Česko-polskÉ kulturnĚ vzdĚlÁvacÍ partnerstvÍ czesko-polskie partnerstwo kulturowo-dydaktyczne

Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj.

Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.

ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍCZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE



ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ

CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE Recepcja twórczości Zbigniewa Herberta w Czechach

Marie Sobotková

Zbigniew Herbert (1924–1998)



XX wiek Lata 50. – rok 1958 pierwszy etap

wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do Czech

Rok 1965 – drugi etap wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do czeskiego środowiska

Lata 70. i 80. – samizdatLata 90. – poezja, eseje, teksty dramatyczne

XXI wiek¨Rok 2008 oraz 2009




Kalendarium 1958–2008 Ponad piećdziesiąt lat żyje duża część twórczości Zbigniewa Herberta w czeskim środowisku

literackim.

W dwa lata po wydaniu debiutanckiego tomu Struna światła z roku 1956 zostały przełożone na czeski trzy wiersze Herberta w Almanachu Květen 1958 (Almanach Maj 1958).

Wydanie osobnego tomu poezji Herberta miało miejsce w roku 1965 pod tytułem Studium předmětu.

W latach `70 i `80 teksty Herberta ukazywały się w obiegu podziemnym, w tak zwanym samizdacie.

Nowy etap po 1989 r. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w latach `90, kiedy to dorobek Herberta –

nie tylko poetycki, ale również eseistyczny i dramaturgiczny – znalazł swe miejsce na oficjalnym czeskim rynku wydawniczym i zdobył sobie wielu wiernych odbiorców.




1. Lata 50. – rok 1958 pierwszy etap wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do Czech Ci publikowali w miesięczniku Květen (Maj, 1955–1959). Periodyk ten od drugiego rocznika stał się

czasopismem tzw. „květňáků“ („majowców“) czyli autorów, którzy pod względem poetyki utożsamiali się z tzw. poezją dnia powszedniego.

Do dorobku przedwojennych generacji literatów i artystów nawiązują autorzy urodzeni w połowie lat `20, generacyjnie bliscy Herbertowi. Znajdują się między nimi takie nazwiska jak Vlasta Dvořáčková, Miroslav Holub, Miroslav Červenka – tłumaczy, późniejszych literaturoznawców czy też specjalistów w innych dziedzinach (M. Holub jako lekarz i przyrodoznawca), członków grupy Květen (Maj) [1],

Poetycka perspektywa była przy tym podobna do optyki Grupy 42 i chociaż obie te grupy funkcjonowały w innych warunkach, to łączyła je chęć otwarcia czeskiej poezji na nowe tematy oraz inspiracja codzienną problematyką[2].

[1] Květňáci (Majowcy), czyli autorzy urodzenie w latach ’20 i ’30 XX wieku, zbliżonych nie tylko datą urodzenia, ale i doświadczeniami do polskiego pokolenia Kolumbów.

[2] Por. np.: Leszek Engelking: Codzienność i mit. Poetyka, programy i historia Grupy 42 w kontekstach dwudziestowiecznej awangardy i postawangardy, Łódź 2005; Izabela Mroczek, Dom, ulica, miasto a poezji czeskiej Grupy 42 , Warszawa 2005); http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=358,

http://pl.wikipedia.org/wiki/Leszek_Engelking. Mimo wielu podobieństw uświadomić sobie należy również ich odmienny charakter społeczny. Swoboda twórcza jest stopniowo ograniczana, czemu towarzyszy umacnianie aspektu ideologicznego w czeskiej sztuce drugiej połowy lat `50 (coraz większą rolę odgrywa dogmatyczne traktowanie roli literatury w życiu socjalistycznego społeczeństwa).


http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=358













Pokrewna tej generacji Vlasta Dvořáčková (1924),

poetka a głównie tłumaczka (z języka polskiego,

niemieckiego i angielskiego) oraz redaktorka wydań

polskiej literatury w Państwowym Wydawnictwie

Literatury Pięknej, Muzyki i Sztuki (od roku 1966

ODEON), zasłużona nie tylko jako tłumacz, ale

również jako samodzielna autorka poezji miała

najwięcej predyspozycji, by podjąć się zadania

przekładu poetyckiego posłania wyjątkowych

polskich autorów takich jak Jerzy Harasymowicz,

Tadeusz Różewicz, Wislawa Szymborska czy

Zbigniew Herbert[1].[1] http://www.obecprekladatelu.cz/D/DvorackovaVlasta.htm,http://www.okpb.cz/okoo/index.php?doc=/okoo

_11_2005/03_01_osobnosti.htm,http://www.listy.cz/archiv.php?cislo=044&clanek=040402


http://www.obecprekladatelu.cz/D/DvorackovaVlasta.htm

http://www.okpb.cz/okoo/index.php?doc=/okoo_11_2005/03_01_osobnosti.htm














http://www.listy.cz/archiv.php?cislo=044&clanek=040402











W Almanachu Květen 1958 zostały czeskiemu czytelnikowi zaprezentowane następujące teksty Herberta:

Substance – Substancja ze zbioru Hermes, pies i gwiazda, (przełożył M. Holub),

Fortinbrasova elegie [1]– Tren Fortynbrasa ze zbioru Studium przedmiotu

Déšť – Deszcz ze zbioru Hermes, pies i gwiazda (oba w przekładzie V. Dvořáčkovej).

Już sam fakt wyboru polskich autorów do Almanachu Květen 1958 pod tytułem Hlubší než smrt – Głębsza niż śmierć świadczy o dobrym guście redaktorów.

Pomiędzy wybranymi polskimi poetami oprócz Herberta odnajdujemy Jerzego Harasymowicza – poetycko pokrewny „majowcom“ w przekładzie Vlasty Dvořáčkovej [2]; Tadeusza Różewicza (dwa wiersze również w przekładzie Vlasty Dvořáčkovej [3]) oraz dwa wiersze Wisławy Szymborskiej (przekład V. Dvořáčkovej).

Ta właśnie tłumaczka stała za wszystkimi edycjami polskiej literatury, a jej przekładysą do dziś uznawane za najlepsze.

[1] W czeskich przekładach nie znajdziemy dedykacji „dla M. C.“.[2] Wiersze Harasymowicza w czeskim przekładzie pod tytułem Ústav kněží salesiánů – snídaně i Den osmnáctiletého.[3] Wiersze Różewicza w czeskim przekładzie pod tytułem Papoušek i Nejasná báseň. V. Dvořáčková przełożyła

na użytek własnego wyboru, podobnie jak i inne wiersze wydane pod tytułem Uprostřed života (1958).




Jakie były przyczyny zainteresowań twórców antologii polskimi poetami?

1. Po pierwsze wymienić należy więź pokoleniową, z którą łączyć trzeba podobne postrzeganie rzeczywistości zogniskowane na problemach dnia codziennego, nieefektowne obrazowanie poetyckie i próby wyrażenia normalnej prawdy o człowieku i jego przeszłości rozumianej jako element nowej rzeczywistości.

2. Dzieki podobnej obserwacji czlowieka czeskich i polskich autorów oraz rzeczywistości – twórczość polskich poetów – wówczas młodych autorów trafiła zatem do czeskiego środowiska w najbardziej optymalnym momencie.

3. Owe zbliżenia optyki obserwacji spowodowaly powstanie solidnych fundamentów nie tylko dla recepcji wymienionych poetów, ale również kolejnych generacji polskich pisarzy,

4. Czego wynikiem jest ich wejście w czeski obieg i tradycję literacką, w której zresztą żyją do dziś.




W twórczości Herberta czytelnik odnajdzie wielowarstwowe spostrzeżenia natury estetycznej, których podstawą jest nie tylko umiejętność postrzegania, ale również dar przekazywania wrażeń dalej w postaci wierszy z charakterystycznym

„…synkretyzmem estetycznym, sięgającym kolejno do antyku, quattrocenta, malarstwa flamandzkiego aż po sztukę współczesną [...]”, co jak podkreśla Maria Delaperrière „prowadzi Herberta do pytań egzystencjalnych i aksjologicznych… [1]”

Herbert wiec szuka inspiracji w historii starożytnej, ale także we wspólczesnoci.

[1] Cyt za: M. Delaperrière, Herbert i jego poetyka spojrzenia [w:] Wyraz wyluskany z piersi… S. 30.




Herbert przeżywa powtórne spotkania ze sztuką dawnych mistrzów w różnych okresach swojej twórczości i za każdym razem wyraźny jest podziw i zachwyt nad prostotą, dogłębnością i zarazem ponadczasowością sztuk plastycznych, dominującą cechą jest jednak pokora, z jaką ogląda czyste formy i harmonię podziwianych obrazów, rzeźb i malowideł [1].

Tym, którym została odebrana niewyczerpalna wspanialość świata dedykowane są słowa eseju Duszyczka z Labiryntu nad morzem – dotyczące prób pośredniczenia poety w opisie arcydzieł.


1] Por. Np. uwagi Herberta o jego roli pośrednika czy posła, który udostępnia swe odczucia tym, którzy nie mieli szczęścia widzieć na własne oczy piękna antycznych, renesansowych czy barokowych dzieł sztuki..



Roli takiego pośrednika podjął się sam Herbert na całe swe życie, mimo że sam zwraca uwagę

na częsty brak zainteresowania w swoim otoczeniu przeszłością, co zresztą ocenia skrajnie

negatywnie.

Do nastepnych generacji ludzi sztuki skierowane są słowa z dalszej części tego eseju:

„Jednym z grzechów śmiertelnych kultury współczesnej jest to,

że małodusznie unika ona frontalnej konfrontacji z wartościami najwyższymi. A także

aroganckie przeświadczenie, że możemy obyć się bez wzorów zarówno estetycznych

jak i moralnych, bo rzekomo nasza sytuacja w świecie jest wyjątkowa i nieporównywalna

z niczym [1].”

[1] Cyt. Za: Apostoł w podróży slużbowej. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta, Lublin 2006. S. 4.




Czescy poeci – równieśnicy Herberta – szukają w przeciwieństwie do niego swoich inspiracji w najbliższym otoczeniu.

Podobnie jak Herbert odczuwają przy tym potrzebę „wizualizacji” swojego świata słów, lecz w porównaniu z polskim poetą ich powrót do źródeł współczesnej kultury jest „przyziemny”, bowiem źródłem inspiracji są peryferia czeskich miast.

Wydaje się, że i ten czynnik – podziw dla kulturowych inspiracji Herberta i brak analogicznego spojrzenia w czeskich tekstach tego okresu – mógł pomóc w recepcji jego wierszy w Czechach, szczególnie po roku 1965 oraz od lat `90 aż po dzień dzisiejszy.

Czeska literatura nie posiada demiurga na miarę Zbigniewa Herberta, tym bardziej więc cieszy fakt, że przynajmniej część jego dorobku mamy do dyspozycji w języku czeskim.




2. Rok 1965 – drugi etap wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do czeskiego środowiska

Dzięki staraniom Vlasty Dvořáčkové i Miroslava Holuba już w roku 1965 czeskie wydawnictwo SNKLU wydaje samodzielny tom poezji Herberta pod tytułem Studium předmětu, zawierające 58 wierszy ze zbiorów Struna światła (1956), Hermes, pies i gwiazda (1957) i Studium przedmiotu (1961). Tym samym dorobek Herberta doczekał się podobnej edycji jak wiersze Różewicza[1].

Miroslav Holub, tłumacz i zarazem autor posłowia owego wydania, w następujący sposób charakteryzuje samego Herberta na użytek czeskiego czytelnika tamtych lat:

„Následovník, prý obdivovatel Norwidův, mladší souputník Różewiczův, inspirovaný Eliotem a jeho školou, znalec antické kultury, typický představitel intelektuální poezie.“ [1]

[1] Z. Herbert, Studium předmětu. Praha 1965. S. 94[1] T. Różewicz, Uprostřed života. Praha 1958.




Holub celnie scharakteryzował główne rysy Herbertowskiej poetyki:

„Od alegoricko-metaforických tendencí prvých knih (Struna světla,

1956, Hermes, pes a hvězda, 1957) postupuje až k doslovnému

Studiu předmětu (1961), kde metaforické bohatství podřizuje

přímému, maximálně jasnému a sevřenému, takřka filozofickému

odvíjení myšlenky analyzující a integrující.“ [1]

Na zakończenie swych rozważań Holub pozwolił sobie na bardziej

osobiste uwagi:

„Viděl jsem Herberta jednou: je z lidí, kteří vypadají přesně tak

jako jejich tvorba, jakož i z lidí, které vidíte jednou, abyste pak za

10 let pokračovali v načatém rozhovoru s nimi bez pocitu, že

mezitím uplynulo něco nenávratného.“ [1] 1] Ibidem, s. 95

[1] Ibidem, s. 94




3. Lata 70. i 80. – samizdat

Osłabienie wpływu, jaki miała poezja na życiespołeczne w odniesieniu do czeskiej społecznościobserwujemy w przypadku dwóch dekad – lat ’70i ’80 określanych mianem normalizacji. W okresie tym literatura funkcjonuje na trzech płaszczyznach:1. oficjalnej służącej reżimowi socjalistycznej

Czechosłowacji2. nieoficjalnej emigracyjnej[1]3. nieoficjalnej krajowej (samizdat) [2]


[1] W powyższym kontekście nie jest wielkim zaskoczeniem, że dalsze przekłady poezji Herberta na język czeski powstały w środowiskach opozycyjnych. Przyczyniła się do tego również postawa samegoHerberta, o którym nie wolno było mówić, podobnie zresztą jak o Miroslavie Července, który z politycznych powodów znalazł się na indeksie. [2] Takimi edycjami samizdatowymi były naprz. Petlice (Rygieł) i Krameriova expedice (Václav Matěj Kramerius – czeski wydawca i pisarz, w r. 1790 zalożył wydawnictwo Česká expedice).



Miroslav Červenka przełożył pod pseudonimem Otakar Č. Mokrý i wydał w roku 1985 w Krameriově expedici wiersze Herberta pod tytułem Pan Cogito, a rok później (1986) pod tym samym pseudonimem i również w Krameriově expedici wydał Zprávu z obleženého města a jiné básně (Raport z oblężonego miasta i inne wiersze).

Można zatem powiedzieć, że w omawianym okresie poezja Herberta oprócz kręgu współpracowników Vladimíra Pistoriuse (obr. ↑) i Miroslava Zelinského (obr. ↓) nie była dla przeciętnego czytelnika czeskiego dostępna.

[1]http://www.ucl.cas.cz/bio_MiroslavCervenka.html




4. Lata 90. – poezja, eseje, teksty dramatyczne

Obie wspomniane wyżej edycje podziemne (1985 oraz 1986) oraz ich reedycja powstała w roku 1991 w wydawnictwie Československý spisovatel prowadzonym przez Lidové noviny (wydanie pod tytułem Poslání pana Cogita) są dowodem, że bardzo szybko po roku 1989 pojawiła się potrzeba upublicznienia poetyckiego dorobku Herberta.

Vlasta Dvořáčková przełożyła w komplecie wiersze związane z Panem Cogito, podczas gdy przekładu Raportu z oblężonego miasta podjął się Miroslav Červenka, wykorzystujący oczywiście w pracy swój przekład samizdatowy z roku 1985[1].

[1] Czeskie przekłady zbiorów Pan Cogito i Zpráva z obleženého města ukazały się w r. 1985 a 1986 w edycjach samizdatowych, redagowane przez Vladimíra Pistoria, później zaś wspólnie w r. 1988

w brneńskim wydawnictwie podziemnym Miroslava Zelinského.




Łącznie aż 40 wierszy pod wspólnym tytułem Pan Cogito przełożyła Vlasta Dvořáčková,czym potwierdziła, że nie tylko rozumie poezję Herberta, ale również, że polski poeta jest jej bliski

jakoczłowiek i jako poeta. Specyfika jej podejścia do translacji skomplikowanych kwestii filozoficznych jest dobrze widoczny przy porównaniu polskiego oryginału i czeskiego przekładu:

Idź dokad poszli tamci do ciemnego kresupo złote runo nicości twoją ostatnią nagrodęidź wyprostowany wśród tych co po kolanachwśród odwróconych plecami i obalonych w prochocalałeś nie po to aby żyćmasz mało czasu trzeba dać świadectwo badź odważny gdy rozum zawodzi badź odważny (…)…i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie…(…)strzeż się jednak dumy ….strzeż się oschłości serca…(…)Bądź wierny Idź




Jdi kam šli tamti k temné hranici

pro zlaté rouno nicoty tvůj poslední rytířský řád

jdi vzpřímen vprostřed těch co klečí na kolenou

vprostřed těch zády odvrácených a obrácených v prach

zachránil ses ne proto abys žil

máš málo času musíš vydat svědectví (…)

buď odvážný když rozum zavádí buď odvážný …

…

neodpouštěj vpravdě není ve tvé moci

odpouštět jménem těch zrazených za svítání

střez se oschlosti srdce…

Buď věrný jdi





W porównaniu tym zwrócić wypada uwagę na kilka szczegółów charakterystycznych dla

czeskiego tłumaczenia, które pojawiają się mimo typowych dla tej tłumaczki starań,

by jak najdokładniej oddać wydźwięk tekstu oryginalnego. Kompozycja tekstu wskazuje,

że pierwszy i ostatni tworzą jedną całość. Apel „idź” właściwą drogą, w sposób

konsekwentny i z sercem zwróconym do tych, którzy są słabi i w niebezpieczeństwie, jest

konsekwencją danej szansy i łaczy się z ostrzeżeniem, że potrzebna jest odwaga,

ponieważ rozum w takiej sytuacji może zawieść. Rozkaz „idź” jest z tego właśnie powodu

w tekście polskim na początku i na końcu wiersza pisany wielką literą. Autorka

tłumaczenia konwencji tej nie respektuje, przez co osłabia emocjonalny wydźwięk apelu i

spójność kompozycyjną wiersza.

Co więcej bez wyraźnej przyczyny rozszerzyła słowa Herberta: twoją ostatnią nagrode

(dosłownie: tvou poslední odměnu) na tvůj poslední rytířský řád. Również pozostałe

odstępstwa od brzmienia oryginału (wariant uprostřed zamiast vprostřed, wariant podat

svědectví zamiast vydat svědectví) nie wydają się wyborami szczęśliwymi.



W przekładzie z roku 1958, kiedy indziej precyzyjna tłumaczka, popełnia wyraźną

niezręczność stylistyczną. W przekładzie wiersza Dwie krople (dosłownie: Dvě

kapky) Dvořáčkova używa tytułu Dvě krůpěje. Na całe szczęście doświadczona

tłumaczka musiała być świadomo swej pomyłki, bowiem w zbiorowym wydaniu

wierszy Herberta pod tytułem Epilog bouře z roku 2000, swój przekład

poprawiła na adekwatny tytuł Dvě kapky.

W porównaniu z Vlastą Dvořáčkovą Miroslav

Holub nie wykazuje się tak doskonałą znajomością języka polskiego.

Być może niedostatki w znajomości polszczyzny spowodowały pojawienie się

w przekładzie wiersza Substancja z roku 1958 nastepującego błędu:




W wersie drugim polskiego oryginału czytamy: „ani w piersiach otwartych poniechanych na rżysku” (dosłownie: „ani v otevřených prsou ponechaných na strništi“, rozumiane jako zraniona pierś pozostawiona na polu bitwy). Czeski przekład Holuba proponuje następującą wersję: „ani v dřevěných prsou na pláni zůstavených“ (błędne „v dřevěných prsou“, dla którego nie znajdziemy w tekście polskim odpowiednika brzmiało by po polsku „w drewnianych piersiach”). W wersie 21 w miejsce neutralnego „giną ci” użyta zostaje archaiczna forma „mřou jenom ti“. Świadczy to o tym, że Holub raczej stara się postrzegać wiersze Herberta jako całość, w efekcie czego umykają tłumaczowi detale. Można powiedzieć, że jego metoda translatorska prowadzi do przerysowania tekstu orygialnego: zachwane zostają podstawowe rysy wiersza, ale poszczególne detale nie są obiektem dokładniejszej uwagi.

W zbiorowym wydaniu wierszy Herberta zatytułowanym Epilog bouře z roku 2000 potknięcie translatologiczne zostało poprawione. Jasne jest zatem, że czescy tłumacze na użytek reedycji swoich przekładów dokonują poprawek, korygując miejsca, w których znajdują się nieścisłości, bądź też proponują nowe i lepsze warianty wcześniejszych rozwiązań.




Z nieco inną sytuacją mamy do czynienia w przypadku przekładu Jaskini filozofów. Czeski przekład uświadamia istotną różnicę między wydaniem książkowym z roku 1973, a pierwodrukiem opublikowanym w 9. numerze Twórczości z roku 1956. Pomiędzy tymi dwoma edycjami doszło do interwencji cenzury, w wyniku której zniknął ważny fragment. Idzie o drugi akt (Drugie intermedium chóru). W wersji z roku 1956 Chórzysta II i Chórzysta III reagują na twierdzenie, że lud weźmie władzę we własne ręce i w efekcie będzie mniej wojen:

Chórzysta IIIWtedy bedzie sie zabijalo wrogów ludu. Zwolennicy króla beda ćwiartkowali zwolenników demokracji.

Chórzysta IITak, tak. Wiecznie to samo. Ci sami spryciarze na górze – ci sami oszukani na dole. Te same

mowy, pomniki, wiezienie.

Chórzysta IIIJedno wielkie świństwo.




Czeski przekład musiał ewidentnie powstać w oparciu o wersję z roku 1973 i brzmi następująco:

Chórzysta III Wtedy… (dosłownie: To pak…)

Chórzysta IITak, tak. Wiecznie to samo. (dosłownie: Ano, ano. Pořád dokola,)

W czeskim tekście znika zatem fragment: „Ci sami spryciarze na górze –Ci sami oszukani na dole. Te same mowy, pomniki, wiezienie.“ – „Jedno wielkie świństwo.”

W tym przypadku nie ma poprawek wcześniejszego przekładu. Można przy tym zauważyć, że tłumaczenie tekstów dramatycznych Herberta wymagać powinno, by za podstawę tekstową tłumaczenia przyjmować najnowszą edycję krytycznę dzieł Mistrza.




XXI wiek

5. Rok 2008 oraz 2009

Dwa lata po wydaniu polskiej edycji Epilogu burzy (1998) praskie wydawnictwo

Mladá fronta wydało czeski wybór wierszy pod tym samym tytułem. Oprócz

starszych wierszy z wcześniejszych zbiorów (Struna światła – 1956, Hermes, pies

i gwiazda – 1957 a Studium przedmiotu – 1961) do zbioru włączono również wiersze

młodsze z tomów Napis (1969), Pan Cogito (1974), Raport z obłężonego miasta

(1983), Elegia na odejście (1993), Rovigo (1993) i Epilog burzy (1998).

Wśród tłumaczy odnajdziemy nazwiska już wcześniej znane: Miroslav Červenka,

Vlasta Dvořáčková ai nieżyjący już wówczas Miroslav Holub[1]. Ten reprezenta-

tywny wybór został opatrzony komentarzem Jacka Balucha, znawcy obu literatur –

polskiej i czeskiej – zatytułowany Český Herbert polskýma očima. Zbiór wydany

w dwa lata po śmierci Herberta jest w większości wypadków powrotem

do wcześniej już wydanych tłumaczeń. Część z nich jest jednak poprawiona,

a znajdą się również w zbiorze wiersze nowe.

[1] http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=174




W tym samym roku Jarmila Novotná przekłada esej Dušička (ze zbioru esejów Labirynt nad morzem, wydanego w r. 2000)[1].

„Jedním ze smrtelných hříchů současné kultury je fakt, že se vystrašeně vyhýbá přímé konfrontaci s nejvyššími hodnotami. A také arogantní přesvědčení, že se můžeme obejít bez vzorů (jak estetických, tak i morálních), neboť naše situace ve světě je prý výjimečná a s ničím nesrovnatelná. Právě proto odmítáme pomoc tradice, zabředáváme do samoty a prohrabáváme se temnými zákoutími pusté dušičky.“

Przekład ten należy ocenić jako pracę sumienną, dzięki której czeski czytelnik może się zorientować zarówno w tematyce eseju, jak i w jego konstrukcji typowej dla teksów popularyzujących kulturę i literaturę klasycznej Grecji i Rzymu. Autorka przekładu musiała świadomie wybrać właśnie ten tekst Herberta ze względu na refleksje autora, w których rozważa stosunek współczesnego człowieka do dziedzictwa antycznego i swoją rolę w poszerzaniu wiedzy o kulturze antycznej.

[1] http://www.iliteratura.cz/clanek.asp?polozkaID=20405 Labyrint u moře. Por. przypis 16.




Rok 2008 – Rok Herberta w czeskim środowiskuOprócz działań polskich instytucji działających w Czechach, zarówno uniwersyteckich jak i poza-

uniwerysteckich, uwagę na 10. rocznicę śmierci Zbigniewa Herberta zwróciło Czeskie Radio Program 3 Vltava[1]. W ramach tematycznych audycji Svět poezie zaprezentowany (Świat poezji) został program pod nazwą Smrt polského Sokrata (Śmierć polskiego Sokratesa). Oprócz danych biograficznych znalazły się w nim również wiersze Herberta – ostatnie teksty poety z Epilogu burzy w nowym czeskim przekładzie.

Smrt polského Sokrata

Miloš Doležal 23.07.2008

PoezieAutor: Archiv ČRo

Před deseti lety, 28. července 1998 ve čtyři hodiny ráno, zemřel ve Varšavě polský básník, esejista a dramatik Zbigniew Herbert, jeden z nejpozoruhodnějších autorů našich severních sousedů. Nad Varšavou se v tu dobu převalila dramatická letní bouře s hromy a blesky. Jako kdyby bouřkové nebe doslovovalo cosi za básníka – ostatně jeho poslední sbírka nese název Epilog bouře a mezi Herbertovy oblíbené obrazy patřila známá Giorgioneho Bouře.




W Roku Herberta została przedstawiona osobowość Autora oraz Jego dorobek na wielu wystawach, ostatnio np. w Bibliotece Naukowej w Ołomuńcu.


Česko-polskÉ kulturnĚ vzdĚlÁvacÍ partnerstvÍ czesko-polskie partnerstwo kulturowo-dydaktyczne

Documents