gÖrÜntÜleme hİzmetlerİ - personelsaglikhaber.net · •gamma •x ışını ... ve...

GÖRÜNTÜLEME HİZMETLERİ

1

Uzm. Dr. Filiz Denizli Ergen - Radyodiyagnostik Ankara Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesi

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI

Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü

Antalya 1-5 Nisan 2018

Verimlilik Gözlemci Eğitimi

2

SUNUM PLANI

• Radyasyon ve genel özellikleri

• X Işınları

• Radyoloji

• Radyasyon güvenliği ile ilgili mevzuat

• Radyoloji ünitelerinde gerekli düzenlemeler yapılmış mı?

• Radyoloji ünitelerinde hasta ve çalışan güvenliğine yönelik

düzenlemeler yapılmış mı?

• Radyoloji alanlarının işleyişine yönelik düzenlemeler yapılmış mı?

• Sağlık tesisinde USG, BT, MR vb. görüntüleme tetkik sayılarının takibi ve

analizi yapılıyor mu?

3

SUNUM PLANI

• Radyasyon

• ………..

• ………..

• ………..

• Çekirdeği stabil olmayan atomun parçalanması sırasında çevreye saldığı ışınlardır.

• Bu parçalanma sırasında X ve Gama ışınları ve Alfa ve Beta parçacıkları açığa

çıkar.

• Bu ışınlara radyasyon denir

• Yayımlayan kaynağın özelliğine göre bu enerji ; parçacıklar veya elektromanyetik

dalgalar tarafından taşınır.

• Radyasyonu tanımlamada üç parametre kullanılır.

Enerji : Düşük ve yüksek enerjili

Tür : Parçacık radyasyon ve elektromanyetik radyasyon

Kaynak : Doğal ve yapay radyasyon

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

Tanım ve Türleri

• Alfa

• Beta

• Gamma

• X ışını

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

A. Enerjisine Göre Radyasyon

1.Yüksek Enerjili

İyonize Radyasyon

• Ultraviyole

• Görünür ışık

• Kızıl ötesi

• RF ve mikrodalga

• Çok düşük frekans(enerji hatları)

• Statik manyetik alan(MR)

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

A. Enerjisine Göre Radyasyon

2.Düşük Enerjili

Noniyonize Radyasyon

A.Enerjisine Göre

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

• 1.Parçacık radyasyon : Alfa ,beta ışınları ve nötron

• 2.Elektromanyetik radyasyon : Gama ,xışınları,ultraviyole (morötesi) ,

görünür ışık,kızıl ötesi,RF ve mikrodalga,çok düşük frekans(enerji

hatları),statik manyetik alan(MR)

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

B .Türüne Göre Radyasyon

Doğal ve yapay radyasyon

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

C .Kaynağına Göre Radyasyon

İyonizan Radyasyon

• Bir atoma enerji aktarılarak atomdan elektron koparılmasına iyonlaşma denir.

• Eğer taşınan enerji, atomlarda iyonlaşmaya sebep oluyor ise ‘iyonlaştırıcı

radyasyon’ adını alır.

• Alfa parçacığı, beta parçacığı ve nötron ; parçacık radyasyonuna , gama ışını

ve x-ışınları ise elektromanyetik radyasyona örnektir ve hepsi iyonlaştırıcı

radyasyondur.

.

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

• Eğer radyasyon (taşınan enerji) atomlarda iyonlaşmaya sebep olmuyorsa

iyonlaştırıcı olmayan radyasyon olarak adlandırılır.

• Bu radyasyon ile taşınan enerji, atomdan elektron koparmak için yeterli

olmadığı için iyonlaşmaya sebep olmaz.

• MR , radyo dalgaları, mikrodalgalar ve görünür ışık iyonlaştırıcı olmayan

(elektromanyetik) radyasyona örnektir

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

Noniyonizan Radyasyon

Radyasyonun Penetrasyonu

RADYASYON

GENEL BİLGİLER

PET/BT

SPECT/BT

İYONİZAN RADYASYON

TIBBİ UYGULAMALAR

ÇALIŞMA ALANLARI UYGULAMALAR

Radyoloji Dijital /konvansiyonel radyografi,

Floroskopi,

BT, Mammografi, Kemik

dansitometresi, Girişimsel uyg. vb.

Radyasyon Onkolojisi Lineer hızlandırıcılar,Theratron

(Co-60),Brakiterapi sistemleri,

Simülatörler

Nükleer Tıp Tanı ve tedavi radyoizotopları,

Kalibrasyon kaynakları

PET/BT . SPECT/BT

Kardiyoloji Anjiografi (DSA)

Endokrin Laboratuvarı Radyoizotop çalışmaları (RIA)

Yoğun bakımlar Yerinde çekimler (Portable röntgen)

Ameliyathaneler Floroskopi cihazları

RADYOLOJİ-GÖRÜNTÜLEME HİZMETLERİ

• Röntgen

• Floroskopi

• Mamografi

• Ultrasonografi

• Manyetik Rezonans Görüntüleme

• Bilgisayarlı Tomografi

• Anjiyografi

• Kemik Dansitometre

X- IŞINLARI

X- IŞINLARI

• Röntgen ışınları da denen x-ışınları radyoaktif maddelerden elde

edilebileceği gibi yapay olarak röntgen tüplerinden de elde edilebilir

• Elektrik bağlantısı olmaksızın x-ışını üretemez

• X-ışını tüpleri elektrik enerjisi ile çalışır.

• Radyoaktif madde içermez.

• Çalışmadıkları sürece de radyasyon yaymaz. (Bu nedenle atık tesisine –

ÇNAEM -teslim edilmez.

X- IŞINLARI

X-ışını cihazları / tüpleri

İnceleme Doz Örnekleri

RADYOLOJİ ve X-IŞINLARI

RADYASYON GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUAT

• Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Nizamname

• 3155 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun

• Radyasyon Güvenliği Tüzüğü

• Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

• Tıpta Tedavi Amacıyla Kullanılan İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları İçeren Tesislere Lisans Verme Yönetmeliği

• Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları İle Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik

• Kontrollü Alanlarda Çalışan Harici Görevlilerin İyonlaştırıcı Radyasyondan Kaynaklanabilecek Risklere Karşı Korunmasına Dair Yönetmelik

• Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu ve Sitesindeki Radyasyon Güvenliği Mevzuatı

RADYASYON GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUAT

SORU: Radyoloji ünitelerinde gerekli düzenlemeler

yapılmış mı?

SIRA : 19

BÖLÜM ADI : GÖRÜNTÜLEME HİZMETLERİ

BÖLÜM SIRA NO : 1

DEĞERLENDİRİLECEK UNSURLAR:

G.1.1. Sağlık tesisindeki görüntüleme ünitelerinin girişlerinde, SBYS ile entegre çalışan hastanın sırasını bildiren elektronik sistem düzenlenmeli ve işlevsel olmalıdır. (D ve E1 grubu hastanelerde muaftır.)

G.1.2. Her bir görüntüleme odası için hasta mahremiyetini sağlamaya yönelik soyunma odası veya perde/paravanla ayrılmış soyunma alanı olmalı, askılık, ayna, çöp kutusu ve kağıt havlu bulundurulmalıdır.

G.1.3. USG muayene odalarında, muayene masasında kullanılan örtülerin her hastada değişmesi sağlanmalı, hastanın kullanması için özel önlük/örtü verilmeli ve kağıt havlu bulundurulmalıdır.

G.1.4. Görüntüleme ünitesinde bekleme alanları oluşturulmalıdır.

G.1.1. Sağlık tesisindeki görüntüleme ünitelerinin girişlerinde,

SBYS ile entegre çalışan hastanın sırasını bildiren elektronik sistem

düzenlenmeli ve işlevsel olmalıdır. (D ve E1 grubu hastanelerde

muaftır.)

G.1.2. Her bir görüntüleme odası için hasta mahremiyetini

sağlamaya yönelik soyunma odası veya perde/paravanla ayrılmış

soyunma alanı olmalı, askılık, ayna, çöp kutusu ve kağıt havlu

bulundurulmalıdır.

G.1.3. USG muayene odalarında, muayene masasında kullanılan

örtülerin her hastada değişmesi sağlanmalı, hastanın kullanması için

özel önlük/örtü verilmeli ve kağıt havlu bulundurulmalıdır.

G.1.4. Görüntüleme ünitesinde bekleme alanları oluşturulmalıdır.

SORU: Radyoloji ünitelerinde hasta ve çalışan

güvenliğine yönelik düzenlemeler yapılmış mı?

SIRA : 20


BÖLÜM SIRA NO : 2


G.2.1. Radyasyon ile çalışan personel kişisel dozimetre taşımalı ve ölçüm

kayıtları kontrol edilmelidir. Dozimetre ölçüm sonuçlarında uygunsuzluk

tespit edilmesi durumunda ilgili personele tebliğ/tebellüğ edilmelidir.

G.2.2. Radyoloji ünitesinde çalışan personele 6 ayda bir kez hemogram,

periferik yayma, yılda 1 kez de tiroid fonksiyon testleri ve tiroid USG, göz

ve dermatolojik muayene yapılmalı ve yapılan tetkikler ilgili uzmanlar

tarafından değerlendirilip kayıt altına alınmalıdır.

G.2.3. Çalışan ve hasta güvenliğini sağlamak amacıyla kişisel koruyucu

malzemeler (kurşun önlük, çocuk ve erişkin boylarında tiroid ve gonad

koruyucu vb.) kullanılmalı ve uygun şekilde muhafaza edilmelidir.

SORU: Radyoloji ünitelerinde hasta ve çalışan

güvenliğine yönelik düzenlemeler yapılmış mı?

SIRA : 20


BÖLÜM SIRA NO : 2


G.2.4. Kişisel koruyucu ekipmanlar en az yılda bir defa ve gerektiğinde

floroskopi, skopi veya röntgen filmi ile kontrol edilmeli ve sonuçları

Radyoloji uzman hekimi tarafından değerlendirilmelidir.

G.2.5. Sağlık tesisinde bulunan bütün kişisel koruyucu ekipmanların (önlük,

tiroid, gonad koruyucu) üzerinde tanımlama yapılmalı ve bu tanımlamaya

uygun koruyucu ekipman listesi oluşturulmalıdır.

G.2.6. Kontrastlı tetkik ve invaziv girişimsel işlem yapılan radyoloji

ünitelerinde acil müdahale seti kolay ulaşılabilecek mesafede

bulundurulmalıdır. Acil müdahale setinin kontrolleri düzenli olarak yapılarak

kayıt altına alınmalıdır.



tespit edilmesi durumunda ilgili personele tebliğ/tebellüğ edilmelidir.

Dozimetri

• Radyasyon kaynakları ile çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon dozunun

belirlenmesinde kullanılan cihazlar ve işlemleri ifade eden sistemdir.

Dozimetre

• Radyasyon kaynakları ile çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon dozu

miktarının belirlenmesi için kullanılan kişisel izleme cihazıdır.


kayıtları kontrol edilmelidir. Dozimetre ölçüm sonuçlarında

uygunsuzluk tespit edilmesi durumunda ilgili personele tebliğ/tebellüğ

edilmelidir

Gerekçe

• Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ‘nin 21. maddesi gereğince, yıllık dozun,

izin verilen düzeyin 3/10’unu(6 mSv) aşma olasılığı bulunan çalışma koşulu A

durumunda görev yapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunludur.

• Dozimetre kullanmayan, bulundurmayan kuruluşlara karşı TAEK’in yaptırımları

olup lisans iptali bile sözkonusu olmaktadır.

• Radyasyon çalışanlarının sağlığını ve çalışma ortamının güvenliğini kontrol

altına alabilmek için dozimetre kullanım zorunluluğu bulunmaktadır.

• Sağlık hizmetlerinde iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan

personelin radyasyon doz limitleri ve çalışma esasları hakkında

yönetmelik‘e göre radyasyon görevlisi olmamakla birlikte, radyasyon kaynağı ile

yürütülen faaliyetlerden dolayı, yıllık 1mSv etkin doza maruz kalma ihtimali

radyasyon güvenliği komitesince belirlenen personele tedbir olarak kişisel

dozimetre kullandırılır.

G.2.1. Radyasyon ile çalışan personel kişisel dozimetre taşımalı ve

ölçüm kayıtları kontrol edilmelidir. Dozimetre ölçüm sonuçlarında

uygunsuzluk tespit edilmesi durumunda ilgili personele

tebliğ/tebellüğ edilmelidir

Kullanım

• Floroskopi sırasında dozimetre, kurşun önlüğün boynu seviyesinde önüne

gelecek şekilde takılmalıdır.

• Floroskopi dışında, dozimetreler önlük cebinde taşınır.

• Önlüğün altına takıldığında tüm vucut dozu ölçülür ve ve bu ölçülen doz dış

bölgelerin aldığı dozun yaklaşık 20 katı kadar az olmaktadır.

• Dozimetrenin kurşun önlük dışında taşınması durumunda ise kurşun önlük

dışında kalan vücut kısımlarının da (tiroid, göz lensi, eller) aldığı dozlar

ölçülmüş olur.

• İdeal olanı personelin iki dozimetre taşımasıdır.

• Dozimetreler radyasyon alanlarında yada buraya yakın yerlerde

saklanmamalıdırlar.

G.2.1. Radyasyon ile çalışan personel kişisel dozimetre taşımalı ve

ölçüm kayıtları kontrol edilmelidir. Dozimetre ölçüm sonuçlarında

uygunsuzluk tespit edilmesi durumunda ilgili personele tebliğ/tebellüğ

edilmelidir.

G.2.1. Radyasyon ile çalışan personel kişisel dozimetre taşımalı ve ölçüm kayıtları kontrol edilmelidir. Dozimetre ölçüm sonuçlarında uygunsuzluk tespit edilmesi durumunda ilgili personele tebliğ/tebellüğ edilmelidir.

Dozimetre Takibinin Yapılış Amaçları:

• Kişilerin alabileceği radyasyon dozlarının, Müsaade Edilebilir Maksimum Doz seviyesinin altında tutulabilmesi,

• Personelin maruz kaldığı kişisel radyasyon dozlarının ölçülmesi ve kayıtlarının tutulması,

• Personele, radyasyon güvenliği açısından sağlığının korunduğu güvencesinin verilmesi,

• Kuruluşa ; personelle arasındaki fazla doz alma anlaşmazlıklarında kanuni korunma imkanı sağlaması için dozimetre takibi yapılır .


kayıtları kontrol edilmelidir. Dozimetre ölçüm sonuçlarında uygunsuzluk tespit

edilmesi durumunda ilgili personele tebliğ/tebellüğ edilmelidir

Kişisel Dozimetre Tipleri

Kalem Dozimetre

Digital Elektronik

Dozimetre

OSL(optik uyarmalı luminesans)

Dozimetre



tespit edilmesi durumunda ilgili personele tebliğ/tebellüğ edilmelidir

• Kişisel Dozimetre Tipleri

TLD (termoluminesans) Dozimetre

Film Dozimetri

Bilek ve yüzük dozimetre

Göz (lens) dozimetre

G.2.2. Radyoloji ünitesinde çalışan personele 6 ayda bir kez

hemogram, periferik yayma, yılda 1 kez de tiroid fonksiyon testleri

ve tiroid USG, göz ve dermatolojik muayene yapılmalı ve yapılan

tetkikler ilgili uzmanlar tarafından değerlendirilip kayıt altına

alınmalıdır

Radyoloji, Radyom Ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında

Nizamname Madde 23 - Röntgen ve radyom laboratuvarlarında çalışan

bütün mütahassıs ve müstahdemlerin, senede iki defa kanları muayene

edilerek küreyvatları sayılmak ve el vesair açık yerlerinin cildini muayene

ettirmek mecburidir. Resmi müesseselerde bu muayenelerin icrası, o

müesseselerin müdürleri tarafından takip olunur. Hususi müesseselerde,

muayenelerin icra ettirilmemesinden sahipleri mesuldür. Bu muayenelerin

neticeleri muntazam bir deftere kaydedilir. Bu muayeneler neticesinde

görülecek arızalar iyi oluncaya kadar o kimsenin çalışmasına müsaade

edilmez.





alınmalıdır

• Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları İle Çalışan

Personelin Radyasyon Doz Limitleri Ve Çalışma Esasları Hakkında

Yönetmelik Madde 8.2: Radyasyon kaynağı ile çalıştırılacak personelin,

işe başlatılmadan önceki tıbbi muayeneleri ile işe başlatıldıktan sonraki

yıllık sağlık kontrolleri Ek-1’deki form doğrultusunda ilgili idare tarafından

yaptırılır. Bu personelin çalışma şekli, Kanunî süreyi aşmamak kaydıyla,

hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya

nöbet şeklinde düzenlenebilir.





alınmalıdır

EK-1

SAĞLIK BAKANLIĞI RADYASYON ÇALIŞANI SAĞLIK RAPORU

1. ÇALIŞAN BİLGİLERİ

ÇALIŞANIN ADI SOYADI

T.C. KİMLİK NUMARASI KURUM SİCİL NUMARASI CİNSİYETİ

ERKEK KADIN

ÇALIŞTIĞI/ÇALIŞACAĞI KURUM

ÇALIŞTIĞI/ÇALIŞACAĞI KURUMDAKİ ÜNVAN VE GÖREVİ

RADYASYON KAYNAKLARI İLE AĞIRLIKLI TEMAS ŞEKLİ Birden fazla işaretlenebilir

Radyoaktif maddeler ile doğrudan el,cilt teması (örn. radyofarmasötiklerle, brakiterapi kaynakları ile işlemler gibi)

X-ışınlarına dışarıdan maruziyet (Röntgen cihazları, Bilgisayarlı tomografi gibi ile yürütülen işler)

Diğer (Açıklayınız);

SON BİR YIL İÇİNDE KİŞİSEL DOZİMETRİ ÖLÇÜMLERİNDE LİMİT AŞIMI BİLDİRİLDİ Mİ?

HAYIR EVET (Açıklayınız)

SON BİR YIL İÇİNDE RADYASYON KAZASI GEÇİRDİNİZ Mİ?

HAYIR EVET (Açıklayınız) SON BİR YIL İÇİNDE TIBBİ TANI VE TEDAVİ AMACIYLA RADYASYONA MARUZ KALDINIZ MI?

HAYIR EVET (Açıklayınız) SAĞLIK DURUMUNUZLA İLGİLİ AŞAĞIDAKİ

BELİRTİ VE BULGULAR VAR MI?

HAYIR

EVET (Açıklayınız)

Ciltte solukluk Genel yorgunluk hali Otururken ayağa kalktığınızda başdönmesi/göz

kararması

Sık ateşli hastalıklara yakalanma Kolay iyileşmeyen uzun süreli enfeksiyonlar

(örn. ishal, mantar enfeksiyonları gibi)

Beklenmedik veya uzun sürede duran

kanamalar (büyük abdestte, idrarda gibi)

Sık dişeti kanaması Ciltte morluklar Özellikle el sırtı başta olmak üzere

radyasyona maruz

kalan vücut bölgelerde kıl dökülmesi

El cildinde bozukluklar (ciltte kalınlaşma, kılcal

damarların izlenmesi, erken yaşlılık belirtileri gibi)

Görmede bulanıklık Vücudunuzdaki (boyun, çene altı, koltuk altı,

kasık gibi) lenf bezlerinde büyüme

Sağlığımla ilgili yukarıda beyan ettiğim bilgiler doğrudur..

ÇALIŞANIN İMZASI TARİH

2. TIBBİ DEĞERLENDİRME Hekim tarafından doldurulacaktır.

HAYIR

EVET (Varsa açıklama) EL CİLDİ BULGULARI [ Kronik radyasyon maruziyetine bağlı olarak gelişebilecek]

Telenjiektazi Hiperkeratoz Atrofi Kıl Dökülmesi Tırnak Bozukluğu KAN VE LENFATİK SİSTEM MALİGNİTE BULGUSU [ Radyasyona bağlı olarak geç dönemde gelişebilen maligniteler]

Periferik lenfadenopati Hepatosplenomegali

TAM KAN SAYIMI

Lökosit Dağılımı

Lenfosit %

Beyaz Küre Sayısı. . . Nötrofil %

Trombosit Sayısı. . . Monosit %

Hemoglobin Düzeyi. . . Eozinofil %

Kırmızı Küre Sayısı. . . Bazofil %

Normal-dışı hücreler. . . . .

KATARAKT BULGUSU [Lensin radyasyona maruziyetinden sonra 1 yıl içinde gelişmesi beklenir]

Bazal Oftalmoskopik Muayenesi Var mı?

Hayır Oftalmoskopik Muayene için Göz Hastalıkları Uzmanına Sevk Ediniz:

Evet Son 1 yıl içinde yeni gelişen görme bulanıklığı var ise

Son 1 yıl içinde ek görme bulanıklığı yok ise yıllık rutin takibine devam ediniz.

Bu formda adı geçen çalışanın tarafımdan sağlık değerlendirilmesi yapılmıştır. Radyasyon kaynakları ile çalışmasında

sakınca bulunmamaktadır / sakınca bulunmaktadır (Açıklayınız):

İstirahat ve diğer hususlar:

Göz Hastalıkları Uzmanı Değerlendirmesi:

Kaşe/İmza/Tarih





alınmalıdır

Radyasyonun Organizmaya Etkisi

Deterministik Etki Sitokastik Etki

Eşik doz değeri vardırGenellikle etkiler erken (dk-gün) ortaya çıkar

Eşik doz değeri yokturGenellikle etkiler geç (ay-yıl) ortaya çıkar

Akut radyasyon sendromu

Radyolojik yanıklar Radyoaktif

intoksikasyonlar

Radyasyona bağlı gelişen kanser Mutasyonlar Kromozom kırıkları

Radyasyonun madde ile etkileşimi ile biyolojik etkilerin ortaya çıkışı

arasında geçen sürede gelişen olaylar RADYOBİYOLOJİnin konusunu

oluşturur.

Benim babam medikal fizikçiydi ve radyasyonun zararlı olmadığı konusunda

güvence vermişti.

G.2.3. Çalışan ve hasta güvenliğini sağlamak amacıyla kişisel

koruyucu malzemeler (kurşun önlük, çocuk ve erişkin boylarında

tiroid ve gonad koruyucu vb.) kullanılmalı ve uygun şekilde

muhafaza edilmelidir

• Bu amaçla kurşun önlük, eldiven, gözlük, boyunluk, paravanlar, vb.

koruyucular ve kurşun camlar yaygın olarak kullanılmaktadır.

• Röntgen cihazları ile çalışılıyor ise kullanılan koruyucu giysi kalınlığı en az

0.25 mm, girişimsel radyoloji çalışmalarında ise en az 0.5 mm kurşun

kalınlığında olmalıdır

• 1 mm önlükler daha iyi korudukları halde oldukça ağırdırlar





Kurşun Önlüklerin Radyasyonu % Cinsinden Geçirme Oranları

kVp 0.25 mm 0.3 mm 0.5 mm

50 0.51% 0.25% 0.02%

70 4.10% 2.90% 0.82%

100 11.40% 8.90% 3.90%

120 14.20% 11.30% 5.20%

140 17.20% 13.80% 6.60%

G.2.3. Çalışan ve hasta güvenliğini sağlamak amacıyla kişisel koruyucu malzemeler (kurşun önlük, çocuk ve erişkin boylarında

tiroid ve gonad koruyucu vb.) kullanılmalı ve uygun şekilde muhafaza edilmelidir

KORUYUCU EKİPMANLAR





Koruyucu Ekipmanlar

G.2.3. Çalışan ve hasta güvenliğini sağlamak amacıyla kişisel koruyucu malzemeler (kurşun önlük, çocuk ve erişkin boylarında

tiroid ve gonad koruyucu vb.) kullanılmalı ve uygun şekilde muhafaza edilmelidir

Koruyucu Ekipmanlar-Pediatrik




muhafaza edilmelidir.

• Kurşun koruyucuların içerisindeki kurşun tabakalarının çatlama riski

nedeniyle kurşun önlükler katlanmamalı, saklanırken askıya asılmalıdır.

G.2.3. Çalışan ve hasta güvenliğini sağlamak amacıyla kişisel koruyucu

malzemeler (kurşun önlük, çocuk ve erişkin boylarında tiroid ve gonad

koruyucu vb.) kullanılmalı ve uygun şekilde muhafaza edilmelidir

Koruyucu Ekipmanlar - Mobil Bariyerler




• Kurşun önlük üzerinde genişliği (çapı) 2 mm’den büyük dört köşeli veya

yuvarlak delik; 4 mm’den uzun ince çatlaklar bulunması durumunda

kullanım dışı bırakılır.

• Üreme organı bölgesinde çatlak veya delik alanı 0.2cm²’den küçük

olmalıdır.

• Uygun olmayan kurşun önlükler kurşun toksik madde sınıfına girdiğinden

tehlikeli atık olarak bertaraf edilir.

Kurşun Ekipman Kontrolü




• Kontrol edilen kurşun koruyucuda röntgen veya skopi görüntülemesinde beyaz

yerlerin görülmesi koruyuculuğunun azaldığını gösterir

• Kurşun koruyucuda ; kenarı biye kaplı dikiş bölümleri haricinde iğne delikleri,

keskin ve koyu çizgiler, kırılma ve kopma noktaları, diz boyunda toplanmalar gibi

görüntüler olmamalıdır.

Kurşun Ekipman Kontrolü

G.2.4. Kişisel koruyucu ekipmanlar en az yılda bir defa ve

gerektiğinde floroskopi, skopi veya röntgen filmi ile kontrol edilmeli

ve sonuçları Radyoloji uzman hekimi tarafından

değerlendirilmelidir.




değerlendirilmelidir.




değerlendirilmelidir.Bulunduğu

Birim

Türü Seri NoDemirbaş

No

Kontrol

Tarihi

*Fiziksel

Kontrol

Sonucu

**Etkinlik Testi

(Skopi Kontrol)

Sonucu

Bir Sonraki

Kontrol

Tarihi

Teknik Servis

Çalışanı Adı

Soyadı İmza

RADYASYON KORUYUCU EKİPMAN KONTROL FORMU

Kalibrasyon Atölyesi Sorumlu

Onay

Radyasyon Güvenliği Komitesi

Başkanı Onay

Açıklama

Uygun Uygun

Uygun değil Uygun değil

Uygun Uygun


Uygun Uygun


Uygun Uygun


Uygun Uygun


Uygun Uygun


Uygun Uygun


Uygun Uygun


Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

Kurşun önlük

Tiroid koruyucu

Gonad koruyucu

Diğer:…………...

G.2.5. Sağlık tesisinde bulunan bütün kişisel koruyucu ekipmanların

(önlük, tiroid, gonad koruyucu) üzerinde tanımlama yapılmalı ve bu

tanımlamaya uygun koruyucu ekipman listesi oluşturulmalıdır.



bulundurulmalıdır. Acil müdahale setinin kontrolleri düzenli olarak

yapılarak kayıt altına alınmalıdır.



bulundurulmalıdır. Acil müdahale

setinin kontrolleri düzenli olarak yapılarak kayıt altına alınmalıdır.

SORU: Radyoloji alanlarının işleyişine yönelik düzenlemeler

yapılmış mı?

SIRA : 21


BÖLÜM SIRA NO : 3


G.3.1 Radyasyon güvenliği yönetmeliğine uygun olarak denetimli ve gözetimli alanların ayrımı yapılmalıdır. Denetimli alanlarda ve girişlerinde uyarı levhaları bulunmalıdır.

G.3.2 Sağlık tesisi yönetimi radyasyon görevlilerini belirlemeli ve bu kişilerin yönetmelikte belirtilen haklardan faydalanmalarını sağlamalıdır.

G.3.3 İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı ile çalışan birimlerde, aylık personel çalışma listeleri, personelin çalışma yeri ve radyasyon görevlisi olup olmadığını belirleyecek şekilde düzenlenmelidir.

G.3.4 Radyasyon görevlisi olan personele sağlık izni kullandırılması ile ilgili düzenleme yapılmalıdır.

G.3.1 Radyasyon güvenliği yönetmeliğine uygun olarak denetimli ve

gözetimli alanların ayrımı yapılmalıdır. Denetimli alanlarda ve

girişlerinde uyarı levhaları bulunmalıdır.

Radyasyon Alanları

Radyasyon uygulamaları nedeniyle halk için belirlenen yıllık doz sınırlarının

(1mSv/yıl etkin doz ) üzerinde doza maruz kalma olasılığı olan alanlar

radyasyon alanları olarak nitelendirilir ve radyasyon düzeylerine göre

1.Denetimli alan

2.Gözetimli alan

şeklinde sınıflandırılır

Kaynak

ve

çevresi

Denetimli alan

Gözetimli alan

Halkın bulunabileceği alan

• Radyasyon güvenliğinin sağlanması için çalışma alanlarının ve çalışanların

sınıflandırılmasının çalışma koşullarına ve alınan doz-doz hızı ölçümlerine

göre en doğru şekilde düzenlenmesi, radyasyondan korunma sorumlusu

tarafından yapılacak değerlendirmeler çerçevesinde lisans sahibinin

sorumluluğundadır.

• Uygulamaya ve radyasyon kaynağının türüne göre değişmekle birlikte,

genellikle radyasyon kaynaklarının bulunduğu yerler denetimli; bu yerlere

bitişik alanlar da gözetimli alanlar olarak sınıflandırılabilir.

(TAEK RSGD-KLV-005)




Radyasyon Alanları


gözetimli alanların ayrımı yapılmalıdır. Denetimli alanlarda ve girişlerinde

uyarı levhaları bulunmalıdır.

• Radyasyon dozu alma olasılığı açısından, denetimli alanlarda çalışmak gözetimli alanlarda çalışmaktan daha risklidir.

• Aynı şekilde, gözetimli alanlarda çalışanların radyasyon dozu alma olasılığı, radyasyon alanı olmayan alanlarda çalışanlardan daha yüksektir.

• Bu alanların belirlenmesi ve sınıflandırılmasında; kişiler tarafından alınan radyasyon dozlarının değil de bu dozların alınma olasılığının esas alındığı dikkatten kaçmamalı ve sınıflama yaparken potansiyel ışınlama durumları da dikkate alınmalıdır

(TAEK RSGD-KLV-005)

Radyasyon Alanları

G.3.1 Radyasyon güvenliği yönetmeliğine uygun olarak denetimli ve gözetimli alanların ayrımı yapılmalıdır. Denetimli alanlarda ve


• Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalarının radyasyon korunması bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin yıllık doz sınırlarının 3/10’undan (6 mSV ) fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri alanlardır. (Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği)

• Denetimli alanlarda mutlaka radyasyon doz takip sisteminin bulunması gerekir. Bazı uygulamalarda TLD ,OSL,elektronik veya film dozimetre ile kişisel doz takibi veya bazı uygulamalarda kontaminasyon monitörleri,alan dedektörleri,alarmlı dozimetreler,radyasyon ölçüm cihazları ile ortam doz hızı sürekli izlenmelidir.(TAEK RSGD-KLV-005)

• Yetkili personelin dışındaki kişilerin denetimli alanlara girmesini önleyecek giriş çıkışların kontrol edilmesine yönelik düzenlemeler yapılmalıdır.

Denetimli Alan




Kumanda odası, çekim odası,mobil röntgen cihazının çekim esnasında

kullanıldığı oda ,Mamografi ve Kemik Dansitometre cihazının 2 metreye kadar

çevresi (Radyasyon Alanlarının İzlenmesine İlişkin Kılavuz-RSGD-KLV-

019 ‘’ TAEK )

Denetimli Alan




Denetimli alanların girişlerinde ve bu alanlarda aşağıda belirtilen radyasyon uyarı levhalarının bulunması zorunludur:

• I. Radyasyon alanı olduğunu gösteren temel radyasyon simgeleri,

• II. Radyasyona maruz kalma tehlikesinin büyüklüğünü ve özelliklerini

anlaşılabilir şekilde göstermek üzere gerekli bilgi, simge ve renkleri taşıyan

işaretler,

• III. Denetimli alanlar içinde radyasyon ve bulaşma tehlikesi bulunan

bölgelerde geçirilecek sürenin sınırlandırılması ile koruyucu giysi ve araçlar

kullanılması gerekliliğini gösteren uyarı ve işaretler

(Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği)

Denetimli Alan




Radyasyon Uygulamaları Yapılan Alanların Uyarı İşaretleri




Radyoaktif Atıklarla İlgili Uyarı İşaretleri




• İyonlaştırıcı Radyasyon İşareti Tehlikeli Kaynak İşareti




ö




Gözetimli Alanlar

• Radyasyon görevlileri için yıllık doz sınırlarının 1/20’sinin (1 mSv ) aşılma

olasılığı olup, 3/10’unun (6 mSv ) aşılması beklenmeyen, kişisel doz

ölçümünü gerektirmeyen fakat çevresel radyasyonun izlenmesini gerektiren

alanlardır. (Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği)

• Cihazın bulunduğu odaya bitişik alanlar,koridorlar, belli şartlarda çekim

odası dışındaki kumanda odası




Radyasyon Alanlarının İzlenmesi

• Radyasyon alanlarının izlenmesinde uygun radyasyon ölçüm cihazları ve

dozimetreler kullanılır. Radyasyon alanlarının radyasyon/radyoaktivite düzeyi

ölçümleri Kurum tarafından belirtilen sıklık ve yöntemlere uygun olarak yapılır. Bu

ölçümlerde kullanılan cihazların kalibrasyonları Kurum tarafından uygun görülen

aralıklarla, Kurumun İkincil Standart Dozimetre Laboratuvarı'nda yapılır.

(Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği)

• 14 Mart 2018 tarihinde bu işlemlerin nasıl yapılacağına dair ‘’ Radyasyon

Alanlarının İzlenmesine İlişkin Kılavuz-RSGD-KLV- 019 TAEK resmi sitesinde

yayınlanmıştır.

G.3.2 Sağlık tesisi yönetimi radyasyon görevlilerini belirlemeli ve

bu kişilerin yönetmelikte belirtilen haklardan faydalanmalarını

sağlamalıdır

Haklar

• Yılda 30 gün izin (Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi

Müesseseleri Hakkında Nizamname ve 657 sayılı DMK)

• Haftalık 35 saat çalışma süresi (3153 sayılı Radyoloji, Radiyom ve

Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun )

• Yılda 3 ay fiili hizmet zammı ve erken emeklilik (5510 sayılı Sosyal

Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu )

G.3.2 Sağlık tesisi yönetimi radyasyon görevlilerini belirlemeli ve bu

kişilerin yönetmelikte belirtilen haklardan faydalanmalarını sağlamalıdır

Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ’ne göre;

• Radyasyon görevlisi: Radyasyon kaynağı ile yürütülen faaliyetlerden

dolayı görevi gereği bu Yönetmeliğin 10.maddesinde toplum üyesi kişiler

için belirtilen doz sınırlarının üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı

olan kişidir

• Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’nin 10.Maddesine göre bu doz

"Radyasyon görevlileri için etkin doz ardışık beş yılın ortalaması 20 mSv'i,

herhangi bir yılda ise 50 mSv'i geçemez. El ve ayak veya cilt için yıllık

eşdeğer doz sınırı 500 mSv, göz merceği için 150 mSv'dir. Cilt için en

yüksek radyasyon dozuna maruz kalan 1 cm2'lik alanın eşdeğer dozu, diğer

alanların aldığı doza bakılmaksızın ortalama cilt eşdeğer dozu olarak kabul

edilir."

80

Radyasyon Görevlisi Halk Stajyer

Tüm vücut 20 mSv

(5 yılın ortalaması)

50 mSv

(herhangi bir yılda)

1 mSv

(5 yılın ortalaması)

5 mSv

(herhangi bir yılda)

6 mSv

El, ayak, cilt 500 mSv 50 mSv 150 mSv

Göz merceği 150 mSv 15 mSv 50 mSv


kişilerin yönetmelikte belirtilen haklardan faydalanmalarını

sağlamalıdır

Müsaade Edilebilir Maksimum Doz - IRCP

Uluslararası Radyolojik Korunma Komisyonu (ICRP) tarafından belirlenen ;

radyasyonla çalışan ve toplum üyesi kişiler için farklı olan Müsaade Edilebilir

Maksimum Doz (MEMD) bir insanda ömür boyunca hiçbir önemli vücut arazı ve

bir genetik etki meydana getirmesi beklenmeyen iyonlaştırıcı radyasyon dozu olarak

tarif edilir.


kişilerin yönetmelikte belirtilen haklardan faydalanmalarını sağlamalıdır

• Radyasyon Güvenliği Tüzüğü'nün 2. maddesi K bendinde Radyasyon

Görevlisi, sürekli olarak denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla

çalışan kişidir.Denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla geçici

olarak veya ara sıra çalışan kişiler radyasyon görevlisi sayılmazlar.

• 3153 sayılı Yasa’ nın Ek 1. maddesi : İyonlaştırıcı radyasyonla teşhis,

tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan

personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir. Bu süre içerisinde, Sağlık

Bakanlığı’nca çıkarılacak yönetmelikte belirtilen radyasyon dozu limitleri

de ayrıca dikkate alınır.


kişilerin yönetmelikte belirtilen haklardan faydalanmalarını

sağlamalıdır

• 5510 sayılı Kanun’un fiili hizmet zammını düzenlediği 40 maddesinde

Çalışmanın fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilebilmesi için,

sigortalının kapsamdaki işyerleri ile birlikte belirtilen işlerde fiilen çalışması

ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalması şarttır.

• 11. bendinde de “Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler” ve

“doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan, maddeler veya bütün diğer

korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlar” fiili hizmet

zammından faydalandırılmaktadır.

G.3.3 İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı ile çalışan birimlerde, aylık

personel çalışma listeleri, personelin çalışma yeri ve radyasyon görevlisi

olup olmadığını belirleyecek şekilde düzenlenmelidir.

A- Radyoloji bölümlerinde;

• Radyografik ve Floroskopik X-ışını kaynaklarında,

• Bilgisayarlı Tomografi , Mamografi ve Kemik Dansitometre cihazlarında,

• Taşınabilir X-ışını cihazlarında,

• Panoramik ve periapikal diş radyografisi.

B- Radyasyon Onkolojisi bölümlerinde;

• Yüksek doz x-ışını terapi sistemlerinde (LINAC),

• Cobalt-60 teleterapi sistemlerinde,

• Brakiterapi kaynaklarında,

• Gamma-knife sistemlerinde.

TEŞHİS VE TEDAVİDE KULLANILAN İYONİZE RADYASYON




C- Nükleer Tıp bölümlerinde;

• Teşhis ve tedavide kullanılan radyoizotoplar ile,

• PET-BT (Pozitron Emisyon Tomografi – Bilgi sayarlı Tomografi) ve SPECT

(Single Photon Emission Computed Tomography) cihazlarında,

• RIA (Radio Immuno Assay) laboratuarlarında.

D- Anjiyografi ve Kateter Odaları ile Ameliyathanelerde;

• X ışını ile floroskopik ve radyografik inceleme yapan cihazlarda.





E- Beyin cerrahisi, ortopedi, gastroenteroloji, üroloji v.b. gibi değişik

bölümlerde;

• X ışını ile floroskopik ve radyografik inceleme yapan cihazlarlarla benzer

özellikte bulunan ve ilgili uzmanlık dalına ilişkin hastaların teşhis ve tedavi

işlerinin yapılabildiği tüm cihazlarda.

F- Kan bankası ünitelerinde;

• Bu ünitelerde kullanılan kan ışınlama cihazlarında.

G- Tıp Fakültesine bağlı Eğitim ve Araştırma Hastanelerinin değişik

bölümlerinde bulunan Araştırma Laboratuarlarında; Bu laboratuarlarda

kullanılan radyoizotoplar, iyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıdır.


G.3.3 İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı ile çalışan birimlerde, aylık personel

çalışma listeleri, personelin çalışma yeri ve radyasyon görevlisi olup

olmadığını belirleyecek şekilde düzenlenmelidir

• İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı ile çalışan birimlerde, çalışan hekim ve hekim dışı

sağlık personelinin aylık personel çalışma listesinde yer ve görev tanımları

radyasyon görevlisi olup olmadığını belirleyecek şekilde düzenlenmelidir.

• Bakanlığın 22.2.2018 E.02-350 tarihli yazısına göre işlem tesis edilmelidir.Bu

yazıda ’’Radyasyon alt birim çalışma alanlarının mer-i mevzuatta belirlenen

radyasyon görevlisi tanımına uygun şekilde belirlenmesi , örneğin rapor okuma ve

radyasyon görevlisi kapsamındaki iş/işlemlerin ayrı ayrı görev tanımları

belirlenerek çalışma listelerinin düzenlenmesi.’’ istenmektedir.

G.3.4 Radyasyon görevlisi olan personele sağlık izni kullandırılması ile

ilgili düzenleme yapılmalıdır.

• İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı ile çalışan personelin sağlık izni radyasyon

görevlisi tanımına uygun olmalıdır.

• Devlet Personel Başkanlığı’nın şua izni ile ilgili görüşü şu şekildedir:

(10/04/2017-2100) : “…....memurun Türkiye Atom Enerjisi Kurumu

Başkanlığına bağlı Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince "Radyasyon

Görevlisi" sayılması halinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 103

üncü maddesinin üçüncü fıkrasına istinaden sağlık izninden yararlanacağı

mütalaa edilmektedir.’’

• Radyasyon görevlisi olarak (yılda 1 msv doz alma ihtimali olan, mesleği

gereği radyasyonlu alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla daimi suretle

çalışan kişi) çalışan personel; haftalık azami 35 saat çalıştırılmalı, yılda 1 ay

sağlık izni kullandırılmalıdır.(KHGM Verimlilik Rehberi)

SORU: Sağlık tesisinde USG, BT, MR vb. görüntüleme

tetkik sayılarının takibi ve analizi yapılıyor mu?

SIRA : 22


BÖLÜM SIRA NO : 4


G.4.1. Sağlık tesisinde bulunan klinisyen hekimlerin ve branşların poliklinikten (acil servis hariç) istemiş olduğu USG, BT, MR vb. görüntüleme tetkik sayıları ve oranları aylık olarak SBYS’de oluşturulacak “Yönetici Takip Ekranı” ile takip edilmelidir.

G.4.2. Analiz sonuçları yönetim tarafından komisyon kurularak değerlendirilmelidir. Olumsuz bulunan durumlar ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

G.4.1. Sağlık tesisinde bulunan klinisyen hekimlerin ve branşların

poliklinikten (acil servis hariç) istemiş olduğu USG, BT, MR vb.

görüntüleme tetkik sayıları ve oranları aylık olarak SBYS’de

oluşturulacak “Yönetici Takip Ekranı” ile takip edilmelidir.

Yönetici Takip Ekranı

• SBYS de tanımlı olmalıdır

• Hekim bazlı olmalıdır

• Sağlık tesisinde ayaktan hastalardan istenen( acil,dializ vs özellikli bölümler hariç ) MR ,BT ,USG vb. görüntüleme istek sayılarının ayaktan başvuran hasta sayılarına oranı hesaplanır

• Sağlık tesisinde USG,BT ,MR vb. çekim ve sonuç verme süreleri takip edilir.

G.4.1. Sağlık tesisinde bulunan klinisyen hekimlerin ve branşların

poliklinikten (acil servis hariç) istemiş olduğu USG, BT, MR vb.

görüntüleme tetkik sayıları ve oranları

aylık olarak SBYS’de oluşturulacak “Yönetici Takip Ekranı” ile takip edilmelidir.

Görüntüleme Tetkik Sayısı ve Oranları Tablosu*

Klinisyen Hekimin Branşı

Klinisyen

Hekim Adı

Soyadı

OCAK ŞUBAT YILLIK TOPLAM

USG BT MR

Ayaktan

Başvuru

Sayısı **

USG BT MR

Ayaktan

Başvuru

Sayısı **

USG BT MR

Ayaktan

Başvuru

Sayısı**

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

Sayı

Ora

n

A Kliniği X Hekim

A Kliniği Y Hekim

A Kliniği Toplam

B Kliniği Z Hekim

B Kliniği Q Hekim

B Kliniği Toplam

………… ………….

………… ………….

………………………..

GENEL TOPLAM(A KLİNİĞİ+B KLİNİĞİ+…..)

Yönetici Takip Ekranı

G.4.2. Analiz sonuçları yönetim tarafından komisyon kurularak

değerlendirilmelidir. Olumsuz bulunan durumlar ile ilgili gerekli

düzenlemeler yapılmalıdır.

Radyoloji Hizmetlerinin Değerlendirilmesi Komisyonu

• Başhekim ve/veya başhekim yardımcısı

• İdari ve mali işler müdür ve/veya müdür yardımcısı

• Radyoloji sorumlu hekiminden oluşur

• 6 aylık periyodlarla toplanır

• Hekim bazlı USG,MR,BT vb. istem oranları incelenip analiz yapılmalı ;

tespit edilen belirgin farklılıklarla ilgili düzenlemeler yapılmalı

• Sağlık tesisindeki USG,BT ,MR vb. çekim ve sonuç verme süreleri

değerlendirilmeli.

• Gözlemci tarafından toplantı tutanakları ve analiz sonuçlarına göre yapılan

düzenlemeler incelenmelidir.

Teşekkürler…

e-postae-e-posta:[email protected]

92

gÖrÜntÜleme hİzmetlerİ - personelsaglikhaber.net · •gamma •x ışını ... ve...

Documents