Co to jest „stopa cukrzycowa”?

„Stopa cukrzycowa” należy do przewlekłych powikłań cukrzycy. Powstaje w wyniku zmian neuropatycznych (uszkodzenie

nerwów) i zmian niedokrwiennych (np. w przebiegu miażdżycy). Schorzenie to dotyczy przede wszystkim stopy, gdzie wiele struktur zostaje uszkodzonych. Nieleczone lub źle leczone schorzenie i niestosowanie się do zaleceń lekarskich mogą

doprowadzić nawet do amputacji kończyn.

Gdzie mogą występować zmiany?● na skórze (zadrapania,szczeliny,zgrubienia,owrzodzenie,zapalenie tkanek skóry)

● zaburzenia mięśni i ścięgien (osłabienie siły mięśniowej,przykurcze -trudności w chodzeniu,zwichnięcia w stawach)

● zmiany w kościach (zmiany zapalne,zaniki kostne,rozrzedzenie strukturkostnych,mikrozłamania,przemieszczenia kości)

● zmiany w nerwach (uszkodzenie struktury nerwów)● zmiany w naczyniach o dużym i małym kalibrze (są to najczęściejzmiany miażdżycowe prowadzące do upośledzenia ukrwienia)

Kto jest szczególnie narażony na wystąpienie zmian na stopie?

● pacjenci długo chorujący na cukrzycę● chorzy z niezadowalającym wyrównaniem cukrzycy, źlekontrolowanym ciśnieniem,palący papierosy,z podwyższonym poziomem cholesterolu i trójglicerydów

● pacjenci z nadwagą i otyłością● ze zmianami deformacyjnymi stopy● nie dbający o higienę● lekceważący swój stan zdrowia● noszący nieodpowiednie obuwie

Co prowadzi do wystąpienia „stopy cukrzycowej”?

Za przyczynę zmian określanych jako „stopa cukrzycowa”uważa się kilka wzajemnie uzupełniających się czynników,

takich jak: uszkodzenie nerwów zwane neuropatią,uszkodzenie naczyń zwane angiopatią, wpływ czynnika

mechanicznego – najczęściej urazu i często dołączającegoSię procesu zapalnego.

1. Uszkodzenie struktury nerwów – powoduje głównie osłabienielub brak czucia bólu i temperatury. W jego wyniku pacjent nie zauważaurazów stopy, ciała obcego, zbyt ciasnych lub zbyt mocno zasznuro-wanych butów. Brak czucia temperatury może powodować poważneoparzenia, na przykład podczas kąpieli w gorącej wodzie czy stosowaniatermoforu.

Rozległe oparzenie stopy lewej – uszkodzenie termiczne na skutek braku czucia bólu i temperatury

2. Uszkodzenie naczyń stopy – powoduje niedokrwienie, a w jego wyniku powstawanie trudno gojących się ran orazdolegliwości bólowych.

3. Czynnik mechaniczny – np. uraz stopy, spowodowany nie-odpowiednim obuwiem, wkładką, stosowaniem nieodpowiednich maści.

4. Infekcja – czyli zmiany zapalne na stopie.

Czynniki bezpośrednio wpływające Czynniki bezpośrednio wpływające na wystąpienie zmian na stopiena wystąpienie zmian na stopie

Urazy, takie jak potknięcie, otarcie przez but, ciało obce w bucie, ciałoUrazy, takie jak potknięcie, otarcie przez but, ciało obce w bucie, ciałoobce w stopie, powstanie pęcherza na stopie, stosowanie nie-obce w stopie, powstanie pęcherza na stopie, stosowanie nie-odpowiednich maści, zbyt krótkie obcinanie paznokci, nieumiejętneodpowiednich maści, zbyt krótkie obcinanie paznokci, nieumiejętneusuwanie modzeli, stosowanie termoforu, poduszek elektrycznych,usuwanie modzeli, stosowanie termoforu, poduszek elektrycznych,zbyt ciepłej wody lub grzejników.zbyt ciepłej wody lub grzejników.

Początkowe owrzodzenie neuropatyczne – gruby modzel otaczający pozornie bardzo małe owrzodzenie

Jak mogą wyglądać zmiany na stopie – obrazy chorobowe

„Stopa cukrzycowa” nie ma jednego obrazu chorobowego. Zmiany początkowe są dyskretne, trudne do zauważenia przez niewyedukowanego pacjenta. Można je zdiagnozować jedynie dzięki specjalistycznym badaniom.Najczęstsze obrazy chorobowe to:● modzele (odciski), palce młoteczkowate● miejsca nadmiernie rogowaciejącej skóry, nadmierna suchość skóry● pęknięcia, szczeliny np. w okolicy pięt, zaburzenia (brak) potliwości● owrzodzenia i inne rodzaje ran● zapalenie tkanek miękkich – obraz czerwonej, nadmiernie ciepłej stopy● zmiany zapalne zaawansowane – zmiany ropne stopy umiejscowione (ropień) lub uogólnione na stopie (ropowica)

● zmiany martwicze (nieodwracalne uszkodzenie tkanej stopy)● zmiany niedokrwienne – powodujące zmiany martwicze i zgorzel

Palce młoteczkowate – modzele i owrzodzenie opuszek na skutek źle dobranego obuwia

Stopa neuropatyczna – neuropatia Charcota z rozległym, niezakażonym owrzodzeniem w miejscu zmian kostnych

Jak zapobiegać wystąpieniu „stopy cukrzycowej”?

Możliwe jest zapobieganie wystąpieniu „stopy cukrzycowej” lub zahamowanie postępu choroby po wystąpieniu pierwszych objawów.Zapobieganie postępowi zmian należy realizować poprzez :● zaznajomienie się zaleceniami dotyczącymi pielęgnacji stopy i sto-stosowanie się do tych zaleceń

● Noszenie właściwego obuwia

Zabiegi pielęgnacyjne zalecane dla chorych z cukrzycą :

● oglądanie stóp, w tym przestrzeni między palcami i strony podeszwowej stopy (użyj lusterka!)

● codzienne mycie stóp w letniej wodzie● osuszanie stóp, a szczególnie przestrzeni międzypalcowych, natłuszczanie skóry stóp

● usuwanie modzeli przez wykwalifikowany personel (nie stosuj maści na odciski!)

● obcinanie paznokci na wysokości opuszków palców (nie za krótko!)● niestosowanie zbyt ciepłej wody, grzejników, termoforów● ćwiczenia rehabilitacyjne stóp i ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową kończyn dolnych

Ocena neuropatii obwodowej:Ocena czucia naciskuDo oceny czucia nacisku używa się monofilamentu (MF), nazywanego też włóknem Semmesa-Weinsteina. Należy używać wystandaryzo-wanego monofilamentu, dającego nacisk 10 g/cm2 (zdj.1).W przypadku diagnostyki neuropatii cukrzycowej włókna wytwarzające nacisk o innej sile są mało miarodajne. Monofilament należy przyłożyćdo zaznaczonych na podeszwie stopy punktów na skórze w taki sposób, aby włókno utworzyło łuk jak na zdjęciu poniżej. Taka technika badania zapewnia pożądany nacisk 10 g/cm2. W celu potwierdzenia wyniki każdy punkt należy zbadać trzy razy.

Ocena czucia bóluDo oceny czucia bólu przydatny jest neurotip. W przypadku istnienia obwodowej neuropatii cukrzycowej pacjent ma problem ze zróżnico - waniem odmiennych pod względem ostrości końcówek urządzenia.Za pomocą neurotipu ocenia się odczuwanie w tych samych punktachjak w przybadku badania monofilamentem.

Ocena czucia temperaturyOdczuwanie różnicy temperatur ocenia się przy użyciu tip-termu. Końcówki – metalowa (jaśniejsza) i plastikowa (szara) – wyraźnie różnią się temperaturą (w warunkach pokojowych ok. 4 'C), a pacjent jest proszony o wskazanie końcówki zimniejszej i cieplejszej. Nieodczuwanie temperatury może prowadzić do oparzeń np.podczas chodzenia boso po plaży.

Ocena czucia wibracjiŁatwym w obsłudze przyrządem do badania progu wibracji są widełki Łatwym w obsłudze przyrządem do badania progu wibracji są widełki stroikowe (kamerton). Wartości pomiaru poniżej 6 punktów pozwalają stroikowe (kamerton). Wartości pomiaru poniżej 6 punktów pozwalają na wczesne wykrycie neuropatii cukrzycowej.na wczesne wykrycie neuropatii cukrzycowej.

Nie możliwe jest zapobieganie „stopie cukrzycowej”bez dobrego wyrównania cukrzycy, a więc:

● Prawidłowych wartości glikemii● zalecanych wartości ciśnienia tętniczego● prawidłowych wartości cholesterolu i trójglicerydów● utrzymywania lub dążenia do zalecanej przez lekarza masy ciała.