examenstress howest

Studiestressoorzaken en gevolgen

Dirk Laverge

Doelstelling

• kennismaken−oorzaken van stress−gevolgen van stress

inhoud

1 Definities van stress• Stress is de reactie van je lichaam

(mentaal, fysiek en emotioneel) op een

(potentieel) bedreigende situatie.

• stress verwijst naar reële, of

gepercipieerde bedreiging van ons

fysiek/psychisch evenwicht.

• oerreflex lichaam−fight or flight−vechten of vluchten

metafoor

• stressor = trekkacht−te weinig: verveling−te veel: stress

2 Oorzaken van stress

individuele

factoren

privé

werk

2.1 Stressoren op het werk

• snel veranderende organisaties• hoge werkdruk• ...

2.2 Stressoren in privé situatie• verlies van partner, kind, ....• kinderen: druk, puberen, ... • ruzie met partner,

• ….

2.3 Individuele factoren

• de ene mens is vatbaarder voor

stress dan de andere in dezelfde

situatie

oefening

• stress triggers in kaart brengen

huiswerkaanleiding? wat gevoeld?

(en waar?)hoe gereageerd?

kritiek van collega ongemak in keeltanden op elkaar

smile (maar inwendig koken)

ruzie tussen kids druk in voorhoofd boos roepen

…

• is een analyse tool

• dan weet je waarmee je aan de slag

kunt….

Hoe ga je daar mee om?

subassertief

assertief

agressief

3 Symptomen van stress

• 4 categorieën:

lichamelijk

gedrag emotioneel mentaal

3.1 Lichamelijke reacties

lichamelijk gedrag emotione

el mentaal

3.2 Gedragsmatige reacties

• rusteloos

• chaotisch

• snel kwaad (kort lontje)

• vergeetachtigheid

• apathie

• overmatig drinken,

roken, drugs…

• vreetbuiten

lichamelijk gedrag emotione

el mentaal

3.3 Emotionele reacties

• gespannenheid

• angst

• schuldgevoel

• prikkelbaar

• stemmingswisselingen

lichamelijk gedrag emotione

el mentaal

3.4 Mentale reacties

• piekeren

• verminderde concentratie

• vergeetachtig

• moeilijk logisch kunnen nadenken

• moeilijk structuur kunnen

aanbrengen

lichamelijk gedrag emotione

el mentaal

4 KT: stress curve

bore-out burn-out

in de zone

4 LT: 4 Stadia van stress

• 1 normaal gedrag

• 2 stress

• 3 verdedigingsmechanisme

• 4 neurose

5 Wat doet stress met ons lichaam?• vooraleer we verder gaan,

iets meer achtergrondinformatie

i.v.m.

• want dit alles heeft veel te maken

met−stress−hartcoherentie

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

5.1 Hersenen en stress

• grofweg 3 lagen van hersenen

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

1°hersenstam

• of reptielenbrein

• oudste deel: 500 000 000 jaar oud

• ook bij: reptielen, vissen

• autonome functies−regeling lichaamstemperatuur−slaapritme, honger, dorst−ademhaling, hartritme−expressie van emoties

(niet gevoelens zelf= impressie)

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

2° limbisch systeem

• of: emotionele brein, primitieve hersenen

• 200 000 000 jaar oud

• ook bij zoogdieren (*)

• functies−reukzin−reflexen−instincten−evenwicht tussen lichaamsfuncties

(homeostase)

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

3° neocortex

• of hersenschors, verstandelijke brein, cerebrum

• 50 000 jaar oud

• functie: −abstract denken−spreken, onthouden

• razendsnel gegroeid, maar …

niet altijd in staat om controle uit te oefenen

op andere delen

gevolg….

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

Conclusie• verschillende delen brein hebben ook verschillende

− anatomie− biochemische eigenschappen− doelen

• dus: ze zijn niet altijd in staat om perfect

samen te werken….

• bottom-up circuits − limbisch systeem hersenschors− sterker ‘bedraad’ dan

• top-down circuits − hersenschors limbisch systeem− figuur

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

bij stress

• reptielenbrein neemt de controle

over

(je merkt dat ook niet direct)−vb….

• gevolg−onlogica−impulsiviteit −emotionele instabiliteit, ….

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

Mr. Cortex Mr. Dinosaur

• sjiek kostuum

• muur: foto’s van

diploma’s

• grote stapel

boeken

• lijst met to do’s

• sportief

• foto’s van VIP’s

waarmee hij

handen schud

• cartoons, pin ups

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

hoog IQ• één en al verstand

• onderdrukking van limbisch systeem

• nadeel: gevoelloos

• gevaar: emoties onderdrukken− tegen zin gaan werken− tegen beter weten in huwelijk in stand houden

• gevolg− stress: emotionele en fysische klachten

• hartritmestoornissen, bloeddruk , immuniteit

• dus: je verstand voorrang geven op je hart maakt ziek!

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

laag EQ

• één en al emotie

• neo-cortex staat op non-actief

• nadeel: impulsief, snel in paniek

• vb. levensbedreigende situatie = nuttig−limbisch systeem (gericht op overleven)

krijgt voorrang op cognitieve denken

• maar: uitsluitend je emoties volgen

maakt ook ziek…

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

ideaal • hoog IQ

• én hoog EQ

= in harmonie

= in flow

opgroeien

• eerste 5 à 6 jaar is limbisch systeem en

neocortex in evenwicht*

• dit evenwicht wordt later verstoord door: −ouders (opvoeding)−omgeving (school, vrienden, …)−omstandigheden

• dus kleine en grote trauma’s−kleuren onze blik op wereld

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

5.2 Stress en autonoom zenuwstelsel (AZS)

• 2 delen−….

• functies−…

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

sympathisch stelsel

• metafoor: GAS pedaal

• kenmerken:−hartritme versnelt−spijsvertering valt stil−zweten−pupillen groter−glucose (vlugge energie)−productie: adrenaline en noradrenaline−controleert vecht- en vluchtreacties

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

parasympathisch stelsel

• metafoor: REM

• kenmerken:−hartritme vertraagt−spijsvering wordt geactiveerd−pupillen kleiner−neurotransmitter: acetylcholine

• gevolg:−rustgevend effect−energie wordt opgebouwd

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

ideaal: evenwicht tussen beide• beide systemen werken dus in

tegenovergestelde richting

• evenwicht tussen ‘rem’ en ‘gaspedaal’ is

dus belangrijk, beide moeten in

topconditie zijn.

• zoogdieren: constant in evenwicht*

• maar stress zorgt voor onevenwicht−vb. stresserende werklunch…**.

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

5.3 Stress en hormonen

• hormonen = chemische stoffen die

ons metabolisme regelen −geproduceerd door bijnieren

• bij stress−1° reactie: adrenaline (snel en kort)−2° anti-stress reactie (veel en lang)

• cortisol• DHEA

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

1°stresshormoon: adrenaline• adrenaline = vlucht-of-vechthormoon

(bijniermerg)

• adrenalinerespons = snel−hartritme −bloeddruk −je verbruikt veel suikers−dopamine *−endorfines

• vb. bijna botsing**

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

oermens vs. moderne mens

• adrenaline respons

= zeer nuttig

• overlevingsreactie

bij gevaar

• zelden levensgevaar

• maar

adrenalinerspons zit

wel ingebakken in

ons lichaam

• en treed op bij

minste stress

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

2° anti-stress respons

• bijnierschors produceert−cortisol−DHEA (stimuleert

immuunsysteem)−suikergehalte en bloeddruk

normaliseren

• cortisol neemt het stokje

over van adrenaline (kort)

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

• gevaar: −we leven van

adrenalinestoot naar adrenalinestoot

−genot van adrenalinerespons = verslavend

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

• maar−antistressreactie

(cortisol, DHEA) kan je niet eindeloos overeind houden *

−metafoor motor 24 u./24u draait*

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

langdurige stress

• bijnierschors = uitgeput

(cortisol )

• je wordt moe, prikkelbaar,

maar adrenaline houdt je

nog overeind

• stadium ‘opgejaagde

konijnen’, adrenalinejunkies

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

• gevaar jarenlang op

adrenalinestoten te

leven = depressie−bijnier maken minder

dopamine

Sleutelhormonen van het stresssysteem

• fight/flight response−Sympathisch systeem produceert

adrenaline/noradrenaline, die zorgen voor de onmiddellijke reactie op bedreiging

• coping−HPA-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier

as) produceert cortisol, die zorgt voor volhouden van de stress-respons

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

• ons stresssysteem heeft nog steeds een

- evolutionair gezien - primitief karakter

• ons stresssysteem heeft een dwingend karakter− wordt geactiveerd ook al is er géén

levensbedreiging− herinner je van daarnet:

• bottom-up circuits > top-down circuits

• ons stresssysteem is vooral voorzien op acute (niet op chronische) bedreigingen.

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

6 EHBO stresskit….

• fysische klachten

• emotionele klachten

• mentale klachten

6.1 fysische klachten

• fysische klachten: arts −medicatie, gezondere voeding, sporten

*…

workaholisme

Weinig slapen

Stress

snoepen

Vicieuze cirkel tussen stress en negatieve levensstijl

weinig bewegenroken

alcohol

relatie-problemen

6.2 emotionele klachten

• mindfulness, yoga, ….

6.3 mentale klachten• cursussen

−stressmanagement, coping gedrag, assertiviteit,time management, …

in plaats van

externe boosters

• snelle suikers − snacks, cola, ..

• vitamine

supplementen

• weekend zee

• massage, sauna,…

• joggen (runners high)

• relatie

• geloof

interne bron

• onuitputbare innerlijke

energiebron = hart

• sleutel = bewuste

diepe ademhaling

alternatief: optimale hartritmevariabiliteit