Estética e filosofía da arteAlgúns conceptos básicos

Fernando López Prada

ÍndiceI. A actitude estética.II. A idea de arte.III. Valores da obra de arte.IV. Teorías da arte.V. Algunhas cuestións problemáticas.

¿É unha obra de arte? ¿Por qué?Los fusilamientos del dos de mayo.Francisco de Goya, s. XIX.

¿É unha obra de arte? ¿Por qué?Vista de Toledo.Junta de Castilla la Mancha, s. XXI.

¿É unha obra de arte? ¿Por qué?Vista de Toledo.Domenicos Teotocópulos “El Greco”, s. XVII.

Semellanzas e diferenzasJunta de Casti l la la Mancha

El Greco

I. A actitude estéticaDo grego "aísthesis" = sensación.

"Só cando un obxecto existe nas nosas vidas sen máis obxectivo que o de ser contemplado, é cando o contemplamos esteticamente"

I. A actitude estéticaA actitude estética ante un obxecto

non é:Actitude utilitaria (utilizalo para un fin externo).Actitude cognoscitiva (coñecelo).Actitude vivencial (integralo na propia vida).

¿Cales destas actitudes son estéticas?

Ver unha película.Ver unha sesión de fogos artificiais.Ver unha paisaxe.Oler un perfume.Ler unha novela.Saborear un plato.Escoitar unha canción.Tomar un baño.

Distinción entre os obxectosObxecto físico:

A película.Os fogos artificiais.A paisaxe.O fluido.O libro.Os alimentos.Os sons.A auga.

Obxecto fenoménico:As imaxes visuais e acústicas.As sensacións olfativas.As imaxes visuais e os significados.As sensacións gustativas.As imaxes acústicas.As sensacións táctiles e térmicas.

Distinción entre os sentidosOlfacto, gusto, tacto:

Menor complexidade formal do obxecto fenoménico.O obxecto fenoménico non ten carácter representacional.

Vista, oido:Maior complexidade formal do obxecto fenoménico.O obxecto fenoménico ten carácter representacional.

II. A idea de arteDo latín “ars” = grego “téchne” = habilidade, oficio, industria.Un producto da arte (artefacto) é unha modificación intencional da natureza.Na Idade Media distínguese entre “artes manuais” (oficios prácticos = artesanías) e “artes liberais” (saberes teóricos = “trivium” e “quadrivium”).

II. A idea de arteNo Renacemento as manuais e liberais considéranse “artes útiles” en contraposición ás “belas artes”.A autonomía estética da “obra de arte” é un fenómeno moderno: a obra resultante é disociable da súa xénese social, psicolóxica, relixiosa, etc.

II. A idea de arteAs belas artes producen obras de arte “sustantivas” en contraposición a obras de arte “adxectivas” (de finalidade militar, política, relixiosa, cognitiva, etc.)¿É unha obra de arte sustantiva o Pórtico da Gloria da catedral de Santiago?

¿Arte sustantiva ou arte adxectiva?Pórtico da Gloria da Catedral de Santiago de Compostela.Taller do Mestre Mateo, s. XII.

¿Arte sustantiva ou arte adxectiva?Frescos da ábside da igrexa de San Clemente de Tahull (Lérida), s. XII.

¿Arte sustantiva ou arte adxectiva?Xuizo final da Capela Sixtina de San Pedro do Vaticano.Michelangelo Buonarrotti, s. XVI.

III. Valores da obra de arteInternos ó medio:

Sensoriais: ton, brillo, cor, etc.Formais: textura e estrutura (organización das partes)

Externos ó medio:Vitais:asunto (resumo argumento), tema (motivo dominante), tese (idea que defende), efecto (sentimentos no público), etc.

IV. Teorías da arteArte como imitación da natureza (o valor da obra reside na estilización do obxecto representado).Arte como forma (os valores da obra son só os internos ó medio).Arte como expresión de sentimentos (o valor da obra reside nos sentimentos que manifesta e provoca).Arte como símbolo (o valor da obra reside na súa capacidade para evocar significados).

¿Imitación, forma, expresión ou símbolo?

San Clemente de TahullXuizo final de Miguel Anxo

¿Imitación, forma, expresión ou símbolo?

San Clemente de TahullCristo yacente de Gregorio Fernández, s. XVII

¿Imitación, forma, expresión ou símbolo?

San Clemente de Tahull Golgotha de Edvard Munch, s. XX

¿Imitación, forma, expresión ou símbolo?

Mujer que l lora de Pablo Picasso, s. XX

Templo sumergido de Urbano Lugrís, s. XX

Posicións sobre o estudio da obra de arte

Aislacionismo: Estudio da obra con independencia do seu contexto de producción.

Contextualismo: Estudio da obra en relación con:Época.Autor.Estilo. Etc.

Algunhas deficións da obra de arte

Platón, s. IV a. C.

Schiller, s. XIX.

Kandinsky, s. XX.

Tatarkiewicz, s. XX.

Unha posible definición de obra de arte

A obra de arte é aquel producto humano coas seguintes características:É unha fonte de pracer para a imaxinación.Ten unha forma satisfactoria (unidade orgánica sen monotonía nin confusión).É social e accesible.

(tomado de Dewitt H. Parker, s. XX)

Unha posible definición de obra de arte

“O que fai grande á obra de arte é que amosa aquelo que a ideoloxía oculta.”

(Theodor Adorno, s. XX)

V. Algunhas cuestións problemáticas

O xuizo estético, ¿é obxectivo ou subxectivo?¿É pracenteira a obra de arte?¿É bela a obra de arte?¿Debe a arte comprometerse moralmente?¿Debe a arte ser transgresora?¿Debe o Estado financiar actividades artísticas?¿Quen decide o que é unha obra de arte?

O xuizo estético ¿é obxectivo ou subxetivo?

¿Quen é BUBA?

¿Quen é KIKI?

O xuizo estético, ¿é obxectivo ou subxectivo?

¿Debe a arte comprometerse moralmente?

¿Quen decide o que é unha obra de arte?

Algúns calificativos para os obxectos estéticos

Fermoso, sombrío, elegante, fúnebre, cursi, claro, horrendo, sucio, recargado, pracenteiro, harmonioso, noxento, destemplado, esbelto, gracioso, groseiro, sublime, fino, godallo, agradable, vulgar, guapo, deforme, fascinante, repugnante, atractivo, etc.

Mostras de reflexión filosófica sobre a arte

PLATÓN, s. IV a. C., Fedro ou da beleza.ARISTÓTELES, s. IV a. C.,Sobre a arte poética.SAN AGUSTÍN, s. V, Sobre o belo e o apto.SAN TOMÉ, s. XIII, Sobre o belo e o bo.DESCARTES, s. XVII, Compendio de música.BURKE, s. XVIII, Investigación filosófica sobre el origen de nuestras ideas de lo sublime y la belleza.KANT, s. XVIII, Crítica da facultade de xulgar.NIETZSCHE, s. XIX, O nacemento da traxedia no espíritu da música.HAUSER, s. XX, Historia social de la literatura y del arte.LUKACS, s. XX, Contribuciones para una historia de la estética.