ชุดวิชา - lertchaimaster.com · เป็นมา...

1

ชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย

รหสรายวชา สค12024

รายวชาเลอกบงคบ ระดบประถมศกษา

ตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

2

ค าน า ชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค12024 รายวชาเลอกบงคบ ระดบประถมศกษา ตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ชดวชานประกอบดวยเนอหาความร เกยวกบความภมใจ ในความเปนชาตไทย พระมหากษตรยไทยและบรรพบรษในสมยสโขทย มรดกทางวฒนธรรมสโขทย และเหตการณทางประวตศาสตรสมยสโขทย และชดวชานมวตถประสงคเพอใหผเรยน กศน. มความร ความเขาใจ และตระหนกถงความเปนมาของชาตไทยในดนแดนทประเทศไทยทด ารงอยอยางตอเนองมาเปนเวลายาวนานตราบจนปจจบน ซงพระมหากษตรยไทยและบรรพบรษในสมยตาง ๆ ทชวยลงหลก ปกฐาน ปกปกรกษาถนทอยและสรางสรรคอารยธรรมอนดสบทอดแกชนรนหลง ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอขอบคณผเชยวชาญเนอหา ทใหการสนบสนนองคความรประกอบการน าเสนอเนอหา รวมทงผเกยวของ ในการจดท าชดวชา หวงเปนอยางยงวาชดวชานจะเกดประโยชนตอผเรยน กศน. และน าไปสการปฏบตอยางเหนคณคาตอไป

ส านกงาน กศน.

พฤษภาคม 2561

3

ค าแนะน าการใชชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย

ชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค12024 ใชส าหรบผเรยนหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ระดบประถมศกษา แบงออกเปน 2 สวนคอ สวนท 1 โครงสรางของชดวชา แบบทดสอบกอนเรยน โครงสรางของหนวยการเรยนร เนอหาสาระ กจกรรม เรยงล าดบตามหนวยการเรยนร และแบบทดสอบหลงเรยน สวนท 2 เฉลยแบบทดสอบและกจกรรม ประกอบดวย เฉลยแบบทดสอบ กอนเรยนและหลงเรยน เฉลยกจกรรม เรยงล าดบตามหนวยการเรยนร วธการใชชดวชา ใหผเรยนด าเนนการตามขนตอนดงน

1. ศกษารายละเอยดโครงสรางชดวชาโดยละเอยดเพอใหทราบวาผเรยนตอง เรยนรเนอหาเรองใดบางในรายวชาน

2. วางแผนเพอก าหนดระยะเวลาและจดเวลาใหผเรยนมความพรอมทจะศกษา ชดวชา เพอใหสามารถศกษารายละเอยดของเนอหาไดครบทกหนวยการเรยนร พรอมท ากจกรรมตามทก าหนดใหทนกอนสอบปลายภาค

3. ท าแบบทดสอบกอนเรยนของชดวชาตามทก าหนดเพอทราบพนฐานความร เดมของผเรยน โดยใหท าลงในสมดบนทกกจกรรมการเรยนร และตรวจสอบค าตอบจากเฉลยแบบทดสอบทายเลม

4. ศกษาเนอหาชดวชาในแตละหนวยการเรยนรอยางละเอยดใหเขาใจ ทงในชดวชาและสอประกอบ (ถาม) และท ากจกรรมทก าหนดไวใหครบถวน

5. เมอท ากจกรรมแลวเสรจแตละกจกรรม ผเรยนสามารถตรวจสอบค าตอบได จากแนวตอบ/เฉลยทายเลม หากผเรยนยงท ากจกรรมไมถกตองใหผเรยนกลบไปทบทวนเนอหาสาระในเรองนนซ าจนกวาจะเขาใจ

6. เมอศกษาเนอหาสาระครบทกหนวยการเรยนรแลว ใหผเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนและตรวจสอบค าตอบจากเฉลยทายเลมวาผเรยนสามารถท าแบบทดสอบไดถกตอง

4

ทกขอหรอไม หากขอใดยงไมถกตองใหผเรยนกลบไปทบทวนเนอหาสาระในเรองนน ใหเขาใจอกครงหนง ผเรยนควรท าแบบทดสอบหลงเรยนใหไดคะแนนมากกวาแบบทดสอบกอนเรยนและ ควรไดคะแนนไมนอยกวารอยละ 60 ของแบบทดสอบทงหมด (หรอ 24 ขอ จาก 30 ขอ) เพอใหมนใจวาจะสามารถสอบปลายภาคผาน

7. หากผเรยนไดท าการศกษาเนอหาและท ากจกรรมแลวยงไมเขาใจ ผเรยน สามารถสอบถามและขอค าแนะน าไดจากครหรอแหลงคนควาเพมเตมอนๆ หมายเหต : การท าแบบทดสอบกอนเรยน – หลงเรยนและกจกรรมทายเรอง ใหท าและบนทกลงในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา การศกษาคนควาเพมเตม ผเรยนอาจศกษาหาความรเพมเตมไดจากแหลงเรยนรอน ๆ ทเผยแพรความร ในเรองทเกยวของและศกษาจากผร การวดผลสมฤทธทางการเรยน ผเรยนตองวดผลสมฤทธทางการเรยนดงน

1. ระหวางภาค วดผลจากการท ากจกรรมหรองานทไดรบมอบหมายระหวาง เรยนรายบคคล

2. ปลายภาค วดผลจากการท าขอสอบวดผลสมฤทธปลายภาค

5

โครงสรางชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย สาระการพฒนาสงคม

มาตรฐานการเรยนรระดบ มความร ความเขาใจ ตระหนกเกยวกบภมศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร การเมอง การปกครองในทองถน ประเทศ น ามาปรบใชในการด าเนนชวตและการประกอบอาชพ เพอความมนคงของชาต ตวชวด

1. อธบายความหมาย ความเปนมา และความส าคญของสถาบนหลกของชาต 2. บอกความเปนมาของชาตไทย 3. อธบายเสรภาพในการนบถอศาสนาของไทย 4. บอกและยกตวอยาง บญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยสโขทย อยธยา

ธนบร และรตนโกสนทร 5. บอกชอพระมหากษตรยไทยในสมยสโขทย 6. บอกพระราชประวตและพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรยไทย

ในสมยสโขทย 6.1 พอขนศรอนทราทตย 6.2 พอขนรามค าแหงมหาราช 6.3 พระมหาธรรมราชาท 1 (พญาลไท) 7. บอกวรกรรมของบรรพบรษสมยสโขทย 8. บอกและยกตวอยางวฒนธรรมสมยสโขทยไดอยางนอย 3 เรอง 9. บอกแนวทางในการสบสานวฒนธรรมสมยสโขทย 10. แสดงความคดเหนในการสบสานมรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทยสการปฏบตได

อยางนอย 1 เรอง 11. อธบายวธการบรหารจดการน าสมยสโขทย 12. ยกตวอยางการประยกตใช การอยกบน าในสมยโบราณกบชวตประจ าวน

6

สาระส าคญ ชาต ศาสนา พระมหากษตรย เปนสถาบนหลกของชาตไทย เราตองศกษาถงความเปนมา พระมหากรณาธคณของพระมหากษตรยไทย ตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร ชดวชาในระดบประถมศกษาเนนเนอหาสมยสโขทย ใหผเรยนศกษาเกยวกบพระมหากษตรย พระราชประวต และพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรยไทย วรกรรมของบรรพบรษ มรดกทางวฒนธรรม ประเพณตาง ๆ ดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม เสรภาพในการนบถอศาสนา เพอเปนแนวทางในการส านกและสบสานมรดก ทางวฒนธรรม รวมทงการบรหารจดการน าในสมยสโขทย ขอบขายเนอหา

หนวยการเรยนรท 1 ความภมใจในความเปนชาตไทย หนวยการเรยนรท 2 พระมหากษตรยไทยและบรรพบรษในสมยสโขทย

หนวยการเรยนรท 3 มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย หนวยการเรยนรท 4 เหตการณทางประวตศาสตรสมยสโขทย

สอประกอบการเรยนร 1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค12024 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา 3. สอเสรมการเรยนรอน ๆ จ านวนหนวยกต 2 หนวยกต (80 ชวโมง) กจกรรมเรยนร 1. ท าแบบทดสอบกอนเรยน และตรวจสอบค าตอบจากเฉลยทายเลม 2. ศกษาเนอหาสาระในหนวยการเรยนรทกหนวย 3. ท ากจกรรมตามทก าหนด และตรวจสอบค าตอบจากเฉลยทายเลม 4. ท าแบบทดสอบหลงเรยน และตรวจสอบค าตอบจากเฉลยทายเลม

7

การประเมนผล 1. ท าแบบทดสอบกอนเรยน – หลงเรยน 2. ท ากจกรรมในแตละหนวยการเรยนร

3. เขารบการทดสอบปลายภาค

8

สารบญ

หนา ค าน า ค าแนะน าการใชชดวชา โครงสรางชดวชา สารบญ หนวยการเรยนรท 1 ความภมใจในความเปนชาตไทย 1 เรองท 1 ความหมาย ความเปนมา และความส าคญของสถาบนหลก

ของชาต 3 เรองท 2 ความเปนมาของชาตไทย 12

เรองท 3 เสรภาพในการนบถอศาสนาของไทย 17 เรองท 4 บญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร 20 หนวยการเรยนรท 2 พระมหากษตรยไทยและบรรพบรษในสมยสโขทย 32

เรองท 1 พระมหากษตรยไทยในสมยสโขทย 34 เรองท 2 พระราชประวตและพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรย

สมยสโขทย 37 เรองท 3 วรกรรมของบรรพบรษสมยสโขทย 42

หนวยการเรยนรท 3 มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย 43 เรองท 1 มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย 45 เรองท 2 แนวทางในการสบสานมรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย 60

หนวยการเรยนรท 4 เหตการณทางประวตศาสตรสมยสโขทย 62 เรองท 1 ความเปนมาของประวตศาสตรการบรหารจดการน า 63

เรองท 2 การอยกบน าสมยโบราณ 68 บรรณานกรม 71 คณะผจดท า 74

1

หนวยการเรยนรท 1

ความภมใจในความเปนชาตไทย

สาระส าคญ การศกษาประวตศาสตร จะชวยใหมนษยเกดส านกในการคนควาสบคนขอมลทเชอมโยงอดตและปจจบน กอใหเกดความภมใจและกระตนความรสกในชาตนยม ตลอดจนตระหนกถงคณคาของมรดกทางวฒนธรรมทบรรพบรษสงสมไว ประวตศาสตรชวยใหเกดการเรยนรจากอดตเพอเปนบทเรยนส าหรบปจจบน องคความรทไดจากการศกษาประวตศาสตร จะท าใหเขาใจถงปญหา สาเหตของปญหา และผลกระทบจากปญหา การศกษาประวตศาสตรกอใหเกดองคความรทหลากหลาย ซงสามารถน าความรไปใชประโยชนไดทงในปจจบนและอนาคต น ามาเปนบทเรยนเพอทบทวนแกปญหาในอนาคต โดยเฉพาะเรองความรก ความสามคคทตองมจดรวม คอ ความรกตอสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย ซงเปน ศนยรวมใจใหคนในชาตมความจงรกภกด เมอเรยนรเรองประวตศาสตรแลวจะท าใหคนไทย รกกน ตอบโจทยเรองความมนคงของประเทศตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย เกดสนตสข และทายสดคอใหคนไทยเปนมตรกบคนทวโลก ใชความเปนไทยทเปนมตรกบประเทศทมปญหา สรางความเขาใจกนรกกน ไมสรางความแตกแยกของคนในชาต ประวตศาสตรของชาตไทย ยอมท าใหเกดความภาคภมใจในบรรพบรษของเรา

การเรยนรเกยวกบประวตศาสตรชาตไทย ท าใหไดรถงความเสยสละเลอดเนอ การกอบกบานเมองของบรรพชน ท าใหรถงชาตภม วถชวต บรรพชนของตนเอง ทจะท าใหเกดความรก ความภาคภมใจในบานเมองทพระมหากษตรยไดสรางบานสรางเมองมาดวยชวต และสรางสมวฒนธรรมอนดงามสบทอดกนมาสลกหลาน ตงแตสมยสโขทย สมยอยธยา สมยธนบร และสมยรตนโกสนทร จนถงในสงคมปจจบน ตวชวด

1. อธบายความหมาย ความเปนมา และความส าคญของสถาบนหลกของชาต 2. บอกความเปนมาของชาตไทย 3. อธบายเสรภาพในการนบถอศาสนาของไทย

2

4. บอกและยกตวอยางบญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ความหมาย ความเปนมา และความส าคญของสถาบนหลกของชาต เรองท 2 ความเปนมาของชาตไทย เรองท 3 เสรภาพในการนบถอศาสนาของไทย เรองท 4 บญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และ

รตนโกสนทร 1) สมยสโขทย 2) สมยอยธยา 3) สมยธนบร 4) สมยรตนโกสนทร

เวลาทใชในการศกษา 30 ชวโมง สอการเรยนร

1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค12024 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

3

เรองท 1 ความหมาย ความเปนมา และความส าคญของสถาบนหลกของชาต ปจจบนสงคมไทยมการเปลยนแปลงจากอดตถงปจจบน นบแตชนชาตไทย ไดตงถนฐานมนคงในผนแผนดนไทย บรรพบรษของเราไดรวมกนรกษาเอกราชและอธปไตย การเรยนรเกยวกบประวตศาสตรจะท าใหเกดความรกความภมใจในชาตบานเมองของตน ใหเรารถงความเสยสละของบรรพบรษทไดสรางบานเมองมา รกษาชาตบานเมองไวดวยชวต สรางสมวฒนธรรมอนดงามมาสรนลกหลาน จงกอใหเกดความภมใจ รกและหวงแหน อนรกษและ สบสานสงทดงามไปยงลกหลานของเราตอไป

ตวอยางต านาน พนบาน พนเมอง ทน ามาจดพมพเผยแพร

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

วดพระศรรตนศาสดาราม

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

4

คนเชอสายจนในไทย

ความหมายของชาต พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดใหความหมายของชาตไววา กลมชนทมความรสกในเรองเชอชาต ศาสนา ภาษา ประวตศาสตร ความเปนมาของขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมเดยวกน หรออยในปกครองของรฐบาลเดยวกน นอกจากน ยงหมายถง แผนดนทมประชาชนยดครอง มอาณาเขตทแนนอน มการปกครอง เปนสดสวน มผน าเปนผปกครองประเทศและประชาชนทงมวล ดวยกฎหมายทประชาชน ในชาตก าหนดขน เชน ประเทศไทยมการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย ทรงเปนประมข มศาสนาพทธเปนศาสนาประจ าชาต มวฒนธรรม และจารตประเพณ เปนเอกลกษณประจ าชาตของตนเอง สบทอดจากบรรพบรษเปนเวลายาวนาน ผทมความรกชาตจะชวยกนปกปองรกษาชาตไมใหศตรมารกรานหรอท าลาย เพอใหลกหลานไดอยอาศยตอไป

ภาพเขยนประกอบโคลงภาพพระราชพงศาวดารเรอง สงครามยทธหตถระหวาง สมเดจพระนเรศวรมหาราชกบมหาอปราชแหงกรงหงสาวด

เขยนขนในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (ทมาภาพ : https://thaienews.blogspot.com/2016/01/blog-post_90.html)

ความหมายของศาสนา ศาสนา ตามความหมายของพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 หมายถง ลทธ ความเชอของมนษยอนมหลก คอ แสดงก า เนดและ ความสนสดของโลก อนเปนไปในฝายปรมตถประการหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาปอนเปนไปใน ฝายศลธรรมประการหนง พรอมทงลทธ พธทกระท า

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

5

ตามความเหนหรอตามค าสงสอนในความเชอถอนน ๆ นอกจากน ศาสนา หมายถง ค าสอนของพระศาสดาแตละพระองค ศาสนา ทกศาสนามไวเพอใหมนษยละชวประพฤตด ผทนบถอศาสนาจะเปนผน าค าสอนของแตละศาสนาไปประพฤตปฏบตในชวตประจ าวน ละความชว ท าความดและท าจตใจใหสะอาดปราศจากความเศราหมอง คอ ความโลภ ความโกรธ ความหลง สวนผทไมน าค าสอนของศาสนาไปประพฤตปฏบตจะเปนผทมกเลส ปลอยใหความโลภ ความโกรธ ความหลงมาครอบง าจตใจ

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

ความหมายของพระมหากษตรย

ตามความหมายของพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 หมายถง ราชา พระเจาแผนดน คนในวรรณะท 2 แหงสงคมฮนด ซงม 4 วรรณะ ไดแก วรรณะพราหมณ วรรณะกษตรย วรรณะแพศย และวรรณะศทร พระมหากษตรย หมายถง พระเจาแผนดนผเปนประมขของประเทศ มหนาทปกครองประชาชนพลเมองในประเทศนน ใหอยดมสขตามกฎหมาย ตามครรลองธรรม จารตประเพณวฒนธรรมของชาตนน ๆ

สงคมอสลาม

6

สมเดจพระมหากษตรยาธราชเจาในพระบรมราชจกรวงศ (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

ความส าคญของสถาบนหลกของชาต ศาสนา และพระมหากษตรย การศกษาวชาประวตศาสตรเปนสงจ าเปนทบคคลนนตองทราบและมความเขาใจประวตความเปนมาหรอววฒนาการของสงคมของตนเองในเรองเหตการณหรอปรากฎการณทเกยวของกบพฤตกรรมของมนษยชาตในอดต อนจะเปนบทเรยนหรอแนวทางในการแกปญหาทเกดขนในปจจบนและเตรยมพรอมส าหรบอนาคต การเรยนรประวตศาสตรชาตไทย ท าใหเราทราบวาแผนดนไทยทเราอาศย อยนนเปนแผนดนทประเสรฐทสดทมสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย เปนศนยรวมดวงใจ ของคนในชาต

คณคาความส าคญของชาต พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช (รชกาลท 9) พระองคไดใหค าจ ากดความของชาตไววา “การทจะเปนชาตได ตองมองคประกอบ 2 สง ไดแก คนและแผนดน ถาขาดสงหนงสงใดจะเปนชาตไมได เชน ถาแผนดนใดไมมคนอาศยอย จะจดวาเปน ทรกราง แตหากมแตคนไมมผนแผนดนจะเรยกวาผอพยพหรอชนกลมนอยทมาอาศยแผนดนผอนกบชนตางเผาหรอเชอชาตอนทมจ านวนมากกวา”

7

ความส าคญของสถาบนชาต 1. เปนทอยอาศยของผคนในชาตนน ๆ 2. มประเพณวฒนธรรมอนดงามทสบทอดจากรนสรน ศลปะแขนงตาง ๆ

ทแสดงถงความเปนตวตนและความเปนไทย 3. มภาษา มขนบธรรมเนยม อนเปนเอกลกษณรวมถงวถชวตทแสดงถง

ความเปนชาต 4. มประวตศาสตร อารยธรรม มบนทกเรองราวความเปนมาของคนในชาต

จากอดตถงปจจบนทแสดงถงความเปนชาต 5. คนในชาตมความภาคภมใจ ประพฤตตนอยในจารตอนดงาม และมความสข

สงบเกดขนในชาตบานเมอง

ความส าคญของสถาบนศาสนา ศาสนาเปนสถาบนทส าคญของคนในชาต ไมวาศาสนาใด ลวนแตมลกษณะรวมทส าคญ คอ สอนใหคนเปนคนด มศลธรรมประจ าใจ อยในสงคมไดอยางมความสข อกทง ยงเปนทยดเหนยวทางจตใจ และมหลกในการด าเนนชวตทถกตอง และปลอดภย ดงนน ศาสนา จงเปนเรองทเกยวของกบชวตของมนษย ความส าคญของศาสนา ไดแก 1. ศาสนามค าสงสอนใหมนษยประพฤตปฏบตในทางทถกตอง เปนประโยชนตอตนเอง สงคม และประเทศชาต 2. ศาสนาเปนทเกดแหงศลธรรม จรรยา และขนบธรรมเนยมประเพณทดงาม เปนเครองประกอบใหเกดความสามคค มเอกลกษณ อารยธรรม และวฒนธรรมอนดงามเปนของตนเอง 3. ศาสนาเปนเครองบ าบดทกข และบ ารงสขใหแกมนษย ทงทางรางกายและจตใจ ท าใหมความสงบสขในชวต 4. ศาสนาชวยใหชวตครอบครวอบอน เปนพลงใหมนษยสามารถเผชญชวต ดวยความกลาหาญ

5. ศาสนาชวยยกระดบจตใจใหเปนผควรแกการเคารพนบถอ ชวยสรางจตส านก ในคณคาของความเปนมนษยในสงคม

8

6. ศาสนาชวยสรางมนษยสมพนธอนดตอกน ชวยขจดชองวางทางสงคม สรางความไววางใจซงกนและกนใหเกดขน เปนรากฐานแหงความสามคค รวมแรงรวมใจกนพฒนาชมชน และสรางความสงบสข ความมนคงใหแกชมชน

7. ศาสนาชวยใหคนในชาตมความสามคคปรองดอง ความสขสงบและสนตสข ของชวต คอ หมดทกขโดยสนเชงได 8. ศาสนาเปนมรดกล าคาของมนษยชาต เปนความหวงและวถทางสดทาย ในการอยรอดของมวลมนษยชาต

ศาสนาครสต

(ทมาภาพ : https://sites.google.com/site/christianityjubb/home)

ศาสนาพราหมณ – ฮนด (ทมาภาพ : http://www.kalyanamitra.org/th/article_detail.php?i=12546)

พระธาตหรภญชย จงหวดล าพน (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย”

กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

9

ประโยชนของศาสนา

เมอมนษยไดน าหลกศาสนาไปประพฤตปฏบตในวถชวตของตนอยางสม าเสมอแลวยอมกอใหเกดประโยชนตอตนเอง และผอน ดงน

1. ชวยท าใหคนมจตใจสง มหลกคดวเคราะหกอนตดสนใจท าเรองทดและไมด 2. ชวยใหคนมทยดเหนยว มทพงทางใจ อนน าไปสคณธรรมจรยธรรม ชวยใหม

หลกในการด าเนนชวต ใหมความอดทนและความหวง เกดเสถยรภาพและความสงบสขในสงคม 3. ชวยใหคนมจตใจสะอาด ไมกลาท าความชวทงในทลบและทแจง 4. ชวยใหมนษยทประพฤตตาม พนจากความทกข ความเดอดรอน และชวยใหประสบความสงบสขทางจตใจอยางเปนล าดบขนตอนจนบรรลเปาประสงคสงสดของชวต 5. ชวยใหมนษยมความสามคค ชวยเหลอเกอกลกน ท าใหอยรวมกนเปน หมคณะไดอยางมความสข

ความส าคญของพระมหากษตรยไทย ประเทศไทยมพระมหากษตรยทรงเปนประมขของประเทศตลอดมา โดยเรมมบนทกในประวตศาสตรมาตงแตสมยสโขทย สมยอยธยา สมยกรงธนบร และสมยรตนโกสนทร จวบจนปจจบน พระมหากษตรยของไทยไดทรงปกครองแผนดนดวยทศพธราชธรรม ดงนน พระมหากษตรยจงมความส าคญ ดงน

1. ไดทรงกอบกเอกราชของชาตดวยความกลาหาญ และเสยสละ ใหเกดการ รวมชาตเปนปกแผนมาจนถงปจจบน อาท สมเดจพระนเรศวรมหาราช สมเดจพระเจาตากสนมหาราช สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช 2. เปนสถาบนทเคารพสกการะของปวงชนชาวไทยทกคนทผใดหรอใครจะมาลวงเกนพระราชอ านาจไมได

3. ทรงปกครองประเทศชาตบานเมองดวยหลกธรรม มทศพธราชธรรมปกครอง ประชาชนใหมความสข ท านบ ารงบานเมอง ศาสนา และสงคมมาจนถงปจจบน

4. เปนศนยรวมของความรกความสามคค รวมน าใจของคนไทยทงชาตใหเปน น าหนงใจเดยวกน ประพฤตตนเปนคนด มความจงรกภกดตอพระมหากษตรย

5. เปนผแทนของประเทศในการเจรญสมพนธไมตรกบตางประเทศ 6. เปนผอนรกษ สบทอดพระราชพธส าคญของประเทศไทยใหถกตองตาม แบบแผนราชประเพณ และมการบนทกไวเปนแบบแผนมาจนถงปจจบน

10

7. ทรงสงเสรมงานศลปวฒนธรรม ประเพณของชาต 8. ทรงเปดความสมพนธกบประเทศตะวนตก วางรากฐานในการยอมรบ

ศลปวฒนธรรมแบบตะวนตก และปรบปรงประเทศใหมความเจรญกาวหนาแบบอารยประเทศ ใหชาวตางชาตเหนวาไทยเปนประเทศททนสมย

9. เปนผน าในการปฏรปดานการเมองการปกครอง ดานเศรษฐกจ การคลง ดานสงคม โดยเฉพาะการเลกทาส เพอพฒนาคณภาพชวตของราษฎร ทรงปฏรปการศกษา และสงเสรมใหราษฎรมโอกาสเขารบการศกษาอยางทวถง

10. สรางความปรองดองของคนในชาตยามทบานเมองเกดวกฤตการณและไมม ผใดสามารถแกปญหาได

11. พระราชทานแนวพระราชด ารเพอแกไขปญหาส าคญของชาต เชน พระราชด ารเรองเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวทางในการด าเนนชวตและปฏบตตน

คณคาของความเปนชาตไทย ประเทศไทยมประวตศาสตรอนยาวนาน การตงถนฐานชมชนของชนชาตในสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร มการสรบ กอบกอสรภาพ การท านบ ารงศาสนา การเจรญสมพนธไมตร การคาขายกบตางประเทศ กอใหเกดอารยธรรมประเพณตาง ๆ ขนแลวสบทอดผานชวงเวลาและยคสมยดงกลาว โดยมพระมหากษตรยเปนผน าในการปกครอง สถาบนพระมหากษตรยเปนศนยรวมใจ บ ารงศาสนา สบสานประเพณวฒนธรรมอนดงาม และยงเปนแบบอยางทดงามเพอมงสรางความเจรญ พฒนาประชาราษฎรใหอยดมสข ยงความภาคภมใจในความเปนชาตและคณคาของความเปนชาตไทย ดงน

1. มภาษาไทยเปนภาษาของตนเอง ทงภาษาเขยนและภาษาพด 2. มวฒนธรรมประเพณแตละภมภาคทงดงามและโดดเดน 3. มแหลงทองเทยวทมชอเสยง เพอตอนรบนกทองเทยวทวโลก 4. ต าแหนงทตงของประเทศไทย มการคมนาคมทางบก ทางน า และ

ทางอากาศท าใหไดเปรยบในดานการคา และตดตอธรกจกบตางประเทศ 5. มประวตศาสตร มอารยธรรม มขนบธรรมเนยมประเพณ และศลปวฒนธรรม

อนงดงาม 6. ประเทศไทยไมเคยเปนเมองขนของประเทศใด 7. มพระมหากษตรยปกครองประเทศดวยทศพธราชธรรม

11

นอกจากนประเทศไทยยงมความนาภาคภมใจทนบเปนประเทศเดยวในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทรอดพนวกฤตในสมยการลาเมองขนของชาตตะวนตก ไมตองตกเปนเมองขนของชาตมหาอ านาจ แมวาตองผานเหตการณความสญเสยไปบาง แตกสามารถรกษาเอกราชของชาตไวได ความเปนประเทศไทยจงเปนบทเรยนททรงคณคา ซงคนไทยทกคนควรศกษาและทราบถงความเปนมาของตน เพอเขาใจในสงด ๆ ของตนทแมแตชาวตางชาต สวนใหญยงยอมรบในสงทด อนเปนมรดกของคนไทย เราจงควรเรยนรและชวยกนสบสาน หรอน าเรองเหลานนบอกเลาและสบสานใหคนรนหลงสบไป

กจกรรมทายเรองท 1 ความหมาย ความเปนมา และความส าคญของสถาบนหลกของชาต (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 1 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบขดวชา)

หมอสามขา พบทแหลงโบราณคดบานเกา จงหวดกาญจนบร

ภาชนะเขยนสวฒนธรรมบานเชยง

หลมขดคนทวดโพธศรในจงหวดอดรธาน ใบเสมาสลกภาพพมพาพลาป

พบทเมองฟาแดดสงยาง จงหวดกาฬสนธ

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

12

เรองท 2 ความเปนมาของชาตไทย ดนแดนทเปนประเทศไทยในปจจบนมรองรอยของการอยอาศยมาอยางยาวนานและมพฒนาการเปนบานเมองมาจนทกวนน ผคนทอยอาศยมหลายเชอชาต มทงผทอยสบตอกนมาในดนแดนแผนดนไทยและผทอพยพโยกยายเขามาลงหลกปกฐาน ดวยแผนดนนใหชวตและความสขแกตนและครอบครวนบตงแตอดตทเรายงไมมตวหนงสอ เราพบรองรอยจากหลกฐานการใชชวตของผคนยคนนทเรยกวา “หลกฐานทางโบราณคด” จนถงสมยทมตวหนงสอท าใหทราบเรองราวไดอยางชดเจนขน การอพยพโยกยายเพอมาตงถนฐานนเปนไปตามธรรมชาตของมนษยทแสวงหาสถานททด และเหมาะสมในการด ารงชพ อยางไรกตาม คณสมบตเดนประการหนงของสงคมไทยคอ การอยรวมกนอยางสนตของคนทอาจมความแตกตางกนทาง เชอชาต ประเพณ ความเชอ ศาสนา และอน ๆ ทกคนจะหลอมรวมกนเปนไทย และอยรวมกนไดเปนอยางด แตกวาจะรวมเลอดเน อชาตเชอไทยได สงคมไทยกผานประสบการณในการ หลอหลอมมาอยางยากล าบาก ดวยคณปการของบรรพบรษในการสรางสรรค ฝาฟนความขดแยงภายใน และการปองกนภยจากภายนอก สงคมไทยเปนสงคมทมรากฐานแหงอารยธรรมมาอยางยาวนาน เราทราบไดจากการศกษาประวตศาสตร

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

13

ภมศาสตรทตงของประเทศไทย ประเทศไทยตงอยกงกลางแผนดนใหญเอเชยตะวนออกเฉยงใต ดานตะวนออกเปดสทะเลจนใต ดานตะวนตกออกสมหาสมทรอนเดย จงอยทามกลางเสนทางสญจรส าคญ ดนแดนนเปนศนยกลางการคาและจดแวะพกการเดนทางโดยเรอระหวางอนเดยกบจนมาตงแตสมยโบราณ ดงปรากฏหลกฐานลายลกษณอกษรทงของชาวโรมน และชาวอนเดย กลาวถง การเดนทางมาสดนแดนแถบนของพอคาจากทศตะวนตกมาตงแตสมยตนพทธกาล และในเวลาตอมา จดหมายเหตจนไดกลาวถงเมองตาง ๆ ทเชอวา สวนหนงตงอยบรเวณภาคใตของประเทศไทยในปจจบน ชวงเวลานมกเรยกกนวา สมยแรกเรมประวตศาสตร หรอเมอราว 2,000 ปทผานมา การตดตอเชนน ท าใหเกดการแพรหลายของอารยธรรมจากดนแดนหางไกลมาสดนแดนโบราณในประเทศไทย รวมทงเกดชมชนใหม ๆ ขน เพอจดประสงคในการคาขายตามจดแวะผานของพอคาชาวตางประเทศเหลาน สงผลใหชมชนพฒนาเปนบานเมองขนาดใหญ จากท าเลทตงดงกลาว ผคนในดนแดนประเทศไทยปจจบนจงตดตอคาขายแลกเปลยน และรบอารยธรรมของชาตตาง ๆ ทเดนทางเขามาเปนเวลาชานาน รวมทงผคนตางภมภาคอพยพเคลอนยาย เขามาตงรกราก ณ ดนแดนแหงน นบตงแตสมยกอนประวตศาสตร สบเนองมาในสมยประวตศาสตรตอนตน จนกระทงสโขทย และอยธยาถอก าเนดขน ในชวง พทธศตวรรษท 18 และ 19 จนถงปจจบนตามล าดบ ความหลากหลายเหลาน ผสมผสานกนเปนบรณาการทางสงคมและวฒนธรรม กลายเปนสงคมและวฒนธรรมทเรยกวา “ไทย” หรอ “สยาม” ดงทเปนในปจจบน สงคมและวฒนธรรมของผคนในดนแดนประเทศไทยนน มพฒนาการทสบเนองกนมา มการผสมผสานของผคนหลากหลายชาตพนธ ทงชาวพนเมองดงเดม ชาวอนเดย ชาวจน และชาวตะวนตกทไดอพยพเคลอนยายเขามาตงถนฐาน ณ ดนแดนประเทศไทยในแตละชวงเวลาอนยาวนานนบพน ๆ ป แตทส าคญคอ ผคนในดนแดนไทยไดสงผานสงทเรยกวา “ภมปญญา” จากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง ผ านมาหลายชวคน นบตงแตสมยกอนประวตศาสตรสสมยประวตศาสตรตอนตน จนหลอมรวมเปน “คนไทย” ในปจจบน

14

ความเปนมาของผคนบนแผนดนไทย หากถามวาคนไทยในปจจบนคอใคร มรปรางหนาตาเปนอยางไร มาจากไหน คงเปนเรองยากทจะอธบายใหถกตองชดเจนได เนองจากท าเลทตงและสภาพภมศาสตรของดนแดนประเทศไทย ท าใหดนแดนแหงนมผอยอาศยมาแตดงเดม และมคนอพยพเคลอนยายเขามาตงถนฐานยาวนานนบพนป ผทไดชอวา “คนไทย” ในปจจบนเปนกลมคนทมความหลากหลายทางเชอชาตผสมผสานมายาวนาน บางกมเชอชาตมอญ ลาว เขมร อนเดย เปอรเซย จน บางกมเชอชาตทางตะวนตก เชน องกฤษ โปรตเกส และอน ๆ การผสมผสานระหวางกลมคนตาง ๆ นน ไมไดเกดขนในชวงเวลาหนงเวลาใดเทานน แตเกดขนตลอดเวลา เชอวามมาตงแตสมยกอนประวตศาสตรและสบเนองมาในสมยประวตศาสตรจนถงปจจบน อยางไรกด สงหนงทแสดงถงอตลกษณหรอลกษณะเฉพาะของคนไทย คอ “ภาษาไทย” คนไทยกคอคนทใชภาษาไทยในการตดตอสอสารกนในชวตประจ าวน จากการศกษาของนกวชาการพบขอมลทนาสนใจวา นอกจากคนไทยในประเทศไทยแลว ยงพบกลมคนไท หรอไต ตงถนฐานกระจายตวอยเปนวงกวางในเอเซย และเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงในแควนอสสม ประเทศอนเดย สบสองปนนา มณฑลยนนาน มณฑลกยโจว และมณฑลกวางส ในประเทศจน และในประเทศเวยดนาม ซงรจกในชอตาง ๆ กนในแตละทองถน เชน ไทลอ ไทใหญ ไทนอย ไทเขน ไทอสสม ไทอาหม ผไท ไทด า ไทขาว ไทยวน เปนตน

แผนทเสนทางการคาทางทะเลและเมองทาโบราณในอนเดย เอเชยตะวนออกเฉยงใตและจน (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

15

ปราสาทสตอกกอกธม จงหวดสระแกว

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

สวน “คนไทย” ทอย ในประเทศไทยปจจบน เปนกลมชนทเกดจากการผสมผสานของชนชาตไท-ไต กบบรรดาชนเผาอน ๆ หรอชนชาตอนทเปนชนพนเมองเดมอยแลว และพวกทเคลอนยายเขามาใหม การอพยพเคลอนยายของคนไทนน เปนไปในลกษณะคอยเปนคอยไปหลายระลอก คนไทยในดนแดนประเทศไทยนน เมอดจากภาษาไทยทใชอาจกลาวไดวา มการอพยพเคลอนยายครงใหญเขามาตงถนฐานในบรเวณประเทศไทย เมอประมาณ พทธศตวรรษท 18 สวนผคนทอาศยในดนแดนประเทศไทยกอนหนาน ในสมยกอนประวตศาสตร หรอสมยทวารวด ราวพทธศตวรรษท 11 – 16 ไมอาจรไดแนชดวาเปนคน เชอชาตใด ก าเนดรฐไทย ในชวงพทธศตวรรษท 19 เกดความเปลยนแปลงครงส าคญของบานเมองในดนแดนประเทศไทยอนสบเนองมาจากความขดแยงระหวางสองอาณาจกรใหญคอ อาณาจกรกมพชา และอาณาจกรจามปา ซงอยในเขตเวยดนามภาคกลาง ซงมมาตงแตพทธศตวรรษท 16 สงผล ใหเกดการรวมกลมของบานเมองทเปนพนธมตรกนขนใหม แควนทมก าลงเขมแขงกวาไดขยายอาณาเขตมายงบรเวณทมการขดแยงกน และประการสดทายคอ เปนครงแรกทไดพบ “จารก

อกษร และภาษาไทย” ซ ง เปนหล ก ฐ านย น ย น อย า ง แ น ช ด ว า กลมคนไทยไดกอตงบานเมองขนบร เ วณด นแดนประ เทศ ไทยในป จ จ บ น ก ล ม คน ไทยน น า จ ะ มความสมพนธกบกล มคนไทยในมณฑลยนนานทางตอนใตของจน ซ งอพยพเคลอนยายลงมาและไดผสมผสานก บ ค น พ น เ ม อ ง เ ด ม ดงปรากฏรองรอยในต านานปรมปรา

ของลานนา

16

ปราสาทเมองต า จงหวดบรรมย

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

บานเมองของกลมคนไทยทเกดขนใหมไดแก “ลานนา” และ “สโขทย” ในภาคเหนอ สวนในภาคกลางมกลมบานเมองทพฒนาขนมาจากบานเมองเดม ไดแก “อโยธยา” มศนยกลางอยทเมองละโว หรอเมองลพบรในปจจบน “สพรรณภม” มศนยกลางอยทเมองสพรรณภม หรอเมองสพรรณบรในปจจบน สวนในภาคใตทส าคญไดแก “นครศรธรรมราช”

ตอมาในตอนปลายพทธศตวรรษท 19 “อโยธยา” กบ “สพรรณบร” ไดรวมกน เปน “อยธยา” ครนถงพทธศตวรรษท 20 อยธยาไดผนวก “สโขทย” ไวในฐานะหวเมองหนง ในพระราชอาณาเขต สวน “ลานนา” ยงคงด ารงเปนบานเมองสบมากวา 5 0 0 ป บ า ง ช ว ง เ ป น ห ว เ ม อ ง ประเทศราชของไทย จนถงรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว แหงกรงรตนโกสนทร จงไดผนวกเขาเปนสวนหนงของ พระราชอาณาจกรสยามอย า งแทจรง

ปราสาทหนพมาย จงหวดนครราชสมา (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

กจกรรมทายเรองท 2 ความเปนมาของชาตไทย

(ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 2 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

17

เรองท 3 เสรภาพในการนบถอศาสนาของไทย

ศาสนาเปนสงทส าคญมากในการเปนชาตเปนประเทศ เพราะไมวาศาสนาใด กตาม ลวนแตมลกษณะส าคญ คอ สอนคนใหเปนคนด มศลธรรมประจ าใจ อยในสงคมไดอยางสนตสข และเปนทยดเหนยวทางจตใจ มหลกในการด าเนนชวตทถกตอง เมอศาสนกชนเปน คนดแลว สงคมยอมปราศจากความเดอดรอน สงส าคญ คอ ในประเทศไทยมศาสนาเปน เครองสงเสรมความมนคงในการปกครองประเทศ พระมหากษตรยไทยทรงยดมนและด าเนนนโยบายในการปกครองประเทศดวยหลกทศพธราชธรรม 10 ประการ ทรงน าหลกธรรมมาใชในการทรงงาน และใชเปนแนวทางในการแกไขปญหาบานเมอง ประเทศไทยไดบญญตเกยวกบการรบรองเสรภาพในการนบถอศาสนาไวในรฐธรรมนญไทยฉบบแรก เมอวนท 10 ธนวาคม พ.ศ. 2475 ไดบญญตเกยวกบการรบรองเสรภาพในการนบถอศาสนาไวในมาตรา 13 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร ไทย พทธศกราช 2475 หมวด 2 วาดวยสทธและหนาทของชนชาวสยาม ความวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการนบถอศาสนาหรอลทธใด ๆ และยอมมเสรภาพในการปฏบตพธกรรมตามความนบถอของตน เมอไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมของประชาชน” รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตหลกการเกยวกบสทธและเสรภาพในการนบถอศาสนาของชาวไทยไวในมาตรา 38 ความวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการนบถอศาสนา นกายของศาสนาหรอลทธนยมในทางศาสนา และยอมมเสรภาพในการปฏบตตามศาสนบญญต หรอปฏบตพธกรรมตามความเชอของตนเมอไมเปนปฏปกษตอหนาทของพลเมอง และไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน ในการใชเสรภาพดงกลาวตามวรรคหนง บคคลยอมไดรบความคมครองมใหรฐกระท าการใด ๆ อนเปนการรดรอนสทธหรอเสยประโยชนอนควรมควรไดเพราะเหตทถอศาสนา นกายของศาสนา ลทธนยมในทางศาสนา หรอปฏบตตามศาสนบญญต หรอปฏบตพธกรรมตามความเชอถอ แตกตางจากบคคลอน” จนถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ไดบญญตหลกการเกยวกบสทธและเสรภาพในการนบถอศาสนาของชาวไทยไวในมาตรา 31 ความวา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการนบถอศาสนาและยอมมเสรภาพในการปฏบตหรอประกอบพธกรรม

18

วดพระศรสรรเพชญ จงหวดพระนครศรอยธยา (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย”

กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

ตามหลกศาสนาของตน แตตองไมเปนปฏปกษตอหนาทของปวงชนชาวไทย ไมเปนอนตรายตอความปลอดภยของรฐ และไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน” เสรภาพการนบถอศาสนาในประเทศตาง ๆ ไมวาจะมการปกครองรปแบบใด กใหความส าคญแกเสรภาพในการนบถอศาสนาของประชาชน โดยยดหลกการพนฐานดงตอไปน 1. เสรภาพในการนบถอศาสนา เปนสทธตามธรรมชาต จะลวงละเมดมได และ เปนสทธของมนษยทกคน ตองใหการรบรองและคมครอง

2. เสรภาพในการนบถอศาสนา ไมมใครจะใชเสรภาพอยเหนอผอน ทกคนมสทธและหนาทเทาเทยมกน รฐจะตองท าหนาทรกษาผลประโยชนของสงคมโดยรวม

เนองจากเรองสทธและเสรภาพในการนบถอศาสนาเปนสงทมความส าคญ ตอสงคม การจดระเบยบความเรยบรอยของประชาชน และการอยรวมกนอยางสนต จงเปน สงส าคญทรฐจะชวยใหเกดความเขาใจกนระหวางศาสนาตาง ๆ หากไมไดรบความสนใจจากภาครฐแลว ปญหาดงกลาวอาจท าใหเกดขอขดแยงระหวางศาสนาขนได

พระมหากษตรยกบการใหเสรภาพทางศาสนา ตลอดสมยส โขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร พระมหากษตรย

พระบรมวงศานวงศ ขาราชการ ตลอดจนประชาชนทวไป ไดรวมมอกนท านบ ารงพระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองเปนล าดบมา ถงแมวาพระมหากษตรยจะทรงเปนพทธมามกะ แตแทบทกพระองคกมไดทรงกดกนศาสนาอนเลย ทรงมน าพระทยกวางขวาง อปถมภศาสนาอน ในฐานะททรงเปนองคอครศาสนปถมภกตามสมควร ดงเชน

ในสมยสมเดจพระนารายณ มการน าความเจรญมาใหกรงศรอยธยา พระองคได พระราชทานทดนใหสรางวดทางครสตศาสนา ในป พ.ศ. 2224 และไดจดคณะทตเดนทางไปฝรงเศสในสมยพระเจาหลยสท 14 เพอเจรญสมพนธไมตร และเมอป พ.ศ. 2228 เชอวาเลยร เดอ โชมองต เปนหวหนาคณะทต ได เขาเฝาสมเดจพระนารายณ ทลขอใหทรงเขารต แตพระองคทรงปฏเสธดวยพระปรชาสามารถวา “การทผใดจะนบถอศาสนาใดนน ยอมแลวแต

19

พระผเปนเจาบนสวรรคจะบนดาลใหเปนไป ถาครสตศาสนาเปนศาสนาดจรงแลว แลเหนวาพระองคสมควรทจะเขาเปนครสตศาสนกแลวไซร สกวนหน งพระองคจะถกดลใจใหเขารต จนได”

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ทรงมขนตธรรมทางศาสนาอยางยง ถงกบ ใหมชชนนารอเมรกนเขาไปเผยแผครสตศาสนาในวดบวรนเวศวหารได พระองคทรงประกาศใหเสรภาพแกราษฎรในการนบถอศาสนา พระราชทานพระบรมราชานเคราะหแกผทนบถอศาสนาอสลามและศาสนาอน ๆ ใหปฏบตตามลทธธรรมเนยมของตนไดโดยเสร และทรงอปถมภบ ารงทงพระญวน พระจนทนบถอพทธศาสนาลทธมหายาน มไดทรงรงเกยจเดยดฉนทแตประการใด และเปนประเพณปฏบตสบตอมา พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงบรจาคพระราชทรพยสรางมสยดอสลาม และพระราชทานทดนตดตอกบมสยดนน เพอเปนทสรางโรงเรยนส าหรบผทนบถอศาสนาอสลาม นอกจากน ยงไดพระราชทานทรพยสวนพระองคแกนกสอนครสตศาสนา ทงนกายโปรเตสแตนตและคาทอลก เพอสรางและบ ารงอดหนนการจดตงโรงเรยนและพระราชทานทดนใหสรางโบสถของสภาครสตจกรรมถนนสาทร พระราชทานเงนอดหนนแกโรงพยาบาลของคณะมชชนนารหลายแหง พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงใหเสรภาพทางศาสนาแกราษฎร เชนเดยวกบพระมหากษตรยองคกอน ๆ หนงสอพมพดทรอยในสหรฐอเมรกา ไดกลาวถง การศาสนาในเมองไทยตอนหนงวา “ในประเทศสยามมการใหเสรภาพทางศาสนาอยางแทจรง นกสอนศาสนาชาวตางประเทศไดรบความคมครองและไดรบความปลอดภยอยางเตมท ทวทงพระราชอาณาจกร” การใหเสรภาพทางศาสนาของไทยมผลตอการเปลยนแปลงนโยบายทางการเมองของนกลาอาณานคมเปนอยางมากในสมยนน

กจกรรมทายเรองท 3 เสรภาพในการนบถอศาสนาของไทย (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 3 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

20

เรองท 4 บญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร

4.1 สมยสโขทย อาณาจกรสโขทยเรมตนประวตศาสตรทมหลกฐานตงแตสมยพอขนศรนาวน าถม และเรมชดเจนมากขนในสมยพอขนศรอนทราทตย (พอขนบางกลางหาว พ.ศ. 1781 – 1822) แตความเปนจรงแลวประชาคมสโขทยนาจะมประวตศาสตรมากอนหนานมาก แตเราไมพบหลกฐานทยนยนความเปนอสระได ราชวงศพอขนศรอนทราทตย (พระรวงหรอสโขทย) ไดปกครองอาณาจกรสโขทย มกษตรยปกครอง 9 พระองค สบตอมาเปนเวลา 200 ป กถกรวมเขากบอาณาจกรอยธยา อาณาจกรสโขทยเจรญรงเรองสงสด ในสมยของพอขนรามค าแหงมหาราช (พ.ศ. 1822 – 1841) อ านาจของอาณาจกรสโขทยในชวงสมยของพระองคมนคงมาก ไดทรง แผอาณาเขตออกไปโดยรอบ วฒนธรรมไทยไดเจรญขนทกสาขา ดงปรากฏในศลาจารกหลกท 1 ซงเจรญทงดานประวตศาสตร การสงคราม ภมศาสตร กฎหมาย ประเพณ การปกครอง การเศรษฐกจ การสงคม ปรชญาพระพทธศาสนา การประดษฐอกษรไทย และอน ๆ

บญคณของพระมหากษตรย ดานการเมองการปกครอง

1. มการสถาปนาอาณาจกรสโขทย ดวยการท าสงครามสรบกบขอมดวย ความเสยสละเลอดเนอเพอสรางบานเมอง

2. มการปกครองแบบพอปกครองลก โดยใหผทเดอดรอนไปสนกระดง หนาประตเมอง ซงเปนการน าทศพธราชธรรมมาใชในการปกครองบานเมอง

3. มการขยายอาณาเขตการปกครอง โดยการเผยแผศาสนาไปตามแควนตาง ๆ

21

ศลาจารกหลกท 1

จารกพอขนรามค าแหงมหาราช (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย”

กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

ดานศาสนาและการศกษา 1. มการนมนตพระภกษสงฆจาก

นครศรธรรมราช มาแสดงธรรมใหประชาราษฎรในวนพระ 2. มการอญเชญพระไตรปฎกมาจากเมอง

นครศรธรรมราช และน าพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าบานเมอง

3. จดท าศลาจารก เพอบนทกเรองราวทเกดขนในสมยนน ๆ

4. ประดษฐอกษรไทยทเรยกวา “ลายสอไทย” ท าใหมภาษาไทยใชจนถงปจจบน

5. มการแตงหนงสอ “ไตรภมพระรวง” ซงเปนวรรณกรรมเลมแรกของไทย

ดานเศรษฐกจและการคา 1. สรางท านบกกเกบน าทเรยกวา “สรดภงส” เพอการบรหารจดการน าในการ

ปองกนน าทวม และการกกเกบน าใช เพอการเกษตร ท าใหเศรษฐกจดานการเกษตร มความอดมสมบรณ

2. มการสงเสรมการคาขายดวยการไมเกบภาษทเรยกวา “จกอบ” ท าให การคาขายเจรญรงเรองซงแสดงถงความอดมสมบรณของอาณาจกรสโขทย

3. มการเจรญสมพนธไมตรกบตางประเทศ เชน จน ลงกา มอญ เพอท าการคา และมการน าสนคาจากจนมาขายและสงสนคาไปขายทจน

สรดภงส หรอท านบพระรวง (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

22

ปากน าบางกะจะ

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

พระราชานสาวรย สมเดจพระสรโยทย บรเวณทงมะขามหยอง

อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

4.2 สมยอยธยา กรงศรอยธยา สถาปนาขนเมอ พ.ศ. 1893 ผสถาปนากรงศรอยธยา คอ สมเดจพระรามาธบดท 1 หรอเรยกกนวา พระเจาอทอง กรงศรอยธยา ต งอยในบรเวณทมแมน า 3 สายลอมรอบคอ แมน าเจาพระยา แมน าปาสก และแมน าลพบร เปนชยภมทเหมาะสมทงใน

ดานความมนคง และเปนเมองทเหมาะแกการตดตอค าขาย กรงศรอยธยาเปนอาณาจกรทมความส าคญมาก มความเจรญร ง เ ร อ งสบต อกนมา เปน เวลา 417 ป ในชวงสถาปนากรงศรอยธยา สมเดจพระรามาธบดท 1 พระเจาอทอง ซงเปนกษตรยพระองคแรก ไดสถาปนากรงศรอยธยาเปนราชธาน และมพระมหากษตรย

ปกครองมากทสดในประวตศาสตรถง 33 พระองค ซงพระมหากษตรยล าดบตอ ๆ มาทรงสบสานพระราชกจดงน

1. ดานการรวบรวมความเปนปกแผนของประเทศชาต สมเดจพระนเรศวร มหาราช (พระสรรเพชญท 2) ตลอดรชสมยของพระองค ทรงกอบกกรงศรอยธยาจากพมา และไดท าสงครามกบศตร ทงพมาและเขมร จนราชอาณาจกรไทยเปนปกแผนมนคง ขยายดนแดนไดอยางกวางขวาง และในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถไดทรงผนวกสโขทยเขากบอยธยา

23

2. ดานการเมองการปกครอง ในสมยอยธยาตอนตน ไดจดระเบยบการปกครอง ทเรยกวา จตสดมภ เปนเสมอนเสาหลกในการค าจนความมนคงแกบานเมอง คอ ต าแหนงเวยง วง คลง นา และจดความส าคญของหวเมอง แบงเปนหวเมองชนใน คอเมองทอยใกลเมองหลวง เปนเมองชนจตวา เชน ธนบร เพชรบร สมทรสาคร นครนายก เปนตน หวเมองชนนอก คอหวเมองทอยไกลออกไป เปนชนเอก โท ตร ตามขนาดและความส าคญเมองประเทศราช คอเมองขนของอยธยา เชน ทวาย ตะนาวศร เมองเหลานตองสงบรรณาการใหอยธยา

3. การตดตอสมพนธกบชาตตะวนตก มชาวตางชาตเขามาตดตอคาขาย ไดแก ชาวโปรตเกส ฮอลนดา ฝรงเศส องกฤษ เปนตน ซงในการตดตอยงไดรบวทยาการสมยใหมดวย เชน การกอสราง อาวธยทโธปกรณ วทยาศาสตร ดาราศาสตร เปนตน

พระบรมราชานสาวรยสมเดจพระนเรศวรมหาราช

ทรงหลงทกษโณทกประกาศอสรภาพ มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

24

พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระเจาตากสนมหาราช

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

คายโพธสามตน

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

4.3 สมยธนบร กรงธนบร ไดสถาปนาขนเมอป พ.ศ. 2310 ก อน เส ย ก ร ง ศ ร อ ย ธ ย าประมาณ 3 เดอน โดยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ซ ง เปนทหารคนส าคญของกร งศรอยธยา ไดรวบรวมก าลงคนประมาณ 1,000 คน ตฝา วงลอมก าลงของพมาออกไป รวบรวมก าลงพลอยทเมองระยอง ชลบร จนทบร ตราด และตงมนรวมก าลงพล เสบยงอาหารทเมองจนทบร เมอกรงศรอยธยาเสยแกพมาแลว จงน าก าลงไป

ตคายพมาทคายโพธสามตน ซงมสกพระนายกองรกษาคายอย สามารถตคายพมาแตก และยดอ านาจคนจากพมาไดส าเรจ เมอวนท 6 พฤศจกายน พ.ศ. 2310 ใชเวลาเพยง 7 เดอน ในการกอบกอสรภาพกลบคนมาได แลวจงปราบดาเปนพระมหากษตรย

เนองจากเมองหลวงอยธยาถกท าลายเสยหายมาก ยากแกการบรณะ สมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงไดสถาปนาใหกรงธนบรเปนเมองหลวงใหม พระราชกรณยกจส าคญของพระองค มดงน

1. การท าศกสงครามปองกนพระราชอาณาจกร และขยายอ านาจไปทาง ตะวนออกของประเทศ คอ ลาว กมพชา และเวยดนามบางสวน ตลอดระยะเวลาไดแสดง พระปรชาสามารถในการรบ โดยมทหารคนส าคญเปนก าลงในการสรบ ไดแก พระยาพชยดาบหก

25

พระราชวงเดม สมยธนบร

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

ทมความกลาหาญในการรบจนดาบหก เมอครงปองกนเมองพชย ในป พ.ศ. 2316 สมเดจเจาพระยามหากษตรยศก ตอมาคอ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช สมเดจพระบวรเจามหาสรสงหนาท นบเปนสมยแหงการท าสงครามอยางแทจรง

2. สรางพระราชวงกรงธนบร ใหเปน พระราชวงหลวง เปนสถานทประทบและวาราชการ ปรบปรงปอมวไชยเยนทร และเปลยนชอใหมเปน ปอมวไชยประสทธ ต าแหนงทตงของพระราชวงเปนจดส าคญทางยทธศาสตร สามารถสงเกตการณ ไดในระยะไกล และใกลเสนทางคมนาคมการเดนทพทส าคญซงปจจบนเปนทตงของกองทพเรอ

3. ดานการปกครอง หลงจากกรงศรอยธยาแตก กฎหมายบานเมองกระจาย สญหายไปมาก จงสบเสาะ คนหา รวบรวม ช าระกฎหมายใหเหมาะสมแกกาลสมย ฉบบใด ไมเหมาะสมกโปรดใหแกไขเพมเตม หรอยกเลก เพอ ใหราษฎรไดรบผลประโยชนมากขน ออกพระราชก าหนดสกเลก พ.ศ. 2316 เพอสะดวกในการควบคมก าลงคน

4. ดานเศรษฐกจ จากการเสยกรงศรอยธยาครงท 2 สงผลกระทบในดานเศรษฐกจ อยางรายแรง พระองคจงงดเกบสวยอากร 3 ป เมอเขารชกาลใหม ทรงท านบ ารงการคาขายทางเรออยางเตมท สงเสรมการน าสนคาพนเมองไปขายทประเทศจน และทรงพยายามผกไมตรกบประเทศจน เพอประโยชนในดานความมนคงของชาต และประโยชนในดานการคา

5. ดานศาสนา ใหตรากฎหมายวาดวยวตรปฏบตของพระสงฆในป พ.ศ. 2316 ถอเปนกฎหมายพระสงฆฉบบแรกของไทย และบรณปฏสงขรณวดวาอารามตาง ๆ เชน วดอรณราชวรารามวรมหาวหาร วดระฆงโฆสตารามวรมหาวหาร โปรดเกลาใหเขยนภาพ “สมดภาพไตรภม” เปนสมดภาพขนาดใหญของไทย เขยนดวยสลงในสมดทง 2 ดาน โดยฝมอชางเขยน 4 คน ปจจบนเกบรกษาไว ณ หอสมดแหงชาต

26

4.4 สมยรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชไดทรงท าการปราบดาภเษกขนเปนพระมหากษตรยไทยแหงพระบรมราชจกรวงศ เมอวนท 6 เมษายน พ.ศ. 2325 พระองคไดทรงสรางเมองหลวงใหมขนทางตะวนออกของแมน าเจาพระยา ดวยเหนวากรงธนบรมพนทคบแคบ ไมสามารถขยายเมองได เมองหลวงใหมมชอวา “กรงเทพมหานคร” พระมหากษตรยในราชวงศจกรไดปกครองกรงรตนโกสนทรสบตอมาจนถงปจจบน มทงหมด 10 พระองค ซงทก พระองคไดมพระมหากรณาธคณท านบ ารงบานเมองใหมความเจรญกาวหนาในดานตาง ๆ ดงน

พระบรมรปพระมหากษตรยไทย สมยรตนโกสนทรทปราสาทพระเทพบดร

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

สมดไตรภมพระรวง

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

27

พระบรมมหาราชวง

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

1. ดานการเมองการปกครอง ในตนสมยกรงรตนโกสนทร การปกครองของไทย ยงเปนระบอบสมบรณาญาสทธราชย พระมหากษตรยทรงมพระราชอ านาจสงสดในการปกครองประเทศ ทรงไวซงอาญาสทธเหนอผอนทงปวงในอาณาจกร แตพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 มการปฏรปประเทศใหมความเปนสากลยงขน คอ การรวบรวมอ านาจเขาสศนยกลาง ยกเลกระบบการปกครองเดม ตงเปนกระทรวง ตาง ๆ ยกเลกระบบไพร และเลกทาส ท าใหชนชนกลางและชนชนลางไดรบสทธเสรภาพมากขน มการรบวทยาการตาง ๆ ซงสวนใหญน ารปแบบมาจากตะวนตก จงนบไดวาเรมเขาสสมยใหม จนสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 เกดการปฏวตการปกครองมาเปนระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมขอยภายใตรฐธรรมนญ ถอเปนกฎหมายสงสดของประเทศ ซงรฐธรรมนญใหสทธและเสรภาพแกทกคนเทาเทยมกน สามารถเลอนฐานะทางสงคม สามญชนมบทบาทในการปกครองบรหารประเทศ พระบาทสมเดจพระปรมนทร - มหาภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 ไดแสดงใหเหนถงพระอจฉรยภาพของพระมหากษตรย นกพฒนาประชาธปไตยทมงกอใหเกดประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม ผานโครงการ อนเนองมาจากพระราชด าร โดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทเนนการพฒนา แบบยงยน ซงเหมาะสมและสอดรบบรบททางเศรษฐกจ สงคม และการเมองของประเทศไทย

2. ดานเศรษฐกจ ประเทศไทยไดมพฒนาการทางเศรษฐกจมาตงแตรตนโกสนทร ตอนตนมาจนถงปจจบน ไดประมวลองคประกอบทางเศรษฐกจทส าคญได 3 ประการ คอ หนวยงานทเกยวของกบการคา ทมาของรายไดแผนดนและรายไดประชาชาต ระบบเงนตรา ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ไดโปรดเกลาใหจดตง

28

ธนาคารขนเปนครงแรก ชอวาสยามกมมาจล ปจจบนคอธนาคารไทยพาณชย จ ากด มการตงโรงกษาปณขนเปนครงแรก เพอท าหนาทผลตธนบตร ท าใหเศรษฐกจมการขยายตวทางการค า ตอมาสงครามโลกระหวางป พ.ศ. 2472 – 2475 ท าใหเศรษฐกจตกต าทวโลก ราคาขาว ซงเปนสนคาสงออกตกต า สนคาเครองอปโภคบรโภคขาดแคลน มราคาแพง การเงนแผนดน เรมขาดดล จวบจนรชสมยพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 ไดพระราชทานแนวพระราชด ารเพอแกไขปญหาดานเศรษฐกจ ใหเปนแนวทางการด าเนนชวตและปฏบตตนตงแตระดบบคคล ครอบครว ชมชน และประเทศชาต โดยเนนการพงตนเองเปนหลก ทรงเตอนสต และชแนะแนวทางการด ารงชวตในชวงทประเทศไทยเกดวกฤตทางเศรษฐกจ ซงส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดอญเชญแนวพระราชด าร เศรษฐกจพอเพยง บรรจไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 – 2549) และฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 – 2554) แนวพระราชด ารเรองเศรษฐกจพอเพยงยงคงเปนแนวทางปฏบตจนกระทงปจจบน

ถนนเจรญกรง สรางเมอ พ.ศ. 2404 – 2405 ถนนบ ารงเมอง สรางเมอ พ.ศ. 2406

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

3. ดานการศกษา ระบบการศกษาในสมยรตนโกสนทรตอนตนจะคลายสมย กรงศรอยธยา คอ มวดและวงเปนสถาบนทางการศกษา ถาจะเขาศกษาทวดตองบวชเรยน โดยมพระสงฆและราชบณฑตสอนวชาสามญ มการเรยนชางตาง ๆ ในครวเรอนและวงศตระกล เชน ชางทอง ชางหลอ ส าหรบหญงจะศกษาในครวเรอน สวนในวง เรยนวชาเยบปกถกรอย การบานการเรอน แตไมนยมใหผหญงเรยนมากนก

29

หมอบรดเล ผน าการพมพและวชาการ แพทยสมยโบราณเขามาเผยแพร

ในสงคมไทยเปนคนแรก (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย”

กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

ต อมาในร ชสม ยพระบาทสม เด จพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดใหความส าคญกบการพฒนาคณภาพชวตของราษฎรโดยทรงปฏรปการศกษา และสงเสรมใหราษฎรมโอกาสเขารบการศกษาอยางทวถง ทรงจดตงโรงเรยนหลวงแหงแรกในพระบรมมหาราชวง และขยายทวประเทศ ม โรงเรยนเกดขนจ านวนมาก ทงโรงเรยนหลวง โรงเรยนส าหรบสตร โรงเรยนฝกหดคร โรงเรยนนายรอยทหารบก โรงเรยนราชแพทยาลย โรงเรยนกฎหมาย เปนตน นบเปนการจดระบบการศกษาของประเทศครงแรกซงพฒนาจนถงปจจบนโดยพระมหากษตรย ทกพระองค ไดใหความส าคญกบการศกษาเพอพฒนาบคคลเปนอยางมาก เชน การออกกฎหมายภาคบงคบใหคนไทยทกคน ตองเขารบการศกษาและสงเสรมใหเรยนตอในระดบทสงขน เปดโอกาสใหประชาชนเขาถงการศกษาไดในหลายรปแบบ

4. ดานศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ การท านบ ารง ดานศลปะ วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณในสมยรตนโกสนทร พระมหากษตรยทกพระองคทรงใหความสนพระทยเปนอยางมาก

ในรชสมยรชกาลท 1 โปรดใหรอฟนพระราชพธส าคญครงกรงศรอยธยา มาจดท าใหถกตองตามแบบแผน และมการบนทกไว เชน พระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธพชมงคล พระราชพธถอน าพพฒนสตยา เปนตน

ในรชสมยรชกาลท 2 เปนชวงทบานเมองคอนขางสงบสข สมยนศลปวฒนธรรมของชาตรงเรองเปนอยางมาก โดยเฉพาะทางวรรณคดถอวาเปนยคทอง พระองคไดทรงพระราชนพนธงานวรรณกรรมและบทละครตาง ๆ เชน เสภาเรองขนชางขนแผน (บางตอน) บทละครเรองอเหนา ซงไดรบการยกยองจากวรรณคดสโมสร วาเปนยอดแหงบทละครร า มกวทมชอเสยง เชน สนทรภ หรอพระศรสนทรโวหาร

30

ต าราแพทยแผนไทยทจารก

ทวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย”

กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

รชสมยรชกาลท 3 ทรงปฏสงขรณ วดวาอาราม และพระพทธรป มการเปลยนแปลง ดานศลปกรรม เชน การสรางหลงคาโบสถไมมชอฟา ใบระกา หางหงส และการนยมประดบกระเบองเคลอบชามจน อนเปนลกษณะผสมผสานแบบจน เชน วดราชโอรสาราม นอกจากน ยงทรงเกรงวาตอไปวทยาการตาง ๆ ของไทยจะสญหายไป จงโปรดใหคดเลอกและจารกต าราวชาการตาง ๆ รวมถงต ารายา ตาง ๆ ไวในแผนศลาออนประดบบนเสา ผนงศาลาราย รวมถงรปฤาษดดตน เมอครงปฏสงขรณวดพระเชตพนวมลมงคลาราม นบเปนการสงวนรกษาวทยาการตาง ๆ ของไทยไดเปนอยางด

รชสมยรชกาลท 4 หลงจากไดมการจดตงคณะสงฆนกายใหม คอธรรมยตกนกาย ทรงวางระเบยบแบบแผนของพระนกายใหมทพระองคทรงตงขนในสมยรชกาลท 3 ทรงสรางวดและสรางพระพทธรปทมลกษณะใกลเคยงมนษยมากขน เชน พระสมพทธพรรณ พระนรนตราย พระพทธองครส รวมถงพระสยามเทวาธราช ดวยมพระราชด ารวา ประเทศไทยมเหตการณ ทจะตองเสยอสรภาพหลายครง แตมเหตใหรอดพนภยนตรายไดเสมอมา คงจะมเทพยดาศกดสทธคอยอภบาลรกษาอย สมควรทจะท ารปเทพยดาองคนนขนสกการะบชา

รชสมยรชกาลท 9 พระองคทรงตระหนกถงความส าคญและคณคาของศลปวฒนธรรมอนดของไทย ทรงมพระราชด ารใหฟนฟพระราชพธตาง ๆ ทถกยกเลกเมอมการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เชน พระราชพธสงกรานต พระราชพธแรกนาขวญ ทรงหวงใยปญหาการใชภาษาไทย อนเปนผลมาจากคนไทยสวนมากขาดส านกในคณคาของภาษาประจ าชาต จนคณะรฐมนตรไดเหนชอบประกาศใหวนท 29 กรกฎาคมของทกป เปน “วนภาษาไทยแหงชาต”

5. ดานการตดตอเจรญสมพนธไมตรกบตางประเทศ การด าเนนงานดานการตางประเทศ โดยเฉพาะในรชกาลท 4 และ 5 ในยคอาณานคมของชาวตะวนตก พระองคไดตระหนกถงความเปนมหาอ านาจของชาตตะวนตก การตอตานโดยใชก าลงจงเปนไปไมได จงตองใชวธการอนแทน ซงพอสรปได 3 ประการ คอ

1) การผอนหนกเปนเบา โดยการยอมท าสนธสญญาเสยเปรยบ คอ สนธสญญาเบารง กบประเทศองกฤษในสมยรชกาลท 4 แมทรงทราบดวาเสยเปรยบ แตกพยายามให

31

เสยเปรยบนอยทสด และยอมเสยดนแดน โดยการเสยสละดนแดนสวนนอยเพอรกษาดนแดนสวนใหญของชาตเอาไว ซงเสยใหแกชาตตะวนตก 2 ชาต คอ ฝรงเศส และองกฤษ

2) การปฏรปบานเมองใหทนสมย ใหเจรญกาวหนาเพอปองกนภยคกคามของประเทศมหาอ านาจตะวนตก เชน ปรบปรงกฎหมายใหราษฎรมโอกาสถวายฎการองทกข ออกหนงสอแถลงขาวของทางราชการ เรยกวา ราชกจจานเบกษา ปรบปรงระเบยบบรหารราชการแผนดนในสมยรชกาลท 5 โดยจดใหมการปฏรปการปกครองสวนกลางโดยยกเลก จตสดมภ (เวยง วง คลง นา) และใชการบรหารงานแบบกระทรวง

3) การผกมตรกบประเทศมหาอ านาจในยโรป

(ทมาภาพ : หนงสอ “ประวตศาสตรชาตไทย” กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม)

กจกรรมทายเรองท 4 บญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 4 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

คณะผเจรจาฝายสยามกบราชฑตปรสเซย (ประเทศเยอรมน)

ในการท าสนธสญา เมอวนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2405

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวเสดจออกให เมอสเยอร เดอ มงตญญ ราชทตฝรงเศส เฝาททองพระโรงพระทนงอนนตสมาคม ในพระบรมมหาราชวง พ.ศ. 2406

32

หนวยการเรยนรท 2 พระมหากษตรยไทยและบรรพบรษในสมยสโขทย

สาระส าคญ บรรพบรษของไทยในทกยคทกสมย ไดรวมกนรกษาเอกราชและอธปไตยของประเทศใหมความสมบรณมนคง สงผานเจตนารมณใหมความเปนชาตจวบจนทกวนน ซงองคประกอบทส าคญทท าใหด ารงความเปนชาต ไดแก สถาบนพระมหากษตรยททรงปกปกรกษาแผนดนมาตงแตสมยสโขทยเปนตนมา มการกอตงบานเมอง รวบรวมไพรพล โดยมพระมหากษตรยแหงราชอาณาจกรสโขทย ในราชวงศพระรวง พอขนศรอนทราทตยเปน ปฐมกษตรย และยงมพระมหากษตรยสบสนตตวงศ อก 8 พระองค อนไดแก พอขนรามค าแหง พระมหาธรรมราชาท 1 (พญาลไท) ซงแตละพระองคในยคนน ๆ มความเสยสละ กอบกบานเมอง ท านบ ารงบานเมองใหมความเจรญ เพอความสขของประชาราษฎร สรางสมพนธไมตรกบแควนตาง ๆ มการศกษาประวตศาสตรทจะน าไปสการสรางจตส านกในการรกชาต ศาสนา และสถาบนพระมหากษตรย ซงด ารงไวในการเปนประเทศ ตวชวด

1. บอกชอพระมหากษตรยไทยในสมยสโขทย 2. บอกพระราชประวตและพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรยไทย

ในสมยสโขทย 2.1 พอขนศรอนทราทตย 2.2 พอขนรามค าแหงมหาราช 2.3 พระมหาธรรมราชาท 1 (พญาลไท)

3. บอกวรกรรมของบรรพบรษสมยสโขทย ขอบขายเนอหา

เรองท 1 พระมหากษตรยไทยในสมยสโขทย เรองท 2 พระราชประวตและพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรย สมยสโขทย

33

2.1 พอขนศรอนทราทตย 2.2 พอขนรามค าแหงมหาราช

2.3 พระมหาธรรมราชาท 1 (พญาลไท) เรองท 3 วรกรรมของบรรพบรษสมยสโขทย

พอขนผาเมอง

เวลาทใชในการศกษา 10 ชวโมง สอการเรยนร

1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค12024 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

34

เรองท 1 พระมหากษตรยไทยในสมยสโขทย พระมหากษตรยไทยแหงอาณาจกรสโขทย ทกพระองคเปนกษตรยราชวงศ พระรวง มจ านวน 9 พระองค ดงน

ล าดบท พระนาม ปทขนครองราชย ปทสนสดรชสมย 1 2 3 4 5 6 7 8 9

พอขนศรอนทราทตย พอขนบานเมอง พอขนรามค าแหงมหาราช พญาเลอไท พญางวน าถม พระมหาธรรมราชาท 1 (พญาลไท) พระมหาธรรมราชาท 2 พระมหาธรรมราชาท 3 (พญาไสลอไทย) พระมหาธรรมราชาท 4 (พญาบานเมององคท 2)

พ.ศ. 1792 ไมปรากฏ พ.ศ. 1822 พ.ศ. 1841 พ.ศ. 1866 พ.ศ. 1890 พ.ศ. 1911 พ.ศ. 1942

พ.ศ. 1962

ไมปรากฏ พ.ศ. 1822 พ.ศ. 1841 พ.ศ. 1866 พ.ศ. 1890 พ.ศ. 1911 พ.ศ. 1942 พ.ศ. 1962

พ.ศ. 1981

1. พอขนศรอนทราทตย เปนผกอตงตนราชวงศพระรวง ทปลดแอกอ านาจ จากอาณาจกรขอม และไดสถาปนาอาณาจกรสโขทยขนในป พ.ศ. 1792 พอขนศรอนทราทตย มเชอสายทมาอยางไรไมเปนทปรากฎชด ในประวตศาสตรหรอพงศาวดารตาง ๆ มกกลาวถง แตเพยงวาพระองคเปนเจาเมองบางยางมากอน และเปนพระสหายกบพอขนผาเมอง เจาเมองราด 2. พอขนบานเมอง พระราชกรณยกจไมคอยปรากฏ ทราบจากการตความ ในศลาจารกสโขทย หลกท 1 วาเปนสมยรวบรวมเมองของชาวไทยเขามารวมกบสโขทย โดยพระอนชา คอ พอขนรามค าแหงเปนก าลงส าคญ แตยงมไดขยายอาณาเขตไปยงดนแดนของชนชาตอน ชวงรชกาลนสนมาก จงมไดฟนฟทางดานศาสนา ประชาชนนบถอลทธผสางเทวดา กบพทธศาสนานกายมหายานแบบขอมทครองเมองลพบร

35

3. พอขนรามค าแหงมหาราช ขนครองราชย เปนยคทสโขทยเจรญรงเรองมาก ทงทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม ศาสนา และวฒนธรรม โดยเฉพาะการประดษฐอกษรไทย ในป พ.ศ. 1826 ดดแปลงมาจากอกษรขอม เปนการแสวงหาวธการทจะท าใหไดมา ซงเอกลกษณของชาวไทย เพอใหแตกตางไปจากขอม ซงมอทธพลครอบง าขณะนน รวมทงรปแบบสถาปตยกรรม ขนบประเพณ และการปกครอง โดยเฉพาะการขยายพระราชอาณาเขตออกไปกวางขวาง ทรงใชพระราโชบายในการรวมเมองตาง ๆ และใชรปแบบการปกครอง แบบพอปกครองลก แบบกระจายอ านาจ และแบบทคลายกบประชาธปไตย

4. พญาเลอไท เปนโอรสของพอขนรามค าแหงทเปนอปราชครองเมองศรสชนาลย และสงไปเปนทตเพอเจรญสมพนธไมตรกบจน เมอพระองคกลบจากภารกจทจน ขนเปนกษตรยตามสทธในการสบทอดต าแหนง และเมอลวงมาถงสมยน วฒนธรรมตาง ๆ ไดเปลยนไปมาก โดยเฉพาะระบบการปกครองแบบใกลชดประชาชน แบบพอกบลกทเคยวางไวในสมย พอขนรามค าแหง เรมหยอนยานลง พญาเลอไทจงไมสามารถสานตอความรงเรองของสโขทยได

5. พญางวน าถม เปนโอรสของพอขนบานเมอง ขนครองราชย เมอป พ.ศ. 1882 ไดแตงตงพญาลไท ซงเปนโอรสของพญาเลอไทไปเปนอปราชครองเมองศรสชนาลย พญางวน าถมไมมความสามารถในการปกครองเมอง เนองจากเมองตาง ๆ ไดถอนตวออกไปจากสโขทยเปนจ านวนมาก อ านาจทางการเมองและเศรษฐกจเสอมลงเมอพญางวน าถมสวรรคต ใน พ.ศ. 1890

6. พระมหาธรรมราชาท 1 (พญาลไท) เปนกษตรยททรงพระปรชาสามารถมาก ทรงมนโยบายในการรกษาเสถยรภาพบานเมองโดยใชศาสนาเปนสอ โปรดเกลาฯ ใหสรางพระพทธรปส าคญขน 4 องค คอ พระพทธชนราช พระพทธชนสห พระศรศาสดา และพระเหลอ และทรงพระราชนพนธไตรภมพระรวง พระองคเสดจออกผนวชเพอผอนคลายความตงเครยด ในสงคราม พระมหาธรรมราชาท 1 ยายไปประทบทเมองสองแคว เพอปองกนเขตแดนของสโขทยแกพระเจาฟางม พระเจาอทอง และยายเมองสองแคว (พษณโลก) มาตงทรมฝงแมน านาน เหนอตวเมองเดมขนมาประมาณ 10 กโลเมตร เพราะชยภมเหมาะสม ประทบอยทเมองสองแคว 7 ป คอ ตงแต พ.ศ. 1905 ถง พ.ศ. 1912 และไดสวรรคต ณ ทแหงนน

7. พระมหาธรรมราชาท 2 เปนโอรสของพญาลไท ทรงเปนกษตรยทใฝในการ ท านบ ารงพระพทธศาสนา แตในชวงนอาณาจกรกรงศรอยธยา โดยสมเดจพระบรมราชาธราชท 1 (ขนหลวงพะงว) กษตรยอยธยาในเวลานน พยายามรวบรวมเมองตาง ๆ ไวในอ านาจ ไดน าทพมาตสโขทยหลายครง เรมตงแต พ.ศ. 1914 จนถง พ.ศ. 1921 พระมหาธรรมราชาท 2

36

ไมสามารถตานทานทพอยธยาได พระองคจงขอยตศกโดยยอมออนนอมตออยธยา และเปน รฐบรรณาการของอยธยาตงแตปนน จงนบเปนกษตรยองคสดทายของสโขทยในชวงทม เอกราชโดยสมบรณ ในป พ.ศ. 1931 พระมหาธรรมราชาท 2 พยายามปลดแอกอ านาจจากอยธยา สมเดจพระบรมราชาธราชท 1 ทราบขาววาพระมหาธรรมราชาท 2 คดจะแขงเมอง จงน าทพมาตแตระหวางทางพระองคเกดลมปวยและไดสวรรคตลง สงครามระหวางอาณาจกรสโขทยและอาณาจกรกรงศรอยธยาจงไม เกดขน การปกครองบานเมองสมยน เปน ความพยายาม รกษาสถานภาพเดมไวใหมากทสด จนป พ.ศ. 1943 พระมหาธรรมราชาท 2 ไดสวรรคต พญาไสลอไทพระราชโอรสขนครองราชยสมบตตอมา

8. พระมหาธรรมราชาท 3 (พญาไสลอไท) ขนเปนกษตรยสโขทยตอจาก พระมหาธรรมราชาท 2 ในสมยของพระองค สโขทยไดกลายเปนรฐกนชนใหระหวางอาณาจกรอยธยากบลานนา ซงตางฝายตางพยายามจะขยายอ านาจออกไปใหกวางขวางขน ซงสโขทย กเลนบทรฐกนชนไดดในชวงเวลาหนง แตพระราชกรณยกจไมปรากฎหลกฐานมากนก แตทรงสนพระทยทางดานศาสนา ในป พ.ศ. 1962 พระองคไดเสดจสวรรคต

9. พระมหาธรรมราชาท 4 (พญาบานเมององคท 2) ทรงเปนพระราชโอรส ของพระมหาธรรมราชาท 3 หรออกพระนามหนง คอ บรมปาล กอนขนครองราชยไดท าสงครามแยงชงราชสมบตกบพญารามค าแหง พระอนชา กษตรยอยธยาในชวงเวลานนคอ พระอนทราชา ไดเสดจยกกองทพมาทเมองพระบาง ทงสองพนองเกรงพระบารม ไดออกมา ออนนอมและยนยอมใหพระอนทราชาเขามาแทรกแซง ในการไกลเกลยครงนน ไดทรงอภเษกใหพญาบานเมองขนเปนกษตรยเนองจากเปนเชษฐา ปกครองเมองพษณโลกซงเปนเมองหลวงของอาณาจกรสโขทย สวนพญารามนนใหเปนอปราชปกครองเมองสโขทย และศรสชนาลย ซงเปนเมองหลวงรอง

เมอระงบการจลาจลเรยบรอย พระอนทราชาทรงสขอพระราชธดาของ พญาไสลอไท ใหอภเษกสมรสกบเจาสามพระยา โอรสของพระองค นบเปนพระราโชบายในการปกครองหวเมองทางเหนอทแยบยลของพระอนทราชา ซงตอมาภายหลง ทพระโอรสประสต เจาสามพระยาไดสงพระโอรสซงมเชอสายพระรวงขนไปครองกรงสโขทย พญาบานเมองปกครองอาณาจกรอย 19 ป จงไดสวรรคตลงในป พ.ศ. 1981 นบเปนกษตรยราชวงศพระรวง ทปกครองอาณาจกรสโขทย เปนองคสดทาย กจกรรมทายเรองท 1 พระมหากษตรยไทยในสมยสโขทย (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 1 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

37

เรองท 2 พระราชประวตและพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรยสมยสโขทย จากหลกศลาจารกสโขทย หลกท 2 เปนทมาของประวตศาสตรสโขทย โดยกลาววา ดนแดนสโขทยและศรสชนาลยนนมชมชนตงอย เปนหลกแหลง เปนนครรฐ มทตงศนยอ านาจการปกครองทถาวร ศนยอ านาจการปกครองท เชลยงและสโขทย ตงอยบรเวณใกลวดพระพายหลวงเมองเกาสโขทย สวนทศรสชนาลย นาจะอยบรเวณวดพระศรรตน- มหาธาต (วดพระปรางค) ซงนกประวตศาสตรหลายคนมมตวา มผน ากลมมวลชนท พดภาษาไทยทเปนผน ากลมชนทสโขทยราวพทธศตวรรษท 18 เปนกษตรยทมอ านาจแพรหลายออกไปจนเปนทยอมรบ ซงมพระมหากษตรยทมพระราชกรณยกจทส าคญ ดงน

2.1 พอขนศรอนทราทตย เปนองคปฐมกษตร ยแหงราชวงศพระรวง เดมชอวาพอขนบางกลางหาว เปนพระสหายสนทของพอขนผาเมอง เจาเมองราด ไดน ากลมคนไทยยดเมองสโขทย จากขอมสบาดโขลญล าพง (พ.ศ. 1762 – 1781) พอขนศรอนทราทตย ทรงจดการปกครองบานเมอง ดงน

1) การจดการทางสงคมวฒนธรรม คนสโขทยยอมรบศาสนา วฒนธรรมประเพณ บางอยางจากอาณาจกรขอม ทงลทธศาสนาพราหมณ และพทธศาสนาลทธมหายาน เมอเปนอาณาจกรแลว รบลทธศาสนาพทธหนยาน และพระพทธสหงคมาแผขยายใหทวราชอาณาจกร

2) การแผอาณาเขต และการสรางบานแปลงเมอง นบตงแตเรมอาณาจกรใหมของสโขทย ตามหลกศลาจารก หลกท 1 กลาวไววามการรบราแยงชงผคน และอ านาจกน ในสมยนน มการขยายอาณาเขตโดยรวมเมองตาง ๆ มาเขากบเมองสโขทย ในสมยขนสามชน เจาเมองฉอด ชนชาวไทยกลมหนงยกทพมาตเมองตากซงเปนเมองขนของสโขทย พอขนรามค าแหงพระราชโอรสของพอขนศรอนทราทตยไดท า ยทธหตถจนรบชนะ โดยมหลกฐานนาเชอถอวาพอขนศรอนทราทตยทรงเรมสรางก าแพงเมองสโขทย รมแมน าล าพน ปจจบนคอ ต าบลเมองเกา อ าเภอเมองสโขทย จงหวดสโขทย หางจากล าน ายม 12 กโลเมตร อาณาจกรสโขทย ทศเหนอ จรดเมองแพร ทศใต จรดเมองนครสวรรค ทศตะวนตก จรดเมองตาก ทศตะวนออก จรดเมองเพชรบรณ

38

2.2 พอขนรามค าแหงมหาราช พอขนรามค าแหงมหาราช เปนพระราชโอรสของพอขนศรอนทราทตย พระนามเดมวา ขนรามราช เมอมพระชนมายได 19 ป ไดชวยพระราชบดาออกสรบในการสงคราม กบขนสามชน เจาเมองฉอด จนรบชนะ จงไดพระนามวา “พระรามค าแหง” เสดจขน ครองราชสมบตเปนรชกาลท 3 แหงราชวงศพระรวง ในป พ.ศ. 1822 ในรชสมยของพระองคบานเมองมความเจรญรงเรองแผขยายไปอยางกวางขวาง จนประชาชนไดรบความสขทเรยกวา “ไพรฟาหนาใส” ในสมยพอขนรามค าแหงมหาราช มการปกครองแบบพอปกครองลก (ราชาธปไตย) พระองคใชพระราชอ านาจดวยความเปนธรรม และใหเสรภาพแกประชาชน แตกทรงสอดสองความเปนอยของราษฎร ใครทกขรอนกสามารถรองทกขได โดยไดโปรดใหแขวนกระดงไวทประตพระราชวง ดงหลกศลาจารก หลกท 1 ทวา “…ในปากประตมกระดงแขวนไวหน ไพรฟาหนาปก กลางบานกลางเมอง มถอยมความ เจบทองของใจ มกจกกลาวเถงเจาเถงขนบไร ไปลนกระดงอนทานแขวนไว พอขนรามค าแหงเจาเมองไดยนเรยกเมอถาม สวนความแกมนดวยซอ ไพรในเมองสโขทยนจงชม” พระราชกรณยกจดานการเมองการปกครอง

1. ทรงท าสงครามขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง ทศเหนอ อาณาเขตถงเมองหลวงพระบาง เมองแพร เมองนาน เมองปว ทศใต อาณาเขตถงฝงทะเลสดเขตมลาย โดยมเมองตาง ๆ คอ เมองคณฑ เมองพระบาง เมองแพรก เมองสพรรณบร (อทอง) เมองราชบร เมองเพชรบร และเมองนครศรธรรมราช ทศตะวนออก อาณาเขตถงเมองเวยงจนทน และเมองเวยงค า ทศตะวนตก อาณาเขตถงเมองฉอด และเมองหงสาวด

2. ทรงโปรดใหสรางพระแทนศลาขน เรยกวา “พระแทนมนงศลาบาตร” ตงไวกลางดงตาล เพอใหพระภกษสงฆแสดงธรรมในวนธรรมสวนะ และทรงใชประทบวาราชการ และอบรมสงสอนประชาราษฎรในวนธรรมดา พระแทนทถกทงรางอยหลายรอยป ในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว เมอวนท 17 มกราคม ป พ.ศ. 2376 สมเดจพระเจานองยาเธอเจาฟามงกฎทรงผนวช ไดเสดจธดงคไปนมสการเจดยสถานตาง ๆ แลวตรสสงใหชะลอพระแทนมนงศลาบาตรไปกอ

39

เปนแทนไวทวดราชาธราช ซงตอมาพระองคทรงลาผนวช จงโปรดใหชะลอไปไวทวดพระศรรตนศาสดารามในปจจบน 3. ทรงโปรดใหสรางท านบกกเกบน าทเรยกวา “สรดภงส” โดยกอสรางท านบเพอเกบกกน า โดยมล ารางระบายน าสงเขาตวเมอง เพอเกบกกน าไวในสระน าใหญและเลกหลายสระ โดยเฉพาะสระน าตามวดวาอารามตาง ๆ ซงมสระใหญหรอตระพงแทบทกวด 4. ทรงสงเสรมการคาขายดวยการไมเกบภาษ ทเรยกวา “จกอบ” (อานวา จก – กอบ) จากหลกศลาจารก หลกท 1 ทวา "..เมอชวพอขนรามค าแหง เมองสโขทยนด ในน ามปลา ในนามขาว เจาเมองบเอาจกอบ ในไพร ลทางเพอนจงววไปคาขมาไปขาย ใครจกใครคาชาง คา ใครจกใครคามา คา ใครจกใครคาเงนคาทอง คา…" จากขอความนแสดงถงความอดมสมบรณของอาณาจกรสโขทยในดานการเกษตร ดานการคา 5. ทรงประดษฐอกษรไทย เรยกวา “ลายสอไทย” ทรงประดษฐอกษรไทยไวในศลาจารก เมอป พ.ศ. 1826 ซงแตกอนนน ชนชาตไทยเอาแบบของอกษรคฤณภของอนเดย มาใช ตอมาไดรบอทธพลมาจากอกษรมอญและขอม จงประดษฐลายสอไทยขน เพอก าจดอทธพลวฒนธรรมของขอม และสรางสรรคลกษณะเอกลกษณความเปนภาษาไทยใหโดดเดนขน 6. ทรงเลอมใสและสงเสรมพระพทธศาสนา นกายเถรวาท ลทธลงกาวงศ และทรงสถาปนาพระพทธศาสนาลงกาวงศเปนศาสนาประจ าบานเมอง ทรงโปรดใหนมนตพระสงฆลงกาวงศทรอบรพระไตรปฏกมาจากเมองนครศรธรรมราช ตงเปนสงฆราช เพอสงสอนความรทางธรรมแกประชาชนสโขทย ดงจารกทวา “คนในเมองสโขทยน มกทาน มกทรงศล มกโอยทานพอขนรามค าแหง เจาเมองสโขทยน ทงชาวแมชาวเจา ทวยปวทวยนาง ลกเจาลกขน ทงหลาย ทงผชายผหญง ฝงทวยมศรทธาในพระพทธศาสนา ทรงศลเมอพรรษาทกคน เมอออกพรรษากรานกฐน เดอนหนงจงแลว เมอกรานกฐน มพนมเบย มพนมหมาก มพนมดอกไม มหมอนนงหมอนนอน บรพารกฐน โอยทานแลป แลญบลานไปสดญตกฐน เถงอรญญกพน...” 7. ทรงโปรดใหจารกเรองราวทเกดขนในสมยของพระองคในศลาจารกสโขทยหลกท 1 ระบถงอาณาเขตของบานเมอง ไดแก “...มเมองกวางชางหลาย ปราบเบองตะวนออกรอดสรลวง สองแคว ลมบาจาย สคา เทาฝงของเถงเวยงจนทน เวยงค าเปนทแลวเบองหวนอน รอดคนทพระบาง แพรก สพรรณภม ราชบร เพชรบร ศรธรรมราช ฝงทะเลเปนทแลวเบองตะวนตกรอดเมองฉอด เมองหงสาวด สมทรหาเปน แดนเบองตนนอน รอดเมองแพร เมองมาน เมองนาน เมองพลว พนฝงของเมองชวา...”

40

8. ทรงเจรญสมพนธไมตรกบตางประเทศในดานการเมอง ศาสนา และการคา ดงน

ลงกา มความสมพนธในเรองศาสนา โดยรบเอาพระพทธศาสนานกายเถรวาท แบบลงกาวงศมาถอปฏบต หลงจากไดสงทตไปพรอมกบทตของนครศรธรรมราช เพอขอ พระศรหลปฏมาหรอพระพทธสหงคจากลงกามาสกการะบชาทกรงสโขทย

มอญ ในสมยพอขนรามค าแหงน มพระเจาฟารว (มะกะโท) กษตรยมอญไดเขามาสวามภกด และยอมเปนประเทศราช

จน ในสมยพอขนรามค าแหงมหาราชนน ตรงกบรชสมยของพระเจากบไลขาน หรอหงวนสโจวฮองเต ไดสงทตไปจนเพอเจรญสมพนธไมตรกบจน ถง 2 ครง และไดท าถวยชาม ทเรยกวา “เครองสงคโลก” จ าหนายในสโขทย โดยตงเตาท าทเมองสโขทย และเมองศรสชนาลย เตาทท าเครองสงคโลก เรยกวา “เตาทเรยง” นบไดวาเปนอตสาหกรรมทส าคญในสมยกรงสโขทย และสนคาทซอมาขายจากจน ไดแก ผาไหมแพรพรรณ เครองถวยชาม นอกจากนยงมการหลอปนพระพทธรป เทวรป การท าเครองทอง เครองเงน เปนตน

2.3 พระมหาธรรมราชาท 1 (พญาลไท) เปนพระโอรสของพญาเลอไทย ในสมยพญางวน าถม ไดขนครองราชย เมอป

พ.ศ. 1882 ไดแตงตงพญาลไทไปปกครองเมองศรสชนาลย ซงเปนเมองอปราช ในป พ.ศ. 1890 เกดการจลาจลสรบแยงชงราชสมบต พญาลไทยกทพจากเมองศรสชนาลยมายงเมองสโขทย ปราบดาภเษกขนเปนกษตรยทรงพระนามวา พระมหาธรรมราชาท 1 พระองคนบเปนกษตรยทมพระปรชาสามารถอยางมากเชนเดยวกบพอขนรามค าแหง พระอยกา แตเหตการณบานเมองไมเปดโอกาสใหพระองคสามารถจะขยบขยายอ านาจใหอาณาจกรสโขทยกลบมาแผไพศาลดงเชนสมยของพระอยกาไดอก พระองคจงเลอกสรางความเจรญรงเรองทางดานพระพทธศาสนา นกายเถรวาท ลทธลงกาวงศ แบบนครพน (ใกลเมองเมาะตะมะ) ไปยงดนแดนตาง ๆ

พระราชกรณยกจทส าคญ มดงน 1. ขยายอาณาเขต ทรงขยายอาณาเขตออกไปเกอบถงครงหนง

ของสมยพอขนรามค าแหงไว ดงน ทศเหนอ อาณาเขตถง เมองแพร เมองนาน เมองปว เมองหลวงพระบาง ทศใต อาณาเขตถง เมองชากงราว เมองนครชม เมองบางพาน เมองพระบาง และเมองปากยม

41

ทศตะวนออก อาณาเขตถง เมองราด เมองสรวงสองแคว เมองลมบาจาย และเมองสะคา

ทศตะวนตก อาณาเขตถง เมองเชยงทอง 2. การปกครอง ทรงน าหลกทศพธราชธรรมมาเปนหลกในการปกครองประชาชน

การเรยกพระนามของกษตรยสโขทยจงเปลยนเปนมหาธรรมราชา 3. การท านบ ารงศาสนา ทรงออกผนวช 1 พรรษา ระหวางครองราชยและ

อาราธนาพระสงฆราชจากเมองนครพนของมอญมาเปนอปชฌาย ทรงสงพระสงฆไปเผยแผ ในลานนา ลานชาง นาน อยธยา และทรงสรางพระพทธรปทองค าหนกทสดในโลก ปจจบนอย วดไตรมตรวทยาราม

4. การสรางวรรณกรรม ทรงมความรแตกฉานในพระไตรปฎกเปนอยางด ไดพระราชนพนธเรองไตรภมพระรวง ใน พ.ศ. 1888 เปนวรรณกรรมเลมแรกของไทย

5. สงเสรมเศรษฐกจ ทรงใหสรางท านบกนน า ตงแตเมองพษณโลกถง เมองสโขทย เพอน าน าไปใชในการเพาะปลก

6. การปรบปรงการเขยนหนงสอไทย ทรงปรบปรงการเขยนสระจากทวางสระ ไวแนวเดยวกบพยญชนะตามแบบพอขนรามค าแหงมหาราช มาเปนวางสระไวขางหนา ขางหลง ขางบน และขางลางพยญชนะ ลกษณะเดยวกบทใชอยในปจจบน กจกรรมทายเรองท 2 พระราชประวตและพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรย สมยสโขทย (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 2 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

42

เรองท 3 วรกรรมของบรรพบรษสมยสโขทย พอขนผาเมอง ในพทธศตวรรษท 18 กลมชนสโขทยมกษตรยทมอ านาจแพรหลายออกไปจนเปนทยอมรบ กษตรยขอมจงยอมยกธดาใหอภเษกกบพระราชโอรสของพอขนศรนาวน าถม เจาเมองเชลยง ซงมพระโอรส 2 องค ไดแก พอขนผาเมอง และพระยาค าแหงพระราม เมอสนรชสมยของพอขนศรนาวน าถม สโขทยเกดความไมสงบ พอขนผาเมองไดอภเษกกบเจาหญงแหงอาณาจกรขอม ชอนางสขรมหาเทว ไดมอบพระขรรคไชยศร และเฉลมพระนามวา “ศรอนทรบดนทราทตย” จากกษตรยขอมใหกบพอขนบางกลางหาว พอขนผาเมอง เปนบคคลทมความส าคญในการกอตงอาณาจกรสโขทย เปนผพชตศกรบชนะขอมสบาดโขลญล าพง และยดเมองไวใหกอนทพอขนบางกลาวหาว จะน าทพมาชวยปราบปราม แทนทพระองคจะใชสทธเขาครอบครองสโขทย กลบยกใหพระสหาย พรอมทงอภเษกและมอบนาม “ศรอนทรบดนทราทตย” ใหดวย เมอมอบเมองใหพระสหาย แลวพอขนผาเมองยงคงชวยราชการทสโขทย จนสถานการณปกต จงเดนทางกลบเมองราด จากนนกไมปรากฏหลกฐานเกยวกบพอขนผาเมองอกเลย กจกรรมทายเรองท 3 วรกรรมของบรรพบรษสมยสโขทย (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 3 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

43

หนวยการเรยนรท 3 มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย

สาระส าคญ มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย เรยนรเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษาและวรรณกรรม ศลปหตถกรรม ศาสนา ความเชอและพธกรรม การละเลนพนบาน นาฏศลปและดนตร โบราณวตถ โบราณสถานในสมยสโขทย ในเรอง ประเพณลอยกระทง เผาเทยน เลนไฟ พนมเบย พนมหมาก พนมดอกไม ลายสอไทย ไตรภมพระรวง เครองสงคโลก ประเพณกนสถวย ดนตรไทยและดนตรพนบานสมยสโขทย สถาปตยกรรมและปฏมากรรมสมยสโขทย และแนวทางในการสบสานวฒนธรรมสมยสโขทย ตวชวด

1. บอกและยกตวอยางวฒนธรรมสมยสโขทยไดอยางนอย 3 เรอง 2. บอกแนวทางในการสบสานวฒนธรรมสมยสโขทย 3. แสดงความคดเหนในการสบสานมรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย

สการปฏบตไดอยางนอย 1 เรอง ขอบขายเนอหา เรองท 1 มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย

1.1 ประเพณลอยกระทง เผาเทยน เลนไฟ 1.2 พนมเบย พนมหมาก พนมดอกไม 1.3 ลายสอไทย 1.4 ไตรภมพระรวง 1.5 เครองสงคโลก 1.6 ประเพณกนสถวย (ไขกบ นกปลอย มะลลอย อายตอ) 1.7 ดนตรไทยและดนตรพนบานสมยสโขทย

44

1.8 สถาปตยกรรมและประตมากรรมสมยสโขทย 1) เจดยสมยสโขทย 2) พระพทธรปสมยสโขทย

เรองท 2 แนวทางในการสบสานมรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย

เวลาทใชในการศกษา 30 ชวโมง

สอการเรยนร 1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค12024 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

45

เรองท 1 มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทยทสะทอนถงวถชวต และความเปนอย สภาพบานเมองในสมยสโขทย ในเรองขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษาและวรรณกรรม ศลปหตถกรรม ศาสนา ความเชอและพธกรรม การละเลนพนบาน นาฎศลปและดนตร โบราณวตถ โบราณสถาน เปนตน มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทยทนาสนใจ มดงน

1.1 ประเพณลอยกระทง เผาเทยน เลนไฟ สมยสโขทยไดรบอทธพลทางวฒนธรรมจากอารยธรรมขอม มการพบภาพ

จ าหลกทปราสาทบายน ในสมยพระเจาชยวรมนท 7 มรปบคคลก าลงลอยวสดในน า ซงนาจะมความเชอมโยงกบความเชอเรองการลอยประทปในสมยสโขทย นอกจากน ยงพบชามสงคโลก สมยสโขทย ทมรปกระทง เปนลายบนชามสงคโลกอกดวย

สมยสโขทย ไมไดเรยกวา ลอยกระทง แตใชค าวา เผาเทยน เลนไฟ เปนถอยค าทปรากฎในศลาจารก หลกท 1 ดานท 2 กลาวถง ประเพณและพธกรรมในสมยพอขนรามค าแหงมหาราช ประชาชนมการท าพธกรานกฐนตามวดตาง ๆ แลวพากนมายง เมองสโขทย ทางประตเมองทง 4 ดาน ทกลางเมองสโขทยมพระพทธรปองคใหญ ผคนตางมากราบไหว และเผาเทยน เลนไฟ ซงเผาเทยน หมายถง การจดเทยนบชาสงศกดสทธ เชนเดยวกบการจดธป สวนเลนไฟ หมายถง การจดดอกไมไฟ

จากศลาจารก หลกท 1 ค าวา เผาเทยน เลนไฟ คงหมายถง ประเพณ และพธกรรมในงานเฉลมฉลองไหวพระในศาสนสถานส าคญทอยกลางเมองสโขทย เชอมโยงกบประเพณกรานกฐน ทมวนขน 15 ค า เดอน 12 เปนวนสดทาย ตามพทธบญญต

1.2 พนมเบย พนมหมาก พนมดอกไม พนมเบย พนมหมาก และพนมดอกไม เปนค าทปรากฎในศลาจารก หลกท 1

ดานท 2 บรรทดท 13 – 17 จารกไวดงน “เมอออกพรรษา กรานกฐน เดอนณงจงแลว เมอกรานกฐน มพนมเบย มพนม

หมาก มพนมดอกไม มหมอนนงหมอนโนน บรพารกฐนโอยทาน แลปแลญบลาน ไปสดญตกฐนถงอรญญกพน”

จากขอความในศลาจารก แสดงใหทราบวา พนมเบย พนมหมาก และพนมดอกไม เปนเครองไทยธรรมส าหรบถวายพระสงฆในพธกรานกฐน หรอพธถวายผากฐน ตามประเพณในพทธศาสนา ภายหลงเทศกาลออกพรรษาแลว

46

พนมเบย พนมหมาก และพนมดอกไม คอ เบย หมาก และดอกไม ทจดแตงเปนเครองไทยธรรมส าหรบถวายพระภกษ หรอพระสงฆตามธรรมเนยม โดยน าเบย หมาก ดอกไม จดแตงบนภาชนะ ใหมรปทรงลกษณะเปนพมยอดแหลมอยางดอกบว หรอท าเปนรปกรวยยอดเรยวแหลม

(ทมาภาพ : https://board.postjung.com/929339.html)

ปจจบน พนมเบย พนมหมาก ไดหมดบทบาทตามความศรทธาประเพณนยม ในพทธศาสนา เนองจากเบยไมไดเปนวตถกลางในการซอขาย หมากพลไมไดเปนเครองขบเคยวในความนยมส าหรบคนปจจบน สวนพนมดอกไม ยงพอตดอยกบความเชอ และความนยมในคนปจจบนพอสมควร แตกไดปรบเปลยนในสวนวสด วธการท า และโอกาสทใชไปจากขนบนยมและธรรมเนยมเดม ตามสภาพสงคมทเปลยนไป

1.3 ลายสอไทย ลายสอไทย หมายถง ตวหนงสอไทย หรออกษรไทย ซงพอขนรามค าแหงมหาราช กษตรยพระองคท 3 แหงอาณาจกรสโขทย ทรงคดประดษฐขนในป พ.ศ. 1826 ดงปรากฏในจารก หลกท 1 ศลาจารกพอขนรามค าแหง ดานท 4 บรรทดท 8 – 11 ความวา “เมอกอนลายสอไทยนนบม 1205 ศกปมะแม พอขนรามค าแหงหาใครใจในใจ แลใสลายสอไทยน ลายสอไทยนจงมเพอขนผนนใสไว...” ความในจารกดงกลาว สอชดเจนวา กอน พ.ศ. 1826 ยงไมมลายสอไทย หรออกษรไทยปรากฏใช

47

ลายสอไทยทพอขนรามค าแหงมหาราชทรงคดประดษฐขนนน ลกษณะรปสณฐานของเสนอกษร และอกขรวธทใชเปนเอกลกษณ มปรากฏเฉพาะในจารกหลกท 1 ศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราชเปนหลกแรก ลกษณะของลายสอไทย แสดงใหเหนถงพระปรชาสามารถของพอขนรามค าแหง มหาราชททรงศกษาคนควาดวยพระวรยะอตสาหะ ทรงวนจฉยและทรงปรงแตงรปแบบอกษรใหมลกษณะบงบอกความเปนไทยอยางแทจรง และเปนแบบอยางใหคนในชาตไดเรยนร ศกษา และใชสบทอดตอมา

พอขนรามค าแหงมหาราชทรงก าหนดใหมวธเขยนพยญชนะ สระ วรรณยกต อยในบรรทดเดยว เปนอกษรตวตรง คอ เสนอกษรลากขนลงเปนเสนตรง สวนเสนลากขวางโคงมนเลกนอย รปอกษรจงมทรงสเหลยม หรอทเรยกวา อกษรตวเหลยม

(ทมาภาพ : https://www.dek-d.com/board/view/1237110/)

อทธพลของลายสอไทย ไดเผยแพรไปสอาณาจกรขางเคยงเพยงชวงระยะเวลา สน ๆ ประมาณหนงศตวรรษ จากนนลกษณะของรปแบบอกษรกไดพฒนาเปลยนแปลงไปตามการใชภมภาคนน ๆ จนปรากฏเปนรปอกษรแบบใหมขนแทนลายสอไทย เชน ในอาณาจกรลานนาไดเปลยนไปเปนอกษรไทยลานนา หรออกษรฝกขาม และในอาณาจกรศรอยธยาไดเปลยนไปเปนอกษรไทยอยธยา และสบตอมาเปนอกษรไทยทใชอยในปจจบน

(ทมาภาพ : https://www.baanjomyut.com/

library_2/king_ramkhamhaeng_inscription

/

48

1.4 ไตรภมพระรวง ไตรภมพระรวง เปนชอทสมเดจฯ กรมพระยาด ารงราชานภาพ ทรงตงช อไว จงรจกแพรหลาย และเรยกชอนมากกวาจะเรยกชอวา ไตรภมกถา ตามทระบไวในบานแพนก หรอสารบาญเรอง ไตรภมพระรวงเปนพระราชนพนธของพระมหาธรรมราชาท 1 พญาลไท เมอป พ.ศ. 1888 ครงยงทรงเปนพระมหาอปราชครองเมองศรสชนาลย ทรงพระราชนพนธเปนเวลาถง 6 ป เนองจากเปนหนงสอทศกษาและเรยบเรยงสาระส าคญจากคมภรทพระอรรถกถาจารยไดรจนาไว มจ านวนถง 32 คมภร แสดงถงพระจรยาวตรในการศกษาพระธรรมและพระราชอตสาหะทฝกใฝในธรรมะของพระพทธองค ไตรภมพระรวงจงมธรรมะทครอบคลมพระไตรปฎก ทงพระสตตนตปฎก พระวนยปฎก และพระอภธรรมปฎก ทรงพระราชนพนธโดยเรยบเรยงใหเหน “ความเปนจรง” ในทกแงทกมม จงไดรบยกยองวาเปนวรรณคดชนเอกของไทย มคณคาและมอทธพลตอคนไทย และสงคมไทยมากวา 700 ป สะทอนใหเหนวาพระมหาธรรมราชาลไท ทรงเปนกษตรยนกปราชญ และนกปกครองแหงกรงสโขทย คนไทย และสงคมไทย มความสงบสข ดวยเหตปจจยจากอทธพลของไตรภมพระรวง และมอทธพลตอดานภาษา ศลปกรรม ประวตศาสตร การหลอหลอมคานยม อดมคต อดมการณ และศลธรรมจรยธรรม พระมหาธรรมราชาลไท ทรงมพระราชประสงคในการแตงเรองน ดงทระบไวในบานแพนกวา “ไตรภมกถานมนใสเพอใดสน ใสเพอมอรรถพระอภธรรมจะใครเทศนาแก พระมารดาทานอนหนง เมอจ าเรญพระธรรมโสด” สรปไดวา

1. เพอเผยแพรพระอภธรรม ซงเปนหลกการส าคญในทางพระพทธศาสนา 2. เพอเปนบทเรยนพระอภธรรมแกพระราชมารดาของพระองค

อนง นกวชาการไดศกษาวเคราะหไตรภมพระรวงเชงประวตศาสตร และมความเหนวา จดประสงคของการแตง คอ เพอสรางบารมกอนเสดจขนครองราชย และแสดงใหประจกษวาทรงเปน “จกรพรรดราช”

1.5 เครองสงคโลก สงคโลกหรอเครองสงคโลก เปนค าทชาวไทยรจกกนดในนามของวตถโบราณทมคณคายง มลกษณะเปนถวยชามสงของเครองใช เครองประดบสถาปตยกรรม สงผลต

49

อนเนองมาจากความเชอในพธกรรมตาง ๆ ซงเปนเครองปนดนเผาเคลอบขเถาทผลตขนใน สมยสโขทย เครองสงคโลกทจงหวดสโขทย ปจจบนแบงตามเตาเผา มอย 3 แหลง ดงน

1. เครองสงคโลกเตาสโขทยหรอเรยกวา เตาทเรยงสโขทย ปจจบนอยในบรเวณ อทยานประวตศาสตรสโขทย ต าบลเมองเกา อ าเภอเมองสโขทย ตงอยแนวคเมอง เรยกวา แมโจน เปนเตากอดวยอฐ กวาง 2 – 3 เมตร ยาว 5 – 6 เมตร ลกษณะเปนเตาขดลงไปในดนครงหนง กอโคงเปนประทนเกวยน แบงออกเปน 3 ตอน เปนทใสไฟตอนหนง ทวางถวยชามตอนหนง และปลองไฟตอนหนง

เครองสงคโลกทไดจากเตาสโขทย เปนภาชนะถวยโถโอชามทเปนของใชสอยเปนสวนใหญ ลกษณะเฉพาะของเครองปนจากเตาทเรยงแหลงนคอ เครองปนเคลอบลวดลาย สด าหรอน าตาล เนอดนคอนขางหยาบ ชบน าดนสขาว ลวดลายสเขยวออน การเรยงถวยชามเขาเตาเผาแหงนจะใชก ซงเปนจานทมขาเปนปม 5 ปม วางคนระหวางชามตอชาม ฉะนนภายในชามของเตาสโขทย จงมรอย 5 จดปรากฏอยเปนสวนมาก

2. เครองสงคโลกเตาทเรยงปายาง ปจจบนอยในบรเวณอทยานประวตศาสตร ศรสชนาลยบนฝงตะวนตกของแมน ายมเหนอแกงหลวง หางจากก าแพงเมองเพยง 500 เมตร

เครองสงคโลกทไดจากเตาเผาแหลงนเปนสงคโลกด ทงลวดลาย น ายาเคลอบสวยงาม รปแบบพเศษกวาเตาเผาแหลงอน แยกเปนเตาเผารปยกษ นาค มงกร และเตาเผารปตกตา สนนษฐานวาเตานจะเปนเตาหลวงทท าขนใชเฉพาะบคคลชนสง

3. เครองสงคโลกเตาทเรยงเกาะนอย ปจจบนอยในบรเวณอทยานประวตศาสตร ศรสชนาลย ต าบลหนองออ อ าเภอศรสชนาลย เตาเกาะนอยนอยถดเตาปายางไปทางเหนอประมาณ 4 กโลเมตร

เครองสงคโลกทไดจากแหลงนเปนภาชนะถวยชาม จาน จานเชง โถ ขวด สของเครองสงคโลกมหลายส เชน สน าตาล สเหลองออน สเขยวไขกา สขาวมลวดลายทเขยนดวย สทเขมกวา เขยนลงในภาชนะทยงดบอย ชบเคลอบแลวจงเผา ซงเชอกนวาใชเถาจากตนกอ (มะกอตาหมและไมกอง) ซงเปนพนธไมทมในสโขทยและภาคเหนอ

ชนดและประเภทของเครองสงคโลก ถาพจารณาวสดและความแขง อาจแบงไดเปน 2 ชนด คอ ชนดเนอออนหรอเนอดนและชนดเนอแขงหรอเนอหน

50

1. ชนดเนอออนหรอเนอดน ไดแก ภาชนะทเนอดนมความพรนตวคอนขางมาก สามารถดดซมน าได ใชความรอนในการเผาดวยอณหภมต ากวา 600 องศาเซลเซยส มเนอดน สสมอมแดง ผวดานนอกไมเคลอบ แตบางชนมการขดผวใหมนแลวชบน าดนสแดง การตกแตงลวดลายทพบมากเปนลายเชอกทาบ และลายขดหรอลายขดลงไปในเนอดน

2. ชนดเนอแขงหรอเนอหน ไดแก ภาชนะทมเนอแนน แขง น าและของเหลว ไมสามารถไหลซมผานได เวลาเคาะมเสยงกงวาน ใชความรอนในการเผาดวยอณหภม อยระหวาง 600 - 1,100 องศาเซลเซยส สงคโลกเนอหน มทงเคลอบขเถา การตกแตงลายทง ขดขดลายลงไปในเนอดนและการปะตดลวดลายลงไปบนผว รปทรงทพบ ไดแก ครก สาก ไหปากผายคอยาว โองตาง ๆ สงคโลกประเภทนพบมากทเตาบานเกาะนอย

2.1 ประเภทไมเคลอบน ายา สวนมากมเนอดนสเทาและสเทาอมมวง ผวคอนขางดาน มบางชนทผวออกมนและมรองรอยคลายเคลอบน ายาเปนจดประ ซงเปนการเคลอบเองโดยธรรมชาตระหวางการเผา ทเรยกวาเคลอบขเถา การตกแตงลายมทงขดขดลาย ลงไปในเนอดน และการปะตดลวดลายลงไปบนผว รปทรงทพบไดแก ครก สาก ไห ปากผาย คอยาว โองตาง ๆ สงคโลกประเภทนพบมากทเตาบานเกาะนอย

2.2 ประเภทผวเคลอบน ายา (อณหภมการเผาเกน 1,200 องศาเซลเซยส) แบงตามลกษณะของสและการตกแตงลวดลายไดดงน

2.2.1 ชนดเคลอบน ายาสเขยว มตงแตสเขยว สฟา สเงนอมฟา สเขยวมรกต สทงหมดนจดอยในตระกล เซลาดอน มทงลวดลาย และไมมลวดลาย พวกมลวดลายกคอ มลวดลายบนภาชนะแลวเอาไปเคลอบน ายา ผลตมากทเตาปายาง และเตาเกาะนอย

2.2.2 ชนดเคลอบสน าตาล สของน ายาเคลอบมสน าตาลออน จนถงน าตาลเขม ใชเคลอบภาชนะหลายชนด เชน ครก คณฑ ตะเกยง ไหขนาดเลก - ใหญ โอง ตกตาขนาดเลก ผลตทเตาปายางและเตาเกาะนอย

2.2.3 ชนดตกแตงลวดลายดวยการขดลงไปในเนอดน แลวเคลอบสองส สวนใหญเปนลายพนธไมเลอย แลวน าไปชบน าละลายดนชนหนง กอนทจะชบน าเคลอบ สออนเปนพน เชน สครมขาว เปนตน

นอกจากนยงมภาชนะเขยนลายใตเคลอบ คอ การเขยนลายกอนชบเคลอบแลวน าไปเผา ลวดลายทเขยนจะมสน าเงนเขม ด า น าตาล สงคโลกชนดนจะงดงามมาก และมราคาแพง

51

เครองสงคโลก เตาสงคโลก

ลวดลายทปรากฏในถวยชามสงคโลก เครองสงคโลกในสมยสโขทย มลวดลายเฉพาะตว โดยเฉพาะลวดลายทพบมากในถวย จาน ชาม ตามค าอธบายของคณบญช-น าคาง ทมเอม กลาววาลวดลายทพบมาก ไดแกกงจกร ปลา ดอกไม โดยเฉพาะลายปลา เปนแบบเฉพาะของชาวสโขทย ไม ไดมแตเพยง แบบปลาอยางเดยว มลายสตวน าทกชนด เชน หอย กง ป ถอไดวาเปนสญลกษณอยางหนงของ เมองสโขทยดงค าทวา “ในน ามปลา ในนามขาว” เครองปนดนเผาสโขทย เปนศลปะทเตมไปดวยความยงใหญ เปนความงามทขนอยกบความวจตรบรรจง สทเดนและถอวามความงดงามมากของเครองเคลอบสโขทยกคอ สเขยวไขกาหรอทเรยกวาเซลาดอน ลวดลายจะเขยนดวยสด าหรอสทมน าหนกคอนขางแกสเดยวกบภาชนะ คณสมบตเชนนยอมมอยในเครองปนดนเผาชนฝมอโดยเฉพาะเทานน เครองปนดนเผาสโขทยสามารถแขงขนกบงานเครองปนดนเผาของจนในตลาดตางประเทศไดอยางดในสมยนน ประเทศญปนสะสมเครองปนดนเผาของไทยเราไวมาก และถอวาเปนของชนสงทมคายง แมในปจจบนกยงเปนทรจกกนไปทวโลก หลกฐานทชชดวาสโขทยผลตเครองปนดนเผาไปจ าหนายตางประเทศ จากการคนพบเมอป พ.ศ. 2518 พบเรอสนคาสมยสโขทยบรรทกเครองสงคโลกจมทะเลลกทอาวไทย พบเครองสงคโลกเปนจ านวนมาก ผเชยวชาญโบราณคดของรฐบาลเดนมารกและนกประดาน าไทยไดลงไปส ารวจ มอบให กรมศลปากรเกบรกษาไว 2,000 กวาชน ลวนแตมสภาพสวยงามและสมบรณ เครองสงคโลกหรอเครองปนดนเผาของสโขทย ปจจบนไดรบการฟนฟสงเสรม ใหแพรหลายและเจรญรงเรอง โดยทคนไทยควรจะอนรกษไวใหอนชนไดชนชม และประจกษ

52

ชดถงความเฉลยวฉลาดของบรรพบรษทสอใหเหนถงดนแดนแหงอารยธรรมยงใหญ ทเราภาคภมใจ 1.6 ประเพณกนสถวย (ไขกบ นกปลอย มะลลอย อายตอ) ตามประวตศาสตร มหลกฐานการจารกชอขนมไทยในแทงศลาจารก ขนมทปรากฏ คอ ไขกบ นกปลอย มะลลอย อายตอ ซงไขกบ หมายถง เมดแมงลก นกปลอย หมายถง ลอดชอง มะลลอย หมายถง ขาวตอก อายตอ หมายถง ขาวเหนยวด า ทง 4 ชนด ใชน ากระสายอยางเดยวกนคอน ากะทและน าตาลโตนด

มธรรมเนยมทจะท าขนม 4 อยางเลยงใน งานแตงงาน เรยกวา ขนมสถวย มชอเปนปรศนาว า “ ไข กบ นกปลอย มะลลอย อายตอ” ซง ไขกบ กคอ ขนมเมดแมงลก ทมรปรางเหมอนไขกบ นกปลอย คอ ลอดชองไทย ซงเวลากดลงจากพมพจะเหมอนปลอยนกจากกรง มะลลอย คอ ขาวตอกรปรางขาว ๆ เหมอนดอกมะล อายตอ คอ ขาวเหนยวด านงส กก นแล วอ มต อหน ก ทอ ง ขนมพวกน ราดน ากะทเคยวกบน าตาลโตนด

พธกรรมการสรางครอบครวใหมหรอพธมงคลสมรสของชาวอาณาจกรสโขทย แตอดตมความละเอยดปราณต ดงน

1. กอนจดพธมงคลสมรส เจาภาพจะตองขนไปบนเรอนของญาตผ ใหญ แลวนงพบเพยบใหเรยบรอย บอกวตถประสงคของการมาในครงนวา “ขอเรยนเชญไปนง การมงคลดวยกน” ญาตผใหญและสมพนธชนกจะทราบไดทนทวา เจาภาพเชญไปรวมงานมงคลสมรส พรอมทงถามวนเดอนปทจดพธ ถาเปนการจดงานทเรอนหอของฝายเจาบาว เรยกตามภาษาบาลวา อาวาหมงคล ถาเปนการจดงานทเรอนหอของฝายเจาสาว เรยกตามภาษาบาลวา ววาหมงคล

2. เมอญาตผใหญและสมพนธชน จะบอกลกหลานและเครอญาตมตรสหายวาจะไปไหน หรอมคนถามวาจะไปไหน จะมค าตอบวา “ไปกนสถวย” หมายถง ไดรบเชญไปรวมงานมงคลสมรส เมอตรวจดในหนงสอดรรชนคนค าศลาจารกสโขทยแลว ไมมค าวา กนสถวย แตมไดหมายความวา ไมมพธกรรมการมงคลสมรสแบบนในสมยสโขทย เพราะค าวา กนสถวยเปน

(ทมาภาพ : https://www.wongnai.com/restaurants/237377Tm-

เสนหจนทน/photos/ 1e5018af6fae4c968601b75dcf138908)

53

ตวชวดหนงของคนพดภาษาไทยสยามส าเนยงสโขทย ในชมชนทอยนอกเหนอพนทจ งหวดสโขทย เชน ต าบลสะเดยง อ าเภอเมอง เพชรบรณ ชมชนรอบ ๆ วดพระมหาธาตเมองฝางสวางคบร ต าบลผาจก อ าเภอเมอง จงหวดอตรดตถ ต าบลทงยง อ าเภอลบแล จงหวดอตรดตถ ซงชมชนตวอยางนพดภาษาไทยสยามส าเนยงสโขทย และมพธกรรมมงคลสมรสท เรยกวา “กนสถวย” ตางไปจากพธมงคลสมรสของชาวลานนา ชาวลานชาง หรอชาวจน และชาวอนเดย

1.7 ดนตรไทยและดนตรพนบานสมยสโขทย

มค าทพบในจารกหลกท 1 ศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช ดานท 2 บรรทด ท 18 – 19 กลาววา “ดวยเสยงพาดเสยงพณ เสยงเลอนเสยงขบ” ในกลมค าคแรก คอ “เสยงพาดเสยงพณ” แยกออกไดเปน 2 ค า คอ เสยงพาดหรอเสยงพาทย เปนเสยงเครองดนตรประกอบเครองต และเสยงพณ เปนเครองดนตรประเภทเครองดด กลมค าคหลง คอ “เสยงเลอนเสยงขบ” แยกไดออกเปน 2 ค า เชนเดยวกน หมายถง การรองเพลง 2 ประเภท กลาวคอ เสยงเลอน หมายถง การเลนเพลงตอบโตโดยใชไหวพรบปฏภาณ และความรรอบตว สรางบทเพลงแบบกลอนสด รองตอบโตกน มลกคในฝายของ คนรองประกอบ ไมตองการเครองดนตรนอกจากการใหจงหวะโดยการปรบมอ สวน เสยงขบ หมายถง การรองเพลงรวมกบดนตรทเรยกกนทวไปในปจจบนวา รองสง นอกจากน ศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ ณ นคร ไดใหความหมายวา เลอน หมายถงรองเออน หรอ ขบ หมายถง รองเปนเนอ เครองดนตรไทยในสมยสโขทย ไดแก วงแตรสงข ทใชบรรเลงในพระราชพธตาง ๆ ประกอบดวย แตรงอน ปไฉนแกว กลองชนะ บณเฑาะว และมโหระทก วงปพาทยเครองหา ประกอบดวย ปใน ฆองวง ตะโพน กลองทด และฉง นอกจากน ยงมเครองดนตร เชน พณ และซอสามสาย อยในสมยนนอกดวย

(ทมาภาพ : https://thaimusicyoume.wordpress.com)

54

มงคละเภร สนนษฐานวา มงคละเภร คงเขามาเผยแพรในอาณาจกรสโขทย สมยพญาลไท (ประมาณ 600 ปทผานมา) โดยมาพรอมกบชาวศรลงกา มงคละเภร เปนวงดนตรทชาวศรลงกาใชประโคมบ าเรอ พระบรมสารรกธาตเขยวแกวของพระพทธองค อนเปนปชนยวตถส าคญทสดของศรลงกา ดนตรพนบานมงคละ เปนการละเลนพนบาน มาตงแตยคสโขทยเปนราชธาน เปนดนตรทสบทอดทางพระพทธศาสนาจากศรลงกา เขาสนครศรธรรมราชและสโขทย การละเลนมงคละมหลกฐานในศลาจารก หลกท 1 วา “เมอกรานกฐน มพนมเบย มพนมหมาก มพนมดอกไม... ไปสดญตกฐนเถงอรญญกพน... เทาหอลานด บงค กลอง ดวยเสยงพาทย เสยงพณ เสยงเลอน เสยงขบ...” ค าวา “ด บงค กลอง” (อานวา ด าบง ค ากลอง) เปนค าโบราณทมใชตงแตสมยสโขทย แปลวา เปนการประโคม หรอตกลองทขงดวยหนง

ค าวา “มงคละ” แปลวา มงคล หรอส ง ทเจรญกาวหนา

กลอ งม ง ค ละ จ ง เ ป น ดนต ร ท เ ป น ม งคล เครองดนตรมงคละประกอบดวย กลองสองหนา จ านวน 2 ใบ กลองมงคละ (จกโกรด) 1 ใบ ฆองโหมง จ านวน 3 ใบ ปชวา 1 เลา ฉาบเลก 1 ค ฉาบใหญ 1 ค และอาจจะมกรบไมอก 1 ค กได ปจจบน มงคละ มกใชแหในงานมงคล เชน งานบวช ทอดกฐน เปนตน “วงกลองมงคละ”

ถาใชในงานศพ เชน ประโคมศพ แหอฐธาต จะใชเฉพาะป กลองสองหนา และฆอง เรยกวา “วงปกลอง”เปนตน

1.8 สถาปตยกรรมและปฏมากรรมสมยสโขทย

สโขทยเปนรฐ สนนษฐานวาสรางขนเมอประมาณตอนกลางพทธศตวรรษท 18 โดยมศนยกลางอยทวดพระพายหลวง ตอมาในสมยพอขนศรอนทราทตยไดมการยายเมองมาตงอยบรเวณทเปนเมองโบราณสโขทยทรจกกนในปจจบน โดยมศนยกลางคอวดมหาธาต

(ทมาภาพ : https://sites.google.com/site/

watkungtaphao/kitchakam/mungkala/

sawangkabury)

55

จากหลกฐานดานจารกใหขอมลทางประวตศาสตรวาเมองส าคญในแควนสโขทย มทงหมด 5 เมอง คอ เมองศรสชนาลย เมองสร ลวง สองแควหรอพษณโลก เมองสโขทย เมองชากงราว (ก าแพงเพชร) และเมองพชย โดยมเมองสโขทยเปนเมองของผน าทจะเขามาปกครองดนแดนเหลาน ศลปะสโขทยเรมตงแตเมอแควนสโขทยรบพระพทธศาสนาเถรวาทจากลงกา ตงแตสมยพอขนรามค าแหงเมอพทธศตวรรษท 19 ศลปะสโขทยจดไดวาเปนศลปะไทยทงดงามทสด และมลกษณะเฉพาะของตวเอง โดยเฉพาะพระพทธรปสโขทยซงมลกษณะเดนคอ พระรศมเปนเปลวเพลง ขมวดพระเกศาเปนกนหอย พระพกตรรปไข พระขนงโกง พระนาสกงม พระโอษฐอมยมเลกนอย พระองสาใหญ บนพระองคเลก ครองจวรยาวลงมาจรดพระนาภ ปลายจวรเปนลายเขยวตะขาบ นอกจากนในสมยสโขทยยงนยมท าพระพทธรปตามอรยาบททงสคอ ยน เดน นง และนอน ศลปะสโขทยไมเพยงแตท ากนในแควนสโขทยเทานนแตไดสงอทธพลใหแกศลปะอยธยา แมวาจะถกรวมเปนสวนหนงของอาณาจกรอยธยาแลวกตาม ส โขทยนอกจากจะมพระพทธรป ทมลกษณะเฉพาะของตวเองแลว ย งมสถาปตยกรรมทมลกษณะเฉพาะตวเองอกดวยคอ เจดยทรงพมขาวบณฑ หรอเจดยทรง ดอกบวตม ซงเปนสญลกษณของพทธศาสนา เจดยทรงพมขาวบณฑพบโดยทวไปในเมองส าคญสมยสโขทย เชน ทจงหวดสโขทย พษณโลก ตาก เพชรบรณ นอกจากนยงพบทวดสวนดอก จงหวดเชยงใหม ซงขนไปพรอมกบพทธศาสนานกายเถรวาททพระมหาธรรมราชาลไทสง พระสมนเถระขนไปเผยแผศาสนา

1) เจดยสมยสโขทย เจดยสมยสโขทย ไดรบอทธพลแบบอยางมาจากแหลงตาง ๆ กน เชน อนเดย ลงกา ขอม มอญ และชางจากสกลชางทางใต คอเมองนครศรธรรมราช และไชยา ชางสโขทย ไดพยายามดดแปลงรปแบบ ใหมลกษณะแบบอยางผสมกลมกลนเปนของตนเอง คอถอหลกรจกรบและปรบปรง จงเปนผลใหศลปกรรมสโขทยมเอกลกษณเฉพาะตวเปนทรจกของชาวโลกทวไป ซงบงบอกถงศรทธาอนแรงกลาทมตอพระพทธศาสนา และแนวความคดสรางสรรคในทางสถาปตยกรรมทไมซ าแบบกบของชนชาตใด เจดยสโขทย จ าแนกไดตามลกษณะของรปทรงดงท มะล โคกสนเทยะ ไดจ าแนกไว ดงน

1. เจดยทรงดอกบวตม 2. เจดยทรงกลมแบบลงกา

56

3. เจดยผสมแบบลงกาและศรวชย 4. เจดยแบบลงกาผสมปรางค 5. เจดยทรงมณฑปภายในตงพระพทธรปองคเดยว และพระพทธรป 4 อรยาบท 6. เจดยแบบเบดเตลด ในบรรดาเจดยทงหมดเจดยทรงดอกบวตมเปนเจดยทมปรากฏในสมยสโขทย

เปนจ านวนมาก เปนเจดยทเปนเอกลกษณเฉพาะของสโขทย

เจดยทรงดอกบวตม เจดยทรงดอกบวต มมรปทรงเดนสง างาม

ฐานชนลางสเหลยมจตรสซอน ลดหลนกน 3 หรอ 4 ชน ถดขนไปเปนฐานแวนฟาซอนกนคอนขางส ง รองรบเรอนธาต โดยเฉพาะพระเจดยประธานวดมหาธาต สโขทย มฐานสงใหญ การจดแผนผงพเศษผดกบเจดยองคอน ๆ และวดเจดยเจดแถว เมองศรสชนาลย สวนยอดของดอกบวตม บางแหงยงมรองรอยของกลบบวปน 8 กลบ เหลออย เชน เจดยวดตระพงเงน เจดยวดชางลอม และเจดยรายทวดเจดยเจดแถว ศรสชนาลย ลวดลายประดบตรงสวนฐานของดอกบวทง 4 ทศ ของพระเจดยบางองคลายหนาราห หรอหนากาล หรอเกยรตมขปรากฏอย ท าเปนซมเลก ๆ ประดษฐานพระพทธรปทง 4 ทศ เชน เจดยรายวดมหาธาต สโขทย สวนทางดอกบวตมองคประธานใน วดเจดยเจดแถวนน ตรงมขของดอกบวตมมกลบบวมมละ 3 กลบ เรยงอยระหวางหนาราห ทกลบบวมรปครฑปนปนประดบอยทกกลบและยงอยในสภาพชดเจนด แสดงใหเหนวารปครฑพาหนะของพระนารายณซงเคยพบเหนประดบเปนครฑแบกอยตามมมพระปรางคสโขทยนน ไดน ามาใชประดบยอดเจดยทรงดอกบวตมมมละ 3 ตว รวม 12 ตว

นกโบราณคด และนกประวตศาสตร ยกยองวา เจดยทรงดอกบวตม เปนสถาปตยกรรมแบบสโขทยแท (Pure Sukhothai Style) ทศลปนสโขทยคดแบบอยาง ของตนขน เจดยแบบนนยมสรางไวตามเมองตาง ๆ ในสโขทยเทานน ไมมการสรางตอในสมยกรงศรอยธยา แสดงวาศลปะแบบนไดสนสดลงพรอมกบการสนอ านาจของอาณาจกรสโขทย

(ทมาภาพ : https://www.bloggang.com/

mainblog.php?id=chubbylawyer&mon

th=29-06-2016&group=44&gblog=6)

57

2) พระพทธรปสมยสโขทย พระพทธรปสโขทยอาจแบงไดเปน 4 หมวด ดวยกนคอ 1. หมวดใหญ 2. หมวดก าแพงเพชร 3. หมวดพระพทธชนราช 4. หมวดเบดเตลดหรอหมวดวดตะกวน

1. พระพทธรปหมวดใหญ

(ทมาภาพ : https://sites.google.com/site/wadsakhayniprathesthiy/home/wad-tirmitr-withya-ram-wrwihar)

พระพทธรปสโขทยหมวดใหญมอยทวไป เปนลกษณะศลปะสโขทยโดยเฉพาะ มลกษณะคอ พระรศมเปนเปลว ขมวดพระเกศาเลก พระพกตรรปไข พระขนงโกง พระนาสกงม (ตามแบบลกษณะมหาบรษจากอนเดย) พระโอษฐอมยมเลกนอย พระองสาใหญ บนพระองคเลก ครองจวรหมเฉยง ชายจวรยาวลงมาถงพระนาภ ปลายเปนเขยวตะขาบ นยมสรางแบบ ปางมารวชย ประทบขดสมาธราบ ฐานเปนหนากระดานเกลยง

58

2. พระพทธรปหมวดก าแพงเพชร

(ทมาภาพ : http://gotoknow.org/blog/vatin-history/334463)

มลกษณะพระพกตรตอนบนกวาง พระหนเสยม อยเปนจ านวนมาก แตคนพบนอย รปตวอยางเปนเศยรพระพทธรปในพพธภณฑสถานพระนคร กรงเทพมหานคร

3. พระพทธรปหมวดพระพทธชนราช

(ทมาภาพ : http://gotoknow.org/blog/vatin-history/334463)

พระพกตรคอนขางกลม พระองคคอนขางอวบอวน นวพระหตถทงสมปลายเสมอกน มลกษณะของมหาบรษ 32 ประการอยมาก หมวดนเชอกนวาคงเรมสรางครงแผนดนพระเจา ลไท ราวตนพทธศตวรรษท 20 หรอหลงกวานน

59

4. พระพทธรปหมวดเบดเตลด หรอหมวดวดตะกวน

(ทมาภาพ : http://gotoknow.org/blog/vatin-history/334463)

หมวดเบดเตลด หรอหมวดวดตะกวน เปนหมวดพระพทธรปแบบสโขทยทมศลปะแบบลานนาและลงกาเขามาปะปนอยมาก บางองคมลกษณะชายสงฆาฏหรอจวรสนพระนลาฏแคบ แตพระองคและฐานมกเปนแบบสโขทย ทเรยกวาแบบวดตะกวนนน เพราะไดพบพระพทธรปแบบสโขทยและแบบแปลก ๆ เหลานทวดตะกวนในเมองสโขทยเปนครงแรก พระพทธรปแบบนบางองคอาจเปนพระพทธรปรนแรกของศลปะแบบสโขทยกเปนได กจกรรมทายเรองท 1 มรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 1 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

60

เรองท 2 แนวทางในการสบสานมรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย

ค าวา “สบสาน” มทงสบและสาน ค าวา สบ ในความหมายหนงหมายถง สบสาว คอ ยอนลงไปในความเปนมาเพอหาเหตปจจยในอดต และการยอนลงไปหาทเรยกวา สบสาว นน ม 2 ดาน ดานหนง คอ สบสาวในเชงประวตศาสตร เพอหาความเปนมาในอดต วาวฒนธรรมนเกดสบเนองมาจากอะไร ตนตออยทไหน สบตอกนมาอยางไร ทกอยางทมอย มความเปนมาทสบสาวไปในอดตได ถาชนชาตใดมปญญา มความรความเขาใจเกยวกบรากฐานทมาในประวตศาสตรแหงวฒนธรรมของตน ชาตนนกมทางทจะท าใหวฒนธรรมของตนเจรญงอกงามได แตในบางสงคม คนมความมดมวไมรจกสบสาว หาความเปนมาแหงวฒนธรรมของตนในอดต กจะท าใหวฒนธรรมมดมวไปดวย วฒนธรรม หมายถง สงทท าความเจรญ งอกงามใหแกหมคณะ เชน วฒนธรรมไทย วฒนธรรมการแตงกาย วถชวตของหมคณะ เชน วฒนธรรมชาวเขา เปนตน

ความมงหมายของมรดกทางวฒนธรรม 1. เพอปลกฝงมรดกทางวฒนธรรม 2. เพอใหมความรความเขาใจ มรดกทางวฒนธรรม 3. เพอเปนการสงเสรมมรดกทางวฒนธรรม 4. เพอเปนการฝกใหสามารถน าไปปฏบตได

แนวทางการสบสานมรดกทางวฒนธรรม 1. คนควา วจย ศกษา และเกบรวบรวมขอมล 2. การอนรกษโดยการปลกจตส านก และสรางจตส านกทตองรวมกนอนรกษ 3. การฟนฟโดยเลอกสรรมรดกทางวฒนธรรมทก าลงสญหาย หรอทสญหายไป

แลวมาท าใหมคณคา และมความส าคญตอการด าเนนชวต 4. การพฒนาโดยรเรม สรางสรรค และปรบปรงมรดกทางวฒนธรรมในยคสมย

ใหเกดประโยชนในชวตประจ าวน 5. การถายทอดโดยน ามรดกทางวฒนธรรมมาเลอกสรร กลนกรอง ดวยเหตและผล

อยางรอบคอบ และรอบดาน แลวไปถายทอดใหคนในสงคมรบร 6. การสงเสรมกจกรรมโดยการสงเสรม สนบสนนใหเกดเครอขายการสบสานมรดก

ทางวฒนธรรม

61

7. การเผยแพรและแลกเปลยนโดยการสงเสรม สนบสนน ใหเกดการเผยแพรและแลกเปลยนมรดกทางวฒนธรรมอยางกวางขวางดวยสอและวธการตาง ๆ กจกรรมทายเรองท 2 แนวทางในการสบสานมรดกทางวฒนธรรมสมยสโขทย (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 2 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

62

หนวยการเรยนรท 4 เหตการณทางประวตศาสตรสมยสโขทย

สาระส าคญ การบรหารจดการน าในสมยสโขทย เรยนรเกยวกบประวตศาสตรการบรหารจดการน า และการอยกบสายน าสมยโบราณ ทมความส าคญในเรอง การเลอกทตงในการสรางบานแปงเมอง การตงถนฐานบานเรอน การใชทรพยากรน าจากธรรมชาต การทดน ามาใช ในเมอง วธการควบคมน าดวยระบบชลประทาน ประโยชนของการชลประทาน แหลงน าทบรเวณรอบเมองสโขทย เชน การชลประทานในเขตชมชนวดพระพายหลวง และการชลประทานในเขตเมองสโขทย ตวชวด

1. อธบายวธบรหารจดการน าสมยสโขทย 2. ยกตวอยางการประยกตใชการอยกบน าในสมยโบราณกบชวตประจ าวน

ขอบขายเนอหา

1. ความเปนมาของประวตศาสตรการบรหารจดการน า 2. การอยกบน าสมยโบราณ

เวลาทใชในการศกษา 10 ชวโมง สอการเรยนร

1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค12024 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

63

เรองท 1 ความเปนมาของประวตศาสตรการบรหารจดการน า

สมยสโขทย ตงเมองในเขตพนทราบลมแมน าเจาพระยาตอนบน ปรากฏ แนวคน าคนดนลอมรอบเปนก าแพงเมองทง 4 ดาน ขนาดก าแพงเมองดานทศเหนอและ ทศใต ยาวประมาณ 1,800 เมตร สวนดานทศตะวนออกและทศตะวนตก กวางประมาณ 1,600 เมตร พนทประมาณ 1,810 ไร เมองสโขทยตงอยทลาดเชงเขา มเขาประทกษอยทางทศใตและ ทศตะวนตก ท าหนาทเปนหลงคารบน ากอนจะไหลลงสทลาดลงมาทางดานทศตะวนออกเฉยงเหนอ สวนขอบเขตของพนทราบลมแมน าเจาพระยาทางดานทศเหนอบรเวณนจะปรากฏภเขาเลก ๆ โผลขนมา ไมสงมากนก เปนพนทราบกวางสม าเสมอตอเนองไปตลอด จนถงดานทศใตของพนทราบลมแมน าเจาพระยา ทอยทางภาคกลางของประเทศไทย ดานทศตะวนออก ซงเปนทตงเมองสโขทย และตอเนองไปสพนทราบลมแมน ายมทอยหางออกไปราว 12 กโลเมตร ดานทศเหนอและทศตะวนออกของเมอง เปนทลมต ากวาเมองไดใชเปนทท าไร ท าสวน และท านา จงมผคนอาศยอยหนาแนนมากกวาดานทศตะวนตกและทศใต เปนพนทลาดเชงเขา มคลองแมล าพน ซงเกดจากภเขาในเขตเมองล าปางไหลมารวมกบล าน ายมททาธาน ผานแนวก าแพงเบองตะวนออก

64

แมวาล าน ายมจะเปนล าน าทมความส าคญตอเมองสโขทยและเมองอน ๆ ทใกลเคยง นาจะเลอกเปนทตงของเมอง แตผทสรางชมชนสมยสโขทยกไมไดเลอกเชนนน เพราะเหตผลวา พนทลาดของภเขาทมความสงพอดกบขอบอางทเปนทลมแบบรปพดเชงเขา ไดชยภมทเหมาะกวาการทจะไปตงเมองอยในอางทเปนทลมต าท าใหน าทวมถงตลอดเวลา จนเปนทะเลหลวง ในการเลอกทตงเมองทหางไกลจากล าน าเชนนไมไดเปนอปสรรคตอการใชเสนทางคมนาคมจากเมองไปสเสนทางสญจรใหญ เพราะทางดานตะวนออกของชมชนมล าน าล าพนไหลเลยบมาตามไหลตะพกของเขาประทกษไปลงสล าน ายม ทสามารถใชเปนเสนทางคมนาคมไดด และยงมสายน าอนทไหลลงมากจากเทอกเขาตางๆ ทางดานทศตะวนตก ผานทราบซงใชเปนทการเกษตรไปสล าน ายม ทงยงสามารถใชเปนเสนทางสญจรและขนสงไปสล าน าใหญไดเชนกน จากการเลอกทตงของเมองสโขทยบนชนเชงลาดของภเขาทมฐานตวเมองเปนดนภเขาทมความแขงและรวนมาก ไมสามารถกกเกบน าไวใชเพาะปลกได เปนเหตอยางหนงทท าใหแหลงน าใตดนภายในบรเวณเมองต ากวา 5 เมตรจากผวดน นอกจากจะไดรบพฒนาการน าน ามาใชดวยวธอน ไดแก การสรางสรดภงส (สรดภงส อานวา สะ -หรด-พง เปนค านาม แปลวา เขอน หรอ อางเกบน า ท านบ) และฝายกนน าเพอใชในการเกษตรกรรม สวนพนทสรางเมองหรอชมชนเหมาะแกการตงชมชน เพราะเมองสโขทยไดแยกเอาพนทท านา ท าไร ออกไปอยในสวนอน จากทตงของเมองซงใชเปนศนยกลางของการปกครองและทอยอาศยตลอดจนการประกอบกจกรรมทางดานการศาสนาและคาขาย ในสมยสโขทยมการเลอกท าเลทตงบานเรอน ทอยอาศย การเลอกภมประเทศ จะอยใกลล าน า สะทอนใหเหนวาคนสโขทยมแนวคดเปนอยางเดยวกน แสดงใหเหนถงภมร ในเรองระบบชลประทานแบบเหมองฝายซงสรางขนเพอเปนการปองกนน าทวม กนเกบน าไวใชในการเกษตร รวมทงเปนแนวปองกนภยสงครามทคนเคยสบตอกนมานาน จงเกดเปน ภมปญญาในการบรหารจดการสรางบานแปงเมองสมยโบราณ จะตงอยใกลกบแหลงน า เพอใชในการอปโภคบรโภคของชาวบานชาวเมอง แตขนอยกบวาแหลงน านนเปนแหลงน าแบบใด แหลงน านง เชน หนอง บง ทะเลสาบ สระน า หรอ ตระพง (ตระพง หมายถง แอง บอ หนอง กระพง ตระพง หรอ สะพง เรยกบอทเกดขนเอง หรอสระน าทขดลงไปในพนดน) บาราย คอ สระน าทมคนดนลอมรอบ แหลงน าไหล หรอ อางเกบน าทสรางขน ประเภทล าน าหรอแมน า

65

สมยโบราณการเลอกพนทตงเมองอย ณ บรเวณใดนน จะตองพจารณาจดแขงทางภมศาสตรของพนทเปนหลก ประกอบดวย สภาพความอดมสมบรณของพนท การเปนชยภมทดในทางทหาร และทส าคญ บานเมองตองมความปลอดภยจากน าทวมในฤดน าหลาก และไมขาดแคลนน าใชอปโภคบรโภคในฤดแลง การเลอกหาพนทตงเมองใหตรงตามลกษณะดงกลาว จะตองอาศยภมความรทางภมศาสตรและความเขาใจทละเอยดทางดานระบบสงคมสมยโบราณ จะเชอมโยงเปนระบบดวยการจดความสมพนธระหวาง คน กบ ธรรมชาตและอ านาจเหนอธรรมชาต เพราะการสรางบานแปงเมองถอเปนสญลกษณแหงความมนคง ของมนษย ทงดานอ านาจการเมอง การปกครอง การคาขายแลกเปลยน และการท ามาหากน หากจะยายไปสรางเมองใหมทใดอกกเปนไปดวยเหตภยสงคราม หรอภยธรรมชาตครงรนแรงจนเมองพงทลายเสยหายมากเทานน สวนการตงถนฐานบานเรอนอยเมองสโขทยโบราณนน มกจะพบอยบรเวณล าน าเลก ๆ และมพนทรบน าทเปน หนอง บง และเลยงชพดวยการเกษตรเปนหลก ดงนนจงม 2 ปจจย ในการเลอกตงถนฐาน คอ 1. แหลงน า คอ ปจจยส าคญทสดส าหรบการท าเกษตร โดยอาณาบรเวณสมยสโขทยมล าน าขนาดใหญผานถง 3 สาย คอ ล าน าปง ล าน ายม ล าน านาน โดยล าน าทง 3 สาย นไหลลงไปรวมกนทเมองนครสวรรค ชวยใหเกดความอดมสมบรณตอการเกษตร แตในฤดแลงจะมปญหาเพราะน านอย สวนในหนาน าหลากจะไหลลนตลงในปรมาณสง ท าใหสองฟากของแมน าทเหมาะแกการเกษตรกรรมไมสามารถเพาะปลกได 2. สภาพพนทดน คอ ปจจยส าคญรองลงมาจากสภาพพนทน า การตงถนฐานของชมชนโบราณบนพนทรบน า เชน ล าน าเลก ๆ หรอ หนอง บง ธรรมชาตตามฤดกาลกอใหเกดพนท 3 ลกษณะ คอ พนททอยระหวางเขาลงมาตามทราบลมแมน า พนทบรเวณ ลมน าใกลเคยงกน และพนทราบลมน า เปนพนททเหมาะกบการท าการเกษตรมากทสด พนทนครอบคลมบรเวณเมองพษณโลก สมยสโขทยบานเมองมความรมเยน อดมสมบรณดวยมพน ทในการท าการเกษตรและมผลผลตเพยงพอในการเลยงประชาชนทมจ านวนไมมากนก มระบบชลประทานแบบเหมอง ฝาย คนดน ท านบ เขอน น าน าเขาพนทการเกษตร เพอใชอปโภคบรโภค ส าหรบชาวบานชาวเมอง คอ 1. สรดภงส 1 (ท านบพระรวง1) (สรดภงส อานวา สะ-หรด-พง เปนค านาม แปลวา เขอน หรอ อางเกบน า ท านบ) สรดภงสตงอยหางตวเมองไปทางทศตะวนตกเฉยงใต

66

พบแนวคนดนเชอมตอระหวางเขากวอายมาและเขาพระบาทใหญ มการขดดนจากดานใน เพอน ามาปรบถมเปนคนดนกนน า รบน าจากเทอกเขาประทกษ เขาคาย เขาเจดยงาม ทเปนพนทหลงคารบน า ไหลลงมาเปนล าธาร หรอ โซก ตางๆ เชน โซกพระรวงลองพระขรรค โซกเรอตามอญ โซกอายกาย โซกน าดบชะนาง โซกชมพ โซกพมาฝนหอก 2. สรดภงส 2 (ท านบกนน าโคกมน) ตงอยทบานมนตคร หางจากก าแพงเมองดานทศใตไปตามแนวคนดนกนน า ประมาณ 7.6 กโลเมตร จะไปบรรจบคนดนทกนน าโคกมนทกนเขานายา ตรงกลางท านบเจาะขาดเปนชองระบาย กวางประมาณ 3 - 4 เมตร เพอระบายน าเปนแนวโคงโดยกนทางทศตะวนออกเขานายาและเขากดยายช คนดนหายไปตรงบรเวณ เหมองยายอง 3. เหมองยายอง เปนล าธารขนาดใหญ รบน าจากล าธารเลก ๆ 12 สาย ทไหลมาจากเทอกเขาโปงสะเดา เขาคยบนนาคและเขาอลม น าจากเหมองยายองจะไหลเลยบล าธารเขาออมออกไปในทราบลมผานหนาผาเขาแดง ซงจากเขาแดงจะมล าธารอกสาย คอ น าโคก หรอบอน าผด 4. ทอปพระญารวง รบน าจากแมน าปง เขามาเลยงทงนา อ าเภอพรานกระตาย (จงหวดก าแพงเพชร) และอ าเภอครมาศ อ าเภอกงไกรลาศ (จงหวดสโขทย) 5. น าโคก ปรากฏอยในศลาจารกหลกท 1 ทกลาววา “เบองหวนอน มปามวง ปาขาม มน าโคก มพระขพงผ น าโคกหรอบอน าผด ตงอยถดลงมาทางทศใตของเหมองยายอง เปนแหลงน าทไหลมาจากใตดน ท าใหเกดล าธารไหลไปรวมกบเหมองยายอง กอนไหลไปรวมกนทสรดภงส 2 (ท านบกนน าโคกมน) เมอปรมาณน ามมากเกนไป ทางหนงจะระบายออกทปากทอกลางท านบอกทางหนงจะไหลออกไปตามเหมองยายอง ไปบรรจบกบท านบกนน า เพอใชในการเกษตรกรรมตามชมชนรมถนนพระรวง 6. ทรากน าตกทเกดจากเทอกเขาประทกษ ทส าคญม 2 แหง คอ 6.1 โซกเปด (ธารน า) เปนแหลงตนน าทมน าซมผานทรายชนเปยกไปตามแนวล าธาร ทรายทอยพนล าธารมสด าอมน าตาลคลายขเปดอยทวไป อาจเกยวกบทมาของ ชอแหลงโดยชาวบานอาจเคยเรยกวา โซกขเปด แลวกรอนเหลอเพยง โซกเปด น าจากโซกเปดนจะไหลไปสท านบกนน า แลวระบายไหลออกไปรวมกบคลองยาง 6.2 โซกข เหลก (ธารน า) ตงอยทางดานใตของโซกเปด น าจากโซกขเหลกจะไหลไปหาท านบกนน า และไหลไปรวมกบเหมองยายองตอไป

67

ในสวนการทดน ามาใชในและนอกเมองเกาสโขทย จะมสระเกบน า ประมาณ 175 สระ มทงแบบขดลงไปในดน และกรผนงดวยอฐหรอศลาแลง บอทลกทสดอยบรเวณดานหลงอนสาวรยพอขนรามค าแหงมหาราช มคลองสงน าจากบรเวณเมองชนในทางทศเหนอของวดมหาธาต สงน าจากตระพงตระกวน (บอน า) ขามมายงตระพงสอ (บอน า) โดยคเมองและก าแพงเมองสโขทยวางตวเปนรปสเหลยมผนผา มคนดนเปนก าแพง 3 ชน และคน า 3 ชน ท าหนาทเปนแนวปองกนขาศกและเปนคนบงคบน ามาใชประโยชน โดยเปนน าทไหลมาจากคลองเสาหอดานทศตะวนตกมายงบรเวณคเมองดานทศตะวนตกเฉยงใต ซงคงมทอเชอมส คเมองชนใน กจกรรมทายเรองท 1 ความเปนมาของประวตศาสตรการบรหารจดการน า (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 1 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

68

เรองท 2 การอยกบน าสมยโบราณ

สภาพทางภมศาสตรและแหลงทตงของสมยสโขทยเปนพนทลาดเอยงเพราะเปนพนทเชงเขาท าใหไมสามารถกกเกบน าไดตามธรรมชาต จงจ าเปนตองพฒนาแหลงกกเกบน า ไวใชในฤดแลงส าหรบการเกษตร อปโภคบรโภค ผคนในสมยสโขทยจงไดสรางอางกกเกบน าขน โดยการสรางท านบเชอมระหวางเขาเพอกกเกบน า เรยกตามจารกวา “สรดภงส” (เขอน หรอ ท านบ) รวมทง “ตระพง” (การขดบอหรอสระ) ดงปรากฏในศลาจารกหลกท 1 “เบองหวนอน เมองสโขทย มกฎวหารปครอย มสรดภงส ปามะพราว ปาลาง มปามะมวง ปาขาม มน าโคก มพระขพงผ เทพดาในเขาอนนน” หมายถง เมองสโขทยทางทศใตนนไดมการสรางท านบ ทเรยกวา “สรดภงส” เพอบงคบน าจากคลองเสาหอใหไหลไปทางทอดนเผาขนาดตางๆ ผาน เขาไปในก าแพงเมอง ไหลลงไปในตระพงขนาดใหญกลางเมองสโขทย การสรางชลประทานของเมองสโขทย เปนประโยชนทงทางดานเกษตรกรรมและการคมนาคม เพราะชาวสโขทยใชน าทมาทางทอของพระยารวงส าหรบการเกษตรจากเหมองฝาย โดยไมตองอาศยน าฝนแตเพยงอยางเดยว รวมถงประโยชนทางดานอปโภคและบรโภคภายในเมองสโขทย เพราะชาวสโขทยจะขด “ตระพง” (การขดบอหรอสระ) จ านวนมากไวกกเกบน าไวใชในการด าเนนชวต ภมปญญาทางดานการบรหารจดการน าท าใหเมองสโขทย มน าใชตลอดป ผนแผนดนมความสมบรณ มผลผลตทสามารถเลยงชาวเมองได

69

วธการควบคมน าของเมองสโขทย จากทกลาวมาขางตนเปนลกษณะชลประทานขนาดใหญทตองใชคนเปนจ านวนมาก และตองการการดแลบ ารงรกษาอยเสมอ (ชลประทานมาจากค าวา ชล แปลวา น า + ประทาน แปลวา ให หมายถงการจดสรรน าในรปแบบตางๆ เพอประโยชนหลายอยาง แกประชาชน) ใหมน าไวใชอยางเพยงพอและสม าเสมอตลอดป เชน การสรางเหมองฝาย ส าหรบกกเกบน าในฤดฝนซงเกนความตองการ เปนการบรรเทาปญหาอทกภย และสามารถเกบน าไวใชประโยชนในการเพาะปลกเมอเขาสฤดแลง เปนตน การพฒนาแหลงน าในการชลประทานเพอการเกษตรกรรม มวธการตาง ๆ ดงน ในการพฒนาแหลงน าเพอประโยชนในการเพาะปลกหรอเรยกวา การชลประทาน มหลากหลายวธทไดรบการพฒนาในการกกเกบน าไวใช ดงน 1. การทดน า คอ การสรางเขอนหรอฝายกนใหระดบน าเหนอเขอนสงขนจนถงระดบพนทเพาะปลก 2. การสงน า คอ การขดคคลอง หรอ การวางทอสงน า เพอกระจายปรมาณน าใหทวถงพนทเพาะปลกทางการเกษตร 3. การเกบกกรกษาน า คอ การสรางท านบ การสรางประตกกน า หรอแมแต การพรวนดน คลมดนเพอรกษาความชนในดนใหมากทสด 4. การระบายน า คอ การขดคคลองเพอระบายน าออกจากพนทเพาะปลก เพอการเกบเกยวและขนยายผลผลตออกจากพนทเพาะปลกทางการเกษตร 5. การปองกนอทกภย คอ การระบายน าดวยการสรางคนกนน าและอาจมทอระบายน าประกอบ

ประโยชนของการชลประทาน จากการพจารณาถงวธการตางๆ ของการชลประทานแลว เหนไดวา การชลประทานกอใหเกดประโยชนมมากมายหลายประการ ไดแก 1. บรรเทาการเกดอทกภย

2. กกเกบน าไวใชตลอดปทง เพอการเพาะปลกทางการเกษตรและการอปโภค บรโภคของประชาชน

3. ท าใหเกดการใชน าอยางประหยด เกดประโยชนสงสด ใหมปรมาณเพยงพอ อยางสม าเสมอในฤดเพาะปลก และระบายน าทงไดทนการเมอถงฤดเกบเกยว

70

4. ใชทางน าเปนเสนทางคมนาคมไดตลอดทงป 5. ท าใหสามารถขยายพนทเพาะปลกไดมากขน

แหลงน าทอยบรเวณรอบเมองสโขทย แบงออก เปน 2 บรเวณ คอ 1. การชลประทานในเขตชมชนวดพระพายหลวง ชมชนวดพระพายหลวงมรปแบบการสรางเมองทรงเรขาคณต แสดงใหเหนวาเปนชมชนทไดรบการจดระเบยบอยางด เชอวาอทธพลการสรางเมองแบบนไดรบมาจาก กลมผนบถอศาสนาฮนด ซงมความช านาญในการจดรปผงเมองและการชลประทานเพอใหสอดคลองกบแนวคดทางศาสนา ในขณะทพนทโดยรอบเปนพนทหลกทางเศรษฐกจของชมชน การสรางฝายน าลนและอางเกบน า ไดสรางขนเพอประโยชนในการปองกนน าไมใหไหลทวมพนทชมชน และกกเกบน าไวใชในการเกษตรกรรม จากการส ารวจไดพบรองน าทไหลมาจากชองโซกมวงกลวยและเขาสะพานหนทางทศเหนอ เขาสมมทศตะวนตกเฉยงเหนอและทศตะวนตกเฉยงใตของชมชน และรองน า ทไหลผานชองเขาสะพานหนกบเขาเจดยงามจะไหลเขาสชมชนวดพระพายหลวงเชนกนจากระดบความสงของแหลงตนน าทมความชนคอนขางมาก ท าใหน าทไหลลงมามความรนแรง จงตองมการสรางคนดนเพอชะลอความเรวของน าในบรเวณทศตะวนตกของวดศร 2. การชลประทานในเขตเมองสโขทย การสรางเมองใหมในบรเวณไมหางไกลจากทตงชมชนเดม อาจเกดจากการขยายตวของชมชน หรอทตงเมองเกาอาจเกดจากปญหาภาวะทางธรรมชาตทอาจเกดความ ไมเหมาะสมในทางใดทางหนง อยางไรกตาม สถาปนกและวศวกรของชมชนเมองสโขทยอาจใชประสบการณจากทตงเมองเดมคอชมชนวดพระพายหลวง สรางเมองสโขทยใหสมบรณ แหลงน าและเสนทางน าตางๆ ท าขนอยางมระบบ เพอเกบน ามาไวภายในเมองไดอยางกลาหาญและชาญฉลาด โดยมการชลประทานเพอการอปโภคบรโภค การชลประทานเพอการเกษตร และการชลประทานแบบเหมองฝายของเมองสโขทย

กจกรรมทายเรองท 2 การอยกบน าสมยโบราณ (ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองท 2 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

71

บรรณานกรม

กรมศลปากร. จารกสมยสโขทย. (พมพเนองในโอกาสฉลอง 700 ป ลายสอไทย พทธศกราช

2526). กรงเทพฯ, 2527.

กรมศลปากร. ประวตศาสตรชาตไทย. กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2558. ขนมประเพณ 4 ถวย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.wongnai.com/

restaurants/237377Tm-เสนหจนทน/photos/1e5018af6fae4c968601b75 dcf138908. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

ไขกบ นกปลอย บวลอย อายตอ”. วารสารแมบาน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.maeban.co.th. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตในคณะกรรมการอ านวยการจดงาน เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสพระราชพธมหามงคล

เฉลมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธนวาคม 2542. หนงสอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เรอง วฒนธรรมพฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญาจงหวดสโขทย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2544.

เครองดนตรไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.wikipedia.org. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561).

โครงการศนยสโขทยศกษา สาขาวชา ศลปะศาสตร มหาวทยาสโขทยธรรมาธราช. สารานกรม สโขทยศกษา. พมพครงท 1. นนทบร : ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช,

2539. จฬารตน ยะปะนน. สทธและเสรภาพในการนบถอศาสนา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :

www.senate.go.th. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561). ดนย ไชยโยธา. 53 พระมหากษตรยไทย ธ ทรงครองใจไทยทงชาต. กรงเทพฯ :

โอเดยนสโตร, 2543. ถวล อรญเวศ. เสรภาพในการนบถอศาสนา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :

thawin09.blogspot.com/2017/02/blog_post_21.html. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

72

ทองหยอด (นามแฝง). บญชรอาหารการกน ตอน อาหารคาว-หวาน ทนยมใชในงานมงคล สมรส. หญงไทย. ปท 23 ฉบบท 553 : 154-155 : ปกษหลง ตลาคม 2541. บงอร ปยะพนธ. ประวตศาสตรไทย การปกครอง สงคม เศรษฐกจ และความสมพนธกบ ตางประเทศกอนสมยสโขทย จนถง พ.ศ. 2475. กรงเทพฯ : โอ.เอส.พรนตง เฮาส,

2538. พเศษ เจยจนทรพงษ. สโขทยมรดกทางวฒนธรรม. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2538. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สโขทยศกษา : รวมบทความทางวชาการโครงการ

ศนยสโขทยศกษา. นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2548. มหาวทยาสโขทยธรรมาธราช. สโขทยศกษา : รวมบทความทางวชาการ/โครงการ

ศนยสโขทยศกษา สาขาวชาศลปะศาสตร มสธ. นนทบร : มหาวทยาสโขทย- ธรรมาธราช, 2548.

รงรอง วงศโอบออม. ประวตศาสตรไทย. กรงเทพฯ : ธรรมสาร, 2560. “รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560”. ราชกจจานเบกษา เลม 134

ตอนท 40 ก, 6 เมษายน 2560. วดคงตะเภา. ประวตความเปนมาของมงคละเมองสวางคบร”. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :

www.sites.google.com/site/watkungtaphao/kitchakam/mungkala/sawangkabury. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561).

วาทน ศานตสนต. ปฏมากรรมสโขทยโดยสงเขป. ศลปกรรมไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.gotoknow.org. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

ศลาจารกพอขนรามค าแหง. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.baanjomyut.com/library_2/ king_ramkhamhaeng_inscription.

(วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561). สมชาย เดอนเพญ. ความเปนมาของค าวา กนสถวย. ม.ป.ม. ,.ม.ป.ท., ม.ป.ป. สมเดจพระเจากรงธนบร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.wikipedia.org. (วนทคนขอมล :

29 มนาคม 2561. ส านกงานจงหวดสโขทย. ประวตมหาดไทยสวนภมภาค จงหวดสโขทย. พษณโลก :

โรงพมพตระกลไทย, 2541.

73

ส านกงานวฒนธรรมจงหวดสโขทย. มงคละเภร ดนตรของราษฎร, ภมทศนวฒนธรรม เมองเกาศรสชนาลย. สโขทย : โรงพมพวทยา, 2549.

หองเรยนลอค าหาญ โครงการทดลอง : การจดหองเรยนรแบบผสมผสาน. กรงรตนโกสนทร . [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.lukhamhan.ac.th/course/blog/4719. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561.

เอนก สหามาตย และปฐมาภรณ เชาวนปรชา. ระบบชลประทานเมองสโขทย. ม.ป.ม. ม.ป.ท., 2534.

74

คณะผจดท า คณะทปรกษา นายกฤตชย อรณรตน เลขาธการ กศน. นางสาววเลขา ลสวรรณ รองเลขาธการ กศน. นางรงอรณ ไสยโสภณ ผอ านวยการกลมพฒนาการศกษานอกระบบ

และการศกษาตามอธยาศย

คณะท างาน นางกมลวรรณ มโนวงศ ขาราชการบ านาญ นายปวตร พทธรานนท โรงเรยนฤทธณรงครอน กทม. นายจรพงศ ผลนาค ผอ านวยการ กศน.อ าเภอสวรรคโลก จงหวดสโขทย นางสารอรพร อนทรนฎ ผอ านวยการ กศน. อ าเภอบานผอ จงหวดอดรธาน นางมณฑนา กาศสนก ผอ านวยการ กศน. อ าเภอเมองแมฮองสอน

จงหวดแมฮองสอน นางสาวอนงค ชชยมงคล ศนยวงเดอนอาคมสรทณฑ จงหวดอทยธาน นางสาวพจนย สวสดรตน กศน.อ าเภอเมองก าแพงเพชร จงหวดก าแพงเพชร นายโยฑน สมโณนนท กศน.อ าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม นางมยร ชอนทอง กศน.อ าเภอเมองอ านาจเจรญ จงหวดอ านาจเจรญ นางสาวหทยรตน ศรแกว กศน.อ าเภอเมองอ านาจเจรญ จงหวดอ านาจเจรญ นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางเยาวรตน ปนมณวงศ กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางกมลทพย ชวยแกว กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสกญญา กลเลศพทยา กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสาวทพวรรณ วงคเรอน กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสาววยะดา ทองด กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสาวนภาพร อมรเดชาวฒน กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยนางสาวชมพนท สงขพชย กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

75

คณะบรรณาธการ

นางสาวพมพาพร อนทจกร ขาราชการบ านาญ นางสาวชนตา จตตธรรม ขาราชการบ านาญ นางนพรตน เวโรจนเสรวงศ ขาราชการบ านาญ นางสาวประภารสม พจนพมล ขาราชการบ านาญ นางสาวสภรณ ปรชาอนนต ขาราชการบ านาญ นางพรทพย เขมทอง ขาราชการบ านาญ นางดษฎ ศรวฒนาโรทย ขาราชการบ านาญ นายววฒนไชย จนทนสคนธ ขาราชการบ านาญ นางสาวชนดา ดยง ขาราชการบ านาญ นายสมชาย เดอนเพญ ผทรงคณวฒกลมจงหวดมรดกโลกทางวฒนธรรม

รางวลวฒนคณาธร กระทรวงวฒนธรรม 2557

นางสาวจราภรณ ตนตถาวร ผอ านวยการ กศน.เขตบางกอกใหญ นายจรพงศ ผลนาค ผอ านวยการ กศน.อ าเภอสวรรคโลก จงหวดสโขทย นางสาวอนงค ชชยมงคล ศนยวงเดอนอาคมสรทณฑ จงหวดอทยธาน นางสาวพจนย สวสดรตน กศน. อ าเภอเมองก าแพงเพชร จงหวดก าแพงเพชร นายโยฑน สมโณนนท กศน. อ าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม นางพรทพย เออประเสรฐ กศน. อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร นางสาวอนงค เชอนนท กศน.เขตบางเขน

ผออกแบบปก

นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย