CÜMLENİN ÖĞELERİ………………

• TEMEL ÖĞELER1. YÜKLEM

2. ÖZNE

• YARDIMCI ÖĞELER1. NESNE Belirtili Nesne Belirtisiz Nesne

2. DOLAYLI TÜMLEÇ

3. ZARF TÜMLECİ

YÜKLEM…..?

Bu sınava çok çalışmalısın.

Yukarıdaki cümlede hangi sözcüğü çıkarırsak yargı ortadan kalkar ve anlam bozulur? …………..

Bir cümlede yargı bildiren sözcüklere yüklem denir.

Yüklem isim ya da fiil olabilir.

• Yarın yağmur yağacakmış.

Cümlesinde altı çizili sözcük yüklemdir.

• Aşağıdaki cümleleri inceleyerek

yüklemlerini bulunuz.

• Sınava çalışmak için erkenden eve gitti.

Yüklem: ……………

• Satıcı durmadan konuşuyordu.

Yüklem: ……………

• Yaşlı teyzeye yardım ettik.

Yüklem: ……………

• Yüklemsiz Cümleler (Eksiltili Cümle) Yüklemi söylenmeyen cümlelere eksiltili

(kesik) cümle denir.

• ─Kardeşin kaçıncı sınıfta okuyor?

• ─İkinci sınıfta.

ÖZNE

…..?

• Çocuklar bahçede oyun oynuyorlar.• Elimdeki defter yere düştü.• Göçmen kuşlar yine yolculuğa başladı.• Cevdet Bey, bahçeyi suluyordu.

• Yukarıdaki cümlelerin yüklemlerini bulunuz.

• Yüklemlerde bildirilen iş, oluş ya da hareketi yapan öğeleri gösteriniz.

• Özne: Yüklemde bildirilen işi, oluşu, hareketi, durumu, kılışı yerine getiren; hakkında bilgi ve haber verilen öğedir.

• Yükleme kim ve ne soruları sorularak bulunur.

• Annesi dün okula gelmiş.• Özne Yüklem

• ÖZNE ÇEŞİTLERİ

Gerçek Özne Sözde Özne

Gizli Özne

Açık Özne

Gizli Özne

• Gerçek Özne: Cümle içinde gizli ya da açık bir biçimde yer alan ve yüklemde belirtilen yargının yapıcısı olan öznelerdir.

• Ayşe durmadan koşuyordu.• Açık Özne Yüklem

• Sokakta oynayan çocuklara bakıyordu.• Yüklem• (O):Gizli özne

• Sözde Özne: Yüklemde belirtilen yargının yapıcısı olmayan ,fakat yükleme sorulan kim ve ne sorularına karşılık gelen öğedir.

• Soruların tümü bir saatte çözüldü.• Sözde özne Yüklem• Çözme işini kimin yaptığı belli değildir.Ama yükleme “ne”

sorusunu yönelttiğimizde “soruların tümü” cevabını alırız.

• Sözde özne edilgen çatılı fiillerin yüklem olduğu cümlelerde görülür.

ÖZNE YÜKLEM UYGUNLUĞU

TEKİLLİK ÇOĞULLUK UYGUNLUĞU KİŞİLER YÖNÜNDEN UYGUNLUK

•Özne insansa;Yüklem özne arasında tekillik çoğulluk uyumu vardır.

•Özne bir insan topluluğu ise,çoğul olsa da yüklem tekil olabilir.

•Özne insan dışında bir varlıksa;çoğul olsa da yüklem tekil olur.

•Özne tekil olsa da bazen saygı amacıyla yüklem çoğul olabilir.

•Birden çok özne varsa ve cümlede “biz” anlamı varsa yüklem birinci çoğul kişi olur.

•Cümlede “siz” anlamı varsa yüklem ikinci çoğul şahıs olur.

• Hilal bütün soruları doğru cevapladı.• Özne(tekil) Yüklem(Tekil)

• Oyuncular sahneye çıktı.• Özne (çoğul) Yüklem( Tekil)

• Masalar içeri alındı.• Sözde Özne(Çoğul) Yüklem(Tekil)

• Müdür Bey sizi sordular.• Özne(Tekil) Yüklem(çoğul)

• Sen ve ben sınıfta bekleyeceğiz.• Özne(Biz) Yüklem(1.çoğul kişi)

• Sen ve Melih yarın döneceksiniz.• Özne(siz) Yüklem( 2.çoğul kişi)

NESNE…..?

• Nesne: Cümlede yüklemin bildirdiği, öznenin yaptığı işten etkilenen öğedir.

• Nesne ikiye ayrılır.1. Belirtili Nesne: Yükleme “kimi” ve “neyi”

soruları sorularak bulunur.Belirtili nesne ismin belirtme halinde bulunur.Hep birlikte sınıfı temizledik.

2. Belirtisiz Nesne: Yükleme “kim” ve “ne” soruları sorularak bulunur.Arkadaşıma doğum gününde kazak aldım.

DOLAYLI TÜMLEÇ…..?

• Dolaylı Tümleç: Cümlede yer bildiren öğedir.

• Yükleme;

Kime,kimde,kimden,nereye,nerede,nereden

vb. sorular sorularak bulunur.• Yoldan geçenler bu ilginç arabaya bakıyordu.• özne Dolaylı Tümleç Yüklem

• Çocukların sesi sınıfta çınlıyordu.• Özne D.T. Yüklem

• Sokaktan geçen insanlardan yardım istemişti.• Dolaylı Tümleç B.siz.n Yüklem

ZARF TÜMLECİ

…..?

• Zarf Tümleci: Cümlede, yüklemin anlamını durum, zaman, yer-yön, nicelik, soru yönlerinden tamamlayan öğelerdir.

• Yükleme;Nasıl, neden, niçin, niye, ne zaman, nereye,ne kadar vb. sorular sorularak bulunur.• Geç yattığı için sabah kalkamamış.• Zarf Tümleci Z.T. Yüklem

• Seninle çok eğleneceğiz.• Z.T. Z.T. Yüklem

• İhtiyar adam merdivenleri yavaş yavaş çıktı. • Özne B.li Nesne Zarf Tümleci Yüklem

“YÜKLEM, ÖZNE, DOLAYLI TÜMLEÇ,

ZARF TÜMLECİ, NESNE”

• Aşağıdaki cümlelerin öğelerini bulunuz.

• Suyun üstünde domates,salatalık, patlıcan çürükleri, boş şişeleri vardı.

• Sözü edilen kitabı okumalısın.• Mutluluk ve sevgi yalnızca gönülde yaşar.• Ben onu sınıfta görmedim.• Bu konuları hepimiz eskiden biliyorduk.• Kapının kolunu kim kırdı?• Sokakta kavga vardı.• İnsanlar düşünmeden konuşmamalı.• Oraya yıllar önce gittiğini söyledi.