Dag Seierstad

Norsk EU-motstand frå 1961 til i dag

folketsa

NEIsamlagetoslo 2014

Dag Seierstad

Norsk EU-motstand frå 1961 til i dag

folketsa

NEIsamlagetoslo 2014

innhald | 5

innhald

Forord 11

kapittel 1: Kampen mot EEC-medlemskap 1960 til 1972 12

• MarsjenrundtStortinget15• EECogEFTAblirtil18• DenpartipolitiskeEEC-debatten18• Grunnlovablirendra19• Debattenomfolkerøysting22• MotstandenutanforStortinget22• DeGaullestopparbritiskmedlemskap24• Folkebevegelsenblirtil27• SUF(m-l)ogFolkebevegelsen30• KvinnermotEEC31• EF-strideniArbeidarpartiet33• Forhandlingsresultatet34• HovudlinjeneiEF-striden35• Valkvelden25.september197240• Bratteligåravogfrihandelsavtaleblirinngått45• Eitnyttpolitisklandskap46• KvabetyddeFolkebevegelsen?47• KvaslagsEF-kamphaddedetvore?47• Taptenei-sidakvardagetterpå?48• Denstorereformperioden49• Visjonpåustøgrunn51

kapittel 2: Frå frihandelsavtale til EØS 52

• DetvariEFarbeidsplassanekomifare55• Den«indre»marknadenslepperkonkurransenfri56• Reformperiodenetterfolkerøystingai197256• Einoljepolitikksomkjem«heilesamfunnettilgode»57• 1980-åra:Dennyetruapåmarknadene58• Forpostfektingar61• EF-motstandenreiserseg62• DetsentraleopplysningsutvaletiOslo63• KvaskulleNeitilEFmeinenokoom?65• Lokaleopplysningsutvaldukkaropp66• Oslo-erklæringutanryggdekningiStortinget66

©DetNorskeSamlaget2014www.samlaget.no Omslag:KristinBergJohnsenSkrift:FedraSerifBookPapir:115gArcticVolumeTrykkeri:07Gruppen,AurskogPrintedinNorway ISBN978-82-521-7812-8BokaertryktmedstøttefråNeitilEUogNorskLandbrukssamvirkeved:NorgesBondelagNorskBonde-ogSmåbrukarlagTINESANorturaSAGartnerhallenSAHonningcentralenALGenoSANorskeFelleskjøpSAFelleskjøpetRogalandAgderHOFFSANorsvinSATYRNorskSauogGeitLandkredittSA

6 | folket sa nei innhald | 7

• Syse-regjeringaovertek67• GrøntlysforreelleforhandlingarmedEF69• Senterpartietsinkampiregjeringa70• Formelleforhandlingarfråapril199070• Syse-regjeringablirsprengd71• Eckhoff-utgreiingane72• Dåriksavisaneikkjebryddeseg73• OpplysningsutvalgetblirtilNeitilEF73• NeitilEFi199175• KvinneorganiseringaiNeitilEF79• UngdommotEF81• Informasjonoginternkommunikasjon84• Nasjonalellernasjonalistisk85• NeitilEFblireinmasseorganisasjon87• NeitilEFgårtilkampmotEØS92• DetfaglegearbeidettilNeitilEF94• KulturmedbroddmotEF95• JatilEØSiHøgre,FrP,VenstreogKrF95• GroseierjatilmedlemskapiEF97• EF-motstandeniArbeidarpartietogAUF100• NeitilEØS-partia102• SametingetseierneitilEØS103• EØS-ogEF-standpunktinnanfiskeoglandbruk104• ØkologimotstandenmotEØSogEF104• EØS-debatteni1990-92107• Miljøpolitikkistrammetaumar109• Støtteregjeringaikkjebadom111• EU-traktatensomendraEFogdennorskeEØS-debatten111• EØS-debattenifagrørsla113• DåLOtilråddeEØS-avtalen114• Debattenomoljedirektivet115• BåtstafettmotEØS116• EØS-avtalenblirgodkjend120• SveitsstemteneitilEØS121• Denmestomfattandeavtalen122• SlikGrofekkdettil122• EØS-kampenerikkjeover123

Frå fylkeslaga 124

• Akershus125• Aust-Agder126• Buskerud127• Finnmark128• Hedmark129• Hordaland130• MøreogRomsdal131• Nordland132• Nord-Trøndelag133• Oppland134• Oslo135• Rogaland136• SognogFjordane137• Sør-Trøndelag138• Telemark139• Troms140• Vest-Agder141• Vestfold142• Østfold143

kapittel 3: Frå EØS-strid til EU-kamp 144

• Avtalensomkunnesplittenei-sida148• StridiNeitilEU149• AUFseiernei–Arbeidarpartietseierja153• ForhandlinganemedEUstartar154• NeitilEUi1993155• Danskeunntak–berreforDanmark158• TilpassingartilEØSogEU160• Kraftbransjen–liberalisertførEU161• Fråkonsesjonslovtilervervslovtilingenting162• Debattenomarbeidslivet163• Debattenomfrihandel165• Stortingsvaleti1993166• Nei-opposisjoneniAporganisererseg167• HøgareundertaketiArdeidarpartiet169

6 | folket sa nei innhald | 7

• Syse-regjeringaovertek67• GrøntlysforreelleforhandlingarmedEF69• Senterpartietsinkampiregjeringa70• Formelleforhandlingarfråapril199070• Syse-regjeringablirsprengd71• Eckhoff-utgreiingane72• Dåriksavisaneikkjebryddeseg73• OpplysningsutvalgetblirtilNeitilEF73• NeitilEFi199175• KvinneorganiseringaiNeitilEF79• UngdommotEF81• Informasjonoginternkommunikasjon84• Nasjonalellernasjonalistisk85• NeitilEFblireinmasseorganisasjon87• NeitilEFgårtilkampmotEØS92• DetfaglegearbeidettilNeitilEF94• KulturmedbroddmotEF95• JatilEØSiHøgre,FrP,VenstreogKrF95• GroseierjatilmedlemskapiEF97• EF-motstandeniArbeidarpartietogAUF100• NeitilEØS-partia102• SametingetseierneitilEØS103• EØS-ogEF-standpunktinnanfiskeoglandbruk104• ØkologimotstandenmotEØSogEF104• EØS-debatteni1990-92107• Miljøpolitikkistrammetaumar109• Støtteregjeringaikkjebadom111• EU-traktatensomendraEFogdennorskeEØS-debatten111• EØS-debattenifagrørsla113• DåLOtilråddeEØS-avtalen114• Debattenomoljedirektivet115• BåtstafettmotEØS116• EØS-avtalenblirgodkjend120• SveitsstemteneitilEØS121• Denmestomfattandeavtalen122• SlikGrofekkdettil122• EØS-kampenerikkjeover123

Frå fylkeslaga 124

• Akershus125• Aust-Agder126• Buskerud127• Finnmark128• Hedmark129• Hordaland130• MøreogRomsdal131• Nordland132• Nord-Trøndelag133• Oppland134• Oslo135• Rogaland136• SognogFjordane137• Sør-Trøndelag138• Telemark139• Troms140• Vest-Agder141• Vestfold142• Østfold143

kapittel 3: Frå EØS-strid til EU-kamp 144

• Avtalensomkunnesplittenei-sida148• StridiNeitilEU149• AUFseiernei–Arbeidarpartietseierja153• ForhandlinganemedEUstartar154• NeitilEUi1993155• Danskeunntak–berreforDanmark158• TilpassingartilEØSogEU160• Kraftbransjen–liberalisertførEU161• Fråkonsesjonslovtilervervslovtilingenting162• Debattenomarbeidslivet163• Debattenomfrihandel165• Stortingsvaleti1993166• Nei-opposisjoneniAporganisererseg167• HøgareundertaketiArdeidarpartiet169

8 | folket sa nei innhald | 9

• NeitilEUsamlarseg171• KvahaddeEUåtilby?172• Forhandlingarommedlemskap173• NHOskjerpartonen176• Litabokogstortløft180• Forhandlingsresultatetforfisk181• Forhandlingsresultatetforlandbruket183• Forhandlingsresultatetpåmiljøfeltet185• MiljødebattenommedlemskapiEU187• Domino-vedtaket190• Skremslenestartar191• NHOseierjatilmedlemskap192

kapittel 4: Den avgjerande hausten 194

• KampanjestartiTrondheim197• Kamporganisasjonen197• KristenNygaard198• Menneskeogmillionar201• Ja-partimednei-side204• MotmeldingatilNeitilEU205• Samordningpånei-sida208• Detveljaraneikkjemåttevite215• DåLOsanei215• Ja-sidaskjerparkampen220• «100000arbeidsplassarifare»224• Skremslenedeisistevekene225• Fareforvelferda226• Svenskegrensasomhandledisk226• Innforåpåverke228• KvinnekampenomEU230• Aksjonframmøte233• Ungdommenslårtil233• IkkeDyttNytt236• Svenskanesaja237• Vistårhanav!Tromsø14.november238• StjernemarsjeniOslo19.november245

• Steilefrontarsisteveka249• Denstorefinalen252• Kvenstemtekva?258

kapittel 5: Etter 1994: både tvang og handlefridom 263

• Ikkjenokonblåmandag265• 100000arbeidsplassar?266• AngeriNHO266• EØS-avtalenaldriifarelikevel?267• Økonomiskkriseogorganisasjonsstrid268• OrganisasjonenNeitilEU270• UtfordringanekomfråBrussel273• Veterinæravtalen275• Schengen-avtalen276• HandlefridommenutanforEU277• Landsmøtethausten1997278• Ja-fleirtalognei-opprusting281• EUblirutvida285• MeiraktivEØS-debatt289• EndelegeinverkelegEØS-debatt292• HeldEU-kampenfram?292• Sigerogtap293• ØkonomikrisagirEU-motstandaranerett293• Hjelpsomkanhjelpe?296• HandlefridommenutanforEØS297• Meklarrollanårstormaktererinhabile300• Detmestverdifulle:Tale-ogforslagsretteniverdssamfunnet300• Samhaldssamfunnellermarknadssamfunn?302

Etterord 306

Bildeliste 308

Person- og stadnamnregister 309

8 | folket sa nei innhald | 9

• NeitilEUsamlarseg171• KvahaddeEUåtilby?172• Forhandlingarommedlemskap173• NHOskjerpartonen176• Litabokogstortløft180• Forhandlingsresultatetforfisk181• Forhandlingsresultatetforlandbruket183• Forhandlingsresultatetpåmiljøfeltet185• MiljødebattenommedlemskapiEU187• Domino-vedtaket190• Skremslenestartar191• NHOseierjatilmedlemskap192

kapittel 4: Den avgjerande hausten 194

• KampanjestartiTrondheim197• Kamporganisasjonen197• KristenNygaard198• Menneskeogmillionar201• Ja-partimednei-side204• MotmeldingatilNeitilEU205• Samordningpånei-sida208• Detveljaraneikkjemåttevite215• DåLOsanei215• Ja-sidaskjerparkampen220• «100000arbeidsplassarifare»224• Skremslenedeisistevekene225• Fareforvelferda226• Svenskegrensasomhandledisk226• Innforåpåverke228• KvinnekampenomEU230• Aksjonframmøte233• Ungdommenslårtil233• IkkeDyttNytt236• Svenskanesaja237• Vistårhanav!Tromsø14.november238• StjernemarsjeniOslo19.november245

• Steilefrontarsisteveka249• Denstorefinalen252• Kvenstemtekva?258

kapittel 5: Etter 1994: både tvang og handlefridom 263

• Ikkjenokonblåmandag265• 100000arbeidsplassar?266• AngeriNHO266• EØS-avtalenaldriifarelikevel?267• Økonomiskkriseogorganisasjonsstrid268• OrganisasjonenNeitilEU270• UtfordringanekomfråBrussel273• Veterinæravtalen275• Schengen-avtalen276• HandlefridommenutanforEU277• Landsmøtethausten1997278• Ja-fleirtalognei-opprusting281• EUblirutvida285• MeiraktivEØS-debatt289• EndelegeinverkelegEØS-debatt292• HeldEU-kampenfram?292• Sigerogtap293• ØkonomikrisagirEU-motstandaranerett293• Hjelpsomkanhjelpe?296• HandlefridommenutanforEØS297• Meklarrollanårstormaktererinhabile300• Detmestverdifulle:Tale-ogforslagsretteniverdssamfunnet300• Samhaldssamfunnellermarknadssamfunn?302

Etterord 306

Bildeliste 308

Person- og stadnamnregister 309

2014eretekstraordinærtår–bådegrunnlovs-jubileum forNorge og 20-års jubileum fornei-seiereni1994.Etdobbeltjubileumforosssomharfolkestyretognasjonalsjølstendighetsomsentraleverdier.

Hvapasservelbedredetteåretennågjørenoeheltekstraordinært–nemligågiuteiju-bileumsbokomnei-kampenshistorieiNorge,fra60-tallet til idag?Detteergjortmuligtakket være en rekke personer og organer, iogutaforNeitilEU.FylkeslagaiNeitilEU,NorskLandbrukssamvirkeoglandbruksorgani-sasjoneneharværtdeviktigsteøkonomiskestøttespillerne.Kjell-ErikKallsetharledetbok-komiteen,ogKristineMollø-Christensenharledetbildegruppa.Beggeharjobbaiflereårmedjubileumsboka.Stortakktilalle!

NorskLandbrukssamvirkeoglandbruks-organisasjoneneer,ogharvært,enavNeitilEUsviktigstepartnere.I1994gavsamvirkeor-ganisasjonene betydelig politisk og økonom-iskstøttetilnei-kampen.NorskLandbruks-samvirkeserverdienavåproduserematihelelandetogåståutaforEU.Ogsåidetteprosjek-tetgikklandbruketinnogstøttaossøkonom-isk,ogviersværttakknemligefordet.

Énmannmåtakkessærskilt,nemligfor-fatterensjøl,DagSeierstad.Ikkebarefordihanharhatthovedansvaretforåskriveselveboka,menfordihanharværtenavdrivkref-tenebakbokprosjektetiflereår.Dagharenutroligkapasitetogenheltegenformidlings-evne.

Detsieregentligendelommaktforholdi Norge at EU-kampens historie ikke alt er

skrevetavandre.Hvaerdetmeddennesakensomgjørdensåbetent?EU-sakenerendaikkeavgjort,påtrossavnei-flertallitofolkeav-stemningerogidagmassivoppslutningomnei-sida.EU-spørsmålethandlernåsomi1972og1994omsuverenitetoghandlefrihetvs.til-pasningogunderkastelse.FørstogfremstomEØS-avtalen,sombrukesavja-sidatilå«flytteNorgenærmereBrussel»,somEU/EØS-stats-rådHelgesenharsagtdet.NeitilEUharall-tidværtmotEØSogønskeråerstatteavtalenmedenmodernetosidighandelsavtalemedEU,basertpålikeverdogrespekt.Slikkanvigjenvinnevårnasjonale suverenitetogvårtfolkestyre.

Dennehistoriebokagirverdifullkunnskapomhvordan«detstorekunneskje»–atfolkefler-tallettogangerkunnevinneoverelitenhertillands.Vanligefolkerheltene.

NeitilEUharmeddennebokatattansvaretforåfylleetstorthullivårpolitiskehistorie.Detfortjenervianerkjennelsefor.Atbokanokvilskapedebatt,erenannensak:NeitilEUhyllerdemokratiet,ogdamåviogsåværegladeformeningsbryting.

Foregendelviljegsiatdetharværtutroligspennendeåfåværeendelavdennehistoria,de10sisteårenesomlederavdenunikeorga-nisasjonenNeitilEU.«Merketdetstendommannenhanstupe»,somdetdramatiskheterivåregensaga.DennebokaviloverlevealleNei tilEU-ledere,ogdenpekerframoverpåhvordannyekamperskalvinnes.Fordetmåde,omNorgefortsattskalværeet«fritt,sjøl-stendig,udeleligoguavhendeligrike».

oslo, august 2014

Heming Olaussen

FORORD

2014eretekstraordinærtår–bådegrunnlovs-jubileum forNorge og 20-års jubileum fornei-seiereni1994.Etdobbeltjubileumforosssomharfolkestyretognasjonalsjølstendighetsomsentraleverdier.

Hvapasservelbedredetteåretennågjørenoeheltekstraordinært–nemligågiuteiju-bileumsbokomnei-kampenshistorieiNorge,fra60-tallet til idag?Detteergjortmuligtakket være en rekke personer og organer, iogutaforNeitilEU.FylkeslagaiNeitilEU,NorskLandbrukssamvirkeoglandbruksorgani-sasjoneneharværtdeviktigsteøkonomiskestøttespillerne.Kjell-ErikKallsetharledetbok-komiteen,ogKristineMollø-Christensenharledetbildegruppa.Beggeharjobbaiflereårmedjubileumsboka.Stortakktilalle!

NorskLandbrukssamvirkeoglandbruks-organisasjoneneer,ogharvært,enavNeitilEUsviktigstepartnere.I1994gavsamvirkeor-ganisasjonene betydelig politisk og økonom-iskstøttetilnei-kampen.NorskLandbruks-samvirkeserverdienavåproduserematihelelandetogåståutaforEU.Ogsåidetteprosjek-tetgikklandbruketinnogstøttaossøkonom-isk,ogviersværttakknemligefordet.

Énmannmåtakkessærskilt,nemligfor-fatterensjøl,DagSeierstad.Ikkebarefordihanharhatthovedansvaretforåskriveselveboka,menfordihanharværtenavdrivkref-tenebakbokprosjektetiflereår.Dagharenutroligkapasitetogenheltegenformidlings-evne.

Detsieregentligendelommaktforholdi Norge at EU-kampens historie ikke alt er

skrevetavandre.Hvaerdetmeddennesakensomgjørdensåbetent?EU-sakenerendaikkeavgjort,påtrossavnei-flertallitofolkeav-stemningerogidagmassivoppslutningomnei-sida.EU-spørsmålethandlernåsomi1972og1994omsuverenitetoghandlefrihetvs.til-pasningogunderkastelse.FørstogfremstomEØS-avtalen,sombrukesavja-sidatilå«flytteNorgenærmereBrussel»,somEU/EØS-stats-rådHelgesenharsagtdet.NeitilEUharall-tidværtmotEØSogønskeråerstatteavtalenmedenmodernetosidighandelsavtalemedEU,basertpålikeverdogrespekt.Slikkanvigjenvinnevårnasjonale suverenitetogvårtfolkestyre.

Dennehistoriebokagirverdifullkunnskapomhvordan«detstorekunneskje»–atfolkefler-tallettogangerkunnevinneoverelitenhertillands.Vanligefolkerheltene.

NeitilEUharmeddennebokatattansvaretforåfylleetstorthullivårpolitiskehistorie.Detfortjenervianerkjennelsefor.Atbokanokvilskapedebatt,erenannensak:NeitilEUhyllerdemokratiet,ogdamåviogsåværegladeformeningsbryting.

Foregendelviljegsiatdetharværtutroligspennendeåfåværeendelavdennehistoria,de10sisteårenesomlederavdenunikeorga-nisasjonenNeitilEU.«Merketdetstendommannenhanstupe»,somdetdramatiskheterivåregensaga.DennebokaviloverlevealleNei tilEU-ledere,ogdenpekerframoverpåhvordannyekamperskalvinnes.Fordetmåde,omNorgefortsattskalværeet«fritt,sjøl-stendig,udeleligoguavhendeligrike».

oslo, august 2014

Heming Olaussen

FORORD

Kampen mot

eeC-medlemsKap

1960 til 1972

1

Kampen mot

eeC-medlemsKap

1960 til 1972

1

kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 15

Marsjen rundt StortingetVi var mange tusen samla på stortorget i oslo. det var tysdag 6. mars 1962, og klokka nær-ma seg fem om ettermiddagen – dei fleste kom rett frå jobb. det var mest menn i lengre frakkar enn dei som er gjengs i dag – alvorlege menn. slik verka det i alle fall for oss studen-tar. Vi var få, det var først i 1970-åra studenta-ne skulle prege dei store demonstrasjonane. ein lastebil var køyrd fram og stod litt på skrå i det eine hjørnet av torget. Frå lasteplanet blei vi helste velkommen med nokre appellar før dagens hovudtalar, Karl evang, fekk mikro-fonen. stemma hans kjende vi frå radiode-battar – han var helsedirektøren, arbeidarparti-mannen og den tidlegare motdagisten som ikkje var lett å skubbe seg på. denne kvelden dreidde det seg om den såkalla «Fellesmarkna-den». om noreg burde melde seg inn i denne marknaden, som bestod av seks land på konti-nentet: Belgia, Frankrike, italia, luxemburg, nederland og Vest-tyskland. Karl evang var ikkje i tvil, det var han sjel-dan, og vi som høyrde på, blei også stadig sikrare i vår sak. denne «Fellesmarknaden» måtte vi halde oss unna. etter møtet gjekk vi i samla tog inn på Karl Johan i retning stortin-

get og bøygde av rundt eidsvolls plass medan vi ropte «spør folket!». toget var akkurat så langt at då starten på toget nådde tilbake til Karl Johan på baksida av stortinget, var slutten av toget nådd fram akkurat dit. dermed beit toget seg sjølv i halen og heldt fram med å gå rundt stortingsbygnin-gen – som tordenskjolds soldatar. Kor mange rundar gjekk vi? Vi rakk i alle fall å rope oss håse om at stortinget måtte «spørje folket» før det blei teke noka avgjerd om norsk medlemskap i «Fellesmarknaden». For vi visste at på stortinget var det inga hjelp å hente. der var det eit overveldande fleirtal for Fellesmarknaden. men i folket? det var «de 143» som hadde kalla inn til møtet og protesttoget rundt stortinget. dette var ei gruppe enkeltpersonar, dei fleste sokna til venstresida i arbeidarrørsla, og mange var medlemmer av arbeidarpartiet. Hausten 1961 hadde dei gått saman om å stifte «aksjon mot medlemskap i Fellesmarkedet – de 143», og året etter blei gruppa landskjend med eit opprop i mange aviser 3. januar 1962. dei fekk også oppretta eit arbeidsutval og fylkesutval i dei fleste fylka.

Det var «De 143» som tok initiativet til demonstrasjonen mot

Fellesmarkedet 6. mars 1962 i samband med at Stortinget

skulle ta stilling til ein ny grunnlovsparagraf, paragraf 93.

Frå annonsering av demonstrasjonen på Stortingets plass

litt tidlegare på dagen (t.v.), og frå sjølve demonstrasjonen

på Stortorget (t.h.).

kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 15

Marsjen rundt StortingetVi var mange tusen samla på stortorget i oslo. det var tysdag 6. mars 1962, og klokka nær-ma seg fem om ettermiddagen – dei fleste kom rett frå jobb. det var mest menn i lengre frakkar enn dei som er gjengs i dag – alvorlege menn. slik verka det i alle fall for oss studen-tar. Vi var få, det var først i 1970-åra studenta-ne skulle prege dei store demonstrasjonane. ein lastebil var køyrd fram og stod litt på skrå i det eine hjørnet av torget. Frå lasteplanet blei vi helste velkommen med nokre appellar før dagens hovudtalar, Karl evang, fekk mikro-fonen. stemma hans kjende vi frå radiode-battar – han var helsedirektøren, arbeidarparti-mannen og den tidlegare motdagisten som ikkje var lett å skubbe seg på. denne kvelden dreidde det seg om den såkalla «Fellesmarkna-den». om noreg burde melde seg inn i denne marknaden, som bestod av seks land på konti-nentet: Belgia, Frankrike, italia, luxemburg, nederland og Vest-tyskland. Karl evang var ikkje i tvil, det var han sjel-dan, og vi som høyrde på, blei også stadig sikrare i vår sak. denne «Fellesmarknaden» måtte vi halde oss unna. etter møtet gjekk vi i samla tog inn på Karl Johan i retning stortin-

get og bøygde av rundt eidsvolls plass medan vi ropte «spør folket!». toget var akkurat så langt at då starten på toget nådde tilbake til Karl Johan på baksida av stortinget, var slutten av toget nådd fram akkurat dit. dermed beit toget seg sjølv i halen og heldt fram med å gå rundt stortingsbygnin-gen – som tordenskjolds soldatar. Kor mange rundar gjekk vi? Vi rakk i alle fall å rope oss håse om at stortinget måtte «spørje folket» før det blei teke noka avgjerd om norsk medlemskap i «Fellesmarknaden». For vi visste at på stortinget var det inga hjelp å hente. der var det eit overveldande fleirtal for Fellesmarknaden. men i folket? det var «de 143» som hadde kalla inn til møtet og protesttoget rundt stortinget. dette var ei gruppe enkeltpersonar, dei fleste sokna til venstresida i arbeidarrørsla, og mange var medlemmer av arbeidarpartiet. Hausten 1961 hadde dei gått saman om å stifte «aksjon mot medlemskap i Fellesmarkedet – de 143», og året etter blei gruppa landskjend med eit opprop i mange aviser 3. januar 1962. dei fekk også oppretta eit arbeidsutval og fylkesutval i dei fleste fylka.

Det var «De 143» som tok initiativet til demonstrasjonen mot

Fellesmarkedet 6. mars 1962 i samband med at Stortinget

skulle ta stilling til ein ny grunnlovsparagraf, paragraf 93.

Frå annonsering av demonstrasjonen på Stortingets plass

litt tidlegare på dagen (t.v.), og frå sjølve demonstrasjonen

på Stortorget (t.h.).

kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 17

Til norske kvinner og menndyp uro har bredt seg i vide kretser av det norske folk ved tanken på tilslutning til den nye vest-europeiske union som kalles Fellesmarkedet. sterke krefter i vårt land arbeider for dyptgripende forandringer i vår grunnlov, forandringer som vil føre til oppgivelse av norges selvstendighet og suverenitet for et formål som er særdeles tvilsomt. dette truer med å splitte det norske folk. Ved de store avgjørelser i vårt lands historie i 1814, 1905 og 1940 sto et samlet folk bak beslutningene. disse avgjørelser danner grunnlaget for landets sosiale, øko-nomiske og kulturelle fremgang i nyere tid og det forplikter vår generasjon til å føre linjen videre.

med sterke bånd er vi knyttet til europeisk kultur. Her har vi både gitt og hentet. men europa er to ting. det finnes et europa som har inspirert vårt frihetsverk, vårt demokrati og vår grunnlov. men det finnes også et europa som er ansvarlig for erobringskriger, kolonivelde og undertrykkelse, økonomisk og sosialt. det er en stor fare for at det er den siste av disse strømningene vi vil bli trukket inn i hvis vi slutter oss til Fellesmarkedet. norge må ikke la seg binde ved en uoppsigelig trak-tat til en blokkpolitikk som vedlikeholder den økonomiske og militære spenning i verden og setter et skille mellom europa og utviklingslandene.

det er foreslått å ta mer eller mindre avgjørende skritt i denne skjebnesvangre sa-ken i løpet av våren 1962. det må ikke skje. saken ble av de store partiene holdt utenfor de spørsmålene velgerne skulle ta standpunkt til ved siste stortingsvalg. det sittende storting har ikke folkets mandat til å oppgi norges suverenitet og na-sjonale selvstendighet for et formål som dette, eller til å føre forhandlinger på et slikt grunnlag.

Vi oppfordrer alle, hver i sin krets – uansett parti eller politisk oppfatning – til å organisere seg med sikte på inngående drøftelse og til å gi uttrykk for sin oppfat-ning.

ingen forhandlinger om medlemskap i Fellesmarkedet.ingen form for forhandlinger som innebærer noen oppgivelse av vår suverenitet.

oslo, den 16. desember 1961

Aksjon mot medlemskap i Fellesmarkedet

kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 17

Til norske kvinner og menndyp uro har bredt seg i vide kretser av det norske folk ved tanken på tilslutning til den nye vest-europeiske union som kalles Fellesmarkedet. sterke krefter i vårt land arbeider for dyptgripende forandringer i vår grunnlov, forandringer som vil føre til oppgivelse av norges selvstendighet og suverenitet for et formål som er særdeles tvilsomt. dette truer med å splitte det norske folk. Ved de store avgjørelser i vårt lands historie i 1814, 1905 og 1940 sto et samlet folk bak beslutningene. disse avgjørelser danner grunnlaget for landets sosiale, øko-nomiske og kulturelle fremgang i nyere tid og det forplikter vår generasjon til å føre linjen videre.

med sterke bånd er vi knyttet til europeisk kultur. Her har vi både gitt og hentet. men europa er to ting. det finnes et europa som har inspirert vårt frihetsverk, vårt demokrati og vår grunnlov. men det finnes også et europa som er ansvarlig for erobringskriger, kolonivelde og undertrykkelse, økonomisk og sosialt. det er en stor fare for at det er den siste av disse strømningene vi vil bli trukket inn i hvis vi slutter oss til Fellesmarkedet. norge må ikke la seg binde ved en uoppsigelig trak-tat til en blokkpolitikk som vedlikeholder den økonomiske og militære spenning i verden og setter et skille mellom europa og utviklingslandene.

det er foreslått å ta mer eller mindre avgjørende skritt i denne skjebnesvangre sa-ken i løpet av våren 1962. det må ikke skje. saken ble av de store partiene holdt utenfor de spørsmålene velgerne skulle ta standpunkt til ved siste stortingsvalg. det sittende storting har ikke folkets mandat til å oppgi norges suverenitet og na-sjonale selvstendighet for et formål som dette, eller til å føre forhandlinger på et slikt grunnlag.

Vi oppfordrer alle, hver i sin krets – uansett parti eller politisk oppfatning – til å organisere seg med sikte på inngående drøftelse og til å gi uttrykk for sin oppfat-ning.

ingen forhandlinger om medlemskap i Fellesmarkedet.ingen form for forhandlinger som innebærer noen oppgivelse av vår suverenitet.

oslo, den 16. desember 1961

Aksjon mot medlemskap i Fellesmarkedet

18 | folket sa nei kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 19

slik kan ein kanskje seie at protesten 6. mars 1962 varsla om det mønsteret som skulle kom-me til å prege norsk debatt om tilknyting til eF/eU dei påfølgjande tretti åra: utanompar-lamentarisk mobilisering mot eF/eU-vennle-ge stortingsfleirtal og elitar.

EEC og EFTA blir tilGrunnlaget for «Fellesmarknaden» eller «The european economic Community» (eeC) var Romatraktaten, inngått 25. mars 1957 mellom Belgia, nederland, luxemburg, Frankrike, italia og Vest-tyskland. traktaten gjekk ut på å opprette ein tollunion mellom desse landa med like tollsatsar utetter og ein felles politikk innetter når det gjaldt handel, transport og konkurranse. det overordna målet var å eta-blere ein større marknad der varer, tenester, kapital og personar kunne passere fritt over grensene. traktaten tredde i kraft 1. januar 1958, og i løpet av få år blei tollsatsane i unionen trappa ned til null både for industri- og landbruksva-rer. på den måten blei eeC ein felles marknad for industri- og landbruksvarer for medlems-landa og blei derfor ofte kalla «Fellesmarkna-den» (The Common market). og dei seks med-lemslanda blei gjerne omtalte som «dei indre seks» – i motsetning til «dei ytre sju», som seinare gjekk inn i frihandelsområdet eFta: danmark, noreg, portugal, storbritannia, sveits, sverige og austerrike. i tillegg til fri flyt av varer, tenester, ka-pital og personar – betre kjend som dei fire fridommane – tok eeC også mål av seg til å utvikle ein felles politikk på område som land-bruk og fiskeri. og etter kvart også på andre område. desse utsiktene til ein tettare integrasjon mellom dei seks medlemslanda i eeC kom til å bekymre britane, som ikkje ville inn i eit

overnasjonalt samarbeid der dei kunne bli røysta ned. derfor tok den britiske regjeringa initiativet til å samle andre europeiske land i eit frihandelsområde, og i 1960 blei eFta (det europeiske frihandelsforbundet) etablert som eit alternativ til eeC. eFta la opp til eit langt mindre omfattan-de samarbeid enn eeC. Frihandelen var av-grensa til industrivarer mellom medlemssta-tane, og samanslutninga var, i motsetning til eeC, ikkje ein tollunion. medlemsstatane be-stemte sjølv tollsatsane sine mot tredjeland. etter kvart blei frihandelen i eFta utvida til også å gjelde fisk, men ikkje landbruksvarer. men det viktigaste var at eFta aldri la opp til felles politikk, utover den gjensidige frihan-delen, og derfor heller ikkje hadde bruk for eit felles, overnasjonalt avgjerdsorgan slik eeC hadde. alt frå starten i 1960 gjekk noreg inn som

medlem av eFta saman med danmark, por-tugal, storbritannia, sveits, sverige og aus-terrike. dette skjedde utan nokon omfattande politisk debatt sjølv om delar av heimeindus-trien kunne komme i vanskar når utanland-ske varer fekk billigare innpass i landet. Frå næringslivet kom det derfor krav om skatte-lette for å sikre konkurranseevna, medan lo kravde ein aktiv sysselsetjingspolitikk.

Den partipolitiske EEC-debattenalt våren 1961 blei klart at eFta-landa storbri-tannia og danmark ville søkje medlemskap i eeC, og at eFta kunne rakne. dermed blei spørsmålet om også noreg skulle søkje med-lemskap aktuelt. særleg i næringslivet og blant norske politikarar var ein positiv til dette. i senterpartiet og ein del andre miljø blei det argumentert med at noreg – i alle fall i første omgang – heller burde søkje om «as-sosiering» til eeC. det var uklart kva assosi-

ering skulle innebere, utover at det måtte bli avklart gjennom forhandlingar med eeC. dei som avviste både full medlemskap og assosi-ering, argumenterte for at det noreg trong, var ein handelsavtale med eeC. i juni 1961 diskuterte stortinget kva for-hold noreg skulle ha til eeC i framtida. Ut-over dette var det liten debatt om eeC blant partia, og eeC var heller ikkje tema i samband med stortingsvalet i september same år. Bort-sett frå emil løvlien frå nKp var det ingen av partia på stortinget som tok opp spørsmålet i valkampen, sjølv om sosialistisk Folkeparti (sF) – som blei stifta i mai 1961 – gjekk imot eeC-medlemskap både i partiprogrammet og i valkampen. Ved stortingsvalet same året fekk arbei-darpartiet nesten førtisju prosent av stemme-ne og 74 plassar på stortinget. saman med to representantar frå nykommaren sosialistisk Folkeparti, som stilte lister i seks fylke, gav det parlamentarisk grunnlag for ei regjering frå arbeidarpartiet. dette var då første gong etter 1945 at arbeidarpartiet ikkje hadde fleir-tal på stortinget. ein snau månad etter valet la den nye ap-regjeringa fram ei stortingsmelding om noreg sitt forhold til eeC, st.meld. nr. 15 (1961–1962), men utan å varsle noko stand-punkt til eeC-medlemskap. i oktober 1961 gjekk stortingsgruppa sam-røystes inn for medlemskap i eeC. Venstre følgde etter i januar 1962 då landsrådet i partiet med stort fleirtal valde å gå inn for eeC-medlemskap. i slutten av november 1961 vedtok sentral-styret i arbeidarpartiet å sende eeC-spørs-målet ut på høyring i partiet basert på heftet «norge og det europeiske Økonomiske Fel-lesskap.» der kunne ein lese: «Velger vi å stå helt utenfor, er det alt i alt ingen tvil om at det vil bety vesentlig lavere veksttempo med store følger for vår levestandard og særlig for

de tilbakeliggende distrikter.» landsstyret i arbeidarpartiet oppsummerte då også høy-ringa med eit klart ja-vedtak i februar 1962. i november 1961 hadde lo-sekretariatet, det øvste avgjerdsorganet til lo mellom dei halvårlege representantskapsmøta, vedteke å gå inn for forhandlingar med eeC. Berre ein av medlemmene stemte for assosiering. på grasrota i fagrørsla var skepsisen større. i mars 1962 la regjeringa fram ei stortings-melding, st.meld. nr. 67 (1961–1962), som gjekk inn for å søkje medlemskap i eeC, og i april vedtok stortinget med stort fleirtal (113–37) å starte forhandlingar med eeC om dette. dei som stemte mot, var 15 representantar frå senterpartiet, 11 frå arbeidarpartiet, 7 frå Kristeleg Folkeparti, 2 frå Venstre og dei 2 representantane frå sosialistisk Folkeparti. eit forslag om assosiering blei avvist med 112 mot 38 stemmer, og eit forslag om å basere forholdet til eeC på ein handelsavtale fekk berre tilslutning frå dei 2 representantane frå sosialistisk Folkeparti.

Grunnlova blir endraetter kvart blei partia på stortinget samde om at den norske grunnlova måtte endrast dersom noreg skulle gå inn som medlem i eeC. ifølgje Grunnlova kunne ikkje noreg overføre suvere-nitet til instansar utanfor landet. medlemskap i eeC kunne altså berre komme i stand dersom Grunnlova blei endra. eit framlegg om å endre Grunnlova måtte setjast fram minst eitt år før eit stortingsval slik at veljarane visste om det. det nyvalde stortinget kunne så endre Grunn-lova om det var 2/3 fleirtal for det. mange såg dette som ein tungvint veg å gå for å få noreg inn i eeC. sidan det ikkje var fremja noko slikt forslag til endring av Grunnlova før stortingsvalet i 1961, var det tidlegast høve til å få noreg inn i eeC etter

18 | folket sa nei kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 19

slik kan ein kanskje seie at protesten 6. mars 1962 varsla om det mønsteret som skulle kom-me til å prege norsk debatt om tilknyting til eF/eU dei påfølgjande tretti åra: utanompar-lamentarisk mobilisering mot eF/eU-vennle-ge stortingsfleirtal og elitar.

EEC og EFTA blir tilGrunnlaget for «Fellesmarknaden» eller «The european economic Community» (eeC) var Romatraktaten, inngått 25. mars 1957 mellom Belgia, nederland, luxemburg, Frankrike, italia og Vest-tyskland. traktaten gjekk ut på å opprette ein tollunion mellom desse landa med like tollsatsar utetter og ein felles politikk innetter når det gjaldt handel, transport og konkurranse. det overordna målet var å eta-blere ein større marknad der varer, tenester, kapital og personar kunne passere fritt over grensene. traktaten tredde i kraft 1. januar 1958, og i løpet av få år blei tollsatsane i unionen trappa ned til null både for industri- og landbruksva-rer. på den måten blei eeC ein felles marknad for industri- og landbruksvarer for medlems-landa og blei derfor ofte kalla «Fellesmarkna-den» (The Common market). og dei seks med-lemslanda blei gjerne omtalte som «dei indre seks» – i motsetning til «dei ytre sju», som seinare gjekk inn i frihandelsområdet eFta: danmark, noreg, portugal, storbritannia, sveits, sverige og austerrike. i tillegg til fri flyt av varer, tenester, ka-pital og personar – betre kjend som dei fire fridommane – tok eeC også mål av seg til å utvikle ein felles politikk på område som land-bruk og fiskeri. og etter kvart også på andre område. desse utsiktene til ein tettare integrasjon mellom dei seks medlemslanda i eeC kom til å bekymre britane, som ikkje ville inn i eit

overnasjonalt samarbeid der dei kunne bli røysta ned. derfor tok den britiske regjeringa initiativet til å samle andre europeiske land i eit frihandelsområde, og i 1960 blei eFta (det europeiske frihandelsforbundet) etablert som eit alternativ til eeC. eFta la opp til eit langt mindre omfattan-de samarbeid enn eeC. Frihandelen var av-grensa til industrivarer mellom medlemssta-tane, og samanslutninga var, i motsetning til eeC, ikkje ein tollunion. medlemsstatane be-stemte sjølv tollsatsane sine mot tredjeland. etter kvart blei frihandelen i eFta utvida til også å gjelde fisk, men ikkje landbruksvarer. men det viktigaste var at eFta aldri la opp til felles politikk, utover den gjensidige frihan-delen, og derfor heller ikkje hadde bruk for eit felles, overnasjonalt avgjerdsorgan slik eeC hadde. alt frå starten i 1960 gjekk noreg inn som

medlem av eFta saman med danmark, por-tugal, storbritannia, sveits, sverige og aus-terrike. dette skjedde utan nokon omfattande politisk debatt sjølv om delar av heimeindus-trien kunne komme i vanskar når utanland-ske varer fekk billigare innpass i landet. Frå næringslivet kom det derfor krav om skatte-lette for å sikre konkurranseevna, medan lo kravde ein aktiv sysselsetjingspolitikk.

Den partipolitiske EEC-debattenalt våren 1961 blei klart at eFta-landa storbri-tannia og danmark ville søkje medlemskap i eeC, og at eFta kunne rakne. dermed blei spørsmålet om også noreg skulle søkje med-lemskap aktuelt. særleg i næringslivet og blant norske politikarar var ein positiv til dette. i senterpartiet og ein del andre miljø blei det argumentert med at noreg – i alle fall i første omgang – heller burde søkje om «as-sosiering» til eeC. det var uklart kva assosi-

ering skulle innebere, utover at det måtte bli avklart gjennom forhandlingar med eeC. dei som avviste både full medlemskap og assosi-ering, argumenterte for at det noreg trong, var ein handelsavtale med eeC. i juni 1961 diskuterte stortinget kva for-hold noreg skulle ha til eeC i framtida. Ut-over dette var det liten debatt om eeC blant partia, og eeC var heller ikkje tema i samband med stortingsvalet i september same år. Bort-sett frå emil løvlien frå nKp var det ingen av partia på stortinget som tok opp spørsmålet i valkampen, sjølv om sosialistisk Folkeparti (sF) – som blei stifta i mai 1961 – gjekk imot eeC-medlemskap både i partiprogrammet og i valkampen. Ved stortingsvalet same året fekk arbei-darpartiet nesten førtisju prosent av stemme-ne og 74 plassar på stortinget. saman med to representantar frå nykommaren sosialistisk Folkeparti, som stilte lister i seks fylke, gav det parlamentarisk grunnlag for ei regjering frå arbeidarpartiet. dette var då første gong etter 1945 at arbeidarpartiet ikkje hadde fleir-tal på stortinget. ein snau månad etter valet la den nye ap-regjeringa fram ei stortingsmelding om noreg sitt forhold til eeC, st.meld. nr. 15 (1961–1962), men utan å varsle noko stand-punkt til eeC-medlemskap. i oktober 1961 gjekk stortingsgruppa sam-røystes inn for medlemskap i eeC. Venstre følgde etter i januar 1962 då landsrådet i partiet med stort fleirtal valde å gå inn for eeC-medlemskap. i slutten av november 1961 vedtok sentral-styret i arbeidarpartiet å sende eeC-spørs-målet ut på høyring i partiet basert på heftet «norge og det europeiske Økonomiske Fel-lesskap.» der kunne ein lese: «Velger vi å stå helt utenfor, er det alt i alt ingen tvil om at det vil bety vesentlig lavere veksttempo med store følger for vår levestandard og særlig for

de tilbakeliggende distrikter.» landsstyret i arbeidarpartiet oppsummerte då også høy-ringa med eit klart ja-vedtak i februar 1962. i november 1961 hadde lo-sekretariatet, det øvste avgjerdsorganet til lo mellom dei halvårlege representantskapsmøta, vedteke å gå inn for forhandlingar med eeC. Berre ein av medlemmene stemte for assosiering. på grasrota i fagrørsla var skepsisen større. i mars 1962 la regjeringa fram ei stortings-melding, st.meld. nr. 67 (1961–1962), som gjekk inn for å søkje medlemskap i eeC, og i april vedtok stortinget med stort fleirtal (113–37) å starte forhandlingar med eeC om dette. dei som stemte mot, var 15 representantar frå senterpartiet, 11 frå arbeidarpartiet, 7 frå Kristeleg Folkeparti, 2 frå Venstre og dei 2 representantane frå sosialistisk Folkeparti. eit forslag om assosiering blei avvist med 112 mot 38 stemmer, og eit forslag om å basere forholdet til eeC på ein handelsavtale fekk berre tilslutning frå dei 2 representantane frå sosialistisk Folkeparti.

Grunnlova blir endraetter kvart blei partia på stortinget samde om at den norske grunnlova måtte endrast dersom noreg skulle gå inn som medlem i eeC. ifølgje Grunnlova kunne ikkje noreg overføre suvere-nitet til instansar utanfor landet. medlemskap i eeC kunne altså berre komme i stand dersom Grunnlova blei endra. eit framlegg om å endre Grunnlova måtte setjast fram minst eitt år før eit stortingsval slik at veljarane visste om det. det nyvalde stortinget kunne så endre Grunn-lova om det var 2/3 fleirtal for det. mange såg dette som ein tungvint veg å gå for å få noreg inn i eeC. sidan det ikkje var fremja noko slikt forslag til endring av Grunnlova før stortingsvalet i 1961, var det tidlegast høve til å få noreg inn i eeC etter

kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 21

valet i 1965. men det fanst ei anna løysing. det låg alt føre eit forslag om å innføre ein ny paragraf i Grunnlova – paragraf 93 – som vil-le tillate stortinget å overføre avgjerdsmynde til internasjonale organisasjonar. Forslaget var fremja allereie i 1952 av fire stortingsre-presentantar frå arbeidarpartiet, Høgre og Venstre, og det blei diskutert i stortinget fleire gonger, men utan at det blei fatta ved-tak. og sidan forslaget ikkje var trekt, kunne det derfor behandlast av det stortinget som blei valt i september 1961. Forslaget frå 1952 inneheldt fleire alterna-tiv for kor stort fleirtalet måtte vere for at noreg kunne overføre suverenitet. alterna-tiva var alt frå 2/3 fleirtal (som ved vanlege grunnlovsendringar) til 5/6 fleirtal. Grunn-

givinga for at stortingsfleirtalet måtte vere større enn 2/3, var at dersom noreg blei meldt inn i eeC etter paragraf 93, ville veljarane ikkje hatt høve til å seie meininga si om inn-meldinga ved eit stortingsval før stortinget fatta avgjerda. Fleirtalet på stortinget enda med å stille krav om 3/4 fleirtal som vilkår for å overføre suverenitet ved bruk av den nye paragraf 93, og i mars 1962 blei den nye grunnlovsparagrafen vedteken med 115 mot 35 stemmer. dei som stemte imot, var alle frå senterpartiet og so-sialistisk Folkeparti i tillegg til ni frå Kriste-leg Folkeparti, to frå arbeidarpartiet og to frå Venstre. slik kunne ein alt i 1962 sjå kontura-ne av den tverrpolitiske alliansen som seinare stod fram i 1972 og 1994.

over t.v.: Frå debatt i NRK Radio om Fellesmarkedet/EEC.

Sitjande i studio f.v.: Finn Gustavsen (SF), Hans Borgen

(Sp), Nils Langhelle, (Ap), Emil Løvlien (NKP), programleiar

Per Øisang, Erling Petersen (H), Kjell Bondevik (KrF) og

Bent Røiseland (V).

For at sikre den internationale Fred og Sikkerhed el-ler fremme international Retsorden og Samarbeide kan Storthinget med tre Fjerdedeles Flertal samtyk-ke i, at en international Sammenslutning som Norge er tilsluttet eller slutter sig til, paa et saglig begræn-set Omraade, skal kunne udøve Beføielser der efter denne Grundlov ellers tilligge Statens Myndigheder, dog ikke Beføielse til at forandre denne Grundlov. Naar Storthinget skal give sit Samtykke, bør, som ved Behandling af Grundlovsforslag, mindst to Trediedele af dets Medlemmer være tilstede. Bestemmelserne i denne Paragraf gjælde ikke ved Deltagelse i en international Sammenslutning, hvis Beslutninger har alene rent folkeretslig Virkning for Norge.

§ 93.over: Per Borten, (1882–1965) var stortingsrepresentant

for Bondepartiet, seinere Senterpartiet fra 1949 til1977.

Han var statsminister fra oktober 1965 til mars 1971.

førre side: Eit fullsett Storting under behandlinga av

paragraf 93 i Grunnlova.

kampen mot eec-medlemskap 1960 til 1972 | 21

valet i 1965. men det fanst ei anna løysing. det låg alt føre eit forslag om å innføre ein ny paragraf i Grunnlova – paragraf 93 – som vil-le tillate stortinget å overføre avgjerdsmynde til internasjonale organisasjonar. Forslaget var fremja allereie i 1952 av fire stortingsre-presentantar frå arbeidarpartiet, Høgre og Venstre, og det blei diskutert i stortinget fleire gonger, men utan at det blei fatta ved-tak. og sidan forslaget ikkje var trekt, kunne det derfor behandlast av det stortinget som blei valt i september 1961. Forslaget frå 1952 inneheldt fleire alterna-tiv for kor stort fleirtalet måtte vere for at noreg kunne overføre suverenitet. alterna-tiva var alt frå 2/3 fleirtal (som ved vanlege grunnlovsendringar) til 5/6 fleirtal. Grunn-

givinga for at stortingsfleirtalet måtte vere større enn 2/3, var at dersom noreg blei meldt inn i eeC etter paragraf 93, ville veljarane ikkje hatt høve til å seie meininga si om inn-meldinga ved eit stortingsval før stortinget fatta avgjerda. Fleirtalet på stortinget enda med å stille krav om 3/4 fleirtal som vilkår for å overføre suverenitet ved bruk av den nye paragraf 93, og i mars 1962 blei den nye grunnlovsparagrafen vedteken med 115 mot 35 stemmer. dei som stemte imot, var alle frå senterpartiet og so-sialistisk Folkeparti i tillegg til ni frå Kriste-leg Folkeparti, to frå arbeidarpartiet og to frå Venstre. slik kunne ein alt i 1962 sjå kontura-ne av den tverrpolitiske alliansen som seinare stod fram i 1972 og 1994.

over t.v.: Frå debatt i NRK Radio om Fellesmarkedet/EEC.

Sitjande i studio f.v.: Finn Gustavsen (SF), Hans Borgen

(Sp), Nils Langhelle, (Ap), Emil Løvlien (NKP), programleiar

Per Øisang, Erling Petersen (H), Kjell Bondevik (KrF) og

Bent Røiseland (V).

For at sikre den internationale Fred og Sikkerhed el-ler fremme international Retsorden og Samarbeide kan Storthinget med tre Fjerdedeles Flertal samtyk-ke i, at en international Sammenslutning som Norge er tilsluttet eller slutter sig til, paa et saglig begræn-set Omraade, skal kunne udøve Beføielser der efter denne Grundlov ellers tilligge Statens Myndigheder, dog ikke Beføielse til at forandre denne Grundlov. Naar Storthinget skal give sit Samtykke, bør, som ved Behandling af Grundlovsforslag, mindst to Trediedele af dets Medlemmer være tilstede. Bestemmelserne i denne Paragraf gjælde ikke ved Deltagelse i en international Sammenslutning, hvis Beslutninger har alene rent folkeretslig Virkning for Norge.

§ 93.over: Per Borten, (1882–1965) var stortingsrepresentant

for Bondepartiet, seinere Senterpartiet fra 1949 til1977.

Han var statsminister fra oktober 1965 til mars 1971.

førre side: Eit fullsett Storting under behandlinga av

paragraf 93 i Grunnlova.