administrative environment

สรปรายวชา รศ.710 สภาพแวดลอมทางการบรหาร

Administrative Environment

วทยาลยการปกครองทองถ�น

มหาวทยาลยขอนแกน

-1-

สรปวชา รศ.710 สภาพแวดลอมทางการบรหาร

สรปรายวชา รศ.710 สภาพแวดลอมทางการบรหาร Administrative Environment

สวนของ รศ.ดร. ศภวฒนากร วงศธนวส

ระบบสงคมกบการบรหารจดการ : Social System and Administration

การบรหารจดการ สภาพแวดลอม (บรยท) (ลกศรสองทาง หมายถงกระทบถงกน เม(อตวใดตวหน(งเปล(ยนจะกระทบอกตวหน(ง)

ความสมพนธระหวางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง

ระบบสงคม (Social System) เปนระบบกระทาการประเภทหน�งท�ประกอบดวยระบบยอย 6 ระบบ

ไดแก ระบบครอบครวเครอญาต ระบบการศกษา ระบบสาธารณสข ระบบเศรษฐกจ ระบบการเมองการปกครอบ และระบบความเช�อและศาสนา และจะตองมหนาท�ของตนเอง

เปาหมายของระบบสงคม คอ การอยรวมกนอยางมความสข มนษย คอคนท�มคณภาพ มจตใจสง รจกเหตและผล มนษยแตกตางจากสตวอ�น ๆ สามารถเรยนรฝกฝน

และพฒนาตนเองไดอยางดงาม ทาใหชวตตนเองมความสข ทาตนใหเปนประโยชนตอผอ�นและเขาไดกบผอ�นไดด เม�อเขารวมอยในสงคม กเปนสมาชกท�ดตอสงคม ซ� งชวยใหสงคมดารงอยไดอยางปกตสข กฎกตกาในสงคม เกดจากกระบวนการเรยนร ซ-งกระบวนการน.นกคอ คณธรรมจรยธรรม

คานยม (Value) หมายถง ส�งท�คนสนใจ ส�งท�คนปรารถนาจะได ปรารถนาจะเปน เปนแนวคดแนวทาง

ปฏบตท�คนในแตละวฒนธรรมมความนยมชมชอบ หรอยดถอเอามาเปนเคร�องกาหนดพฤตกรรมตาง ๆ ของตน

ระบบการเมอง

ระบบเศรษฐกจ ระบบสงคม

-2-


คานยมเปนแบบอยางพฤตกรรมท�พงปรารถนา โดยสงคมถอวามคณคา เชน คานยมในเร�องกตญ; การพ�งตนเอง ขยนหม�นเพยร มความรบผดรบชอบ การประหยดและอดออม เปนตน สวนคานยมของคนไทยท�เปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศ ไดแก การขาดการวางแผน ขาดการกากบตดตาม ไมใหความสาคญกบเร�องเวลา และฟมเฟอย คานยม เปนตวกาหนด ตดสน ตวนา และเปนตวผลกดนใหมนษยม พฤตกรรมโนมเอยงไปในทางใดทางหน�ง คานยมเปนรากฐานสาคญของ สงคม (Maslow, 1959) ระบบคดท�เปนสาเหตของปญหา ม 3 ลกษณะ ไดแก 1. มงเนนการแขงขนมากกวาการแบงปน 2. มงเนนการพ�งพงมากกวาพ�งตนเอง 3. มงเนนความหฤหนต(ประสาทสมผสทLง 5) มากกวาความสข

การขดเกลาทางสงคม (Socialization) เปนกระบวนการถายทอดคานยม วฒนธรรม ทศนคต และบรรทดฐาน ท�ทาใหบคคลมบคลกภาพตามแนวทางท�สงคมตองการ สามารถกลายมาเปนสวนหน�งของสงคม ซ� งเดกท�เกดมาจะไดรบการอบรมส�งสอนใหมความเปนคน สามารถอยรวมและมความสมพนธกบคนอ�นไดอยางราบร�น การเรยนรของสมาชกในสงคมมทLงท�เปนรปแบบทางการและไมเปนทางการ เพ�อพฒนาบคลกภาพตามความตองการของสงคม โดยท�ตวแทนของการขดเกลาทางสงคม (Agents of Socialization) หมายถงแหลงท�บคคลสามารถเรยนรคานยมได เชน ครอบครว โรงเรยน กลมเพ�อน ส�อมวลชน ท�ทางาน ศาสนา เปนตน การเปล�ยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม กอใหเกดความเส�อถอยมและการพฒนามากมาย โดยท�การเปล�ยนแปลงเกดจากปจจยหลายประการ เชน ผมอานาจ เทคโนโลย การคดคน การเปล�ยนแปลงทางธรรมชาต การเปล�ยนแปลงความตองการของมนษย การเปล�ยนแปลงของส�งแวดลอม การแลกเปล�ยนทางวฒนธรรม เปนตน

ทฤษฎทางสงคม (Social Theory) ทฤษฎท�สามารถนามาอธบายการเปล�ยนแปลงทางสงคมได ประกอบดวย

1. ทฤษฎการววฒนาการ (Evolutionary Theory) ชารลส ดารวน (Charles Darwin) ระบไววา “ส�งมชวตตาง ๆ มการววฒนาการมาจากส�งงาย ๆ ท�มโครงสรางไมซบซอน ไปสส�งท�มโครงสรางซบซอน เน�องจากตองปรบตว(adaptation) ใหเขากบส�งแวดลอม หากส�งมชวตชนดใดไมสามารถปรบตวไดกจะตายหรอถกทาลายในท�สด” เม�อนามาเปรยบเทยบในทางสงคมจะเหนไดวา ทกสงคมจะกาวผานระยะตาง ๆ เหมอนกนหมด น�นคอ จากสภาพชวตความเปนอยท�ยากลาบาก เรยบงาย ตดยดอยกบธรรมเนยมดLงเดม จะคอย ๆ เปล�ยนแปลงไปอยางตอเน�องชา ๆ ตลอดเวลาไมกระทบกระเทอนความรสกนกคดของคน โดยมแรงขบท�ทาใหสงคมเปล�ยนแปลงคอ การตอสเพ�อความอยรอด เม�อสงคมมการปรบตว สงคมกจะเปล�ยนจากสงคมชนบทไปสความเปนสงคมเมองมากขLน

คานยม

พฤตกรรม พฤตกรรม พฤตกรรม พฤตกรรม

-3-


2. ทฤษฎโครงสรางและหนาท� (Structural and Functional Theory) ทาลคอทท พารสน

(Talcott Parsons) มองสงคมสวนรวมวาเปนระบบหน�ง ซ� งประกอบดวยสวนหรอระบบตาง ๆ ท�ยดเหน�ยวและมความสมพนธกน ถาสวนใดสวนหน�งเปล�ยนสวนอ�น ๆ กจะมผลกระทบและเปล�ยนแปลงตามไปดวย โครงสรางของสงคมเปนเสมอนรางกายท�ประกอบไปดวยเซลลตาง ๆ หนาท�ของสงคมกคอการทาหนาท�ของอวยวะสวนตาง ๆ ของรางกาย โดยแตละสวนจะชวยเหลอและเกLอกลซ� งกนและกน เพ�อใหระบบทLงระบบมชวตดารงอยได ดงนLนระบบปฏบตการทกระบบมหนาท�อย 4 ประการ ไดแก การปรบตว (adaptation) การบรรลเปาหมาย (goal attainment) การบรณาการ (integration) และการรกษาแบบแผน (latency or pattern maintenance) พารสนเนนความสาคญของวฒนธรรม ซ� งรวมความเช�อ บรรทดฐาน และคานยมของสงคมเอาไว น�นคอวฒนธรรมเปนตวยดเหน�ยวใหสงคมมการรวมตวเขาดวยกน และเปนตวตานทานตอการเปล�ยนแปลงในสงคม

3. ทฤษฎแหงการขดแยง (Conflict Theory) เปนแนวคดท�มขอสมมตฐานวา “พฤตกรรมของสงคม

สามารถเขาใจไดจากความขดแยงระหวางบคคลและกลมตาง ๆ เน�องจากแขงขนในการเปนเจาของทรพยากรท�มคาและหายาก” น�นคอการขดแยงเปนสาเหตของการเปล�ยนแปลง เชน การขดแยงระหวางนายจางและลกจาง กรรมกรกบนายทน กอใหเกดการปฏวตระบบเศรษฐกจและระบบการปกครอง คารลมารกซ (Karl Marx) มความเช�อวาการเปล�ยนแปลงทางสงคม เปนการตอสกนระหวางชนชLนในสงคม โดยใชแนวคดวภาษวธ (Dialectical) ท�เร�มจากการกระทา ซ� งเปนสาเหตของการเปล�ยนแปลงการกระทา และเกดการกระทาแบบใหมตามมา ซ� งการเปล�ยนแปลงของทก ๆ สงคม จะมขLนตอนการพฒนาทางประวตศาสตร 5 ขLน ไดแก (1) ขSนสงคมแบบคอมมวนสตดSงเดม (Primitive communism) เปนขLนท�กรรมสทธg ในปจจยการผลตเปนของเผา ตอมาเผาตาง ๆ ไดรวมตวกนเปนเมองและรฐ ทาใหกรรมสทธg ในปจจยการผลตเปล�ยนเปนของรฐแทน (2) ขLนสงคมแบบโบราณ ( Ancient communal) เปนขLนท�กรรมสทธg ในปจจยการผลตเปนของรฐ สวนสมาชกในสงคมไดรบกรรมสทธg ในทรพยสนสวนตวท�สามารถเคล�อนยายได ซ� งไดแก เคร�องใชสวนตว และทาส ดงนLนจงเปนกาลงสาคญในระบบการผลตทLงหมด และตอมาไดเกดความขดแยงระหวางทาสและเจาของทาส (3) ขSนสงคมแบบศกดนา (Feudalism) เปนขLนท�กรรมสทธg ในปจจยการผลตเปนของขนนาง คอท�ดนโดยมทาสเปนแรงงานในการผลต (4) ขSนสงคมแบบทนนยม (Capitalism) เปนขLนท�กรรมสทธg ในปจจยการผลตเปนของนายทน คอท�ดน ทน แรงงาน และเคร�องจกร โดยมผใชแรงงานเปนผผลต (5) ขSนสงคมแบบคอมมวนสต (Communism) เปนขLนท�กรรมสทธg ในปจจยการผลตเปนของทกคน ๆ มสทธเทาเทยมกน ไมมใครเอารดเอาเปรยบซ�งกนและกน

4. ทฤษฎภาวะทนสมย (Modernization Theory) เปนกระบวนการของการววฒนาการจากสงคม

ดLงเดมท�ผกพนกบธรรมชาต มความเปนอนหน�งอนเดยวกน และยดถอขนบธรรมเนยมประเพณ ไปสสงคมท�ทนสมย คอการพฒนาใหเกดความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจโดยการพฒนาอตสาหกรรม เปนสงคมท�ผกพนกบการใชเหตผล ผลประโยชนสวนตว และความสมพนธท�เปนทางการ ภาวะทนสมยจงเปนการท�บคคลและสถาบน เขาสกระบวนการเปล�ยนแปลงของสงคมท�มความซบซอน มความกาวหนาทางเทคโนโลยมากขLน

-4-


แนวคดตาง ๆ ภายใตภาวะทนสมย เชน แนวคดการเจรญเตบโตตามลาดบขLน (Stags of Growth) แนวคดการเพ�มสมรรถนะการรบทนตางประเทศ (Absorptive Capacity) แนวคดการลงทนขนาดใหญ (Big Push) แนวคดเก�ยวกบการเตบโตแบบสมดล (Balance Growth) แนวคดเก�ยวกบการเตบโตแบบไมสมดล (Unbalance Growth)

แนวคดการเจรญเตบโตตามลาดบขSน จะเหนไดวาในชวงสงคมดLงเตม จะมการผลตแบบดLงเดม เนนสนคาเกษตร สนคาระดบปฐม เทคโนโลยต�า ผลผลตต�า ขาดแคลนเงนทน และมความยากจน เม�อถงขLนเตรยมกาวทะยาน จะมการสรางปจจยพLนฐาน เชน ถนน เข�อน ไฟฟา โทรคมนาคม ฯลฯ มการนาเขาสนคาประเภททน(เคร�องจกร) มากขLน มผลผลตมากขLน และมสนคามากขLน ในขLนกาวทะยาน จะมการขยายการลงทนมากขLน มการใชเทคโนโลยใหม ๆ มากขLน ซ� งอาจตองอาศยเงนทนจากทLงภายในและกจากตางประเทศ มผลผลตในสาขาตาง ๆ มากขLน และมสนคาสงออกมากขLน เม�อถงขLนเตบโตเตมท� จะมการใชเทคโนโลยสมยใหมอยางเตมท� มผลผลต การคา และการบรการอยางเตมท� มสนคาเพ�มมากขLน และมการจางงานอยางเตมท� จนกระท�งเขาสขLนเจรญสงสด สงคมจะมการผลต การคา และการบรการ ใหประชาชนมการบรโภคอปโภคอยางสมบรณ ประเทศไทยใชหลกการพฒนาของทฤษฎภาวะทนสมย โดยการอาศยกระบวนการเลยนแบบการเตบโตของทวปยโรปและทวปอเมรกาเหนอ ในระยะแรกชวงแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท- 1-3 มการเรงรดใหมการเพ-มข.นของระบบผลผลตมวลรวมแหงชาต ทาใหระดบรายไดเฉล-ยตอบคคลของประเทศมระดบสงข.นอยางรวดเรว เม-อมาถงแผนฯ 4 จงพบวาการพฒนาประเทศไมบรรลตามเปาหมายท-วางไว วชต ณ ปอมเพชร(2529) กลาววา การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยท-ผานมาเปนเพยงภาพลวงตาเกอบท.งส.น ความเจรญในหลายดานท-เหนเปนความเจรญเทยม สวนใหญเกดจากการพ-งพาภายนอกทางดานเงนทนและเทคโนโลย ท.งยงเปดโอกาสใหตางประเทศเจาของทนเขามากอบโกยแสวงหาผลประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตท-มความอดมสมบรณ แมวาการขยายตวทางเศรษฐกจโดยเฉล-ยจะสงถงรอยละ 7-8 ตอปกตาม แตเม-อวเคราะหใหถองแท ปรากฏวาการขยายตว

เตรยมกาวทะยาน (Transition)

กาวทะยาน (Take - off)

สงคมดSงเดม (Traditional Society)

ปญหาการขาดแคลน

เงนทน (ทนภายใน /ทน

ตางประเทศ)

เจรญสงสด (High mass consumption)

เตบโตเตมท� (Maturity)

-5-


เปนไปอยางขาคความสมดล เกดชองวางและความเล-อมล.าทางรายได ระหวางภาคการเกษตรกบอตสาหกรรม และภาคเศรษฐกจอ-น ๆ ของประเทศ ซ-งนบวนจะหางไกลออกทกท แผนฯ 5 (พ.ศ.2524-2529) รฐบาลพยายามทบทวนและปรบปรง โดยกาหนดใหการพฒนาชนบทเปนเปาหมายท-มความสาคญสงสด พยายามเนนการมสวนรวมของประชาชนเพ-อปรบปรงมาตรฐานความเปนอยของประชาชน จนถงแผนฯ 6 (พ.ศ.2530-2534) กยงพบวาสภาพปญหาท-เกดข.นกบชาวชนบทยงไมดข.นกวาเดม ชาวชนบทยงประสบปญหาความยากจน สนคาเกษตรตกต-า มหน.สน ปญหาการเพ-มข.นของจานวนประชากร ปญหาการวางงาน การเจบปวยและการดอยโอกาส แรงงานอพยพเขาทางานในเมองเพ-มข.น ความเหล-อมล.าทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ระหวางเมองกบชนบทมความเดนชดมากข.น ตลอดแผนฯ 1-8 (พ.ศ.2504-2544) แมวารฐบาลจะใหความสาคญกบชนบทอยางตอเน-อง แตการพฒนากยงเนนเศรษฐกจและการกระจายรายได จนเปนผลทาใหคนไทยโดยรวมมคานยมทางวตถมากข.น พฤตกรรมท-แสดงออกมความยอหยอนตอศลธรรม จรยธรรม ขาดระเบยบวนย การเอารดเอาเปรยบ สงผลใหวถชวตด.งเดมท-ดงาม รวมท.งวฒนธรรมทองถ-นไดเส-อมลง พรอม ๆ กบการลมสลายของสถาบนครอบครว เกดปญหาการหยาราง ปญหายาเสพตด ปญหาการยายถ-น ปญหาโสเภณ และปญหาสงคมอ-น ๆ (สนง.คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2539) บรณาการทางความคดแนวทางในการแกปญหา ตองใชแนวคด Glocalization คอ มงสรางความเขมแขงของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศ เพ-อนาความเขมแขงท-เกดข.นไปสกบการแขงขนกบนานาประเทศตอไป โดยกลยทธในการพฒนาอาจประกอบดวย 2 วธดงตอไปน. (1) ระบบหน-งครวเรอนสองวถการผลต แนวคดน.เปนการผสมผสานระหวางทฤษฎนโอคลาสคกบโลกาภวตน แตมดานท-เนนการเช-อม-นและพ-งตนเองไมยอมใหกระแสโลกาภวตนมาครอบงา การฟ. นฟเศรษฐกจและสงคมตามแนวคดน.อยท-การมองเขามาขางใน ไมใชการพ-งพงภายนอก เนนความเช-อม-นของนกลงทนในประเทศและตลาดภายในประเทศเปนหลก ในชมชนชนบทใหมสถาบนการเงนในทองถ-นเพ-อตดทอนความสมพนธทางการเงนกบเมองใหญท-ผกโยงกบทนโลก ตองมการลงทนทางสงคมใหมากข.นแทนท-การลงทนสรางโครงสรางพ.นฐานเพ-อสนบสนนการสงออก การลงทนทางสงคมจะชวยใหคนไทยมสขภาพและการศกษาท-ดและเหมาะสม มระบบประกนสงคมท-มประสทธภาพ ดงน.นหน-งครวเรอนจงสามารถม 2 วถการผลต วถหน-งเปนการผลตพอเพยงเพ-อกนและใช อกวถหน-งเปนสนคาเขาสตลาดโลกเรยกวาเปนธรกจชมชน เชนท-ชมชนหวไทร จ.นครศรธรรมราช (2) การพฒนาอยางบรณาการ แนวคดน.เกดจากความเช-อพ.นฐาน 2 ประการไดแก ประการแรก การพฒนาท-ผานมาเปนการมองดานเดยวไมไดมองจากองครวม ดงน.นทางแกตองแกแบบองครวมท.งหมด จะแกเพยงดานเศรษฐกจหรอสถาบนการเงนอยางท-ทาอยไมเพยงพอ และไมอาจแกปญหาวกฤตสงคมไดมแตจะสงผลใหสงคมแตก ความเช-อพ.นฐานประการท-สอง ไดแก กระแสของโลกปจจบนไมไดมแตโลกาภวตนเพยงอยางเดยว แตยงมอกกระแสหน-งท-อยลกกวาและเปนจรง น-นคอกระแสประชาสงคม (civil society) โดยมชมชนท-พ-งตนเองไดท.งทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคมวฒนธรรม มความรความสามารถในการทามาหากน การบรหารจดการชมชนและสภาพแวดลอมธรรมชาต มการสรางเสรมแลกเปล-ยนภมปญญาของชมชน สรางวถดาเนนชวตท-หลากหลายเปนสข เจรญกาวหนาและย-งยน จากความเช-อพ.นฐานท.ง 2 ประการสามารถกาหนดรปแบบในการพฒนาประเทศใหมคอ การพฒนาอยางบรณาการ หมายถงการพฒนาท-มฐานอยท-วฒนธรรม เน-องจากวฒนธรรมคอวถชวตของกลมคนท-

-6-


สมพนธอยกบส-งแวดลอมหน-ง ๆ รวมกน อนประกอบดวยระบบความเช-อ ระบบคณคา การทามาหากน ภาษา อาหาร เคร-องนงหม ท-อยอาศย การรกษาโรค การบนเทงและประเพณตาง ๆ รวมท.งการปฏบตตอธรรมชาตแวดลอม วฒนธรรมจงเปนวถชวตท-เปนบรณาการและเปนรากฐานของสงคม ท-แลวมาโลกวดผลการพฒนากนท- GDP หรอรายไดประชาชาตโดยคดเปนเงน เม-อวดความเจรญกนเปนเงน ประเทศทกประเทศและโลกท.งโลกกพยายามทาเงนเพ-อใหเขากบเคร-องช.วดการพฒนา เม-อเปล-ยนตวแบบในการพฒนา เคร- องช.วดการพฒนาจงควรเปน GDH (Gross Domestic Happiness) มากกวา GDP (Gross Domestic Product) เพราะส-งท-มนษยตองการคอความสข จงควรมดชนวดความสขของสงคม น-นคอ ครอบครวอบอน ชมชนแขงแรง ส-งแวดลอมย-งยน

5. ทฤษทนมนษย เปนสวนหน�งของทฤษฎภาวะทนสมย โดยมลกษณะเลยนแบบประเทศเจรญแลว เชน

พยายามเปล�ยนการเกษตรเปนอตสาหกรรม สามารถอธบายแนวคดไดดวยภาพดงนL

6. ทฤษฎพ�งพา (Dependency Theory) คารโดโซ (Furnando Enrique Cordoso) กลาววา การพ�งพา

เชงโครงสราง เปนความสมพนธของพลงอานาจภายนอกและภายใน กอใหเกดการขดรดเอาเปรยบ เปนแนวคดท�เกดจากการวเคราะหปญหาเก�ยวกบการดอยพฒนาของประเทศโลกท�สาม ซ� งทาการวเคราะหโดยนกเศรษฐศาสตร ชาวละตนอเมรกาท�ไดจากประสบการณจรงของประเทศละตนอเมรกา เปนการพ�งพาทกดาน คอ ดานการคา การลงทน เทคโนโลย ความชวยเหลอ การกเงน ดานเศรษฐกจ การเมอง การทต การทหาร สงคมวฒนธรรม และการศกษา นาไปสลกษณะ 3 ประการ ไดแก การแลกเปล�ยนไมเทาเทยมกนทาใหประเทศบรวารเสยเปรยบเมองแม ชนชLนผปกครองในประเทศบรวารรวมมอกบเมองแมเอาเปรยบผยากไรของประเทศบรวาร และการแลกเปล�ยนสนคาท�ไมเทาเทยมกนนาไปสการดอยพฒนาของประเทศบรวาร ซ� งทLงหมดนLนาไปสความไมเทาเทยมกนทางการพฒนา และนาไปสการสญเสยอธปไตยทางเศรษฐกจในท�สด

การลงทนทางการศกษา

พฒนาทรพยากรมนษย

มนษย

มนษย

กระบวนการ

สะสมทน

เพ�มศกยภาพใน

การผลต

เพ�มศกยภาพใน

การผลต การเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจ

-7-


7. ทฤษฎระบบโลก (World System Theory) เปนการมงศกษาระบบเศรษฐกจ มนษย และอารย

ธรรมโลก โดยการวเคราะหในเชงพฒนาการทางประวตศาสตรในขอบเขตท�กวาง นาวธคดแบบองครวมมาใชในการวเคราะห ใชทฤษฎแบบไมหยดน�งตายตว มการคนควาแนวทางใหม ๆ มาใชแกปญหาบนพLนฐานของเหตผลและประสบการณจากขอเทจจรง โดยอาศยเหตการณท�ประเทศญ�ปน เกาหลใต สงคโปร สามารถพฒนาเศรษฐกจใหเตบโตไดทLง ๆ ท�เคยเปนอาณานคมมากอน การลมสลายของประเทศคายสงคมนยมท�ตดขาดความสมพนธกบระบบทนนยม และการเกดวกฤตการณในระบบเศรษฐกจทนนยมของอเมรกา อาจกลาวไดวาทฤษฎระบบโลกเปนทางเลอกใหม หลงจากมการปฏเสธทLงทฤษฎภาวะทนสมยและทฤษฎพ�งพา แนวคดนLตLงขอสมมตของระบบทนนยมโลกไว 3 ลกษณะ ไดแก กลมประเทศศนยกลาง กลมประเทศก�งเมองบรวาร และกลมประเทศเมองบรวาร ทาใหมองเหนพฒนาการของรฐในระบบตาง ๆ ท�สามารถพฒนาจากเมองบรวารไปสเมองก�งบรวารและเมองหลกได และเปนไปไดในทางกลบกน

สถานการณและปญหาดานสงคมของประเทศไทย 1. สถานการณดานประชากรและผสงอาย “ผสงอาย” เปนวาระแหงชาต จงเปนเร�องท�ทกคนตองใสใจ

ประเทศไทยเขาสสงคมผสงอายในอตราท�เรว ปจจบนมผสงอายประมาณ 7.1% อก 20 ปขางหนาจะมผสงอายประมาณ 13.8 % ของประชากรทLงหมด ถามวาจะแกปญหาเร�องผสงอายในอนาคตไดอยางไร การเตรยมการเร�องผสงอายของประเทศญ�ปน ประกอบดวย (1) ดานเศรษฐกจ มการจดตLงกองทนบานาญแหงชาต ทาใหผสงอายมกาลงซLอ ซ� งจะทาใหวยแรงงานในอนาคตสามารถผลตส�งของออกมารองรบได (2) ดานการปกครอง สวนทองถ�นของญ�ปน เชน เมองโกเบ ดาเนนการจดการศกษาใหกบผสงอาย โดยเสยคาใชจาย ซ� งมหลกสตรยอดฮตอย 3 หลกสตร ไดแก หลกสตรรองเพลง-ลลาศ-ดนตร หลกสตรเยบปกถกรอย-งานแกะสลก-งานฝมอ และหลกสตรความสมพนธระหวางประเทศ คอเรยนเร�องวฒนธรรมประเพณของตางชาตท�ตนเองสนใจ การเตรยมความพรอมเร�องผสงอายของประเทศเยอรมนน คอ จดตLงกองทนคลาย ๆ บานาญ โดยเรยกเกบจากแรงงานและนายจาง คลาย ๆ กบกองทน กบข.ของไทย การเตรยมความพรอมเร�องผสงอายของประเทศสงคโปร คอ จดตLงกองทนสารองเลLยงชพ (CPF) โดยเกบจากวยแรงงาน 16% นายจาง 20% รฐไมตองจาย ถอนไดเม�ออาย 55 ปขLนไป การเตรยมความพรอมของประเทศไทย ประกอบดวย

(1) ดานสขภาพอนามย มการประกนสขภาพฟรแตไมรวมคาเฝาไข (เปนการผลกภาระใหคนรนหลงท�ตองจายภาษ) (2) ดานเศรษฐกจ ประกอบดวย ก. กองทนประกนสงคม ซ� งเกบจากผประกอบการ(นายจาง) 5% และลกจาง 5% แตปจจบนมเพยง 76% เทานLนท�ปฏบตตาม (อก 24% ไมปฏบตตาม และยงไมครอบคลมทกอาชพ)

-8-


ข. กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ (กบข.) ครอบคลมเฉพาะขาราชการ ค. องคกรปกครองสวนทองถ�น มกองทนสวสดการฌาปนกจและเกษยณอาย โดยแบงจากรายไดรอยละ1 (ไมรวมเงนอดหนน) ครอบคลมเฉพาะขาราชการเจาหนาท�ของ อปท. ผลกระทบท�เกดขLนจากการเพ�มของประชากรผสงอาย ประกอบดวย 1. การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจชะลอตวลง ผลจากการวจยคนวยแรงงานในอนาคตจะนอยลง 2. การผลตสนคาและบรการในปจจบนไมอาจสนองตอบความตองการได 3. การบรการสงคมท�มอยในปจจบนอาจไมเพยงพอ และตองปรบปรงรปแบบใหเหมาะสม 4. การออมในระดบบคคลยงอยในระดบต�า 5. ขนาดและรปแบบของครวเรอนเปล�ยนแปลงไป

2. สถานการณดานสขภาพ อายคาดเฉล�ยของคนไทยสงขLน คอประมาณ 73-74 ป และผหญงจะมากกวา

ผชาย รอยละของประชากรท�ปวย 5 อนดบแรกไดแก โรคทางเดนหายใจ โรคระบบกลามเนLอ เสนเอน กระดกและขอ โรคระบบทางเดนอาหาร โรคหวใจและหลอดเลอด และโรคตอมไรทอ (เชน เบาหวาน) รอยละของประชากรอาย 0-5 ป ลดลงแตมแนวโนมอวนขLน การสบบหร�ในเดกยงสงอย เปนตน มาตรการและนโยบายดานสาธารณสข ไดแก การเสรมสรางสขภาพและปองกนโรค (นโยบายการสรางสขภาพและการสรางเครอขาย) การสรางหลกประกนดานสขภาพ การพฒนาคณภาพมาตรฐานการบรการสาธารณสข และการพฒนาแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก เปนตน

3. สถานการณดานแรงงาน แรงงานภาคการเกษตรมแนวโนมลดลง แตแรงงานภาคอสาหกรรมม

แนวโนมสงขLน อตราวางงานลดลง จานวนลกจางท�ประสบอนตรายจากการทางานยงสงอย ปญหาแรงงานขามชาตท�มจานวนมากขLน มผลกระทบมากขLน (บทบาทของอปท.ควรเตรยมความพรอมอยางไร และทาอยางไรใหแรงงานกลายเปนผประกอบการมากขLน)

4. สถานการณดานการศกษา อปท.ควรมสวนรวมจากทกภาคสวน อนาคตจาเปนตองมการถายโอน

การศกษา เพราะเช�อวา อปท.จดไดดกวาสวนกลาง เน�องจากมความใกลชดประชาชนมากกวา ดงนLนปญหาท�ควรขบคด เชน การบรหารจดการความร (KM) สรางความเขาใจในการศกษาตลอดชวต การมสวนรวมโดยการแลกเปล�ยนเรยนร คณภาพการเรยนการสอนโดยเฉพาะวชาคณตศาสตร คณะกรรมการสถานศกษาตองปลอดนกการเมอง อาจตองมาจากการเลอกตLง โดยมอานาจเลอกผอานวยการ และควรมธรรมนญสถานศกษา มาตรการดานการศกษา ไดแก การสงเสรมการเรยนรตลอดชวต การสรางความมสวนรวมในการจดการศกษา การพฒนาคณภาพการศกษา การปฏรปการศกษา การพฒนาโรงเรยนรปแบบใหม การจดตLงวทยาลยชมชน การจดบรการการศกษาขLนพLนฐาน 12 ป และการพฒนาระบบ Competency based skill learning

-9-


เกงขอสอบ ของ รศ.ดร.ศภวฒนากร วงศธนวส กบประเดนรอนเร(องการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 นกศกษามความ

คดเหนอยางไรกบประเดนตอไปน8

1. การกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น

2. การมสวนรวมของประชาชนในการกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น

3. สทธเสรภาพของประชาชน

4. การลดอานาจรฐ และเพ(มอานาจใหประชาชน

5. แกนและรากฐานท(ทาใหสงคมอยเยนเปนสข

คาตอบ : �� การกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น

การกระจายอานาจ (Decentralization) เปนยทธศาสตรหน�งของการบรหารบานเมองในระบอบ

ประชาธปไตย เปนการจดความสมพนธทางอานาจระหวางรฐกบประชาชนในทองถ�น โดยรฐตองมอบอานาจการปกครองใหกบประชาชนในทองถ�นเพ�มมากขLน รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 รางแรก ไดใหความสาคญกบการกระจายอานาจสองคกรปกครองทองถ�นมากพอสมควร ดงจะเหนไดจากการกาหนดเร�องการปกครองทองถ�นแยะออกมาโดยเฉพาะในหมวดท� 14 แสดงใหเหนวาไดใหความสาคญกบการปกครองทองถ�นท�จะมบทบาทสาคญในการพฒนาประเทศในอนาคต ซ� งสามารถมองเหนกรอบในการกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ�น แยกเปนประเดนไดดงนL 1. ประเดนความเปนอสระของทองถ�น รฐธรรมนญกาหนดไวชดเจนในมาตรา 272 “...รฐตองใหความเปนอสระแกทองถ�น...” และมาตรา 274 “...มความอสระในการกาหนดนโยบายการปกครอง การบรหาร การจดบรการสาธารณะ...” 2. ประเดนเร�องท�มาและโครงสรางของทองถ�น มกาหนดไวในมาตรา 275 “องคกรปกครองสวนทองถ�นตองมสภาทองถ�น และคณะผบรหารทองถ�นหรอผบรหารทองถ�น สมาชกสภาทองถ�นตองมาจากการเลอกตLง...” 3. ประเดนการกากบดแล มกาหนดในมาตรา 273 “การกากบดแลองคกรปกครองสวนทองถ�นตองทาเทาท�จาเปนตามท�กฎหมายบญญต...” และมาตรา 279 “...การแตงตLงและการใหขาราชการและลกจางขององคกรปกครองสวนทองถ�นพนจากตาแหนง ตองเปนไปตามความเหมาะสม...” 4. ประเดนการกาหนดอานาจหนาท� มกาหนดในมาตรา 274 “...ใหมกฎหมายกาหนดแผนและขLนตอนการกระจายอานาจเพ�อกาหนดอานาจหนาท�...” มาตรา 280 “...มหนาท�บารงรกษาศลปะ จารตประเพณ...” และมาตรา 281 “เพ�อสงเสรมและรกษาคณภาพส�งแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถ�นยอมมอานาจหนาท�...” 5. ประเดนการมสวนรวมของประชาชน มกาหนดในมาตรา 276 “...ใหมสทธลงคะแนนเสยงถอดถอนสมาชกสภาทองถ�นหรอผบรหารทองถ�น...” และมาตรา 277 “...มสทธเขาช�อรองขอตอประธานสภาทองถ�นเพ�อใหสภาทองถ�นพจารณาออกขอบญญตทองถ�นได...”

-10-


จาก 5 ประเดนดงกลาว จะเหนไดวามความพยายามท�จะแสดงใหเหนวารฐไดกระจายอานาจใหกบประชาชนอยางเตมท� แตเม�อเปรยบเทยบกบรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ท�ถกยกเลกไปจะเหนวามบางเร�องท�สญหายไปดวย โดยเฉพาะเร�องเก�ยวกบรายไดขององคกรปกครองสวนทองถ�น เชน มาตรา 284 (2) ของรฐธรรมนญ 2540 กลาววา “การจดสรรสดสวนภาษและอากรระหวางรฐกบองคกรปกครองสวนทองถ�น โดยคานงถงภาระหนาท�ของรฐกบองคกรปกครองสวนทองถ�นและระหวางองคกรปกครองสวนทองถ�นดวยกนเองเปนสาคญ” ปรากฏวาในรางรฐธรรมนญ 2550 ไมไดกลาวถง และประเดนการจดสรรรายไดใหทองถ�นไมนอยกวารอยละ 35 ภายในป 2549 กไมไดกลาวถง จากประเดนเหลานLทาใหมคาถามถงความจรงใจจากรฐในการกระจายอานาจสทองถ�น ภารกจ อนหนก 245 ภารกจ จาก 50 หนวยงาน และในอนาคตอนใกลกาลงจะมการถายโอนภารกจเขามาอก กบความไมชดเจนในเร�องการจดเกบรายไดเปนของตนเอง หรอความชดเจนในเร�องการไดรบจดสรรรายไดจากรฐบาล พลอยทาใหอนาคตของทองถ�นมดมนไปดวย จงเปนคาถามเกดขLนวา “รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 มเจตนาท�จะกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ�นจรงหรอ ?”

�� การมสวนรวมของประชาชนในการกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น ในบทกลาวนาของรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 วรรคสอง กลาวตอนหน�งวา “รางรฐธรรมนญฉบบท�จดทาใหมนL มหลกสาคญ เพ�อสงเสรมและคมครองสทธเสรภาพของประชาชนใหเปนท�ประจกษชดเจนย�งขLน สนบสนนใหประชาชนมบทบาทและมสวนรวมในการปกครอง และตรวจสอบการใชอานาจรฐอยางเปนรปธรรมและมสมฤทธผล...” จะเหนไดวารางรฐธรรมนญฉบบนL เนนการมสวนรวมของประชาชน โดยเฉพาะการมสวนรวมในองคกรปกครองสวนทองถ�น ซ� งเปนองคกรท�ใกลชดประชาชนมากท�สด ประชาชนสามารถมสวนรวมดงนL 1. มสวนรวมในการเขาช�อถอดถอนสมาชกสภาทองถ�นหรอผบรหารทองถ�น ตามมาตรา 276 2. มสวนรวมในการเขาช�อเพ�อเสนอรางขอบญญตทองถ�นได ตามมาตรา 277 3. มสทธและมสวนรวมในการบรหารกจการขององคกรปกครองสวนทองถ�น โดยใหองคกรปกครองสวนทองถ�นตองจดใหมวธการท�ใหประชาชนมสวนรวม ตามมาตรา 278 4. มสทธและมสวนรวมในการเขาถงขอมลขาวสาร แมไมไดกาหนดไวในหมวด 14 การปกครองสวนทองถ�น แตกไดกลาวไวในหมวดท� 3 สวนท� 10 สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน ตามมาตรา 55 - 61 การมสวนรวมของประชาชนเปนส�งสาคญตอการพฒนาประเทศในยคปจจบน หลงจากท�พบวาการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยตามแผนพฒนาฯ ฉบบท� 1-7 ประสบความลมเหลวทางดานสงคมอยางรนแรง เปนเหตใหตLงแตแผนฯ 8 เปนตนมามการปรบเปล�ยนยทธศาสตร โดยเนนการมสวนรวมของประชาชน เนนใหประชาชนเปนศนยกลางของการพฒนา และในหลกการจดทาแผนฯ 10 (พ.ศ.2550-2554) ขอท� (3) กลาววา “แผนฯ 10 เปนแผนท�มงใหทกภาคสวนในสงคมมสวนรวมในการดาเนนการในทกขLนตอนตามแผน ตLงแตรวมคด รวมวางแผน และรวมดาเนนการพฒนาตามบทบาทและความรบผดชอบของแตละภาคสวน อนเปนการระดมทรพยากรทLงจากภาครฐและนอกภาครฐและระดมพลงสงคมจากทกภาคสวนใหเปนเครอขาย รวมขบเคล�อนการพฒนายทธศาสตรของแผนฯ 10 สการปฏบต รวมตลอดทLงรวมตดตามตรวจสอบผลการดาเนนงานตามแผนอยางตอเน�อง”

-11-


ดงนLนการสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารทองถ�นมากขLน จงไมใชเพยงเฉพาะการไปใชสทธเลอกตLงเทานLน ตองใหประชาชนมสวนรวมในการรเร�ม ใหความคดเหน และการตดสนใจเชงนโยบายตอผบรหารทองถ�น โดยการใหองคกรปกครองสวนทองถ�น ตLงสภาท�ปรกษาเศรษฐกจและสงคมทองถ�น ท�ประกอบดวยตวแทนประชาคมในทองถ�นจากสาขาอาชพตาง ๆ และผทรงคณวฒ ภมปญญาทองถ�น ท�ประชาชนในทองถ�นเลอกตLงเขามาดารงตาแหนง 4 ป ทาหนาท�ใหคาปรกษา แนะนาเชงนโยบายการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของทองถ�น และใหองคกรปกครองสวนทองถ�นเปดเผยขอมลงบประมาณรายจายประจาปรวมทLงแผนงาน โครงการท�จะดาเนนงานในปงบประมาณนLนใหสาธารณชนทราบลวงหนา โดยอาจเปดเผยผานส�อมวลชนทองถ�น เชน หนงสอพมพ วทย หอกระจายขาว หรอเสยงตามสาย เปนตน ขอเสนอดงกลาวนLจะสามารถทาใหการกระจายอานาจสทองถ�นสามารถลงลกถงภาคประชาชนไดอยางแทจรง เปนการเพ�มอานาจใหแกภาคประชาชน เม�อภาคประชาชนเขมแขงกจะสามารถทาใหบรรลเปาหมายของการปกครองทองถ�น คอเสรมสรางประชาธปไตยทองถ�น และประสทธภาพการบรหารทองถ�นควบคกนไปในท�สด

�� สทธเสรภาพของประชาชน ประเดนเก�ยวกบสทธเสรภาพของประชาชนในรางรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 คอนขางจะกลาวไวอยางกวางขวาง เหมอนกบจะมเจตนาขมรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 แตทกรฐธรรมนญท�ผานมากมการบญญตเก�ยวกบสทธเสรภาพของประชาชนไวอยางกวางขวางทกฉบบ แตเวลานาไปปฏบตขLนอยกบใครท�ฉลาดแกมโกงมากกวากน ใครอาศยชองโหวของรฐธรรมนญเพ�อหาประโยชนสวนตนไดมากกวากน ซ� งจรง ๆ แลวถาผนารฐธรรมนญไปใชเปนคณท�มคณธรรมจรยธรรมจรง รฐธรรมนญคงไมถกฉกฉบบแลวฉบบเลาเชนทกวนนL ถาผนามคณธรรมจรยธรรมจรง เขยนรฐธรรมนญแคกวาง ๆ เพยงไมก�มาตรากพอ จะทาใหรฐธรรมนญสามารถยดหยนไดในทกสถานการณ ดงเชนรฐธรรมนญสหรฐอเมรกาท�ใชมา 200 กวาปแลวกยงมเพยงฉบบเดยวน�นเอง ซ� งประเดนเก�ยวกบสทธเสรภาพของประชาชนในรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 สามารถแยกเปนประเดนตาง ๆ ไดดงนL 1. มการเพ�มประเภทสทธเสรภาพมากขLนกวาเดม จากรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ไดแก 1.1 การใหสทธและเสรภาพตามพนธกรณระหวางประเทศท�ประเทศไทยรบรอง มผลผกพนเชนเดยว กบสทธและเสรภาพท�บญญตไวในรฐธรรมนญ (มาตรา 4) 1.2 การคมครองขอมลสวนบคคลไมใหถกละเมด (มาตรา 35) 1.3 เพ�มสทธในกระบวนการยตธรรม โดยการปฏรปกระบวนการยตธรรมใหประชาชนเขาถงกระบวน การยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว ท�วถง และเสยคาใชจายตามควร โดยเดก เยาวชน สตร คนพการและทพพลภาพ ไดรบการคมครองในการดาเนนกระบวนการพจารณาคดอยางเหมาะสม (มาตรา 40) และท�สาคญคอประชาชนมสทธฟองศาลรฐธรรมนญดวยตนเอง (มาตรา 208) 1.4 สทธดานแรงงานท�ไดรบการประกนความปลอดภยและสวดภาพในการทางาน รวมทLงหลกประกนในการดารงชพทLงในระหวางการทางานและเม�อพนภาวการณทางาน (มาตรา 44) 1.5 สทธและเสรภาพของส�อมวลชนไดรบการคมครอง ไมเพยงแตหามปดกจการส�อมวลชนเทานLน ยงหามแทรกแซงส�อมวลชนในการเสนอขาวสาร และหากมการดาเนนการดงกลาวไมวาทางตรงหรอทางออมกถอเปน

-12-


การใชอานาจหนาทโดยมชอบ (มาตรา 45-46) รวมทLงหามผดารงตาแหนงทางการเมองเปนเจาของกจการหรอถอหนในกจการส�อมวลชน เพ�อปองกนการใชส�อมวลชนเพ�อประโยชนของตนเอง (มาตรา 47 วรรคหา) 1.6 ประชาชนไดรบการศกษาฟร 12 ป โดยเพ�มผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ หรออยในภาวะยากลาบาก ตองไดรบการสนบสนนใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอ�น นอกจากนLการจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพหรอเอกชน การศกษาทางเลอกของประชาชน การเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรตลอดชวต ตองไดรบความคมครองและสงเสรมจากรฐเชนกน (มาตรา 48) 1.7 เดก เยาวชน และบคคลในครอบครว ไดรบสทธเพ�มขLนในการพฒนาดานรางกาย จตใจ และสตปญญา ตามศกยภาพและสภาพแวดลอมท�เหมาะสม (มาตรา 51) 1.8 บคคลท�ไรท�อยอาศยและไมมรายไดเพยงพอ มสทธไดรบการชวยเหลอจากรฐ (มาตรา 54) 1.9 ขยายสทธชมชนโดยการเพ�มสทธชมชน และชมชนทองถ�น เพ�อใหครอบคลมถงกรณการรวมตวกนของบคคลขLนเปนชมชนทองถ�นดLงเดม (มาตรา 66 วรรคหน�ง) นอกจากนLการดาเนนโครงการหรอกจกรรมท�อาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพส�งแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาต จะตองจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน (มาตรา 66 วรรคสอง) โดยชมชนมสทธท�จะฟองหนวยราชการ หนวย งานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถ�น หรอองคกรอ�นของรฐท�เปนนตบคคล เพ�อใหปฏบตหนาท�ตามท�กฎหมายบญญต 1.10 ประชาชนมสทธตดตามและรองขอ ใหมการตรวจสอบการปฏบตหนาท�ของผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาท�ของรฐ (มาตรา 61 วรรคหน�ง) รวมทLงมสทธเขาถงรายละเอยดของรางพระราชบญญตท�เสนอเขาสการพจารณาของรฐสภา (มาตรา 138 วรรคหา) นอกเหนอจากสทธในการเขาถงขอมลขาวสารของราชการ (มาตรา 55) 1.11 ในการทาสนธสญญาหรอขอตกลงระหวางประเทศทLงหลายท�มผลกระทบตอประชาชน รฐจะตองจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนกอน และเม�อมการลงนามแลวจะตองใหประชาชนเขาถงรายละเอยดของสนธสญญารวมทLงตองแกไขหรอเยยวยาผไดรบผลกระทบจากการลงนามในสนธสญญาอยางรวดเรว เหมาะสม และเปนธรรมดวย (มาตรา 186 วรรคสอง ถงวรรคส�) 1.12 ใหสทธประชาชน 100,000 คน เขาช�อเพ�อเสนอขอแกไขรฐธรรมนญได (มาตรา 282(1)) 2. ทาใหการใชสทธเสรภาพงายขLนกวาเดม โดยมมาตรการดงนL 2.1 แบงหมวดหมของสทธเสรภาพใหชดเจน เพ�อใหประชาชนอานและเขาถงรฐธรรมนญไดโดยงาย โดยแบงหมวดสทธเสรภาพของชนชาวไทยออกเปนสวน ๆ ไดแก สทธเสรภาพสวนบคคล (มาตรา 32-38) สทธในกระบวนการยตธรรม (มาตรา 39-40) สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน (มาตรา 55-61) สทธชมชน (มาตรา 65-66) สทธพทกษรฐธรรมนญ (มาตรา 67-68) ฯลฯ 2.2 สทธและเสรภาพท�รฐธรรมนญไดรบรองและคมครองไว แมยงไมมกฎหมายลกตราขLน ประชาชนกสามารถใชสทธและเสรภาพเหลานLนไดทนทโดยการรองขอตอศาล (มาตรา 28 วรรคสาม) 2.3 กาหนดใหรฐตองสงเสรม สนบสนน และชวยเหลอประชาชนในการใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ (มาตรา 28 วรรคส�)

-13-


2.4 ลดจานวนประชาชนในการเขาช�อเสนอรางกฎหมายและถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง จาก 50,000 ช�อ เหลอเพยง 20,000 ช�อ (มาตรา 160 และ 262 วรรคสาม) 3. ทาใหการใชสทธและเสรภาพมประสทธภาพและมมาตรการคมครอง โดยการบญญตให 3.1 ตดคาวา “ทLงนLตามท�กฎหมายบญญต” ออกจากทายบทบญญตท�เก�ยวกบสทธและเสรภาพทLงหลาย เพ�อสงสญญาณวาสทธและเสรภาพของประชาชนเกดขLนทนทตามรฐธรรมนญไมใชตามกฎหมาย 3.2 กาหนดระยะเวลาในการตรากฎหมายลกท�เก�ยวกบสทธและเสรภาพของประชาชนใหชดเจน (สวนใหญประมาณ 1 ป) เพ�อมใหผมอานาจถวงเวลาในกรตรากฎหมายลก อนเปนการลดรอนสทธและเสรภาพของประชาชน (มาตรา 293 และ 298) 3.3 ใหประชาชนมสทธฟองศาลรฐธรรมนญไดโดยตรง ในกรณท�มการละเมดสทธและเสรภาพท�บญญตไวในรฐธรรมนญ (มาตรา 208) 3.4 ใหชมชนมสทธฟองศาลไดในกรณท�มการละเมดสทธของชมชน (มาตรา 66 วรรคสาม) 3.5 ใหคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตฟองศาลรฐธรรมนญและศาลปกครองได ในกรณท�กฎหมาย กฎ คาส�ง หรอการกระทาใดขดตอรฐธรรมนญ และเปนผเสยหายแทนประชาชน เพ�อฟองศาลไดในกรณท�มการละเมดสทธมนษยชน (มาตรา 248(1) และ (2) 4. ทาใหแนวนโยบายพLนฐานแหงรฐมความชดเจน รอบดาน และผกพนรฐมากกวาเดม โดยการบญญตให 4.1 มการแยกแยะหมวดแนวนโยบายพLนฐานแหงรฐใหครอบคลมทดานอยางชดเจน ไมวาจะเปนดานความม�นคง ดานศาสนา สงคม การศกษาและวฒนธรรม ดานกฎหมายและการยตธรรม ดานการตางประเทศ ดานเศรษฐกจ ดานท�ดน ทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม ดานวทยาศาสตร ทรพยสนทางปญญาและพลงงาน และดานการมสวนรวมของประชาชน 4.2 กาหนดแนวนโยบายพLนฐานแหงรฐในเร�องท�สาคญเพ�มขLน เชน รฐตองพฒนระบบงานภาครฐโดยมงเนนการพฒนาคณภาพ คณธรรม และจรยธรรมของเจาหนาท�ของรฐ และสงเสรมใหหนวยงานของรฐใชหลกการบรหารกจการบานเมองท�ดเปนแนวทางปฏรประบบราชการ (มาตรา 77 (4)) จดใหมการปฏรปกฎหมายและกระบวนการยตธรรม (มาตรา 80 (5)-(6)) สงเสรมและสนบสนนใหมการดาเนนการตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (มาตรา 82) ปรบปรงระบบการจดเกบภาษอากรใหมความเปนธรรม (มาตรา 83 (3)) คมครองและรกษาผลประโยชนของเกษตรกรในการผลตและการตลาดสนคาเกษตร (มาตรา 83 (9)) จดใหมสาธารณปโภคขLนพLนฐานอนจาเปนตอการดารงชวตของประชาชนและตองระมดระวงในการกระทาอนทาใหสาธารณปโภคดงกลาวตกอยในความผกขาดของเอกชน (มาตรา 83 (11)) กาหนดหลกเกณฑการใชท�ดนตามหลกวชาใหครอบคลมทLงผนดนผนนL าท�วประเทศ ดาเนนการใหเกษตรกรมสทธในท�ดนอยางท�วถง (มาตรา 84) ฯลฯ 4.3 กาหนดใหรฐบาลท�เขาบรหารราชการแผนดนตองแถลงนโยบายตอรฐสภา ใหสอดคลองกบแนวนโยบายพLนฐานแหงรฐ โดยตองระบใหชดเจนวาจะดาเนนการใด ในระยะเวลาใด และตองจดทารายงานแสดงผลการดาเนนการวามปญหาและอปสรรคอยางไรบาง เสนอตอรฐสภาปละ 1 ครL ง 5. ใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารงานของทองถ�น และกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�นเพ�มขLน เพ�อเปนฐานของการปกครองระบอบประชาธปไตยระดบประเทศ โดยกาหนดให

-14-


5.1 องคกรปกครองสวนทองถ�นมอสระอยางเตมท�ในการบรหารงานของตนเองในทกดาน การจดทาบรการสาธารณะท�มความหลากหลาย (มาตรา 274 วรรคหน�ง) การจดโครงสรางท�คลองตว (มาตรา 275 วรรคแปด) 5.2 ปฏรประบบการบรหารงานบคคลขององคกรปกครองสวนทองถ�น โดยใหบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถ�นมสถานะเปนขาราชการเชนเดยวกบขาราชการพลเรอนท�วประเทศ มคณะกรรมการขาราชการสวนทองถ�นเปนของตนเอง มอสระจากสวนกลาง โดยใหสามารถโอนยายขาราชการระหวางองคกรปกครองสวนทองถ�นได รวมทLงการใหมรคณะกรรมการพทกษระบบคณธรรมระดบทองถ�นดวย (มาตรา 279) 5.3 เพ�มการมสวนรวมของประชาชนในระดบทองถ�น ใหประชาชนในทองถ�นสามารถลงประชามตในเร�องท�เก�ยวกบทองถ�นของตนเองได (มาตรา 278 วรรคหน�ง และวรรคสอง) ลดจานวนประชากรท�จะเขาช�อถอดถอนนกการเมองทองถ�น และการการเสนอรางขอบญญตทองถ�น (มาตรา 276 และ 277) รวมทLงการใหองคกรปก-ครองสวนทองถ�นจะตองรายงานการดาเนนงานตอประชาชน ในเร�องการจดทางบประมาณ การใชจาย และผลการดาเนนงานในรอบป เพ�อใหประชาชนมสวนรวมในการตรวจสอบกากบการบรหารจดการ (มาตรา 278 วรรคสาม) 5.4 ปรบปรงระบบการกากบดแลองคกรปกครองสวนทองถ�นใหมประสทธภาพ โดยใหมมาตรฐานกลางในการดาเนนงาน เพ�อใหองคกรปกครองสวนทองถ�นปฏบตไดเอง โดยคานงถงความเหมาะสมและความแตกตางของการพฒนาและการบรหารงานองคกรปกครองสวนทองถ�น รวมทLงการจดใหมกลไกการตรวจสอบการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถ�นโดยประชาชน (มาตรา 273 วรรคสอง)

�� การลดอานาจรฐ และเพ(มอานาจใหประชาชน รางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 สวนหน�งรางขLนมาเพ�อลดจดออนของรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ประเดนท�เก�ยวกบการผกขาดอานาจรฐ การใชอานาจแทรกแซงองคกรอสระของภาครฐ อนนามาซ� งความวนวายทางการเมอง และนาสการปฏวตลมเลกรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ในท�สด ดงจะเหนไดวารฐธรรมนญ 2540 มงเนนใหมรฐบาลท�เขมแขงมประสทธภาพ ซ� งเปนส�งท�ถกตอง แตความเขมแขงและมประสทธภาพนLน ตองไมใชการผกขาดอานาจแตเพยงผเดยว จนนาไปสการใชอานาจอยางไมเปนธรรม ดงนLนรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 จงออกมาเพ�อลดการผกขาดอานาจและสรางดลยภาพของอานาจในทางการเมอง โดยมมาตรการดงนL 1. เสรมสรางอานาจทางการเมองใหแกประชาชน เพ�อใหประชาชนเปนผเลน มใชผดทางการเมองอกตอไป ซ� งมมาตรการมากมาย เชน 1.1 การใหประชาชนมสวนรวมทางการเมองในทกดาน ไมวาจะเปนเร�องการดาเนนงานตาง ๆ ของภาครฐ (มาตรา 55, 138 วรรคหา และ 186 วรรคสอง) การทาสนธสญญา (มาตรา 186) การลงประชามตในเร�องท�สาคญและมผลผกพนการตดสนใจของรฐบาล (มาตรา 161) และการแกไขเพ�มเตมรฐธรรมนญ (มาตรา 282 วรรคหน�ง) 1.2 ใหประชาชนและชมชนมอานาจในการฟองรองรฐท�ใชอานาจไมเปนธรรมได (มาตรา 208,66 วรรคสาม) 1.3 ใหประชาชนใชสทธทางการเมองไดงายขLน เชน การลดจานวนประชาชนในการเขาช�อถอดถอนนกการเมองและการเสนอกฎหมาย ทLงในระดบประเทศและในระดบทองถ�น (มาตรา 159, 160, 276 และ 277)

-15-


2. จากดการผกขาดและการใชอานาจท�ไมเปนธรรมของรฐบาล โดยมมาตรการดงนL 2.1 ใหนายกรฐมนตรอยไดไมเกน 2 สมย หรอ 8 ป (มาตรา 167 วรรคสาม) 2.2 การตราพระราชกาหนดของรฐบาลจะตองถกตรวจสอบโดยเครงครดจากศาลรฐธรรมนญ มใชตามอาเภอใจของรฐบาลอกตอไป รฐบาลจะตราพระราชกาหนดไดกตอเม�อเปนกรณฉกเฉนท�มความจาเปนเรงดวน อนมอาจหลกเล�ยงได มใชเปนกรณท�รฐบาลตราพระราชกาหนดเพ�อหลกเล�ยงการตรวจสอบของรฐสภา (มาตรา 181) 2.3 ใหมหมวดการเงน การคลง และงบประมาณ เพ�อมใหรฐบาลใชจายเงนอยางไมมวนยทางการเงนและงบประมาณ อนจะกอใหเกดภาระทางการเงนการคลงของประเทศ (มาตรา 162-166) โดยจะตองมการกาหนดวตถประสงค กจกรรม แผนงาน และโครงการใหชดเจน (มาตรา 163 วรรคหน�ง) รายจายงบกลางตองมจานวนจากด และตองแสดงเหตผลและความจาเปนดวย (มาตรา 163 วรรคสอง) 2.4 ใหรฐสภา ศาล และองคกรอสระตามรฐธรรมนญ สามารถขอแปรญตตตอคณะกรรมาธการของสภาไดโดยตรง เพ�อมใหรฐบาลใชการจดสรรงบประมาณเปนเคร�องมอตอรองการทาหนาท�ขององคกรเหลานL (มาตรา 164 วรรคเกา) เชนเดยวกบการใหองคกรตามรฐธรรมนญสามารถเสนอแกไขกฎหมายของตนไปยงรฐสภาไดโดยไมถกรฐบาลขดขวาง (มาตรา 138(3)) 2.5 ใหองคกรอยการเปนอสระจากรฐบาล เพ�อทาหนาท�ตรวจสอบการใชอานาจรฐไดอยางเตมท� โดยเฉพาะอยางย�งการดาเนนคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง (มาตรา 246) 2.6 กาหนดขอบเขตภาระหนาท�ของรฐบาลรกษาการอยางชดเจน เพ�อมใหรฐบาลรกษาการแทรกแซงการทางานของฝายประจา และใชกลไกของรฐไปสนบสนนพรรคการเมอง และผสมครฝายตนในการเลอกตLง (มาตรา 177) 2.7 หามควบรวมพรรคการเมองท�มสมาชกสภาผแทนราษฎรในสภา ในระหวางอายของสภา เพ�อปองกนการเกดเสยงขางมากอยางผดปรกตในสภา (มาตรา 99) 3. ใหคนดมความสามารถเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร และเปนอสระจากการครอบงาของพรรคการเมอง เพ�อทาหนาท�ผแทนประชาชนอยางเตมท� โดยบญญตอยางชดเจนวา 3.1 ปรบปรงระบบการเลอกตLงสมาชกสภาผแทนราษฎรใหม ใหสมาชกสภาผแทนราษฎรท�มาจากการเลอกตLงเปนผแทนราษฎรในเขตการเลอกตLงท�ใหญขLน เพ�อใหคนดมความสามารถลงแขงขนกบคนท�ใชเงนได ปรบปรงระบบสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบบญชรายช�อ เปนระบบการเลอกตLงแบบสดสวนท�มการแบงเปนกลมจงหวด เพ�อมใหมการกระจกตวผแทนราษฎรแตในสวนกลาง และยกเลกสดสวน 5 % เพ�อใหพรรคเลกมท�น�งในสภา เพ�อใหเกดความหลากหลายในความคดทางการเมอง) 3.2 สมาชกสภาผแทนราษฎรมอสระจากมตพรรคการเมองในการตLงกระทถาม การอภปราย และการลงมตในการอภปรายไมไววางใจ (มาตรา 158 วรรคสอง) 3.3 สมาชกสภาผแทนราษฎร สามารถเสนอรางกฎหมายไดโดยไมตองขออนญาตจากพรรคการเมองของตนอกตอไป (มาตรา 138 (2)) 4. ใหสมาชกวฒสภาปลอดจากอทธพลของพรรคการเมองอยางแทจรง ดวยการกาหนดใหการไดมาซ� งสมาชกวฒสภาเปนระบบสรรหาท�มาจากจงหวดและกลมวชาชพ (มาตรา 106) แทนท�ระบบการเลอกตLง ซ� งถก

-16-


แทรกแซงโดยงายจากพรรคการเมอง ระบบสรรหาจะทาใหการเมองของประเทศไมเปนการเมองของนกการเมองท�มาจากการเลอกตLงเทานLน แตเปนการเมองของประชาชนท�มความหลากหลายทLงทางพLนท� วชาชพ และเพศ ในขณะเดยวกนกเปดโอกาสใหแกผดอยโอกาสทางสงคมดวย (มาตรา 108 วรรคสอง) 5. หามสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาแทรกแซงขาราชการประจา โดยการกาหนดหามกาวกายหรอแทรกแซง เพ�อประโยชนของตนและพรรคการเมองทLงทางตรงและทางออม โดยการปฏบตราชการหรอการดาเนนงานในหนาท�ประจา การบรรจ แตงตLง ยาย โอน เล�อนตาแหนงหรอเงนเดอน (มาตรา 275)

�� แกนและรากฐานท(ทาใหสงคมอยเยนเปนสข คาวา “สงคมอยเยนเปนสข” นLน เปนคาท�สามารถขยายความไดกวาง ดงนLนเพ�อจากดขอบเขตใหเปนรปธรรม จงอาศยวสยทศนของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท� 10 (พ.ศ.2550-2554) ท�กลาววา มงพฒนาประเทศไทยส “สงคมท�มความสขอยางย �งยน” โดยอาศยปรชญานาทาง “เศรษฐกจพอเพยง” ไดแก การยดทางสายกลาง ความสมดล รจกพอประมาณ มภมคมกน และรเทาทนโลก ควบคไปกบสงคมไทยท�พงประสงค คอเนนความเขมแขงและมดลยภาพ 3 ดาน คอ สงคมคณภาพ สงคมแหงภมปญญาและการเรยนร และสงคมสมานฉนทและเอLออาทรตอกน ซ� งรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ไดใหความสาคญและกาหนดทศทางเพ�อใหสงคมอยเยนเปนสขไวคอนขางจะครบทกดาน ตวอยางเชน 1. ประเดนสทธเสรภาพของชนชาวไทย กาหนดไวในหมวด 3 แบงออกเปน 13 สวน ไดแก สวนท� 1 บทท�วไป (มาตรา 26-29) สวนท� 2 ความเสมอภาค (มาตรา 30-31) สวนท� 3 สทธและเสรภาพสวนบคคล (มาตรา 32-38) สวนท� 4 สทธในกระบวนการยตธรรม (มาตรา 39-40) สวนท� 5 สทธในทรพยสน (มาตรา 41-42) สวนท� 6 สทธและเสรภาพในการประกอบอาชพ (มาตรา 43-44) สวนท� 7 เสรภาพในการแสดงความคดเหนของบคคลและส�อมวลชน (มาตรา 45-47) สวนท� 8 สทธและเสรภาพในการศกษา (มาตรา 48-49) สวนท� 9 สทธในการไดรบบรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐ (มาตรา 50-54) สวนท� 10 สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน (มาตรา 55-61) สวนท� 11 เสรภาพในการชมนมและการสมาคม (มาตรา 62-64) สวนท� 12 สทธชมชน (มาตรา 65-66) และสวนท� 13 สทธพทกษรฐธรรมนญ (มาตรา 67-68) 2. ประเดนแนวนโยบายพLนฐานแหงรฐ กาหนดไวในหมวด 5 แบงออกเปน 10สวน ไดแก สวนท� 1 บทท�วไป (มาตรา 74-75) สวนท� 2 แนวนโยบายดานความม�นคงของรฐ (มาตรา 76) สวนท� 3 แนวนโยบายดานการบรหารราชการแผนดน (มาตรา 77) สวนท� 4 แนวนโยบายดานการศาสนา สงคม การศกษา และวฒนธรรม (มาตรา 78-79) สวนท� 5 แนวนโยบายดานกฎหมายและการยตธรรม (มาตรา 80) สวนท� 6 แนวนโยบายดานการตางประเทศ (มาตรา 81) สวนท� 7 แนวนโยบายดานเศรษฐกจ (มาตรา 82-83) สวนท� 8 แนวนโยบายดานท�ดน ทรพยากร ธรรมชาตและส�งแวดลอม (มาตรา 84) สวนท� 9 แนวนโยบายดานวทยาศาสตร ทรพยสนทางปญญา และพลงงาน (มาตรา 85) และสวนท� 10 แนวนโยบายดานการมสวนรวมของประชาชน (มาตรา 86) 3. ประเดนการมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชน กาหนดไวในหมวด 7 (มาตรา 159-161) 4. ประเดนการปกครองสวนทองถ�น กาหนดไวในหมวด 14 (มาตรา 272-281) ซ� งทLง 4 ประเดนดงกลาว เปนความพยายามของรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ท�หวงจะใหสงคมอยเยนเปนสข

-17-


สวนของ รศ.ดร. ไพศาล สรยะมงคล

ระบบการเมองไทย

ในการบรหารงานทกประเภท จะหนไมพนท�จะกระทบกบสภาพแวดลอมท�หอมลอมองคกรอย แบงออกเปน 3 ประการ ไดแก การเมอง เศรษฐกจ และสงคม เรยกวา “สภาพแวดลอมทางการบรหาร”

ประเทศไทยมวฒนธรรมสาคญ คอ ระบบผนา ผตาม โดยมส�งแวดลอมเปนตวกาหนดหรอ

จากดวาอะไรทาไดหรอไมได โครงการขนาดใหญท�ดเหมอนจะทาไมได แตถาผนาท�ชาวบานศรทธาเปนคนรเร�มกจะไดรบการยอมรบ เชน โครงการเข�อนปาสกชลสทธg ในพระราชดารของในหลวง เปนตน ดงนLนการบรหารท�จะประสบความสาเรจ ถาเลอกผนาท�ชาวบานศรทธากจะประสบความสาเรจไดมาก ในบางครL งการแกปญหาระหวางผนาดวยกน กตองหาผนาท�ผนาดวยกนยอมรบมาชวยแกปญหา เพราะฉะนLนระบบผนา-ผตามของไทยจะเปนกลไกสาคญในการแกปญหาตาง ๆ ทกประเภท

การศกษาการเมองของไทย จาเปนตองศกษาจากอดตเพราะมความตอเน�องมาถงปจจบน ในการศกษา

การเมองไทย ส�งสาคญคอตองเขาใจวฒนธรรมการเมองของไทยเสยกอน

1. ท�มาของคนไทย เปนท�เช�อกนวา เดมคนไทยอาศยอยทางตะวนตกเฉยงใตของประเทศจน แถบ

มณฑลยนนานและเสฉวน ตอมาไดอพยพลงมาทางใตมาอยท�สวรรณภมเปน 2 ระลอก คอ ระลอกแรก ประมาณศตวรรษท� 9 (A.D.800-1200) เปนการอพยพแบบปกตทละเลกทละนอย เรยกวา Drifting migration สาเหตเกดจากตองการแสวงหาสถานท�ทามาหากนท�อดมสมบรณกวา อบอนกวา และตLงรกรากทามาหากน จะเหนวาใชเวลาอพยพสะสมประมาณ 400 ป ระลอกท�สอง ประมาณศตวรรษท� 13 (A.D.1200) เปนการอพยพขนานใหญแบบไมปกต เรยกวา Mass migration สาเหตเกดจากภยสงคราม เน�องจากเปนชวงท�เจงกสขานหรอกบไลขาน (พวกมองโกล) มอทธพลรกรานปกครองประเทศจนในนามราชวงศหยวน เม�อมองโกลรกจน จนกถอยรนมารกไทย ไทยจงถอยรนมาอยท�สวรรณภม ซ� งขณะนLนชมชนทองถ�นเดม (Stationary) คอพวกขอม มอญ พมา คนไทยอกกลมหน�งอยท�ชายแดนขอมคอสโขทย เม�อมกาลงมากพอกทาการยดกรงสโขทยเปนราชธาน จงเปนจดเร�มตนของคนไทยปจจบน วเคราะหจากหลกศลาจารกหลกแรก ๆ ซ� งอยประมาณ 4-5 หลก มขอความวา “...ดนแดนสโขทยนLแสนดหนกหนา ในนLามปลา ในนามขาว ใครใครคาชางคา ใครใครคามาคา เจาเมองใจด เล�อมใสพทธศาสนา...” ซ� งในเชงการเมองถามวาทาขLนมาทาไม เหตผลกคอ (1) เพ�อสรางความชอบธรรมในการปกครอง (Political Legitimacy) (2) ในเชงจตวทยาเปนการแสดงใหคนอ�นเหนวาเปนเมองนาอย จะไดมคนเขามาอยเยอะ ๆ เน�องจากในสมยกอนตองสรางกาลงพล (Man Power Mobilization) ในการปองกนการรกราน โดยเฉพาะจากขอมเน�องจากสมยนLนขอมมอทธพลมากและแทรกซมอยท �วไป (3) ผนาในสมยนLนตองสรางเอกลกษณตนเองขLนมา (Identity) โดยคดวาทาอยางไรท�จะใหบรรลวตถ-ประสงคท�ตLงไว จงใชวธยดอดมคตและยดผลท�เราตองการเปนหลก เรยกวาหลกปฏบตนยมหรอสมฤทธผลนยม (Pragmatism) เปนหลกนยมท�ใชหลกผลแหงการปฏบตเปนสาคญ ซ� งประเทศไทยไดใชหลกการนLบอยครL ง เชน การ

-18-


เลกทาส และการปฏรประบบราชการในสมยรชการท� 5 ใชวธคอยเปนคอยไปจงไมเกดการตอตาน ในสมยสงครามโลกครL งท� 1 ยคลาอาณานคม ไทยยดหลกวางตวเปนกลาง แตกอนสLนสดสงครามกตดสนใจเขากบฝายพนธมตร เพราะเลงเหนแลววาจะเปนฝายชนะ สวนในสมยสงครามโลกครL งท� 2 ไทยไมยกมอบอยคอตญ�ปน ทาใหญ�ปนเหนไทยเปนมตร แตภายหลงกอนสLนสดสงคราม มกลมเสรไทยเกดขLนชวยฝายสมพนธมตรรบกบญ�ปน เม�อสLนสดสงครามทาใหไทยไมแพสงครามไปดวย (ไมแพ - ไมชนะ)

2. กญแจสาคญของการเมองไทย การสรางสถาบนทางการเมองและสงคม โดยยดหลก Pragmatism

ประกอบดวย (1) ระบบการเมองการปกครอง ใชกษตรยปกครอง แบบพอปกครองลก มระฆงแขวนอยท�ประตเมองไวใหประชาชนรองทกข ซ� งพอเปนหวหนาครอบครวมหนาท�ดแลลก ๆ และครอบครว สวนลกมหนาท�เคารพเช�อฟง กลายเปนการปกครองท�เรยกวาพอขน หรอพอเมอง โดยนาระบบการปกครองเทวราชาของขอม มอญ และพมามาผสมผสานเขากบระบบพอปกครองลกตามหลกศาสนาพทธ กลายเปนแนวคดพทธราชา(Buddhist Concept of King) จงเปนการสรางแนวรวมทางวฒนธรรมทางการเมองรวมกบขอม มอญ และพมา ผสมกน ระบบราชการของไทย เปนพลงในการเปล�ยนแปลงขบเคล�อนและตอเน�องสงทางสงคม เขาใจวาเม�อมพอขน กตองมลกขนเปนขาราชการ เปนขาราชบรพารเพ�อรบงานตอจากพอขน สวนประชาชนท�วไปเรยกวาทวย ในสมยอยธยา พระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ.1444) ไดไปยดขอมแลวกวาดตอนผคน รวมทLงปราชญชาวขอมมาไวท�อยธยา จงไดมการศกษาระบบปกครองของขอมท�เรยกวา เทวราชา หรอสมบรณาญาสทธราช กลายมาเปนการผสมระหวางพทธราชา (ประชาธปไตย) กบเทวราชา (เผดจการ) แลวใชกนเร�อยมาอก 500ป จนถงยคกรงรตนโกสนทร ในสมยรชกาลท� 7 (พ.ศ.2475) คณะราษฎรไดทาการยดอานาจ และนาประเทศไทยเขาสยคประชาธปไตยแบบตะวนตก ขอท�นาสงเกตกคอ ระบบประชาธปไตยตะวนตก ไมสามารถประยกตเขากบคนไทยไดเปนเวลา 75 ปแลว ทLง ๆ ท�ระบบอ�น ๆ อยกบคนไทยมานบรอย ๆ ป (รศ.ดร.ไพศาล สรยะมงคล : สาเหตเกดจากระบบผนา-ผตาม ซ-งถา พ.ศ.2475 กษตรยเปนผ รเร- มใชจะประสบความสาเรจ แตปรากฏวาคณะราษฎรเปนผ รเร- ม คณะราษฎรไมมอานาจท-แทจรง คนท-สงกวากไมยอมรบ สวนคนท-ต-ากวากมองวารงแกเจานาย ประชาธปไตยแบบตะวนตกของไทยจงลมลกคลกคลานมาจนถงทกวนน. จงเปนบทเรยนของผนาทองถ-นวา จะเปล-ยนแปลงอะไรตองดวาบารมของตนจะเปล-ยนแปลงไดหรอเปลา ถาไมพอตองหากาลงของคนท-มบารมเพยงพอมาดาเนนการเปล-ยน) (2) ศาสนาพทธ คนไทยเม�ออพยพมาไดนาความเช�อทางศาสนามาดวย คอลทธ Animism (นบถอภตผวญญาณ) แตเวลาตLงประเทศไดไปหยบยมศาสนาพทธศรลงกา (Buddhism) มาใชผสมผสานกน (3) เศรษฐกจแบบเสร จากหลกศลาจารก “...ใครใครคาชางคา ใครใครคามาคา...” แสดงใหเหนถงระบบเศรษฐกจแบบเสร เม�อมปญหาเกดขLนระหวางกน ตดสนไมไดกมเคาะระฆงหนาประตเมองเพ�อใหพอขนตดสนให (4) วฒนธรรมทางดานภาษา กศโลบายในการสรางประเทศอยางหน�งกคอมภาษาเปนของตนเอง พอขนรามคาแหงจงไดสรางวฒนธรรมทางดานของไทย ดวยการประดษฐเปนอกษรไทยขLนมาใช จานวน 44 ตว โดยเลยนแบบอกษรขอม และมการปรบปรงในยคตอ ๆ มาจนเปนภาษาไทยในปจจบน ภาษาเปนส�งท�มความตอเน�องสงเชนเดยวกบระบบราชการไทย เชน ภาษาไทยมความตอเน�องสง บางประเทศถกยดครองตองใชภาษาอ�นเปนภาษาราชการ ใชภาษาตวเองเปนภาษาท�สอง เปนตน การมความตอเน�องสง

-19-


ประกอบกบประเทศไทยไมเคยตกเปนเมองขLนของผอ�น กษตรยไทยจงไดช�อวา “to reign but not the rule” หมายถงการขLนครองราชยโดยไมตองปกครองประเทศ มคากลาววา “การปฏวตทางการเมองนLนงาย การปฏวตทางเศรษฐกจถอวายาก แตการปฏวตทางวฒนธรรมถอวายากย�งกวา” เชน ประเทศจนปฏวตทางเศรษฐกจมา 2 ครL งแลว ครL งแรกยคเตLงเส�ยวผง และปจจบนเปนรอบท�สอง ถอวาใชระบบการตลาด (ทนนยม) เปนตวผลกดน (5) ความสมพนธกบประเทศหรอการทต เปนกศโลบายสรางความม�นคงทางการเมองอกอยางหน�ง กษตรยไทยสมยกอนพยายามเจรญสมพนธทางการทตกบตางประเทศโดยเฉพาะประเทศจน เพ�อเปนการปองกนประเทศจากพวกขอม โดยมหลกฐานสาคญท�เช�อวามการเจรญสมพนธทางการคากบจน จนไดชางปL นท�เช�ยวชาญมาปL นถวยชามสงคโลก

3. ศาสนาพทธกบวฒนธรรมทางการเมองของไทย วฒนธรรมทางการเมองของไทยผกพนมากบ

ศาสนาพทธตLงแตแรกเร�มกาเนดประเทศไทย ระบบพทธราชาเปนแนวการปกครองหน�งท�เปนหลกฐานสาคญ ซ� งศาสนาพทธเก�ยวของกบวฒนธรรมทางการเมองอยางไร มองไดเปน 3 ประเดน ดงนL (1) ศาสนาพทธเก�ยวของกบการเมอง ในระบบสงคมคนมากอนการปกครอง สมยกอนยงไมมการปกครองกน จะอยกนแบบเกLอกลชวยเหลอกน ตอมาคนเร�มมากขLน เร�มมกเลศเกดขLน เร�มมการรงแกกน ขดแยงกน มการแกงแยงชงดชงเดนกน นาไปสการท�ตองมคนมาดแล คนในชมชนจงรวมตวกนเลอกบคคลหน�งบคคลใดขLนมาเปน ผปกครอง ในทางพทธศาสนาเรยกวามหาสมถะ (Mahasammata) หรอ “อเนกชนนกรสโมสรสมมต” ซ� งเปนหวใจของระบอบประชาธปไตยท�มมากอนทางดานตะวนตกนบพนป ตรงกบทางดานตะวนตกท�เรยกวาทฤษฏสญญาประชาคม (Social Contract Theory) ท�เลอกผปกครองแลวเกดการเถยงกนระหวางนกปราชญกบผมอานาจวาไดอานาจมาอยางไร ผมอานาจบอกวาไดมาจากพระเจา แตนกปราชญหลายคนบอกวาอานาจมาจากประชาชน โดยมเง�อนไขวาไดรบเลอกแลวตองมาดแลผลประโยชนของประชาชน ซ� งถาทาไมไดประชาชนมสทธไลออกโดยการประทวงหรอวธตาง ๆ ดงนLนหลกการของศาสนาพทธกคอหวใจของระบอบประชาธปไตย เรยกวามหาสมถะ (Mahasammata) หมายถงการโหรองแสดงความยนด น�นคอเปนการทาสญญาประชาคมระหวางผปกครองและผรบการปกครอง เรยกวา Social Contract Theory ยกตวอยาง ในสมยรชกาลท� 4 ทรงใชตาแหนงกบตางชาตวา King Mongkut newly elected of SIAM เปนการแสดงใหฝร�งเหนวากษตรยไทยกไดรบเลอกตLงมาจากคณะผเลอก น�นคอเปนมหาสมถะ (2) ศาสนาพทธหลกเล�ยงการใชความรนแรง เปนการจดระเบยบสงคมโดยใชความเช�อเร�องกฎแหงกรรม (Karmic energy) มาเปนหลกคาสอน เชน “ทาดไดด ทาช�วไดช�ว” เพ�อใหเกดความเคารพ ความเกรงกลว บญบารมของผมฐานะสงกวา หลกความเช�อเร�องกฎแหงกรรมทาใหเกดความสมพนธแบบลาดบชLน (Hierarchical Structure) ดไดจากคาเรยกขาน “พ� ปา นา อา ฯ ” ทLงท�ไมไดเปนเครอญาตกน แตเปนศพทระหวางชนชLนทางสงคม และหลกกฎแหงกรรมยงทาใหคนมพฤตกรรมเปนตวของตวเองสง (Individualism) จงทาใหเกดพฤตกรรมทางสงคมท�มโครงสรางแบบหลวม ๆ (Loose Structure) คอทาอะไรตามอาเภอใจ ไมยดกฎระเบยบ แกวงไปแกวงมา เปนพฤตกรรมท�เปนแบบตวใครตวมน เกงคนเดยว ทางานเปนทมไมได ไมเกง ซ� งเปนอปสรรคตอการพฒนาในหลาย ๆ ประการ ฉะนLนผบรหารทองถ�นตองศกษานสยคนไทยใหดเพ�อประโยชนทางการบรหาร ยกตวอยางศลปะการ

-20-


ปกครอง เชน ปาย “หามจอดรถขวางประต” กบ “กรณาอยาจอดรถขวางประต ขอบคณ” จะเหนวาในนสยคนไทย ปายแรกเหนแลวอยากฝาฝน แตปายท�สองรสกเหนใจไมอยากฝาฝน (3) ศาส นาพทธตอตานการใชกาลงรนแรง จงกาหนดใหผปกครองอยภายใตกฎหรอธรรมปฏบต เรยกวาทศพธราชธรรม(Ten Kingly Virtues) หมายถงธรรมะ 10 ขอ ท�ทาใหเกดอานาจหรอบารมไดแก ทาน ศล เสยสละ ยตธรรม ถอมตน รสานก ไมโกรธ ไมใชความรนแรง อดทน และไมเปนภย วฒนธรรมทางการเมองของไทยผกพนกบพทธศาสนา ถอวากษตรยของไทยทรงไวซ� งทศพธราชธรรม การขLนมาเปนผนาหรอผปกครองจงประกอบดวย การมาจากระบวนการของกฎหมายของระบบท�ตLงขLน และตองมความชอบธรรมถกตองตามหลกทศพธราชธรรม ซ� งสามารถนามาประยกตกบผบรหารหรอผปกครองท�วไปท�ควรมทศพธราชธรรมดวย จะเหนไดวาผปกครองประเทศหลายคนท�ขาดทศพธราชธรรมกจะขาดอานาจบารมไปดวย จะเหนวาหลกของพทธศาสนาสาหรบผปกครองกคอ “คณธรรม ทาใหเกดบารม นามาซ� งอานาจ” ดงนL

Right is Might : ความชอบธรรมคออานาจ (ท-มาของผบรหารหรอผปกครองในปจจบน)

Might is Right : อานาจคอความชอบธรรม (ท-มาของทหารในอดตท-ใชวธการยดอานาจ)

ตวแบบและทฤษฎวเคราะหการเมองไทย ตวแบบ (Model) หมายถงส�งท�เราสรางขLนมาอยางงาย ๆ เพ�ออธบายส�งท�มความสลบซบซอน ใหสามารถ

มองเหนไดชดเจนย�งขLน หรอหมายถงการทาจาลองขLนมาเพ�อใหเขาใจไดงายขLน เชน การสรางตวแบบอธบายความสมพนธผนาและผตาม

ทฤษฎ (Theory) หมายถงส�งท�เกดขLนเปนปกตเปนประจา สามารถนามาใชเปนแบบแผนอางองได เชน

ทฤษฎของคารล มารกซ ใชอธบายอานาจกบชนชLนในสงคม หรอหมายถงคาบอกกลาวท�วไปท�ชL ใหเหนเปนแบบแผนท�เกดขLนเปนปกตประจาโดยผานการทดสอบหรอสมมตฐานตาง ๆ มาแลว

กรอบแนวคดในการวเคราะหการเมองไทยม 3 ทฤษฎ เปนแนวคดทฤษฎยค Classic ประกอบดวย

1. ทฤษฎของ อดม สมท : Adam Smith เขยนตาราช�อ The Wealth of Nation ไดกลาววา Selfish

& Greedy นาไปส Welth (ความม�งค�งมาจากการเหนแกตวของปจเจกบคคล) หมายถงสงคมไหนปลอยใหคนเหนแกตวและโลภ ผลรวมท�สงคมนLนจะไดคอความม�งค�ง เชน ถารฐปลอยใหประชาชนมอสระในการทามาหากนอยางเสร สงคมนLนจะมความม�งค�ง อนเปนท�มาของหลกเศรษฐศาสตรท�เรยกวา การคาเสร

2. ทฤษฎของ เจมส เมดสน : James Medison กลาววา Ambitions Check Ambitions นาไปส

Democracy (สงคมไหนกตามถาเอาความทะเยอทะยานของบคคลมาควบคมได จะเปนประชาธปไตย) หมายถงหลกการกระจายอานาจ หรอใชการถวงดลอานาจของประชาชนหรอกลมตาง ๆ เพ�อนาไปสการเปนประชาธปไตย เน�องจากจะเกดการเจรจาตอรองประนประนอมกน (Bargaining / Compromise) ท�สาคญประชาธปไตยจะเกดขLน

Virtues : คณธรรม Merit : บารม Power : อานาจ

-21-


ไดกตอเม�อ ผนาม Elite’s Commitment ตอระบอบประชาธปไตยอยางแทจรง การดอยการศกษาของประชาชนไมใชสาเหตของการไมสามารถพฒนาระบอบประชาธปไตย แตเปนเพราะผนาไมยดม�นในระบอบประชาธปไตย และไมยอมใหประชาชนมประชาธปไตย

3. ทฤษฎของ แมคเคยเวลล : Machiavelli กลาววา Fear นาไปส Security (ความกลวนาไปสความ

ม�นคง) หมายถง การใชอานาจบาตรใหญ การทาใหเกดความกลวเปนเคร�องมอในการปกครองประเทศ ทาใหประเทศเกดความม�นคง นกปกครองท�ดตองมความกลาหาญอยางราชสห และมเลหเหล�ยมชLนเชงเย�ยงสนขจLงจอก สรป 3 แนวคด “ถาอยากไดประชาธปไตย กกระจายอานาจ” : เจมส เมดสน “ถาอยากไดความม�งค�ง กเปดเสร” : อดม สมท “ถาอยากไดความม�นคงของรฐ กทาใหเกดความกลว : แมคเคยเวลล

การศกษาบทบาททางการเมอง ตามหลกทฤษฎผนา (Elite Theory) แบงคนในสงคมออกเปน 2 กลมคอ

ผนาและผตาม ดงนLนถาจะศกษาบทบาททางการเมองตองศกษาจากผนา ซ� งวธคนหาตวผนาม 2 วธ ไดแก (1) คนหาจากตาแหนงท�เปนผนา (Positional Approach) หมายถง ผนาโดยตาแหนง (2) คนหาจากความมช�อเสยงเคารพศรทธา (Reputational Approach) หมายถงปราชญชาวบาน หรอภมปญญาทองถ�น อาจจะไมมตาแหนงอะไรเลย แตมอทธพลตอความคดความศรทธาของชาวบาน

ตวแบบการวเคราะหการเมองไทย ประกอบดวย

1. ตวแบบการวเคระหผานวฒนธรรม (Cultural Analysis Model) เปนแนวคดแบบเหนพองกบ

ผนาของสงคม วฒนธรรมความเช�อของพทธศาสนาและศาสนาพราหมณเร�องกฎแหงกรรมและเทวราชา มสวนทาใหคนไทยเฉ�อยชาไมกระตอรอรนทางการเมอง และไมคดเรยกรองตอผปกครอง ซ� ง John Girling เรยกแนวคดนLวา Consensual View ตรงกบ Almond & Verba เรยกพฤตกรรมเฉ�อยชาทางการเมองนLวา Subject Political Culture

2. ตวแบบระบบอปถมภ (Clientelism) เปนระบบเกLอกลชวยเหลอกน มลกษณะเดน 4 ประการ ไดแก

2.1 ความสมพนธเชงค (Dyadic Relations) เปนความสมพนธของคนท�มลกษณะเปนคหรอเปนกลม เชน เปนแกงค เปนกวน เปนกก (Clique), Clique + sect = clect หมายถงกกใหญ ๆ 2.2 ความสมพนธแนวด�ง(Vertical Relations) เปนความสมพนธท�ไมเทาเทยมกนระหวางนายกบลกนอง 2.3 ความสมพนธแบบเกLอกล (Reciprocal Relations) เปนความสมพนธท�มการตอบแทนซ�งกนและกน ซ� งแตละฝายอาจบอกเลกความสมพนธซ� งกนและกนได เชน ถานายเอาเปรยบลกนอง ๆ กจะเอาตวออกหางคอย ๆ ตดความสมพนธจากไป 2.4 ความสมพนธสวนตว (Personal Relations) เปนความสมพนธท�มพLนฐานมาจากเครอญาต หรอสถาบนเดยวกน หรอทองถ�นเดยวกน เปนวฒนธรรมความเช�อท�ไมมองคกรมารองรบ ขอเสยของระบบอปถมภคอ เลนพรรคเลนพวก ขาดหลกคณธรรม ความโปรงใส อาจเกดการชวงชงตาแหนงกน ในทางการเมองทาใหมการแจกเงนซLอเสยง โดยใชระบบอปถมภท�เคยชวยเหลอเกLอกลกนมา แลว

-22-


ชวยกนปกปด เปนเร�องท�แกไขไดยาก อาจใชกลยทธสงเสรมบทบาทกลมผลประโยชนขLนมาแทนท โดยไปคดคนนโยบายเพ�อนามาเสนอใหประชาชนและกลมผลประโยชนตดสนใจเลอกตน คาศพทของคนไทยคาหน�งท�ทาใหเกดระบบอปถมภ คอคาวา “ฝากตว” ทาใหระบบอปถมภของไทยแกไขไดยากย�งขLน เชน ผมขอฝากเนLอฝากตวดวยนะครบ

3. ตวแบบระบบราชการ (Bureaucratic Policy Model) โดย Fred W. Riggs ไดศกษาและเสนอ

ตวแบบอามาตยาธปไตย ซ� งเปนตวแบบการวเคราะหการเมองไทย โดย Focus ไปท�ระบบราชการไทย วามลกษณะเปนกกเปนเหลา(ciect) เปนระบบอปถมภท�ชวงชงอานาจกนทLงในเร�องตาแหนงสาคญและงบประมาณ ซ� งเปนพลงในระบบราชการ (กระทรวง ทบวง กรม) ท�มความสมพนธกบพลงนอกระบบราชการ (สภาผแทนฯ พรรคการเมอง กลมผลประโยชน ส�อมวลชน และประชาชน) ในลกษณะของการครอบงา ควบคม และตรวจสอบพลงนอกระบบราชการอย

4. ตวแบบกลมผลประโยชน (Group Model) เปนการรวมตวกนตLงแตสองคนขLนไป ท�ม

ความสมพนธกนในแนวนอน เปนความสมพนธกนแบบทางการ มผลประโยชนหรออดมการณรวมกน สมาชกในกลมมหนาท�และบทบาทใหเลนแตกตางกนไป ซ� งพลงของกลมผลประโยชนในการผลกดนนโยบายจะมมากนอยแตกตางกนขLนอยกบ ขนาดของกลม ศกดg ศรของอาชพ ระเบยบวนยของกลม ทรพยากรหรอกาลงในการผลกดน จงหวะและโอกาส ตลอดจนกลยทธในการตอสเรยกรอง เชน เดนขบวนประทวง เปนตน แตจะประสบผลสาเรจหรอไมขLนอยกบลกษณะของผนากลม ประสบการณ ความชอบธรรมในเร�องท�เรยกรอง ความมงม�นของกลม และขวญกาลงใจของกลม ระบบกลมผลประโยชนกาลงจะเขามาแทนท�ระบบอปถมภ ซ� งสามารถแกระบบอปถมภในสงคมไทยไดโดยการสรางกลมผลประโยชนใหเขมแขง ถากลมผลประโยชนเกดขLนมากและมผนาท�มความสามารถจะทาใหกลมมวนย ดงนLนเม�อจะทาอะไรกสามารถใชกลมผลประโยชนเปนกลไกในการผลกดน ทาใหในอนาคตการซLอสทธขายเสยงจะคอย ๆ ลดนอยลงและหมดไปในท�สด

5. ตวแบบทฤษฎระบบ (System Theory Model) โดย David Easton เปนตวแบบการวเคราะหท�

มงพจารณาความสมพนธของปจจยนาเขากบระบบการเมอง กอนท�จะออกเปนนโยบายหรอผลกระทบ ดงนL

พลงนอกระบบราชการ

- สภาผแทนฯ - พรรคการเมอง - กลมผลประโยชน - ส�อมวลชน - ประชาชน

พลงในระบบราชการ

- กระทรวง - ทบวง - กรม

ชวงชงตาแหนงสาคญ

ชวงชงงบประมาณ

-23-


- demands : เรยกรอง นโยบาย - Policy - supports : สนบสนน กฎหมาย - Laws การกระทา - Action etc. (ปฏกรยาสะทอนกลบเกดจากการไมสามารถสนองตอบ Input หรอตอบสนองไมถง 100%)

6. แนวคดของกลมเสรนยม (Liberal) หลงสงครามโลกครSงท� 2 กลาววาสงคมท�มเศรษฐกจลาหลง

หรอประเทศยากจนจะเกดชองวางระหวางคนรวยกบคนจนและเกดความรนแรงทางการเมอง โดยเปรยบเทยบวาประเทศท�เศรษฐกจลาหลง (Socio-economic Backwardness) จะมการปกครองท�เปนเผดจการ (Arbitrary rule) มชองวางทางเศรษฐกจสง (Socio-economic gaps) และมการใชความรนแรงทางการเมอง (Political violence) สวนประเทศท�พฒนาแลว (Developed Country) จะมการปกครองท�เปนประชาธปไตย (Democratic rule) มความเสมอภาคทางสงคม (Socio-economic equality) และมเสถยรภาพทางการเมอง (Political stability) การเปรยบเทยบดงกลาวไดรบการคดคานโดย Huntington & Nelson โดยกลาวแยงวาไมใชเปนคาตอบแบบงาย ๆ อยางนLน (No Easy Choices) และกลาววารปแบบการปกครองท�เปล�ยนจากแบบหน�งเปนอกแบบหน�งจะมเสถยรภาพหรอไมขLนอยกบตวแปรท�เรยกวาการมสวนรวม (Participation) พรอมกบเสนอ 4 ตวแบบ ไดแก (1) ตวแบบคณาธปไตย (Autocratic Model) เปนตวแบบของชนชLนปกครองท�ปกครองโดยขนนาง สวนใหญเปนอนรกษนยม ไมคอยมการพฒนาหรอพฒนาชา ๆ จนเปนระดบชนชLนกลาง เชน การปกครองยคสโขทย (2) ตวแบบระบบนายทน (Bourgeois Model) เปนรปแบบการปกครองโดยชนชLนท�เปนนายทน จะมการพฒนามากกวา ไดประโยชนมากขLน กาไรมากขLน จนเกดชนชLนใหม ๆ กลายเปนนายทน (3) ตวแบบนกบรหารมออาชพ (Technocratic Model) เปนรปแบบการปกครองโดยมออาชพ ท�ทาใหเกดการพฒนาเศรษฐกจสงคมอยางรวดเรว แตวฎจกรความช�วรายของตวแบบนLกคอ ประชาชนมสวนรวมทางการเมองนอย มเสถยรภาพทางการเมองนอย เพราะมการกดข�คนจน กรรมกร เกษตรกร ชาวไร ชาวนา ย�งพฒนากย�งเกดชองวางทางเศรษฐกจระหวางคนรวยกบคนจนมากขLน สดทายกจะเกดการเรยกรอง น�นหมายถงการระเบดตวของการมสวนรวม (Participation explosion) (4) ตวแบบประชาชน (Populist Model) เปนรปแบบการปกครองโดยใหประชาชนเปนใหญ มสวนรวมทางการเมองมาก มความเทาเทยมทางเศรษฐกจสงคมมากทาใหมการพฒนาเศรษฐกจสงคมนอย มเสถยรภาพทางการเมองนอย เพราะมการประทวงเรยกรองมากขLน สดทายกเกดการหบตวของการมสวนรวม (Participation Implosion) น�นหมายถงทหารออกมาทาการปฏวตรฐประหาร เชน ประเทศไทย

เทคนคในการศกษาการเมองไทย ประกอบดวย

1. Personages หมายถง ศกษาจากบคคลสาคญ ถอวาเปนเนLอหาของการเมองไทย เน�องจากสวนใหญการเมองจะอยในมอผนา

Political System (Conversion Process)

- ระบบการเมอง

Input - สงคม Output - ผลกระทบ

Feedback

-24-


2. Personal linkage หมายถง ศกษาจากความเช�องโยงระหวางบคคลสาคญ ซ� งเปนเนLอหาทางการเมองเชนกน เชน ดวาไปเช�อมโยงท�เซฟเฮาสไหน จบการศกษาจากสถาบนใด รนใด เปนเพ�อนกบใคร เปนตน 3. Stabilizing influence หมายถง ศกษาจากพลงท�กอใหเกดเสถยรภาพ เชน บทบาทของสถาบนกษตรยในการไกลเกล�ยเหตการณ เปนตน 4. Personalized conflict หมายถง ศกษาจากความขดแยงสวนบคคล เน�องจากการเมองของไทยเกดจากความขดแยงสวนบคคลมากกวาเชงนโยบาย 5. Policy conflict หมายถง ศกษาจากนโยบาย บางครL งการเมองไทยกนาเอานโยบายหรอโครงการมาตอสกน เชน นโยบายของพรรคไทยรกไทย ซ� งในอนาคตจะมการใชวธนL สงขLน 6. Pluralist society หมายถง ศกษาจากสงคมพหนยม หรอกลมผลประโยชนท�วไป

7. ตวแบบประชาธปไตยสามฐาน (Three - Pronged Democratic Model or Pisan’s Model) เปนตวแบบท� รศ.ดร.ไพศาล สรยะมงคล เขยนหนงสอช�อ “กระบวนการสรางสถาบนทางการเมองในระบอบประชาธปไตยในประเทศไทย” โดยมองวาเนLอหาการเมองของไทยมการพฒนาไปสอกรปแบบหน�งแลว การอธบายดวยตวแบบตาง ๆ อาจไมครอบคลมถง เน�องจากในสงคมตะวนตกจะมเพยงระบบราชการ (รฐบาล) และนอกระบบราชการ (ประชาชน) ซ� งประชาชนแสดงออกผานพรรคการเมอง เม�อพรรคการเมองเปนรฐบาลกกาหนดนโยบาย แลวภาคราชการกนาไปปฏบต ถาถกใจกเลอกพรรคเดม ไมถกใจกเลอกพรรคใหม วนเวยนอยเชนนL แสดงใหเหนวาภาคราชการรบใชประชาชน ประชาชนเปนเจาของอานาจ ใชอานาจเลอกตวแทนเขาไปทาหนาท� แตของไทยมตวแปรท�มพลงสาคญ 3 ตวแปร ไดแก กษตรย ระบบราชการ และพลงนอกระบบราชการ (รฐสภา พรรคการเมอง กลมผลประโยชนมากกวา 1,000 กลม และส�อมวลชน) ทLงสามตวแปรมปฏสมพนธกนในรปแบบของรฐธรรมนญ เม�อเปนเชนนL จงนาจะมตวแบบท�สะทอนใหเหนไดชดเจนขLน เรยกวา ตวแบบประชาธปไตยสามฐาน

ความหมายของการปกครองแบบประชาธปไตย

สามฐาน คอ ระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ภายใตกรอบรฐธรรมนญ ท�มการตรวจสอบ ถวงดล อานาจและอทธพลซ�งกนและกนระหวาง 3 สถาบน โดยท�พระมหากษตรยทรงมฐานะสงสด และอยเหนอ การเมอง แตเขามาใชพระบารมเพ�อไกลเกล�ยหรอระงบ ปญหาในยามวกฤต ระบบราชการไทยมพลงอานาจ

แฝงอยอยางตอเน�องยาวนานมาตLงแตสม◌ยโบราณ ซ�ง แมแต Fred W. Riggs ยงวเคราะหการเมองไทยโดย ใหความสาคญกบระบบราชการไทย สวนพลงนอก ระบบราชการ (รฐสภา พรรคการเมอง กลมผลประโยชนมากกวา 1,000 กลม และส�อมวลชน) เปนผลมาจากการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไทย ท�เพ�มความเขมแขงมาจากการตอสทางการเมอง

Kingship สถาบนกษตรย

Bureaucracy ระบบราชการ

Extra -

Bureaucracy พลงนอกระบบ

-25-


โดยสรปกคอ ภาวะการแขงขน ขดแยง และประนประนอมกนทางการเมองไทยนLน เกดขLนภายใต 3 Prong นL โดยเปนพลงท�คานอานาจซ�งกนและกน คอยตรวจสอบกน ไมจาเปนตองขดแยงกน ถาขดแยงมกเกดจากความคดเหนสวนบคคล ถาเกดเหตการณท�ไมใชระบบตองอาศยบารมของกษตรยในการไกลเกล�ย

เกงขอสอบ ของ รศ.ดร.ไพศาล สรยะมงคล กบประเดนรอนเร(องการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ในปจจบน ให

นกศกษาวเคราะหรฐธรรมนญวามลกษณะเปนอยางไร มการกระจายอานาจมากข8น หรอวารวมศนย

อานาจมากข8น ในการอธบายใหนาหลกทฤษฎท(ไดศกษามาอางอง อยางสมเหตสมผล รางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 เกดขLนเน�องจากมการปฏวตลมเลกรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 เม�อวนท� 19 กนยายน พ.ศ. 2549 ซ� งคณะผทาการปฏวตนาโดย พล.อ.สนธ บญยรตนกลน อางวารฐบาลชดกอนนLนใชชองโหวของรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 หาประโยชนสวนตน ทาใหเกดการคอรบช�นเชงนโยบายอยางกวางขวาง ผกขาดอานาจรฐ ใชอานาจอยางไมเปนธรรม การดาเนนการทางการเมองขาดความโปรงใส ไมมคณธรรมและจรยธรรม ระบบการตรวจสอบการใชอานาจรฐลมเหลวถกแทรกแซง การใชสทธและเสรภาพของประชาชนไมไดรบการคมครองอยางเตมท� นาไปสความวนวายทางการเมอง มการชมนมประทวงยดเยLอ หม�นเหมตอความม�นคงของชาตและการจาบจวงเบLองสง นามาซ� งความแตกแยกในสงคม ดงนLนรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 จงพยายามท�จะรางเพ�ออดชองโหวของรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 น�นเอง ถามองจากภาพรวมของรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ถอวามเจตนาท�ด แตกระบวนการในรางคอนขางรวบรด ถกจากดใหอยในกรอบเวลาไมเกน 1 ป ตLงแตกระบวนการเร�มสรรหาสมาชกสภารางรฐธรรมนญ สอบถามความคดเหนจากประชาชน จดทารปเลม และนามาประกาศใช เพ�อจดใหมการเลอกตLงท�วไปใหทนภายในป 2550 ซ� งธรรมชาตของการดาเนนงานไมวาเร�องอะไรกตาม ถาคอนขางจะรวบรดเรงดวนมกจะขาดความละเอยดรอบคอบ เม�อเปรยบเทยบกบการรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ซ� งเกดขLนในชวงภาวะบานเมองเปนปกตทางการเมอง มเวลากล�นกรองสรรหาสมาชกสภารางรฐธรรมนญ มเวลาเตรยมการและทาประชาพจารณสอบถามความเหนจากประชาชนอยางเตมท� จนไดช�อวาเปนรฐธรรมนญฉบบประชาชน ท�ประชาชนมสวนรวมมากท�สด มความละเอยดรอบคอบ และถอวาเปนประชาธปไตยมากท�สด แตกยงมชองโหวอนเปนสาเหตใหถกยกเลกในท�สด ซ� งหากมองเจตนารมณของรฐธรรมนญทกฉบบท�ผานมา ลวนแตตองการนาพาประเทศชาตใหพฒนาเจรญรงเรอง แตคนปฏบตกลบพยายามหาชองโหวของรฐธรรมนญ ถาเปนเชนนLนตอใหรางรฐธรรมนญอกก�ฉบบกไมสามารถใชปกครองประเทศได เน�องจากรฐธรรมนญทกฉบบรางขLนโดยคนยคปจจบน เม�อถงอกยคหน�งกจะลาหลงไมทนยคสมย รฐธรรมนญจงมชองโหวทกฉบบ ซ� งถาตองการไมใหรฐธรรมนญมชองโหว ควรกาหนดเพยงกรอบกวาง ๆ มมาตราหลก ๆ เพยงไมก�มาตราไมก�หมวด แลวคอยใชกฎหมายลกประกอบเอกภายหลง ถาเปนอยางนLไดรฐธรรมนญ จะมความยดหยนสง สามารถใชปกครองประเทศไดทกยคทกสมย จากการลมเลกรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 จะเหนไดชดเจนถงความออนแอของระบบท�มการมสวนรวมมาก ตามหลกการมสวนรวม (Participation) ของ Huntington & Nelson ท�บอกวา ตวแบบประชาชน (Populist Model)

-26-


เปนรปแบบการปกครอง โดยประชาชนเปน ใหญ มสวนรวมทางการเมองมาก มความ เทาเทยมทางเศรษฐกจมาก ทาใหมการพฒนา ทางเศรษฐกจสงคมนอย มเสถยรภาพทางการ เมองนอย สดทายจะมการประทวมมากขLน จนทาใหมการหบตวของการมสวนรวม (Par- ticipation Implosion) น�นกคอทหารออกมา ทาการปฏวตรฐประหาร ลมเลกรฐธรรมนญ ด�งเชน 19 กนยายน 2549 ท�ผานมา รางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ท�ออกมา ถามองอยางผวเผน เหมอนกบพยายามทาให เปนประชาธปไตยมากท�สด เพ�ออดชองโหว ของรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 โดยการพยายาม กระจายอานาจตามหลกการของเจมส เมดสน (James Medison) ท�กลาววา “สงคมไหนก ตาม ถาเอาความทะเยอทะยานของคนมาควบคมไวได จะเปนประชาธปไตย” จะเหนวารางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 พยายามเขยนเพ�อใหประชาชนเหนวามสทธเสรภาพอยางมาก โดยบรรจเร�องสทธเสรภาพของชนชาวไทยไวท�หมวด 3 มากถง 13 สวน 43 มาตรา (มาตรา 26-68) ในหมวดสาคญของการปกครองประเทศ ไดแกหมวด 5 แนวนโยบายพLนฐานแหงรฐ กยงกาหนดแนวนโยบายการมสวนรวมของประชาชนไวใน สวนท� 10 (มาตรา 86) นอกจากนLนยงบรรจหมวด 7 การมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชน (มาตรา 159-161) และหมวด 14 การปกครองสวนทองถ�น (มาตรา 272-281)

มการกาหนดใหมองคกรอสระรวมในการถวงดลตรวจสอบการใชอานาจรฐ โดยม กาหนดไวในหมวด 11 องคกรตามรฐธรรมนญ ม 2 สวน ไดแก สวนท� 1 องคกรอสระตามรฐธรรมนญ ประกอบดวย คณะกรรมการการเลอกตLง (มาตรา 224-234) ผตรวจการแผนดนแหงรฐสภา (มาตรา 235-238) คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (มาตรา 239-244) และคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (มาตรา 245) สวนท� 2 องคกรอ�นตามรฐธรรมนญ ประกอบดวย องคกรอยการ (มาตรา 246) คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (มาตรา 247-248) และสภาท�ปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (มาตรา 249) นอกจากนLยงมหมวดในการตรวจสอบการใชอานาจรฐโดยตรงบรรจอยในหมวด 12 ม 4 สวน (มาตรา 250-269) และมหมวดวาดวยเร�องจรยธรรม ของผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาท�ของรฐ (มาตรา 270-271) จะเหนวารางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 พยายามชL ใหเหนวาใหอานาจประชาชนมากเพ�อถวงดลในทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองการปกครอง นอกจากนLยงมการแบงแยกอานาจเพ�อใหเหนวามการถวงดลภายในระหวางกน โดยกาหนดใหกลไกการปกครองแบงออกเปน 3 ฝาย คอ ฝายนตบญญต อยในหมวด 6 รฐสภา มทLงหมด 9 สวน (มาตรา 87-158) ฝายบรหาร อยในหมวด 9 คณะรฐมนตร (มาตรา 167-192) และฝายตลาการ อยในหมวด 10 ศาล มทLงหมด 6 สวน (มาตรา 193-

ความเทาเทยมทาง

เศรษฐกจ-สงคมมาก

การมสวนรวม

ทางการเมองมาก

การพฒนาทาง

เศรษฐกจ-สงคมนอย

เสถยรภาพ

ทางการเมองนอย

Participation Implosion

การหบตวของการมสวนรวม

-27-


223) ซ� งทLง 3 ฝายมหลกการคอ มอานาจแยกจากกนอยางเดดขาด โดยอานาจท�ฝายหน�งม จะถกกาหนดใหถวงดลอานาจของอก 2 ฝาย แตละฝายมวธท�คอยคานอานาจฝายอ�น เพ�อมใหใชอานาจเกนขอบเขต เรยกวาระบบการตรวจสอบถวงดล (Check and Balance) จะเหนวารางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 พยายามชL ใหเหนวาไดกระจายอานาจและใหสทธเสรภาพแกประชาชนทLงโดยทางตรงดวยตวประชาชนเอง และโดยทางออมผานองคกรตามรฐธรรมนญเพ�อใหเกดการถวงดลตรวจสอบการใชอานาจของรฐ และยงพยายามชL ใหเหนวามการแบงแยกอานาจปกครองและตรวจสอบถวงดลซ� งกนและกนระหวาง 3 ฝาย ไดแก ฝายนตบญญต ฝายบรหาร และฝายตลาการ เปนไปตามหลกการของเจมส เมดสน (James Medison) แตเมดสนไดกลาวเพ�มหลงจากท�ไดอานรฐธรรมนญแหงประเทศสหรฐอเมรกา ซ� งถอวาเปนฉบบแรกของโลกและเปนฉบบเดยวของสหรฐอเมรกา เขาไดเหนความเรยบงายของรฐธรรมนญ ไมกาหนดรายละเอยดมาก ส�งท�กาหนดเปนเพยงหลกการกวาง ๆ เทานLน โดยจะเปดชองเอาไวเพ�อใหมการแกไขเพ�มเตมไดตามสมควร ดงนLนรฐธรรมนญสหรฐจงมความยดหยนมาก เขาจงกลาววา “ในการกาหนดระบบท�เราประสงคจะใหอยย �งยนไปอกหลายยคหลายสมย เราตองไมมองขามความเปล�ยนแปลงซ�งจะมมากบยคสมย” ซ� งความยดหยนน�เอง คอ ความแขงแกรงท�ย�งใหญท�สดขอหน�งของรฐธรรมนญสหรฐ ท�เขยนขLนมาตLงแต ค.ศ.1789 มอายยนนานกวา 200 ปแลว ดงนLนถามองรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ใหลกลงไปจะมองเหนความไมยดหยนซอนอย คลายกบมเจตนาซกซอนอะไรบางอยางเอาไวภายใน ซ� งอาจนาสการรวมศนยอานาจในภายหลง สามารถแบงไดอยางนอย 3 ประการ ดงนL ประการท�หน�ง เร�องเขตเลอกตLง ในมาตรา 92 (1) กาหนดใหมการแบงเขตเลอกตLง แตเปนเขตขนาดใหญ โดยใหมการเลอกตLง ส.ส.เขตเลอกตLงละ 3 คน เม�อมองจากประเดนนLแสดงวาประชาชน 1 คน สามารถกาได 3 เบอร จงไมใชหลกการแบบ “one man one vote” ซ� งกหมายถงการเลอกแบบรวมเขตน�นเอง ประเดนนLทาใหประชาชนเสยโอกาส เชน จงหวดชมพร คากวาม ส.ส.ไดประมาณ 2 คน (จากเดม 3 คน) เดม ส.ส. แยกเขตกน จะแขงขนกนลงพLนท� ย�งถาเขตใดมผสมครจากหลายพรรค กจะมวาท� ส.ส. เขาถงประชาชนหลายคน แตเม�อมลกษณะรวมเขต จงหวดชมพรถอวาเปนเขตเดยว วาท� ส.ส.มพLนกาเนดท�ทองถ�นใดกจะพยายามลงพLนท�ในทองถ�นตนมากกวาทองถ�นอ�นท�ตนเองไมคอยรจก และย�งการเลอกตLงใกลเขามา โอกาสท�วาท� ส.ส.จะลงพLนท�ในท�กนดารย�งเปนไปไดนอยมาก เน�องจากลงพLนท�ลาบากและประชาชนนอยแถมยงกระจายตวกวาง สวนใหญจะหาเสยงกระจกตวอยแตในเมอง ซ� งมพLนท�แคบกวามประชาชนอยหนาแนนกวา ประเดนนLจะเหนไดวาโอกาสเขาถงประชาชนของวาท� ส.ส.มนอยกวารฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ท�กาหนดใหมแบงเขตเลอกตLงเขตละ 1 คนและประชาชนใชสทธแบบวนแมนวนโหวต ประการท�สอง ในมาตรา 106 เร�องเก�ยวกบวฒสมาชก กาหนดใหมาจากการสรรหาตามขอเสนอของคณะกรรมการสรรหา ประเดนนLขดแยงกบหลกประชาธปไตยโดยตรง เน�องจากเปล�ยนจากเลอกตLงตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 มาเปนการสรรหา ซ� งอาจหมกเมดและซกซอนพรรคพวกของตนไวท�คณะกรรมการสรรหา ซ� งจากสองประเดนนLถามการตอสายทายาททางการเมองเอาไว จะเหนไดวา จากวฒสมาชกจานวน 100 คน มาจากจงหวดละ 1 คน สามาระสรรหาพวกของตนไดเกอบทLงหมด ท�เหลออก 24 คน กาหนดใหสรรหาจากองคกรตาง ๆ เชน องคกรภาครฐ องคกรเอกชน องคกรวชาชพ ซ� งทาใหงายตอการสรรหาพวกของตน โดยสรป ส.ว. ทLง 100 คน เปนพวกของตน เม�อรวมกบ ส.ส.ในสภาเปนรฐสภาแลว ถงแมตนมเสยงสนบสนนจาก ส.ส. ไมถงคร� ง สมมตวามเพยง 160

-28-


คน แตเม�อรวมกบ ส.ว. แลว ตนมเสยง 260 เสยง เกนคร� งหน�งของรฐสภา ซ� งม 500 คน สองประเดนนLสามารถชL ใหเหนวาระซอนเรนแบบรวมศนยอานาจเอาไว ประการท�สาม เร�องอานาจศาล จากภาพรวมจะเหนไดวาถาเกดการผดพลาดจาก 2 ประเดนแรก มความวนวายถงขLนเกดวกฤตทางการเมองขLน อานาจทLงหมดจะมาอยท�ศาล โดยไดใหอานาจศาลไวมากจนเปนท�วพากษวจารณกนมาก เชน ในมาตรา 107 คณะกรรมการสรรหา ส.ว.สวนหน�งมาจากศาล อกสวนหน�งมาจากองคกรอสระตามรฐธรรมนญ ในขณะท�คณะกรรมการสรรหาองคกรอสระตามรฐธรรมนญสวนหน�งกมาจากศาลอก ไมวาจะเปนการสรรหาคณะกรรมการการเลอกตLง (มาตรา 226) การสรรหาผตรวจการแผนดนของรฐสภา (มาตรา 236) การสรรหาคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (มาตรา 239) และการสรรหาคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (มาตรา 245) เม�อมองภาพรวมจะเหนไดวาอานาจของฝายตลาการ คอนขางจะมมากกวาฝายนตบญญตและฝายบรหาร ผดกบหลกการของเจมส เมดสน ท�อานาจทLงสามฝายจะตองมการถวงดลซ� งกนและกน โดยสรปจะเหนไดวารางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ถามองแบบผวเผนเหมอนกบมการกระจายอานาจมากขLน มความเปนประชาธปไตยมากขLน แตเม�อมองลกลงไปในเนLอหาจะเหนความไมถวงดลอานาจซ�งกนและกน จงเปนเร�องท�นาสงสยเก�ยวกบวาระซอนเรนเก�ยวกบการรวมศนยอานาจในอนาคต เม�อหลกการถวงดลมความไมเปนกลาง (no balance) กคงไมพนท�ตองเกดความวนวายทางการเมองในอนาคต เกดวกฤตการณรอบใหม จนตองดงสถาบนพระมหากษตรยลงมาไกลเกล�ยอก เปนไปตามหลกประชาธปไตย 3 ฐาน ของ รศ.ดร.ไพศาล สรยะมงคล กลาวคอ เม�อพลงนอกระบบราชการ (รฐสภา พรรคการเมอง กลมผลประโยชน ส�อมวลชน) ซ� งเหล�อมลLากนอยกบพลงในระบบราชการเกดความวนวายขLน พลงในระบบราชการโดยเฉพาะทหารกออกมายดอานาจเกดวกฤตของประเทศขLน สดทายพระมหากษตรยกทรงมาไกลเกล�ย แลวกรางรฐธรรมนญขLนมาใหม เปนวฎจกรประชาธปไตย 3 ฐานของไทยสบไป

-29-


สวนของ รศ.ดร. ณรงค เพชรประเสรฐ

ระบบเศรษฐกจไทย

�� การเปล�ยนแปลงของเศรษฐกจไทยภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

ความเปนมาและความสาคญของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เดมประเทศไทยไดมพระราชบญญต พ.ศ.2493 จดตLง “สภาเศรษฐกจแหงชาต” ทาหนาท�วเคราะหสถานการณเศรษฐกจของประเทศ และจดทาขอเสนอแนะเก�ยวกบปญหาของการเงนการคลง ตอมาจอมพลสฤษดg ธนะรชต ไดส�งใหมการจดตLง “สภาพฒนาเศรษฐกจแหงชาต” ขLนเม�อวนท� 4 กรกฎาคม 2502 ทาหนาท�ศกษาภาวะเศรษฐกจและรางแผนพฒนาเศรษฐกจ ตามแนวรายงานของธนาคารโลกท�เสนอไวตLงแต พ.ศ.2500 และประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท� 1 (พ.ศ.2504-2509) ตLงแตวนท� 1 ตลาคม 2503 (ปงบประมาณ 2504) ยคของจอมพลสฤษดg ธนะรชต จงเปนยคเร�มตนของการพฒนาทนนยมสมยใหมท�เปนทนนยมโดยเอกชน โดยเฉพาะทนนยมจากตางประเทศ ดงนLนแผนฯ 1-2 (พ.ศ.2504-2514) รฐบาลจงไดกาหนดแนวทางการลงทนภาครฐบาล เนนการบรณะและเสรมสรางบรการขLนพLนฐานทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศสวนรวมเปนอนดบแรก เชน ทางหลวง เข�อนพลงนLาเพ�อผลตไฟฟาและการชลประทาน การส�อสารคมนาคม และบรการพLนฐานอ�น ๆ โดยพยายามสรางส�งอานวยความสะดวกตาง ๆ เพ�อจงใจใหภาคเอกชนลงทนทาการผลต ทาใหมการลงทนของภาคเอกชนในแขนงตาง ๆ เพ�มขLนอยางรวดเรว ผลผลตโดยรวมของประเทศเพ�มขLนโดยเฉล�ย ประมาณรอยละ 7 แตปรากฏวาย�งพฒนาย�งกอใหเกดความแตกตางทางรายไดระหวางเมองกบชนบท กลาวคอผท�อยใกลและใชประโยชนจากบรการขLนพLนฐาน ซ� งสวนใหญคอคนกรงเทพและคนภาคกลาง สามารถเพ�มผลผลตและรายไดของตนไดมากขLน สวนภาคอ�น ๆ ไมมโอกาสเพ�มผลผลตและรายได ดงนLน แผนฯ 3 (พ.ศ.2515-2519) จงไดมการปรบปรงยทธศาสตรใหม หนมาเนนประสทธภาพการผลต และสนใจปญหาความแตกตางทางรายได ปญหาการพฒนาท�กอใหเกดความไมสมดลระหวางเมองกบชนบท โดยเพ�มมาตรการในการกระจายรายไดและมาตรการในการพฒนาสงคมมากขLน เชน การลดอตราการเกด การกระจายบรการดานเศรษฐกจและสงคม เปนตน ชวงแผนฯ 3 เกดความผนผวนทางเศรษฐกจโลกเน�องจากวกฤตการณนLามน ชวง พ.ศ.2516-2519 และความป�นปวนทางการเมองภายในประเทศ ตLงแต พ.ศ.2519-2522 ทาใหแผนฯ 4 (พ.ศ.2520-2524) ตองกาหนดวตถประสงคหลกไว 5 ประการ ไดแก 1) เรงฟL นฟเศรษฐกจของประเทศ 2) ลดชองวางทางเศรษฐกจและสงคมใหนอยลง 3) ลดอตราเพ�มและปรบปรงคณภาพประชากร ตลอดจนเพ�มการจางงานในประเทศ 4) เรงบรณะและปรบปรงการบรหารทรพยากรและส�งแวดลอมของชาต 5) สนบสนนขดความสามารถในการปองกนประเทศและแกปญหาบางพLนท�ใหม�นคง แมจะไดมการปรบปรงยทธศาสตรการพฒนามาแลวในแผนฯ 3-4 แตปญหาท�ยงแกไมตกกคอ ปญหาความยากจนของประชาชนและปญหาความแตกตางทางรายได ดงนLนแผนฯ 5 (พ.ศ.2525-2529) จงวางยทธศาสตรไวท�การตอสกบความยากจนของประชาชนในชนบท โดยมวตถประสงคหลก 6 ประการ ไดแก 1) ฟL นฟฐานะทาง

-30-


เศรษฐกจและการเงนของประเทศใหม�นคง 2) ปรบโครงสรางและเพ�มประสทธภาพทางเศรษฐกจ 3) พฒนาโครงสรางและกระจายบรการทางสงคม 4) แกปญหาความยากจนในชนบทลาหลง 5) ประสานการพฒนาเศรษฐกจและความม�นคงของประเทศใหสอดคลองสนบสนนกน 6) ปฏรปการบรหารการพฒนาของรฐและกระจายสนทรพยทางเศรษฐกจ แผนฯ 6 (พ.ศ.2530-2534) เหนความสาคญของการพฒนาทางสงคมมากขLน โดยเนนการพฒนาคณภาพชวตคไปกบการพฒนาเศรษฐกจ เนนความสงบสข วฒนธรรม คานยมอนด ปรบปรงคณภาพสนคาเพ�อแขงขนในตลาดโลก เพ�มประสทธภาพทางดานทรพยากรมนษย วทยาศาสตร เทคโนโลย และทรพยากรธรรมชาต ยดหลกการทางานเปนระบบครบวงจร เพ�มบทบาทเอกชนใหมากขLนในการพฒนาประเทศทางดานการบรการพLนฐานบางประเภท กระจายรายไดและความเจรญสชนบทใหมากขLน แผนฯ 7 (พ.ศ.2535-2539) เนนความสมดลในการพฒนาทกดาน ทLงเชงปรมาณ คณภาพ และความเปนธรรมในสงคม โดยการรกษาระดบการเตบโตทางเศรษฐกจใหอยในระดบท�เหมาะสม กระจายการพฒนาไปสชนบท พฒนาทรพยากรมนษย คณภาพชวต และส�งแวดลอม แผนฯ 8 (พ.ศ.2540-2544) เน�องจากเปนยคโลกาภวตน การรบขอมลและการเลยนแบบมไดทกรปแบบทLงดานบวกและลบ จงจาเปนตองเนนการพฒนาท�ตวคน ใหความร พฒนาดานจตใจควบคไปกบการพฒนาเศรษฐกจ เปดสงคมกวางยอมรบโลกภายนอก เปดโอกาสใหทกอาชพและภมภาคมสวนรวมในการแสดงความคดเหนและกาหนดทศทางการพฒนา เปนการสรางความสมพนธอนดระหวางรฐและเอกชน แตภาวะเศรษฐกจฟองสบท�สะสมมาตLงแตแผนฯ 6-7 ทาใหสามารถใชแผนฯ 8 ไดประมาณ 10 เดอน ฟองสบกแตกพอด รฐบาลประกาศลอยตวคาเงนบาท ทาใหอตราเงนเฟอถบตวสงขLนอยางนาตกใจ ธรกจลมละลาย การวางงานเพ�มขLน เกดวกฤตรนแรงทางเศรษฐกจและการเงน ความเช�อม�นในระบบเศรษฐกจถดถอยลงอยางรวดเรว นาไปสการขอรบการชวยเหลอจากกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) และเกดพนธะกรณตามมา ประกอบกบมการประกาศใชรฐธรรมนญ ฉบบ พ.ศ.2540 เปนโอกาสในการแกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม และการเมอง จงมการปรบแผนฯ 8 ใหมตามกรอบพนธะกรณกบ IMF คอ ประการแรก ตองรกษาเสถยรภาพของราคาโดยใหอตราเงนเฟออยในระดบรอยละ 5.6 ตอป ประการท�สอง ตองควบคมใหการขาดดลบญชเดนสะพดใหอยในระดบเฉล�ยรอยละ 3.6 ของ GDP ซ� งเง�อนไขทLง 2 ประการจะนาไปสอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจท�ชาลง โดยไมคานงถงปญหาอ�น ๆ ท�จะตามมา เชน การหดตวของการลงทน นาไปสปญหาการวางงานเพ�มขLน รายไดเฉล�ยของบคคลจะลดลง กาลงซLอจะลดลง อปสงครวมจะลดลง นาไปสปญหาทางสงคมและความไมสงบทางการเมอง จากจดแขงของประเทศไทยคอ โครงสรางเศรษฐกจมความหลากหลาย ความไดเปรยบของฐานท�ตLงทางภมศาสตร สงคมไทยมความยดหยนและหลากหลาย วฒนธรรมไทย ภมปญญาทองถ�น และศกยภาพของแรงงาน ทาใหผานพนวกฤตมาไดระดบหน�ง ดงนLนแผนฯ 9 (พ.ศ.2545-2549) จงเปนแผนกาหนดทศทางพฒนาระยะยาว กาหนดยทธศาสตรสาคญของการพฒนา มการจดลาดบความสาคญของการพฒนา และเปนแผนท�มความยดหยน โดยมขLนตอนและกระบวนการจดทาอยางตอเน�อง ยดหลกการมสวนรวมของประชาชนและภาคสวนตางๆ ในสงคมทกระดบ มการระดมความคดอยางกวางขวาง และรบฟงความคดเหนจากประชาชน เพ�อตอบสนองความตองการของประชาชนใหมากท�สด

-31-


ทศทางการพฒนาของแผนฯ 9 นาผลจากการแสดงความคดเหนของประชาชนมาสงเคราะห และ จดทาวสยทศนรวม โดยยดแนวคดปรชญานาทาง “เศรษฐกจพอเพยง” คอยดทางสายกลาง ความสมดล รจกพอประมาณ มภมคมกน และรเทาทนโลก ควบคไปกบสงคมไทยท�พงประสงค มงพฒนาสงคมไทยส “สงคมท�เขมแขงและมคณภาพ” 3 ดาน คอ สงคมคณภาพ สงคมแหงภมปญญาและการเรยนร และสงคมสมานฉนทและเอLออาทรตอกน โดยมการกาหนดเปาหมายในการพฒนาประเทศใหม จากเดมท�มงสรางความร�ารวยดวยการเตบโตทางเศรษฐกจเปนหลก ไปสการพฒนาประเทศท�มรากฐานท�เขมแขง มการกระจายผลประโยชนอยางท�วถง สามารถแกปญหาความยากจนและกระจายรายได รวมทLงเพ�มขดความสามารถและโอกาสในการพ�งตนเอง พรอมทLงยกระดบรายไดและคณภาพชวตของคนสวนใหญของประเทศ อนจะทาใหเกดการพฒนาท�มคนเปนจดศนยกลางอยางแทจรง แผนฯ 10 (พ.ศ.2550-2554) ยงคงพฒนาตอเน�องจากแผนฯ 9 โดยยดคนเปนศนยกลางของการพฒนา ยงใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการพฒนาและบรหารประเทศเพ�อใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยกาหนดวสยทศนวา มงพฒนาประเทศไทยส “สงคมท�มความสขอยางย �งยน (Green and Happiness Society)” และมวตถประสงคหลก 5 ประการ ไดแก 1) สรางภมคมกนใหคนไทยและสงคมไทยสามารถเผชญการเปล�ยนแปลงไดอยางรเทาทน 2) สรางความเทาเทยมและความเขมแขงของชมชนและสงคมใหเปนรากฐานท�ม�นคงของประเทศ 3) ปรบโครงสรางทางเศรษฐกจใหแขงแกรง ม�นคง และเปนธรรม บนพLนฐานการพ�งตนเอง มภมคมกนท�ด และมการกระจายผลประโยชนอยางเปนธรรม 4) คงความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาต และรกษาคณภาพส�งแวดลอมใหเปนฐานท�ม�นคงในการดารงวถชวตของสงคมไทย 5) เสรมสรางธรรมาภบาลและการมสวนรวมในการบรหารจดการประเทศทกระดบ เพ�อสรางการอยรวมกนอยางสนตสขทกภาคสวนในสงคม ประเทศไทยจาเปนตองหนมาทบทวนกระบวนทรรศนการพฒนาใหม ในทศทางท�ย �งยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สรางภมคมกนใหแกครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต บนพLนฐานการมดลยภาพการพฒนาระหวางภายใน คอ “ความเขมแขงในการพ�งตนเองของรากฐานทางสงคม และความสมดลในประโยชนของทกภาคสวน เศรษฐกจและสงคมอยางเปนธรรม” กบภายนอก คอ “ความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจและสรางพนธมตรการพฒนาในโลกาภวตน” โดยใชความรอบร คณธรรม และความเพยร ในกระบวนการพฒนาท�อยบนหลกพอประมาณ ความมเหตผล มระบบภมคมกนทางเศรษฐกจและสงคม เช�อวากระบวนทรรศนดงกลาวนLจะเปนภมคมกนประเทศใหสามารถปรบตวพรอมรบการเปล�ยนแปลง และผลกระทบจากความผนผวนของกระแสโลกาภวตน ทLงดานวตถ สงคม วฒนธรรม ส�งแวดลอม และเศรษฐกจไดเปนอยางด อนจะนาไปสความอยดมสขของคนไทยทLงชาต และประเทศไทยสามารถดารงอยในประชาคมโลกไดอยางมเอกราชและอธปไตยท�ม�นคง มศกดg ศร และเกยรตภม สงบสข และสนตกบโลกในท�สด

การวเคราะหและประเมนผลการพฒนเศรษฐกจและสงคมตามแผนฯ 1-7

ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม และภายใตการสงเสรมการลงทนของรฐบาล ทาใหธรกจการคา อตสาหกรรม และการเงนการธนาคาร เตบโตรดหนาไปอยางรวดเรว ซ� งอตสาหกรรมหลกของประเทศ คอ อตสาหกรรมการเกษตรและอตสาหกรรมส�งทอ เชน อตสาหกรรมไซโล(ฉางเกบเมลดพช) อตสาหกรรมแปรรปมนสาปะหลง อตสาหกรรมออยและนLาตาล โรงงานอาหารสตว ฟารมสตวและโรงฆาสตว อตสาหกรรมป�นดาย

-32-


อตสาหกรรมผลตเสนใย อตสาหกรรมทอผา และอตสาหกรรมผลตเสLอผาสาเรจรป เปนตน ทางดานการเกษตรแมวาการขยายตวจะชากวาภาคนอกการเกษตร แตผลผลตพชผลบางอยางกเพ�มขLนอยางรวดเรวจนกลายเปนพชหลกชนดใหม เชน ขาวโพด และมนสาปะหลง เปนตน ทาใหผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) มอตราการขยายตวประมาณรอยละ 6-7 ตอป ซ� งถากลาวในแงความเตบโตโดยรวม ถอวาเศรษฐกจไทยภายใตแผนพฒนาฯ เตบโตตามเปาหมายท�วางไว แตเปนการเตบโตท�ไมสมดลอนนาไปสความแตกตางระหวางเมองกบชนบท การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของไทยตLงแตอดตจนถงปจจบน เปนการพฒนาท�เรงขยายความเตบโตของกรงเทพมหานครและปรมณฑล ขณะท�หวเมองตาง ๆ ไดรบการพฒนานอยมาก จงทาใหกรงเทพฯเตบโตในทก ๆ ดาน จนกลายเปนเมองท�ดดซบความม�งค�งสมบรณไปจากชนบท โดยผานกระบวนการทางการผลตและการคา กระบวนการทางการเมองและการปกครองท�รวมศนยอานาจไวท�กรงเทพฯเพยงอยางเดยว การขาดพลงทางเศรษฐกจและการเมองของคนจน ทาใหคนจนไมมอานาจตอรองในเชงนโยบาย เปนเหตใหคนรวยใชอานาจทางเศรษฐกจและการเมองสรางอทธพลเหนอประชาชนท�วไปไดโดยงาย ซ� งการพฒนาท�ไมสมดลนอกจากจะสรางความแตกตางระหวางเมองกบชนบทแลว ยงสรางความแตกตางทางรายได และผลตภณฑระหวางบคคลในภมภาคตาง ๆ อยางรนแรงอกดวย การพ�งพาตางประเทศในทางเศรษฐกจ ทLงในดานการนาเขา การสงออก และแหลงทน ทาใหประเทศไทยขาดอานาจตอรองทางเศรษฐกจ ตองขLนตอตลาดโลก ตองเปนหนL ตางประเทศทLงภาครฐบาลและภาคเอกชน น�นหมายถงเปนการสรางเง�อนไขใหตางประเทศสามารถกดดนตอนโยบายสาธารณะ และการดาเนนงานทางเศรษฐกจโดยรวมของประเทศได ในสวนของเกษตรกร นอกจากรายไดจากการขายพชผลการเกษตรจะไดรบผลกระทบโดยตรงจากราคาตลาดโลกแลว ภาวการณผลตภายในประเทศกไมแนนอนเพราะการผลตสวนใหญยงตองพ�งพงธรรมชาตเปนหลก การพฒนาตามแผนพฒนาฯ ไมไดแกปญหาของเกษตรกรเทาท�ควร ดงนLนปญหาภยธรรมชาต เชน ฝนแลง นLาทวม โรคระบาด ยงคงคกคามทาลายผลผลตทางการเกษตรเสมอมา ย�งกวานLนในตลาดสนคาเกษตร เกษตรกรกไมมอานาจตอรอง ขาดความรความเขาใจเร�องตลาด จงอยในฐานะเสยเปรยบพอคา ความเส�ยงความไมแนนอนของกลไกตลาดและราคาจงถกพอคานายทนผลกภาระมายงเกษตรกรทLงหมด เกษตรกรจงกลายเปนคนท�ตองเส�ยงกบภาวะราคาตลาดและภาวะรายไดท�ไมแนนอนมาตลอดตLงแตอดตจนถงปจจบน ทางดานของการนาเขา ประเทศไทยตองพ�งสนคาทนและวตถดบจากตางประเทศ โดยเฉพาะนLามนปโตร เล�ยม เคมภณฑ และเคร�องจกรเคร�องมอ ซ� งสนคาเหลานL มราคาสงขLนทกป โดยเฉพาะนLามน ตLงแต พ.ศ.2516 เกดภาวะวกฤตการณนLามนในตลาดโลก ทาใหราคาสงขLนอยางรวดเรว เปนเหตใหตนทนการผลตและตนทนการขนสงสงขLน ทาใหราคาสนคาสงขLนอยางพรวดพราด ภาวะสนคาแพงอยางนL เรยกวา ภาวะเงนเฟอ ซ� งตามมาตรฐานสากลภาวะเงนเฟอจะเกดขLนเม�อดชนราคาสนคาบรโภคสงเกนรอยละ 4 สาหรบประเทศไทยไมมปใดเลยท�ภาวะเงนเฟอต�ากวารอยละ 4 จงแสดงใหเหนวาการพฒนาเศรษฐกจของไทยไมสามารถรกษาเสถยรภาพทางราคาได กลาวโดยสรปการพฒนาประเทศท�ผานมาตามแผนพฒนาฯ ไมสามารถรกษาเสถยรภาพทางรายไดของประเทศ ไมสามารถรกษาเสถยรภาพทางราคาของสนคา และไมสามารถรกษาเสถยรภาพทางรายไดของประชาชนสวนใหญได

-33-


แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตท�ผานมามงเนนพฒนาเศรษฐกจ เนนการเพ�มผลผลต และการเพ�มปรมาณทางวตถเปนหลก จงไมมแผนพฒนาทางการเมอง ทLง ๆ ท�ปญหาทางการเมองมรากเหงามาจากปญหาความขดแยงทางชนชLน เชน ปญหาพอคากบชาวนา ปญหานายทนกบกรรมกร เปนตน โดยปจจยท�สรางความขดแยงคอ การเอารดเอาเปรยบทางเศรษฐกจ นอกจากนLยงไมมแผนพฒนาทางวฒนธรรม จรยธรรม และจตสานกทางสงคม จงทาใหสงคมขาดความสมานฉนท ขาดภราดรภาพ การเอารดเอาเปรยบกนจงรนแรง ผ◌◌ท�มความเขมแขงกวา มโอกาสมากกวาจงเอาเปรยบไดมากกวา สวนผท�ออนแอกวา ผท�ไมมโอกาสจงตกเปนผท�ทกขยากลาบากตลอดมา

ยคเศรษฐกจฟองสบ ในชวงแผนฯ 6-7 (พ.ศ.2530-2539)

ประเทศไทยประสบภาวะวกฤตเศรษฐกจมาตLงแต พ.ศ.2516 อนเน�องมาจากภาวะนLามนแพง ทาใหตนทนสนคาแพง ดชนราคาสนคาสงถงรอยละ 15.6 ประกอบกบในเดอนตลาคม 2516 เกดการเปล�ยนแปลงทางการเมองครL งใหญท�กอผลสะเทอนไปท�วระบบสงคม นาไปสความขดแยงทางการเมองอยางรนแรงระหวางกลมท�ตองการเหนการเปล�ยนแปลงทางสงคมท�ดขLนกบฝายอนรกษนยม จนนาไปสเหตการณนองเลอดเม�อ 19 ตลาคม 2519 แสดงวาแผนฯ 4 พฒนาเศรษฐกจไปทามกลางความวนวายทางการเมอง เม�อถงแผนฯ 5 ทLง ๆ ท�พยายามปรบเปล�ยนทศทางเนนความเปนธรรมทางเศรษฐกจ เพ�อลดชองวางทางสงคม เนนแกไขความยากจนในชนบท การพฒนาจงดาเนนไปดวยความยากลาบาก เน�องจากรฐบาลดานหน�งกพยายามแกไขปญหาปากทอง แตอกดานหน�งเพ�อยทธศาสตรในการชวงชงประชาชน เพ�อเอาชนะพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยท�มฐานกาลงอยตามชนบท ถอไดวาสถานการณทางการเมองยงตกอยในภาวะวกฤต ขณะเดยวกนในป 2522 เกดภาวะวกฤตราคานLามนระลอกท�สอง ทาใหตนทนการผลตสงขLนอก ราคาสนคาสงขLนอยางตอเน�อง ดชนราคาสนคาสงถงรอยละ 19.7 ประเทศไทยตกอยในภาวะไรเสถยรภาพทLงดานเศรษฐกจและการเมอง ผลจากภาวะนLามนแพงทาใหการคาของโลกตกอยในภาวะซบเซา เศรษฐกจไทยถกกระทบกระเทอนมากย�งขLน อตราดอกเบLยในตางประเทศสงขLน ทาใหเงนทนตางประเทศไหลเขาประเทศนอยลง เงนในประเทศไหลออกมากขLน ประกอบกบการท�เงนบาทผกคาไวกบดอลลารสหรฐท�แขงตวขLนมากทาใหเงนบาทแขงคาขLนดวย การท�เงนบาทแขงคาขLนในขณะท�เงนสารองไมเพ�ม ยอมทาใหเกดความไมม�นใจในคาเงนบาท รฐบาลจงประกาศลดคาเงนบาท 2 ครL งในป 2524 คอในเดอนพฤษภาคม และเดอนกรกฎาคม ทาใหคาเงนบาทลดลงประมาณรอยละ 9.8 เพ�อหวงทาใหการสงออกดขLน เพ�มสารองเงนตราตางประเทศใหมากขLน แตปรากฏวาการขาดดลการคากลบรนแรงขLน อตราการขาดดลบญชเดนสะพดสงถงรอยละ 7 ของผลตภณฑประชาชาต (GNP) ภาระหนL เพ�มขLนอยางรวดเรวเปนรอยละ 19.5 ของรายไดการสงออก เงนสารองลดลงเหลอ 2,500 ลานดอลลารสหรฐ สถานการณเหลานLนาไปสความไมเช�อม�นในคาเงนบาท รฐบาลจงประกาศลดคาเงนบาทอกครL งเม�อ 5 พฤศจกายน 2527 ทาใหคาเงนบาทลดลงไปอกประมาณรอยละ 14.8 จะเหนไดวาเศรษฐกจในชวงแผนฯ 5 อยในภาวะระส�าระสายมาก แตโครงสรางของระบบเศรษฐกจมสดสวนการผลตของภาคหตถอตสาหกรรม (Manufacturing) สงขLนจนใกลเคยงกบการผลตภาคการเกษตร มการขยายตวอยางรวดเรวในภาคอตสาหกรรม เม�อสLนแผนฯ 5 จงมการวเคราะหกนวาเศรษฐกจของไทยไดกาวสสถานะใหม เปนประเทศท�มการผลตเปน “ก�งอตสาหกรรม” (รศ.ดร.ณรงค เพชรประเสรฐ : ใหขอคด

วา มส(งท(ตองพจารณาอยางนอย 2 ประการเก(ยวกบความเปนประเทศก(งอตสาหกรรมหรอไม ประการแรก การจาง

-34-


งาน ในประเทศอตสาหกรรมหรอก(งอตสาหกรรมจะมแรงงานในภาคอตสาหกรรมการผลตในสดสวนสง แตของ

ไทยกลบมสดสวนท(นอย ประการท(สอง สนคาอตสาหกรรมท(ผลตสงออกสวนมากเปนสนคาอตสาหกรรมท(นา

ช8นสวนเขามาประกอบเทาน8น เชน อะไหลคอมพวเตอร แผงวงจรไฟฟา และสนคาอเลคโทรนคอ(น ๆ ซ(งตองนา

ช8นสวนเขามาประกอบถงรอยละ 80-95 อตสาหกรรมไทยสวนใหญยงขาดการผลตสนคาทนและอตสาหกรรมตน

ธาร (upstream industry) จงไมคอยมอตสาหกรรมตอเน(อง ทาใหสดสวนการจางงานคงท(เม(อเทยบกบภาคเกษตร

และภาคการคาและบรการ ทาใหยากท(จะพจารณาไดวาไทยเปนประเทศก(งอตสาหกรรม ซ(งความจรงถาไทยเลอก

การพฒนาภาคการเกษตร การแปรรปสนคาเกษตร และอตสาหกรรมการเกษตรจะดกวา เพราะสามารถขยายความ

ตอเน(องทางการผลตไดมากกวา และท(สาคญคนไทยมทกษะทางภาคเกษตรมากกวาอตสาหกรรม) เม�อยางเขาสแผนฯ 6 ภาวะเศรษฐกจคอย ๆ ปรบตวดขLนตามลาดบ จากการชะลอตวของการลงทนในชวงแผนฯ 5 ทาใหการขยายสนเช�อของธนาคารต�า ธนาคารพาณชยจงเหลอเงนมาก มสภาพคลองสง ประกอบกบในชวงป 2530 ปแรกของแผนฯ 6 ภาวะเศรษฐกจโลกดขLน กาลงซLอสงขLน มผลใหการสงออกของไทยดขLน แนวคดทางเศรษฐศาตรการเมองมารกซสต อธบายวา มลคาของส�งของสามารถคดได 2 มลคาคอ มลคาแรกหมายถงมลคาของการใชสอย (use value) ซ� งเปนมลคาพLนฐานและเปนมลคาท�มความสาคญตอชวตมนษยโดยตรง สวนอกมลคาหน�งคอ มลคาของการแลกเปล�ยน ซ� งในทางระบบเศรษฐกจตลาดกคอ “ราคา” ท�ถกกาหนดโดยอปสงค-อปทานตามหลกเศรษฐศาสตรท�วไป ส�งของบางอยางอาจมมลคาการใชสอยสงมาก แตมลคาการแลกเปล�ยนต�าหรอแทบจะไมมเลย เชน อากาศสาหรบหายใจ นLาในแมนLาลาคลอง เปนตน ในขณะเดยวกนสนคาบางอยางมลคาการใชสอยต�า แตมมลคาการแลกเปล�ยนสงมากเพราะมนอย เชน พวกเพชรพลอย เปนตน ในบางกรณราคาสนคาบางอยางไมไดหายากและสามารถพจารณามลคาการใชสอยไดงาย เชน ท�ดนท�ใชประโยชนปลกสรางอาคาร ใชทาการเกษตร เปนตน ซ� งท�ดนแปลงหน�ง ๆ จะมประโยชนในการใชสอยท�ระดบหน�ง ๆ ไมเทากน เชนเดมมราคาไรละ 100,000 บาท อก 1 ปตอมามราคาไรละ 500,000 บาท มลคาการแลกเปล�ยนท�เพ�มขLน 400,000 บาท เกดจาก 3 ลกษณะคอ มลคาการใชสอยเพ�มขLน หรออปสงคในตลาดเพ�มขLน หรอทLงสองอยางรวมกน ซ� งสถานการณในชวงป 2531-2535 ของไทยพบวาราคาท�ดนเพ�มขLนเรวมากหลายเทาตวในหน�งป ในขณะท�สภาพและคณภาพของท�ดนนLนมไดเปล�ยนแปลงอะไรเลย แสดงใหเหนวามลคาการใชสอยมไดเปล�ยนแปลงไป ราคาท�สงขLนเกดมาจากอปสงคในตลาดท�เพ�มขLน ราคาท�สงขLนโดยไมไดองอยกบมลคาการใชสอยนL เรยกวา “ราคาฟองสบ” ภาวะฟองสบคอย ๆ กอตวขLนตLงแตป 2531 อตราความเตบโตทางเศรษฐกจในชวงป 2531-2533 เตบโตอยางรวดเรว สวนหน�งมาจากรากฐานท�ควรจะเปนคอมการลงทนมากขLน แตอกสวนหน�งมาจากมลคาเพ�ม (value added) ท�เปนฟองสบ ดงนLนความเตบโตทางเศรษฐกจในแผนฯ 6 สวนหน�งคอการเตบโตจากฟองสบ ในป 2536 ซ� งเปนปท�สองของแผนฯ 7 ธนาคารแหงประเทศไทยไดอนมตใหสถาบนการเงนทาวเทศธนกจได คอสามารถกเงนจากตางประเทศมาใชในประเทศ (out-in) และกเงนจากตางประเทศเพ�อใหตางประเทศกตอ (out-out) ประกอบกบดอกเบLยตางประเทศถกมาก จงทาใหธรกจขนาดใหญพากนกเงนจากตางประเทศเขามาใช ย�งทาใหเมดเงนและปรมาณเพ�มขLนอยางรวดเรว ทาใหกาลงซLอโดยรวมเพ�มขLน อปสงคเพ�อการเกงกาไรในทรพยสน (ท�ดนและหน) จงสงตามไปดวย ป 2536-2537 ราคาท�ดนสงจนไมสามารถสงขLนไดอก แตราคาหนในตลาดหนยงสงขLนเร�อย ๆ ตนป 2537 ดชนหนสงถง 1,700 นกวเคราะหตลาดหนตางทานายวา ภายในป 2537 ดชนตองถง 2,000 แนนอน แตปรากฏ

-35-


วาคร� งปหลงของป 2537 ดชนตลาดหนกมแตทรงๆ ทรดๆ ถงป 2538 กเขาสภาวะถดถอย และทรงตวในป 2539 เม�อยางเขาสป 2540 ปแรกของแผนฯ 8 ไดประมาณ 10 เดอน เศรษฐกจเลวรายกวาท�คาดการณไวมาก เกนกวาท�รฐบาลจะดLอดงไวได สดทายจงประกาศลอยตวคาเงนบาทเกด “ภาวะฟองสบแตก” ผลงทนในตลาดหลกทรพยและตลาดอสงหารมทรพยประสบภาวะขาดทนชดเจน ผกเงนมาเลนหนไมสามารถขายหนเอาเงนไปชาระหนLไดหรอชาระไดเพยงบางสวน ทาใหสถาบนการเงนท�ปลอยกประสบภาวะหนL สญ ทางดานอสงหารมทรพย ซ� งกเงนสถาบนการเงนถง 800,000 ลานบาท โครงการตาง ๆ ขายไมออก ไมมเงนไปชาระหนLสถาบนการเงน ทาใหสถาบนการเงนประสบกบภาวะหนL เสยและหนL สญ ขาดสภาพคลองทางการเงน โดยเฉพาะบรษทเงนทนหลกทรพยขนาดเลก ขาดสภาพคลองทางการเงนอยางรนแรงนาไปสการส�งปดกจการในท�สด

ทางเลอกในการพฒนาเศรษฐกจการเมองไทย ในประวตศาสตรเศรษฐกจไทยยครตนโกสนทรเปนตนมา มชวงการเปล�ยนแปลงเศรษฐกจ 3 ครL งใหญ ๆ ไดแก ครL งแรก ในป 2389 สมยรชกาลท� 4 เกดจากการทาสนธสญญาเบาวร�ง เปดประตใหทนนยมโลกไหลเขาประเทศไดโดยสะดวก ครL งท�สอง ในป 2475 สมยรชกาลท� 7 หลงจากการเปล�ยนแปลงการปกครอง กลมอานาจรฐยคใหมพยายามท�จะสถาปนเศรษฐกจชาตนยม และพฒนาระบบทนนยมโดยรฐ ทาใหเกดรฐวสาหกจขLนมากมาย และครL งท�สาม หลงป 2501 ยคจอมพลสฤษดg ธนะรชต ท�มงพฒนาเศรษฐกจทนนยมภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จากการเปล�ยนแปลง 3 ครL งใหญ ๆ ดงกลาว ทาใหเศรษฐกจไทยววฒนาการไปมาก จากระบบการผลตพอยงชพ ไปสการผลตท�เปนสนคาเพ�อขายในตลาด เพ�อขายเอากาไร และกาลงพฒนาสการผลตทนนยมเตมรปแบบ ขนาดของการผลตโตขLนเร�อย ๆ ปรมาณการผลตกเพ�มมากจนบางอยางลนตลาด เทคโนโลยเจรญกาวหนาไปมาก ทLงเทคโนโลยภาคอตสาหกรรมและเทคโนโลยการเกษตร จะเหนไดวาตลอดระยะเวลาท�ผานมาถกครอบงาดวยทฤษฎความเตบโตทางเศรษฐกจ คอ การท�จะพฒนาเศรษฐกจใหโตขLนเร�อย ๆ นLน ตองอาศยการระดมปจจยการผลต อนไดแก ท�ดน ทน แรงงาน และเทคโนโลย เพ�อเพ�มผลผลตของประเทศ โดยวดจากผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ซ� งการพฒนาลกษณะนLไมคานงวาความเตบโตจะตองเกดขLนทกสวนหรอบางสวน จะคานงเฉพาะผลรวม ถามการโตเพ�มขLนถอวาบรรลเปาหมายการพฒนา เชน ทฤษฎความเตบโตทางเศรษฐกจของ โดมาร-ฮารรอด (Domar-Harrod Growth Model) ระยะขLนความเตบโตทางเศรษฐกจของ รอสเทาว (The Stage of Economic Growth : Rostow) และเฮรชแมน (Hirchman) ท�เสนอใหทมเทการพฒนาบางสวนขLนมากอน การพฒนาเหลานL ท�สดแลวนาไปสความไมสมดลทางเศรษฐกจ เกดชองวางทางรายไดของประชาชน คนบางกลมไดรบประโยชนมาก บางกลมไดรบประโยชนนอย อกแนวความคดหน�งเหนวา การพฒนาประเทศไมอาจบรรลเปาหมายถาเพยงแตเพยงเศรษฐกจเพ�มผลผลตภายในประเทศ แตจะตองพฒนาไปพรอม ๆ กนในทกดาน ทLงดานเศรษฐกจ การเมอง และสงคม เชน ดร.ปวย อLงภากรณ มความเหนวา การพฒนาประเทศตองพฒนาสามสวน ทLงเศรษฐกจ การเมอง และสงคม เพราะทLงสามสวนยอมเก�ยวของกน มความสมพนธกนอยางใกลชด ถาเศรษฐกจไมด กจกรรมทางสงคมตลอดจนคาครองชพของแตละครอบครวกไมด การปกครองบานเมองกจะเปนไปดวยความยากลาบาก กลบกนถาการเมองไมด ไมมเสรภาพ ไมเปดกวางทางความคด กยอมไมมโอกาสใชสมองเพ�อคนหาวธการท�จะทาใหบานเมองเจรญขLน หากมวจาเจอยแตเร�องท�จะพฒนาแบบเดยวอยเร�อย ความคดอานกจะถกจากดใหแคบ เศรษฐกจจะมปญหาและเกดหายนะในไมชา

-36-


ลกษณะพเศษบางประการทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองของไทย ประกอบดวย

1. ประเทศไทยไมเคยตกเปนอาณานคมของประเทศใดอยางจรงจง ทาใหการปลกจตสานกทางการเมองทาไดยาก 2. กอนป พ.ศ.2475 ประเทศไทยปกครองดวยระบอบสมบรณาญาสทธราชยท�รวมศนยอานาจทLงเศรษฐกจและการเมองไวท�พระมหากษตรย ทาใหอานาจทางการเมอง เศรษฐกจ และการครอบครองปจจยการผลตอยท�ชนชLนปกครอง หลงป 2475 มการเปล�ยนแปลงการปกครองพระมหากษตรยอยภายใตรฐธรรมนญ แตโครงสรางทางอานาจการเมองการปกครองกยงอยท�ระบบราชการ โดยเฉพาะทหาร โครงสรางทางเศรษฐกจเปล�ยนไปเลกนอย ปจจบนทนนยมในประเทศไทยอยภายใตการครอบงาของทน 3 กลม คอ ทนท�มาจากการสะสมทนของกลมอานาจเกา ทนท�มาจากการขยายทนของทนตางชาต และทนท�มาจากการสะสมทนของนายทนรนใหม 3. ปจจบน กลมท�มอานาจทางเศรษฐกจการเมองมากท�สดในสงคมไทย คอกลมขาราชการประจา (ทหาร ตารวจ และขาราชการพลเรอน) ผสมกบกลมนกธรกจท�มอานาจทางการเมองทLงทางตรงและทางออม 4. ปรชญาความเช�อทางศาสนาท�ปลกฝงกนมานาน ทาใหประชาชนท�ขาดการศกษามแนวความเช�อผด ๆ และเปนความเช�อท�มผลเหน�ยวรL งตอการพฒนาเศรษฐกจ การเมองและการปกครอง จากลกษณะพเศษทLง 4 ประการ พอจะสรปไดวารากเหงาแหงปญหาของระบบสงคมเศรษฐกจการเมองไทย ประกอบดวย ทางดานสงคมวฒนธรรม คอประชาชนถกครอบงาดวยแนวความเช�อท�ไรเหตผล ทLง ๆ ท�ศาสนาพทธมแนวปรชญาท�สมบรณดวยเหตและผลทLงทางโลกและทางธรรม ทางดานการเมอง อานาจการเมองการปกครองยงมลกษณะรวมศนยอยท�ระบบราชการประจา และทางดานเศรษฐกจ อานาจทางเศรษฐกจกระจกตวอยท�คนไทย-จน คนท�สบเชLอสายมาจากระบบเกา และนายทนตางชาต ดงนLนการพฒนาประเทศจงควรมงเปาหมายหลก 3 ประการไดแก 1. ขจดความงมงายไรเหตผล ใหประชาชนมการศกษาอยางท�วถง พฒนาจตใจสตปญญาและความสามารถ 2. พฒนาประชาธปไตย กระจายอานาจการเมองการปกครอง ปฏรประบบราชการ พฤตกรรมและวธการทางานของขาราชการ และใหประชาชนมสวนรวมในการเมองการปกครอง มเสรภาพทLงดานความคด การตดสนใจ และลงมอปฏบตอยางจรงจง 3. ขจดความยากจนของประชาชน กระจายอานาจทางเศรษฐกจและกรรมสทธg ในทรพยสนไปสประชาชนทกชนชLน ลดชองวางทางรายได และระหวางอาชพ

-37-


เกงขอสอบ ของ รศ.ดร.ณรงค เพชรประเสรฐ �� การพฒนาเศรษฐกจไทยท(ผานมาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ประสบ

ความสาเรจหรอลมเหลวในดานใดบาง และถาตองการใหภาพรวมประสบความสาเรจในอนาคต ควร

พฒนาอยางไร จงวเคราะห

การพฒนาเศรษฐกจไทยภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เร�มตLงแตจอมพลสฤษดg ธนะรชต นาระบบทนนยมสมยใหมมาใช โดยประกาศเปนแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท� 1 เม�อปงบประมาณ 2504 ภายใตแผนพฒนาแบบสงเสรมการลงทน ทาใหธรกจการคา อตสาหกรรม และการเงนการธนาคาร เตบโตรดหนาไปอยางรวดเรว แตในขณะท�ย�งเตบโตกย�งกอใหเกดความไมสมดลทางเศรษฐกจ ย�งเตบโตกย�งสรางความแตกตางทางรายไดระหวางเมองกบชนบท และย�งหางขLนเร�อย ๆ จนกลายเปนปญหาความยากจนในปจจบน ดงนLนการพฒนาเศรษฐกจไทยท�ผานมาจงมทLงท�ประสบความสาเรจและประสบความลมเหลว กลาวคอ ในแงของการประสบความสาเรจ ตวอยางเชน 1. ประสบความสาเรจทางเศรษฐกจในภาพรวม เม�อเร�มแผนฯ 1 มการเนนการลงทนภาครฐ เนนการบรณะและเสรมสรางบรการขLนพLนฐานทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ เชน ถนน เข�อน การส�อสารคมนาคม และบรการขLนพLนฐานอ�น ๆ เพ�อจงใจใหเอกชนเขามาลงทนทาการผลต ซ� งกประสบผลสาเรจ ตลอดแผนฯ 1-7 มการลงทนของภาคเอกชนในแขนงตาง ๆ เพ�มขLนอยางรวดเรว ซ� งอตสาหกรรมหลกของประเทศ คอ อตสาหกรรมการเกษตรและอตสาหกรรมส�งทอ เชน อตสาหกรรมไซโล(ฉางเกบเมลดพช) อตสาหกรรมแปรรปมนสาปะหลง อตสาหกรรมออยและนLาตาล โรงงานอาหารสตว ฟารมสตวและโรงฆาสตว อตสาหกรรมป�นดาย อตสาหกรรมผลตเสนใย อตสาหกรรมทอผา และอตสาหกรรมผลตเสLอผาสาเรจรป เปนตน ทางดานการเกษตรแมวาการขยายตวจะชากวาภาคนอกการเกษตร แตผลผลตพชผลบางอยางกเพ�มขLนอยางรวดเรวจนกลายเปนพชหลกชนดใหม เชน ขาวโพด และมนสาปะหลง เปนตน ทาใหผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) มอตราการขยายตวประมาณรอยละ 6-7 ตอป ซ� งถากลาวในแงความเตบโตโดยรวม ถอวาเศรษฐกจไทยภายใตแผนพฒนาฯ เตบโตตามเปาหมายท�วางไว 2. ประสบความสาเรจในการเปดประเทศเขาสภาวะทนสมยหรอโลกาภวตน จากรากฐานทางเศรษฐกจตLงแตอดตท�มความสมพนธทางการคากบตางประเทศมาโดยตลอด เร�มจากมการคากบ จน ขอม มอญ พมา จนมาถงยคการทาสญญาเบาวร�งกบประเทศองกฤษ เม�อป พ.ศ.2398 ซ� งนบเปนการเปดประตใหทนนยมไหลเขาประเทศโดยสะดวกตLงแตนLนมา และหลงการเปล�ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 มการพฒนาเศรษฐกจชาตนยมและระบบทนนยมโดยรฐ มาจนถงป 2504 ท�เปดประตใหกบทนนยมสมยใหมดวยการประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท� 1 ซ� งการเปดรบระบบทนนยมอยางเตมท�เทากบเปนการเปดประเทศใหเขากบระบบโลกยคโลกาภวตน ผกประเทศไวกบระบบทนนยมโลกท�เปล�ยนแปลงไป แมจะทาใหประเทศไทยตองลมลกคลกคลานทางเศรษฐกจหลายครL ง แตทกครL งกลกขLนใหมพรอมกบประสบการณใหม ๆ โดยเฉพาะเม�อมการใช แผนฯ 8 ไดปรบเปล�ยนยทธศาสตรมาเนนท�การพฒนาคน การมสวนรวมจากภาคสวนตาง ๆ เนนใหคนเปนศนยกลางการพฒนา ซ� งเทากบเปนการเตรยมคนใหพรอมเขาสยคโลการภวฒนน�นเอง

-38-


ในแงของความลมเหลว คอนขางจะประสบความลมเหลวในวงกวางหลายดาน ตวอยางเชน 1. ความลมเหลวทางดานเศรษฐกจฐานราก การพฒนาเศรษฐกจของไทยตLงแตอดตจนถงปจจบน เปนการเรงขยายความเตบโตของกรงเทพฯและปรมณฑลเสยเปนสวนใหญ เปรยบเทยบกบหวเมองตาง ๆ ถอวาพฒนานอยมาก จงทาใหกรงเทพฯดดซบความม�งค�งสมบรณไปจากชนบท เปนการเตบโตแบบไมสมดล เกดความแตกตางระหวางเมองกบชนบท ความแตกตางทางรายได และผลตภณฑระหวางบคคลในภมภาคตาง ๆ อยางรนแรง ซ� งในสวนของเกษตรกรซ�งเปนคนสวนใหญของประเทศ นอกจากรายไดจากการขายพชผลการเกษตรจะไดรบผลกระทบโดยตรงจากราคาตลาดโลกแลว ภาวการณผลตท�ตองพ�งพาธรรมชาตเปนหลกกมความไมแนนอน ย�งไปกวานLนในตลาดสนคาเกษตร เกษตรกรไมมอานาจตอรอง ขาดความรความเขาใจเร�องการตลาด จงถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาโดยตลอด ถอไดวาเปนความลมเหลวในระบบเศรษฐกจฐานราก 2. ความลมเหลวทางดานสงคม การมงเนนพฒนาเศรษฐกจท�ผานมา ทาใหเกดความแตกตางทางรายได ย�งพฒนาชองวางระหวางคนรวยกบคนจนกหางมากขLนเร�อย ๆ ย�งพฒนาชนบทหางไกลกย�งลาหลง คนยากจนเพ�มมากขLนจนกลายเปนปญหาสงคม คนใชแรงงานตองหาเชากนค�า คนทางานประจากใชชวตสวนใหญอยกบท�ทางาน โอกาสพบหนากนระหวางพอแมลกลดนอยลง เกดปญหาครอบครวตามมา การทะเลาะเบาะแวง ปญหาอยาราง เดกถกทอดทLง เปนตน แผนพฒนาเศรษฐกจของไทยมงเนนพฒนาเฉพาะเศรษฐกจเปนสวนใหญ ไมมแผนพฒนาทางวฒนธรรม จรยธรรม และจตสานกทางสงคม จงทาใหสงคมขาดความสมานฉนท ขาดภราดรภาพ การเอารดเอาเปรยบกนรนแรง ผท�ออนแอกวาและผไมมโอกาสจงกลายเปนผทกขยากลาบากตลอดมา 3. ความลมเหลวทางดานการเมองการปกครอง แผนพฒนาเศรษฐกจภายใตระบบทนนยม ไมมการวางแผนพฒนาทางดานการเมองเอาไว เนนพฒนาเพ�อใหเกดความม�งค�งเพยงอยางเดยว กลมผนาท�เปล�ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เม�อเขามาแลวแทนท�จะกวกฤตการเมองการปกครอง กลบกลายเปนกลมทนนยมใหม ประเทศไทยในปจจบนจงตกอยภายใตการครองงาของกลมทน 3 กลม ไดแก ทนท�มาจากการสะสมทนของกลมอานาจเกา ทนท�มาจากการขยายทนของทนตางชาต และทนท�มาจากการสะสมทนของนายทนรนใหม เม�อนกการเมองหรอผนามงท�จะสะสมทน การเมองจงเปนการเมองท�แบงผลประโยชนกน และเม�อการแบงผลประโยชนไมลงตว กขดแยงกน จงหาสาเหตกล�นแกลงกลาวหากน เชน กลาวหาวาคอรปช�น เปนตน สดทายกหาเหตลมกนในทางการเมอง ครL งแลวครL งเลาตลอด 75 ปท�ผานมา กลายเปนความลมเหลวทางการเมองการปกครองท�แกไขไดยาก นกการเมองขาดคณธรรม จรยธรรม และขาดจตสานกทางการเมอง 4. ความลมเหลวทางดานการบรหารจดการ ภายใตแผนพฒนาฯแบบทนนยม เม�อไมไดมการวางแผนดานการเมองการปกครอง และขาดการวางแผนดานสงคมวฒนธรรมอยางเปนรปธรรม การบรหารประเทศจงเปนไปภายใตผลประโยชนของคนสวนนอยคอกลมผนา ไมใชเพ�อประโยชนของคนสวนใหญ แมจะมการรางรฐธรรมนญสาหรบใชเปนแนวทางในการบรหารจดการพฒนาประเทศ กกลายเปนรางขLนมาบงหนา แลวคอยหาจงหวะนาชองโหวของรฐธรรมนญมาแสวงหาผลประโยชนใหตนและพวกพอง เม�อวนหน�งกระแสสงคมจบได ถกตรวจสอบมากเขาเกดความวนวายทางการเมอง นาไปสการลมเลกรฐธรรมนญฉบบแลวฉบบเลา จงถอเปนความลมเหลวทางดานการบรหารจดการประเทศ นาพาประเทศยากจนและเปนหนL สนลนพนตว ผลกภาระใหกบคนรนหลงตามแกไขตอไป

-39-


5. ความลมเหลวตอการขยายทนตางชาต การสงเสรมการลงทนภายใตแผนพฒนาฯ ทาใหเศรษฐกจภาพรวมเตบโตอยางรวดเรว ตวเลขทางเศรษฐกจสงขLนมาก แตเม�อดตวเลขอ�น ๆ ประกอบ ปรากฏวาคนไทยนาเขาสนคามากกวานาออก ป 2525 ไทยขาดดลการคากบตางประเทศสงถง 90,137 ลานบาท ภาระหนL สนเพ�มขLนคดเปนรอยละ 19.5 ของรายไดจากการสงออก โดยเฉพาะในชวงท�เศรษฐกจฟองสบใกลท�จะแตก ป 2536 เม�อธนาคารแหงประเทศไทยอนญาตใหสถาบนการเงนทาวเทศธนกจ คอสามารถกเงนตางประเทศมาใชในประเทศ (out-in) และสามารถกเงนตางประเทศใหตางประเทศกตอ (out-out) ย�งทาใหเมดเงนเพ�มขLนอยางรวดเรว สLนเดอนธนวาคม 2537 มปรมาณเมดเงนจากตางประเทศสงถง 346,434 ลานบาท ดงนLนเม�อเศรษฐกจฟองสบแตก เฉพาะหนL สนของสถาบนการเงนในดานอสงหารมทรพยสงถง 800,000 ลานบาท โดยเฉพาะปจจบนแดกไทยหน�งคนเกดขLนมาตองมหนLสาธารณะตดตวคนละประมาณ 70,000 บาท รฐบาลปจจบน (พ.ศ.2550) ตองตLงงบประมาณบรหารประเทศแบบขาดดลประมาณ 1 แสนลานบาท เปนความลมเหลวตอการขยายทนตางชาต ทาใหประเทศไทยเสยดลการคาอยางมหาศาลในแตละป โดยสรปการพฒนาเศรษฐกจไทยไมอาจบรรลเปาหมายได ถาเพยงแตพฒนาเฉพาะดานเศรษฐกจอยางเดยว ถงเวลาแลวท�จะตองพฒนาไปพรอม ๆ กนทกดาน ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ การเมอง หรอสงคม สรางความเปนธรรมใหทกคนอยดกนด มความม�นคงปลอดภยในชวตและทรพยสน มเสรภาพ เสมอภาค และภราดรภาพ ประเทศไทยมจดแขงหลายอยาง เชน มโครงสรางเศรษฐกจท�มความหลากหลาย ความไดเปรยบของฐานท�ตLงทางภมศาสตร สงคมไทยมความยดหยนสง มความหลากหลายของวฒนธรรมไทย ภมปญญาทองถ�น และศกยภาพแรงงาน จงทาใหผานพนวกฤตมาไดระดบหน�ง ถงเวลาแลวท�ประเทศไทยตองหนมาทบทวนกระบวนทรรศนการพฒนาใหม ในทศทางท�ย �งยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สรางภมคมกนใหแกครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต บนพLนฐานการมดลยภาพการพฒนาระหวางภายใน คอ “ความเขมแขงในการพ�งตนเองของรากฐานทางสงคม และความสมดลในประโยชนของทกภาคสวน เศรษฐกจและสงคมอยางเปนธรรม” กบภายนอก คอ “ความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจและสรางพนธมตรการพฒนาในโลกาภวตน” โดยใชความรอบร คณธรรม และความเพยร ในกระบวนการพฒนาท�อยบนหลกพอประมาณ ความมเหตผล มระบบภมคมกนทางเศรษฐกจและสงคม เช�อวากระบวนทรรศนนLจะเปนภมคมกนประเทศใหสามารถปรบตวพรอมรบการเปล�ยนแปลง และผลกระทบจากความผนผวนของกระแสโลกาภวตน ทLงดานวตถ สงคม วฒนธรรม ส�งแวดลอม และเศรษฐกจไดเปนอยางด อนจะนาไปสความอยดมสขของคนไทยทLงชาต และประเทศไทยสามารถดารงอยในประชาคมโลกไดอยางมเอกราชและอธปไตยท�ม�นคง มศกดg ศร และเกยรตภม สงบสข และสนตกบโลกตลอดไป

-40-


�� ระบบเศรษฐกจภายใตการบรหารงานของรฐบาลปจจบน จะแกปญหาของประเทศไดมาก

นอยเพยงใด จงวเคราะหพอสงเขป รฐบาลชดปจจบนบรหารประเทศโดยการนาของ พล.อ.สรยทธ จลานนท นายกรฐมนตร เปนรฐบาลเฉพาะกาลท�เกดจากการปฏวตรฐบาลของ พ.ต.อ.ดร.ทกษณ ชนวตร ลมเลกการใชรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 โดย พล.อ.สนธ บญยรตนกลน กบพวก และทนทท� พล.อ.สรยทธ เขาบรหารประเทศ ไดประกาศใชนโยบายเศรษฐกจพอเพยงในการบรหารประเทศ ควบคไปกบนโยบายสรางความสมานฉนท “เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชL ถงแนวทางการดารงอยต Lงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทLงในการพฒนาและบรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพ�อกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนท�จะตองมระบบภมคมกนในตวท�ด พอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปล�ยนแปลงทLงภายนอกและภายใน ทLงนLตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางย�ง ในการนาวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการดาเนนการทกขLนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพLนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาท�ของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหมความสานกในคณธรรม ความซ�อสตยสจรต และใหมความรอบรท�เหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญา และความรอบคอบ เพ�อใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปล�ยนแปลงอยางรวดเรว และกวางขวาง ทLงดานวตถ สงคม ส�งแวดลอม และวฒนธรรม จากโลกภายนอกไดเปนอยางด…” (จากประมวลและกล�นกรองพระราชดารสในหลวงเร�องเศรษฐกจพอเพยง ท�อญเชญไวในแผนฯ 10) จะเหนไดวาปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ชL ถงแนวทางการดารงชวตและการปฏบตของประชาชนในทกระดบ ตLงแตบคคล ครอบครว ชมชน จนถงระดบรฐ ทLงในการพฒนาและบรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลางดวยการพฒนาตนเอง พ�งตนเองเปนหลก จากแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ ความระมดระวง ตองดงเอาศกยภาพในทกดานมาใช แตใหใชแบบพอประมาณ มเหตผลในการใช ไมตงหรอหยอนเกนไป ซ� งหากรฐบาล พล.อ.สรยทธ สามารถนามาใชไดอยางเหมาะสม ถกตอง และถกจงหวะ กจะสามารถพลกฟL นการพฒนา ฟL นวกฤตของประเทศไดในเวลาอนรวดเรว พล.อ.สรยทธ จลานนท ฉลาดท�ประกาศใชนโยบายสมานฉนทควบคไปกบเศรษฐกจพอเพยง เน�องจากปญหาสงคมท�ส�งสมมานานตLงแตอดต ลวนแลวแตหลากหลายและราวลก เม�อแกท�จดหน�งจะตองกระทบไปยงอกจดหน�งอยางแนนอน เม�อประกาศวาท�ทานLนเพ�อตองการใหเกดความสมานฉนทของคนในชาต จงเปนเร�องท�พอจะใหอภยกนได แตความเปนคนรนเกาและคณะรฐมนตรกเปนคนรนเกาเกอบทLงคณะ จงทาใหการทางานคอนขางจะลาชาไมถกใจคนทLงประเทศ แตเม�อมองปญหาท�ส�งสมมานานและมากมาย แลวหนมามองรฐบาลท�มเวลาในการทางานจากดเพยง 1 ป จงเปนเร�องท�นาเหนใจ การทางานแตละขLน การกาวเดนแตละกาวจงมความหมายอยางย�ง แมจะเดนชาแตถาเดนไมผดพลาด กจะเสมอตวไมทาใหสงคมบอบชLาไปกวาเดม แตถาเดนเรวแลวเกดพลาด น�นหมายถงการซL าเตมความบอบชLาใหกบประชาชน ดงนLนจะเหนวาเพยงแคการสรางพLนฐานทางดานจตใจของคนในชาตกลบมา กเปนเร�องท�ยากลาบากมากแลว การแกปญหาแตละจดของ พล.อ.สรยทธ จงกลายเปนแกในเร�องหยมหยม ไมทนใจผคน งานหลกของรฐบาล กคอการประคบประคองสถานการณ ไมใหรนแรงไปกวาเดม ไมให

-41-


ตกเหวลกไปกวานL โดยพยายามรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ใหเสรจ เพ�อจดใหมการเลอกตLงโดยเรว และในระหวางท�รอคอยใหรางเสรจ กพยายามปพLนฐานทางดานสงคม ฟL นฟจตใจคนใหพนจากการหมกมนอยกบวตถนยม การใชนโยบายเศรษฐกจพอเพยงของ พล.อ.สรยทธ จงคลายกบเปนการกระตกใหคนหยดคด กอนท�จะถลาลกลงไป คงไมไดเปนการลงมอแกปญหาอยางจรงจง ดงนLนกบความหวงท�จะเหนรฐบาลชดนLแกปญหาประเทศอยางเปนรปธรรมไมวาดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง จงเปนเร�องท�ใหความหวงมากเกนไป เปรยบเทยบไดกบ คนท�เจบปวยเพ�งออกจากโรงพยาบาล กลบมาอยเพ�อพกฟL นท�บาน การจะใหคนเจบปวยท�เพ�งพกฟL นทางานอยางเตมท�นLนคงเปนไปไมได งานหลกท�ทาไดกคอการพกฟL น พยายามทาใหรางกายกลบมาแขงแรงสมบรณท�สด กอนท�จะกางเดนตอไป ดงนLนปญหาหมกหมมของสงคมไทย เชน ปญหาความยากจนไมมอนจะกน และปญหาอ�น ๆ อกมากมาย จงเช�อวายงไมสามารถแกไดในรฐบาลชดนL แตเปนเร�องท�ควรจะเตรยมการไวใหพรอม เพ�อใหรฐบาลชดใหมเดนหนาไดอยางถกตอง และถกทานองครองธรรม แนวเศรษฐกจพอเพยงท�พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารส จงเปนภาระหนาท�ของรฐบาลชดตอไป ตองผลกดนใหประสบความสาเรจ อยางนอยควรม 1. ความพอเหมาะพอควร เปนหวใจสาคญในการเสนอใหใชทรพยากรเทาท�มอยใหเหมาะสม ไมเกนความสามารถท�ธรรมชาตจะรบได คอใหอยในความพอด ซ� งหนวยงานของรฐและนกเศรษฐศาสตร จะตองชวยเหลอใหความร ความเขาใจตอประชาชนและชมชน ในการนาทรพยากรมาใชอยางสรางสรรค 2. ความมเหตผล เปนแนวทางจดการชวต เศรษฐกจ การเมอง สงคม และความเปนอย ตองมหลกวชา ทาอยางมขLนตอน ใชความร ปญญา และความคด ใหเขาใจปญหาและความตองการของคนท�แทจรง มเหตผลจากการเรยนรท�เหมาะสม เชนเดยวกบบรรพบรษยคกอน ๆ ท�นาภมปญญามาใช 3. การมภมคมกนท�ด มหลกประกนวาส�งท�ทาลงไปนLนจะม�นคง ย �งยน ไมลมลกคลกคลาน ตองสรางระบบ โดยใชความรและปญญา ไมใชใชเงนกบอานาจในการทางาน เม�อเงนหมดกเลกทา สดทายเศรษฐกจพงทLงระบบ ถงเวลาแลวท�ประเทศไทยตองหนมาทบทวนกระบวนทรรศนการพฒนาใหม ในทศทางท�ย �งยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สรางภมคมกนใหแกครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต บนพLนฐานการมดลยภาพการพฒนาระหวางภายใน คอ “ความเขมแขงในการพ�งตนเองของรากฐานทางสงคม และความสมดลในประโยชนของทกภาคสวน เศรษฐกจและสงคมอยางเปนธรรม” กบภายนอก คอ “ความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจและสรางพนธมตรการพฒนาในโลกาภวตน” โดยใชความรอบร คณธรรม และความเพยร ในกระบวนการพฒนาท�อยบนหลกพอประมาณ ความมเหตผล มระบบภมคมกนทางเศรษฐกจและสงคม เช�อวากระบวนทรรศนนLจะเปนภมคมกนประเทศใหสามารถปรบตวพรอมรบการเปล�ยนแปลง และผลกระทบจากความผนผวนของกระแสโลกาภวตน ทLงดานวตถ สงคม วฒนธรรม ส�งแวดลอม และเศรษฐกจไดเปนอยางด อนจะนาไปสความอยดมสขของคนไทยทLงชาต และประเทศไทยสามารถดารงอยในประชาคมโลกไดอยางมเอกราชและอธปไตยท�ม�นคง มศกดg ศร และเกยรตภม สงบสข และสนตกบโลกตลอดไป

-42-


เกงขอสอบ ของ รศ.ดร.ศภวฒนากร วงศธนวส กบประเดนรอนเร(องการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 นกศกษามความ

คดเหนอยางไรกบประเดนตอไปน8

1. การกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น

2. การมสวนรวมของประชาชนในการกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น

คาตอบ : �� การกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น

รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 รางแรก ไดใหความสาคญกบการกระจายอานาจสองคกรปกครองทองถ�นมากพอสมควร ดงจะเหนไดจากการกาหนดเร�องการปกครองทองถ�นแยะออกมาโดยเฉพาะในหมวดท� 14 แสดงใหเหนวาไดใหความสาคญกบการปกครองทองถ�นท�จะมบทบาทสาคญในการพฒนาประเทศในอนาคต ซ� งสามารถมองเหนกรอบในการกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ�น แยกเปนประเดนไดดงนL 1. ประเดนความเปนอสระของทองถ�น รฐธรรมนญกาหนดไวชดเจนในมาตรา 272 “...รฐตองใหความเปนอสระแกทองถ�น...” และมาตรา 274 “...มความอสระในการกาหนดนโยบายการปกครอง การบรหาร การจดบรการสาธารณะ...” 2. ประเดนเร�องท�มาและโครงสรางของทองถ�น มกาหนดไวในมาตรา 275 “องคกรปกครองสวนทองถ�นตองมสภาทองถ�น และคณะผบรหารทองถ�นหรอผบรหารทองถ�น สมาชกสภาทองถ�นตองมาจากการเลอกตLง...” 3. ประเดนการกากบดแล มกาหนดในมาตรา 273 “การกากบดแลองคกรปกครองสวนทองถ�นตองทาเทาท�จาเปนตามท�กฎหมายบญญต...” และมาตรา 279 “...การแตงตLงและการใหขาราชการและลกจางขององคกรปกครองสวนทองถ�นพนจากตาแหนง ตองเปนไปตามความเหมาะสม...” 4. ประเดนการกาหนดอานาจหนาท� มกาหนดในมาตรา 274 “...ใหมกฎหมายกาหนดแผนและขLนตอนการกระจายอานาจเพ�อกาหนดอานาจหนาท�...” มาตรา 280 “...มหนาท�บารงรกษาศลปะ จารตประเพณ...” และมาตรา 281 “เพ�อสงเสรมและรกษาคณภาพส�งแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถ�นยอมมอานาจหนาท�...” 5. ประเดนการมสวนรวมของประชาชน มกาหนดในมาตรา 276 “...ใหมสทธลงคะแนนเสยงถอดถอนสมาชกสภาทองถ�นหรอผบรหารทองถ�น...” และมาตรา 277 “...มสทธเขาช�อรองขอตอประธานสภาทองถ�นเพ�อใหสภาทองถ�นพจารณาออกขอบญญตทองถ�นได...”

�� การมสวนรวมของประชาชนในการกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถ(น ในบทกลาวนาของรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 วรรคสอง กลาวตอนหน�งวา “รางรฐธรรมนญฉบบท�จดทาใหมนL มหลกสาคญ เพ�อสงเสรมและคมครองสทธเสรภาพของประชาชนใหเปนท�ประจกษชดเจนย�งขLน สนบสนนใหประชาชนมบทบาทและมสวนรวมในการปกครอง และตรวจสอบการใชอานาจรฐอยางเปนรปธรรมและมสมฤทธผล...” จะเหนไดวารางรฐธรรมนญฉบบนL เนนการมสวนรวมของประชาชน โดยเฉพาะการมสวนรวมในองคกรปกครองสวนทองถ�น ซ� งเปนองคกรท�ใกลชดประชาชนมากท�สด ประชาชนสามารถมสวนรวมดงนL

-43-


1. มสวนรวมในการเขาช�อถอดถอนสมาชกสภาทองถ�นหรอผบรหารทองถ�น ตามมาตรา 276 2. มสวนรวมในการเขาช�อเพ�อเสนอรางขอบญญตทองถ�นได ตามมาตรา 277 3. มสทธและมสวนรวมในการบรหารกจการขององคกรปกครองสวนทองถ�น โดยใหองคกรปกครองสวนทองถ�นตองจดใหมวธการท�ใหประชาชนมสวนรวม ตามมาตรา 278 4. มสทธและมสวนรวมในการเขาถงขอมลขาวสาร แมไมไดกาหนดไวในหมวด 14 การปกครองสวนทองถ�น แตกไดกลาวไวในหมวดท� 3 สวนท� 10 สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน ตามมาตรา 55 - 61 การมสวนรวมของประชาชนเปนส�งสาคญตอการพฒนาประเทศในยคปจจบน หลงจากท�พบวาการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยตามแผนพฒนาฯ ฉบบท� 1-7 ประสบความลมเหลวทางดานสงคมอยางรนแรง เปนเหตใหตLงแตแผนฯ 8 เปนตนมามการปรบเปล�ยนยทธศาสตร โดยเนนการมสวนรวมของประชาชน เนนใหประชาชนเปนศนยกลางของการพฒนา

เกงขอสอบ ของ รศ.ดร.ไพศาล สรยะมงคล กบประเดนรอนเร(องการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ในปจจบน ให

นกศกษาวเคราะหรฐธรรมนญวามลกษณะเปนอยางไร มการกระจายอานาจมากข8น หรอวารวมศนย

อานาจมากข8น ในการอธบายใหนาหลกทฤษฎท(ไดศกษามาอางอง อยางสมเหตสมผล ถามองจากภาพรวมของรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ถอวามเจตนาท�ด ท�พยายามทาใหเปนประชาธปไตยเพ�ออดชองโหวของรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 โดยการพยายามกระจายอานาจตามหลกการของเจมส เมดสน (James Medison) ท�กลาววา “สงคมไหนกตาม ถาเอาความทะเยอทะยานของคนมาควบคมไวได จะเปนประชาธปไตย” จะเหนวารางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 พยายามเขยนเพ�อใหประชาชนเหนวามสทธเสรภาพอยางมาก โดยบรรจเร�องสทธเสรภาพของชนชาวไทยไวท�หมวด 3 มากถง 13 สวน 43 มาตรา (มาตรา 26-68) ในหมวดสาคญของการปกครองประเทศ ไดแกหมวด 5 แนวนโยบายพLนฐานแหงรฐ กยงกาหนดแนวนโยบายการมสวนรวมของประชาชนไวใน สวนท� 10 (มาตรา 86) นอกจากนLนยงบรรจหมวด 7 การมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชน (มาตรา 159-161) และหมวด 14 การปกครองสวนทองถ�น (มาตรา 272-281)

มการกาหนดใหมองคกรอสระรวมในการถวงดลตรวจสอบการใชอานาจรฐ โดยม กาหนดไวในหมวด 11 องคกรตามรฐธรรมนญ ม 2 สวน ไดแก สวนท� 1 องคกรอสระตามรฐธรรมนญ ประกอบดวย คณะกรรมการการเลอกตLง (มาตรา 224-234) ผตรวจการแผนดนแหงรฐสภา (มาตรา 235-238) คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (มาตรา 239-244) และคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (มาตรา 245) สวนท� 2 องคกรอ�นตามรฐธรรมนญ ประกอบดวย องคกรอยการ (มาตรา 246) คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (มาตรา 247-248) และสภาท�ปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (มาตรา 249) นอกจากนLยงมหมวดในการตรวจสอบการใชอานาจรฐโดยตรงบรรจอยในหมวด 12 ม 4 สวน (มาตรา 250-269) และมหมวดวาดวยเร�องจรยธรรม ของผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาท�ของรฐ (มาตรา 270-271) จะเหนวารางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 พยายามชL ใหเหนวาใหอานาจประชาชนมากเพ�อถวงดลในทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองการปกครอง

-44-


นอกจากนLยงมการแบงแยกอานาจเพ�อใหเหนวามการถวงดลภายในระหวางกน โดยกาหนดใหกลไกการปกครองแบงออกเปน 3 ฝาย คอ ฝายนตบญญต อยในหมวด 6 รฐสภา มทLงหมด 9 สวน (มาตรา 87-158) ฝายบรหาร อยในหมวด 9 คณะรฐมนตร (มาตรา 167-192) และฝายตลาการ อยในหมวด 10 ศาล มทLงหมด 6 สวน (มาตรา 193-223) ซ� งทLง 3 ฝายมหลกการคอ มอานาจแยกจากกนอยางเดดขาด โดยอานาจท�ฝายหน�งม จะถกกาหนดใหถวงดลอานาจของอก 2 ฝาย แตละฝายมวธท�คอยคานอานาจฝายอ�น เพ�อมใหใชอานาจเกนขอบเขต เรยกวาระบบการตรวจสอบถวงดล (Check and Balance) จะเหนวารางรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 พยายามชL ใหเหนวาไดกระจายอานาจและใหสทธเสรภาพแกประชาชนทLงโดยทางตรงดวยตวประชาชนเอง และโดยทางออมผานองคกรตามรฐธรรมนญเพ�อใหเกดการถวงดลตรวจสอบการใชอานาจของรฐ และยงพยายามชL ใหเหนวามการแบงแยกอานาจปกครองและตรวจสอบถวงดลซ� งกนและกนระหวาง 3 ฝาย ไดแก ฝายนตบญญต ฝายบรหาร และฝายตลาการ เปนไปตามหลกการของเจมส เมดสน (James Medison) น�นเอง

administrative environment

Documents