TURKiYE CUMHURiYETi

ANAYASAMAHKEMESi

BiRiNCi BOLUM

KARAR

ZANA DONER BASVURUSU

(Ba~vuru Numaras1: 2015/5916)

Karar Tarihi: 10/1/2019

R.G. Tarih ve Sayi: 26/2/2019-30698

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

Ba~kan

Uyeler

Raportor

Ba~vurucu

Vekili

: 2015/5916 : 10/1 /2019

BiRiNCi BOLUM

KARAR

: Burhan -0-STUN

: Serdar OZGULD-0-R

Serruh KALELi

Hicabi DURSUN

Kadir OZKA YA

: Recep KAPLAN

: Zana DONER

: Av. inan AKMESE

I. BASVURUNUN KONUSU

1. Ba~vuru, katihnan bir gosteride teror orgutiiniin propagandasmm yap1ld1gmdan bahisle ba~latilan kovu~turmanm ertelenmesine karar verilmesinin ifade ozgurlugunu ihlal ettigi iddiasma ili~kindir.

II. BASVURU SURECi

2. Ba~vuru 31/3/2015 tarihinde yapilm1~tir.

3. Ba~vuru, ba~vuru formu ve eklerinin idari yonden yap1lan on incelemesinden sonra Komisyona sunulmu~tur.

4. Komisyonca ba~vurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bolum tarafmdan yap1lmasma karar verilmi~tir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Ba~vuru formu ve eklerinde ifade edildigi ~ekliyle ilgili olaylar ozetle ~oyledir:

6. 1977 dogumlu olan ba~vurucunun bir akrabas1 21/5/2005 tarihinde kolluk makamlanna giderek ba~vurucunun kay1p oldugunu ve Turk<;e ad1 Kurdistan i~<;i Partisi olan PKK teror orgutiinun dag kadrosuna i~tirak etmek amac1yla kirsal alana gotiirulmti~ olabilecegini beyan etmi~tir.

7. Bu beyan tizerine ba~latilan soru~turma sonucunda teror orgutii uyeliginden cezalandmlmas1 istemiyle ba~vurucu hakkmda 27/3/2007 tarihli iddianame duzenlenmi~tir. Amlan iddianamenin kabulu uzerine a91lan dava kovu~turma a~amasmda iken bu defa ba~vurucunun 9/10/2005 ve 27/11/2005 tarihlerinde istanbul'da PKK teror orgutii ve onun

2

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1 /2019

lideri lehine sloganlann atild1g1, birtakim ~iddet olaylannm ya~and1g1 gosterilere katild1g1 iddias1yla orgtit propagandas1 yapmak, toplantI ve gosteri esnasmda ihtara ve zor kullanmaya ragmen dag1lmamakta 1srar etmek ve kolluk gorevlilerine gorevi yaptirmamak srn;lanndan cezalandmlmas1 istemiyle istanbul Cumhuriyet Ba~savc1hgmca hakkmda 20/12/2011 tarihli yeni bir iddianame dtizenlenmi~tir.

8. Yeni iddianameye gore ba~vurucu 9/10/2005 tarihinde "Biji SerokApo (Ya§aszn Ba§kan Apo) - PKK Halktzr, Halk Burada - Ocalanszz Dunyayz Ba§zmza Yzkarzz - Genc;lik Aponun Fedaisidir - Selam Selam jmralzya Bin Selam - Kurdistan Fa§istlere Mezar Olacak." ~eklinde sloganlar atan grup i9inde stirekli olarak bulunmu~, 27/11/2005 tarihli gosteride ise "Biji Serok Apo (ya§aszn Ba§kan Apo) - PKK Burada Halk Burada-Selam Selam jmralzya Bin Selam-Biji PKK (Ya§aszn PKK)" ~eklinde sloganlann at1ld1g1 eyleme kat1lm1~tu. iddianameye gore her iki gosteri esnasmda da ciddi ~iddet olaylan ya~anm1~tu.

9. Ba~vurucu hakkmdaki iddianameyi kabul eden istanbul 11. Agu Ceza Mahkemesi (CMK 250. madde ile gorevli) a91lan bu yeni davanm ba~vurucu hakkmda teror orgtittine tiye olmak su9undan a91lan dava ile birle~tirilmesine karar vermi~tir. Mahkeme 11/4/2012 tarihli karan ile ba~vurucunun orgtit propagandas1 yapmak, toplantl ve gosteri esnasmda ihtara ve zor kullanmaya ragmen dag1lmamakta 1srar etme ve kolluk gorevlilerine gorevi yapt1rmamak i9in direnme su9larmdan mahkumiyetine karar vermi~tir.

10. Amlan karar, temyiz tizerine Yarg1tay 9. Ceza Dairesinin 19/6/2014 tarihli karanyla, gorevi yaptlrmamak i9in direnme su9u kapsammda mahkumiyete yeterli bir delil bulunmad1g1; orgtit propagandas1 yapmak, toplant1 ve gosteri esnasmda ihtara ve zor kullanmaya ragmen dag1lmamakta 1srar etme su9lan bak1mmdan ise 2/7/2012 tarihli ve 6352 say1h Yarg1 Hizmetlerinin Etkinle~tirilmesi Amac1yla Baz1 Kanunlarda Degi~iklik Y ap1lmas1 ve Basm Y aym Y oluyla i~lenen Su9lara ili~kin Dava ve Cezalann Ertelenmesi Hakkmda Kanun'un ge9ici 1. maddesindeki dtizenleme dayanak almarak kovu~turmanm ertelenmesine karar verilmesi gerektigi gerek9esiyle bozulmu~tur.

11. Bozma tizerine yargilamay1 yapan istanbul 9. Agu Ceza Mahkemesi 30/12/2014 tarihinde bozma karanna uyarak gorevi yaptlrmamak i9in direnme su9u bakimmdan beraat; orgtit propagandas1 yapmak, toplant1 ve gosteri esnasmda ihtara, zor kullanmaya ragmen dagilmamakta 1srar etmek su9lan bakimmdan ise kovu~turmamn ertelenmesi karan vermi~tir.

12. Ba~vurucunun bu karara itiraz1 istanbul 10. Agu Ceza Mahkemesince 19/2/2015 tarihinde reddedilmi~tir. Ret karan ba~vurucuya 9/3/2015 tarihinde teblig edilmi~tir.

13. Ba~vurucu 31/3/205 tarihinde bireysel ba~vuruda bulunmu~tur.

IV. iLGiLi HUKUK

A. Ulusal Hukuk

14. 6352 say1h Kanun'un ge9ici 1. maddesinin ilgili kis1mlan ~oyledir:

"(]) 31/12/2011 tarihine kadar, baszn ve yayzn yoluyla ya da sair durunce ve kanaat ar;zklama yontemleriyle i'llenmi'l olup; temel 'lekli itibarzyla adlf para cezasznz ya da ust sznzrz be'l yzldan fazla olmayan hapis cezasznz gerektiren bir sU<;tan dolayz;

3

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1 /2019

b) Kovu$furma evresinde, kovu$furmanzn ertelenmesine,

karar verilir.

(2) Hakkznda ... kovu$furmanzn ertelenmesi kararz verilen ki$inin, erteleme kararznzn verildigi tarihten itibaren ii<; yzl i<;inde birincifikra kapsamzna giren yeni bir su<; i$lememesi hdlinde, . . . dii$me kararz verilir. Bu sure zarfinda birinci fikra kapsamzna giren yeni bir su~ i$lenmesi hdlinde, bu su<;tan dolayz kesinle$mi$ hiikiimle cezaya mahkum olundugu takdirde, ertelenen ... kovu$furmaya devam olunur. "

B. Uluslararas1 Hukuk

15. Avrupa insan Haklan Mahkemesinin (AiHM) ilgili ki~ilerin kesinle~mi~ bir karar ile mahkG.m olmad1g1 durumlarda ifade ozgtirltigtine mtidahalede bulunulup bulunulmad1g1 konusuna ili~kin yakla~1m1 a~ag1daki kararlar tizerinden izlenebilir:

1. Financial Times Ltd. ve digerleri/Birle#k Krall1k, B. No: 821/03, 15/12/2009

16. AiHM, Financial Times Ltd. ve digerleri/Birle§ik Krallzk (aym kararda bkz. § 56) karannda emir uygulanmam1~ olmasma ragmen bir yaymc1ya anonim bir bilgi kaynagmm kimliginin a91klanmas1 emri verilmesini -amlan emrin uygulanma kabiliyetini haiz halde kalm1~ olmasm1 gozeterek- ifade ozgtirltigtine mtidahale olarak kabul etmi~tir.

2. Nedim Sener/Tiirkiye, B. No: 38270/11, 8/7/2014

17. Bir ba~ka kararda ise AiHM, 90k ciddi baz1 sm;lar dolay1s1yla yapilan ceza yarg1lamas1 9er9evesinde ara~tumac1 gazetecilerin yakla~1k bir yil stireyle tutuklu kalmasm1 gazetecilerin ifade ozgtirltigtine mtidahale olarak degerlendirmi~tir (Nedim $ener/Turkiye, §§ 94-96).

3. Wille/Lihten~tayn [BD], B. No: 28396/95, 28/10/1999

18. AiHM bir diger karannda, Lihten~tayn idare Mahkemesi ba~kam olan ba~vurucunun anayasal bir konuya ili~kin olarak devlet ba~kanmm gorti~tine aykm bir a91klama yapm1~ olmas1 nedeniyle devlet ba~kanmm ba~vurucuyu ba~ka bir kamu gorevine atamayacag1 yontindeki niyetini a91klam1~ olmasm1 da ifade ozgtirltigtine mtidahale saym1~tu (Wille/Lihten§tayn, § 50).

4. Bowman/Birle#k Kralltk [BD1 B. No: 141/1996/760/961, 19/2/1998

19. AiHM'in Bowman/Birle§ik Krallzk ( aym kararda bkz. § § 10-15) karanna konu olayda ba~vurucu; ktirtaj kar~1t1 olan, Birle~ik Kralhk mevzuatmda ktirtaja izin veren htiktimlerin degi~tirilmesi i9in mticadele eden ve yakla~1k 50.000 tiyesi olan bir toplulugun yoneticisidir. Ba~vurucu Nisan 1992 tarihindeki parlamento se9imleri oncesinde ktirtaj kar~1tI gorti~leri i9eren 1.500.000 bro~tirtin dag1tlm1 i9in 9ah~malar yapm1~tu. Ba~vurucu bunun tizerine genel olarak se9ime belli bir sure kala se9menlere belli bir adaym lehinde ya da

4

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1/2019

aleyhinde olacak ~ekilde gorii~ iletilmesi i9in yetkili olmayan bir kimse tarafmdan 5 pounddan fazla harcama yap1lmasm1 yasaklayan mevzuatI ihlal etmekle su9lanm1~tlr. Ba~vurucu, bu davada davanm suresinde a91lmad1g1 gerek9esiyle beraat etmi~tir. Ote yandan ba~vurucu buna benzer bir su9lamayla 1979 ve 1982 y1llannda mahkG.m edilmi~, bir miktar para cezas1 ile soru~turma giderlerini odemek durumunda kalm1~tu.

20. AiHM bu ba~vuruda se9imlere belli bir sure bilgi ve gorii~lerin yayilmas1 i9in belli bir tutann uzerinde harcama yap1lmasm1 cezalanduan ve ba~vurucuyu dogrudan etkileyen mevzuat hukmunun ba~vurucunun ifade ozgurlugune bir mudahale te~kil ettigi sonucuna varm1~tu (Bowman/Birle$ik Krallzk, § 33). AiHM; neticede beraat etmi~ olsa da ba~vurucunun bir soru~turmaya maruz kald1gm1 ve beraat karannm davanm suresinde a9ilmamas1 ~eklindeki bir teknik nedene dayand1gm1, soru~turma makamlannm ba~vurucuya soru~turma a9malannm gelecek se9im donemlerinde davram~m1 degi~tirmemesi durumunda ba~vurucunun soru~turmaya maruz kalma ve mahkum edilme riski altmda oldugunu gosterdigini belirterek ba~vurucunun magdur s1fatma sahip oldugunu ileri surebilecegini belirtmi~tir (Bowman/Birle$ik Krallzk, § 29).

5. Altug Taner Ak~am/Tiirkiye, B. No: 27520/07, 25/10/2011

21 . Ba~vurucunun magdur statusune sahip oldugu kabul edilen Altug Taner Akr;am/Turkiye (aym kararda bkz. §§ 65-84) karanna konu olayda AiHM, ba~vurucunun 9ah~ma alam Ermeni nufusuna ili~kin 1915 y1lmda ger9ekle~en tarihi olaylan da kapsayan bir tarih profesorii olduguna ve amlan olaylara dair pek 90k kitap ve makale yay1mlad1gma dikkat 9ekmi~tir. AiHM ba~vuru konusu olayda, ba~vurucu hakkmda 26/9/2004 tarihli ve 5237 say1h Turk Ceza Kanunu'nun 301. maddesi 9er9evesinde soru~turma yap1lmamas1 ve mahkumiyet karan verilmemi~ olmasma ragmen Ermenilere ili~kin gorii~leri nedeniyle a~m milliyet9i ki~iler tarafmdan yap1lan su9 duyurulannm taciz kampanyalanna donu~tugu ve ba~vurucunun amlan hukum 9er9evesinde yap1lan su9lamalara cevap vermek zorunda kald1g1 tespitini yapm1~tu. AiHM; kendisini kamuoyuna vatan haini veya casus olarak gosteren karalama kampanyasma ba~vurucunun hedef oldugunu ve kampanyay1 muteakip bir9ok ki~iden kendisini a~ag1layan ve olumle tehdit i9eren nefret mektuplan ald1gm1 belirtmi~tir. AiHM aynca konuyla ilgili ya~anan surecin akademisyen olan ba~vurucunun soru~turulma riskinden korunmak i9in akademik 9ah~malannda kendini smulayarak davram~lanm yeniden duzenlemek zorunda b1raktigm1 belirtmi~tir. AiHM bu nedenlerle ba~vurucunun magdur stallisunde oldugunu ve ifade ozgurlugune yonelik bir mudahalede bulunuldugunu kabul etmi~tir.

6. Dilipak/Tiirkiye, B. No: 29680/05, 15/9/2015.

22. Dilipak/Turkiye (aym kararda bkz. §§ 4-20) karanna konu olayda gazeteci olan ba~vurucu, ust duzey askeri yetkililere yonelik ele~tiriler i9eren bir makale yazm1~tlr. Ba~vurucu bu yaz1lardan dolay1 silahh kuvvetleri a~agilama ve askeri hiyerar~iye zarar verme su9lanm i~ledigi gerek9esiyle bir kism1 askeri mahkemeler onunde olmak uzere toplamda altI y1ldan fazla suren bir ceza yargilamasma tabi olmu~tur. Yarg1lama sonunda su9un kovu~turulmasmm zamana~1mma ugrad1gma karar verilmi~tir.

23. AiHM bu davada ba~vurucunun altI aydan u9 y1la kadar hapis cezas1 ile cezalandmlma riski altmda bulundugunu, askeri mahkemeler onunde iki bu9uk y1l suren ceza yarg1lamasmm toplamda alti bu9uk y1l surdugunu ve zamana~1mma ugrad1g1 gerek9esiyle sona erdigini tespit etmi~tir. AiHM, ciddi ~ekilde cezalandmlan su9lar nedeniyle ba~vurucu

5

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1 /2019

hakkmda yilriltiilen, kismen askeri mahkemeler onlinde olmak uzere alti bm;uk yil suren kamu davalannm -bu davalann neden olabilecekleri caydmc1 etki de dikkate almd1gmda­ba~vurucu a91smdan sadece salt varsay1msal riskler i9eriyor gibi degerlendirilemeyecegi ancak bunlann kendiliginden ger9ek ve etkili baski niteliginde oldugu kanaatine ula~m1~tu. AiHM'e gore, kamu davasmm zamana~1mma ugrad1gmm tespit edilmesi yalmzca yukanda amlan risklerin mevcudiyetine son vermi~ ancak hi9bir unsur, soz konusu risklerin ba~vurucu uzerinde belli bir sure boyunca baski olu~turmaya devam ettigi gen;egini ortadan kald1rmam1~tu. AiHM bu gerek9elerle mevcut davanm ozel ko~ullan altmda ba~vurucunun ifade ozgurlugu hakk:1m kullanmasma bir mudahalede bulunuldugu sonucuna varm1~tir (Dilipak/Turkiye, §§ 40-51).

24. AiHM'e gore bir ihlalin magduru olma iddiasmm ileri surillebilmesi i9in ki~inin aleyhte oldugunu belirttigi onlemden dogrudan etkilenmi~ olmas1 gerekir (Altug Taner Akr;am/Turkiye, § 66). Ancak yukandaki kararlardan da anla~ild1g1 uzere AiHM baz1 durumlarda, ifade ozgurlugu uzerinde caydmcz etkiye sahip bazz ko~ullann -ilgili ki~iler kesinle~mi~ bir karar ile mahkum olmam1~ olsalar bile- ifade ozgurlugune mudahale olarak kabul edilebilecegi goril~undedir (Nedim $ener/Turkiye, § 94).

25 . AiHM ilgili ki~ilerin kesinle~mi~ bir karar ile mahkum olmad1g1 durumlarda ifade ozgurlugune mudahalede bulunulup bulunulmad1g1 konusunu her olaym kendine ozel ~artlan i9inde degerlendirmektedir. AiHM'in mudahalenin varhgm1 kabul ettigi Financial Times Ltd. ve digerleri/Birle~ik Kralhk, Nedim $ener/Turkiye ve Dilipak/Turkiye kararlannda caydmc1 etki kavrammm en yogun uyguland1g1 alan olan basm ozgurluguyle ilgili hususlar gundemdedir. AiHM'in Bowman/Birle~ik Krallzk karannda ise ba~vurucu onemli bir toplumsal mesele uzerinde mucadele yilrilten ve yakla~1k 50.000 uyesi olan bir toplulugun yoneticisidir. Aynca ba~vurucu somut ba~vurudakine benzer bir su9lamayla 1979 ve 1982 y11lannda da mahkum olmu~tur. Altug Taner Akr;am/Turkiye karannda ise ba~vurucu 9ah~ma alam Ermeni nufusuna ili~kin 1915 y1lmda gen;ekle~en tarihi olaylan da kapsayan bir tarih profesorildur ve amlan olaylara dair pek 90k kitap ile makale yay1mlam1~tu. Aynca ba~vurucu bu konularda kendi goril~lerine muhalif olan farkh kesimlerden ciddi tepkiler alm1~ ve birtakim kampanyalara hedef olmu~tur.

V. iNCELEME VE GEREK<;E

26. Mahkemenin 10/1 /2019 tarihinde yapm1~ oldugu toplantida ba~vuru incelenip geregi du~untildu:

A. Ba~vurucunun iddialan

27. Ba~vurucu; hakkmdaki yargilamanm 3 yil 2 ay surmu~ olmas1 nedeniyle bu sure boyunca yarg1lamp ceza alma hususunda bir riskle kar~1la~tigm1 ve hakkmda kovu~turmanm ertelenmesi karan verilmi~ olmasmm kendisi uzerinde haks1z bask1 olu~turdugunu, davanm nas1l sonu9lanacag1 konusunda kendisini hep tedirgin hissettigini ve bu nedenle ifade ozgurlugunun ihlal edildigini ileri surmu~tiir.

28 . Ba~vurucu aynca, yargilanmasma gerek9e gosterilen sloganlann i9eriginin cebir ve ~iddet yontemlerine ba~vurmay1 te~vik edecek ~ekilde propaganda yapmaya elveri~li olmad1g1 gerek9esiyle de ifade ozgurlugunun ihlal edildigini iddia etmi~tir.

6

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1 /2019

B. Degerlendirme

29. Anayasa Mahk:emesi iytihad1 uyannca ifade ozgurliigu hakkma mudahale oldugunun kabulti iyin ilgilinin davralll$1lllll hukuk ya da ceza yarg1lamas1 yeryevesinde nihai bir yaptmma tabi tutulmu$ olmas1 gerekir. Ancak bu genel kuralm baz1 istisnalan vard1r. Nitekim Anayasa Mahk:emesi onceki kararlannda, hukmun ay1klanmasmm geri birak1lmas1 kararlannm (biryok karar arasmda omek kararlar iyin bkz. Emin Aydin, B. No: 2013/2602, 23/1 /2014; Bekir Co§kun [GK], B. No: 2014/12151, 4/6/2015, § 40) ifade ozgurlugune mudahale te$kil edebilecegini, beraatle sonuylanan ceza yarg1lamasmm ifade ozgurlugune mudahale olu$turup olu$turmayacagmm ise her ba$vuru konusu olaym kendine ozgu ko$ullan altmda degerlendirilmesi gerektigini kabul etmi$tir ( Ogulcan Biiyukkalkan ve digerleri, B. No: 2014/17226, 10/01 /2018, § 49).

30. Somut ba$vuruda iddia edildigi uzere kovu$turmanm ertelenmesi kararlannm ifade ozgurlugune mudahale te$kil edip etmedigi hususu da Anayasa Mahk:emesince onceki kararlarda degerlendirilmi$tir. Ancak Anayasa Mahk:emesinin konuya ili$kin iytihadmm hatirlatilmasmdan once kovu$turmanm ertelenmesi muessesesi bakimmdan izahta bulunulmasm1 muteakiben Anayasa Mahkemesi iytihadmm hatirlat1lmas1 ve nihai olarak da somut olaym amlan iytihat kapsammda degerlendirilmesi gerekir.

1. Kovu~turmanm Ertelenmesi Miiessesesi

31 . 6352 say1h Kanun, admdan da anla$ilacag1 uzere yarg1 hizmetlerinin etkinle$tirilmesi amac1yla mevzuatm biryok alanmda degi$iklik yapm1$tlf. Bu kapsamda geyici 1. maddeyle, 31/12/2011 tarihine kadar basm ve yaym yoluyla ya da sair du$unce ve kanaat ay1klama yontemleriyle i$lenmi$ olup adli para cezasm1 ya da ust smm be$ y1ldan fazla olmayan hapis cezasm1 gerektiren bir suytan dolay1 kamu davasmm ay1lmasmm kovu$turmanm veya kesinle$mi$ olan mahkumiyet huktimlerinin infazmm ertelenmesi imkam getirilmi$tir. Boylece bulunduklan safhaya bagh olarak soru$turma, kovu$turma ve infaz makamlan onunde i$lem gormekte olan yok say1da dosyanm belli bir sure i$lemden kaldmlarak agir i$ ytikti altmdaki yargmm k1smen rahatlatilmas1 hedeflenmi$tir (Ali Atlz, B. No: 2013/500, 20/3/2014, § 43).

32. Amlan duzenlemeye gore kovu$turmanm ertelenmesi karan verilmesi sonucunda ilgili ki$i 6352 say1h Kanun'un geyici 1. maddesinin (2) numarah fikras1 uyannca Uy y1l suresince denetim altma almacaktir. Adi geyen kurala gore ilgili ki$i hakkmda Uy y1lhk sure zarfmda 6352 say1h Kanun'un geyici 1. maddesinin (1) numarah fikrasmda say1lan suylan i$lememesi halinde du$me karan verilecek ancak ilgilinin bu sure iyinde yeni bir suy i$lemesi ve bu suytan dolay1 kesinle$mi$ hukumle cezaya mahkum olmas1 halinde ertelenen kovu$turmaya devam edilecektir.

2. Kovu~turmanm Ertelenmesi Kararlarmm ifade Ozgiirliigiine Miidahale Te~kil Edip Etmedigi Hususundaki Anayasa Mahkemesi ic;tihad1

33. Anayasa Mahk:emesinin Fatih Ta§ ([GK], B. No: 2013/1461, 12/11/2014, §§ 69-79) karannda, yay1mlad1g1 kitaplardan dolay1 hakkmda kovu$turmanm ertelenmesi karan verilmesiyle yaymevi sahibi olan ba$vurucunun ifade, sanat ve basm ozgurluklerine mudahale edildigi sonucuna vanlm1$tlr. Anayasa Mahk:emesi, ba$vurucu hakkmda kesinle$IDi$ bir mahkumiyet karan olmamasma ragmen ba$vurucu hakkmda ay1lan ceza davasmm yakla$Ik on bir y1l surdugu ve yaymc1 olmas1 nedeniyle daha ileride de soru$turma

7

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1/2019

ve kovu$turmaya maruz kalma riskinin bulunup bulunmad1g1 hususunu ele alm1$tlf. Anayasa Mahkemesi; ba$vurucunun ba$vuruya konu iki kitab1 yay1mlamas1 nedeniyle PKK teror orgutiine basm yolu ile yard1m etmek srn;undan cezalandmlmas1 iyin istanbul Devlet Guvenlik Mahkemesi (DGM) Ba$savc1hgmca kamu davas1 ay1ld1gm1 ve istanbul 4 No.lu DGM'nin 2002 yilmda ba$vurucunun teror orgutiine yard1m etmek suyundan cezalandmlmasma karar verildigini, soz konusu karann Yarg1tayca onanarak kesinle$tigini tespit etmi$tir. Daha sonra infaz a$amasmda kanun degi$ikligi nedeniyle infazm durdurulmasma karar verilmi$ ve yap1lan yarg1lama sonucunda ba$vurucu, istanbul 12. Agu Ceza Mahkemesinin 2007 ve 2010 y11lannda verdigi kararlan ile teror orgutiinun propagandasm1 yapmak suyundan iki kez mahkum edilmi$; soz konusu kararlar Y arg1tayca esas yonunden degil usul yonunden bozulmu$tur. Y eniden yap1lan yarg1lama sonunda istanbul 12. Agu Ceza Mahkemesinin 2012 yilmda verdigi bir karan ile ba$vurucu hakkmda ytirtitiilen kovu$turmanm ertelenmesine ve ba$vurucu hakkmda Uy y1l denetimli serbestlik hukumlerinin uygulanmasma karar verilmi$, bu karar yapilan itirazm itiraz mercii tarafmdan reddedilmesi ile kesinle$IDi$tir. Anayasa Mahkemesi, ba$vurucunun yaymevi sahibi olmas1 nedeniyle du$unce ay1klamalan veya basm faaliyetleri nedeniyle ileride soru$turma ve kovu$turmaya maruz kalma riskinin bulundugunu ve bu sebeple de ba$vuruya konu ertelenen kovu$turmanm da yeniden canlanma ihtimalini goz ard1 etmemi$tir. -0 stelik Anayasa Mahkemesine gore kovu$turmaya yeniden ba$land1g1 bir durumda ba$vurucunun soz konusu $iir kitaplanm yay1mlamas1 nedeniyle daha once Uy kez ilk derece mahkemesince mahkum edilmi$ olmas1 gozonune almd1gmda ceza alma tehdidi de devam etmektedir. Anayasa Mahkemesi, yaptmma maruz kalma endi$esinin ki$iler uzerinde caydmc1 etkisinin bulunduguna i$aret etmi$ ve sonunda ki$inin isnat edilen srn;lardan aklanma ihtimali bulunsa bile somut ba$vurunun ko$ullannda ba$vurucunun ilerde du$uncelerini apklamaktan veya basm faaliyetlerini yapmaktan imtina etme riski bulundugu sonucuna varm1$tlf.

34. Anayasa Mahkemesi Mehmet Ali Aydin ([GK], B. No: 2013/9343, 4/6/2015, §§ 33, 34) karannda olay tarihinde bir siyasi partinin il ba$kanhg1m yapan bir siyasetyi olan ba$vurucu hakkmda verilen kovu$turmanm ertelenmesi karannm ifade ozgurlugune mudahale te$kil edip etmedigini degerlendirmi$tir. Anayasa Mahkemesinin karanna konu olayda ba$vurucu, bir toplantida yapmI$ oldugu du$unce ay1klamalan nedeniyle olay tarihinde tutuklanm1$ ve doksan dort gun tutuklu kalm1$; hakkmda yasa d1$1 orgut propagandas1 yapmak, orgute uye olmamakla beraber orgut adma srn; i$lemek suylanndan ceza davas1 ay1lm1$t1r. Agu Ceza Mahkemesi ba$vurucunun orgute uye olmamakla beraber orgut adma suy i$1emek suyundan 6 y1l 3 ay ve yasa d1$1 orgut propagandas1 yapmak suyundan 2 yil 1 ay hapis cezas1 ile cezalandmlmasma karar verilmi$tir. Ba$vurucunun soz konusu karan temyizi uzerine Yarg1tay 6352 say1h Kanun'un ytirtirluge girmesi nedeniyle ilk derece mahkemesinin karanm bozmu$ ve nihayet ilk derece mahkemesince ba$vurucu hakkmdaki kovu$turmanm ertelenmesi karan verilmi$tir. Anayasa Mahkemesi ba$vurucunun olay tarihinde ve sonraki donemde bir partinin il ba$kanhgm1 yapan bir siyasetyi olmas1 nedeniyle du$unce ay1klamalan veya siyasi faaliyetleri nedeniyle ileride soru$turma ve kovu$turmaya maruz kalma riski bulunduguna dikkat yekmi$tir. Ba$vurucu soz konusu du$unce ay1klamalan nedeniyle tutuklu kald1g1 gibi uzun sureli hapis cezas1 ile de cezalandmlm1$tlr. Anayasa Mahkemesine gore kovu$turmaya yeniden ba$land1g1 bir durumda ba$vurucunun cezalandmlma riski ytiksektir. Dolay1s1yla ba$vurucunun ifade ozgurlugune mudahalede bulunulmu$tur.

35. Anayasa Mahkemesi Ali Giirbiiz ve Hasan Bayar karannda; bir gazetenin imtiyaz sahibi ve yaz1 i$leri mudurti olan ba$vurucular hakkmda henuz kesinle$IDi$ bir mahkumiyet karan olmamasma ragmen ba$vuruculann yakla$1k alti y1l suren soru$turma ve

8

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1 /2019

kovu$turmadan dogrudan etkilendiginin ve yaymc1 olmalan nedeniyle daha sonra da soru$turma ve kovu$turmaya maruz kalma riskinin bulundugu iddiasmm dikkate almmas1 gerektigini kabul etmi$tir. Mahkeme sonrn; olarak aym soru$turma kapsammda aym haber nedeniyle once ba$vuruya konu gazete ntishasma el konulmas1 ve ardmdan ba$vuruculann yarg1lanarak haklannda kovu$turmanm ertelenmesi karan verilmesi ile bir btittin olarak ba$vuruculann Anayasa'nm 26. ve 28. maddelerinde korunan ifade ve basm ozgtirltiklerine mtidahalede bulunuldugunu kabul etmi$tir (Ali Gurbuz ve Hasan Bayar, B. No: 2013/568, 24/6/2015, §§ 46-49). Mahkeme Ali Gurbuz karannda da aym gerek9elerle ifade ozgtirltigtine yonelik bir mtidahalenin bulundugu kanaatine varm1$tlr. (Ali Gurbuz, B. No: 2013/724, 25/6/2015, §§ 50-51). Ote yandan hem Ali Gurbuz ve Hasan Bayar hem de Ali Gurbuz kararlanna konu olaylarda ba$vurucular hakkmda ilk derece mahkemelerince mahkumiyet kararlan verilmi$ ancak yargilamanm ilerleyen a$amalannda 6352 say1h Kanun'un ge9ici 1. maddesinin (1) numarah fikrasmm (b) bendi geregince ba$vurucular hakkmda kovu$turmanm ertelenmesine karar verilmi$tir.

36. Yaylilllad1g1 kitabm mtistehcen i9erige sahip oldugu iddias1yla ba$vurucunun yarg1land1g1 ve hakkmda kovu$turmanm ertelenmesi karan verildigi bir ba$vuruda Anayasa Mahkemesi, soz konusu kitabm sanat eseri olmad1gm1 ifade eden ve Y arg1tay i9tihatlanna gore gozontinde bulundurulmas1 gereken resmi bir raporun varhg1m, ba$vurucunun yakla$1k dort y1l stiren soru$turma ve kovu$turmaya tabi tutulmasm1, yaymc1 olmas1 nedeniyle daha sonra da soru$turma ve kovu$turmaya maruz kalma riskinin bulundugunu dikkate alm1$; ba$vurucu hakkmda kovu$turmanm ertelenmesi karan verilerek onun ti<; yil denetim altma almmasmm ifade ve basm ozgtirltiklerine yonelik bir mtidahale oldugu sonucuna ula$IDI$tlf arJan Sanez, B. No: 2014/20168, 26/10/2017, §§ 43, 44).

37. Anayasa Mahkemesi Selr;uk Kozagar;lz (B. No: 2014/10715, 10/1 /2018, § 32) karannda, <;agda$ Hukuk9ular Demegi ba$kam olan ba$vurucunun bu s1fatla yapt1g1 bir basm a91klamas1 dolay1s1yla hakkmda kovu$turmanm ertelenmesi karan verilmesini ifade ozgtirltigti baglammda degerlendirmi$tir. Ba$vurucu, ilk derece mahkemesinde beraat etmesine ragmen Y arg1tay ba$vurucunun dti$tince a91klamalannm su9 olu$turdugunu kabul etmi$ ve beraat karanm esastan bozmu$tur. Anayasa Mahkemesi ba$vurucu hakkmda hentiz kesinle$IDi$ bir mahkumiyet karan olmamasma ragmen avukat olan ba$vurucunun o donemde onemli bir sivil toplum kurulu$unun ba$kam oldugunu, ba$vuruya konu a91klamaya benzer a91klamalan s1khkla yapt1gm1 ve ileride de kovu$turmaya maruz kalma riskinin bulundugunu dikkate alm1$tlr. Anayasa Mahkemesi, ba$vurucu hakkmda kovu$turmanm ertelenmesi karan verilerek ti<; y1l denetim altma almmasmm ba$vurucunun ifade ozgtirltigtine yonelik bir mtidahale oldugu sonucuna varm1$tlf.

38. Sonu<; olarak Anayasa Mahkemesi kovu$turmanm ertelenmesi karan verilen durumlarda ifade ozgtirltigtine mtidahalenin varhgm1 kabul ederken her ba$vurunun kendine has ko$ullanm dikkate alm1$tlr. ifade ozgtirltigtine mtidahalenin varhgm1 kabul ettigi Fatih Ta§, Ali Gurbuz ve Hasan Bayar, Ali Gurbuz ve jrJan Sanez kararlannda ba$vuruculann yaymc1 kimlikleri baglammda basm ozgtirltigtintin onemini dikkate alm1$tlr. Anayasa Mahkemesi, amlan kararlannda yaptmma maruz kalma endi$esinin basm mensubu olan ba$vurucular tizerinde caydmc1 etkisinin bulunduguna i$aret etmi$ ve sonunda ba$vuruculann isnat edilen su9lardan aklanma ihtimali bulunsa bile bu etki altmda ileride dti$tincelerini a91klamaktan veya basm faaliyetlerini yapmaktan imtina etme riski bulundugu sonucuna varm1$tlr.

9

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1/2019

39. Anayasa Mahkemesi, Mehmet Ali Aydin karannda ba$vurucunun olay tarihinde bir siyasi partinin il ba$kanhgm1 yapan bir siyaset9i olmasm1 ve siyasi faaliyetlerine devam etmekte olmasm1; Sel<;uk Kozaga<;lz karannda ise onemli bir sivil toplum kurulu$unun ba$kam olan ba$vurucunun bu s1fatiyla yaptig1 bir basm ay1klamas1 dolay1s1yla yarg1lanm1$ olmasm1 nazara alm1$tlf. Anayasa Mahkemesi bu kararlannda da ba$vuruculann s1fatlanm ve gorevlerini dikkate alarak onlara yonelik kovu$turmanm ertelenmesi kararlannm ceza tehdidi nedeniyle onlar iizerinde caydmc1 etki dogurabilecegini kabul etmi$tir.

3. Somut Olaym Anayasa Mahkemesi i~tihad1 Kapsammda Degerlendirilmesi

40. 30/3/2011 tarihli ve 6216 say1h Anayasa Mahkemesinin KurulU$U ve Yargilama Usulleri Hakkmda Kanun'un 48. maddesinin (2) numarah fikrasma gore Anayasa Mahkemesi a91k9a dayanaktan yoksun ba$vurulann kabul edilemez olduguna karar verebilir. Teruel haklara yonelik bir miidahalenin olmad1g1 ba$vurular a91k9a dayanaktan yoksun kabul edilebilir.

41. Somut ba$VUru bakimmdan ba$vurucu hakkmdaki kovu$turmanm ertelenmesi karannm onun ifade ozgiirliigiine miidahalede te$kil edip etmedigi hususu mevcut ba$vurunun kendine has ko$ullan I$Igmda degerlendirilmelidir.

42. Ba$vurucu hakkmdaki kovu$turmanm ertelenmesi karan, ba$vurucunun katild1g1 bir gosteride attig1 sloganlann teror orgiitiiniin propagandasm1 yapmak su9unu olu$turdugu iddias1 9er9evesinde yap1lan bir kovu$turmada verilmi$tir.

43. Ba$vurucu ba$VUfll formunda sadece ve soyut olarak hakkmda kovu$turmanm ertelenmesi karan verilmi$ olmasmm kendisi iizerinde haks1z baski olu$turdugunu, bu karar dolay1s1yla davanm nas1l sonu9lanacag1 konusunda kendisini hep tedirgin hissettigini belirtmi$tir.

44. Mevcut ba$vuruya konu olayda Anayasa Mahkemesinin onceki kararlanna konu olaylardan farkh olarak ba$vurucu basm mensubu olmad1g1 gibi herhangi bir grubu resmi olarak temsil etmemektedir. ikinci olarak mevcut ba$vurunun ozel ko$ullan altmda ba$vurucu hakkmda kovu$turmamn ertelenmesi karan verilerek onun ceza almas1 riski otelenmi$tir. U9iincii olarak caydmc1 etki kavrammm en yogun uygulama alanma sahip oldugu basm ozgiirliigii kapsammdaki meselelerle ba$vurunun bir ilgisi yoktur. Bunlardan ba$ka ba$vurucu kendisinin benzer su9lardan dolay1 daha once yarg1land1gm1 ileri siirmedigi gibi gelecekte de sistematik veya yap1sal sorunlardan dolay1 ka91mlmaz olarak bu tiirden bir yarg1lamaya maruz kalma ve mahkum edilme riski altmda olduguna dair bir iddiada da bulunmam1$tlr.

45. Bu baglamda Anayasa Mahkemesinin yukanda yer verilen i9tihatlanna (bkz. §§ 33-39) konu ba$vurulardan farkh olarak ba$vurucuya ili$kin yarg1sal siire9lerin onu soru$turulma riskinden korunmak i9in dii$iince a91klamalannda kendisini sm1rlayarak davram$lanm diizenlemek zorunda buaktig1 ya da ertelenen dava hakkmda dii$me karan verilmesi i9in ii<; y1l beklenecek olmasmm ba$vurucu iizerinde ger9ek ve etkili bir bask1 niteliginde oldugu ikna edici bir bi9imde ortaya konulabilmi$ degildir. Sonu9 olarak ba$vurucu hakkmdaki kovu$turmanm ertelenmesi karannm onun ifade ozgiirliigiine yonelik bir miidahale olu$turmad1g1 kanaatine ula$1lm1$tir.

10

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/5916 : 10/1 /2019

46. Av1klanan gerekvelerle ba~vurucunun ifade ozgiirliigiine yonelik bir miidahalenin olmad1g1 anla~1ld1gmdan ifade ozgiirliigiiniin ihlal edildigine ili~kin iddianm a<;zk<;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

VI. HOKUM

Av1klanan gerekvelerle;

A. ifade ozgiirliigiiniin ihlal edildigine ili~kin iddianm a<;zk<;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

B. Yarg1lama giderlerinin ba~vurucu iizerinde BIRAKILMASINA 10/1/2019 tarihinde OYBiRLiGiYLE karar verildi.

Ba~kan Burhan USTUN

Dye Hicabi DURSUN

Dye Serdar OZGULDUR

Dye

Dye Serruh KALELi

Kadir OZKA YA

11