสงจนทรวนเพญระยบระยบ“ฮาเซมเจาเหนอะไรบางไหม” อสมาอลถามฮาเซมมองไปทผวน า เขาตกใจมากเพราะภาพทปรากฏเบองหนานนคอดวงดวงหนงปรากฏบนผวน าเดนชด อสมาอลถามตอวา “ฮาเซมเอย อะไรทเจามองเหนในหนองน า บอกเราไดไหม” “ดวงเดอน” ฮาเซมตอบเสยงออย ๆ “แลวบนทองฟานนละ” อสมาอลถามพลางเงยหนาขนมอง ดวงเดอน “ดวงเดอนเชนกน” ฮาเซมตอบเบา ๆ “แลวรวมกนเปนเทาไร” อสมาอลสรป “สองเดอน” ฮาเซมเลยยอมจ านน ฮาเซมยอมรบผดพรอมกบจายเงนคนใหเปาะอาล สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงความฉลาดหลกแหลมและการรเทาทนกลอบายของคนทคดจะ

โกงคนอน จนท าใหคนโกงจนมมไมสามารถโกงได คณคาของนทาน ดานความบนเทง

38. เรอง ความขยน ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน มชายคนหนงนบถอศาสนาอสลาม เปนคนขยน มงมานะในการเรยนศาสนาเปนอยางมาก แตเขาเรยนหนงสอไมเกง เปนคนสมองทบมาก เขาใชเวลาเรยนเปนเวลา 40 ป เขามความกตญญชวยเหลอพอแม ครบาอาจารย ในทกเรอง วนหนงชายคนนนกมานงคดวา ตนเองนนเรยนหนงสอมานานมากแลว แตไมเกง ไมสามารถไปสอนคนอนไดสกท จงทอและคดนอยใจตนเองแลวหนเขาปาไป เพอทจะใหเสอกนหรอสตวรายกด หวงจะตายไมอยากมชวตอยแลว เขาพยายามทจะเขาไปในปาลกแคไหนกไมมสตวตวใดกดกน จนกระทงเขาเดนไปเจอถ า เขาไดเหนน าหยดลงบนกอนหนจนกลายเปนรกวาง ๆ เขาจงคดไดวาน าหยดลงหนทกวน หนยงกรอนเลย จากนนเขาตดสนใจกลบไปเรยนตอ จนกระทงวนหนง ลกประค าของอาจารยทไดสอนศาสนาใหกบเขานนไดตกลงไปในหลมสวม ไมมลกศษยคนไหนกลาทจะไปเกบลกประค าใหกบอาจารย แตดวยความกตญญของชายคนนน เขาจงตกหลมสวมจนสามารถน าลกประค ามาใหอาจารยได จากความกตญญ ความ มมานะของเขา ท าใหเขากลายเปนผรในศาสนา และสามารถน าความรไปถายทอดใหผอนได

58

สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาคนทมความกตญญและความพยายามจะท าใหประสบความส าเรจในทสด

คณคาของนทาน ดานปญญา

39. เรอง เสอกบกระจง ประเภทของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว เนอเรองมดงน มเสอกบกระจง ทงสองเปนเพอนรกกน แตกระจงเปนสตวเจาเลห และทงสองอาศยตามหมบาน เพราะคนสมยกอนจะผกพนกบสตวปาและสมยกอนจะมธรรมเนยมอยวา หากแมของหญงสาวใดแกตวลงกจะรบหาสามใหลก ซงในหมบาน แหงหนงมหญงชราคนหนงหวงลกสาวมาก จงไมยอมยกลกสาวใหใคร จนมชายผสงศกดมาขอลกสาว แตเธอบอกวารออกสามวนแลวจะยกลกสาวให พอถงวนทสามชายผนนกมาหาตามสญญา แตปรากฏวาหญงชราไมยอมยกลกสาวให ชายคนนนจงโกรธเธอมากจงชกปนเพอยงหญงคนนน เมอเสอมาเหนเขาจงเขาไปกดทขาผชายคนนน ผชายคนนนจงใชปนจะยงเสอตอ เสอจงหนเขาปาพรอมกระจง เมอเวลาผานไปเสอกเรมรสกหวเพราะเขาไปหาอาหารในหมบานไมได จงคดทจะกนกระจงแตเสอกท าไมได เสอจงชวนกวางเขาหมบานเพอหาอาหารกน กระจงบอกวา “เราจะกลบหมบานตอนนไมได เพราะผชายคนนนอาจจะมายงพวกเรา” เสอกยอมท าตามโดยกระจงกหาอาหารซงเปนผลไมตาง ๆ มาใหเสอกนในขณะทเสอหวกระหาย ผานไปวนแลววนเลาเสอเรมทนไมไดจงชวนกระจงกลบหมบานอก แตกระจงกไมยอมกลบเพราะในปามผลไมตาง ๆ มากมายใหกนอยแลว เสอจงขวาจะกนกระจง กระจงจงใชเลหอบายตาง ๆ เพอแกลงเสอ โดยบอกวาจะชวยหาอาหารใหเสอ ดงนนทงสองกออกเดนทางหาอาหารในระหวางทางเดนกเจอหลมเลกหลมหนงขางในมดเหนแตดวงตาทก าลงกระพรบอย กระจงถามเสอวา “นนเปนหลมอะไร” เสอกชะโงกดทนใดนนกมน าพนเขาตาเสอ มนเปนน าชของเขยด เสอรองลนดวยความเจบปวด เสอจงโกรธกระจง จงไลจบกระจงกวงหนจนไดเจอขวว ทนใดนนกระจงใชเลหอบายโดยบอกกบเสอวา “นนไงขนมกะละแมของพระราชา” เสอกเชอและเดนเขาไปเพอทจะกนแตกระจงบอกวา “กนไมได เพราะเปนขนมของพระราชา เอายงนถาจะกนตองใหฉนไปกอนแลวเธอคอยกน” ดวยความหวเสอกตอบตกลง เมอกระจงวงไปไดไกลเสอ กกนจนท าใหอวกจงรวาโดนกระจงหลอกอกแลว จงไลตามเจากระจง ในระหวางทางกระจงกเจอรงผง ขนาดใหญ จงใชเลหอบายโดยบอกเสอวา “นนไงระฆงของพระราชา แตถาเจาอยากตตองใหขาไปไกลกอนแลวจะสงสญญาณเสยงเพราะมนจะไดยนเสยงดง ” เสอกตอบตกลง เมอกระจงไปไดไกลจงสงสญญาณใหเสอ เสอกตรงผงทคดวาเปนระฆงของพระราชาท าใหผงพากนตอยเสอจนไดรบบาดเจบ เสอจงรวาโดนกระจงหลอกอกแลวจงไลตามกระจง ในระหวางทางกระจงคดอบายหลอกเสอโดยทาแขงหลบซอนเพอถวงเวลา สดทายกระจงกชนะ เสอจงคดจะกนกระจงอยางจงจง แตกระจงใชอบายหลอกเสอโดยพาเสอไปทบอน าแหงหนง แลวถามเสอวา “หวน าไหม ถาอยากดมน ากใหดมในบอน” ในขณะทเสอกมหนาจะดมน า กระจงกถบเสอตกลงบอ แลวรองเรยกชาวบานโดยอางวาเสอจะกนเขา ชาวบานจงชวยกนตเสอจนตาย เปนทมาวาเสอจะไมยงเกยวกบมนษยเพราะเสอกลวมนษยจะฆา

59

สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนการรเทาทนเพอเอาตวรอดและการใชสตปญญาชวยเหลอตวเองเพอแกไขเหตการณเฉพาะหนา

คณคาของนทาน ดานปญญา

40. เรอง ตามโตะอหมาม ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน อสลามสอนใหมสลมท าตามผน า หากผน าท าในเรองทถกทควร ส าหรบโตะอหมามแลวถอวาทานเปนผน าศาสนาทสงสดในหมบาน หนาทหลก ๆ ของทานคอ เปนผน าละหมาดแกมสลมในหมบาน นทานตอไปนเปนเรองทเกดขนกบมสลมกลมหนงทรศาสนาแบบ ง ๆ ปลา ๆ รแควาเปนมสลมตองท าตามโตะอหมาม กาลครงหนงนานมาแลว ณ หมบานมสลมแหงหนง ตอนนไดเวลาละหมาดซฮรแลว (ละหมาดตอนเทยงวน) ทกคนรบไปมสยดรวมถงโตะอหมาม ดวยเรองของเรองนคอโตะอหมามเองกไมคอยรเรองศาสนาเหมอนกบชาวบานทว ๆ ไป แตชาวบานดนทรงอยากใหเขาเปนผน าละหมาดในครงน พอเขาน าละหมาดไดสกพกไมรวาละหมาดทาไหนผาโสรงทสวมอยขาดบวกกบตนเองละหมาดไมเปน กเลยไมรจะท าอยางไร สดทายโตะอหมามหนออกจากมสยด เพอจะไปเปลยนผาและตองการหลกเลยงหนาทในครงน ชาวบานเหนเชนนนกรบวงตามโตะอหมามมาเปนโขยง เพราะชาวบานรแควาเราตองตามโตะอหมามเพราะทานคอผน าของเรา ทางดาน โตะอหมามเมอเหนชาวบานจ านวนมากวงตามตนเอง กตกใจอยากวงหนใหพนจากชาวบาน ทนใดนนโตะ อหมามไปเจอบอน าเกาจงรบวงแลวกระโจนลงบอน า หวงใหพนสายตาของชาวบาน ทไหนไดเมอชาวบานเหนเชนนนจงรบตามมาทบอและรบกระโจนลงบอตามโตะอหมามไป สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวา การเปนผน ารอบรทกเรอง ถาไมรควรศกษาใหชดเจนกอน

ด าเนนการใด ๆ เพอไมใหเกดความเสยหาย คณคาของนทาน ดานความสมพนธทางสงคม

41. เรอง โตะอหมามเลอกลกเขย ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน ณ หมบานแหงหนงโตะอหมามตองการเลอกลกเขยทขยนขนแขงในการท างาน ซงทานคดวาคนทขยนตองมฝามอทสาก เพราะตองใชฝามอในการท ากจกรรมตาง ๆ อยางหนก คดไดเชนนน ทานจงเรมปฏบตการตามหาลกเขยทนทหลงจากละหมาดเสรจ ทานเขาไปสลามกบชายหนมทละคน ๆ ตามปกต (สลาม เปนการทกทายระหวางมสลมดวยกน โดยการใชฝามอของตนเองจบกบฝามอของฝายตรงขาม ซงสามารถท าไดกบเพศเดยวกนเทานน แตกมขอยกเวนส าหรบบางกรณ เชน พอสามารถสลามกบลกสาว สามสามารถสลามกบภรรยา เปนตน) แตคราวนทานสลามดวยความตงใจเปนพเศษ จนในทสดทานไดสมผสกบฝามอของชายหนม ผหนงซงสากมาก ทานจงเลอกเขามาเปนลกเขยและจดงานแตงใหกบลกสาวทนท ดวยความดใจทตนเองสามารถหาลกเขยสมความปรารถนา โตะอหมามจงไมทนสงเกตวา ชายหนมผนตาบอด เชาวนหนงของฤดกาล

60

ท านา โตะอหมามใหลกเขยไปไถนา โดยบอกกบลกเขยวา เครองไถนาจอดอยทนาแลว ถาไถนาเสรจกอยาลมพากลบบานดวย ลกเขยไดยนเชนนนจงรบไปและลงมอไถนาทนท ดวยความทตนเองตาบอดจงไมรวานา ผนไหนเปนของพอตาบาง จงไถนาผนแลวผนเลาจนเลยไปถงผนนาของชาวบานคนอน ๆ ทางดานโตะอหมาม นงรอลกเขยดวยความภาคภมใจและคดวาตนเองเลอกลกเขยไมผดคนแน เพราะตอนนกใกลค าแลว ลกเขยทไปไถนาตงแตเชายงไมกลบมา ลกเขยของเราขยนนก ปานนกยงไมกลบมาอก ทานคดไปพลาง ยมไปพลาง จนในทสดทานกไดยนเสยงเครองไถนาของตนเองทานจ าไดจงรบออกมาด กเหนลกเขยของทานจรง ๆ แตทานรสกแปลกใจทเหนลกเขยหนหวเครองไถนามาทางทาน โตะอหมามเหนทาทไมดจงรบหลบไป คราวนลกเขย ขบเครองไถนาชนเขากบระเบยงบานตรงททานยนอยเมอสกครนอยางจง ทานจงรทนทวาลกเขยของตนเอง ตาบอด สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการดหรอวเคราะหสงใดไมละเอยดรอบคอบท าใหพลาดในสงท

มงหวง คณคาของนทาน ดานความบนเทง

42. เรอง นกกะเรยนกบหมาปา ประเภทของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลว ยงมเจานกกะเรยง ปากยาวกบเจาหมาปาขนปยเปนเพอนกน ความสมพนธของ ทงคเปนไปไดดวยด จนกระทงวนหนง ซงเปนวนทหมาปาชวนนกกะเรยนไปเทยวทบาน ความบาดหมางของทงคจงเกดขน เมอนกกะเรยงเดนมาถงหนาบานของหมาปาเจานกเรยกหมาปา ทางดานหมาปาทก าลงเตรยมอาหารอยขางในบานนน รบเปดประตตอนรบดวยความยนดทเพอนรกมาเยยม พรอมกบเชญเพอนเขามาในหองรบแขกและบอกให รอสกคร เดยวมนจะไปเอาอาหารทเตรยมไวเวลาผานไปสกครเจาหมาปาถอถาดอาหารมาวางไวบนโตะ เมอจดแจงอาหารเรยบรอยแลว เจาหมาปากเชญชวนใหนกกะเรยนทานพรอม ๆ กบมน นกกะเรยนนงมองอาหารตรงหนา พลางคดในใจวา “ของกนเหลานเปนเมนทเราชอบทงนน แตเจาหมาปาเพอนรกกลบไมสนใจเราเลย รทงรวาเรามปากทยาวจงไมสามารถกนอาหารในภาชนะ ทเตยเชนจาน ปากของเราเหมาะทจะกนอาหารในขวดรปทรงสง ๆ” ทางดานหมาปาเมอเหนนกกะเรยนไมทานอาหารทมนเตรยมมามากมาย จงสงสยและถามนกกะเรยงวาท าไมไมกนอาหารท มนเตรยมให นกกะเรยนตอบทนทวามนอมแลว พรอมกบเปดเรองคยกบหมาปา และกอนทเจานกปากยาวจะกลบบานไปนนมนชวนหมาปาไปเทยวทบาน หมาปาดใจรบรบค าชวนดวยความเตมใจ ในทสดเจาหมาปาขนปยเดนทางมาเยยมเจานกกะเรยนปากยาวจนได นกกะเรยนเชญเพอนรกเขามาในหองรบแขก พรอมกบเชญชวนใหทานอาหารรวมกน หมาปาดใจเมอเหนอาหารทมนชอบวางอยเตมโตะ มนรบรบค าเชญชวนและลงมอทานอาหารทนท แตแลวมนกตองชะงกเมอปากของมนไมสามารถกนอาหารแสนอรอยทวางอยเบองหนาได เพราะอาหารถกใสในขวดรปทรงสง ๆ เมอมนเหนนกกะเรยนกนเอา ๆ มนรสกแคนใจทเพอนไมใสใจเรองภาชนะใสอาหาร เจาหมาปาไมทนควบคมสตอารมณ จงตอวานกกะเรยนอยางแรงนกกะเรยนบอกวา ทหมาปากท าอยางนกบมนเชนกน ทนเราทงสอง

61

กหายกนแลว หลงค าพดนกกะเรยน หมาปาเพงนกไดถงวนทนกกะเรยนมาเยยมมนทบาน เจาหมาปารสก อบอายทมนเอง กไมไดเอาใจใสเพอนเชนเดยวกน คดไดเชนนนเจาหมาปาจงรบขอโทษนกกะเรยนและลากลบบานไปดวยหวใจทใครครวญ สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการสงสอนใหคนอนรวาปฏบตไมเหมาะสมกบผอนโดยไมไดตงใจ

โดยกระท าใหเหนเพอเปนการรกษาน าใจยอมท าใหผนนส านกผดและยอมรบผดเมอตนเองท าผดท าใหแกไขปญหาไดและท าใหมตรภาพยงคงอย

คณคาของนทาน ดานความบนเทง

43. เรอง โตะนโยะ ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน โตะนโยะ มลกเจดคน ลกคนสดทอง ชอบลาแล หรอเจาตกแตน เขาเปนเดกทฉลาดกวาพ ๆ ทกคน โตะนโยะตงตวเปนหมอด เขาอาศยลก ๆ ไปขโมยขาวของชาวบานและน าไปซกซอนไวทใดทหนง เมอชาวบานมาใหโตะนโยะท านาย เขากท านายถกตองจนเขากลายเปนหมอดทแมนย ามาก และมชอเสยงเปนทรจกมากขน ในทสดกทราบถงพระราชา พระราชาเรยกโตะนโยะเขามาในวงเพอจะพสจน พระราชารบสงและวางแผนพสจนกบบรรดาทหารคนสนทภายในล าเรอ เพอมใหผอนลวงร บลาแลหรอเจาตกแตนวายน ามาเกาะแคมเรอแอบฟงโดยตลอด เขารบน าเรองมาบอกพอของเขาทนทโตะนโยะเขามาในพระราชวงอยางมนใจ เขาแสดงความเคารพตอพระราชกอนนงลง พระราชาตรสถามวา “ลองทายดซวาแตงโมสามผล ซงวางเรยงอย บนโตะกลางวงลอมของบรรดาขนนางและทหารองครกษมกเมลด” พระราชารบสงตอ “ถาแกทายถก จะตง ใหเปนโหรประจ าวง ถาทายผดจะถกประหารชวต” โตะนโยะท าทพจารณาแลวชไปทผลแตงโมแตละผล “แตงโมผลหนง มเจดเมลด แตงโมผลทสองมหาเมลด และผลสดทายมหนงเมลด”เมอผาแตงโมแตละผล ปรากฏวาจ านวนตรงกบทโตะนโยะท านาย เขาจงไดรบการแตงตงเปนโหรหลวงทนท จนกระทงฐานะความเปนอยของโตะนโยะดขน จากหนามอเปนหลงมอ “ขาจะพสจนอกท” พระราชายงไมหายสงสย วนหนงพระราชาก าพระหตถวางลงตรงหนาโหรหลวง “ทายดซ ขาก าอะไรอยในมอ” โตะนโยะนงองตกใจทถกถามอยางจโจมทนใดนนลกคนสดทายเดนเขามา และไดกระซบบอกโตะนโยะวา “ทพระราขาก าอยนนคอ ตกแตน” พระราชากลาวตอบกลบวา “เกงจรง ๆ สมแลวทเปนโหรหลวง” พระราชาตบไหลโตะนโยะ โตะนโยะมองตาลกคนสดทายอยางโลงใจ ตอมาโหรหลวงแกลงเผาต ารา เขาบอกวาขอเลกอาชพหมอดเสยทเพราะแกมากแลว แทจรงแลวโตะนโยะตองการใหพระราชาเลกถามค าถาม เขากลววาสกวนหนงความจรง จะปรากฏ สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาการโกหกและหลอกลวงคนอนไมเปนผลด วนหนงถาความจรง

ปรากฏกจะท าใหไมมใครคบและอาจจะไดรบโทษในการกระท าของตนเองดวย คณคาของนทาน ดานปญญา

62

44. เรอง ต านานเมองปตตาน ประเภทของนทาน นทานอธบายเหต เนอเรองมดงน เมองปตตานมผปกครองชอวา "ศรวงษา" ซงตงบานเรอนอยลกเขามาในแผนดนใหญ ระหวางนน รมชายทะเลมหมบานทอดมสมบรณ มท าเลดตงอยบนทสง มอาวอยใกล เหมาะแกการเดนเรอ ท าทาเรอ ม ล าคลองน าจดอยางพอเพยง การคมนาคมทางเรอกสะดวก มผน าหมบานชอวา "ตาน" เปนชาวมลาย เปนทรกใครนบถอของชาวบาน จนไดรบสมญานามวา "ปะตาน" ซงปะหรอเปาะแปลวาพอ ดวยความอดมสมบรณ ท าใหมคนอพยพมาอยมากขน จนกลายเปนหมบานใหญขน "ศรวงษา" จงอพยพชาวเมองของตนมาตงใกลหมบานแหงน พรอมกบสรางวงใหญขนอยคนละฟากคลองกบหมบานปะตานและเรยกชอเมองนวา "ปะตาน" ตอมากลายเปนเมองปตตาน เหตผลของการทผคนเมองปตตานนบถอศาสนาอสลามนนมขอเขยนของ อบบราฮมซกคร ในหนงสอประวตเจานครมลายปตตานเลาไววา สมยนนเกาะสมาตรามเมองขนเมองหนงชอ ปาไซ ประชาชนนบถออสลาม แตเมองใกลเคยงโดยรอบนบถอศาสนาฮนด และไดกอกวนอยเสมอ พวกอสลามบางกลมจงอพยพไปอยทเมองอน ปตตานกไดรบ ชาวอสลามเหลานเขามาอยดวยในกลมทอพยพมผน าศาสนาชอ แซะซาฟ ยลดน เขายงมอาชพเปนหมอรกษาโรคทกชนด ขณะนนรายาอนทรา เจานครปตตานแทนเจาศรวงษาทสนพระชนม ไดปวยเปนโรคผวหนง หาหมอรกษาไมได แซะซาฟยลดนทราบขาวจงรบอาสารกษาโรคให โดยมขอแมวา หากรกษาหาย ใหเจาเมองเขารตนบถอศาสนาอสลาม เจาเมองกยนยอมตามนน ในทสดหมอกรกษาหาย ตอมาเจาเมองจงเขารตนบถอศาสนาอสลามและแตงตงใหแซะซา ฟยลดลเปนครสอนศาสนาในราชวง มต าแหนงเปนดาโตะศร รายาปาเกะ ในเวลาตอมาราษฏรตางกหนเขารตเปนอสลามจ านวนมาก สวนรายาอนทรา ไดรบขนานนามวา "สลตานมะหมดซะ" สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหทราบถงประวตความเปนมาของสถานทและยงสอดแทรกใหเหนถงการ

รกษาสจจะท าใหไดรบการยกยอง คณคาของนทาน ดานการศกษาวฒนธรรม

45. เรอง มะยอนงจอมจนตนาการ ประเภทของนทาน นทานมขตลก เนอเรองมดงน

มชายคนหนงชอ มะยอนง เขาเปนคนทชอบจนตนาการสง วนหนง เขาไปรบจางขนมะพราวในขณะทเขาก าลงปนอยกลางตนเขากเกดจนตนาการขนมาวา ถาขาขนไดเยอะ ขาจะน าเงนไปซอแมไก และถาไกของขามเยอะ ขาจะขายน าเงนไปซอแมวว และถาววของขามเยอะ ขาจะน าเงนไปซอเรอ (เขายงจนตนาการตอไปอกวา) ถามคนมาถามวาเรอของขาอยไหน ขาจะตอบวา มทงสองฝงแมน า ฝงขวามอกม (พรอมยกมอขวาขน)'' ฝงซายมอกม (พรอมยกมอซายขน)'' สดทายเขากตกลงมาขางลาง สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนวาความหวงจะเปนจรงไดตองมความขยนท ามาหากนและความ

มานะพยายามไมใชฝนลม ๆ แลง ๆ คณคาของนทาน ดานความบนเทง

63

46. เรอง ปลาแกมช า ประเภทของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลว มครอบครวอยครอบครวหนง มอยดวยกน 4 ชวต ไดแก ตา ยาย หมา และแมว ยายนนมแหวนอยวงหนงงดงามมาก หมาเมอเหนแหวนของยายแลวกนกชอบอยในใจตอมาไมนาน หมากไดลกแหวนของยายไป ตายายจงใชใหแมวตามไปเอาแหวนคนมาจากหมาใหได แมวกไดตามไปทนหมาบนสะพานแหงหนง ซงหมาก าลงขามอยบนสะพานนนพอด แมวจงไดรองถามหมาขนวา ไดลกแหวนของยายมาหรอไม หมาจงอาปากจะพดโตตอบกบแมวเลยท าใหแหวนทมนคาบอยนนหลนลงไปในคลองเสยและใน คลองนนไดมฝงปลาฝงหนงอาศยอย แหวนวงนนจงไดถกปลาตวหนงคาบเอาไป เมอแหวนไดตกลงไปใน คลองแลว หมากบแมวกไดหนหนาเขาหากนเพอปรกษาหารอทจะงมแหวนขนมาจากคลองนนใหได โดยหมาไดรสกผดทไดลกเอาของมคาของผมพระคณของมนมา มนจงไดบอกกบแมววา “มนจะตองเอาแหวนนนไปคนยายใหได มฉะนนแลวมนกจะไมกลบไปบานของตายายอกเปนอนขาด” หมาจงลงไปด าผดด าวายอยในคลองเพอหาแหวนแตกไมพบ มนจงคดทจะวดน าในคลองใหแหง หมาจงไดลงไปในคลองนนแลวกขนมาสะบดน าออกจากตวมนไดท าอยเชนนนทงวนทงคน ฝายปลาทอาศยอยในคลองนนตางกตกใจกลววาน าจะแหงแลว พวกตนกจะพากนตายหมด หวหนาฝงปลาจงไดมาพดขอรองกบหมาทนทโดยใหหมาหยดการวดน าในคลองเสย แลวตนจะอาสาหาแหวนมาคนให หวหนาฝงปลาจงไดพาบรวารออกคนหาปลาตวทคาบแหวนนนไป จนพบ แลวกไดขอแหวนคนใหหมาแตโดยด แตปลาตวนนกไมยอมคนใหปลาทงฝงโกรธปลาตวนน จงพากนเขาตบตยอแยงเอาแหวนวงนนมาและไดน าไปใหหมาไดในทสด ในการยอแยงเอาแหวนจากปลาดวยกนครงนน ปลาตวทมแหวนอยในครอบครองกไดถกเพอน ๆ ปลาตบตเอาจนแกมทงสองช าชอกยงนก ปลาตวนนจงไดแกมช ามาตงแต บดนนและมนกไดมเผาพนธตอมา ปลาทกตวทสบเชอสายมาจากปลาตวนกลวนแตมลกษณะคลายกบแกมช าเหมอนกนหมด จงไดเรยกชอปลาชนดนตามลกษณะของมนวา "ปลาแกมช า" มาจนทกวนน สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงการอยากไดสงของผอนมาเปนของตน มกจะเกดผลรายตามมา คณคาของนทาน ดานความบนเทง

47. เรอง ราชสหกบสนขจงจอก ประเภทของนทาน นทานคต เนอเรองมดงน กาลครงหนงนานมาแลว ราชสหตวหนงอาศยอยในถ าบนภเขา ดานลางของเชงเขาเปนสระน าสระใหญ มหญาเขยวสดออนไสวขนตามเชงเลนขอบสระ สตวเลก ๆ เชน กระตาย แมวปา ฯลฯ ตางมาเทยวเลน เลมหญาอยตามเชงเลนขอบสระกนมากมาย วนหนงขณะทราชสหยนมองลงไปทเชงเขากพบสตวตวหนงมา เลมหญาอย ราชสหตองการจบสตวนนมาเปนอาหาร จงกระโดดจากทหลบซอนหวงจบเนอใหได แตปรากฏวาราชสหตกลงไปตดในโคลนขนไมได เทาทง 4 ฝงลงไปดงเสาตองยนอดอาหารอยถง 7 วน ระหวางนนสนขจงจอกตวหนงหากนอยแถวนนเดนมาพบเขากตกใจกลว ท าทาจะหนราชสหจงขอรองใหชวย "อยาหนเลย

64

เราตดหลมขนไมไดมา 7 วนแลว ชวยชวตเราทเถด" สนขจงจอกเขาไปใกลราชสห พลางกลาววา "เรากลววาเมอชวยทานไดแลว ทานจะจบเรากนเปนอาหารเสย" ราชสหยนยนวาอยากลวเลย พรอมรบรองวาจะไมกนสนขจงจอก หากแตจะสนองคณทชวย สนขจงจอกรบค ามนสญญาแลว กชวยคยโคลนรอบ ๆ เทาของราชสหออก ขดล ารางใหน าไหลเขามาท าใหโคลนเหลว จากนนกมดเขาไปใตทองราชสห เอาศรษะดนทอง พรอมรองดง ๆ วา "นาย พยายามเขาเถด" ราชสหออกแรงตะกายขนมาจากโคลนได กวงไปยนบนบกพกเหนอยครหนง แลวลงสระ ลางโคลนอาบน า จากนนจงจบควายปาตวหนงฆาใหตาย แลวฉกเนอมาวางไวขางหนาสนขจงจอก ขอใหสนขจงจอกกนกอน สวนตนจะกนทหลงสนข จงจอกคาบเอาเนอชนหนงวางไว เมอราชสหถามวา “เนอชนนของใคร” สนขจงจอกกบอกวา “ขาจะน าไปใหนางสนขจงจอก” ราชสหจงตอบวา “จงเอาไปเถด เราเอง กจะเกบสวนหนงไวเพอนางสงหเหมอนกน” สตวทงสองกนเนอจนอมหน าส าราญแลว กคาบเนอไปฝากนางสนขจงจอกและนางสงห โดยราชสหไดชวนครอบครวของสนขจงจอกไปอยกบตนบนถ าทภเขา รบรองวาจะเลยงดใหมความสข สตวทงสองตระกลนอยรวมกนอยางมความสข สนขจงจอกกบราชสห นางสงหกบนางสนขจงจอกและลก ๆ ของสตวทงสองกสนทสนมกลมเกลยวกนอยางด วนหนงเหตการณเรมเปลยนไปมเรองระหองระแหงเกดขนระหวางนางสงหกบนางสนขจงจอก เมอสนขจงจอกกลบมานางสนขจงจอกกเลาเรอง ตาง ๆ ใหสามฟงและตงขอสงสยวาไมทราบวาทนางสงหท าไปนน ท าไปโดยพลการหรอท าตามค าสงของราชสห สนขจงจอกไดฟงดงนน จงเขาไปหาราชสหและพดวา "นาย ขาพเจาอยในส านกของทานกนานแลว ผอยรวมกนนานเกนไป ท าใหความรกจดจางลงได ผใดไมพอใจใหคนอนอยในส านกของตนกควรจะขบไลไปเสยเถด จะเหนบแนมเอาประโยชนอะไรกน" พรอมเลาพฤตการณของนางสงหใหราชสหฟงทกประการ พรอมกบถามวา "พญาเนอผมก าลงอยากใหใครไปกยอมไลไปได นเปนธรรมดาของผมก าลงทงหลาย ดกร ทานผมเขยวโงงโปรดทราบเถดวา บดนภยเกดจากทพงเสยแลว" ราชสหฟงค าสนขจงจอกแลวกถามนางสงหวา เปนความจรงหรอทขเขญนางสนขจงจอก นางสงหรบวาเปนความจรง ราชสหจงวานางไมรหรอเมอเราไป หากนครงโนนนานมาแลว เราไมกลบมาถง 7 วน เพราะเหตไร นางสงหตอบวาไมทราบ ราชสหจงเลาเรอง ทงปวงทตนตดหลมใหนางสงหฟงและวาสนขจงจอกนเปนสหายผชวยชวตเรา มตรทสามารถด ารงมตรธรรม ไวได ชอวาออนก าลงยอมไมมตงแตนไปอยาไดดหมนสหายของเราและครอบครวของเขาเลยและย าวา "แมวามตรเขามก าลงนอย แตเขาด ารงอยในมตรธรรม เขานบวาเปนทงญาต ทงพนอง ทงมตรสหาย เธออยาไดดหมนสนขจงจอกทชวยชวตเราไว" นางสงหรวาตนเขาใจผด จงขอขมาโทษ ตงแตนนมาสตวทงสองสกลกกลมเกลยวรกใครกนดงเดม เมอพอแมสนชวตลงแลว ลกของสตวทงสองกมไมตรตอกนมาถง 7 ชวอาย สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงความเออเฟอเผอแผเปนสงทควรปฏบตในการอยรวมกน เมอถง

คราวจ าเปนทตองการความชวยเหลอกจะมผอนชวย การมสจจะท าใหผอนเชอถอ คณคาของนทาน ดานปญญา

65

48. เรอง เจาพรกขหน ประเภทของนทาน มขตลก เนอเรองมดงน นายยโซะกบนางนเนาะห สองสามภรรยา ตงบานเรอนอยทชายทงแหงหนง ทงคอยกนกนเปนเวลาชานานไมมลกดวยกน อยมาวนหนงนางนเนาะหกนขาวกบปลาชอนแหงจมกบบด บงเอญกนพรกขหนเขาไปเมดหนงดวย หลงจากนนสามวนตอมา นางกตงทอง จนกระทงถงก าหนดกคลอดลกชายมความสงเทาพรกขหน พอแมจงตงชอวา “เจาพรกขหน" (บเต - ลาดา) เจาพรกขหนกนขาวเพยงวนละเมดแตสามารถอม ตลอดวน แตละวนเดกชายประหลาดผนรสกเบอหนายทตองนงเฉย ๆ โดยไมไดชวยเหลองานพอแมเลยเพราะทานทงสองเปนผมพระคณอยางยงใหญหลวงทก าเนดเขาขนมา ถงแมจะผดปกตกวาผอนกตามท เขาจงอาสาพอแมออกไปเลยงววททงนา ขณะเจาพรกขหนนงบงแดดอยตามกอนหนเพอเลยงววอยนน ปรากฏวาวนหนงมโจรมาขโมยววไปทงฝง เจาพรกขหนไมตกใจแมแตนอย จงออกเดนตามหาวว ระหวางทางกพบเพอน ๆ ซงเปนสตว คอ ปลาดก (อกน-กอล) ,นกคม (บรง-ปโยห) ,และเสอโครง (ซงา) ตางกยนดทจะชวยจบผรายขโมยวว ในทสดเจาพรกขหนกตดตามฝงววมาถงซองโจรซงอยใกลเชงเขา เมอทกอยางพรอมแลว เจาพรกขหนกกระโดดเขาตาขโมย ท าใหขโมยแสบตาและตกใจตน แลวรบเดนไปทโองน า เพอเอาน าลางตา ในทสดถก ปลาดกทรออยแลวแทงเขาทมอทนท ขโมยจงเดนไปทครวเพอหยบไมขดมาจดไฟ นกคมจงกระพอปกท าให ผงดนปลวเขาตาจนไมสามารถมองเหนสงใดไดถนด เจาขโมยรตวทนทวาตนถกปองรายแนแลว จงรบลงบนได เพอจะหนไปใหพนบานหลงน แตเนองจากตายงปดอย จงไมสามารถมองเหนเสอทหมอบรออยใตถนบาน เสอโครงจงไดจงหวะรบตะปบและลากไปกนเปนอาหารอนโอชะ เจาพรกขหนจงสามารถน าววของตนกลบไปบานไดอยางสบาย สารตถะของนทาน ผแตงสอนวาการลกขโมยของผอนท าใหผอนเดอดรอนไมมเครองมอท ามาหากน

ยอมไดรบโทษบางครงอาจจะถงชวต ความฉลาดของคนรจกใชสตปญญาแกไขเหตการณตาง ๆไดส าเรจ

คณคาของนทาน ดานความบนเทง

49. เรอง ตกแตนเปนเหต ประเภทของนทาน นทานปรมปรา เนอเรองมดงน

มหญงมสลมคนหนง เพงเสยสามไป นางเศราเสยใจมากไปทกโบวทฝงศพสามทกวน วนหนงนางเหนตกแตนตวหนงเกาะอยทหลมศพของสาม นางคดวาเปนวญญาณสามของนางแน นางจงจบตกแตนกลบไปบานแลวขงไวในหมอวางไวทสง สงลก ๆ ทกคนหามยงกบหมอใบน แตลก ๆ สงสยวาแมเกบอะไรไวจงปนขนไปด ท าใหหมอหลนลงมาแตก เดก ๆ เหนตกแตนจงจบไปยางกน แมกลบมารเรองจงโกรธมาก คดวาลกมาพรากวญญาณของสามไป วนรงขนนางน าไขไกหนงใบมาวางไวขางลกแลวจากไป ตามหาวญญาณของสาม เมอฟาสางลก ๆ ตนมาไมเหนแมกตกใจรองไหออกตามหาแมโดยน าไขไกใบนนไปดวยแตกไมพบ เดนเขาไปในปาลก หลายวนตอมาไขไกฟองนนออกเปนลกเจยบ เดกๆ ชวยกนเลยงดจนโต พจงปรกษากบนองวาจะ

66

น าไกไปชนกบไกของเจาพระยา โดยมขอแมวาถาไกของตนแพ เจาพระยาจะท าอยางไรกบตนกได แตถาไกของตนชนะ เจาพระยาจะตองใหแกวแหวนเงนทองกบตน เจาพระยาตกลง เมอน าไกลงชนปรากฏวาไกของสองพนองชนะ เจาพระยาจงท าตามสญญาสองพนองจงไดแกวแหวนเงนทองเสอผากลบบาน วนเวลาผานไปเดกทงสองโตขนเปนหนมเปนสาว พชายจงคดจะน าไกไปชนทบานเจาพระยาอก สวนเจาพระยากจะมาหาเดกหนมเจาของไกชนพอดเพราะทราบวานองสาวสวย แตสวนทางกนเจาพระยาไปถงบานเหนนองสาวกถกใจ จงชวนไปอยทเมองดวยแตนองสาวไมยอม เจาพระยาหลอกวาพชายใหมารบนางจงมาดวย เพราะคดวาพชายมาชนไกอยทเมอง ระหวางทางนางฉกผาเปนรว ๆ ตามทางตงแตบานมาจนถงบานเจาพระยา เมอพชายชนไกเสรจชนะกเดนทางกลบบาน แตมาถงไมพบนองสาวจงออกตามหา ระหวางทางเหนผาเปนชนเลกๆ จ าไดวาเหมอนของนองสาวจงเดนตามผานนไปถงบานเจาพระยา พอไปถงบานเจาพระยากรองเรยนวานองสาวหาย เจาพระยาบอกวาไมไดหายไปไหนหรอกอยทบานของเขานแหละ เจาพระยาปรบความเขาใจกบพชาย บอกใหอยกนเสยทนจะดแลเปนอยางด จะแตงงานกบนองสาวดวย พชายจงยอมใหนองแตงงานและอยกนอยางมความสข จากนนเมอนองสาวแตงงานแลว ผเปนพกออกตามหาแมจนพบและรบแมกลบมาอยบานอยางมความสข สารตถะของนทาน ผแตงมงชใหเหนถงความรกและความซอสตยของภรรยาทมตอสาม แมสามจะ

เสยชวตไปแลวกตามกยงรกและซอสตยตลอดไป เปนตวอยางอนดงามในเรอง การประพฤตปฏบตตน

คณคาของนทาน ดานความบนเทง

50. ลกเขยผอาร

ประเภทของนทาน นทานคต มเนอเรองมดงน

เศรษฐคนหนง มลกสาว 7 คน บรรดาพ ๆ ตางกแตงงานมคครองกนแลวทกคน มนองสาวคนสดทองคนเดยวซงยงไมไดแตงงาน เนองจากพอรกและหวงลกสาวคนนทสด ดวยความเปนหวงกลวลกสาวจะล าบาก อยากใหลกสาวแตงงานกบคนด ยากดมจนไมส าคญขอแคฉลาด ขยนหมนเพยรและดแลลกสาวของตนเองพรอมทจะดแลทรพยสมบตแทนตนได จงประกาศหาคใหลกสาว ชายหนมทหมายปองอยากเปนลกเขยเศรษฐมากนอยางอนหนาฝาคง เพอสมครเปนลกเขย เศรษฐใชเกณฑในการตดสนคอ การตอบค าถามเพยงขอเดยว ค าถามมอยวา “ มปลาโออยตวใหญมากอยตวหนง จะท าอยางไรถงเกบไวกนใหไดนานทสดเทาทจะท าได” บรรดาชายหนมตางตอบกนไปตามความคดของตนเอง บางกตอบวา “ตากแหง แลวคอยหยกกน ทละนด บางกตอบวา “ท าปลาราจะไดกนนานกวา” มชายหนมคนหนงท างานรบจางในเรอประมง ตอบวา “แบงปลาเปน 5 ชน เกบไวกน 1 ชน ทเหลอน าไปแบงใหเพอนบานขางเคยง” เศรษฐพอใจค าตอบนมาก ๆ จนถงกบเอยปากยกลกสาวใหแตงงานดวย จากนนมาลกสาวกแตงงานอยกนกบชายหนมทพอเลอกให ผเปนพอตาสงเกตเหนวา ทก ๆวนจะมชาวบาน เพอนบานในชมชนน า ขาวปลาอาหาร ผก ผลไมมาใหเศรษฐ

67

ทบานทกวน ทเปนเชนนกเปนผลมาจากจากทกวนทลกเขยไปหาปลากลบมาเขากจะแบงปลาใหเพอนบาน ทกครง การแบงปนผอนของเขา ท าใหเขาเปนทรกของทกคน เศรษฐจงยกทรพยสมบตใหลกสาวและลกเขย ผอารทงหมด ทงคอยกนอยางมความสขตลอดมา สารตถะของนทาน การรจกแบงปน รจกเปนผใหจะท าใหตนเองไมอดอยาก ไมล าบาก มคนชวยเหลอ

ค าจนตลอดไป การรจกเปนผใหมกจะไดรบสงตอบแทนตามมาท าใหไมล าบาก คณคาของนทาน ดานความบนเทง จากการศกษานทานพนบานมสลม จงหวดปตตาน จ านวน 50 เรอง สงเคราะหตามประเภท สารตถะและคณคา ไดดงตาราง 1

ตาราง 1 สรปการสงเคราะหนทานพนบานไทยมสลม จงหวดปตตานตามประเภท สารตถะและคณคาของนทาน ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน

นทานต านาน

ปยอปาตา ผแตงมงชใหเหนถงความสามคคในหมบานและความเชอในสงศกดสทธทเคารพบชา เพอทจะท าใหการท ามาหากนไดผลด แตขดกบหลกค าสอนศาสนาเนองจากตองทรมานและฆาสตว ซงถอเปนบาป

ดานการศกษาวฒนธรรม

ต านานเกาะเญอลาป ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญเปนคณธรรมทส าคญประการหนง โดยเฉพาะผมพระคณของบดามารดาควรตองตอบแทน ดแลเลยงดทานยามแกเฒา ผลของความกตญญจะสงผลตอผกระท า ถาทอดทงพอแมผลกรรมกจะตกกบตนเองและมงเนนการบอกเลาถงประวตความเปนมาของสถานท

ดานคตธรรม

68

ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน นทานต านาน (ตอ)

บางกอก

ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญทมตอพอแม การฆาพอทงทรวาเปนพอของตนจะท าใหเปนบาปอยางหนกและมเวรกรรมตดตวไป

ดานการศกษาวฒนธรรม

นทานเรองเกยวกบสตว

ลกแมวนอยเอาแตใจ ผแตงมงชใหเหนถงการอยรวมกนกบผอนตองรจกแบงปน มความเออเฟอตอผอน ไมเหนแกตว ไมโลภมากไมอจฉาผอน

ดานความบนเทง

งเหลอมคายพษ ผแตงมงชใหเหนวาการทะนงตนคดวาตนเหนอกวาคนอนมกท าใหพลาดพลงเสมอ

ดานความบนเทง

เสอกบกระจง ผแตงมงชใหเหนการรเทาทนเพอเอาตวรอดและการใชสตปญญาชวยเหลอตวเองเพอแกไขเหตการณเฉพาะหนา

ดานปญญา

งน า ผแตงมงชใหเหนถงการฟงเรองราวไมตลอด รง ๆ ปลา ๆ ท าใหเขาใจคลาดเคลอนจนท าใหสญเสยสงมคาไปโดยไมรตว ควรสบสาวาวเรองใหรขอเทจจรงกอนคดท าสงใด

ดานความบนเทง

งเหลอมพนพษ ผแตงมงชใหเหนวาการหลงตวเอง คดวาตนเกงกวาคนอนท าใหตวเองตกต าในทสด

ดานความบนเทง

นกกะเรยนกบหมาปา

ผแตงมงชใหเหนถงการสงสอนใหคนอนรวาปฏบตไมเหมาะสมกบผอนโดยไมไดตงใจ โดยกระท าใหเหนเพอเปนการรกษาน าใจยอม

ดานความบนเทง

69

ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน นทานเรองเกยวกบสตว (ตอ)

ท าใหผนนส านกผดและยอมรบผดเมอตนเองท าผดท าใหแกไขปญหาไดและท าใหมตรภาพยงคงอย

กระจงกบจระเข ผแตงมงชใหเหนวาคนทมสต มความเฉลยวฉลาดแมในยามคบขนกสามารถเอา ตวรอดไดเสมอ

ดานปญญา

ปลาแกมช า ผแตงมงชใหเหนถงการอยากไดสงของผอนมาเปนของตน มกจะเกดผลรายตามมา

ดานความบนเทง

นทานมขตลก

เพอนเขยนกวชาการกบนกศาสนา

ผแตงมงชใหเหนวาวสยของมนษย การรจกชนเชงของผอน การรทนผอนเพอ การด าเนนชวตในสงคม คนฉลาดมกจะเอาตวรอดไดเสมอ

ดานความบนเทง

เปาะเนเมาะเน (สองตายาย)

ผแตงมงชใหเหนความละเอยดรอบคอบในการท าสงใดสงหนงและการรเทาไมถงการณน ามาซงความเสยหาย

ดานความบนเทง

กบขายทดน

ผแตงน าเสนอใหเหนถงเสยงรองของสตวทผคนน ามาผกเปนเรองราว

ดานความบนเทง

นายมะรอกกบนางซารปะ

ผแตงมงชใหเหนการท าหนาทภรรยาทดมความรบผดชอบตอสาม

ดานความบนเทง

ผพพากษาอสมาอล ผแตงมงชใหเหนถงความฉลาดหลกแหลมและการรเทาทนกลอบายของคนทคดจะโกงคนอน

ดานความบนเทง

70

ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน นทานมขตลก (ตอ) จนท าใหคนโกงจนมมไมสามารถ

โกงได ตาเนกบยายเน ผแตงมงชใหเหนวาการโกหกไม

เกดผลดกบตวเองและยงท าใหผอนเดอดรอนและยงสอนถงการใหอภยเพอใหคนท าผดส านกผด

ดานความบนเทง

มะยอนงจอมจนตนาการ

ผแตงมงชใหเหนวาความหวงจะเปนจรงไดตองมความขยนท ามาหากนและความมานะพยายามไมใชฝนลม ๆ แลง ๆ

ดานความบนเทง

เจาพรกขหน ผแตงสอนวาการลกขโมยของผอนท าใหผอนเดอดรอนไมมเครองมอท ามาหากน ยอมไดรบโทษบางครงอาจจะถงชวต ความฉลาดของคนรจกใชสตปญญาแกไขเหตการณตาง ๆไดส าเรจ

ดานความบนเทง

นทานปรมปรา

ปลาชอนครงตว

ผแตงมงชใหเหนถงการรกษาค าพดทใหไวกบผอน

ดานความบนเทง

กษตรยกลบใจ ผแตงน าเสนอใหเหนถงการท าผดโดยรเทาไมถงการณแตส านกผดสงคมใหอภย

ดานความบนเทง

ฮาตเกาะแปะ (ผเตานม)

ผแตงมงชใหเหนวาการไมเชอฟงค าสงสอน ค าตกเตอนของผใหญท าใหเกดผลเสยตามมา

ดานความบนเทง

หวหอมแดงกบกระเทยม

ผแตงมงชใหเหนสถาบนครอบครว แมเลยงกบลกเลยงซงเกดจากความอจฉารษยาไมเปนผลดกบทงสองฝาย

ดานความบนเทง

71

ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน นทานปรมปรา (ตอ)

คนแคระกบพญาครฑ

ผแตงมงชใหเหนถงการกตญญรคณของพอแม ชวยเหลอพอแมท างานเทาทท าไดท าใหไดรบผลตอบแทนในทางทด

ดานความบนเทง

ฮาตปาร (นางตะเคยน)

ผแตงมงชใหเหนวาการไมรกษากฎกตกาในการอยรวมกนหรอใชของรวมกน ท าใหคนทอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดานความบนเทง

หนผา ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญการรจกบญคณของพอแม การกนไมรจกอมจนท าใหแมตองอดขาวและถงแกความตายเปนบาป

ดานความบนเทง

นางพญาขาว ผแตงมงชใหเหนถงการไมซอสตยตอภรรยาท าใหครอบครวแตกแยก เปนตวอยาง ทไมดในการครองเรอน

ดานความบนเทง

บานหนกมชาละวน ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญเปนคณธรรมทส าคญประการหนง โดยเฉพาะผมพระคณบดามารดาควรตองตอบแทน ดแลเลยงดทานยามแกเฒา ผลของความกตญญจะสงผลตอผกระท าถาทอดทงพอแมผลกรรมกจะตกกบตนเอง

ดานความบนเทง

กษตรยวนเดยว ผแตงมงชใหเหนการปกครองบานเมอง การปกครองคน ถาผปกครองบานเมองใชอ านาจไมเปนธรรมในการปกครอง เอาแตใจตนเองทายทสดกตองชดใชกรรมทตนท าไว

ดานความบนเทง

72

ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน นทานปรมปรา (ตอ) ผหลงกลวง

ผแตงมงชใหเหนถงการไมรกษาค าพดท าใหไดรบอนตรายถงชวต

ดานความบนเทง

ผหลงกลวงในนาขาว ผแตงมงชใหเหนวาถงความลกลบซอนเรนถงอ านาจของภตผปศาจ

ดานความบนเทง

ตกแตนเปนเหต ผแตงมงชใหเหนถงความรกและความซอสตยของภรรยาทมตอสาม แมสามจะเสยชวตไปแลวกตามกยงรกและซอสตยตลอดไป เปนตวอยางอนดงามในเรอง การประพฤตปฏบตตน

ดานความบนเทง

นทานอธบายเหต

ปเลาจอลาป

ผแตงมงชใหเหนวาคนทอกตญญตอบดามารดา ลมตวเมอไดดมกจะไดรบผลตอบแทนทไมดกบตวเองเสมอ

ดานการศกษาวฒนธรรม

ต านานต าบลพเทน ผแตงมงชใหเหนถงประวตความเปนมาของสถานทตาง ๆ

ดานการศกษาวฒนธรรม

ดาโตะปาแย ผแตงน าเสนอถงประวตความเปนมาของสถานทส าคญทางศาสนา

ดานการศกษาวฒนธรรม

เจาแมลมกอเหนยว ผแตงมงเนนใหรและเขาใจทมาของประวตของสถานทศกดสทธวาเปนมาอยางไร

ดานการศกษาวฒนธรรม

มสยดกรอเซะ ผแตงมงชใหเหนถงความเปนมาของสถานทตาง ๆ

ดานการศกษาวฒนธรรม

ต านานเมองปตตาน ผแตงมงชใหทราบถงประวตความเปนมาของสถานทและยงสอดแทรกใหเหนถงการรกษาสจจะท าใหไดรบการยกยอง

ดานการศกษาวฒนธรรม

73

ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน นทานคต

ลกเนรคณ ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญทมตอพอแม การหเบาฟงความขางเดยวโดยเฉพาะกบแมของตนเองซงถกภรรยาใหรายจนท าใหเกอบตองฆาแมของตนเอง สวนภรรยาคดรายกบคนอนจงท าใหเคราะหกรรมนนตกแกตวเองจนถงชวต ใหทกขแกทานทกขนนถงตว

ดานความสมพนธทางสงคม

ราป ผแตงมงชใหเหนวาความกตญญทมตอผเปนแม แมยากจนอตสาหสงลกใหได ร าเรยนจนลกไดด ลกกลบลมตวรงเกยจแมของตนเองท าใหไดรบผลกรรม

ดานปญญา

โตะนโยะ ผแตงมงชใหเหนวาการโกหกและหลอกลวงคนอนไมเปนผลด วนหนงถาความจรงปรากฏกจะท าใหไมมใครคบและอาจจะไดรบโทษในการกระท าของตนเองดวย

ดานปญญา

โตะอหมามเลอกลกเขย

ผแตงมงชใหเหนวาการดหรอวเคราะหสงใดไมละเอยดรอบคอบท าใหพลาดในสงทมงหวง

ดานความบนเทง

อาบกบแอปเปล ผแตงมงชใหเหนวาความดยอมท าใหผทประพฤตดไดรบผลดแกตวเอง

ดานปญญา

ความขยน ผแตงมงชใหเหนวาคนทมความกตญญและความพยายามจะท าใหประสบความส าเรจในทสด

ดานปญญา

74

ประเภทของนทาน ชอเรอง สารตถะของนทาน คณคาของนทาน นทานคต (ตอ)

โตะบาไซ (เชครอป) ผแตงมงชใหเหนถงการรกษาค าพดท าใหคนอนเชอถอ

ดานปญญา

โจรในคราบคนด ผแตงมงชใหเหนวาการมความรมคากวามทรพยสนเงนทอง และสอดแทรกเกยวกบการเชอคนงายไมไตรตรองท าใหถกคนอนหลอก

ดานความบนเทง

ตามโตะอหมาม ผแตงมงชใหเหนวา การเปนผน ารอบรทกเรอง ถาไมรควรศกษาใหชดเจนกอนด าเนนการใด ๆ เพอไมใหเกดความเสยหาย

ดานความสมพนธทางสงคม

ราชสหกบสนขจงจอก

ผแตงมงชใหเหนถงความเออเฟอเผอแผเปนสงทควรปฏบตในการอยรวมกน เมอถงคราวจ าเปนทตองการความชวยเหลอกจะมผอนชวย การมสจจะท าใหผอนเชอถอ

ดานปญญา

ลกเขยผอาร การรจกแบงปน รจกเปนผใหจะท าใหตนเองไมอดอยาก ไมล าบาก มคนชวยเหลอค าจนตลอดไป การรจกเปนผใหมกจะไดรบสงตอบแทนตามมาท าใหไมล าบาก

ดานความบนเทง

นทานความเชอเกยวกบเทวดาและสงศกดสทธ

หมาปากบตนไมศกดสทธ

ผแตงมงชใหเหนวาความโลภมากไมรจกพอ ท าใหไมเหลออะไรเลยในทสด

ดานความบนเทง

75

จากตาราง 1 พบวา ประเภทของนทานพนบานมสลม จากการศกษา จ าแนกไดเปน 6 ประเภทดงน นทานมขตลก จ านวน 10 เรอง นทานอธบายเหต จ านวน 8 เรอง นทานคต จ านวน 11 เรอง นทานเกยวกบสตว จ านวน 8 เรอง นทานต านาน จ านวน 1 เรอง นทานปรมปรา จ านวน 12 เรอง

สารตถะของนทานพนบาน พบวา สารตถะสวนใหญ 3 ลกษณะ คอ สารตถะเกยวกบเรอง ปจเจกชน จ านวน 35 เรอง สารตถะเกยวกบครอบครว จ านวน 9 เรอง สารตถะเกยวกบสถาบนสงคม จ านวน 6 เรอง

คณคาของนทาน จากการศกษาพบวา นทานมคณคาใน 4 ประการดงน คณคาดานความบนเทง จ านวน 31 เรอง คณคาดานความสมพนธทางสงคม จ านวน 1 เรอง คณคาทางปญญา จ านวน 8 เรอง คณคาดานการศกษาวฒนธรรมจ านวน 9 เรอง