gazeta dhjetor 2014

8/10/2019 Gazeta Dhjetor 2014

1/12

1DHJETOR 2014 NGJALLJA

NGJALLJANr. 12 (263) Viti XXII i botimit DHJETOR 2014 mimi 20 lekEdhe papandehu r,

bashkme engjll in u

duk njshumicushtrie

qiellor e, duke himnuar

Perndin, e duke th-

n: Lavdi Perndisq

shtnmtlar tat,

edhe mbi dhenpaqe,

edhe nnjerzit mir-

dashje.

Edhe si ikn engjjt

prej tyr e nqiell , ba-

r injti thannjri-t je-

tr it: Le tshkojmtan i

nBetl ehem e tsho-

him ktpunqsht

br, tciln Zoti na e

tr egoi. Edhe erdhn me

vrap e gjetn Mar iamn

dhe Josif in e foshnjn

shtrirngrazhd. Edhe

si pan, tr eguan pr

f jaln qiu tha atyre

pr ktdjal.

(Lluk. 2:13-17)Piktura murale n ann lindore t Kishs s vogl Lindja e Krishtit

n Kompleksin e Katedrales Ngjallja e Krishtit, n Tiran.

Rrfimet e Ungjillorve pr Lindjen e Krishtit na theksojn

vshtirsit e mdha q kaloi Shptimtari i bots. Por njkohsisht

prcaktojn shembullin e jets pr ata q E pasojn me devocion.

Jisui u prul, duke theksuar vlern e t prulurve.

Lindi n vend t varfr, q t mos prbuzen t varfrit.

U persekutua, duke theksuar dinjitetin e atyre q ndiqen me t

padrejt.

Vuajti, duke frymzuar dhembshurin pr ata q heqin keq.

U mundua si fmij, q t mos harrojm t drejtat dhe nevojat e

fmijve t bots.

Por mesazhin m t thell theologjik dhe kozmologjik t Krisht-

Atje ku do Perndia, mposhtet r regulli i natyrs

lindjes na e zbulon Ungjillor Joani: N fillim ishte Fjala,... dhe

Fjala ishte Perndi... Dhe Fjala u b mish dhe qndroi ndr

ne(Jn. 1:1,14). Mishrimi i Fjals mbshtet sigurin se atje ku

do Perndia, mposhtet rregulli i natyrs dhe kjo bindje na fal

mundsin pr t kaprcyer t pamundurat nga ana njerzore.

Le t kremtojm Krishtlindjen, duke marr frymzim, besim dhe

shpres pr kaprcimin e problemeve tona personale e sociale.

Krishtlindje t bekuara!

Fragment nga Mesazhi i Krishtlindjes

i Kryepiskopit Anastas

Gzuar Krishtlindjen!


2/12


3/12


N kuadrin e veprimtarive t Bunk-Art, m 26 nntor, KomitetiShtetror pr Kultet, n bashkpunim me Agjencin Kombtare tTurizmit dhe me pjesmarrjen e prfaqsuesve t komuniteteve fetaren vend, organizuan nj konferenc dhe ekspozit n ambientet ebunkerit antibrthamor t ndrtuar n kohn e diktaturs. Kisha jonu prfaqsua n veprimtari nga Episkopi i Krujs, Andoni. Organizimii ksaj konference dhe ekspozite kishte pr qllim informimin dhesensibilizimin e mbar qytetarve mbi persekutimin e komunitetevefetare n regjimin diktatorial dhe zhvillimin e turizmit fetar dhe ba-shkjetess fetare n vend. Dgjuesit ishin shumica nxns shkollash,q nuk kishin lindur ende n at koh.

Pr t dhn nj imazh t ksaj kohe, m posht po japim disa tdhna, q dshmojn brutalitetin e regjimit monist kundr besimitorthodhoks.

a. nga pushtuesit dhe bashkpuntort e tyre

1. at Arqile Gramatikoi, 1 gusht 1943, n Libohov.2. at Dhimitr Pandeliu, n maj 1944, n Dhrovjan t Poshtm.3. at Harallamb Gjika, m 17 prill 1942, n Polian t Pogonit.4. at Sotir Koci, gjat vitit 1942, n Mursi t Sarands.5. at Vasil Ikonomu, gjat vitit 1942, n Hllomo t Pogonit.6. at Anastas Papahristo, nga Sopiku i Sarands, 1943 me tortura nburgjet e gjermanve.

7. at Dhimitr Dedi, n Kllz t Lunxhris, ver 1941.

b. nga grupe komunisteprpara vendosjes s regjimit t tyre janshnuar kto ekzekutime pa gjyq t klerikve Orthodhoks:

1. at Dhimitr Leka, prill 1944, n Kudhs t Himars.2. at Jani Aristoteli, nga Dhoksati i Lunxhris.3. at Aleks Vallvi, gjat vers 1944, n Sopik t Sarands.4. at Leonidha Qirici, nga Selcka e Pogonit, dimr 1943.5. at Harallamb Liti (Lame), Krishtlindje 1944.6. at Kiriako Papakiriako, nga Leshnica e Sarands, mesi 1944.7. at Apostol Ilia, janar 1944, nga Bnja e Prmetit.

c. Ekzekutime kleriksh Orthodhokspas vendosjes s regjimit.

1. at Aleks Lipa, nga Kaludhi i Prmetit, pranver 1946. U varros prs gjalli. Varri i tij nuk dihet.

Diktatura q nuk vrau dot shpirtin

Disa klerik t Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqiprisq u ekzekutuan, u persekutuan dhe vuajtn n mnyra t ndryshme

gjat periudhs s regjimit ateist komunist (1943-1990)

2. at Konstandin Bozdo, nga Koshovica e Dropullit. U arrestua m1964 dhe u mbajt n burgjet e Burrelit. U ekzekutua n vend t panjohurdhe nuk i dihet varri.3. at Gjergj Suli, nga Lekli i Tepelens. U arrestua m 1946, u dnuame vdekje m 1947 dhe u ekzekutua n janar 1948 n vend t panjohur,sikundr edhe varri i tij.4. at Nikolla Kalojani, nga fshati Fanar i Vurgut. U ekzekutua n mnyrmizore n mars 1949.5. at Jani Kutulla, nga Himara. U ekzekutua gjat hetimeve, n prill 1968.6. at Kristo Tashi, nga Haskova. U ekzekutua n qelit e hetuesis.

d. Klerik Orthodhoks q vdiqn n burgjet dhe internimet eregjimit komunist, ku ishin dnuar me afate t gjata burgimi:

1. at Sotir Konomi, nga fshati Mursi i Sarands.2. at Evangjel Boi, nga arshova e Prmetit. Vdiq n hetime nga presioni

psikologjik dhe dhuna fizike n dhjetor 1967.3. at Kristo Papa, nga Sopiku i Sarands. Vdiq n burgjet e Burrelit m 19514. at Mina Ikonomi, nga Zhepa e Prmetit. Vdiq m 1948.5. at Theodhori Guli, nga Sotira e Dropullit. U arrestua m 1947 dhevdiq n burgjet e Burrelit.6. at Jani Dashi, nga uka e Sarands. Vdiq n internim pasi kishtevuajtur m hert burg afatgjat, mars 1946-1957.

(vijon n faqen 4)

AtGjergj Sul iAtArqi le Gramatikoi AtKostandin Bozdo AtStavri Rexho AtDhimitr Leka


4/12

4 NGJALLJA DHJETOR 2014

N kt list nuk pr fshihen kisha varrezash, kishza etj. , q ushkatrruan plotsisht. Kufizohemi vetm n ato q shrbenin si kishaqendrore t enorive. Me shkatrrimin e tyre, humbn edhe pasurit e

pamuara q kishin.

1. Kisha e Hyrjes n Tempull t s Trshenjts, n Prmet2. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts, n Delvin3. Kisha e Shn Harallambit, n Sarand4. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts, n Dhivr - Sarand5. Kisha e Shn Gjergjit, n Tepelen6. Kisha e Shn Athanasit, n Lukov - Sarand7. Kisha e Shn Dhimitrit, n Nivic - Sarand8. Kisha e Shn Jorgjit, n Krane - Delvin9. Kisha e Shn Athanasit, n Piqeras -Sarand

10. Kisha e Shn Donatit, n Vagalat -Sarand11. Kisha e Shenjtorve Anargjend, nGrazhdan - Sarand12. Kisha e Shn Nikolls, n Sminec -Sarand13. Kisha e Shn Nikolls, n Nderan -Zagori14. Kisha e Lindjes t s Trshenjts,n Skore - Pogon15. Kisha e Metamorfozs s Zotit, nBiovizhd - Prmet16. Kisha e Shn Nikolls, n Zhep - Prmet

17. Kisha e Profetit Ilia, n Draov - Prmet18. Kisha e Fjetjes ts Trshenjts, n Kanikol - Prmet19. Kisha e Shn Nikolls, n Strmbec - Prmet20. Kisha e Ipapandis s Zotit, n Gjinkar - Prmet21. Kisha e Lindjes t s Trshenjts, n Badlonj - Prmet22. Kisha e Shn Joan Prodhromit, n Lshic - Prmet23. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts, n Grabov - Prmet24. Kisha e Shn Athanasit, n Peshtan - Tepelen25. Kisha e Shn Nikolls, n Kodr - Tepelen26. Kisha e Shn Nikolls, n Palokastr - Gjirokastr27. Kisha e Hirshme e Shn Athanasit, n Mashkullor - Gjirokastr28. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts, n Hundkuq - Gjirokastr29. Kisha e Shenjtores Parashqevi, n Karjan - Lunxhri

30. Kisha e Shn Nikolls, n Kakoz - Lunxhri31. Kisha e Shenjtores Parashqevi, n Dhoksat - Lunxhri

32. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts, n Kllz - Lunxhri33. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts, n Qestorat Lunxhri34. Kisha e Shn Minait, n Tranoshisht - Lunxhri35. Kisha e Shn Nikolls, n Stegopul - Lunxhri36. Kisha e Shenjtores Parashqevi, n Suh - Lunxhri37. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts, n Dishnic - Zagori38. Kisha e Shn Nikolls, n Topov - Zagori39. Kisha e Shn Athanasit, n Malshov - Prmet40. Kisha e Trinis s Shenjt, n Peshkpin e Poshtme - Dropull41. Kisha e Taksiarkve t Shenjt, n Kakavi - Dropull42. Kisha e Shn Athanasit, n Shnikolla, Dropull43. Kisha e Shn Dhimitrit, n Katuna - Dropull

44. Kisha e Shn Nikolls, n Haskov -Dropull

45. Kisha e Fjetjes t s Trshenjts,n Krioner - Dropull46. Kisha e Shn Nikolls, n Llongo -Dropull47. Kisha e Shn Nikolls, n Krongo -Delvin48. Kisha e Shn Jorgjit, n Velahovo -Delvin49. Kisha e Hyrjes n Tempull, n Livina- Delvin50. Kisha e Shenjtores Parashqevi, nKostar - Delvin

51. Kisha e Shn Nikolls, n Memoraq - Sarand

52. Kisha e Shn Markos, n Rumanxa - Sarand53. Kisha e Shenjtores Parashqevi, n Marafendi - Delvin54. Kisha e Shenjtores Sofia, n Dyrmish - Sarand55. Kisha e Shenjtorve Theodhor, n Qesarat - Sarand56. Kisha e Trinis s Shenjt, n Komati - Sarand57. Kisha e Shenjtores Parashqevi, n Llazat - Sarand58. Kisha e Shenjtores Parashqevi, n Shnandrea - Sarand59. Kisha e Shn Vasilit, n aush - Sarand60. Kisha e Shn Athanasit, n Eleftherohor - Delvin61. Kisha e Shenjtores Parashqevi, n Mavropullo - Delvin62. Kisha e Shn Vlashit, n Karahaxh - Delvin63. Kisha e Trinis s Shenjt, n Shnvasil - Sarand64. Kisha e Shenjtores Sofia, n orraj - Sarand

65. Kisha e Shn Jorgjit, n Metoq - Sarand66. Kisha e Shn Nikolls, n Xarr - Sarand.

Kisha t shkatrruara t Mitropolis s Hirshme t Gjirokastrs

7. at Stavro Rexho, nga Dhivri i Sarands. Vdiq n burgun e Burrelit m1959.8. at Aleks Ikonomu9. at Nikolla Dhimitriu10. at Petro Draova, nga Rrza e Prmetit. U burgos m 1946 dhevdiq disa vite m von n burg.

11. at Ligor Zografi nga Kora. U arrestua dhe vdiq nga presionipsikologjik dhe dhuna fizike m 1967.

e. U burgosn dhe u internuanme afate t gjata klerikt Orthodhokssi m posht:

1. at Jorgo Papa Tai, nga Leshnica. U arrestua m 1947 dhe vuajti 10 vjetburg.

2. at Vasil Xhoro, nga Vurgu.3. at Dhimitr Jatru, nga Grazhdani i Rrzs s Sarands, u burgos m1946 dhe vuajti 10 vjet burg dhe n vijim internim.4. at Theodhori Mitsiniko, nga Cerkovica e Rrzs s Sarands.5. at Panajot Petro Papa, nga fshati Pllak i Vurgut. U burgos dhe nvijim s bashku me familjen u internua.6. at Vasil Sini, nga Pepeli. U arrestua m 1946 dhe vuajti afat t gjat

n burgje.7. at Spiridhon Kola.8. at Kristo Gjika.9. at Pantelejmon Ikonomu.10. at Theodhos Papa, nga Cerkovica. U arrestua m 1968 dhe vuajti15 vjet n burgje.11. at Jani (Nako) Nini, nga Kosina. U arrestua m 1952 dhe u dnuame afate t gjata burgimi.

(vijon nga faqja 3)


5/12


Hierodshmori dhe udibrsishn Elefter ka qen episkop iVlors dhe i Iliris nga fillimi i

shekullit II pas Krishtit. Ishte lindurn Rom dhe rridhte nga njfamilje fisnike dhe e pasur. I ati qe

senator dhe bashkpuntor ingusht i perandorit. E ma, Anthi,ishte gjithashtu nga nj familje eshquar, grua shum shprestare, e

trhequr n besimin e krishter nganxnsit e Apostull Pavlit dhe da-

llohej pr prkushtimin e saj ndajKishs. Djalin e tyre Elefter, u kuj-

desuan ta edukojn q n mosht vogl me parimet e Krishterimit.

Elefteri shquhej q n vogli prthjeshtsin e zemrs, pr pastrti-

n e karakterit dhe sidomos prdshirn e zjarrt pr ti shrbyerPerndis dhe Kishs s Tij. Pra-

ndaj e ma e tij, kur djali u rrit, iadha ta ket nn kujdesin e tij atrorepiskopit t athershm t Kishs

s Roms, i cili e pranoi me gzimdhe i msoi Shkrimet e Shenjta.

Episkopi i Roms, duke vn recilsit e rralla t Elefterit t ri,

domethn sjelljen e tij korrekte,moralin e tij t pastr, zgjuarsin,

besimin, shpirtin e tij luftarak prfen e Krishtit, e rendit n rreshtat

e klerit, duke e hirotonisur s paridhjak, pastaj prift e m vonepiskop.

Pasi e hirotonisi episkop, e dr-

goi n krahinn e Vlors, q t for-conte t krishtert e ksaj krahinedhe t t gjith Iliris dhe t liste

Ungjillin.

Episkop Elefteri, sapo arriti ndioqezn e tij, nisi menjher nga

misioni i tij pr prhapjen e Ungjillitndr popullsin pagane. Cilsit etij t shumta, udit q bnte dhe

kthimet me shumic n krishterimt paganve, nprmjet puns stij misionare, shkaktuan urrejtjen

dhe zemrimin e perandorit romakAdrian (117-138), i cili shpalli nj

Msues shprestarie e modestie

prndjekje t rrept kundr t kri-shterve dhe urdhroi arrestimin esjelljen n Rom t episkopit t ri.

Kur episkopi Elefter erdhi nRom, perandori Adrian u prpoqta bindte me premtime t ndry-

shme, q t mohonte Krishtin dhetu sillte therore perndive t paga-nve. Dhe, meq ai nuk e pranoinj gj t till, por qndronte i pa-

tundur n besimin e Krishtit, iunnshtrua torturave nga m t

tmerrshmet, derisa m n fund, ipren kryet me shpat n stadiumin

e Roms. T njjtn dit i prenkryet me shpat edhe nns s tij,Anthis.

Besimtart nga Iliria, t ciltndodheshin n Rom gjat ekzeku-timit, morn me shprestari trupine Shn Elefterit dhe at t nns

s tij, Anthis, dhe i solln n Vlo-r, ku i varrosn me nderime.

Shn Elefteri, sipas besimit po-

pullor orthodhoks, sht mbrojtsii grave shtatzna. Zbut dhimbjetdhe lehtson lindjen. Gjithashtu ai,

po sipas besimit popullor ortho-dhoks, sht mbrojtsi i t burgo-surve e lirues i njerzve nga kur-thet e djallit, nga smundjet dhe

veset, nga hidhrimet e dhimbshmee skandalet, si edhe nga do dm,rrezik e zemrim.

I pari q shkroi pr jetn dhemartirizimin e Shn Elefterit, sht

Simeon Metafrasti, kurse shrbe-sn e tij e ka shkruar Agapi nga

Kreta, i cili dhe e botoi n Laipsig,m 1787. Nj kanun paraklitikkushtuar Shn Elefterit, hartoi dhehimnografi i njohur nga Dhrovjani

i Selenics, Gjerasim Mikrajananiti.

Kisha Orthodhokse, kujtimin eShn Elefterit e nderon m 15 t

dhjetorit.Dh imitr Bedul i

(botuar nNgjal lj a,

dhjetor 1994)

N zonn e Vlors t bnprshtypje prdorimi i shpesh-t i emrit Lefter, me t gjithaformat e tij. Madje ai prdo-ret dendur edhe nga banortq sot nuk i prkasin m be-

simit t krishter. sht njdshmi m shum e gjurmss thell q ky episkop i pari qytetit ka ln n mendjetdhe zemrat e njerzve. Ai umartirizua pr besimin e tij tkrishter n Rom, por she-mbulli dhe msimet e tij vazh-duan t jepnin fryte edheshum koh m pas, dukekthyer n besimin e Zotit JisuKrisht popullsin deri n at

koh pagane.Kjo sht nj trashgimi e

muar, q i rritet vlera ngafakti se figura e ktij shenj-tori t madh nderohet n gji-th botn e krishter. Po, avlersojm ne vet kt tra-shgimi? A ka ndonj rrugkryesore apo shesh q tmbaj emrin e tij? A gjen aivend n guidat tona turistikedhe p.sh. n faqen e qytetit

ku u b i famshm dhe iubashkngjit emrit, duke uquajtur Shn Lefteri i Vlo-rs? Pr fat t keq prgjigjjasht negative, ashtu si kaqen e pamundur q t ndr-tohet katedralja e re, prmunges vendi, duke e lnVlorn, mbase t vetmin qytetme prani orthodhokse, pa njkish t re t prshtatshme mekrkesat e besimtarve.

Si n shum raste t tjera,sht e nevojshme t dilet ngakjo dritshkurtsi, q na bnt harrojm apo mohojmvlerat q bota na i njeh. Ndr-timi i katedrales, nderimi dhepromovimi i figurs s shenj-torit, ringjallja e vlerave 2-mi-jvjeare do ti rriste vlerat eqytetit, brenda dhe jasht,por do t ishte edhe nj atrak-

tiv e fuqishme pr rritjen eturizmit, fetar ose jo.

- H ierodshmor i dhe udibrsi, shn Elefter i (Lefter i),

Episkop i Vlors dhe i I l i r is-

Udhheqs orthodho-ksie, msues shprestarie emodestie, ndriues i Kishs,stolis je e hyj inspiruar ekryepriftrinjve, o shnElefter i ditur, si nj in-strument muzikor i Shpirtit,i ndriove t gjith me le-itjet e tua. Ndrmjeto teKrishti Perndia t shp-tojn shpirtrat tan.

Prlshorja


6/12


7/12


n mes katolikve dhe orthodhoksve. Gjithashtu, synojm t mb-

shtesim dialogun theologjik, promovuar nga Komisioni i Prbashkt

Ndrkombtar, i ngritur ktu n Fanar plot tridhjet e pes vjet m

par nga Patriarku Ekumenik,

Dhimitri dhe Papa Gjon Pali II,

dhe q aktualisht sht duke traj-tuar shtjet m t vshtira q kan

shnuar historin e ndarjes son

dhe q krkojn studim t kuj-

desshm e t detajuar. Pr t arri-

tur kt, ne ofrojm sigurin e lutjes

son t zjarrt si Barinj t Kishs,

duke iu krkuar besnikve tan t

bashkohen me ne n lutje Q t

gjith t jen nj, q t besoj

bota (Jn. 17:21).Shprehim shqetsimin ton t

prbashkt pr situatn aktuale n

Irak, Siri dhe n t gjith Lindjen

e Mesme. Ne jemi t bashkuar n dshirn pr paqe e stabilitet dhe n

vullnetin pr t arritur zgjidhjen e konflikteve nprmjet dialogut dhe

pajtimit. Duke njohur prpjekjet tashm t bra pr t ofruar ndihm

n rajon, n t njjtn koh, i bjm thirrje t gjith atyre q mbajn

prgjegjsi pr fatin e popujve t thellojn impenjimin e tyre pr

komunitetet q vuajn, dhe tu mundsojn atyre, duke prfshir edhe

t krishtert, q t qndrojn n tokn e tyre amtare. Nuk mund tpranojm nj Lindje t Mesme pa t krishter, t cilt e kan shpallur

emrin e Jisuit atje pr dy mij vjet. Shum nga vllezrit dhe motrat

tona jan duke u persekutuar dhe

jan dbuar me dhun nga shtpit

e tyre. Duket sikur edhe jeta nje-

rzore ka humbur vlern, q per-

soni njerzor nuk ka m rndsi

dhe mund t sakrifikohet pr

interesa t tjera. Dhe, m tragjikja,

e gjith kjo has n indiferencn e

shumics s njerzve. Si na kujton Shn Pavli: Edhe n qoft se nj

pjes vuan, gjith pjest vuajn bashk me t; ose n qoft se nderohet

nj pjes, t gjitha pjest gzohen bashk me t (1Korinth. 12:26).

Ky sht ligji i jets s krishter, dhe n kt kuptim mund t themi se

ka edhe nj ekumenizm t vuajtjes. Ashtu si gjaku i martirve ishte nj

far e fuqis dhe zhvillimit t Kishs, edhe ndarja e vuajtjeve t

prditshme mund t bhet nj instrument efektiv i unitetit. Gjendja e

tmerrshme e t Krishterve dhe t gjith atyre q jan duke vuajtur n

Lindjen e Mesme thrret jo vetm pr lutjen ton t vazhdueshme, por

edhe pr reagimin e duhur nga ana e bashksis ndrkombtare.

Sfidat serioze me t cilat ballafaqohet bota n gjendjen e tanishme

krkojn solidaritetin e t gjith njerzve me vullnet t mir, dhe pr

kt arsye, ne njohim rndsin e promovimit t nj dialogu konstruktiv

me Islamin, t bazuar n respektin dhe miqsin e ndrsjell. T fry-

Shprehim vendosmrine sinqer tdhe tfor t, duke

iu bindur vul lneti t tZoti t tonJisu Kr ishti t, qt

intensif ikojmprpjekjet tona pr tnxi tur un itetin e

plotttgj ithtkrishterve, dhe mbi tgj itha, n

mes katol ikve dhe or thodhoksve.

mzuar nga vlerat e prbashkta dhe t forcuar nga ndjenjat e vrteta

vllazrore, myslimant dhe t krishtert jan t thirrur t punojn s

bashku pr hir t drejtsis, paqes dhe respektit pr dinjitetin dhe t

drejtat e do personi, veanrisht n ato rajone ku ata kan jetuar pr

shekuj n bashkjetes paqsore dhe tani tragjikisht vuajn s bashku

tmerret e lufts. Pr m tepr, si udhheqs t krishter, ne iu bjm

thirrje t gjith udhheqsve fetar pr t ndjekur dhe forcuar dialogunndrfetar dhe pr t br do prpjekje pr t ndrtuar nj kultur t

paqes dhe solidaritetit midis njerzve e popujve. Ne gjithashtu kujtojm

t gjith popujt q provojn

vuajtjet e lufts. N veanti, lutemi

pr paqe n Ukrain, nj vend me

tradit t lasht t krishter,

ndrsa iu bjm thirrje t gjitha

palve t prfshira q t ndjekin

rrugn e dialogut dhe t respek-

timit t s drejts ndrkombtare,n mnyr q t arrihet prfundimi i konfliktit dhe tu mundsoj t

gjith ukrainasve t jetojn n harmoni.

Mendimet tona shkojn tek t gjith besimtart e kishave tona n t

gjith botn, t cilt i prshndesim, duke ia besuar Krishtit, Shptimtarit

ton, q t jen dshmitar t palodhur t dashuris s Perndis.

Ngrem lutjen ton t zjarrt, q Perndia t na jap dhuratn e paqes

n dashuri dhe unitet pr t gjith familjen njerzore.

Edhe vet Zoti i paqes, ju dhnt juve paqen vazhdimisht me do

mnyr. Zoti qoft me ju t gjith (2Thes 3:16).

30 nntor 2014

Papa

Francesku

dhe

Patriarku

Ekumenik

Vartholomeu

duke

nnshkruar

dek lar atn

e

prbash kt.


8/12


Oparakt kan qen ndr tpart q prqafuan krishtrimin.Sheshi i Vakfit, Lisat e Kishs, Arae Kaurit, Guri i Dhespotit, pr njvend q nuk ka asnj shenj Vakfi,

po q dikur, hert e shum hert,ka ekzistuar. Edhe fshatra t vogla,

me 10-15 shtpi, kishin jo vetm nj,po edhe nga 2 apo 3 kisha e vakfe.Ky numr i madh ndrtesash kulti,natyrisht flet pr nj besim t madhfetar. Emra t krishter duken ntoponime. N Opar jan fshatratProtopap (Prift i par), Popisht(Fshat i priftit), Popniv (Ar e

priftit). Emrat e fshatrave Gjinikas,Lekas, Marian, Varvar vijn ngaemra personash e shenjtorsh tkrishter. Islamizmi, si kudo, edhen Opar bri punn e tij. Ai vazhdoideri m 1908, n kohn e Hyrjetit.Deri vitet e fundit nj mysliman ngaXeria e thrriste kushri nj tkrishter nga Karbanjozi.

Opari ka pasur 37 fshatra, ndo fshat t krishter kishte 1 ose2 kisha, ndrsa do fshat myslimanmund t mos kishte xhami ose teqe.

N ditn e Shn Triadhs s Lav-darit, vinin besimtar myslimannga Xerja, Lekasi, Shkozanji, Gurr-mujasi, Tudasi etj. Kisha m evjetr sht Shn Triadha e Lav-darit, q sht quajtur edhe kisha

e Tudasit, fshat pran saj. shtndrtuar nga Kirana Muzaka m

Objekte kulti n Opar

1470. Kish ka pasur n Bung tZerecit dhe n Arost. Kish e pr-mendur ka qen Shn Maria eDusharit (ku n shum raste trego-nin se kishte br ferk dhe njer-zit betoheshin pr t. sht ndrtu-ar e pikturuar q m 1670, me shpen-

zimet e arkondve Kost Kini, Lesko,Kin Pema, Leka, Meka, Duka, PemJani... Ka qen fshat shum i popullu-ar dhe n at koh i gjithi i krishter.

Lavdari q para vitit 1881 kaqen qendr administrative e zons,

pavarsisht se kishte 10-12 shtpi.Kishte 3 kisha: Shn Triadha,

Shn e Premtja dhe ShnGjergji. Para vitit 1762 ka qenndrtuar kisha e Shn e Premtesn Gjinikas. Fshati Kucak, megji-thse i vogl, kishte 2 kisha, njra ikushtohej Shn Thanasit dhe shtrindrtuar e riparuar para vitit

1721. N Karbanjoz ishte kisha evogl e Shn Maris dhe ndrtuesii saj ishte Gjergj Ilia. Kurse nkishn tjetr t shn Kollit ndodhe-shin dhe varrezat e fshatit. Punmi-ra kishte kishn e Shn Minait,fshati Opar kishte kishat e Shn ePremtes dhe Shn Kollit (ku sht

gjetur dhe nj ikon 600 vjeare eKryeengjllit Mihail). Mirasi kishtekishn e Shn Kollit, Mariani kishne Shn Triadhs...

Mjeshtr ndrtues ka qen ustaNaumi nga Lavdari rreth viteve1859. Po kshtu Dhimitr Koleci

nga Mariani rreth viteve 1756. Pik-tort e kishave, Gjergj Prend etiri,rreth vitit 1775 dhe Gjergj Nikolletiri, rreth vitit 1886 nga Grabova(fillimisht kan qen nga Opari membiemr Katro). Drugdhendsitkan qen Katrollart nga Lavdari,si dhe usta Mandi po nga Lavdari...

Kisha e Shn Gjergjit q ndodhet n lagjennr.1 t qytetit t Durrsit pr t disatn hersht br objekt i sulmit dhe i vjedhjes nga

persona dashakeq ndaj objekteve t shenjta.

Duke ushtruar dhun me leva, sharr hekuridhe mjete t tjera t forta, keqbrsit kan arriturt presin kangjellat e dritares n ann jugpe-rndimore t kishs dhe kan thyer xhamin edritares, duke br t mundur futjen n brend-sin e saj. Me mjete t forta kan thyer kasat earkave t besimtarve dhe t qirinjve. Gjithashtu

jan futur brenda Hierores, ku kan vjedhurshandant e qirinjve, shkall, qirimbajts edhesende t tjera, duke kryer veprime q prdhosinshenjtrin e shtpis s Zotit.

Prdhosja e vendeve t lutjes, plakitja, thyer-

ja dhe dhunimi i tyre indinjojn jo vetm besim-tart orthodhoks, por t gjith opinionin publik.

Durrs - Vjedhje e riprsritur n kishn e Shn Gjergjit

Si besimtar dhe si qytetar shprehim indinjatnton t thell, si edhe kundrshtin ton ndajveprimeve t tilla. Nevojitet ndrgjegjsimi i tgjithve dhe sensibilizimi i popullit, q t ruajm

dhe t mbrojm objektet e shenjta. Gjithashtu,

krkojm nga organet kompetente t ndrmarrinmasat e nevojshme pr vendosjen e autorve

prpara prgjegjsis.

AtSpir o Kostoli

Kishae Shn Tr iadhs,

Lavdar


9/12


M 16 nntor t ktij viti u diplomuan nx-nsit e par t Shkolls s Muziks Bizantine tKishs son. Kjo Shkoll funksionon q prej vitit2012, n mjediset bashkkohore t qendrsshpirtrore Thavor, n Shkoz-Tiran, nnkujdesin dhe me mbshtetjen financiare (nxn-sit studiojn me burs) t Fortlumturis s Tij,Kryepiskopit Anastas. Ky sht tregues i njtjetr prpjekjeje n veprn e gjithanshme t tijn rimkmbjen e Kishs Orthodhokse Auto-qefale t Shqipris dhe t tradits s saj dhepadyshim prbn nj kontribut t veant n

fushn e artit e t kulturs. Meq sivjet mbu-shen 200 vjet nga prdorimi i medots s re tMuziks Bizantine n Kishn ton dhe kjongjarje lidhet me nj person, i cili shrbeu siklerik n vendin ton, m posht do t shohimngjarjet nga ana historike.

***Megjithse pr jetn e tij kemi pak t dhna,

nga ato mund t themi se Hieromonak Hrisanthilindi n qytezn e vogl t Madhits (Azi e Vo-gl), rreth vitit 1770. Msimet e para t muziksbizantine i ndoqi qysh i vogl pran protopsaltitt dgjuar, Petro Bizantinit ( 1808), i cili ishte i

pari q vuri re talentin e tij. Dim vetm se aishrbente si klerik n Konstandinopoj, por nukdim as kohn dhe as vendin ku u qeth murgdhe u hirotonis. N veprat e tij muzikore vihetre se prdor mjaft shembuj n gjuht greqishteklasike, latinisht dhe frngjisht, q t bn tmendosh se ai i zotronte mjaft mir kto gjuh.Gjithashtu, nga vepra e tij Teoria e madhe emuziks, arrihet konkluzioni se ai kishte njo-huri t gjithanshme enciklopedike. Megjithsekoha kur jetoi ishte tepr e vshtir pr shumarsye (ekonomike, liri e kufizuar, mjete udhtimi

etj.), ai vizitoi bibilioteka t ndryshme n Kon-standinopoj, n Malin e Shenjt dhe n Smirndhe studioi me detaje e hollsi vepra muzikoret periudhs klasike, por edhe t shkrimtarvebizantin, q nga Joan Damaskinoi e deri teManuil Hrisafi i vjetri (shek.VII-XV).

Me mendjeprehtsin dhe talentin e tij aikuptoi vshtirsin q hasnin nxnsit mesistemin e athershm shumrroksht shka-lls s muziks bizantine. Pas studimesh tshumta vendosi q ta thjeshtonte kt shkall,duke shkruar veprn Metoda e re e simio-graf isanali ti ke, e cila prmban tingujt e

njohur muzikor me nj rrokje Pa, Vu, Ga,Dhi, Qe, Zo, Ni. Kt zbulim ai e ndau n

Mitropoliti i Durrsit, Hrisanthi nga Madhita,

reformuesi i Muziks Bizantine

Me rastin e 200-vjetor it tprdor imit tmetods sre tMuziks Bizantine nKish

fillim me miqt e tij, Grigorin ( 1821) dhe JorgjiHurmuzin ( 1840), psalt t thjesht t Kishsn at koh. Ata i propozuan q kt vepr tia

paraqiste Sinodit t Shenjt. Dhe kshtu veproi.Mirpo vendimi nuk ishte i prituri. Vepra e tijnuk u pranua dhe pr m tepr, u vendos q tkthehej n vendlindjen e tij. I bindur n vetvete

pr rndsin dhe praktikn e zbulimit t tij dhese koha do ta tregonte vlern e tij, i bindet ve-ndimit t Kishs pa u ankuar, me prulje dheheshtje vazhdon t ushtroj shrbimin klerikaldhe paralelisht krijon nj kor t mrekullueshm

bizantin.Pas pak kohe rastisi q Mitropoliti i Iraklis

s Thraks, Meleti (sipas tradits s vjetr, Ki-sha e Konstandinopojs ka prejardhjen e saj nga

Mitropolia e Iraklis. Prandaj edhe pr shekujme radh n renditjen e Mitropolive t Patriar-

kans Ekumenike ajo sht e para), vizitoivendlindjen e tij, Madhitn, pr t vzhguar ngaafr disa punime. Nj dit ftoi pr drek mjesh-trat dhe t gjith puntort. Gjat dreks ata,shumica nxns t Hrisanthit, filluan t psalinmbl dhe n mnyr kataniktike tropare dhehimne t ndryshme kishtare. I impresionuar ngamuzika Meleti vuri re se npr duar ata mbanindisa flet me dorshkrime muzikore. Me kure-shtje i pyeti se kush ua kish dhn ato. KemimsuesHrisanthin, - iu prgjigjn, dhe disa

prej tyre i dhan flett me shnimet provizore

t dhaskalit. Mitropoliti i mori e i studioi dhe pasdisa ditsh, i entuziazmuar, e ftoi papa Hrisanthinn shtpi. Kur ai mbrriti atje, Meleti i tha:bhu gati se do t shkojm bashk n Kon-

standinopoj. Un do t marr prsipr qtia paraqes Kishs sistemin tnd muzikor, icili sht i drejt. N nj mbledhje t hapurn vitin 1814, ku prve Patriarkut Ekumenik,Kirilit VII, dhe shum hierarkve, t pranishmishin edhe paria e arkondve, persona nga fushatt ndryshme t shkencs dhe muziks, si dheHrisanthi. Mitropoliti prezantoi dhe mbrojti me-todn e re t shkrimit t muziks. N fund t

mbledhjes hierarkt pranuan zbulimin e ri. Duar-trokitjet e forta dhe t zgjatura t tyre ishin dsh-muese t miratimit. Gjithashtu, Sinodi njzrivendosi:

a) T kthehet papa Hrisanthi n Konsta-ndinopoj.

b) T adoptohet dhe t prdoret sistemi i rimuzikor n gjith Kishn.

c) T ngrihet Shkolla e Muziks Bizantine.Kshtu, menjher Patriarku Ekumenik u

drgoi letr enciklike t gjith mitropolitve dheepiskopve t juridiksionit t tij, me ann e s

cils njoftoi t gjith hierakt se u formua Shko-lla e Muziks Bizantine n Konstandinopoj nnj ndrtes t posame me konvikt, ku mundt msonin falas artin e ri t muziks jo vetmfmij nga kryeqyteti, por edhe nga krahinat etjera t vendit, t cilt nuk kishin mundsinekonomike pr t ndjekur studimet. Drejtimi ishkolls iu ngarkua tre dhaskalve t muziks.Konkretisht, ana praktike Grigorit (1815-1819)dhe Jorgji Hurmuzit (1815-1821), ndrsa anateorike Hrisanthit (1815-1821). Msimet do tzgjatnin dy vjet dhe ata q do t kualifikoheshin,

pasi ti ushtroheshin provimit t caktuar, do t

Muzika dhe Filozofia jan udhheqsit

q drejtojn njeriun n arte, jan krijuar

prej Hyjnive dhe Ligjeve me qllim q t

korrigjojn, t ringren dhe t inkurajojn

shpirtrat e njerzve q pjesa e palogjik-

shme ti bindet logjiks dhe kshtu njeriu

t bhet i but, i qet, i urt dhe n prgji-

thsi t qetsohen dhe t pushojn pasionet

e dshirat e tij Platoni, Timeu, 28.

(vijon n faqen 10)


10/12


11/12


Diakonia Agapes - Zyra sociale,zhvilluese dhe e emergjencs e Ki-

shs Orthodhokse Autoqefale tShqipris - gjat vitit 2014, n ba-shkpunim me zyrat rinore t Krye-piskopats s Tirans dhe t Mi-tropolive t Kors e Beratit, karealizuar projektin: T rinjt dukepunuar s bashku pr nj t ardhmem t mir. Ky projekt sht mb-shtetur financiarisht nga organizataHEKS - Zvicr.

Aktivitetet kryesore t projektitkonsistojn n trajnime t cilat janfokusuar n temat: Ngritje Fondesh;Shrbimi n komunitet, si dhe Mje-

disi - shtpia jon e prbashkt,ndarje t informacionit me antart grupeve rinore t dioqezave,ndrmarrjen e nismave konkretenga t rinjt n komunitetet e tyre.

Gjat muajve tetor-dhjetor, uorganizuan tre trajnime dyditore, kumorn pjes rreth 60 persona (trinj, katekist, klerik, koordinato-rt rinor t Kryepiskopats dhe tMitropolive, si dhe drejtues tlidhjeve rinore orthodhokse ngadioqezat e vendit dhe student nga

Akademia Theologjike n ShnVlash, Durrs).

Leksione, pun n grup, she-mbuj praktik, reflektime dhe shk-mbime idesh ishin disa nga metodate prdorura gjat ditve t trajni-mit. Shkmbimi i prvojave midist rinjve pr temat e ofruara ishtenj nga pikat e rndsishme t taki-meve, pasi kshtu ata u njohn me

praktika pozitive, por edhe se simund t prmirsojn aktivitetet qaktualisht ata realizojn. Trajni-met u ofruan nga stafi i DiakoniaAgapes, specialist t fushave t

ndryshme dhe klerik.Ndrmarrja e nismave konkrete

nga t rinjt synon zbatimin npraktik t njohurive t marra ngaata n dioqezat e tyre.

Gjat realizimit t projektit nvitin 2013 disa nga rezultatet e arri-tura jan:

- 9 grupe rinore prpiluan dherealizuan projekte n komunitetete tyre n lidhje me ngritjen e fonde-ve dhe shrbimin n komunitet;

- Rreth 231 familje n Tiran,Kor e Berat u mbshtetn me pa-ko ushqimore, t cilat u prgatitn

me fondet e mbledhura nga t rinj-t gjat periudhs s Krishtlindjes;

- 11 grupe rinore t dioqezave tndryshme, me rreth 200 vullnetar,iu bashkuan fushats Le t pa-

strojm Shqiprin n nj dit;- 45 t rinj vullnetar kan vizi-

tuar periodikisht shtpit e t mo-shuarve, jetimore dhe fmij menevoja t veanta dhe njerz t tje-r n nevoj.

Trajnime me t rinjt orthodhoks

Gjat muajve shtator-tetor, shahistja KleanShuqja, nxnse e shklqyer e klass s 3-tA nshkolln Protagonistt, ka prfaqsuar Shqip-rin n dy kampionate ndrkombtare; at tbotrorit mbajtur n Durban t Afriks s Jugutdhe n Kampionatin Evropian t zhvilluar nBatumi, Gjeorgji. Ajo spikati pr rezultatet e sajt larta dhe mbreslnse n t dy kampionatet.

Pr ta falnderuar at pr kto suksese mbre-slnse, shkolln Protagonistt e vizitoiministrja e Arsimit, znj. Lindita Nikolli. Ajo eprqafoi me shum dashuri talenten e vogl qnderoi vendin ton, e uroi dhe i dhuroi nj buqet

me lule. Ashtu si ka br krenare shkolln,Klean m ka br edhe mua krenare. Sa herq lviz gurt e shahut dhe fiton, na ka t gjithmbshtetje dhe fansa t fort t suksesit tsaj.,-tha ministrja.

Maria Mazniku

Arritje e shnuar e nj nxnseje t shkolls Protagonistt,

t Kishs son

Klean Shuqja dal lohet nkampionate ndrkombtare tshahut

NGJALLJA

Kryeredaktor: Thoma Dhima

Adresa:

Kryepiskopata Orthodhokse,

Rruga e Kavajs, Nr. 151

Tiran

Tel: (04) 2234 117, 2235 095.

Fax: 2232 109

Shtypur

n shtypshkronjn Ngjallja

Organ i Kishs OrthodhokseAutoqefale t Shqipris

Del nn kujdesin

e Kshillit Botues

Themelues:Kryepiskopi Anastas


12/12


Rreth 380 t rinj e t reja, t moshs nga 18-30 vje, prfaqsuest grupeve rinore nga qytete t ndryshme t vendit, u mblodhn tshtunn, 13 dhjetor 2014, n Qendrn Kulturore t Katedrales Ngjalljae Krishtit, n Tiran, pr zhvillimin dhe forcimin e mtejshm t Lidhjes

Orthodhokse t Rinis s Shqipris, q sht krijuar n prputhje meStatutin e Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris. Kjo Lidhjeka si qllim pjesmarrjen aktive t t rinjve n jetn e Kishs, kultivimine miqsis, njohjen m t mir t besimit orthodhoks, dshmin ekrishter dhe shrbimin.

Me koordinator Episkopin e Apollonis Nikolla, Asambleja uzhvillua n dy pjes: N pjesn e par, grupe rinore nga qytete tndryshme shfaqn nj program festiv Krishtlindjesh. N pjesn e dyt,Kryepiskopi Anastas mbajti ligjratn me tem: Duke krkuar katrvlera t mdha jete, me piknisje vargun e T.S. EliotKu sht

U zhvillua Asambleja

e Lidhjes Orthodhokse t Rinis s Shqipris

urtsia q e kemi humbur brenda dijes? Ku sht dija q e kemihumbur brenda informacionit?. Kryepiskopi, duke prfunduar tha:Uroj me gjith shpirt: Le t jet ecuria e jets suaj nj ngjitje evazhdueshme, nga informimi i thjesht drejt dijes sistematike, nga

dija drejt urtsis q vjen q lartazi. Nj lartsim i vazhdueshmnga egocentrizmi drejt liris s vrtet. Nga lidhje t papr-gjegjshme n dukje afektive, n lidhjen e qndrueshme afektivet vrtet t bekuar nga Perndia dhe kryesisht drejt prjetimitesencial t dashuris s krishter. Nj hap final nga pjesmarrjamekanike n ceremoni fetare, drejt besimit t gjall te Perndia,ku Shpirti i Shenjt mbizotron dhe vulos jetn ton me dritn,energjit, fuqin e Tij. Nj besim q e bn qenien ton t hapetdrejt pafundsis, duke pasur bashkudhtare pranin e Atij q shtDashuri. Krishtit q sht githka.

M pas vijoi zgjedhja e antarve t KshillitEkzekutiv. N fillim Episkopi i Bylisit, Asti, u brit njohur antarve t Asambles mnyrn ezhvillimit t votimit. U votua lista e kandidaturaveq u propozua direkt n sall prej t pranishmvet ndar n katr grupe: ai i Kryepiskopats dhet tri Mitropolive.

N fund, Kshilli Ekzekutiv, i prbr nga 13antar (7 t rinj dhe 6 t reja), zhvilloi takimin epar n zyrn e Kryepiskopit, i cili theksoi se trinjt orthodhoks duhet t ken nj rol tprgjegjshm, riprtrits dhe parsor n Kish.

15 dhjetor 2014

Zyra e Shtypite Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris

gazeta dhjetor 2014

Documents