CS.NCUt NCUYÉN HOÀNC PHlTdNC

Sinhngày: 27.3.1927

Màt nàm: 2004

Dàng vién Dàng Gong san Viét Nam.

Qué quàn: Phong Dién, Thùa Thién-Hué

Qua trình còng tàc: • 1954: Càn bò giàng day Khoa Toàn -

Ly, TrUdng Dai hoc Su pham. • 1961: Phó Chù nhiem Khoa Toàn - Ly,

TrUdng Dai hoc Tong hdp Ha Nói; Phó Hòi trUdng Hòi Vat ly Viét Nam

• 1962: Chù nhiem Khoa Vat ly, TrUdng Dai hoc Tong hdp Ha Nói.

DUdc nhàn hoc vi Tién sì nàm 1962. DUdc phong hoc bàm Phó giào sU nàm 1980. Hifòng nghién cHix khoa hoc chù yéu:

Ly thuyét trUdng, Hat ed bàn, Càc phudng phàp Toàn - Ly. Mot so' két qua dào tao va nghién cvfu khoa hoc:

Sàng làp va lành dao nhóm Nghién cùu Vat ly ed bàn, qua dò dào tao dudc nhiéu nhàn tài cho dà't nUóc.

Viét dUdc nhiéu giào trình bien dang là nhùng giào khoa kinh dién cùa Khoa Vat ly, nhu "Ca hoc LUOng tu" (1977), "Ly thuyét nhóm va ùng dung trong vat ly lUOng tu" (1972), "Ca hoc ly thuyét" {1911)... Khen thvfcfng:

Nhiéu nàm dUdc bau là lao dòng tién tién, chien sì thi dua; Huàn chUdng Khàng chién bang Nhà't; Danh bieu Nhà giào Uu tu (1990).

452

NHÀ KHOA HOC UYÉN THÀM, MOT TRAI TIM NHÀN HÀU

Giào su Nguyen Hoàng PhUdng tu già chùng ta de di vào eòi vinh bang dà gan dUdc 2 nàm, nhUng de hiéu va

dành già dung ve òng, ve nhiìng eòng trình cùa òng, chàc chàn con dòi hòi nhiéu thdi gian, nhiéu nghién eùu kiém nghiem.

GS. Nguyen Hoàng PhUdng sinh nàm 1927. Òng tùng là chién sì biet dòng boat dòng ò thành phò'Hue. Nàm 1949, dUdc cu di dào tao khoa hoc ed bàn va sau dò tié'p tue d lai giàng day d Khu hoc xà (Nam Ninh, Trung Quòc). Khi tiep quàn Thù dò, òng ve day d TrUdng Dai hoc Su pham, va vào thàng 9.1956, khi TrUdng Dai hoc Tong hdp Ha Noi (nay là TrUdng Dai hoc Khoa hoc Tu nhién thuoc DHQGHN) dUdc thành làp, òng dà eó màt ngay tùf nhiìng ngày dàu tién vói tU càch ngUdi thay. Lue dau, òng dUdc cu làm To trUdng Bò mòn Vat ly cùa Khoa Tu nhién va trUc tié'p giàng day càc mòn Toàn eao cap va Vat ly. Sau khi Khoa Tu nhién tàch thành càc khoa Toàn, Ly,-Hóa..., òng dUdc cu làm Chù nhiem Khoa Vàt ly. Ben canh càc tèn tuoi bac thay ve vat ly nhU GS. Nguy Nhu Kontum, òng dUdc coi là con chim dàu dàn cùa ngành Vat ly Viét Nam, là thay cùa bau bét nhiìng nhà vat ly tié'ng tàm. Mot ngUdi thay hào hoa, uyèn bàc, day nhiet huyé't va ra t yéu thUdng sinh vién. Òng con là mot nhà giào co tài nàng sU pham lòi lac cùa nUóc ta. Nhiìng và'n de toàn hoc khò khan, nhùng llnh vUe làt léo cùa Vat ly ly thuyé't, qua nhiìng Idi giàng giài khùc trié't cùa òng, chùng trd nèn song dòng, de hiéu va vò cùng d i nhó. Chi riéng nhùng van de òng dà viet ra, in rói hoac ehUa in, vói mói quyén trèn duói mot ngàn trang, ciing dàng de cho nguòi dòi, nhat là nhiìng ngUdi dà tùng bié't nhi3ng khó khan khi càm bùt, phài nghiéng minh thàn phuc.

453

Su ham hiéu bièt va thù say me làm viée là nhiìng to' chà't Uu viét dà dUdc òng gin giiì cho dé'n nhiìng "giày phùt cuoi cùng cùa cuoc dòi", theo dung nghia den cùa cum tu này. Trong nhiìng nàm òso ' 16, Hàng Chuò'i, khòng mà'y ai trong ngành toàn ly chùng ta chUa dUdc nhìn thà'y òng suòt ngày miet mài ben chié'c mày chù cu ky dat ben cùa so. Nhùng quyén sàch òng dà doc qua, khòng mà'y trang khòng co bùt tieh cùa òng de lai. Óng chàm chù làng nghe nhùng xémina ve Toàn - Ly cho dù ngUÒi trình bay chi vào loai hoc trò nhò bé cùa mình. Moi tbòng tin khi lot vào dàu òng, chùng déu dUdc xù ly, sàp xé'p theo càch tu duy cùa òng, cho nèn, moi diéu òng viét ra, dù là nhùng diéu ai ai cùng bié't, nhUng chùng deu co nhùng sàc tbài rà't riéng chi mình òng mói co.

Ngày 22.3, mot ngày trUóc khi di xa, òng con nhò mot ngUdi hoc trò cu cùa mình photo quyén "Ly thuyét pham trii" cùa B. Micheli de óng nghién ngàm. Òng muò'n tìm trong llnh vUc trùu tUdng nhà't cùa toàn hoc nhùng phUdng càch de òng co thè dién dat dUdc càc dàc tinh tinh té nhà't cùa the giói vat chà't. Ngày bóm sau, chi mà'y giò trUóc lue ra di, khi nhàn dUdc chUdng dàu tién, òng con phàn nàn sao khòng photo ngay cho òng cà quyén.

Hinh ành òng vói mài toc dai bac tràng, vói dòi màt tbòng minh, vói net màt dòn bau bóm hinh, vói dàng di nhanh nhen khòng bé mang dà'u vé't cùa tuoi tàc, vói càch bón cdt vói bénh tat cùa chinh mình... vàn con in dam trong tàm tri cùa ban bé, hoc trò va cà nhùng ngUdi chi bié't óng qua mot làn dUdc nghe òng nói ehuyén.

Òng là mot trong so' it ngUdi doàn trUóc dUdc vàn ménh cùa riéng mình. Òng nói ra diéu dò mot càch rà't hon nhién, òng hoach dinh tùng chi tiét cho le tang cùa minh. Viée ra di dUdc òng hiéu ddn gian nhU viée tìm ve nhà sau mot cuoc vién du mét moi.

Nhùng nghién cùu khoa hoc cùa òng co the tam phàn làm ba lình vUc: Toàn - Ly, TrUdng sinh hoc va Tàm linh.

Nàm 1959, trong khi nén giào due dai hoc cùa chùng ta mói chàp chùng nhùng buóc dàu tién, ed sd vat chà't, sàch vd con rat thiéu thón, vói cUdng vi coi sóc Khoa Vat ly, òng dà no lUc bét mình, vùa tao diéu kién de hoc trò hoc that tò't, vùa tu mình

454

mày mò nghién cùu khoa hoc de làm gUdng cho the he dàn em. Òng dà làp nén nhóm nghién cùu Vat ly ly thuyét, góm nhùng ngUdi tàm huyé't tu càc ed sd nghién cùu kbàc nbau nhUng co chung mot niém dam me Vat ly. Nhóm này boat dòng khà déu dàn va co bieu qua. Càc thành vién trong nhóm, nhiéu ngUdi dà thành danh, là nhùng phó giào sU, giào sU, tién si, tié'n sì khoa hoc, vién sì, nhùng tru còt vùng chàc cho càc to cbùc vat ly cùa dà't nUóc chùng ta.

Cùng trong thdi ky này, óng dà co phàt kié'n trong llnh vUc nghién cùu vat ly ed bàn. Òng de xuàt mot mò hinh, trong dò khòng thdi gian vat ly dUdc md rong tu 4 thành 6 chiéu va nhò càc chiéu phu, òng dà co nhùng kién giài rà't co sue thuyét phuc ve dàc trUng nói tai cùa càc hat ed bàn. Phàt kién này dà giùp òng bào ve thành còng luàn àn tién si. Luàn àn: "Vat chdt trong khòng gian sàu chiéu" dUdc óng viét mot minh, va là luàn àn tién si dàu tién ve Vat ly cùa nUóc Viét Nam mói. Luàn àn này dUdc óng bào ve thành còng d Lièn Xò.

Ngoài giàng day va lành dao Khoa, óng con dành nhiéu thdi gian de viét sàch va dà co rà't nhiéu sàch ehuyén khào co già tri. Quyén "Ly thuyét nhóm va ùng dung vào Vat ly hoc Luong tu", in kho rong vói hdn 500 trang, hién vàn là quyén ehuyén khào day dù duy nhà't ve llnh vUc này d Viét Nam.;Quyén "Nhqp mòn Ca hoc luang tu • ca sd va phuang phàp (Tieh hop Toàn - Ly -Hóa)", vói gan 800 trang in kho lón, cùng là mot quyén sàch tham khào rà't eó già tri cho sinh vién càc trUdng dai hoc. Òng cùng co quyén sàch viét bang ngón ngù phó tbòng ve A. Einstein, mot quyén sàch rà't truyén càm dUdc doc già dù moi lùa tuoi dành già cao va dUdc tài bàn nhiéu làn, ngay cà sau khi òng dà mà't.

Mot llnh vUe rà't mói me, khòng chi d Viét Nam ma ngay cà trèn the giói, dò là lình vUc TrUdng sirih hoc, cùng dUdc óng dành cho nhiéu tàm huyé't. Day là llnh vUc rà't ky bi, con xa la vói càc còng cu khoa hoc Toàn - Ly dUdng thdi. Hién nay, khoa hoc vàn dang kién nhàn xem xét va chi co trong tUdng lai xa mói hy vong co Idi phàn quyé't dùng dàn.

Vào nhùng nàm khó khan cùa thdi bao cà'p, khi ngUdi ban dòi thàn thié't, hiéu òng, yéu òng va tan tuy vi óng dot ngot qua

455

dòi, óng rdi vào trang tbài hàng but. Càc co' gang bà'u viu vào cuoc dòi tbUdng déu khòng mang lai cho òng sU yen lành càn thié't ve cà tmh thàn làn vat chà't. Ban bè, dong nghiép dà khuyén òng di ehuyén già cbàu Phi, bòi vi, lue bà'y giò, day là giài phàp duy nhà't pbù hdp vói khà nàng hiéu biét cuoc sò'ng dòi tbuòng cùa òng. Òng dà nghe, dà làm dù moi thù tue càn thié't va chi chò ngày xuà't phàt. NhUng tié'c thay, dé'n phùt cuoi òng dot ngót thay doi quyé't dinh. Ly do duy nhàt kéo giù òng ò lai, dò là, muò'n dùng khà nàng ngoai càm cùa mot so' nguòi de tìm tòi tài nguyen cho dà't nUóc.

Day là nhùng nàm thàng khó khan nhà't cùa cuoc dòi òng. Khó khan dò khòng chi vi vat chà't thiéu tbó'n, ma d ngay cà linh vUc tinh thàn. NhU dà nói d trén, tiém nàng ngoai càm cùa con ngUÒi luón là mot lình vUe bi hiém va rà't de Idi dung. Su thd ngày cùa òng trong cuoc song dòi thUdng dà mang lai cho òng khòng it nhùng he luy. Dành già dùng ve nhùng dòng góp cùa óng trong lình vUc này con càn co thdi gian. NhUng mot ngUÒi ban eù tàm huyét cùa òng dà nhàn xét, néu trong tUdng lai, tiém nàng ngoai càm con ngUÒi dUdc chùng minh là dùng dàn, vi tri cùa òng trong lình vUe này se rat lón.

Né'u lình vUe TrUdng sinh hoc tuy ky la nhUng phàn nào con eó thè nhàn thùc dUde, thi lình vUe tàm linh, lình vUe ma òng say me cho dé'n cuòi dòi, vàn con là bi àn va khó hiéu hdn nhiéu. Là mot ngUdi am tuòng dai so', òng luón mong muò'n tìm ra nhùng quy luàt chung nhàt khòng chi cùa the giói tu nhién ma con cùa the giói tàm linh, tue là thè' giói y thùc cùa con ngUÒi. Mot trong nhùng di san vi dai cùa ngUdi xUa trong lình vUc này là "Kinh dich". Òng dà nhin thà'y trong "Kinh dich" quy luàt ehi phòi xà bòi va ehi phò'i tu nhién, thàm ehi cà quy luàt san sinh ra càc chùng loai ngUÒi trén bành tinh cùa chùng ta. Kbàc vói nhùng ngUdi hoc dich trUóc day, tbUÒng ehi dUa vào nhùng phàn xét cùa ngUdi xUa de luàn bàn va thém tbàt, òng doc dich trén ed sd lièn he nò vói quy luàt cùa dai so hoc, va do dò, òng dà làm mot \aec chUa tùng ai dam làm trù due Khong Tu, dò là sàp xép lai "Kinh dich". Vói viée tìm co mày thién ed trong "Kinh dich", tue là tìm ra quy luàt sàp xé'p thich hdp cho tùng thdi ky cùa 64 què, óng dà ehi ra càch dU bào co tinh xàc

456

thUe hdn. Òng khàng dinh ràng: "Bài toàn giài ma sdthù tu càc què (tu quài) là mot trong nhùng bài toàn hòc bua nhat, hiém tra nhat cùa Dich ly trén cà toàn cdu va toàn lich su loài ngUdi, mài cho den nay mdi bài dàu thUc hien rò ràng, cu the dUdc. Nhùng giài ma này cho phép khòi phuc lai vi tri hoc thuyét siéu thdng nhdt phó quàt nhàt ve nhàn vàn hoc, va han nùa vi tri giao lUu vàn minh vù tru, hòi nhàp vù tru nay mai". Òng ghi chép nhùng két qua cùa mình trong mot so' euò'n sàch: "Nhùng ca sd cùa Trié't hoc phUOng Dòng va Tqp md, Dòng va Tày", in bang tié'ng Anh, khò lón, day 200 trang (Orientai Philosophy Fundamentals and Fuzzy Set, East and West) va cuò'n "Tieh hap da vàn hóa Dòng • Tày cho mot chien luac giào due tUOng lai" in khò lón day tói gàn 1.200 trang, vói càc thuàt ngù vùa co kinh vùa buyén bi ma con làu mói eó thè hiéu va dành già chinh xàc dùng sai. Nhùng suy tu cùa óng trong nhùng nàm cuòi dòi dUde òng ghi chép thành 5 tap con dang chò de dUde xuà't bàn.

Vói 77 nàm trong "khi bóng tran", nhùng diéu óng thu dUdc trong càc lình vUc thuoc khoa hoc tu nhién va xà bòi là rà't dàng khàm phuc. Nò chùng tò òng eó bò óe siéu viét ma trình dò khoa hoc dUdng dai chUa thè co phàn quyé't dùng sai co tinh thuyét phuc.

Ngoài dòi òng là mot ngUÒi làng man, chdi ghi ta rà't cu, rà't thich dàm dao, thUdng ngUÒi va só'ng rà't eó tinh. Trong con ngUdi khoa hoc cùa òng là mot trai tim nhàn bau.

Là mot kè bau sinh, tuy cùng nghé, nhUng tòi ebUa bao giò dàm dành già dùng - sai nhùng diéu òng dà vié't. Mày dòng này xin dUde xem là nhùng nén tàm hUdng kinh dàng lén hUdng hón òng, nhàn ngày giò thù hai cùa òng./.

Pham Thùc Tuyen

457