sitne

Nisan 2010

4

Mevlev Kltr Dergisi

4Prof. Dr. Dilaver Grer

6mer Turul naner

Mesnevide Hz. Peygamberin Vasflar

Salavat

20Prof. Dr. Emine Yeniterzi

30Osman Nuri Topba: Rahmet ve Muhabbet pnar,

Edebiyatmzda Peygamber Sevgisi - Natlar

Hazret-i Peygamber Efendimizdir.

48Dr. Naci Bakrc

64M. Sadreddin zimi ile

sitne Mevlev Kltr Dergisi Yl 1 Say 4 Nisan 2010 Yayn Tarihi: 15 Nisan 2010 Semazen Yayn Grubu Adna mtiyaz Sahibi ve Genel Yayn Ynetmeni Mehmet Emin Holat Yaz lerinden Sorumlu Selin Turan McCallum Dergi Tasarm

Nisan Tas

78Veftnn 14. ylnda;

92Kapak Fotoraf Semazen ArivM. Veysi Drtbudak

Celleddin Bkr elebi

Manisa Mevlevhnesi

sitne Mevlev Kltr Dergisi www.semazen.net Semazen Yayn Grubu E-Dergisidir.

2

MEN BENDE- KURANEM EGER CAN DAREM MEN HK- REH- MUHAMMED MUHTAREM EGER NAKL KUNED CZ N KES EZ GFTAREM BZAREM EZ U VEZ AN SUHEN BZAREM BEN YAADIKA KURANIN BENDESYM BEN, HZ. MUHAMMED MUSTAFANIN YOLUNUN TOZUYUM BR BENDEN BUNDAN BAKASINI NAKLEDERSE ONDAN DA KAYETYM, O SZDEN DE KAYETYMMevlna Hazretleri bu ifadeleri ile Muhabbet-i Reslullah, Onun yolunda ki sadakatlarn, bende-i Kurnem diyerek Hakka ve Habb-i Kibriy ya dilbeste olularn ne de gzel zikreylemilerdir. Efendimizin mbarek ayaklar ile ereflenmi hakikat yolunun tozu olmak akullahn tecellisi bir ehadettir. Hazret-i Prin Cenab- Hak ve Reslnden bahseylemeyen, Onlarn ad ile balamayan hibir ikrar yoktur. Dervilerine ve muhibblerine mrid bir kitap olarak brakt Mesnev-i erfin daha ilk sznde snnet-i seniyyeye itaaten dinle diye iaret buyurarak, canlar birlik dkkanna davet etmitir. Fil-i Muhammedye ittib` kendine det edinen Hak dost Hazret-i Pr, Efendimiz sallllhu aleyhi ve sellemin asr- sadetlerinde Ummet diye dkt gzyalarnn kadr-u kymetini bilerek, cmle varln bu glab ile abdestlemi, ite yine Sultanmzn desturlad o yolun tozuyla mesh ettii gzleri, gnl ve dilleriyle bizlere akullah kokusunu almak ve muhabbet menbandan nasiplenmek zere ill bi iznih efaat-i Reslullah ile himmet etmitir. 12 Rabilevvel tarihi yetince iki kutlu doumun bayram gndr. Bir 12 Rabl-evvel baharnda Resl-i Kibriy (s.a.v) cihana terif eyleyerek gnl ve mn kandillerimizi uyandrm, ve yine baka bir 12 Rabl-evvelde de Ahiret lemi Ruh-i Reslullahn terifi ile srrlanmtr. Yine bu demdir ki cmle gnllere cemre dm, bu kutlu cennet ve merhamet mutusunu dinleyenlere, haberdar olanlara kabetullah iklimine doru hicret yollar almtr. Selamet kapsnn desturu olan Cenb- Hakka lyklk, Onun murad ettii zere bir kul olabilmek Hazret-i Kurnn ahlkyla ahlklanm olan Efendimizin muhabbetinin gnllerde mekan tutulmas ve her hl zere Ona tb olunmas ile mmkndr. Kalblerini ak- Muhammed ile doldurana ne mutlu! ... lemin de, demin de en ba, en by, en iyisi, insanlarla cinlerin peygamberi, iki lemin gnei, lemin rahmeti, demoullarnn vnc... Sevgili Peygamberimizin veladetlerinin 1439uncu sene-i devriyesi olan Mevlid-i Nebi ile merref olup yine vuslat ve muhabbet kandillerini uyandrdk, Dahlek y Reslullah ile em pervne misali yandk. Efendimizin Rabbine ve mmetine olan sevgisini, vasflarn, yksek ahlkn kavramaya ve hakkyla ikrar etmeye divit dahi istifar eyler. Ancak ve ancak Onun rzasn kazanabilmek, arz- muhabbet ve arz- ubdiyet niyz ile cihanda hereyin slat ettii Efendimize, veliyullah gnl erhince slat-u selam etmi ve bizlerede Srun nefesinden evvel, aldmz her nefesin Allah aknn tecellisi ile, verdiimizin Reslullah efaatiyle olduunu bilerek her dem zikreylememizi nasihat buyurmulardr. Gl- Muhammed (a.s.m) kokusuyla mest ve feyzyab olan, Gl hatmi sren gnller ve dillerden, Efendimizin mn alemlerindeki zuhurunu ve Rasl-i Mctebya saltu selamlarn dinlemek zere Nisan saymza buyurunuz aziz dostlar. Vakt-i erifler hayrola, hayrlar fethola, erler defola. Allah- aziman ism-i zatyla kalbimizi pr nur kla. efaat nebi cmlemize nasib ola. Ak olsun efendim.

3

4

Tezhib: Zehra ekin

Mesnevide Hz. Peygamberin Vasflar

Hz. Peygamberin dus her iki lemde de mstecbtr, makbuldr. Onun cnna, onun kudm zerine olanlarn ve onun evlatlarnn devrine binlerce aferin!

Prof. Dr. Dilaver GRERS. ., lhiyat Fakltesi, Tasavvuf Anabilim Daldilgurer@yahoo.com

M

esnevde, dier peygamberlerde olduu gibi Hz. Peygamberin vasflarnn da ince bilgi ve yorum alaryla rldn, bu tr fikirlerin Mesnevnin eitli yerlerine serpitirildiini gryoruz.

Mevlnya gre, her eyden nce, Hz. Peygamberin Rabbi ile olan alkas, onunla olan ok yakn mnsebeti dikkatleri ekmektedir. Ahmedin ad btn peygamberlerin addr, nk yz gelince doksan dokuz da bizdedir [1] diyerek, onu dier peygamberlerden ayr tutmayan, onun gzel ve stn vasflarn dier peygamberlerden ayrmayan Mevln, Hz. Peygamberi Rabbinden de ayr grmez. Hz. Peygamber Rabbinden ayr dnlemez. Zr De ki! sz denizin szdr. Bu sz Ahmed sylese de, gerekte deniz sylemitir. Onun kelm hep denizin incisidir. Zr onun gnl deniz ile birdi.[2] Yni, onun kelm ve hads-i erifleri hep o vcd-i Vhid-i Hak derysnn incisi, hakkati ve marifidir. Nitekim Ven-Necm Sresinde: Peygamber hev-y nefsnden sylemez, o ancak vahyedilen bir vahiydir[3] buyurulur. Zr o hazretin kalb-i erfinin o dery-y vcd-i hakkye nfzu vardr.[4] Onun bedeni can olmutur da, Rahmn, Kurn retti srrna,[5] gerek varla ulamtr. [6] Onun can heves ateinden, hev dumanndan arnmtr, tertemizdir.[7] Bilindii gibi Kurn Hz. Peygamberi lemlere rahmet[8] ve htem-i enbiy[9] olarak da vasflandrr. Mevln bu konuya ok ilgin bir adan yaklar. Ona gre Andolsun, gn battktan sonraki kzlla[10] yeti Hz. Peygambere iret etmektedir. [11] Yine, o htem kelimesinin mhr anlamndan

yola karak, dier peygamberlerin almas g, mhrl koca kilitler braktklarn; bu kilitlerin, mhrlerin ancak peygamberlerin sonuncusu hrmetine alacan belirtir.[12] u da var ki, Hz. Peygamber her ne kadar peygamberlerin sonuncusu olsa da, cmertlikte ve kermlikte onun ne bir ei gelmitir, ne de gelecektir. O, kilitleri amada, mhrleri kaldrmada sonuncudur, can balayanlar dnysnda bir htemdir. Bu sanat, mkevvenat sanat onunla tamamlanmtr. O bu cihanda ve o cihanda da efatidir. Bu cihanda der ki: Sen onlara yol gster. Ve o cihanda der ki: Sen onlara kameri gster. Kavmime hidyet et, zr onlar bilmiyorlar onun niyzdr. Zhir ve btn kaplar, grnen ve grnmeyen kaplar onun kelm ile alr. Onun dus her iki lemde de mstecbtr, makbuldr. Onun cnna, onun kudm zerine olanlarn ve onun evlatlarnn devrine binlerce fern! [13] Mesnevde Hz. Peygamberin ahlk zelliklerinden de bahsedilir. Hz. Peygamber gzel huyludur;[14] deniz huyludur.[15] Nefsine hkimdir; nefsini slah etmitir. Diken yiyen bir deveye benzetilen beden (nefis) onun iin ancak bir binektir.[16] O tevzu shibidir. Eersiz eee binmek onun iin bir zl deildir. Hatt yaya bile yrmtr.[17] Yoksullardan du istemesi onun ileri grllne olduu gibi, ayn zamanda tevzuuna bir irettir. [18] O fakr shibidir; Rabbine kar fakr ierisinde olduunun uurundadr. Bundan dolay da fakr ona ss olmutur.[19] O kurtulu pdih[20] iin sabr, bir burak olmu ve o burakla gklerin ycelerini amtr. [21] O, Bizim, senin bize rettiinden5

ki dnyda da Ahmedin gzellii gibi bir gzellik kimde var? Hakkn nru yardmc ona

baka bir ilmimiz yok[22] buyruuna sarlm, kendi bilgisine gvenmemitir de bylece irfan yla, mrifet nuruyla dolmutur.[23] Rabbine ylesine indr ki, Rahmnn Yemendeki kokusunu dahi alr.[24] Essen kendi de sler, gnahkrlar iin efat anda nefes olacaktr.[25] O, gzel sesin hayrndr. Gzel ses onu kendinden geirir. Bu yzden, zaman zaman: Bizi ferahlandr, ey Bill![26] diye mezzinine seslenirdi.[27] yette belirtildii gibi, Hz. Peygamber de bir beerdir. [28] Onun da eli, burnu, az, kula, gz, yznn gzellii vardr. u kadar var ki, Mevlnya gre Hz. Peygamberin bu uzuvlar sradan insanlarnkinden, grnrde ayn olmasna ramen, -tabidir ki- btn ynden olduka farkldr: Onun eli mbrektir. Onun elini srd yz bir anda kutlular, simsiyah olsa bile ayn on drd

gibi bembeyaz oluverir. Gzellikte, nazda, cilvede bir Ysuf olup kar. [29] Onun burnu gerek Yemendeki, gerekse az iindeki gzel kokuyu da, irkin kokuyu da alr. Ancak o yle asildir ki, kt kokuyu shibinin yzne vurmaz. [30] Zr o Haktan kendisine gzeli gzel, irkini de irkin gstermesini niyaz etmitir. [31] Onun kula szlerin iyzn duyar. nk Allh Tel Kurnda onun hakknda O kulaktr [32] buyurmutur. Elbetteki, o batan baa kulaktr, gzdr. nananlar onun veslesiyle yenilenir, genleir. O bir stanne, mminler de ondan st emen bebeklerdir. [33] Muhammed(s.a.v.) inananlarn her zaman dnp bavurduklar, skntlarnda dim ve gnl huzuruyla mrcaat ettikleri zttr. Bunun iin Hak Ona salavat getirin[34] diye buyurmutur.[35]

[1] Mevln, Mesnev, Ankara-1993, tpk basm, I/20a, by. 1111, (I/254) (VI/321a, by. 4515, (VI/668). Parantez ierisindeki rakamlar Glpnarlnn Mesnev ve erhinin (stanbul-1989, ikinci bask) cilt ve sayfa numarasdr. Bundan sonra yazar ad belirtilmeyip sdece Mesnev eklinde geecektir. [2] Mesnev, VI/279b, by. 818-819, (VI/138). [3] Necm, 53/3-4 [4] Konuk, A. Avni, erh-i Mesnev, Mevln Mzesi Ktp., nr.: 4768, VI/285 (29. defter, 831. beyit). [5] Mesnev, III/108b, by. 593, (III/70). Ayrca bk.: Mesnev, IV/207a, by. 3791, (IV/528). [6] Mesnev, VI/276b, by. 753, (VI/130). [7] Bk.: Mesnev, I/23a, by. 1401-1402, (I/307). [8] Bk.: Enbiy, 21/107.

Bk.: Ahzb, 33/40. nikk, 84/16. [11] Bk.: Mesnev, VI/287b, by. 1502, (VI/227). [12] Mesnev, VI/272a, by. 164-165, (VI/26). [13] Mesnev, VI/272a, by. 166-175, (VI/26-27). [14] Mesnev, V/221b, by. 746, (V/134). [15] Mesnev, III/139a, by. 3162, (III/385). [16] Mesnev, I/29a, by. 1975, (I/382). [17] Mesnev, II/64b, by. 728-729, (II/126). [18] Bk.: Mesnev, VI/289a, by. 1636, (VI/239). [19] Mesnev, V/220b, by. 672, (V/123). [20] Mesnev, VI/310a, by. 3579, (VI/530). [21] Mesnev, VI/314b, by. 3991, (VI/595). [22] Bakara, 2/32. [23] Mesnev, III/114b, by. 1130-1131, (III/147).[9] [10]

6

Hz. Peygamber gz yal idi, oka gz ya dker idi. [36] Ama bu yal gzlerin gr sonu grrd, netceyi grrd. Cenneti, cehennemi kldan kla buradan grebilirdi o. [37] Aslnda onun gr yaratann gr olmutu da bu yzden onun hakknda Attn zaman sen atmadn [38] denmiti. [39] Onun gz pdiahtan kaymamtr, yanlmamt. [40] Her yrei yaralya efati olmasnn sebebi de zten buydu. O haytn iindeki gizli ba, kaderi gmt de, Eb Lehebin kars iin Odun hamal kadn Boynunda da hurma lifinden bir ip var [41] demiti. pi de, odunu da onun gznden baka bir gz grememiti. nk her grnmeyen ey ona grnm, onun iin aa kmt. [42] Dolaysyla o gzn nazarnn tasarrufunu da unutmamak gerekir. Onun gz Eb Bekire nazar klmt da, Eb Bekir bir kerecik tasdik ile sddk olmutu. [43] ki dnyda da Ahmedin gzellii gibi bir gzellik kimde var? Hakkn nru yardmc ona [44] diyen Mevln, Hz. Peygamberin yzn bir yldza benzeterek, nrun, ilh n onun yznde parladn, bu nur syesinde kfirlerin ve manszlarn kknn kesildiini, [45] onlarn binlerce karanlk olup gittiini syler. [46] Ona gre o

a kavuanlar yokluk ehrinin zebnu olmaktan kurtulurlar.[47] Fetihler Hz. Peygamberin adyla dilenir. Dmanlar bu sretle altedilir. [48] O, hakkat lemlerine umak iin yle bir kanat shibi idi ki, eer o bu kanadn am ve Cebrl de bu kanad grm olsayd, Cebril ebed olarak kendinden geer ve bir daha kendine gelemezdi. [49] Onun kymetini aalar, talar bile anlamt da, onu grdklerinde ona apak selam verirlerdi. [50] Bir aa kadar olamayp o gzde Hak rehberini tanyamayan, fakat sret insan olarak yeryznde dolaanlara Mevlnnn sitemi olduke sert ve byktr. Bu yzden, lemlere rahmet olan o ztn kymetini iyi bilmek gerekir. zetle; Mevlnnn Mesnevde, Hz. Peygamberin, mehur vel hads-i kudssini nefsinde tahakkuk ettirdiini, varlktaki yeri ve neminin, insanlk lemi iin kymetinin yansra, onun bir insn- kmil, halfe-i Hak olduunu, mminlerin kendisine sarlmalar gereken bir rnek ahsiyet, bir usve-i hasene olduunu da, o ok ince ve ikn edici rglerle, o tatl ve ho slbuyla dile getirdiini syleyebiliriz.

IV/169b, by. 551, (IV/88). Mesnev, II/69a, by. 1207, (II/194). [26] Bk.: Ahmed b. Hanbel, V/364, V/371. [27] Mesnev, I/29a, by. 1995-1998, (I/384). [28] Bk.: Kehf, 18/110 (De ki: Ben de sdece sizin gibi bir beerim. Ancak, ) [29] Mesnev, III/139a, by. 3173-3175, (III/386). [30] Mesnev, III/104a, by. 161-163, (III/26). [31] Mesnev, VI/309a, by. 3520, (VI/514). [32] Tevbe, 9/61 yetine (De ki: O, sizin iin bir hayr kuladr. nk o Allaha inanr, mminlere gvenir ve o, sizden iman edenler iin de bir rahmettir) atf vardr. [33] Mesnev, III/103b, by. 102-103, (III/21-22). [34] Ahzb, 33/56. [35] Mesnev, VI/306b, by. 3265, (VI/487).[25]

[24] Mesnev,

Mesnev, VI/296b, by. 2342, (VI/354). Mesnev, VI/285a, by. 1361, (VI/204). [38] Enfl, 8/17. [39] Mesnev, VI/306a, by. 3224, (VI/474). [40] Bk.: Necm, 53/17. [41] Mesed, 111/4-5. [42] Mesnev, III/121a, by. 1663-1666, (III/203). [43] Mesnev, I/37b, by. 2699, (I/465). [44] Mesnev, VI/278a, by. 679, (VI/116). [45] Mesnev, V/255a, by. 3398, (V/516). [46] Mesnev, VI/291b, by. 1865, (VI/287). [47] Mesnev, III/142b, by. 3432, (III/412). [48] Mesnev, IV/207b, by. 3839, (IV/533). [49] Mesnev, IV/207a, by. 3800, (IV/529). [50] Mesnev, IV/197a, by. 2936, (IV/413).[36] [37]

7

Mevlnda

Hz. MuhammedSevgisi

(s.a.v.)Sadreddin zimi

8

Mevln, Hz. Peygamberi herkesin hakkyla anlayamadndan ikyet eder ve Onu doru anlayabilmek iin cehleti, nyarglar, kibri, hrs ve yanl muhakemeyi terk etmeyi gerekli grr.

Prof. Dr. brahim EMROLU

M

evln Celleddin Rm Hz. Peygambere candan baldr. Mevlnnn, Hz. Muhammed (sav)e olan derin sevgi, sayg ve ball u nedenlere dayanmaktadr: 1. sminin ve hatrnn bykl. 2. stn, deerli, saygn ve etkileyici kiilii. 3. Gzel ahlk, ilh ihsan ve ikrama nail olmas, tad byk misyon ve mesajnn evrensellii. Mevln Celleddin er-Rm (12071273), hayatn ilme, irfana, ahlka ksacas Hakka ve halka adam gnl ve hizmet eridir. Hz. Peygamberin gzel ahlkn kendisine rnek alan Mevln, btn eserlerinde insanlara fazilet ve meziyet yollarn retme abas iindedir. Mevln, eserlerinde, peygamberlere, onlarn mcadelelerine ve ahlk gzelliklerine ska temasta bulunur. O, Kurnda ad geen hemen hemen her peygambere u veya bu yolla deinir. O, Hz. Peygamberi anlatrken arlkla Kurna, hadislere, tarih olaylara ve rivyetlere dayanr. Rm, bu malzemeyi, derin aknn iirsel ifadelerini de katarak zengin bir anlatmla deerlendirir. Onun, eserlerinde, peygamberimizi en ok, srasyla Ahmed, Muhammed, Mustafa, Peygamber, Rasul, Ahmed-i Muhtr, Neb, Allah Elisi, Peygamberler Ulusu, Sultan, Padiah ve Ysn adlaryla andn ve anlattn grrz. HZ. MUHAMMED (SAV) ANLAMA Hz. Muhammed (sav)i anlamak byk bir eydir. Hz. Peygamberi gerek anlamda anlayana ve onun yolunu izleyene yardmlar ve bol balar vardr. Bunlara ramen Mevln, onu herkesin hakkyla anlayamadndan ikyet eder ve Hz. Peygamberi doru anlayabilmek iin cehleti, nyarglar, kibri, hrs ve yanl muhakemeyi terk etmeyi gerekli grr. Ancak gnl kt olan, onun ilerini kendi bilgisizliine, kendi hrsna gre mukayese eden kii onun hakknda

byle (toprak zapt eden eklinde) bir pheye der. Sar camdan bakarsan gnein nurunu sapsar grrsn. O gk ve sar cam kr da eri ve tozu gr! MEVLNNIN HZ. MUHAMMED (SAV)E SEVG, SAYGI VE VGS Mevlnnn birka yerde tekrar ettii u msralar, ilk etapta sevgilisi Hz. Muhammed (sav) iin syledii anlalmaktadr. Bu msralarda o, sevdiine olan zlem duygularn, kavuma isteini ve bu husustaki aresizliini dile getirmektedir. Yel beni size gtrseydi, Yellerin eteklerine sarlrdm. Sizi ylesine zledim ki, kutan daha tez uar-gelirim size; Ama kanad kesik ku, nasl uabilir? Hasret ekmeye alm olan Mevlnnn Hz. Peygambere duyduu zlemin, ems-i Tebrizye ve dier sevdiklerine kar duyduu zlemden ok daha fazla olduu anlalmaktadr. O, Peygamberimize duyulan hasreti, u ksa anekdotu aktararak, yle dile getirmektedir: Hannne direi Peygamberin ayrl yznden akl sahipleri gibi alayp inliyordu. Peygamber, Ey direk ne istiyorsun? Dedi. O da Canm ayrlndan kan kesildi. Bana dayanyordun, imdi beni braktn, minberin stne ktn dedi... Mustafa, gnlmz yol etmez, gnlmzde olmaz, gnlmze dayanmazsa, feryat etsek de, Hannne direine dnsek yeridir. Peygamber, hutbe okurken bir hurma aac dalna dayanrd. Mescitte onu dinleyenler oalnca, mbarek yzn gremedikleri gerekesiyle bir minber yaptlar. O, minbere knca, mescidin direklerinden biri olan o hurma9

direi Hz. Peygamberden uzaa dt iin inlemeye balad. Nihayet Peygamber minberden inip inleyen anlamna gelen, bu hannne direine elini koyunca direk susmutur. Mevlna yukardaki ifadelerinde bu hdiseye telmihte bulunmaktadr. Mevln, hasret acs ektii bu dnya zindanndan kurtulup, bir an evvel Allahn sevgili dostu Hz. Muhammed (sav)in yanna dnmeyi, ona kavumay heyecanla bekler. Hz. Muhammed (sav)in sz konusu edildii yerlerde Mevlnnn slbunun, ayr bir sayg, incelik dolu olduunu grrz. O, yaantsyla olduu gibi diliyle de Hz. Peygambere daima hrmet ve muhabbet dolu olmutur. Hz. Muhammed (sav)in adnn getii hemen hemen her yerde, slm gelenekte olduu gibi, Allahn rahmeti ve esenlik Ona eklinde salt ve selmda bulunarak, sevgi ve saygsn dile getirir. O, yle bir kiiydi ki imtihan gn (yani Mirata) yedi gn hazinesine kar hem gzn yumdu, hem gnln kapad. Onu grmek iin yedi kat gk utan uca hurilerle meleklerle dolmutur. Hepsi kendilerini, onun iin bezemiti, fakat onda sevgiliye aktan, sevgiliye meyil ve muhabbetten baka bir hev ve heves nerede ki? O, Tanr ululuuyla, Tanr celliyle yle dolmutu ki bu dereceye, bu makama Tanr ehli bile yol bulamaz. Bizim makammza ne bir eriat sahibi bir peygamber eriebilir, ne melek, hatta ne de ruh dedi, artk dnn anlayn. Gz Tanrdan baka bir yere amad, meyletmedi (Necm53/17) srrna mazharz, karga deiliz, lemi renk renk boyayan Tanr sarhouyuz; ban, bahenin sarhou deil buyurdu! Nerde bir aa ve ta varsa Mustafay grnce apak selm verdi... Ay, onun ay yzn grnce iki para olmutur. O, iyi ilerde imam olan; keremlere, kermetlere dzen verendir. Ksacas Hz. Muhammed (sav), devrann esiz eri, zamannn alacak serveri, halk yce ilere aran, btn halka Allahdan bir rahmet olan, srlarn en esizlerine mahrem bulunan hidayet ve takva imam, Ulu Tanrnn srr, onun tertemiz mazhar; Hakkn, eriatn ve

dinin cellidir. Olgunluuyla ycelie ulat, Yznn gzelliiyle karanlklar aydnlatt. Btn huylar gzeldir Rahmet ona ve soyuna! MEVLNNIN HZ. MUHAMMED (SAV)E BALILII Mevln Celleddn er-Rm, Allaha ve Onun gnderdii son eli olan Hz. Peygambere candan bal biridir. O, mehur rubisinde Allaha ve Hz. Muhammed (sav)e olan balln yle haykrr: Canm tenimde olduka Kurnn klesiyim ben, Tanrnn sekin Peygamberi Muhammedin yolunun topraym. Her kim benden, bunun dnda bir sz naklederse hem o szden ikayeti olurum hem nakledenden. Onu Onaylama Gerei Mevln Celleddin, Hz. Muhammed (sav)in daha ocukken baz olaanst zellikler tadn, Kbedeki byk putlarn bile onun rislete hazrlandn bildiklerini, mucizev bir ekilde bir bebein bile Hz. Peygamberi tandn, bundan dolay Hz. Muhammed (sav)i onaylamada tereddt gsterilmemesi gerektiini, Mesnevde uzunca anlatmaktadr. Mriklerin, Hz. Muhammed (sav)in sadelii, gvenirlii, bildirdiklerinin hak ve doruluu, bunlara ilve olarak da insanlar bir benzerini ortaya koymakta ciz brakan mucizelerine ramen onu tasdik etmemeleri, hakl ve rasyonel nedene deil, duygusal nedenlere dayanmaktadr. Onlar deta dogmatik inanszlk rnei sergiliyorlard. Bununla ilgili olarak Mevln bir ok rnek vermektedir. Ona gre inkrclar, son nebi Hz. Muhammed (sav)i ok iyi tanmalarna ramen, kskanlklar yznden onu tasdik etmezler. Onun Yolundan Gitme Gereklilii Hz. Muhammed (sav)e uymak gerekir. nk o, insanlar irkten, putlara tapmaktan, cehaletten, zulmden kurtarp, bunlarn yerine tevhd inancn, ilmi, hakk ve adleti tesis etmitir. Bundan dolay Mevln, Hz. Muhammed (sav)e tbi olmann honutluu ierisindedir. Taze baht dostumuz, can vermek iimiz-gcmz; kervanbamz da dnyann vnd Mustafa bizim.

10

Mevln, sadece dille veya ekilde kalarak Hz. Muhammed (sav)i sevmenin kantlanamayacan, bunun yan sra, Onun yolunu takip etmenin nemli olduunu srarla belirtir.

Erlik sanatn Tanrdan rendik; ak pehlivanyz, Ahmedin dostuyuz biz. A benim canm, kabul edilmeyen kii usanr, sklr; bense Peygamber soyundanm (ylmam, grevimi yaparm) a benim canm, padiahn ardnda koup yelmedeyim. Sizin Arap atlarnz olsun saysz; Ahmed-i Muhtrn Burk da bizim olsun. Dnya tamamyla bayram olsa, nee dolsa sizin olsun dnya; sevgili, bizim olsun yeter bize. Fakat Muhammed Mustafa (sav)nn yolundan gitmek ve onun gibi yceliklere ermek iin ak gereklidir. Mevln, sadece dille veya ekilde kalarak Hz. Muhammed (sav)i sevmenin kantlanamayacan, bunun yan sra, onun yolunu takip etmenin nemli olduunu srarla belirtir. Salvat verip duruyor ama Mustafann temizliinden ne var onda? diye soran Mevln, bir defasnda da, kendisine nasihat vermesini isteyen Emr Pervneye yle kmtr: Mademki, Allah ve Onun elisinin szlerini okuduun, gerektii gibi bahsettiin ve bildiin halde o szlerden nasihat alamyorsun ve hibir yet ve hadsin gerektirdii ekilde amel edemiyorsan, benim nasihatimi nasl dinler ve ona nasl uyarsn? HZ. MUHAMMED (SAV)E DUYULAN SEVG, SAYGI VE BALILIIN NEDENLER Hz. Muhammed (sav)e duyulan bu sevgi, sayg ve balln nedenlerini, Mevlndan bulduumuz malzemeye dayal olarak, yle sralayabiliriz: a. Hz. Muhammed (sav)in sminin Ve Hatrnn Byk Olmas Mevlnya gre, Hz. Muhammed (sav)in ad mbarektir. Onun adn alaya veya hafife alan insan arplr, perian ve piman olur. Yine Mevlnya gre, dnya, Mustafa ile vnr. Ona benzer ne gelmitir, ne de gelecek. Bu yzden o, son peygamber olmutur. Onun ad ncilde Ahmed olarak gemektedir. Bundan dolay insaf ehli hristiyanlar ad ve vasflar kendi

kitaplarnda geen son peygamber Hz. Muhammed (sav)i tanmada zorlanmazlar. Hz. Muhammed (sav)in ad salam bir kaledir, bundan dolay ona snan korunur ve kurtulur. Mevln, yazlarnda, zellikle Mektuplarnda, Hz. Peygamberin adn kullanarak, onun yz suyu hrmetine baz taleplerinin karlanmasn istemektedir. b. nemli Ve Deerli Bir Kii Olmas Mevlnya gre, Hz. Muhammed (sav), btn insanlk iin nem arz ettii gibi, mmeti iin de ayr bir nem ve deere sahiptir. Mevlnya gre, Hz. Muhammed (sav) zamann esiz eri ve serveridir. O, Allahn insanlara gnderdii bir rahmettir. Yine o, hidayet ve takva imam olup, btn peygamberlerin sonuncusu ve en gzdesidir. Bundan dolay onun, hem Allah katnda, hem de insanlar yannda ayr bir deeri vardr. Yine Mevlnya gre, Hz. Muhammed (sav), lemlere rahmet olduu, yoksullara ycelik balad; hak dostlarna, gnl erlerine birok ince srr rettii, vefay ve gzel yzll gsterdii iin, dier insanlarla ve peygamberlerle mukayese edildiinde, onun ayr bir nemi ve deeri vardr. c. Gzel Ahlk Vasflar Tamas Mevln, eserlerinde, Hz. Muhammed (sav)i u ad ve vasflarla anmaktadr ki, bunlarn bir ksm isim ve vg szckleri olsa da onlarn altnda Hz. Peygamberin gzel ahlkn vasfetme yatmaktadr. Hazret-i Ahmet..., eriat sahibi Ahmet...; Mustafa, ... O ltuf sahibi Peygamber, ... o zarif kimse; ay yzl; eker huylu Mustafa... Ak mdeni, O kerem denizi ... ... z-sz doru olan... yi ilerde imam olan; keremlere, kermetlere dzen veren Mustafa ... Mir padiah...

11

Hz. Muhammed (sav), dnya malna-mlkne deer vermeyen bir insand. O dnyay deil, gnlleri fethe alrd.

O, Vennecmi padiah, Abese sultan... ..efaati dost, yce bir k... efaat kemerini beline balayan, o (hiret) lemin gnei, demoullarnn rahmeti ... Mevln, Hz. Muhammed (sav)in buraya kadar sraladmz gzel isim ve vasflarnn yan sra, onun sahip olduu gzellik ve gzel ahlka da deinir. Onun belirtmesine gre, insanlar gzel ahlk ve arl Mustafadan renmilerdir. Hz. Muhammed (sav), dnya malna-mlkne deer vermeyen bir insand. O dnyay deil, gnlleri fethe alrd. Hz. Muhammed (sav)in Mekkeyi ve dier yerleri fethetmek istemesi, dnya mlkn sevdiinden deildi, Allah emriyleydi. d. lh hsan Ve kramlara Nil Olmas Allah, seerek belirli bir misyonla gnderdii sevgili rahmet peygamberini elbette koruyacak ve onun dinini galip getirecektir. Mevlnnn belirttiine gre, Allah nuru ona yardm etmededir. Birisini koruyan Allah olursa ona ku da gzc, beki kesilir, balk da! Mevlnya gre Allahn Hz. Muhammed (sav)e en byk ihsan, ona Kurn retmesi, vahyi bildirmesi ve btna ait bilgi vermesidir. Hz. Peygamberin Miraca kartlmas, Allah tarafndan ona bahedilen en byk ihsan ve ikramlardan saylr. Mevln Mira olay zerinde ska durur. Bu, Allahn, sevdii kulu ve elisine ihsan, ikram, mjde ve manev hediyelerde bulunma; kendi katndaki deer ve derecesinin dier peygamberlerden stn olduunu gsterme; ona g ve cesaret verme, hiret ahvli hakknda mmetine bilgi vermesi iin baz sahneleri ona gsterme gibi nedenlere dayandrlabilir. e. Byk Bir Misyona Sahip Olmas Allah, bilgisizlerin meydana kt, kfirlerin ve sapkln

stn olduu bir srada Hz. Muhammed (sav)i gnderdi. Kalbine de nur gibi parl parl parlayan ve kalplere ifa olan bir kitap indirdi. Ey insanlar, Rabbinizden size bir t ve gnllerdeki dertlere ifa geldi.(Yunus 10/57). Halk, asl olmayan eylere uymuken onu dorulukla ve doru yolu gstermek iin gnderdi. O da mmetine, szyle, hareketleriyle t verdi; onlara haram olan, hell olan yollar aklad. Bylece o Rasul, peygamberlik misyonunu tamamlad. Mevlnnn ifadesiyle, Hz. Muhammed (sav)in eratyla evvelki eratlarn hkmleri kalkm gitmitir. Hz. Peygamber, doruluk timsali olup, doruyu iletme misyonunu tar: ... Ahmet neyi sylerse hakikatte o sz hakikat denizinindir. Onun szleri denizin incileridir. Mevlnnn belirttii gibi, bir peygamberin davet ile halk uyandrmas gerekir. Fakat bu grevin verildii peygamberin, herkesi hidayete eritirme gc yoktur. O, sadece bu uurda aba gsterir. nk hidayete erdirme sonuta Allahn iidir. Hakkn iki sfat vardr: Kahr ve ltuf. Nebiler her ikisine de mazhar olmulardr; mminler Hakkn ltfuna, kfirler ise kahrna mazhardrlar. Ksacas Hz. Muhammed (sav), insanlar cahiliyye ateinden kurtarp onlara hakk, doruyu, gzeli, iyiyi gsterme ve yaatma misyonuyla gelmiti. O, bu misyonunu icra ederken, ok esirgeyici, koruyucu ve kollayc bir tavr sergilemitir. O kerem denizi doru buyurmutu: Ben, sizi, sizden ziyade esirgerim. Ben deta dehetli surette alevlenmi, yalnlanm bir atein kysna oturmu bir adama benzerim... Onun kurtarma abas sadece bu dnyaya has deil, hirete de uzanr. Chiliyye kar koyular ve onun dinini engellemeler, Hz. Muhammed (sav)in (sav) etki ve gc karsnda etkili olamayacaktr ve onun tebli ettii din kyamete kadar bki kalacaktr. nsana den, bu nemli misyonu

12

tayan Hz. Resln risletini onaylamak olacaktr. Hz. Muhammed (sav) drsttr (el-Emn), sdktr ve kendi kafasndan rasgele konumaz; o, Allahn kendisine bildirdiklerini insanlara iletir. Bu misyonu tayan kii tasdik edilmelidir. f. stnl Ve Mesajnn Evrenselliinden Dolay Mevlnya gre topraktan nice insanlar halk edilmitir, fakat bu yaratlanlar iinde en stn olan Hz. Muhammed (sav)dir. Peygamberlerin sonuncusunun yolu/dini hrmetine leme bereketler salr, Onun nefesiyle almam kaplar alr; duas, iki lemde de mstecab olur. O, bu dnyada da efaatidir, o dnyada da; bu dnyada insan dine gtrr, o dnyada da cennetlere. Topran nice alacak ocuklar vardr, fakat Ahmed, hepsinden stndr! Hz. Peygamberin stnlklerinden dolay Mevln onu birok gzel adlar ve ahlk vasflarla anar. Bu stn vasflardan birka unlardr: Mustafa (sav), korkutucu ve mjdecidir. O, peygamberlerin en gzel, en ak ve yerinde sz syleyenlerindendir. Hz. Muhammed (sav), ei-rnei bulunmayandr. Peygamberlerin ulusu; gkyznn de, yeryznn de dr. ki lemin elisi, insanlara ve cinlere yol gsterendir. Hz. Muhammed (sav)in bizzat kendisinin belirttii gibi, ondan sonra hibir peygamber gelmeyecektir; hibir peygamberin mmeti de ondan stn olmayacaktr. Hz. Muhammed Mustafa (sav)nn insanla sunduklarnn evrenselliine gelince, bu konuyla ilgili Mevlnda bir hayli malzeme bulmaktayz. Mevlnnn ifadesiyle, padiahlarn paralar deiir durur, fakat Ahmedin paras, kyamete dek srer gider! Bunu mucize saymayan, gne gibi apaydn olan ve adna mml-Kitap denen yz dilli Kurna ne diyebilecektir? Kimsenin ondan bir harfi almaya yahut szne bir sz katmaya ne haddi vardr, ne de kudreti. Tanr, Muhammed dininin ycelmesini,

meydana kmasn ve dnya kaldka kalmasn istediinden, Kurn iin ka tane tefsir yazld? ...Btn lem onun zamanndan bugne kadar onun erhinde cilt cilt kitaplar yazdlar ve hl da yazyorlar, fakat henz o sz kavramaktan ve anlamaktan acizdirler. Kurnda da ifade edildii gibi, Hz. Muhammed (sav) lse de onun tebli ettii din bki kalacak (l-i mrn3/144), Kurn ilh korunma altnda bulunacaktr (Hicr 15/9). SONU Mevln Celleddin er-Rm, eserlerinde peygamberlere, onlarn mcadelelerine ve ahlk gzelliklerine ska yer verir. Bu peygamberler ierisinde Mevlnnn Hz. Muhammed (sav)e besledii sevginin, verdii deer ve nemin hepsinin stnde olduu grlr. Mevlnya gre Hz. Muhammed (sav), Allah katnda ismi ve hatr byk olan bir peygamberdir. Hz. Peygamber, insanlara hakk, doruyu, gzeli ve iyiyi gsterme ve bunlar onlara yaatma misyonuyla gelmiti. Ksaca o, insanlar cahiliyye ateinden kurtarmak iin grevlendirilmiti. Kurnda da ifade edildii gibi, Hz. Muhammed (sav) lse de onun tebli ettii din bki kalacaktr. Allah, seerek belirli bir misyonla gnderdii sevgili rahmet peygamberini elbette birok ihsan ve ikrama nil klarak koruyacak ve onun dinini galip getirecektir. Mevln, Hz. Muhammed (sav)i sevmeyi ve onun yolundan gitmeyi gerekli grr. Kendisi de, Hz. Muhammed (sav)e candan bal biridir. Bunu dnce ve yaayyla ortaya koymutur. Onun ana dayana Kurn ve Hz. Peygamberin hayat, ana hedefi ise, Rubilerinde ve dier eserlerinde aka syledii gibi, bu iki kaynaa uygun bir hayat srmektir. Onun ana kayna veya temel dayanaklar olan Kurn ve Hz. Muhammed (sav)i tanmadan Mevlny gerek anlamda tanmak mmkn grnmemektedir.

13

. Turul nanerden Sohbetler

Salvat

14

Hat: Hseyin ksz

Cenb- Hakkn mahlukuna kar ilk buyurduu kelm Muhammedun Resulullahtr ve bu salavattr

Hayri Aknc: Efendim salavat nedir, nasl anlalmaldr? Salavatn tesiri nedir? Salavat bir dua olarak nasl anlamamz icb eder? mer Turul naner: Efendim, benim sohbetlerimizde dikkate getirmeye, dikkat ekmeye zendiim husus, sizlerin de mutlaka dikkatini ekmitir, dinimizin bir emirler ve yasaklar mecmuasndan ibaret olmad hakikatidir. Yapnz, yapmaynz yani byle bir despotizm, byle birey yoktur. Bizim dinimiz bu deil. Resl-i Kibriy aleyhi ekmelittehy Efendimiz hazretleri hakknda y eyyuhellezne men sall aleyhi ve sellim teslm yeti olmasa idi, Ey imn edenler! Sizde Ona salt ediniz. emri olmasa idi, ondan bir nceki yet olan nnallhe ve meliketehu yusallne alen nebiyyi yet-i kerimesi salavat okumak iin yeterli deil miydi? Arkas yok yetin. te bu birinci yetin mnsna ykselemeyenler iin Cenb- Hak ihtiyaten bir de ikinci yeti gndermitir. Onlarn yanyana gelmesindeki hikmet odur. Hl emir ve yasaklar mecmuas zihniyetinde olanlar iin al sana emir. Bu emir olmasayd: Muhakkak ki Allah ve melekleri Nebye salt ederler. yet-i kerimesi kullarn salt etmesi iin yeterli deil midir? Hayri Aknc: Yani o mn zaten akl banda olan bir kul iin yeterlidir deil mi? mer Turul naner: Niye emir bekliyoruz? Ve maalesef emirle alkal olduu iin, bu ikinci yet yani y eyyuhellezne men sall aleyhi ve sellim teslm yeti gerei ve bu gerein yerine getirilmesi iin akl ve bali bir mslmann mrnde bir kere salavat- erif okumas yeterlidir diye kitap var. Kitapta byle bir hkm var. Allah akna bu ne ilimdir ne kitaptr. Byle kitap yazlmaz, yle ey olmaz. nk bakn birinci yette Allah ve melekleri nebye salt etti demiyor, etmekte diyor.

Hayri Aknc: Bitmi olan bir fiil deil. mer Turul naner: Etmekte, ediyor, devam ediyor. Arapann lisn, gramer bilgilerine girmeyelim ama byle demektir bu. Olmu, bitmi, vaktiyle yapmt deil. Hli hazrda, her an Allah ve melekleri Nebye salt ederler, etmekteler diyor yette. Dolaysyla halifetullah olmak bahsi bu ok nemli. Halifetullahl bir anlasak, Allahn ahlk ile ahlklanmay bir anlasak, zaten Allah habbine salt ettii iin bizimde Onun ahlk gerei ahlklanmamzla Ona salt okumamz lzmdr. imdi bakn baz kabuller vardr yaradl meselesinde t oradan balanm. Cenb- Allah Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi murd ettim. buyuruyor. Bu bilinmek ayn zamanda sevilmektir nk Allah sevmeyen yoktur. Allah bilenler Allah severler. Bilmeyenler korkarlar. Hayri Aknc: Yani imn- billh, marifetullah, muhabbetullah. mer Turul naner: Birbirinden ayr gibi deildir de, iiedir Yani stn iindeki ya gibidir, su gibidir, kazein gibidir ama hepsi sttr. Stte suda var. Tabi emeden katlan su deil. Hayri Aknc: Derinlii, nfuzi ifade ediyor. mer Turul naner: Evet, bunlarn hepsi birden vardr. imdi Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi (yani sevilmeyi) murad ettim dedikten sonra Cenb- Hak -bakn bunlar ok nemli lakrdlar ve yanl anlalmaya mahl verilmemesi iin tekrar tekrar zerinde duruyorum - Kendi ztndan, ruhundan deil, nurundan, kendi nurundan bir nur ayrd. O nura Kn Muhammed Muhammed ol! dedi. Yani Ol emrinin bir baka versiyonu. Kn ol, Muhammed Muhammed olarak. Ve o nur-u ilhiden tefrik edilmi olan nur mstakil olarak bir ekle brnd. Ba, omuzu, gvdesi, bacaklar,

15

Y Rabb, Senin salt ettiine biz salt etmekten aciziz, ancak Ona Sen salt edebilirsin. Bizim nammza Ona lyk olan salavat ile Sen salt et .

kollar olan insan ekline brnd. Ve o ekle brnr brnmez dile geldi L ilhe illallh. Allah-u ZlCell cevap verdi Muhammedun Reslullh. Dolays ile L ilhe illallh kelime-i tayibesi mahlk lafdr. Muhammedun Reslullh kelime-i tayibesi Hlk lafdr. Bir insan la ilhe illallh demekle kurtulamaz, nk sdece ehl-i tevhd olur. Ama Muhammedun Reslullh demekle, la ilhe illallh demese bile mslmandr. Neden? Muhammedun Reslullh demek ne demek; Muhammed aleyhisselatuvesselam Allahn elisidir. E Allah var ki, elisi var. Muhammedun Reslullh kelime-i tayibesinde Allahn ve Reslnn varl ve onun Efendimiz aleyhisselam olduu var. L ilhe illallh kelimesinde Efendimiz yok. Bu bakmdan L ilhe illallh kelime-i tayibesi mahlkun lafdr, Muhammedun Reslullh kelimesi Hlkn, Allahn lafdr. Salavat burdan balad. nk Allah ve kef billhi ehd var ya (Senin risaletinin, nbvvetinin, abdiyetinin ahidi benim) yeterli deil mi yani? Ve kef billhi ehd Benim ahitliim kfi deil mi? Cenb- Hakkn mahlkuna kar ilk sz, ilk buyurduu kelm Muhammedun Reslullhtr. Ve bu salavattr. Ondan sonra bu yet-i kerime sevketip, ta Hazreti demden evvel meleklerde de var salavat okuyan, sdece salavat ile ykml melekler var, biliniyor zaten yetin de gerei. Peki bize bu emir verildii halde, yani Y eyyuhellezne men Ey imn edenler, sall aleyhi Ona sizde salt ediniz, ve sellim teslm bylelikle selamete erersiniz ayr. Ama salt ediniz emrine kar Kurn- Kermdeki saysz diyebileceimiz emirlerle, bu emir arasndaki tatbikat farkmz ne bunun farknda myz? Bakn ok nemli buras. Namaz kln buyurmu Cenb- Hak. Tabi daha dorusu kln da deil de, namaz ikme edin. Yani kln, bitsin, kn byle birey yok. Namaz daima hayatnzda kaim olsun, ayakta dursun, var olsun. Hayri Aknc: Yani namazla ilgili iki fiil geiyor yusall, yukm mer Turul naner: Tabi, onun iin namaz kl bitsin yle birey yok. kme edilecek.

Hayri Aknc: Namazla hayat ikme etmek. mer Turul naner: Evet, o var Namaz hayatta hep var. imdi peki bu emre kar biz ne yapyoruz? Ba stne y Rabb diyoruz. Ondan evvel mesela namaza kalkarken ite elinizi, ayanz ykayn, banz mesh edin, kolunuzu ykayn yani abdest emri var. Ne yapyoruz? Senin emrin gereince niyet ediyoruz, Efendimizin tavsiyesi gereince Ezu-besmele ekiyoruz, elimizi ykayarak balyoruz, ayamz ykyarak bitiriyoruz abdesti. Yapyoruz. Namaz klyoruz. Oru tutun demi, ite imsktan iftara kadar yemiyoruz, imiyoruz, orucun gereklerini yerine getirmeye alyoruz vs, yani hepsini yapyoruz. Peki salavat emri karsnda ne yapyoruz? Hi dndk m? Bakn btn emirleri yapyoruz, salavat emrine kar yaptmz nedir? Hayri Aknc: Farknda olarak, bilinli olarak deil mi? mer Turul naner: Salavat emri karsnda salavat okuyoruz demeyelim, o zaman bu sualin mns kalmaz. Nedir salavat okumak? Allahmme duaya baladk Ey Allahm dedik. Salli sen salt et, al seyyidina Muhammed Efendimiz Muhammed iin salt et. Ve al li seyyidin ve onun ailesine de, ashbnada salt eyle. Ne yapyoruz yani biz Hayri bey? Hayri Aknc: Dua ediyoruz aslnda. mer Turul naner: Dua daBiz o ibadeti yapamayz diyoruz. ncelik burada. Senin salt ettiine y Rabb, biz salt etmekten aciziz, ancak Ona Sen salt edebilirsin. Bizim nammza Ona lyk olan salavat ile Sen salt et y Rabb, diye ancak dua edebiliyoruz. teki ibadetler hakknda biz oru tutamayz y Rabb, bizim iin idare et, Ali tutmutur, Ali klmtr demiyoruz. yle diyenlerde var ya. Namaz ikme etmeye alyoruz, en azndan rkmuzu, secdemizi, kyammz, kratmz yapmaya alyoruz, oruta a kalmaya alyoruz, hacda tavaf etmeye alyoruz, zekatte bireyler vermeye alyoruz, bireyler yapyoruz ama salavatta y Rabb yapamayz diyoruz. Bizim iin ltfen Sen

16

yap, nk Senin methettiini, Senin salt ettiini biz methedemeyiz. Biz Ona uygun, lyk bir ekilde salt edemeyiz y Rabb diye bizim nammza Sen et diye dua ediyoruz. Tek ibadetimiz Cenb- Hakkn btn emirlerine eyvallah deyip yapmamza kar, tek emrine bu ekilde yapamadmz, aczimizi ifade ederek yapyoruz. Yapamayacan ifade etmek, Reslullaha salt okuyamayacamz ifade etmek, Reslullaha salt okumaktr. Buras nemlidir. Yoksa Efendimizin ism-i erfi getiinde lafn gidiatn kesip, bir takm sloganlam laflar sylemekten ibaret zannediliyor salavat bu deildir. Efendimizi lalettayin insanlarla ayn terazideymi gibi mtala etmek, hatta ve hatta Kuran ifadeyle onun huzurunda sesimizi onun sesinin stne karmak, yksek sesle konumak Banz secdede delinse, dizleriniz nasr tutsa, oru tutmaktan karnnz srtnza gese btn ibadetlerinizi habt ederim diyor Allah, yok farzederim terbiyesizlik yaparsanz buyuruyor. Onun kadri vlsn inkr edici veya kltc davranta bulunursanz, ve okta sade bir misal veriyor, basit bir misal veriyor Allah; huzurunda yksek sesle konuursanz. Zannedilmesinki sre-i Hucuratn bu ilk yetleri asr- sadette hayat- Reslullahn mddetiyle snrlyd. Hayr efendim bu deildir. Bakn bir hadise anlataym bamdan geti. Eskiden Mescid-i Nebevyi Ramazan haricinde yats namazndan bir-bir buuk saat sonra kapatrlar, temizlik yaparlar sabah namazndan bir

saat evvel aarlard. O arada baz zel izin alabilenler zel kk gruplar halinde ziyarette bulunabilirlerdi. Fakir elhamdulillah yle birka zel ziyarette bulunanlarn arasnda bulundum. Ve bamzdaki bir bymz, bir hfz aabeyimize Bir ar- erif oku dedi. ebeke-i erifin karsnda iki diz st oturmuuz, edeb iinde, iaretle ar- erif oku dedi. Gayet tiz perdeden bir Ezu-Besmele ekti hfz aabeyim. Demir gibi hfzd -yle tabir ederler ya - Allah rahmet eylesin demir gibi hfzd. Ezu-Besmeleden sonras yok, gelmiyor, sfr. Sknt iinde birden ter boald. Bir baka hfz aabeyimiz eliyle iaret etti gayet yumuak bir seda ile Ezubillhimineeytnirracym Bismillhirrahmnirrahym ve okudu yeti. Bu bamdan gemi, olmu bir hadisedir. ebeke-i Reslullahn nnde bile barlmaz. Hayri Aknc: nk O hayattadr aslnda deil mi? mer Turul naner: Ve onun vrisleri olan zevt- kirmn yannda da edebe mahalif davranlmaz. Allah amelleri habt eder. Reslullah Efendimizin hayat ile snrl deildir. Onun vrisleri vardr. Ona giden yolu gsteren, tarif eden, o yoldan gidenler vardr. Onlarn huzurunda da adam gibi haraket edilmesi lzmdr. nk adamlarn huzurunda olduunu bilenler ykselerek Allahn huzurunda olduunu bilirler, ona gre hep edebli

17

davranrlar. nk edeb insanlardan kabahatini saklamak deildir, Allahn huzurunda kabahat yapmamaktr. Allahn huzuru belli bir mekna belli bir zamana mahsus olmad, her zaman olduu iin yle yle grenilir, talim edilir. te Efendimiz Aleyhsselt Vesselma salt okumak belli sloganlarla Allhmme salli al seyyidina Muhammed, Sallallhu aleyhi ve sellem gibi sloganlara sktrlamaz. Mutlaka zt- seniyyesinden bahsederken sair zevttan bahsedildiinden fazla bir tzim ve muhabbet kelimesi gerekir. Ben yar meczub bir aabey tandm Muhammedciim Efendim diye bahsederdi. fade edemiyor, sevgisine doymuyor, Efendimiz demiyor ama laubalilik yapmyor, yar meczub, Muhammedciim Efendim derdi. Ve biz toplum olarak yle bir terbiyeli haldeydik, ne yazk ki baz dncelerde sofuluk ar bast, ocuklarmz Muhammed diye armaya baladk bu yanltr. Kimse kusura bakmasn. Ciddi bir terbiyedir bu. Biz ism-i erfi nebnin lalettayin insanlar arasnda kullanlmasn diye Mehmede evirmiizdir. nk Reslullah Efendimizin Ahmet gibi, Mahmut gibi ismi, Mustafa gibi Mrteza gibi sfatlar olabilir ama Muhammed ism-i erfi kelime-i tayibesi Allahn kelmdr. nk Ahmet lafnda ncilde Benden sonra Ahmet gelecek diye Hazret-i sadan nakildir. Ama Muhammed kelime-i tayibesi Allahu Z-l Cellin lafzdr. imdi, ocuk yaramazlk yapar ismiyle hitap edersen ite ulan kereta diyebilirsin. Ama Allah korusun ulandan sonra ism-i erfi neb sarfedilemez. Biliyorsunuz stadyumlarda trl trl tezahratler ve terbiyesizliklerde yaplabiliyor. O ocuun o ismine de yapld. Ben oturup aladm ama. Bu Reslullaha sevgi ve sayg deildir. Benim ocuumun ad da Muhammed. Ama baka bir ismide var ben Emre diye kullanyorum. Muhammed nfus kadnda, orada yazyor. smi erifi nebyi tad iin efaat-i nebye inaAllah mazhar olur diye bir dua mahiyetindedir. Ama ben ocuuma ism-i nebyle hitab edemem. Bunu ltfen bu cemiyet artk kaldrsn. Yoktu eskiden. Benim ocukluumda Muhammed isimli ocuk yoktu, imdi dolu. Terbiye bakmndan hrsn almak iin deil kabahat yapyor ocuk, baracaksn, baaramazsn. Onun iin ite Efendimize salt okumak ocuuna Muhammed ism-i erfini koyduun halde kullanmamaktr. Ama vefat etmi bir byk zt hakknda mesela Fatih Sultan Muhammed Han diyebilirsin. nk zaten saygl bir kelime kullanyorsun. Efendimizin adadr, onu syleyebilirsin. Ama mesela bir ne bileyim kabahat yapm bir Mehmede teki ismi kullanamazsn. te salavat demek bunlar demektir.

Hayri Aknc: Gndelik hayata yansmalar bunlar. mer Turul naner: Tzimdir. Yceltmek deildir, biz yceltemeyiz Efendimizi. Hayri Aknc: Biz Onu anmakla yceleriz ancak. mer Turul naner: Muhammed kbalin bir kitab vardr mehur Pakistanl bir Reslullah adr Muhammed kbal. Hazret-i Ftma hakknda bir kitap. Ben bu kitab yazp iinde Ftma validemizin isminin gemesiyle Ona birey deil, kitabma bir eref ve kendime bir haysiyet kazandrdm diye kitabn nsz byle. sm-i erfi Ftma bile insana bir eref kazandrr. Reslullah Efendimizin ism-i erfide yledir. Onun iin ben tekrar tekrar sylyorum Efendimize salvat okumak o sloganlam iki kelimeden ibaret olmad gibi, zt- seniyyeleri hakknda her trl tzimkr ve muhabbetli, laubalilie dmeden her trl muhabbetli ifade Efendimiz hakknda bir salavattr. Ve btn dualar; Bi hurmeti seyyidl murselin, Bi hrmeti sultan-ul enbiy denmedike yerine ulamaz ama salavat duas hari. Allahmme Ey Allahm, Salli Ala Onun iin salt et, Seyyidina Efendimiz, seyyidina, habbina, kurretl-Ayn, gzmn nuru, bamn tac ne dersen de. Bir de maalesef bir baka yanl dnceyle aman Reslullah bu kadar vmeyin lakrdsn son zamanlarda bir takm evrelerden duymaya baladk. Reslullah Efendimizi hakkyla vmek zaten mmkn deildir. Hikimse Reslullah Efendimize 1400 senedir Tanrlk isnat edememitir, nk Allah Habb-i Edb-i Zann Tanrlk isnadndan muhafaza etmektedir. Bunu da byle bilmek lzmdr. Kurn- Kermdeki Muhammedun Reslullah tabiri Allah tarafndan korunan bir hkmdr, nk bu Kurn Ben indirdim, hkmn Ben korurum buyurmutur. Onun iin byle bir tehlike mevzu bahis deildir, bu olsa olsa onlarn kendi putperestlik korkusundandr. Biz elhamdulillah Allah ve Reslnn mminiyiz, putperest olma korkumuzda yoktur. Hayri Aknc: Allah raz olsun hocam, ok teekkr ediyorum. mer Turul naner: Estafirullah efendim.* Bu sylei Dost TVde Hayri Akncnn sunduu ve . Turul nanerin konuk olduu Gnl kliminde adl programdan deifre edilmitir.

18

Nat- erf Mstenrindir semnn fitb mh da Mstecrindir zemnin b-nasb h da Sen o yekt rehber-i Haksn ki ey maksd- gl Hep seni gy u kevnin reh-revn rh da Dilde ancak nm- pkinle olur vahdet-nm L ilhe nefyi de, isbt- illllh da Ey ebed mektm olan rz- Hud mhiyyetin Acze uratmdr istidll istiknh da Ey muhll-hl muamm, ey mel-i Kibriy Eylemi dem-beste srrn rif gh da Ey yegne hver-i mihr-i ezel, ztn senin Sde halkullh k klmam, Allh da Bb- kudsiyyet-mebndr btn klarn Kabe-i ulys da, hcet-rev dergh da evk-i bs- sumnndr nesmin gerdii Hk-i pyn olmadr her zerrenin dil-hh da Reh-gzr- nzna serpilmedir ml-i gl Blbln handen niyz nle-i cn-gh da ule-zr- itiykndr bu abd-i mahznn Rh- mahrkl-firk sne-i evvh da Y Reslallh klsn bir nigh- vuslatn Nil-i feyz-i lik Thir gibi gm-rh daAhmet Efe

Tahirl Mevlevi

19

Edebiyatmzda Prof. Dr. Emine YENTERZ

Peygamber

Sevgisi - Natlar

20

Ahmet Efe

Peygamber nasl insann ufkuysa, nat da iirin ufkudur. Nat Peygamberin iirle yaplmak istenen portresidir. Nat, en ileri ve en mkemmel bir sevgi ifadesidir."

lasik Trk edebiyat; nat, esm-i Neb, sre(siyer), mevlid, hilye(emil-i erf), ahlkun-Neb, mirciyye, mucizat- Neb, gazavt- Neb, hicretnNeb, veftn-Neb, efat-nme, biset-nme, krk hadis, yz hadis, bin hadis, Kasde-i Bre tercme ve tahmisleri ile tbb- Nebev gibi Hz. Peygamberle ilgili trler ynnden son derece zengindir;. Hz. Peygamberi konu edinen bu trler iinde en geni yeri, Hz. Peygamberin vasfna ve methine mahsus bir tr olan natlar alr. Nat Kelimesinin Anlam Sanatkr diliyle nat; Peygamber nasl insann ufkuysa, nat da iirin ufkudur. Nat, Peygamberin iirle yaplmak istenen portresidir. Nat, en ileri ve en mkemmel bir sevgi abidesidir (Sezai Karako) szleriyle anlatlr. Szlklerde; bir kimsede bulunan eyleri vasfetmek, methetmek, vasf edilenin iyi ve gzel ynlerini anlatmak eklinde tarife edilen nat, edeb bir terim olarak da Hz. Peygamberi vmek, stn zelliklerini dile getirmek, ona duyulan sevgi ve ball dile getirmek zere yazlan iir manasna gelir. Kltrmzde kelimenin szlk anlam ikinci planda kalm, terim anlam ne kmtr. Ayrca natlarn iir tarzndaki yaygn telakkisine ramen ok sayda mensur rnei de mevcuttur. Edebiyatmzda insanlarn vefatndan sonra kaleme alnan vg amal iirlere at, mersiye gibi isimler verilirken, Hz. Peygamber iin yazlan iirlere nat/medhiye gibi isimlerin verilmesinde dikkati eken bir incelik de Yce Peygamberin daima hayatla balantl, daima diri olduu telakkisini vurgular. Nat Trnn lk rnekleri Hz. Peygambere sevgi ve ballk hislerinin sze dkld ilk iir, Yce Peygamberin dnyaya geliinden yedi yzyl ncesine ait, Esad Eb Kerb el-Himyernin[1] u msralardr:

K

phesiz, yaratklar yoktan var eden Allah tarafndan bir resul, bir eli olan Ahmede ehdet ederim. mrm Onun mrne yetise, Ona vezir (yardmc) olur, ayn zamanda amcaolu olurdum. Dmanlarna kar klla savar, sinesinden elem ve kederi siler, ferahlatrdm. [2] Asr- saadette kaleme alnan ilk natn, A (Meymn b. Kays . 629?)ya ait olduu sylenir. [3] Yazd kasideyi Hz. Peygambere sunmak iin Yemenden Hicaza gelir. Ancak Kureyliler airin yalnzca bir miktar dnyalk alabilmek iin bu iiri yazdn renince, Aya yz deve hediye ederler, air de Medineye gitmekten ve kasidesini Hz. Peygambere sunmaktan vazgeer. Ann maddiyata dayanan tavr ve samimiyetsizlii sebebiyle bu iire fazlaca deer verilmez. uarn-Neb olarak tannan Abdullh bin Revha(. 629), Kab bin Mlik(. 670) ve Hassn bin Sbit(. 680?) ile mir bin Sinn(bnl-Ekv, . 628) ve Abdullah bin Abbs(. 6878) Arap edebiyatnn ilk nat airleridir. Ancak asr- saadette kaleme alnan natlar arasnda en byk hrete ve tesire sahip olan iir, Kab bin Zheyr(. 645?)in Kasde-i Brdesidir. lgin hikyesi ve Hz. Peygamberin huzurunda okunup bizzat Yce Peygamber tarafndan airin dllendirildii bu kaside btn slam edebiyatlarnda istisna bir neme sahiptir. Trk Edebiyatnda Nat Trk edebiyatndaki ilk nat rnei, ilk slm Trk eseri olan Yusuf Has Hcibin Kutadgu Bilig (1069) adl siyasetnamesindeki, Yalava Aleyhis-selm gdisin Ayur bal altndaki on be beyitlik blmdr. lk Mslman Trk devleti olan Karahanllar dneminde balangcn tespit edebildiimiz bu nat yazma gelenei; Edb Ahmed Ykneknin Atabetl-Hakyk ve Ahmed-i Yesevnin Dvn- Hikmet adl eserlerinden sonra Anadolu sahas dnda; birok air tarafndan21

Btn medhiyeler bir katredir bahr-i kemlinden Yce nnda Hal medhiye inzl etti Kurn

devam ettirilir. Bu sahada on beinci yzylda aatay edebiyatnn zirveye ulaan airi Ali r Nev, divan ve mesnevlerinin tamam yannda mensur eserlerinde de yer verdii birok natla; nat airi unvanna lyk bir ahsiyet olarak deerlendirilebilir. Anadoluda; Mevlnann Farsa, Yunus Emrenin Trke natlaryla bu tr on nc asrdan itibaren; anonim, k ve tasavvuf halk edebiyat, divan edebiyat ve Tanzimattan gnmze kadar uzanan son dnem edebiyatmzda tahmin edilebileceinden ok daha fazla sayda, binlerce rnekle karmza kar. Klasik edebiyatmzda alt asr boyunca son derece zengin ve gl bir air kadrosuyla devam ettirilen nat geleneinin yaygnlna dair en belirgin delil; mrettep divanlarnda nata yer vermeyen airlerin be isimle snrl oluudur. Nat yazma gelenei Tanzimatn ilnyla balayp gnmze kadar uzanan ve daha ok bat kltrnn tesiriyle gelien edebiyatmzda yerini muhafaza ederken, gnmzde de btn canll ile devam etmektedir. Nat airleri On yedinci yzyln ikinci yarsndan itibaren edebiyatmzda natlardan mteekkil divanlar grlmektedir. Himmetzde Abdullah(Abd, 1640 1710)n hurf- hecya gre kfiyelenmi 29 kaside ve dier musammat natlaryla Dvn- Nutu[4]; Yahy Nazm(. 1727)in btn nazm ekillerinde kaleme alnm toplam 297 natnn yer ald, be mrettep divandan oluan hacimli eseri[5] bu tarzdaki eserlerin ncleri kabul edilebilir. On sekizinci yzyl airi Neccrzde Rz(. 1746)nn be blmden oluan divannn da byk ksmn gazel tarzndaki natlar tekil eder. [6] Salh-i Uk(17171782) nin Trke Divannda ise 141 nat mevcuttur. airin Arapa ve Farsa divanlarndaki natlar eklenince bu say 200 geer. [7] Ayn gelenek on dokuzuncu yzylda22

Nazf(. 1860), Mehmed Fevz(. 1900) ve Mehmed Tevfk(18261901)in eserlerinde de devam ettirilir. [8] airleri Nat Yazmaya Sevk Eden Sebepler airleri nat yazmaya sevk eden sebepleri; Yce Peygamberi vmekte Cenab- Hakka ve Kuran- Kerime uyma arzusu, Ona duyulan byk sevgi, Ona olan balln ifadesi, efaat talebi ve klasik iirin tertip hususiyetlerine balamak mmkndr. Hz. Peygambere duyulan sevgi: Klasik iirimiz byk nispette sevgiye ve sevgiliye hasredilmitir. Natlar ise sevgiyi terennme en msait trdr. Muhabbetden Muhammed old hsl Muhammedsiz muhabbetden ne hsl hiret bzrna vardukda eyler fide Nakd-i akudur anu kim server ser-myesi Zt Bu veciz beyitlerde de ifade edildii gibi edeb kltrmzde her mmin bir k, Hz. Peygamber ise tek mauk- hakik olarak telakki edilmi; hem Allahn hem de insanlarn sevgilisi, Habibullah ve Habib-i bd olan Yce Peygambere natlar vastasyla arz- muhabbet ve methiye hisleri ifadeye allmtr. Bu arada airler Hz. Peygamberi tavsif ve tasvir amacyla divan iirinin btn malzemesini, sz sanatlarn kullanmaya; dolaysyla airlik hnerlerini gstermeye imkn bulmulardr. rnein Hz. Peygamberin fizik zelliklerini konu edinirken edeb, din ve tasavvuf tebihlerden nemli lde faydalanan airleri; Ferd-i B-n u er (niceliksiz ve niteliksiz) olan, benzeri ve zdd bulunmayan Cenab- Hakka tevhidler yazmaktan ziyade nat vadisine srkleyen nemli bir sebep de arz edilen zellik olmutur.

Klasik iirimizin byk stad eyh Glib bu konuya iaret ederken, Allaha irk komann en byk gnah olduunu hatrlatr ama airane bir zek ve cretle, Hz. Peygamberi methetmekte yce yaratcya ortak olmann su veya isyan saylmayacan dile getirir:Ya Muhammed - Davut Bekta

Senin medhinde irket eylesem Mevlya mazrum Bu bbda crm isyna baklmaz y Reslallh eyh Glib te bu yzden airler Hz. Peygamberin vgsn iir diliyle ifade etmeyi kendileri iin zevkli bir grev addetmiler, hatta Cenab- Hakkn habibinin vgsn air diliyle duymak iin insanlara edeb zevk ve belgat gibi meziyetler verdiini belirtirler: Kim vermez idi kimseye Hak hsn-i tabat Halk etmez idi kimseyi ksm- blegdan

Hz. Peygamberi vmekte Cenab- Hakka ve Kuran- Kerime uyma arzusu: Kuran- Kerimde birok ayette Hz. Peygamberin ahlk, merhameti, stn ve rnek ahsiyeti Cenab- Hakkn diliyle methedilir: Btn medhiyeler bir katredir bahr-i kemlinden Yce nnda Hak medhiye inzl etti Kurn Hseyin emsi Ergne phesiz Allah ve melekleri Peygambere ok salvat getirirler (verler). Ey inananlar, siz de Ona salvat getirin ve tam bir teslimiyetle selam verin (Ahzb, 33/56) ayeti de mminleri Hz. Peygambere sevgi ve sayglarn dile getirmeye tevik etmektedir: Hakka pey-revlik edip kide-i medhinde Eyledim ek-i hacletle bu yzden ind Nb

G etmek eer olmasa maksd- lh Evsf- dil-rn zebn- uardan Nb airlerimiz Hz. Peygamberin en byk mucizesi olan Kuran- Kerimi, onun ann ilan eden bir methiye kabul ederken Cenab- Hakkn vd o yce zat methetmekteki yetersizliklerini de itiraf ederler: Hazret-i Hakk olunca meddhn Nice medh eyleye seni Yahy eyhlislm Yahy Sen vahy-i sumn ile ettiini ayn Ben kim olam ki ir ile erh beyn klam eyhlislam Keml Paazde Bu zellik natlarn devlet byklerine vg iin kaleme alnan kasidelerden ayrlan bir yndr. Kasidelerde airler fahriyye blmnde kendi airlik kudretlerini

23

verken, natlarda, Kelmullah ile vlen bir ahs methetmeye kimsenin gcnn yetmeyeceini, lh bir vahiy olan Kuran- Kerim yannda iirin yetersiz kaldn, airlik glerinin de Yce Peygamberi vmede aciz olduunu belirtirler. Nb, konuyu airane bir bak asyla ele alarak Hz. Peygamberin avucunda talarn tespihi ve aalarn ona selm vermesi mucizelerine iaretle; Onun huzurunda talarn, bitkilerin bile dile gelmesinden cesaret alarak nat yazmaya cret ettiini syler: Bende de cret-i medhin o memerdendir kim Geldi nutk etti huzrunda nebtt u cemd Nb Yine de Yce Peygamberi methetmek Kevser suyu elde etmek iin kuyu kazmaya benzetilir: Ne haddim var senin medhin yazam ben Nite Kevser iin kuyu kazam ben Mehmed (Ik-nme) Yce Peygamberin efaatine nail olma istei: Kasde-i Brde airi Kab bin Zheyrin kasidesiyle hem lmden kurtulmas hem de Hz. Peygamberin affna ve ihsanna nail olmas, airlere natlar vastasyla efaate ulama ilham vermitir: Cenb- pkini medh eyledkde bir kasdeyle senden old Kab bni Zheyre brde ihsn Rzy midhatnde pey-rev-i Kab- mbrekdir Visl-i menzil-i maksda nola olsa erzn Rzy nk Kab bni Zheyrin gnehin afv itdn Mjde-i afv ile eyle bu gnehkr da d Nb airlerimizin talibi olduu af ve ihsan, Hz. Peygamberin maherde tecelli edecek olan efaatidir. efaat midi btn natlarda en nemli muhteva hususiyeti olarak karmza kar. Dolaysyla natlar yalnzca Peygamber methini konu edinen iirler olmak dnda; efaat istenilen istif ve yardm dilenilen istimdd trlerinin zelliklerini de gsterirler. Bu bakmdan natlar; Hz. sann can balayc nefesi gibi her derde deva bilinmi, zellikle gnahkrlarn yegne derman,24

cehennem korkusuna kar Mslmanlarn sna, adeta atee kar bir muska kabul edilmitir: Ser-levh-i nat- nak- ceml-i Peyamber Kim hrz- cn- mmet imi havf- nrdan smet Tczde Cafer elebinin; Ey ser-firz- halk etek senin el benim ol gn ki ola bir ayak stnde bin ayak szleriyle tasvir ettii maher gnnde, o mthi hengmede insanlar kendilerine bir efaati arayacak ancak bavurduklar dier peygamberler nefs nefs yani nefsim, kendim diyerek insanlara baka efaati aramasn syleyecek; bunun zerine herkes Hz. Peygambere gidip Allahn en son ve en sevgili peygamberinden affolunmalar iin efaatini isteyeceklerdir. lemlere rahmet olarak gnderilen Yce Peygamber; Y Rab mmet, y Rab mmet diyerek yalnzca mmetinin kurtuluunu dileyecek, Makm- Mahmdun sahibi olan, sz Allah katnda makbul olan ahlar ahnn duas kabul edilecek ve efaat hazinesi alacaktr. Natlarda airlerin byk bir samimiyetle ifade ettikleri bu hadisenin en gzel tasvirini eyh Glibin mseddes natnda grrz: Ol dem ki vellerle nebler kala hayran Nefs dey dehetle kopa cmleden efgan Yes ile ustn ola ahvli peran Destr- efatle senindir yine meydan Sen Ahmed Mahmd u Muhammedsin efendim Haktan bize sultn- meyyedsin efendim Hz. Peygambere balln nian: airleri nat yazmaya tevik eden sebeplerden biri de Yce Peygambere sevgi ve balln dile getirme, bu yolla himayesine mazhar olma dileidir. eref Hanmn aadaki beytinde bu istek aka belirtilir: Nattan geri md-i uar ntisb etmedir ey h sana On beinci yzyl airi Mehmed de; sahralar kt, aalar kalem, denizler mrekkep olsa; melekler, insanlar ve cinler kyamete kadar gece gndz alsalar Yce

airlerimizin talibi olduu af ve ihsan, Hz. Peygamberin maherde tecelli edecek olan efaatidir. efaat midi btn natlarda en nemli muhteva hususiyeti olarak karmza kar.

Tertip hususiyeti: Natlarn bu derece yaygn olmasnn bir dier sebebi de btn slm edebiyatlarnda ortak bir tertip hususiyetine dayanr. Hacimli veya kk, tptan tarihe, corafyadan astronomiye kadar din, ilm ve edeb btn eserlere hamdele ve salvele ile balanmas slm bir gelenektir. Bu meyanda mensur eserlerin mukaddimelerinde salvele yannda bazen birka cmle veya birka beyitle, bazen de mstakil bir blm hlinde Hz. Peygamberin natna yer verilmitir. Manzum eserler olan divan ve mesnevlerde ise tevhid ve mncttan sonra Hz. Peygamber methinde bir natn mevcudiyeti vazgeilmez bir blmdr. Baz mrettep divanlarn mukaddime, tevhid, mnct srasna yer vermeden dorudan natla baladn da grrz. Bunun yannda airler divanlarnda mukaddimeden balayarak, hemen her blmde ve btn nazm ekilleriyle natlar kaleme almlar; kaside, gazel, mstezd, mesnev, kta, nazm, terci-i bend, terkib-i bend, musammatlarn her eidi, ruba, tuyu, mfred ve msra eklinde yazlan natlar divanlarn her blmne serpitirilmitir. Bu nazm ekillerindeki natlarn btn rneklerini Yahy Nazm(. 1727)in be divandan oluan hacimli eserinde grmek mmkndr. Natlarn Kaynaklar Peygamberin natnn binde birini yazamayacaklarn, ancak ona duyulan byk sevgiden dolay byle bir det olduunu hatrlatrken ho bir hikye anlatr. Hz. Yusuf pazarda kle olarak satld zaman, onun gzelliini gren halk arlnca altn teklif ederken yal bir kadncaz da elinde bir iki para iplikle mezada yetimek iin komaktadr. O gzel iin herkes evini barkn ortaya koyarken, kadncazn elindeki iplii grenler ona glnce kadn cevap verir: Metm ger kamunun kemteridir Desinler Ysufa bu mterdir Natlarn kayna ncelikle Kuran- Kerimdeki Hz. Peygamberi ver mahiyetteki ayetlerdir. Kuran- Kerimde birok ayette Hz. Peygamberin ahlk, merhameti, her ynyle stn ve rnek ahsiyeti bizzat Cenab- Hakkn diliyle methedilir: Andolsun size, iinizden bir peygamber geldi ki zahmet ekmeniz onu incitir ve zer. Size ok dkndr, mminlere ok merhametlidir, ok efkatlidir. (Tevbe, 9/128) Biz seni ancak lemlere rahmet olarak gnderdik. (Enbiya, 21/107)

Muhammed - Ali Toy

25

Hz. Peygamber dnda dnyada hibir ahs iin asrlar boyunca devam eden zengin bir edeb gelenek yoktur.

Sizin iin Allahn resulnde pek gzel bir rnek vardr. (Ahzb, 33/21) Hi phesiz byk bir ahlk zeresin sen. (Kalem, 68/4) Dier yandan hadisler ve esm-i Neb, sre, mevlid, hilye, ahlkun-Neb, mirciyye, mucizat- Neb, gazavt- Neb, hicretn-Neb ve efat-nme gibi trler de natlar iin kaynaktr. Natlarda Muhteva Natlar muhteva ynnden incelendii zaman; airlerin Hz. Peygamberin isim ve sfatlarn, kinatn efendisi, yaratln gayesi, Cenab- Hakkn Habibi olduunu, rnek ahlkn, stn vasflarn, fizik zelliklerini, mucizelerini, miracn ve dier peygamberlerden stnln ayet ve hadis iktibaslaryla ele aldklar grlr. zellikle natlarn son blmnde gnahkrln itiraf ederek efaat talebinde bulunan airler kyamet gnnn tasvirini, o etin gnde efaat yetkisinin yalnzca Hz. Peygambere mahsus olduunu, onun lemlere rahmet olarak gnderildiini ve efl-Mznibn oluunu vurgularlar. Divan iirindeki natlarn Peygambere, line ve ashabna salt ve selmla bitirilmesi de yaygn bir muhteva hususiyetidir. Gnmz natlarnda bu klasik muhteva ksmen yer almaktadr. Muhteva ynyle divan iirindeki natlarla gnmzde yazlanlar karlatrld zaman gnmz airlerinin Hz. Peygamberin hayatna dair siyer konularna daha fazla yer verdii; ayrca Kuran ve hadis kltrnden ziyade arlkl olarak kendi hissiyatlarn dile getirdikleri dikkati eker. Nat Trnn Mehur rnekleri Klasik edebiyatmzdaki binlerce nat arasnda hreti veya tesiriyle dorua ulaanlar belirtmek gerekirse; Fuzlnin; Su Kasidesi, [9] Glibin; Sen Ahmed Mahmd u Muhammedsin efendim

Hakdan bize sultn- meyyedsin efendim beyitleriyle mseddes-i mtekerrir eklindeki nat ve Fehm-i Kadmin; Mihr meh kim devr iderler lemi her rz u eb Devr-i n-hemvr- eflke glerler rz u eb matlal, daha ok edeb muhitlerde n kazanan; Yahy Nazm, Vahd Mahtm, Net, Himmetzde Abdullah, eyh Glib ve zzet Molla gibi airler tarafndan tanzir edilen; rz u eb redifli natna vermek mmkndr. Ayrca Nbnin hac yolculuunda Medineye girerken syledii rivayet edilen; Sakn terk-i edebden ky- mahbb- Huddur bu Nazargh- lhdr makm- Mustafdur bu matlal gazeli ile Ztnin; Kmetn ey bstn- l-mekn pryesi Nrdan bir servdr dmez yire syesi matlal nat mehurdur. Tanzimattan sonra gelien edebiyatmzda Yaman Dede(Abdlkadir Keeolu, 18881962)nin; Gnl hn oldu evkinden boyandm y Reslallh Nasl bilmem bu nrna dayandm y Reslallh Ezel bezminde bir dinmez figndm y Reslallh Cemlinle ferahnk et ki yandm y Reslallh bendiyle balayan manzumesi ve Arif Nihat Asya(1902 1975)nn Dualar ve Aminlerde yer alan Nat balkl; Seccaden kumlard ... Devirlerden, diyarlardan Gelip gklerde buluan Ezanlarn vard! msralaryla devam eden iiri byk hrete sahiptir.

26

Sonu Natlara dair almalarmz sonucunda aadaki tespitlere ulamak mmkndr. 1. Trk edebiyat Hz. Peygamberi konu edinen trler bakmndan son derecede zengindir. 2. Hz. Peygamberi konu edinen btn trlerde Onun vgs dolaysyla nat muhtevas mevcuttur; natlarda da Hz. Peygamberle ilgili trlere dair malzeme geni yer tutar. Ancak nat, Yce Peygamberin vgsn ve mmetinin Ona olan sevgisini dile getiren mstakil bir trdr ve edebiyatmzda Hz. Peygamber etrafnda gelien trler iinde en yaygn ve geni yere sahiptir. 3. Hz. Peygamber dnda dnyada hibir ahs iin asrlar boyunca devam eden zengin bir edeb gelenek yoktur. Semav kitaplarda bizzat Cenab- Hakkn diliyle vlen Yce Peygamberin vgs, Ona inananlarn samimi sevgi ve ball Hz. Peygamber henz dnyaya gelmeden nce yazlmaya balanm, halen devam etmektedir.

* Seluk niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat

Blm, eyeniterzi@selcuk.edu.tr.[1] Bu ahsn M 115-MS 525 yllar arasnda Yemende

hkm sren el-Himyeriyyn adl Arap hanedanna mensup olmas muhtemeldir. [2] Kmil Miras, Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi ve erhi, Ankara 1982, C. VI, s. 45. [3] Zeki Mbrek, el-Medihun-Nebeviyye fil-Edebil-Arab, Msr 1354, s.17. [4] Abdulmecit slamolu, Himmetzde Abdullah (Abd), Hayat, Eserleri ve Dvn- Nutu, Ankara niversitesi SBE Yaymlanmam YLT, Ankara 2003. [5] Nazm, Dvn- Belgat-Unvn- Yahy Nazm, stanbul 1257. [6] Mehmet zdemir, Neccr-zde Rz Divannn Edisyon Kritii, Afyon Kocatepe niversitesi SBE Yaymlanmam YLT, Afyon 1999. [7] Mehmet Akku, Hz. Peygambere Natlar (Dvn- Nut- Salh), Ankara, 1999. [8] Mehmed Fevz, et-Tevessltl-Fevziyye F-NutinNebeviyye, stanbul t.y.; Es-Seyyid Mehmed Tevfk, Kasid-i Tevfk, stanbul 1304; Mehmet Elald, Nazf, Hayat, Eserleri, Edeb ahsiyeti ve Divannn Tenkidli Metni, Seluk niversitesi SBE Yaymlanmam YLT, Konya 2005. [9] Adem alkan, Fuzlnin Su Kasidesi ve erhi, Ankara 1992; Metin Akar, Su Kasidesi erhi, Ankara 1994

27

28

Bu cismim te-i aknla yansun y Raslallah D-emim hb- gafletden uyansun y Raslallah Gidp boynumda zencrimle ben ol Ravza-i pke Grenler hep beni dvne sansun y Raslallah O rtbe alayam llerde feryd eyleyem ben kim Sirik-i ddem al kana boyansun y Raslallah u kfir nefs elinden bu dil-i b-reyi kurtar Yeter crm kabhatdan usansun y Raslallah Kulun Leyly maher ehline Sen eyleme rsvy Gnahndan bu dnyada utansun y Raslallah Leyl Hanm29

Kulu Allha muhabbet derysna gtrecek olan yegne rahmet ve muhabbet pnar, Hazret-i Peygamber -s.a.v.- Efendimizdir. Muhterem Efendim, bizler iin en kutlu doum olan Raslullah Efendimizin cihan teriflerini, veldetlerinin sene-i devriyesini kutluyoruz. Sleyman elebinin de buyurduklar zere lemlere rahmet olan, ilm-i ledn sultan, tevhid-i irfan kn Efendimizin teriflerinin ve yine 12 Rebulevvel gn hiret lemine doularnn sizin mn leminizdeki tezhrlerinden biraz bahseder misiniz? Cenb- Hak; O lemler Sultnn sevmi, Habbim buyurmu; varl Nr-i Muhammed ile balatm; nbvvet takvimine Onu htem klm; Onu Fahr-i lem, Seyyidl-Beer, Rasl-i Ekrem ve Rahmeten lil-lemn eylemi; kendisini, yani Allh sevmenin almeti olarak da Hazret-i Peygambere ak ile itaat etmeyi farz klmtr. Bundan dolay felekler ve melekler Ona k, dnya ve hiret Ona k, ilk insan Ona k, btn peygamberler Ona k, Onu kalp gzyle gren Ona k, ashb- kirm Ona k, velhsl -kalb durumlarna gremmet-i Muhammed Ona ktr O lemler Sultn, yle bir rahmettir ki, her varlk Ona olan muhabbeti nisbetinde Hak katnda kymet bulmutur. Nerede bir gzellik varsa, Ondan bir akistir; Onun yz suyu hrmetine yaratlmtr. Nitekim lemde bir iek amaz ki, Onun nrundan olmasn! Zira O olmasayd, hibir ey vcut bulmazd. O ki, o yzden varz. Varlk Nru Efendimiz, mild 571 ylnn 20 Nisanna tesdf eden 12 Rebulevvel Pazartesi sabahnda tan yeri aarrken zuhr lemine tenezzl ederek dnyamz ereflendirdi. Dolaysyla bu muazzez tecellnin yaand hicr 12 Rebulevvel, mld 20 Nisan gn ve geceleri,

Osman Nuri Topba:

30

Asitanemizde bir gnl eri Osman Nuri Topba Hocaefendi ile muhabbet-i Resulullah sohbeti

mmin gnllerde mstesn bir izzet, tibar, an ve eref kazand. Nasl kazanmasn ki; Onun zuhruyla Allhn rahmeti bu lemde coup tat, gnler ve geceler deta renk deitirdi, duygular derinleti, sohbetler enginleti, her ey apayr bir mn, letfet, henk ve zarfet kazand. O asl varln zuhrunun bereketi btn cihn kuatt. O seneye bolluk senesi denildi. Nitekim ehl-i dil / gnl ehli nazarnda Kadir Gecesinden sonra en kymetli gece, Raslullhn doduu gece olarak kabl edilir. O gece bir gl gibi alan lemlerin Efendisinin feyz bereketiyle dolan gnllerden taan ifdeler, irlerin msrlarna ayr bir letfet kazandrd. Su Kasdesinde O Varlk Nruna olan akn terennm eden Fuzl, yle alyordu: Suya virsn ba-bn glzr zahmet ekmesn Bir gl almaz yzn tek virse min glzre su Bahvan gl bahesini sulamak iin bo yere zahmet ekmesin! Zira, bin tane gl bahesi sulasa -y Raslllah- Senin yzn gibi bir gl hibir zaman almaz!.. Hakikaten, O Gller Glnn ulv terfiyle her eyin ak deiti. Onun bu lemi ereflendirdii Rebulevvel gnleri, mminlere ilh bir rahmet ve gufran olarak lutfedildi. Kaynaklarn verdii bilgiye gre, Allah Raslnn st annelerinden biri de tlihli hatun Sveybedir. Bu hatun, Raslullhn dman Eb Lehebin criyesi idi. Sveybe Hatun, Eb Lehebe yeeninin doum mjdesini haber verince, Eb Leheb, srf akrabalk asabiyetinden dolay bu criyeyi zd etti. Bu kavm asabiyetten meydana gelen sevin bile, Eb Lehebin Pazartesi geceleri azbn hafifletmeye yetti. Fahr-i Kint Efendimizin muhterem amcas Abbs -radyallhu anh- unlar anlatr: Kardeim Eb Lehebi lmnden bir sene sonra ryamda grdm. Kt bir hlde idi:

Sana nasl mumele edildi? diye sordum. Eb Leheb: Muhammedin doumuna sevinerek Sveybeyi zd ettiim iin Pazartesi gnleri azbm biraz hafifletilmektedir. O gn ba parmamla iret parmam arasndaki u kk delikten kan su ile serinlemekteyim. cevbn verdi. [1] bn-i Cezer der ki: Eb Leheb gibi bir Peygamber dmannn, Allah Raslnn doduu gn srf kavm hislerle gsterdii srur sebebiyle cehennemde azb hafifletilirse, Peygamber Efendimizin doduu geceye hrmet gsterip Kintn Fahr-i Ebedsi akna gnln ve sofrasn aan bir mminin Hak katnda ne tr lutuf ve keremlere nil olacan bir dnmek cb eder!.. Yaplmas gereken, Allah Raslnn doduklar ayda bol bol mnev sohbetler yapp feyz tazelemek, mbrek ayn rhniyetinden istifade edebilmek iin mmete ziyafetler vermek, fakir, garip, yetim, aresiz ve kimsesizlere her trl iyilii yaparak mahzun gnlleri d etmek, onlar sadakalarla sevindirmek ve Kurn okuyup okutmaktr... Yani Efendimizin kutlu doumunu asl idrk etmek; tpk Onun azz ve pk gnl gibi, gnllerimizi btn mahlkt efkat ve merhametle kucaklayacak bir rahmet dergh klarak, zayflara, hastalara, muhta ve muzdariplere snak, barnak ve dayanak olabilmekle mmkndr. Efendimiz -aleyhissalt vesselm- 12 Rebulevvel Pazartesi gn dnyay ereflendirmilerdi, 12 Rebulevvel Pazartesi gn Allah tarafndan kendilerine nbvvet vazfesi verilmiti, 12 Rebulevvel Pazartesi sabah Medneye girerek yeni kurulan ve kymete kadar devam edecek olan slm devletinin temelini atmlard. Ve yine bir 12 Rebulevvel Pazartesi gn de Refk- lsna, yani en yce dost olan Allah Telya kavumulard. imdi O, ukbda efkatle efaat iin mmetini beklemektedir. Buhr, Nikh, 20; bn-i Kesr, el-Bidye, II, 277; bn-i Sad, I, 108, 125[1] Bkz.

31

Ne mutlu o mminlere ki, Allah ve Raslnn ebed muhabbetini her eyin stnde tutarlar ve fn bahelerin sahte ieklerine aldanmazlar!.. Hakkat-i Muhammediyye mefhmunu biraz izah eder misiniz? Nr-i Muhammed olarak da isimlendirilen Hakkat-i Muhammediyye, Raslullah -sallllhu aleyhi ve sellem-in mnev ahsiyetini temsil eden bir nr, bir hakkat veya bir cevherdir. Allah katnda en sevgili ve en kymetli olan, Odur. lh muhabbet sikyla yaratlan kintn ve onun z durumundaki insann asl cevherini Muhammed nr tekl eder. Bu cihetle hakkat-i Muhammediyye, ilh muhabbet saltanatnn zuhr aynasdr. Varl glgesine alan muhabbet nru, semnn ve yeryznn teekklne vesle olmutur. Allah Tel, Ona Habbim buyurmu, bylece O, btn mahlkta zirve tekl etmitir. Hem yle bir zirve ki, Cenb- Hak, Onun ism-i erfini t ezelde kendi ism-i erfiyle beraber zikretmi ve levh-i mahfza: L ilhe illllh Muhammedr-Raslullh... eklinde naketmitir. Hazret-i dem -aleyhisselm-, cennette iledii zelleden tr dnyya indirdikten sonra onun semda bu yazy grp de Hazret-i Muhammed Mustaf hrmetine af taleb etmesi zerine Cenb- Hak ona mafirette bulunmu ve: Ey dem! O, bana mahlkatn en sevgili olandr. (Du edecein zaman) Onun hakk iin Bana du et! (nk u an Onun hakk iin ettiin du sebebiyle) Ben seni baladm. (Bilesin ki), yet Muhammed olmasayd, seni yaratmazdm. buyurmutur. [2] Kelime-i ehdette de ifde ettiimiz gibi elbette ki O bir kuldur. Lkin sret itibaryla bu kulluu insan hakkndaki telkkmizle doldurmaya almamalyz. Zira hakkat-i Muhammediyye karsnda bizim idrkimiz, metafizik hdiseleri kavramak hususunda bir ocuk idrkinden farkszdr. nk Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-, kullar iinde seilmi, sertc- cihn olmu bir rasldr.[2] Hkim, Mstedrek, II, 672; Beyhak, Delil, V, 488-489.

Sultanlar adna hutbeler okunur, paralar baslr ve onlarn devletleri son bulmasn diye dular edilir. Lkin bir zaman sonra, o sultanlar da devletleri de tarih sahnesinden siliniverirler. Ancak neblerin adna okunan hutbeler byle deildir. Neblerin ve onlarn vrisi olan vellerin saltanat ve devletleri dimdir, sonsuzdur. Onlar fnyi ebed olana fed ederek lmszlemi ve zevlden kurtulmu mstesn ruhlardr. Berzah leminde de sonraki lemde de saltanatlar devam eden mneviyat sultanlardr. Bu kymetli ruhlarn oluturduu saflarn mihrbnda da mmul-Enbiy Hazret-i Muhammed Mustaf Efendimiz vardr. Hazret-i Mevln hakkat-i Muhammediyye hakknda yle buyurmaktadr: Cebrl -aleyhisselm-, sadece bir kanadn anca douyu da baty da kaplamt. Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-, onu grnce, ona bu heybeti verenin byklk ve azametini dnerek kendinden geip bayld. Lkin Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-, eer hakkat-i Muhammediyyenin o akl almaz kanadn asa idi, Cebrl -aleyhisselmebediyyen kendinden geer, bir daha kendine gelemezdi. Zira Habbullah, Cebrlle beraber sidretlmntehya varnca Cebrl durmu ve: Y Raslllah! Sen buyur! Ben Seninle msv deilim. Buradan teye bir kere kanat rpsam, yanar kl olurum! demitir. Snnet-i Seniyyenin mmin hayatndaki hkm nedir? Hakka sevginin yegne miyr; Allah Raslne tb olmaktr, Ona ballktr, Onun etrafnda pervne kesilmektir. Aksi hlde man, man saylmaz. Bu bakmdan hibir kul, kendisini, Allha baka trl asl sevdiremez. Kendisini Allha sevdiremeyen kulun da btn yaptklar bounadr. yet-i kermede yle buyrulmaktadr: Andolsun ki sizin iin; Allha ve hiret gnne kavuacan uman ve Allh ok zikreden (mmin) ler iin Raslullahta sve-i hasene (en mkemmel bir rnek) vardr. (el-Ahzb, 21)

32

Hakka sevginin yegne miyr; Allah Raslne tb olmaktr, Ona ballktr, Onun etrafnda pervne kesilmektir. Aksi hlde man, man saylmaz.

O hlde hayatmzn ve gnlmzn merkezinde her zaman Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem- bulunmaldr. Onun emslsiz rnek ahsiyeti, karakterimizin yegne miyr olmaldr. nk kulu Allha muhabbet derysna gtrecek olan yegne rahmet ve muhabbet pnar, Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimizdir. nk Hazret-i Peygambere muhabbet, Allha muhabbet; Ona itaat, Allha itaat; Ona isyan, Allha isyan mhiyetindedir. Cenb- Hak yet-i kermede yle buyurmaktadr: (Ey Raslm!) De ki: Eer Allh seviyorsanz, bana itaat ediniz ki, Allah da sizi sevsin ve gnahlarnz mafiret buyursun!.. (l-i mrn, 31) Hi phesiz, muhabbetin derecesi, eserinde tecell eder. Ona olan itaat ve Snnet-i Seniyyenin yaanmas, muhabbetin tezhr nisbetindedir. Nr Sresi 56. yette yle buyrulmutur: Namaz kln, zekt verin Peygambere itaat edin; umulur ki, merhamet grrsnz. Bir mmin, ibdet ve davranlarnda Hazret-i Peygamberin Snneti istikmetinde merhale katetmedike slmn hedefledii ideal insan demek olan insan- kmil hline gelemez. Dnin gerek huzur ve sadetine de eremez. nk Cenb- Hak, slmn hedeflemi olduu kmil insan modelini, Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-in ahsnda sergilemi, Onu, lemlere rahmet ve btn mminlere rnek ahsiyet eylemitir. O hlde, Allah Telnn biz kullarn sevmek hussunda art koaca kadar mhim olan bu itaat, nasl bir itaattir?

Hi phesiz ki bu hl, Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellem-e cn u gnlden muhabbet duymak ve Onun kalp leminden hisse alabilmekle balar. Zira bizler iin yegne sve-i hasene olan Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellem-e tb olma hussunda yce Rabbimiz yle buyurmaktadr: Rasl size ne verdiyse onu aln! Size neyi yasakladysa ondan da kann ve Allahtan korkun! nk Allhn azb iddetlidir. (el-Har, 7) Ey mn edenler! Allha itaat edin ve Peygambere itaat edin de amellerinizi boa karmayn! (Muhammed, 33) Kim Allha ve Rasle itaat ederse, ite onlar, Allhn kendilerine nmet verdii peygamberler, sddklar, ehidler ve slihlerle beraberdir. Onlar ne gzel dostlardr. (en-Nis, 69) Nitekim Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, bizlere hayatnn her safhasnda, her bakmdan mstesn bir gzellik ve mkemmellik sergilemitir. Gerek z hlinde gerek tafsltl olarak btn davran gzellikleri Ondadr. Dolaysyla her insan, Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-in erefli hayat ve snnet-i seniyyesinde, kendisine rnek alabilecei davranlarn en gzelini ve mkemmelini bulabilir. Yni Fahr-i Kint Efendimizin hayat, btn eitleriyle birlikte en mstesn gllerden derlenmi bir bukete benzer ki, arayanlar, kendileri iin gllerin en gzellerini o bukette bulabilirler. Zira ibdetteki rhniyet, mumelttaki zerfet, ahlktaki nezket, gnldeki letfet, smlardaki nr-i melhat, lisanlardaki selset, duygulardaki incelik, nazarlardaki derinlik, velhsl btn bu gzellikler o Varlk Nruna olan muhabbetten kalplere akseden parltlardr.

33

Gel ey gnl! Hakk bayram, Cenb- Muhammede vuslattr. nk cihnn aydnl, o mbrek varln cemlinin nrundandr.

Kurn- Kerm de mmete, Raslullah -sallllhu aleyhi ve sellem-in kalb leminden sergilenmitir. Muhakkak ki Kurnn srlar da kalbin Allah Raslnn rhniyetine brnmesi nisbetinde f olur. Eer sahbe-i kirm gibi bizler de o leme girmekle ereflenir ve ilh gzelliklerin, emir-nehiy, ilim ve hikmetlerin oradaki tecelllerini seyretme bahtiyarlna erebilirsek, ksacas ilh kelm Onun gnl iklmindeki tezhrleriyle ve erhiyle okuyabilirsek, o zaman gnllerimiz asr- sadetteki peygamber klar gibi Onun etrafnda pervne olur, her szne, her emrine ve hatt her msna dah: Anam, babam, malm ve canm Sana fed olsun, y Raslllah!.. ifdesinin zndeki ak, vecd ve teslmiyete nil oluruz. Kelime-i tevhdde l ilhe illllhdan sonra Muhammedr-Raslullh cmlesi gelir. Her kelime-i tevhd ve her salevt- erfe, Hakka muhabbet ve yaknln sermyesini tekil eder. Dnya ve hiretin sadet hayat ve btn mnev fetihler, Ona muhabbet sermyesiyle kazanlr. Hazret-i Mevln ne gzel buyurur: Gel ey gnl! Hakk bayram, Cenb- Muhammede vuslattr. nk cihnn aydnl, o mbrek varln cemlinin nrundandr. Bunun iindir ki, Allh Raslnn rnek sretine tb olmak, Hakkn rz ve muhabbetine niliyetin vazgeilmez veslesidir. Ayrca u hads-i erf, mnn muhfazasnda Snnet-i Seniyyenin deta bir zrh gibi vazfe grdn ok ak bir srette ifde etmektedir: Dinin elden k, snnetin terkiyle balar. Halat

nasl lif lif kopup paralanrsa, din de snnetin birer birer terkiyle ortadan kalkar. (Drim, Mukaddime 16) Bu hakkat dolaysyla snneti hayatmzn her nna yaygnlatrmaya gayret etmemiz zarrdir. nk Efendimizin beynyla: yle bir zaman gelecek ki, o zaman u eyden daha kymetli bir ey olmayacaktr: Hell para, cn u gnlden arkadalk yaplacak bir karde ve kendisiyle amel edilecek bir snnet. (Heysem, I, 172) Efendim, Hazret-i Peygamberin snnetine balln en briz tezhrlerinden biri de hi phesiz ki Ona kar edepli olmaktr. Bir mmin, bilhassa Peygamber Efendimizden bahsederken nasl bir konuma db sergilemelidir? Bu husus da pek mhimdir. Dnmek ve konumak, insan dier varlklardan ayran frik vasflardandr. Bir insann konumas, onun akl seviyesini ve fikr yapsn gsteren bir ayna gibidir. Dolaysyla insan, sz sylerken ok dikkatli olmal ve yanl yapmamaya tin gstermelidir. Konumada en byk edep ise, Cenb- Hakka ve Raslullah -sallllhu aleyhi ve sellem-e gsterilen hrmet ve tzimdir. Bu hususta nasl bir hasssiyet gstermemiz gerektiini Cenb- Hak bizlere yle beyn etmektedir:

34

Ey mn edenler! Allhn ve Raslnn huzrunda ne gemeyin ve Allahtan korkun. phesiz Allah iitendir, bilendir. Ey mn edenler! Seslerinizi Peygamberin sesinin stne ykseltmeyin! Birbirinize bardnz gibi, Peygamberle yksek sesle konumayn; yoksa amelleriniz boa gider de siz farknda bile olmazsnz. (el-Hucurt, 1-2) Bu yet-i kermeler, btn mminleri Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-e kar edebe dvet etmektedir. Nitekim Kurn- Kermde dier peygamberlere isimleri ile hitap edildii hlde, Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-e Y Muhammed! diye bir hitap vk olmayp Ona; Y Neb, Y Rasl eklinde hitb edilmitir. yle ki Cenb- Hak, btn mminlerin de bu edebe riyet etmeleri iin yle buyurmutur:

(Ey mminler!) Peygamberi kendi aranzda birbirinizi arr gibi armayn!.. (en-Nr, 63) yet-i kerme, Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellemin sdece ismiyle anlmasnn, Ona mmet olma terbiyesiyle badamadn bildirmektedir. Onun ism-i erfiyle beraber ulv vasflarnn da telffuz edilmesi gerektiini beyan buyurmaktadr. Dolaysyla Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellem-; Neb, Rasl, Raslullah, Habbullah, Fahr-i lem, Rasl-i Ekrem gibi sfatlaryla yd edilmeli, ayrca Ahzb Sresinin 56. yet-i kermesindeki ilh ferman mcibince mbrek isimleri her zikredildii yerde Ona salt selm getirilmelidir. Yaadmz bu dnya ilh bir imtihan dershanesidir. Buradaki mhim imtihanlardan biri de, Peygamber Efendimize kar muhabbet, itaat ve edep hussundadr. Cenb- Hak buyurur:

35

Ey mn edenler! Allha itaat edin ve Peygambere itaat edin de amellerinizi boa karmayn! (Muhammed, 33) Seslerini Peygamberin yannda ksan kimseler, Allhn gnllerini takv ile imtihan ettii kimselerdir. Onlara mafiret ve byk ecir vardr. (Raslm!) Sana odalarn tesinden seslenenlerin ou akletmeyen kimselerdir. (el-Hucurt, 3-4) Peygamber Efendimizden bahsederken ne kadar hassas davranmamz gerektiine dir pek ok ibretli hdise vardr. Bunlardan birka yledir: Hucurt Sresinin ilk yetleri nzil olduktan sonra Hazret-i mer -radyallhu anh-, Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellem-in huzrunda konutuu zaman sesini o kadar ksard ki, Hazret-i Peygamber -aleyhissalt vesselm- onun szn iitemez, ne sylediini sormak mecbriyetinde kalrd.[3] Yine sesi ok gr olan bir sahb Peygamber Efendimizi rahatsz ettii korkusuyla ve byk bir znt ile evine kapanm, ancak Allah Raslnn tesellsi ile skna kavumutu.[4] Devrin halfesi Eb Cfer Mansr, Ravza-i Mutahharada yksek sesle konuunca mm Mlik Hazretleri ona hitben:

buyurdu. Hindistan ftihi Gazneli Mahmdun Muhammed isminde ok sevdii bir hizmetisi vard. Ona dim ismiyle hitb ederdi. Gnn birinde bu hizmetisini kendi ismiyle deil de babasnn ismiyle ard. Sultan Mahmdun bu tavr karsnda hizmeti ok zld ve kalbi krld. Niin byle hitb ettiini sorduunda ise Gazneli Mahmd yle cevap verdi: Evldm! Her gn sana isminle hitb ediyordum. Zira abdestli bulunuyordum. u anda ise abdestim yok. Bu sebeple ismini abdestsiz sylemekten hay ediyorum. Onun iin seni babann ismiyle ardm. Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellem-e salt selm getirmenin ehemmiyetinden de biraz bahseder misiniz? Fahr-i Kint -sallllhu aleyhi ve sellem Efendimizi, beer istdat ve tkat dhilinde kmil mnda kavrayabilmemiz mmkn deildir. Bu lemden alnan intiblar, Onu zah ve idrkte kifyetsiz kalr. Bir bardaa, bir ummn sdrmak mmkn olmad gibi, Nr-i Muhammednin yceliini idrk etmek de lykyla mmkn deildir. Bunun iindir ki Onu bizzat Cenb- Hak medhetmektedir. yet-i kermede buyrulur: phesiz ki Allah ve melekleri, Peygambere oka salt ederler. Ey mminler siz de Ona salevt getirin ve tam bir teslmiyetle selm verin. (elAhzb, 56) Bu yet-i kerme mcibince, Fahr-i Kint Efendimize salt selm getirmek, mmet-i Muhammed iin en mhim vazfelerden biridir. Yine bu, Cenb- Hakkn Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-e kar btn mmetin gstermesini emir buyurduu dabdandr.

[3] Buhr, [4] Buhr,

Mez, 68. Tefsr, 49/1.

Y Halfe! Bu meknda sesini ks! Allah Telnn, Peygamber Efendimizin huzrunda yksek sesle konuulmamas hussundaki ihtr, senden ok daha fazletli olan ashb- kirm hakknda vrid oldu!..

36

Yaadmz bu dnya ilh bir imtihan dershanesidir. Buradaki mhim imtihanlardan biri de, Peygamber Efendimize kar muhabbet, itaat ve edep hussundadr.

lh feyz ve bereketin kalbe nakolabilmesi iin, btn zaman ve meknlarda, bilhassa da seher vakitlerinde Raslullah -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimizle kalb rbtay kuvvetlendirmek ve Onun rhniyetinden hisse alabilmek iin salevt- erfenin pek byk bir ehemmiyeti vardr. Nitekim Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellem-in hakkatinde hayat bulan Hak dostlar, salt selm getirerek Hazret-i Peygamberin rhniyetinden istifde edebilmenin fazletlerini yle sralamlardr: Emr-i ilhye imtisl ile Cenb- Hakkn ve meleklerin salevtna muvfakat edilmi olur. Gnahlarn affedilmesine vesledir. Kymette Raslullah -sallllhu aleyhi ve sellemkendisine oka salevat getirenin yannda olur. Raslullah -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, salt okuyana mukbelede bulunur. Her salt getirenin ismi Peygamber Efendimiz -sallllhu aleyhi ve sellem-e arz edilir. Salt selm okuyan kimse, Allah ve Raslnn muhabbetini dier muhabbetlere tercih etmi olduu iin, Onun ahlkyla ahlklanmada seviye kazanr, kt ahlktan kurtulur, fazlete erer. Allah Telnn rahmetinin zerimize inmesine vesledir. Dularn kabulne vesle olur. lh itba mruz kalmaktan korunur. Allah Tel, Nebsine salt eden kulunun ilerinde ona yeter ve onun hem dnya hem de hiret kederlerini izle eder.

Efendim, gnmzde ferdiyetiliin/egoizmin ve maddiyatln giderek arttna ahit olmaktayz. ahs menfaat ve mutluluun hereyin zerinde tutulmaya baland bu devirde, mmet-i Muhammed olmay nasl telkk etmeliyiz? yet-i kermede Cenb- Hak: Mminler ancak kardetirler. yleyse kardelerinizin arasn dzeltin ve Allahtan korkun ki esirgenesiniz. (el-Hucurt, 10) buyurmak sretiyle mminlerin mmet olma uurunu nasl anlamalar gerektiini beyan etmitir. Ayrca Peygamber Efendimiz de bu kardeliin hangi hlet-i rhiye iinde olmas gerektii hussuna u hads-i erfleriyle aklk getirmilerdir: Birbirlerine acmakta, birbirlerini sevmekte ve birbirlerine efkat gstermekte, mminlerin tek bir vcut gibi olduklarn grrsn! (Bu vcdun) bir uzvu muzdarip olduu takdirde, dier ksmlar da uykusuz kalp ateler iinde onun ztrbn duyar. (Mslim, Birr, 66) Yani mminler, farkl bedenlerde olsalar da tek yrek hlinde yaamaldrlar. Bir vcdun uzuvlar gibi olmaldrlar. Bir uzvun acsn btn bir vcudun hissetmesi gibi, din kardelerinin ztrbn yreinde derinden duymak, btn mminler iin bir vicdan imtihndr. Allah Rasl -sallllhu aleyhi ve sellem- de, mminlerin birbirlerine kar byk mesliyetlerinin bulunduunu, bir duvarn tulalar gibi birbirine kenetli olmalar gerektiini, en basitinden, hissiyat derinlii ve diergmlk itibryla, komusu aken tok uyumann slm ahlkyla badamadn, velhsl mminlerin birbirini ykayan iki el gibi birbirlerine emnet olduunu bildirmitir. Bunun iindir ki Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi37

ve sellem- zaman zaman ashb- kirma hitben: Ashbm! Bugn bir yetim ba okadnz m? Bir hasta ziyret ettiniz mi? Bir cenze teyiinde bulundunuz mu? diye sorard. Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, bu sualleriyle bir mminin srf ferd muhtevda bir hayat yaamayp ictimlemesinin, yani diergm bir gnle sahip olmasnn zarretini ifde ederlerdi. Mmin, din kardeini sevmek zorundadr. Muhabbet ise, kuru bir iddidan ibret deildir. Muhabbet, kardeinin derdiyle dertlenip ihtiyalarn karlamak, fedkrlk ve fergat gstermek ve elindeki nmeti onunla paylaabilmektir. Bunun iin mmet-i Muhammed olmann mesliyetini idrk edip hayatmza bu ynde bir eki-dzen vermemiz lzmdr. Nitekim bu hususta bir mmin yreinin tamas gereken hasssiyeti Ebul-Hasan Harakn Hazretleri ne gzel ifde etmektedir: Trkistandan ama kadar olan sahada birinin parmana diken batsa, o benim parmama batmtr. Birinin ayana ta arpsa o benim ayama arpmtr. Onun acsn ben hissederim. Bir kalpte hzn varsa o kalp benim kalbimdir. Efendim, Peygamber Efendimiz hakknda birok eser kaleme aldnz. Bu eserlerin genelinde Mevln Hazretlerine duyduunuz derin bir muhabbet ve hrmet grlmekte. Mevln Hazretlerine duymu

olduunuz bu mstesn hrmet ve muhabbetin sebeplerinden biraz bahseder misiniz? Veresetl-enbiy, yani Peygamber vrisi olma erefine erimi olan Hak dostu limler ve rifler, nebev irad ve davran mkemmelliinin zamanlara yaylm zirveleridir. Onlar, Hazret-i Peygamber ve Onun ashbn grme erefine nil olamayanlar iin, fiil ve mahhas bir fazlet rehberidirler. Cenb- Hak, her vel kuluna farkl tecelller nasb

38

Olum, benim elimden Mevln tuttu. O beni Hazret-i Peygamberin kapsna gtrerek hidyetime vesle oldu. Beni ateten kurtaran birisini bu kadar anmam az bile!

etmitir: Bu yzden Hak dostlar, mn leminde nil olduklar ilh tecelllerine gre farkl hllerle insanla irad mealesi olmulardr. Kimi Hak dostu, azamet-i ilhiyye karsnda hayret vdilerine derek sessiz, szsz ve dilsiz bir ekilde, sktun mnzevlii iinde yaam; kimi Ynus Emre misli ak- ilh blbl olmutur. Kimi de Hazret-i Mevln gibi gnlnden ve dilinden hikmetler fkran bir mn ummn hline gelmitir. Mevln Hazretleri, hl lisnna ilveten, bir de szl beyna memur edilmitir. Bu yzden o Hak , kalemiyle, kelmyla, gnl eserleri ve feyizli sohbetleriyle, hakkati arayan nice Hakka tene gnl ihy etmi, hlen de bu irad hizmetine devam etmektedir. Rabbimizin kelm sfatnn kesif tecelllerine nil olan Mevln Hazretleri, bu ynyle deta Hak dostlarnn szcs mevkiindedir. Yani Cenb- Hakkn lutfettii ilim, irfan, sr ve hikmetleri, kendisine verilen mstesn bir beyan ve zah salhiyetiyle kelimelere aksettirmitir. Lkin bu ifadeler de ancak kendisine verilen msade nisbetindedir. Bu bakmdan Mevln Hazretlerinin vkf olduu ilh sr ve hikmetler, srf kelma aksettirdiklerinden ibret zannedilmemelidir. Kim bilir, o byk Hak nn usuz bucaksz gnl derysnn derinliklerinde, nazarlardan gizli kalm daha nice kymetli mn incileri mevcuttur. Nitekim vaktiyle dersimize girmi olan hocalarmdan Mevln Nurettin Topu, ondaki dern hllerin idrkinde insanlarn ekserisinin acziyet iinde olduunu ifde sadedinde yle demitir:

Biz, Mevln Celleddnin vecdinin feryatlarn dinledik. Dald huzur denizinin derinliklerini grmemize imkn yok. Denizin t dibinden syrlp, t suyun yzne ne vurdu ise, onu gryoruz. Biz Hazret-i Mevlnnn akn deil, sadece aknn dile gelen feryatlarn elde ettik. Peltek dilimizle anlatmaya altmz, btn bundan ibret. Huzur denizine yalnz o dald. Bize vecdinin frtnasndan kan sesler kald. Heyht! Onu Mevln zannediyoruz. [Nrettin Topu, Mevln ve Tasavvuf, s. 139.] Yine kendisinden bir mddet istifde ettiimiz kymetli hocalarmzdan biri de Yaman Dede idi. Aslen bir hristiyan iken, Mevln ve Mesnevsi veslesiyle hidyete eren rahmetli Farsa hocam Yaman Dedeye: Siz, niye Mevln ve Mesnevden bu kadar ok bahsediyorsunuz? diye sorulduunda: Olum, benim elimden Mevln tuttu. O beni Hazret-i Peygamberin kapsna gtrerek hidyetime vesle oldu. Beni ateten kurtaran birisini bu kadar anmam az bile! derdi. Efendim, Asitane Dergimiz iin bizlere kymetli vaktinizi ayrdnz iin ok teekkr ederiz. Fahr-i Kint Efendimizin yd edilmesi gibi hayrl bir hizmete vesle olduunuz iin asl biz teekkr ederiz

39

Helal Olsun40

Yediimiz eyler tohum gibidir, duygu ve dncelerimiz de yediimiz o lokmalardan meydana gelir

eygamber Efendimiz bir hdis-i eriflerinde: Bir kimse ki yediini itiini, nasl ve nereden kazandna aldr etmezse, Allahta onu cehennemin hangi kapsndan sokacana hi aldr etmez diye buyurmutur. lk bakta belki sizlere ok abartl gelecek ama; yinede gerek olan u ki; hayatmz, duygu ve dncelerimizi ynlendiren, bizleri hayr ve er ilere iten en nemli faktrlerden biride yediimiz itiimiz eylerin hell veya haram lokma oluundan meydana gelir. Baknz Hz. Mevln konumuzla alkal Mesnevide neler sylemi bizlere: Yediimiz eyler tohum gibidir, duygu ve dncelerimiz de yediimiz o lokmalardan meydana gelir Bu konunun ne denli nemli olduunu, haram ve helal lokmann duygularmz, dncelerimizi, dolaysyla da tm hayatmz nasl etkilediini eitli Mesnevi beyitleri ve dier mnevi byklerimizin szleriyle ksaca da olsa sizlere arz etmeye alacam. ncelikle Mesnevi beyitleriyle balyorum. nsandaki nru, kemali artran ey hell kazan ile elde edilen lokmadr. Haram lokma ise kandilimize konulunca kandili sndren yaa benzer. Sen onun adna ya bile deme su de, nk gnlmzdeki kandilimizi nrumuzu sndryor. Bilgi, ak, muhabbet, merhamet, hell lokmadan doar, meydan gelir. Yediin bir lokmadan hased, hile doarsa, bilgisizlik, gaflet meydana gelirse sen o yediin lokmann haram lokma olduunu bil. Hi buday ekenin arpa bitiini grdn m ? Hi atn eek yavrusu dourduu grlm mdr ? Yediimiz itiimiz eyler aynen tohum gibidir. Dncelerimiz de

P

ondan meydana gelir. Azmza aldmz hell lokmadan Allaha hizmet ve teki leme gitme arzusu doar. Haram lokmadan ise kin, hased, gaflet, bilgisizlik, hile ve cahillik doar. Efendim bu beyitleri erh etmeye hi gerek yok. Aka anlald zere yediimiz itiimiz eyler duygu ve dncelerimizi dolaysyla da tm hayatmz etkiliyor. Eer kendimizi Hakktan uzak, gfil, cahil bir yaam ierisinde gryorsak, oluk ocuumuzun hli, ahvli, pek houmuza gitmiyorsa, yaplacak ilk ey yediklerimizi itiklerimizi sorgulamak olmaldr. Elbette bylesine ok nemli bir konuda sadece Hz. Mevln deil, tm mnevi byklerimiz bizleri uyarm yol gstermilerdir. Abdulkdir Geylni Hazretleri de, bir kiiye; Sen namaza durduun zaman, al verile, yiyip imekle, kiminle nikahlanacanla megul oluyorsun, bedenin namazda ama, gnln eitli dnyevi isteklerle megul bu nasl namaz der. Adam; Peki bu durumun ilac nedir ? Nasl kendimizi dzeltelim ? deyince Hazretin cevab ok ilgin: Bu durumun birinci ilac, yediin itiin eylerin hell lokma olmasna dikkat etmektir diye cevap verir. Demek ki; namazda ki vesvesemiz, huzrumuz, hlsumuz bile yediklerimiz itiklerimizle yakndan alkal. Bu dur