โดยใช้ออนโทโลยี การค้นคืน ... · 2015-02-09 ·...

บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย

โดยใชออนโทโลย

15วารสารเทคโนโลยสารสนเทศปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014 Information Technology Journal

การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย โดยใชออนโทโลย

Information Retrieval In Thai Northeast Travel Utilizing Ontology

บทคดยอ

การทองเท ยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของ

ประเทศไทยเปนสถานททองเทยวเชงอนรกษทำาใหเกด

รายไดมาสภมภาคนมาก ซงการพฒนาเวบการทองเทยวใน

ภมภาคนมเปนจำานวนมาก แตยงมสวนนอยทนำาออนโทโลย

มาใชในการพฒนาเวบไซต ซงการคนคนสารสนเทศโดยใช

ออนโทโลยเปนงานวจยททาทาย ออนโทโลยเปนเทคโนโลย

ทใชในการจดเกบและนำาเสนอเนอหาแบบมโครงสราง

เพอใหได F-measure ทดขนในการสบคนเอกสาร และขอมล

ทางหนาเวบทมเปนจำานวนมากในปจจบน ดงนนผวจยจง

ทำาการพฒนาออนโทโลยตนแบบการทองเทยวในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ โดยใชหลกการพฒนาออนโทโลยดวย

วธจากบนลงลาง (Top-Down) จากลางขนบน (Bottom-Up)

และแบบผสม (Combination) จากผลการทดลองปรากฏวา

ผลของการคนคนดวยการออกแบบออนโทโลยแบบผสม

ทำาไดดทสดดวยคา F-measure รอยละ 82.26

คำาสำาคญ: ออนโทโลย เวบเชงความหมาย โอดบเบลยโอแอล

ระบบคนคนสารสนเทศ คำาหลก

Abstract

NortheastofThailandEco-tourismisasignificantrevenue

to the region. Severalwebsite have been developed for

advertisingthetourisminthisregion.However,lessontology

hasbeenusedfordevelopingthetourismwebsite.Therefore,

developingthetourismontologyforretrievingtheInformation

อสรา ชนตา (IssaraChuenta)* จาร ทองคำา (Jaree Thongkam)*

และ จรฎฐา ภบญอบ (Jiratta Phuboon-ob)*

inthewebsiteisachallengingresearchtask.Thus,ontology

isatechnologyusedtostoreandillustratethestructured-content

ofwebsite.InordertoachievebetterF-measure,ontology

playsanimportantrole.Thisstudyisundertakertodevelop

web-ontology forNortheast tourismwebsite, using three

frameworksincludingTop-Down,Bottom-UpandCombination

between Top-Down and Bottom-Up (called combination) of

developingontologiesareemployed.Theexperimentalresults

shows that information retrieved using theCombination

framework has the highest F-measure about 82.26%.

Keyword:Ontology,SemanticWeb,WebOntologyLanguage,

InformationRetrieval,Keyword.

1. บทนำา

ปจจบนธรกจการทองเทยวทำารายไดเปนลำาดบแรกเมอ

เทยบกบรายไดจากสนคาออกอนๆ [1] โดยเฉพาะการทองเทยว

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย เนองจากภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอเปนสถานททองเทยวเชงอนรกษทำาให

เกดรายไดมาสภมภาคนมาก ซงในการทองเทยวจำาเปนตองม

ขอมลเพอชวยใหทองเทยวไดตรงกบความตองการ ดวยเหตน

การคนหาขอมลการทองเทยวในประเทศโดยใชเครองมอใน

การคนหาขอมลบนอนเทอรเนตไดเขามามบทบาทมากยงขน

แตบางครงผลลพธทไดจากการคนหากยงคงมปญหา

เนองจากเวบไซตมการเตบโตอยางรวดเรว สงผลใหขอมลม

ความหลากหลาย และมจำานวนเพมมากขนตามลำาดบ* สาขาวชาเทคโนโลยสารสนเทศ คณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคาม



16 วารสารเทคโนโลยสารสนเทศ ปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014Information Technology Journal

โดยทออนโทโลย เปนเทคโนโลยทใชในการจดเกบ และ

นำาเสนอเนอหาแบบมโครงสราง ไดเขามามบทบาท

มากยงขน และถกนำาไปใชกนอยางแพรหลายในดานตางๆ

เชน Geographic[2]Bio-medicalInformatics[3]Information

Processing system [4] IntegrationSystem [5] Information

Retrieval System [6]Tourism InformationRetrieval [7]

แตในระบบการทองเทยวในประเทศไทยยงมการนำาเอา

ออนโทโลยมาใชในการคนคนสารสนเทศไมมากนก ใน

การพฒนาออนโทโลยสามารถแบงไดเปน 3 แนวทาง ไดแก

การพฒนาแบบบนลงลาง (Top-Down) การพฒนาแบบ

ลางขนบน (Bottom-Up) และการพฒนาแบบผสม (Combination)

การพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down ผลการคนคนบางกรณ

ใหผลลพธทนอยเกนไป สวนการพฒนาออนโทโลยแบบ

Bottom-Up ผลการคนคนบางกรณไมมผลลพธในการคนคน

และการพฒนาออนโทโลยแบบ Combination ผลการคนคน

ทเยอะขนในบางกรณทใหผลลพธนอยเกนไป และสงผล

ใหการคนคนแมนยำา และมรปแบบในการคนคนทซบซอน

มากยงขน

มนกวจยหลายทานจงไดนำาแนวทางการใชออนโทโลย

ในการคนหาขอมลในโลกอนเทอรเนตไดงาย และตรงตอ

ความตองการ เชน Shao-min Zhang และคณะ [8] ไดพฒนา

ออนโทโลยแบบ Top-Down และเชอมตอกบ Jena เพอใชงาน

ออนโทโลยรวมกน โดยออนโทโลยมโครงสราง และความสมพนธ

ของ ObjectProperty,DataPropertyและ Instance ตามขอมล

การทองเทยวเมองยนนานของประเทศจน ซงงานวจยน

อธบายถงขนตอนการพฒนาออนโทโลย และการเชอมตอ

ออนโทโลยกบ Jena เพอเพมประสทธภาพในการคนคนและ

การใชออนโทโลยรวมกนไดดยงขน

Paul และ Nicolaas [9] ไดพฒนาออนโทโลยแบบ

Bottom-Up โดยนำาเอาขอมลทางเคมของสารบรสทธมา

วเคราะหและออกแบบออนโทโลย เนองจากขอมลของ

สารบรสทธมความซบซอน จงเรมตนดวยขอมลระดบลางสด

หรอขอมลทเลกมากทสด ผลการวจยพบวาขอมลทางเคม

พนฐานทมอยจรงเหมาะสำาหรบการพฒนาออนโทโลยแบบ

Bottom-Up มากกวาการพฒนาแบบ Top-Down

Sadasivam และ Saravana [10] ไดพฒนาออนโทโลย

การคนคนสารสนเทศสำาหรบการทองเทยวในประเทศอนเดย

โดยมการพฒนาออนโทโลยไปพรอมๆ กบการอพเดท

ออนโทโลย มการคนคนขอมลแบบ Top-down และ Bottom-up

โดยผลการคนคนจากการวจย การคนคนแบบ Top-down

ไดผลการคนคนทมาก และหลากหลายกวาการคนคนแบบ

Bottom-up

Tang และ Cai [11] ไดทำาการพฒนาออนโทโลย

การทองเทยวจากเอกสารทไมมโครงสราง โดยการเกบ

รวบรวมขอมลการทองเทยว ไดแก สถานททองเทยว โรงแรม

ทพก รานอาหาร จากเอกสารและบทความตางๆ ซงเปน

เอกสารทไมมโครงสรางทอยในเวบไซต จากนนนำาขอมล

มาวเคราะหจากลกษณะเดนของขอมล เพอนำาขอมล

เหลานนมาพฒนาออนโทโลย เพอใหผลการคนหาตรงตาม

ความตองการมากยงขน

Kathrin และคณะ [7] ไดนำาเสนอการประยกตใชเทคนค

เวบเชงความหมาย (SemanticWeb) ในการพฒนาระบบ

การคนคนขอมลการทองเทยว เพอนำาไปประยกตใชกบ

ระบบ e-Tourism จากการวจยมการพฒนาออนโทโลย

การทองเทยวทชอวา HarmoniesOntology เพอใชในดาน

การทองเทยว และการแลกเปลยนขอมลในรปแบบของ

เอกสาร RDFเชอมโยงขอมลทพก และเทศกาล เปนหลก

ดงนนในงานวจยฉบบน ผวจยจงไดทำาการศกษา

ออกแบบและพฒนา และประสทธภาพของออนโทโลย

ในทง 3 แนวทาง คอบนลงลาง (Top-Down) จากลางขนบน

(Bottom-Up) และแบบผสม (Combination) ในการคนคน

สารสนเทศเพอการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของประเทศไทย

2. การทบทวนวรรณกรรม

2.1ออนโทโลย

ออนโทโลย คอ เทคโนโลยทใชในการจดเกบ และนำาเสนอ

เนอหาแบบมโครงสราง โดยใชวธการบรรยายแนวความคด

ดวยขอกำาหนด (Specification) เพอแสดงมโนภาพ

(Conceptualization) ของสงตางๆ ทมอยในโดเมน (Domain)

เพอบรรยายแนวความคดตามขอบเขตทสนใจ โดยขอกำาหนด

นนถกอธบายขนเพอสรางความเขาใจโครงสรางฐานความร

ทางดานใดดานหนงในการใชงานขอมลรวมกน (Information

Sharing) ระหวางผทมสวนเกยวของกบในโดเมน เนองจาก

ออนโทโลยคอทฤษฎทางตรรกะ (Logic) ทใชกำาหนดความหมาย

ของการอธบายคำาศพท (Vocabulary) จากขอบเขตทสนใจ




ซงมการกำาหนดการอธบายความหมายนนดวยรปแบบ

อยางเปนทางการ (FormalExplicitDescription) ทมโครงสราง

และความสมพนธแบบลำาดบชน (Hierarchies) ทำาใหออนโทโลย

มความสามารถในการถายทอดคณสมบต (Inheritance) [12]

ออนโทโลย มขอกำาหนดอยางหนงทผมสวนเกยวของ

มความเขาใจในขอบเขตองคความรนนๆ ทมในโดเมน

ไปในทศทางเดยวกน โดยใชนยามแนวคดใหอยในรปแบบ

ของโหนด หรอ คลาส (Class) ความสมพนธระหวางคลาส

(Relation) คณสมบตของคลาส (Properties) สลอต (Slot)

ทำาใหมความสมพนธแบบลำาดบชนโดยมรปแบบ และ

โครงสรางในการอธบายออนโทโลยดวยภาษาทใชในเวบ

เชงความหมายทหลากหลาย เชน ภาษา XML ภาษา RDF

ภาษา RDFS และภาษา OWL [13]

แนวทางการพฒนาออนโทโลย (OntologyDevelopment)

ม 3 แนวทาง คอ การพฒนาแบบบนลงลาง (Top-Down)

การพฒนาแบบลางขนบน (Bottom-Up) และการพฒนา

แบบผสม (Combination)

1) Top-Down

เปนวธการทเรมจากการกำาหนดคอนเซปตในโดเมน

ทวไป เรมตนดวยคำานยามโดยทวไปทพบมากทสดตาม

แนวคดในโดเมน และเอาความเชยวชาญนนไปคดเปน

แนวทาง และกำาหนดคอนเซปตทมความเฉพาะเจาะจง

ตวอยางเชน เรมตนดวยการสรางคลาสสำาหรบแนวคดโดย

ทวไปของไวน จากนนสรางรายละเอยดยอยๆ (Sub Class)

ในคลาสนน เชน ไวนขาว ไวนแดง โรสไวน และเพมคลาส

ยอยใหกบคลาสทสามารถจำาแนกยอยลงไปอกได เชน คลาส

ไวนแดง มคลาสยอยเปน Cabernet,Syrah,RedBurgundy

เปนตน

2) Bottom-Up

เปนวธการทเรมจากการกำาหนดจากคอนเซปตทเฉพาะ

เจาะจงทสด หรอระดบลางสด โดยเรมตนดวยคำานยามของ

ความจำาเพาะมากทสดของคลาส โดยมการจดกลมตาม

ลกษณะสงเหลานใหเปนแนวคดทกวางมากขน เชน เรมตน

ดวยการกำาหนดลกษณะของคลาส สำาหรบไวน Pauillac และ

Margaux จากนนสราง Super Class ใหสำาหรบทงสองคลาส

เปนตน

3) Combination

เปนวธการนำาทง 2 แบบมาผสมกน คอ แบบ Top-Down

และแบบ Bottom-Up เปนวธการทเรมจากการกำาหนด

คอนเซปตทสำาคญหรอมการอธบายในโดเมนนนๆ กอน

จากนนกำาหนดคอนเซปตอนๆ ทเกยวของ โดยพจารณา

ความหมายในเชงทวไป และเฉพาะเจาะจงจากคำาสำาคญ

เหลานนไปพรอมๆ กน

2.2เวบเชงความหมาย

เวบเชงความหมาย (SemanticWeb) คอ เทคโนโลยทใช

ในการจดเกบ และนำาเสนอเนอหาแบบมโครงสราง รวมถง

สามารถในการวเคราะหจำาแนกหรอจดแบงไดวาขอมลท

ปรากฎนนมความสมพนธกบขอมลอนๆ ในแตละระดบ

อยางไร หรอเปนการจดเกบ และนำาเสนอแบบมลำาดบชน

ซงในปจจบนการพฒนาเวบไซตเตบโตขนอยางรวดเรว

ทำาใหเกดปญหาเนองจากสารสนเทศมจำานวนมากเกน

ความตองการ (InformationOverload) ทำาใหผลลพธทไดจาก

การสบคนขอมล ไมมประสทธภาพเพยงพอ และไมสะดวก

ในการนำาไปใชตอ เนองจากการคนหาดวย คำาหลก (Keyword)

ทวๆ ไป เครองมอทใชการคนหาไมสามารถทำาความเขาใจ

และประมวลความหมาย หรอความสมพนธของคำานนๆ ได

อยางตรงประเดน ผลของการสบคนทไดกลบมาจงเปนทกๆ

เรองทมคำาๆ นน และสราง Hyperlink เพอใหเชอมโยงไปยง

ขอมล โดยไมรวาผลลพธทไดคอคำาทอยในเรองทตองการ

หรอไม หรอแมแตเทคนค PageRank ทจดลำาดบความสำาคญ

เพอบงบอกถงคณภาพของเวบเพจ บางครงขอมลทไดกยง

ไมตรงประเดน ซงในอนาคต Google กจะเพมการคนหา

เชงความหมาย (Semantic Search) [14] SemanticWeb จงชวย

แกปญหาดงกลาว คอ มการระบขอบเขตได โดยทโปรแกรม

สามารถเขาใจองคประกอบของขอมล ซงมการอางองขอมล

ทมความสมพนธกนมาเชอมโยงกนเพอทำาใหการคนหางายขน

2.3ระบบคนคนสารสนเทศ

ระบบคนคนสารสนเทศ InformationRetrieval System

(IR)คอ ระบบทจดการประมวลผลสารสนเทศประเภท

เอกสาร (Document) ในรปแบบตางๆ เชน หนงสอ วารสาร

บทความ เปนตน โดยเกยวของในเรองการแสดงรปแบบ

การเกบบนทก การดงเอกสาร ดงภาพท 1 [15]

ภาพท 1 แสดงขนตอนการทำางานของระบบคนคน

สารสนเทศในภาพรวมจากปญหาเอกสาร และขอมลมเปน

จำานวนมาก การคนหาเอกสาร และขอมลจากแหลงขอมล

ทมอยจงมความถกตองในการคนหานอยลง และใชเวลานาน




เชน สถานททองเทยว ทพก รานอาหาร การเดนทาง เปนตน

การรวบรวมคำานยามคอ การพจารณากลมคำาเพอสราง

คำาหลก ซงเปนตวแทนของคำานยามนน โดยอยภายใตโดเมน

หรอขอบเขตของการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของประเทศไทย โดยใชขอมลและแบงประเภทแหลงทองเทยว

ตาม พรบ. การทองเทยว จากฐานขอมลแหลงทองเทยว

กรมการทองเทยว (http://www.tblthailand.com) จากขอมล

คำาหลกทงหมดในทกคลาส 1,104 ขอมล เพอนำาคำานยาม

เหลานนออกแบบ และพฒนาออนโทโลยในขนตอนตอไป

3.2ออกแบบและพฒนาออนโทโลย

ออกแบบ และพฒนาออนโทโลย คอ การนำาขอมลทผาน

การวเคราะห และสรางคำาหลกเพอออกแบบ และพฒนา

ออนโทโลย ตามแนวทางการออกแบบ และพฒนาออนโทโลย

ม 3 แนวทาง คอ Top-Down,Bottom-Up และ Combination

แตละแนวทางใชคำาหลกทงหมด 1,104 ขอมล เนองจากแนวทาง

การออกแบบ และพฒนาออนโทโลยมหลายแนวทาง ซงใน

โดเมนเดยวกนแตมการออกแบบดวยแนวทางทแตกตางกน

จะสงผลตอโครงสรางของออนโทโลย เนองจากแตละแนวทาง

มการเรมตนดวยคำานยามตามแนวความคดทแตกตางกน

โดยไดมการนำาเอาวธการของระบบคนคนสารสนเทศ คอ

ไมอานเอกสารทงหมดเพอดงเอกสารทตองการออกมา แตจะ

ใชลกษณะเดนของเนอหาของเอกสารเปนตวแทนของ

เอกสารทสามารถแยกแยะเอกสารทเกยวของ (Relevant)

กบขอคำาถามหรอสงทตองการออกจากเอกสารทไมเกยวของ

(Non-relevant) การคนคนสารสนเทศจากออนโทโลย เอกสาร

จะบรรจเปนเซตของคำาสำาคญ (keyword) เปนตวแทนของ

คำานยามนน ซงมความหมายสำาหรบการสบคนสารสนเทศ

ดงนนระบบคนคนสารสนเทศจงเปนระบบททำาการแปล

เนอความของขาวสาร การจดตำาแหนงของความสมพนธกน

เปนสงทสำาคญทสด [16]

3. วธการดำาเนนการวจย

การดำาเนนการวจยนม 5 ขนตอน คอ 1) วเคราะหขอมล

การทองเทยว และรวบรวมคำานยาม 2) ออกแบบ และพฒนา

ออนโทโลยตามแนวคด Top-Down, Bottom-Up และ

Combination 3) Mapping ออนโทโลยกบขอมลการทองเทยว

4) คนคนขอมลการทองเทยวจากออนโทโลยดวยโปรแกรม

เอสโอเอส (SOS-SemanticOntologySearch) และ 5) ประเมนผล

ดงภาพท 2

3.1วเคราะหขอมลการทองเทยวและรวบรวมคำานยาม

การวเคราะหขอมลการทองเทยวคอ การวเคราะหขอมล

ตางๆ ทเกยวของกบการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภาพท 1 ขนตอนการทำางานของระบบคนคนสารสนเทศ

ภาพท 2 วธการดำาเนนการวจย




งานวจยนออกแบบ และพฒนาออนโทโลยการทองเทยว

ดวยโปรแกรม Protégé4.1 โดยออนโทโลยอยในรปแบบของ

OWL ไฟล

1) การพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down

การพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down ผวจยนำาเสนอ

องคความรในการออกแบบออนโทโลย โดยมความสมพนธของ

Object Property,Data Propertyและ Instanceตามขอมล

การทองเทยวทม ประกอบไปดวย 6 คลาสหลก คอคลาสเทศกาล

(Annualfestival) 27 ขอมล คลาสทพก (Accommodation)

273 ขอมล คลาสรานอาหาร (Restaurant) 267 ขอมล

คลาสแหลงทองเทยว (Attractions) 267 ขอมล คลาสสถานท

(Location) 239 ขอมล และคลาสการเดนทาง (Transportation)

31 ขอมล ดงภาพท 3

2) การพฒนาออนโทโลยแบบ Bottom-Up

การพฒนาแบบ Bottom-Up ผวจยนำาเสนอองคความร

ในการออกแบบออนโทโลย โดยโครงสรางของออนโทโลย

ขนอยกบขอมลของการทองเทยวทมอยจรงเปนหลก

ประกอบไปดวย 11 คลาสหลก คอ คลาสพพธภณฑ (Museum)

41 ขอมล คลาสเขตพนพ (Area) 2 ขอมล คลาสแหลงทองเทยว

(Attractions) 226 ขอมล คลาสการเดนทาง (Transportation)

31 ขอมล คลาสอำาเภอ (Distric) 94 ขอมล คลาสระดบทพก

(Rating) 6 ขอมล คลาสจงหวด (Province) 19 ขอมล คลาสทพก

(Accommodation) 267 ขอมล คลาสเทศกาล (Annualfestival)

27 ขอมล คลาสตำาบล (SubDistrict) 124 ขอมล และคลาส

รานอาหาร (Restaurant) 267 ขอมล ดงภาพท 4

3) การพฒนาออนโทโลยแบบ Combination

การพฒนาแบบ Combination เปนการผสมผสาน

การออกแบบและพฒนาทง 2 หลกการเขาดวยกน ทงแบบ

Top-Down และแบบ Bottom-Up โดยออกแบบและพฒนา

ออนโทโลยใหสอดคลองเหมาะสมกบขอมลทมอยจรงตาม

ดลยพนจของผวจย และเปนการออกแบบและพฒนา

ออนโทโลยทง 2 หลกการไปพรอมๆ กน ดงนนบางคลาส

ทเปนคลาสหลกในการพฒนาแบบ Bottom-Up เชน คลาส

พพธภณฑ (Museum) เมอพฒนาแบบ Combination สามารถ

รวมกบคลาสแหลงทองเทยว (Attractions) ได และบางคลาส

ทเปนคลาสยอยในการพฒนาแบบ Top-Down เชน คลาส

จงหวด (Province) คลาสเขตพนท (Area) คลาสอำาเภอ

(Distric) และคลาสตำาบล (SubDistrict) เมอพฒนาแบบ

Combination สามารถแยกเปนคลาสหลกได ดงภาพท 5

โดยไมไดจำากดเฉพาะวาตองมจำานวนคลาสทแนนอน

การพฒนาแบบ Combination จงมทงหมด 10 คลาสหลก

คอ คลาสระดบทพก (Rating) 6 ขอมล คลาสเทศกาล

(Annualfestival) 27 ขอมล คลาสอำาเภอ (Distric) 94 ขอมล

คลาสแหลงทองเทยว (Attractions) 67 ขอมล คลาสการเดนทาง

(Transportation) 31 ขอมล คลาสจงหวด (Province) 19 ขอมล

คลาสเขตพนพ (Area) 2 ขอมล คลาสทพก (Accommodation)

ภาพท 3 การพฒนาออนโทโลยโดยใชหลกการ Top-Down




267 ขอมล คลาสตำาบล (SubDistrict) 124 ขอมล และคลาส

รานอาหาร (Restaurant) 267 ขอมล

3.3 Mapping Ontology

Mapping ออนโทโลย คอขนตอนการถายทอดความคด

จากออนโทโลยทพฒนาขนใหเชอมโยง และสอดคลองกบ

ขอมลการทองเทยว เนองจากในขนตอนการคนคนขอมลโดย

ใชภาษา SPARQL ยงไมรองรบคำาสงทเปนภาษาไทย ดงนนภาพท 4 การพฒนาออนโทโลยโดยใชหลกการ Bottom-Up

ภาพท 5 การพฒนาออนโทโลยโดยใชหลกการ Combination




กอนถงขนตอนการคนคนขอมลจากออนโทโลย โดยใช

โปรแกรม เอสโอเอส ตองทำาการ Mapping คลาส กบ Property

และ Vocabulary ในหนา Configurationกอน ดงภาพท 6

เพอใหโปรแกรมสามารถคนหาขอมลการทองเทยวทเปน

ภาษาไทยได

3.4การคนคนขอมล

การคนคนขอมลการทองเทยวจากออนโทโลย งานวจยน

ใชโปรแกรมคอมพวเตอรทมชอวา เอสโอเอส (SOS - Semantic

OntologySearch) ซงเปนโปรแกรมทพฒนาโดย เนคเทค

(NECTEC:NationalElectronicsandComputerTechnology

Center) โดยแสดงผลการคนคนทางหนาจอ

1) การคนคนขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down

การคนคนบางกรณใหผลลพธทนอยเกนไป เชน หากตองการ

คนคนสถานททองเทยวทอยใกลทพกทชอ “โรงแรมสขสนต”

เจอผลลพธทงหมด 1 รายการ จากทงหมดทมอยจรง 7 รายการ

เนองจากรายการสถานททองเทยวทไมถกคนคนนนอยใกล

ทพกอนมากกวา ซงการพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down

ในความสมพนธของคลาสทพก (Accommodation) กบคลาส

สถานททองเทยว (Attractions) มสถานททองเทยวทใกลทสด

ม 1 สถานททองเทยว เปนตน

หลงจากคนคน เมอดคำาสงใน Log file ของโปรแกรม

เอสโอเอส จะปรากฏคำาถามในการคนคนสถานททองเทยวท

อยใกลทพกทชอ “โรงแรมสขสนต” ในรปแบบของภาษา

SPARQL ดงภาพท 7 ซงคนคนจาก ObjectProperty และ

DataProperty ของคลาสทเกยวของทงหมด ซงจะปรากฏ

ขอมล ObjectPropertyและ DataProperty ทเชอมโยงกบขอมล

ทเปนภาษาไทย ดงภาพท 8

จากภาพท 9 แสดงถงผลการคนคนทางหนาจอของ

สถานททองเทยวทอยใกลทพกทชอ “โรงแรมสขสนต” จาก

โปรแกรม เอสโอเอส เจอผลลพธทงหมด 1 รายการ คอ

ผานกเคา จากทงหมดทมอยจรง 7 รายการ สถานททองเทยว

ทไมถกคนคนไดแก ถำาปหลบ ถำาพญานาคราช นำาตก

พลาญทอง อทยานแหงชาตภผามาน อทยานแหงชาตภผามาน

(ถำาพญานาคราช) และอทยานแหงชาตภผามาน (ถำาลายแทง)

ภาพท 6 การ Mapping ออนโทโลย

ภาพท 7 การคนคนในรปแบบของภาษา SPARQL

ภาพท 8 Log file ของโปรแกรมเอสโอเอส

ภาพท 9 ผลการคนคนทางหนาจอของโปรแกรมเอสโอเอส




ทชอ “โรงแรมไฮเวย” จากโปรแกรม เอสโอเอส เจอผลลพธ

ทงหมด 0 รายการ จากทงหมดทมอยจรง 3 รายการ สถานท

ทองเทยวทไมถกคนคนไดแก หาดพยน ศนยวทยาศาสตร

และวดสงวนวารพฒนาราม

3) การคนคนขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ

Combination

เนองการพฒนาออนโทโลยแบบ Combination เปนการ

นำาหลกการออกแบบ และพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down

และ Bottom-Up ผสมผสานเขาดวยกน ทำาใหรปแบบ

ความสมพนธของ Object Property และ Data Property

ระหวางคลาสเพมมากขน เปนการแกปญหาในกรณทไมม

ผลลพธในการคนคน การวดประสทธภาพจากการพฒนา

ออนโทโลยแบบ Combination จงมผลลพธทเพมขนในบาง

กรณทใหผลลพธนอยเกนไป และสงผลใหการคนคนแมนยำา

และมรปแบบในการคนคนทซบซอนมากยงขน

จากภาพท 12 การเพมเงอนไขในการคนคนทซบซอนใน

โปรแกรมเอสโอเอส เชน หากตองการคนคนสถานททองเทยว

ในจงหวด “ขอนแกน” แหลงทองเทยวประเภท “โบราณสถาน”

ทอยในเขตพนท “ชนบท” แตมระยะทางไมเกน “50 กโลเมตร”

2) การคนคนขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ

Bottom-Up

การคนคนบางกรณไมมผลลพธในการคนคน เชน

หากตองการคนคนสถานททองเทยวทอยใกลทพกทชอ

“โรงแรม ไฮเวย” มากทสด จะไมสามารถคนคนไดเนองจาก

การพฒนาออนโทโลยแบบ Bottom-Up โดยมความสมพนธ

จากคลาส “Attractions” เปนหลก มความสมพนธโดยม

Object Propertyทชอวา has_Accommodation ทมความ

สมพนธไปยงคลาส “Accommodation” หากสถานททองเทยว

แหงใดแหงหนงมทพกทใกลกวาโรงแรม “โรงแรมไฮเวย”

กจะถกเลอกใหเปนทพกท ใกลทสดทนทจากขนตอน

การออกแบบ และพฒนาออนโทโลย จงทำาใหกรณนไมม

ผลลพธในการคนคน เปนตน

หลงจากคนคน เมอดคำาสงใน Logfiles ของโปรแกรม

เอสโอเอส จะปรากฏคำาถามในการคนคนสถานททองเทยว

ทอยใกลทพกทชอ “โรงแรมไฮเวย” ในรปแบบของภาษา

SPARQL ในกรณทไมมผลการคนคน ดงภาพท 11

กรณทไมมผลการคนคน จากภาพท 11 แสดงถงผล

การคนคนทางหนาจอของสถานททองเทยวทอยใกลทพก

ภาพท 12 หนาจอการเพมเงอนไขในการคนคนทซบซอนของ

โปรแกรมเอสโอเอส

ภาพท 10 การคนคนในรปแบบของภาษาSPARQL กรณท

ไม มผลการคนคน

ภาพท 11 ผลการคนคนทางหนาจอของโปรแกรมเอสโอเอส

กรณทไมมผลการคนคน

ภาพท 13 ผลลพธทางหนาจอหลงจากใสเงอนไขการคนคน




เมอ elapsedTimeMin คอ เวลาในการคนคนแตละครง

และ N คอ จำานวนครงในการคนคน ซงการคนคนสารสนเทศ

ในหมวดหมยอยแตละระดบจะใชเวลาในการคนคนท

แตกตางกน โดยดจาก Logfile ของโปรแกรมเอสโอเอส

(SOS-SemanticOntologySearch) ซงในการคนคนแตละครง

จะปรากฏเวลาทใชในการคนคนดงภาพท 15 ใชเวลาใน

การคนคน (elapsedTimeMin) 0.014933334 วนาท (Sec)

4. ผลการดำาเนนการวจย

ในงานวจยน ผวจยไดทำาการพฒนาออนโทโลย และ

ประเมนผลระบบคนคนสารสนเทศใชคา F-measure ซงเปน

คาของความสมพนธระหวาง คาความถกตอง (Precision)

และคาเรยกคน (Recall) ตลอดจนเวลาทใชในการคนคน

(Processing Time) จากขอมลทงหมดในทกคลาส 1,104 ขอมล

โดยใชคำาหลกจำานวน 50 คำาหลก ทดสอบ 50 ครง

จากภาพท 13 เจอผลลพธทงหมด 6 รายการ คอ สมอสาน

วดปาแสงอรณ วดไชยศร รปแตมสนไซ พพธภณฑเฮอนลาว

กประภาชย และวดเจตเจตยภม จากทงหมด 6 รายการ

3.5การประเมนผล

ในงานวจยฉบบน ไดทำาการวดประสทธภาพของการ

ออกแบบออนโทโลยดวย F-measure และเวลาในการคนคน

1) F-measure คอ คาท ใชวดความสมพนธของ

คาความถกตอง (Precision) และคาเรยกคน (Recall) เพอ

วดประสทธภาพของระบบคนคนสารสนเทศ แสดงไดจาก

สมการท 1

เมอคาความถกตอง (Precision) คอ คาทใชวดความ

สามารถในการทจะขจดเอกสารทไมเกยวของออกไป และ

คาเรยกคน (Recall) คอ คาทใชวดความสามารถของระบบ

ในการดงเอกสารทเกยวของออกมา

เนองจากการคนคนเอกสารนนขนอยกบขอคำาถาม เมอ

ผใชปอนคำาถามระบบจะแบงกลมของเอกสารออกเปน 2 สวน

คอ เอกสารทถกดงออกมา (Retrieved) และเอกสารทไมถก

ดงออกมา (NotRetrieved) ซงเอกสารตางๆ ใน 2 กลมน

อาจมทงเอกสารทเกยวของ (Relevant) และไมเกยวของ

(Non-Relevant) ดงภาพท 14

2) เวลาในการคนคน (Processing Time) คอชวงเวลาทใช

ในการคนคนแตละครงจากการใชคำาหลก เพอหาเวลาเฉลย

ในการคนคน แสดงไดจากสมการท 2

ภาพท 15 Log fileเวลาทใชในการคนคนแตละครง

2 * Precision * Recall Precision + Recall

F - measure = *100 (1)

(2)Processing Time =N

eMinelapsedTimN

i∑

=1

ภาพท 14 ความสมพนธของคาความถกตอง (Precision)

และคาเรยกคน(Recall)

ภาพท 16 การเปรยบเทยบคาF-measure




4.1คาF-measure

ในการวดประสทธภาพของการคนคน ในการทดลองนได

ใชคา F-measure ซงเปนหลกสถตทใชกนอยางแพรหลาย

โดยการวดประสทธภาพจากการพฒนาออนโทโลยทง 3 แบบ

คอ Top-Down,Bottom-Up และ combination ซงสามารถ

แสดงได ดงภาพท 16

จากภาพท 16 แสดงการเปรยบเทยบประสทธภาพของ

ออนโทโลยในแตละแบบ ผลปรากฏวาการคนคนขอมลดวย

การออกแบบออนโทโลยแบบ Combination มประสทธภาพ

สงสดโดยมคา F-measure เทากบ 82.26 % รองลงมาคอ

การคนคนขอมลจากออนโทโลยแบบ Top-Down ไดคา

F-measure เทากบ 79.55 % ผลการคนคนขอมลจากการพฒนา

ออนโทโลยแบบ Bottom-Up ไดคา F-measure ทตำาสด

เทากบ 78.64 %

4.2เวลาทใช ในการคนคน

งานวจยครงน ผวจยไดใชเครองคอมพวเตอร ซพย

intel(R)Core(TM)2 ความเรว 1.87 GHz หนวยความจำา 2.0 GB

การหาคาเฉลยของเวลาในการคนคนขอมลโดยดจาก

Logfile ของโปรแกรมเอสโอเอส จากการพฒนาออนโทโลย

ทง 3 แบบ ไดผลของเวลาทใชในการคนคน (Processing Time)

ดงภาพท 17

จากภาพท 17 แสดงผลคาเฉลยของเวลาในการคนคน

ขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down ใชเวลา

คนคนโดยเฉลย เทากบ 0.0713 วนาท ผลการคนคนขอมล

จากการพฒนาออนโทโลยแบบ Bottom-Up ใชเวลาโดยเฉลย

นอยทสดเทากบ 0.0452 วนาท ผลการคนคนขอมลจาก

การพฒนาออนโทโลยแบบ Combination ใชเวลาโดยเฉลย

มากทสดเทากบ 0.1122 วนาท

5. สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การพฒนาออนโทโลยเปนแนวทางใหมในการพฒนา

เวบเชงความหมาย โดยมหลายแนวทาง รวมถง Top-down

Bottom-Up และ Combination ผลปรากฏวา การออกแบบ

ออนโทโลยแบบ Combination ใหคาประสทธภาพการคนคน

สงสดเทากบ 82.26 % แตใชเวลามากทสด สวนแบบ Bottom-Up

ใหคาประสทธภาพการคนคนตำาสด แตใชเวลานอยทสด

อาจเปนเพราะโครงสรางของออนโทโลยมลำาดบชนนอยกวา

แบบ Combination

ในอนาคตผวจยจะไดทำาการนำาเอากฎในการคนคนดวย

ออนโทโลยมาทำาการเพมประสทธภาพ และลดเวลาใน

การคนคนของการออกแบบออนโทโลยแบบ Combination

6. เอกสารอางอง

[1] การทองเทยวแหงประเทศไทย. “โครงการเทยวไทย

ครกครน เศรษฐกจไทยคกคก.” Availableonline at

http://thai.tourismthailand.org/ (วนทคนควาขอมล

28 ตลาคม 2555).

[2] C.-H. Liu, K.-L. Chang, Jason J.-Y. Chen and

S.-C.Hung.“Ontology-BasedContextRepresentation

andReasoningUsingOWLandSWRL.”In Proceedings

of 8th Annual Communication Networks and Services

Research Conference, pp.215-218,2010.

[3] J. Hendler. “Making Biomedical Ontologies and

OntologyRepositoriesWork.”IEEE Computer Society,

pp.78-80,2004.

[4] C.ParkandJ.Shon.“AStudyontheWebOntology

ProcessingSystem.”Knowledge & Inference Research

Team, pp.1035-1038,2005.

[5] H.Zhu,Q.Tian,Y.Liang,S.Ji1andW.Sun.“Domain

OntologyComponent-based Semantic Information

Integration.” In Proceedings of First International

Workshop on Education Technology and Computer

Science,pp.101-103,2009.

[6] M.Hwang,H.KongandP.Kim.“TheDesignof the

ภาพท 17 เวลาทใชในการคนคน (Processing Time)




Ontology Retrieval System on theWeb.” ICA0T,

pp.1815-1818,2006.

[7] P.Kathrin,D.Ying,L.MichaelandZ.Yan.“TOURISM

ONTOLOGYANDSEMANTICMANAGEMENT

SYSTEM: STATE-OF-THE-ARTSANALYSIS.”

In Proceedings of IADIS International Conference,

pp.111-114,2007.

[8] S.Zhang,J.Guo,Z.Yu,C.Lei,C.MaoandH.Wang.

“AnApproachofDomainOntologyConstructionbased

onResourceModelandJena.”In Proceedings of Third

International Symposium on Information Processing,

pp.311-314,2010.

[9] E.PaulvanderVetandNicolaasJ.I.Mars.“Bottom-Up

Construction ofOntologies.”TRANSACTIONS ON

KNOWLEDGE AND DATA ENGINEERING. IEEE;

pp.513-524,1998.

[10] G.S. Sadasivam,C.Kavitha andM.SaravanaPriya.

“Ontology Based Information Retrieval for

E-Tourism.”International Journal of Computer Science

and Information Security,pp.78-82,2010.

[11] S. Tang and Z. Cai. “TourismDomainOntology

C o n s t r u c t i o n f r om t h e U n s t r u c t u r e d Te x t

Documents.”Cognitive Informatics (ICCI’10). IEEE;

pp.297-300,2010.

[12] T.R.Gruber. “ATranslationApproach to Portable

Ontology Specifications.”KnowledgeAcquisition,

pp.199-220,1993.

[13] N. Guarino. “Formal Ontology and Information

Systems.” In Proceedings of the 1st International

Conference on Formal Ontologies in Information

Systems.KnowledgeAcquisition,pp.3-15,1998.

[14] Semantic Search. Available online at http://google.

a b o u t . c o m / o d / s / g / s e m a n t i c _ s e a r c h . h t m

(วนทคนควาขอมล 27 พฤษภาคม 2557).

[15] TongpoolHeeptaisong. “OntologyDevelopment for

Searching Soil Knowledge.” In Proceedings of

International Conference on e-Business,pp.102-104,

2010.

[16] สมาล เมองไพศาล. “การจดการขอมลและการเรยกใช

ขอมล Information organization and retrieval.”

มหาวทยาลยรามคำาแหง,หนา87-129,2535.