8/17/2019 hakam.docx

1/11

PENDAHULUAN

Peranan Hakam sangat penting dalam Undang-Undang Keluarga Islam kerana ia berperanan

menyelesaikan pertikaian dan konflik yang berlaku antara pasangan suami isteri. Hakam,

Jawantankuasa Pendamai, Pegawai Sulh dan rundingara atau kaunseling rumahtangga

memainkan peranan yang hampir sama dalam Undang-Undang Keluarga Islam dan yang

membe!akannya hanya dalam beberapa aspek saha"a.

Hakam dilantik atas kelayakan-kelayakan tertentu, malah mempunyai syarat-syarat,

tanggung"awab, tempoh dan memainkan peranan yang tersendiri dalam bertindak untuk uba

sedaya upaya mungkin men"alankan tugas dan tanggung"awab agar terapai matlamat untuk 

mengekalkan dan mempertahankan #mawaddah$ dan #sakinah$ dalam sesebuah rumah

tangga.

%alam menangani persengketaan atau  syiqaq antara pasangan suami isteri, Islam

sebagai ad-din yang mementingkan keharmonian ada menyediakan "alan penyelesaian

meleraikan persengketaan yang berlaku iaitu dengan perlantikan hakam.

Islam mengan"urkan perdamaian terhadap apa sa"a pertikaian berdasarkan konsep

redha meredhai dan tolah ansur. Perlantikan Hakam yang disarankan dalam Islam merupakan

alternatif terakhir dalam usaha menyelesaikan pertelingkahan yang berlaku dalam sesebuah

rumah tangga dan "uga merupakan salah satu kaedah perdamaian yang efektif kepada

masyarakat. Kaedah Hakam diperkenalkan dan dilaksanakan di &ahkamah Syariah di

&alaysia yang mengutamakan instrumen penyelesaian pertikaian dan persengketaan seara

 perdamaian. 'untutan atau permohonan yang dibuat mestilah melibatkan hak dan

tanggung"awab dalam hal ehwal kekeluargaan Islam di bawah bidang kuasa &ahkamah

Syariah.

1

8/17/2019 hakam.docx

2/11

1.0 DEFINISI HAKAM

%ari segi bahasa, Hakam diambil daripada kata dasarحك  كي  كح  yang bermaksud

hukum dan yang dimaksudkan dengan ( )* + + ialah /llah S.0.'. Pendapat lain pula mengatakan

 bahawa ( )* + + adalah satu sifat daripada sifat-sifat /llah S.0.' selain (1*2 + dan (32 4 + . 5amun

 begitu (1*26 +  dan (* +6 +   "uga turut disandarkan kepada manusia.

%ari segi istilah fi7h, takrif Hakam sebagaimana yang disebut dalam kamus fi7h

 bermaksud #orang yang diberi tugas menyelesaikan perbalahan atau pertelingkahan yang

 berlaku antara suami isteri$ atau #orang yang telah dipilih untuk mendamaikan

 pertelingkahan yang berlaku antara dua orang atau lebih$. Hakam menurut pengertian fi7h

dipetik daripada ayat al-8uran Surah an-5isa9 ayat :; iaitu<

   !"# $%&!' ()*+

,-.- $%&!' ()*+/!01.-  /!234563 7891(:

;? & @/ ABC D%?16 EF5G! H4

 Maksudnya : “ Dan jika kamu khuatir terjadi persengketaan antara keduanya, maka

kirimlah seorang juru damai dari keluarga lelaki dan seorang juru damai dari

keluarga perempuan. Jika keduanya (juru damai itu) bermaksud mengadakan

 perdamaian, nescaya llah memberi tau!ik kepada suami isteri itu. "esungguhnya

 llah Maha Mengetahui lagi Maha #eliti.

Selain itu, berdasarkan seksyen => ?nakmen Undang-Undang Keluarga Islam dalam

Kaedah-Kaedah Hakam pula, Hakam diertikan sebagai seseorang penimbang tara yang diberi

kuasa oleh pihak-pihak tertentu atau oleh mahkamah untuk menyelesaikan perkelahian

(shiqaq)  antara pasangan suami isteri. "hiqaq  yang dimaksudkan adalah perkelahian atau

 pertikaian antara suami dan isteri yang berlarutan yang men"e"askan kerukunan rumah

tangga@.

1http://www2.esyariah.gov.my

2

8/17/2019 hakam.docx

3/11

2.0 PENDAPAT FUQAHA’ MENGENAI KELAYAKAN SESEORANG

UNTUK DILANTIK MENJADI HAKAM

'erdapat beberapa perbe!aan kriteria untuk dilantik men"adi Hakam yang telah ditetapkan

oleh ulama9 ma!hab-ma!hab yang masyhur, antaranya ialah menurut pendapat ulama9

ma!hab Hanafi, mereka meletakkn syarat bahawa Hakam yang dilantik perlulah merupakan

indiAidu yang terdiri daripada ahli keluarga saha"a, indiAidu yang boleh diperayai,

 berpengaruh, adil, mempunyai niat untuk mendamaikan pasangan tersebut serta pandangan

dan "uga nasihatnya dapat memberi keyakinan kepada pasangan yang bertikai.

&anakala, ulama9 ma!hab &aliki pula mensyaratkan Hakam yang dilantik tersebut

mestilah merupakan seorang yang Islam, lelaki, merdeka dan baligh serta fa7ih untuk 

memberikan keputusan yang betul dan adil. 5amun begitu, ulama9 ma!hab Syafie telah

meletakkan syarat bahawa seorang Hakam mestilah merupakan seorang yang Islam, merdeka,

adil, dan berkemampuan untuk men"alankan tanggung"awab yang telah diberikan oleh

mahkamah untuk mewu"udkan perdamaian antara pasangan tersebut. &alah, Hakam yang

mewakili kedua-dua pihak perlulah merupakan seorang lelaki yang merupakan ahli keluarga

merekaB.

3.0 PERUNTUKAN BIDANG KUASA HAKAM YANG DITETAPKAN

OLEH UNDANG-UNDANG KELUARGA ISLAM DI MALAYSIA

Seksyen => /kta Undang-Undang Keluarga Islam 0ilayah Persekutuan @C>= telah

memberikan peruntukan kepada mahkamah untuk melantik Hakam bagi menyelesaikan

masalah yang timbul dalam rumah tangga seperti pertelingkahan dan "uga syiqaq.

2Raihaah !"ahari# Sulh dalam kes kekeluargaan Islam. $%a&a '%mp%r: (iversiti)a&aya# 2**+#h. 68.

,

8/17/2019 hakam.docx

4/11

Selain itu, Hakim mahkamah berhak melantik Hakam melalui dua peringkat di mana

 peringkat pertama berdasarkan peruntukan seksyen =>D@E yang menyatakan bahawa # Jika

&ahkamah berpuas hati bahawa perkelahian (shiqaq)  sentiasa berlaku antara pihak-pihak 

kepada suatu perkahwinan, &ahkamah boleh melantik, mengikut Hukum Syarak, dua orang

 penimbangtara atau Hakam untuk bertindak bagi pihak suami dan isteri yang berkenaan itu

masing-masing$. &anakala, pada peringkat yang kedua pula berdasarkan kepada peruntukan

seksyen =>D=E yang menyatakan bahawa #Jika Hakam tidak dapat bersetu"u, atau "ika

&ahkamah tidak puas hati dengan ara mereka men"alankan penimbangtaraan itu,

&ahkamah boleh memeat mereka dan melantik Hakam lain bagi menggantikan mereka $.

Sebelum pelantikan Hakam dilaksanakan, /kta Undang-Undang Keluarga Islam

0ilayah Persekutuan Seksyen =F telah memperuntukkan untuk melantik Jawatankuasa

Pendamai berdasarkan subseksyen ;:I KLMLNOP QMRS TQUO VLWMQUOQOX MQYOU YOVOM

YQZLNLZOQUOX [NLP TO\OMOXUROZO QXQS ]OUQ̂ OUOX ^LXOZQPOMQ ZRO Q̂ RXMRU

^LXTOMRPUOX ZOMR MONOUI _QUO VQPOU ZRO^Q LX``OXS aOPUO^OP PLXYOUNOP ^LWRTRU ULZ

QMR ULVOYO ]OUO^ RXMRU MQXYOUOX ^LXRWRM ZLUZbLX cd bOX` YQZLeRMUOX ZLeLNR^ QXQ-I

fO^RX eL Q̀MRS ZLeLNR^ ^LNOXMQU ]OUO^S ^OPUO^OP OUOX ^L^OZMQUOX

eOPO\O eLWNOURXbO shiqaq  YONO^ ZLZLeROP WR^OP MOX``O VOZOX`OX MLWZLeRMI

gLMOVQS MQYOU ZL^RO ULZ OUOX YQZLNLZOQUOX ^LNONRQ VLWNOXMQUOX ]OUO^ ^LNOQXUOX ULZ

bOX` XbOMO eLWNOURXbO ZPQhOh YOX VRXiO ^OZONOP MLWZLeRM MQYOU YOVOM YQULXON VOZMQI

aLWRTRU ULVOYO eLeLWOVO VLWRXMRUOX bOX` YQMLMOVUOXS UQMO YOVOM ^LNQPOM eOPO\O

ZLMQOV XL`LWQ ^L^VRXbOQ LXOU^LX RXYOX`jRXYOX` bOX` MLWZLXYQWQS OXMOWOXbO QONOP

, ai0ah )oh i et a&. Undang-Undang Keluarga Islam. $%a&a '%mp%r: 3ewa

4ahasa a 5%sta6a# h. 77.

- 80i# h. 79.

-

8/17/2019 hakam.docx

5/11

ZLVLWMQ kXOU^LX lXYOX`jlXYOX` mLNROW`O nZNO^ bOX` YQ YQVLWRXMRUOX ZLVLWMQ

KLUZbLX copqr kXOU^LX lXYOX`jlXYOX` mLNROW`O nZNO^ KLNOX`[W sttuS KLUZbLX

vspvr kXOU^LX mLNROW`O nZNO^ aLNOUO stdvS KLUZbLX copqr kXOU^LX lXYOX`j

lXYOX` mLNROW`O nZNO^ fL`LWQ wRNOR wQXOX`S KLUZbLX copqr kXOU^LX lXYOX j̀

lXYOX` mLNROW`O nZNO^ fL`LWQ KL^eQNOXS stdv YOX TR`O KLUZbLX copqr lXYOX`j

lXYOX` mLNROW`O nZNO^ wOPOX`S stdoI

Justeru itu, setiap kes permohonan pereraian yang difailkan di mahkamah, tetapi

tidak mendapat persetu"uan daripada salah seorang pasangan tersebut akan diru"uk kepada

Jawatakuasa Pendamai. 5amun, kes tersebut akan diru"uk kepada Hakam "ika tidak dapat

diselesaikan oleh Jawatakuasa Pendamai. Gleh itu, kita dapat melihat bahawa Hakam akan

dilantik untuk mewakili pasangan tersebut sekiranya masalah tersebut tidak dapat

diselesaikan oleh Jawatakuasa Pendamai;.

4.0 KES YANG BERKAITAN DENGAN PELANTIKAN HAKAM

Kes Mohammad Sukri bin Salleh lwn Nalma bt Yaacob

&ahkamah 'inggi Syariah Kota haru pada @= Januari BB telah membuat keputusan

memberi kuasa kepada Hakam meneraikan responden DisteriE dengan satu tala7. Perayu

DsuamiE tidak berpuas hati dengan perintah perlantikan Hakam tersebut dan telah membuat

rayuan ke &ahkamah ayuan Syariah.

Kes ini bermula apabila isteri DpemohonE telah mengemukakan permohonan erai

melalui orang ; / dalam &ahkamah endah Syariah Kota haru pada B &ei B@ yang

kemudiannya dipindahkan ke &ahkamah 'inggi Syariah dan dibiarakan pada > Julai B@.

or"%&ai&i )oh ;ha"a&i < =a !0%& >attah =a 8smai Nusyuz, Shiqaq dan Hakam#

egeri ?em0i&a:$o&e (iversiti 8s&am )a&aysia# h. 71.

8/17/2019 hakam.docx

6/11

/lasan permohonan adalah mereka selalu berbalah dan tidak hidup bersama selama @ tahun

setengah. &anakala suami tidak bersetu"u untuk bererai kerana dia masih sayang kepada

isteri dan anaknya.

%isebabkan tidak ada persetu"uan untuk bererai dengan suami, Hakim iara

&ahkamah 'inggi Syariah telah melantik Hakam daripada kedua- dua belah pihak menurut

seksyen :;D@E ?nakmen Keluarga Islam 5egeri Kelantan @C>: sebagai wakil untuk 

membuat perundingan penyelesaian tuntutan. %i &ahkamah ayuan Syariah, %ato Ha"i

%aud bin &uhammad mendapati dalam rekod perbiaraan berhubung dengan perlantikan

Hakam tidak "elas kerana tidak terdapat lafa! wakalah daripada kedua-dua pihak kepada

Hakam masing-masing sebelum Hakam memulakan perundingan dan sesuatu wakalah tidak 

sah keuali dengan lafa! yang menun"ukkan ada perwakilan yang diberikan oleh orang yang

mewakili kepada orang yang diwakili.

Justeru itu, &ahkamah ayuan Syariah telah sebulat suara memutuskan bahawa

rayuan perayu diterima dan hukuman &ahkamah 'inggi Syariah dibatalkan. Seterusnya

mahkamah memutuskan bahawa kedua- dua pihak boleh bererai dengan tebus tala7L.

5.0 PERBINANGAN ISU

5.1 Peranan dan Tanggungjawab Hakam di Malaysia

]OUO^ VOYO OZONXbO eLWVLWOXOX RXMRU ^LXbOMRUOX UL^eONQ VOZOX`OX ZRO^Q QZMLWQI

fO^RXS VLWOXOX ]OUO^ YQ aONObZQO YQVLWMQUOQ ULWOXO VLWRXMRUOX lXYOX`jlXYOX`

mLNROW`O bOX` YQZLeRM OYONOP ^LNOXMQU _O\OMOXUROZO wLXYO^OQ MLWNLeQP YOPRNRI

KLMLNLP ^LXYOVOMQ _O\OMOXUROZO wLXYO^OQ MQYOU YOVOM ^LXbLNLZOQUOX ULZ MLWZLeRMS

eOWRNOP VLNOXMQUOX ]OUO^ YQNOUZOXOUOXI xONOReO`OQ^OXOVRXS ULeQOZOOXXbO

@ A2**-B Ci&i 1+# 4hg 1# 11D121.

@

8/17/2019 hakam.docx

7/11

VLWYO^OQOX ^LNONRQ POUO^ `O`ON ULWOXO _O\OMOXUROZO wLXYO^OQ POXbO iO^VRW

MOX`OX VOYO VLWQX`UOM OUPQW QOQMR ZLMLNOP ^LNONRQ VW[ZLZ WRXYQX` iOWO YQ lXQM

yRXYQX`iOWO mLNROW`O _OeOMOX z`O^O nZNO^ YOX PReRX`OX ^LWLUO MQYOU eLWVLNROX`

RXMRU YQZLNO^OMUOX NO`Q7I {NLP QMRS YOVOM YQWR^RZUOX eOPO\O VLWOXOX ]OUO^ OYONOP

MLWPOY YOX TOWOX` eLWNOURI

aLZUQVRX eL`QMRS z^ONOX ]OUO^ aOPUO^OP KbOWQOP u||} MLNOP ^LX``OWQZUOX

eLeLWOVO MOX``RX`TO\Oe bOX` VLWNR YQNOUZOXOUOX [NLP ]OUO^ bOX` ^LXLWQ^O OWOPOX

YOWQVOYO ]OUQ^ eO`Q ^LNOUZOXOUOX MOX``RX`TO\Oe YQ ZQZQ ^OPUO^OPS OXMOWOXbO~

OI KLMQOV POUO^ PLXYOUNOP ^L^OX``QN VWQXZQVON ^OZQX j̀^OZQX` eO`Q

^L^VLW[NLP VRXiOjVRXiO VLWMQUOQOX

eI mLYROjYRO ]OUO^ PLXYOUNOP ^LX`OYOUOX VLWML^ROX YOX ^LX`LXON VOZMQ

ZLWMO ^LXiOWQ VLXbLNLZOQOX ZLiOWO ZRNP

iI KLUQWOXbO VQPOUjVQPOU `O`ON ^LXLWQ̂ O VLXbLNLZOQOX ZLiOWO ZRNPS ]OUO^

PLXYOUNOP eLWRZOPO ^L^VLW[NLPQ UROZO YOWQ VWQXZQVON ^OZQX`j^OZQX` ZO^O

OYO ^LNO•O€ MONOU OMOR ZLiOWO UPRNR

YI aLNOV[WUOX ULVOYO ^OPUO^OP POZQN ZQOZOMOX MLWZLeRMS eOPO\O YQYOVOMQ MQOYO

VLWYO^OQOX OMOR MQOYO ULQ€QXOX YOWQVOYO VWQXZQVON RXMRU VLWiLWOQOX YOX

^LXiOYOX`UOX ULVOYO ^OPUO^OP ZRVObO ^LNOXMQU ]OUO^ NOQX RXMRU YQeLWQ

UROZO VLWiLWOQOX+I

5. Peranan Hakam Menuru! "slam

7 Raihaah !"ahari# Sulh dalam kes kekeluargaan Islam# h. 121.

+ Jabatan Kehakiman Syariah &alaysia, /rahan /malan 5o. @ 'ahun BL /malan Hakam&ahkamah Syariah.

7

8/17/2019 hakam.docx

8/11

‚ONO^ RZOPO RXMRU ^LXbLNO^OMUOX WR^OPMOX``O OXMOWO VOZOX`OX ZRO Q̂ QZMLWQS

NOX`UOPjNOX`UOP bOX` VLWNR YQO^eQN [NLP ]OUO^ ULYROjYRO eLNOP VQPOU OYONOP

^LXiOWQ VRXiO eLWNOURXbO VLZLNQZQPOX OXMOWO VOZOX`OX YOX eLWTR^VO ZLiOWO

eLWZLXYQWQOX YONO^ ULOYOOX MLWMRMRV YLX`OX VQPOU ^OZQX`j^OZQX`I aLNONRQ

VLWTR^VOOX QXQS ]OUO^ e[NLP ^LX`LMOPRQ VLWQPON ULOYOOX ZLeLXOW VOZOX`OX

MLWZLeRM YLX`OX eLWMOXbOUOX ^OZONOP YOX VRXiO VLWMQUOQOX bOX` eLWNOUR OXMOWO

^LWLUOI wLWML^ROX ZLiOWO MLWMRMRV QXQ YQNOURUOX RXMRU ^L^e[NLPUOX ]OUO^

eLWMOXbOUOX ^OZONOP bOX` YQPOYOVQ YOX VQPOU bOX` eLWMLNQX`UOP e[NLP eLWMLWRZ

MLWOX` YOX ^LXiLWQMOUOX ^OZONOPXbOI ‚Q ZQXQS ]OUO^ ^L^OQXUOX VLWOXOX bOX`

ZOX`OM VLXMQX` QOQMR eLWMOXbO ZLiOWO eLWPL^OP YOX ^L^eLWQUOX XOZQPOM YOX

VOXYOX`OX MOXVO ^LXbOUQMQ POMQ ^OXOĵ OXO VQPOU ZO^O OYO QZMLWQ ^OPRVRX ZRO^QI

nXQ ^LWRVOUOX VLWQX`UOM O\ON VLWYO^OQOX ^LNONRQ ]OUO^I9

KLMLNOP ]OUO^ ULYROjYRO eLNOP VQPOU ZLNLZOQ eLWMOXbOUOX ^OZONOP VQPOU

^OZQX j̀^OZQX`S ^LWLUO VLWNRNOP eLWTR^VO YOX eLWeQXiOX` VLXbLNLZOQOX MLWeOQU

OXMOWO VOZOX`OX ZRO^Q QZMLWQ MLWZLeRMI aLWLUO e[NLP ^LX`LXONVOZMQ ^OZONOP bOX`

YQPOYOVQ OXMOWO VOZOX`OX MLWZLeRM YOX ^LX``RXOUOX ULeQTOUZOXOOX ^LWLUO RXMRU

^L^eOXMR ^LXYO^OQUOX VOZOX`OX MLWZLeRMI KLMLNOP QMRS ULYROjYRO ]OUO^ OUOX

eLWTR^VO ZLUONQ NO`Q YLX`OX VOZOX`OX MLWZLeRM YOX ^LXLWOX`UOX ULZQNOVOX bOX`

YQNOURUOX [NLP VOZOX`OX ^OZQX j̀^OZQX`I ]OUO^ VLWNRNOP eLWPL^OP YONO^

^LXLWOX`UOXXbO YLX`OX ^L^eLWQUOX XOZQPOM ZRVObO eLWYO^OQ YOX ^L^VLWeOQUQ YQWQ

^OZQX`j^OZQX`I ]OUO^ TR`O VLWNR ^LXOZQPOMQXbO ZRVObO UL^eONQ ^LX`PObOMQ OTOWOX

9 or"%&ai&i )oh ;ha"a&i < =a !0%& >attah =a 8smai Nusyuz, Shiqaq danHakam# h. ,.

+

8/17/2019 hakam.docx

9/11

nZNO^ YLX`OX ^LXTONOXUOX MOX``RX`TO\Oe ^OZQX j̀^OZQX` YLX`OX ZL^VRWXO YOX

QUPNOZUOX YQWQ ULWOXO zNNOP1*I

_QUO VW[ZLZ VLWYO^OQOX OXMOWO VOZOX`OX ZRO Q̂ QZMLWQ QXQ `O`ON ^LXiOVOQ

VLWZLMRTROXS ^OUO VLWVQZOPOX OYONOP TONOX MLWeOQUI lNO^O eLWeL€O VLXYOVOM YONO^

^LXLMOVUOX PRUR^ ZO^O OYO ]OUO^ e[NLP ^L^QZOPUOX VOZOX`OX QXQ OMOR MQYOUI

KLeOPO`QOX RNO^O ^LX`OMOUOX ]OUO^ ZLeO`OQ ]OUQ^ YOX ZLeOPO`QOX NO`Q POXbO

^LX`OX``OVXbO ZLeO`OQ \OUQNI aO€POe KbO•QL YONO^ ^OZONOP QXQ ^L^VRXbOQ YRO

VLXYOVOMI KLeOPO`QOX eLZOW YOWQVOYO RNO^O KbO•QLbbOP ^L^L`OX` VLXYOVOM bOX`

ZO^O YLX`OX ]OXO•QbbOP YOX ]OXeONQ QOQMR ]OUO^ POXbONOP \OUQN ULYOVO ZRO^Q

QZMLWQI aOXOUONO VLXYOVOM ^QX[WQMQ YONO^ aO€POe KbO•QL ^LX`QURM VLXYOVOM aO€POe

aONQUQ11I

KESIMPULAN

ƒLWYOZOWUOX KRWOP zXjfQZO ObOM vqS zNNOP ^L^LWQXMOPUOX ZRVObO ^LNOXMQU YRO

[WOX` ]OUO^ OVOeQNO eLWNOURXbO VLWZLNQZQPOX OXMOWO ZRO^Q QZMLWQI ]OUO^ PLXYOUNOP

eLWRZOPO ^LXYO^OQUOX VOZOX`OX MLWZLeRM O`OW ^LWLUO eLWeOQUjeOQU ZL^RNO YOX

PQYRV O^OX YO^OQ ZLeO`OQ ZRO^Q QZMLWQI {NLP QMRS ObOM QXQ ^L^eLWQ ULPOWRZOX ULVOYO

]OUQ^ OMOR ZRO^Q QZMLWQ RXMRU ^LXbLNLZOQUOX VLWZLNQZQPOX OXMOWO ^LWLUO YLX`OX

iOWO ^LNOXMQU ]OUO^I

aLXRWRM VLXYOVOM aO€POe KbO•QL VLNOXMQUOX ]OUO^ OYONOP ZRXOM OVOeQNO eLWNOURXbO

VLWMLNQX`UOPOX YQ OXMOWO ZRO^Q YOX QZMLWQI aOXOUONOS YQ aONObZQO VLNOXMQUOX ]OUO^

1* 80i# h. -D.

11 80i # h. 9.

9

8/17/2019 hakam.docx

10/11

OYONOP eLWYOZOWUOX ULVOYO eRYQ eQiOWO ^OPUO^OP ZOPOTOI gLWVRNOX ǸOP ULVOYO

^OPUO^OP ZLMLNOP eLWVROZ POMQ bOX` shiqaq MLNOP eLWNOUR OXMOWO ZRO Q̂ QZMLWQS

ZO^OYO VLWNR OMOR MQYOU RXMRU ^LWRTRU VLWUOWO QXQ ULVOYO ]OUO^I

KLNOQX QMRS YQ aONObZQO VLWOXOX ]OUO^ MQYOU YQ`RXOUOX ZLVLXRPXbO [NLP

aOPUO^OP KbOWQOP ULWOXO VLWRXMRUOX RXMRU _O\OMOXUROZO wLXYO^OQ ^LX`PONOX`

VL^OUOQOX VLWRXMRUOX ]OUO^I fO^RXS POXbO ZLeQNOX`OX ULiQN ULZjULZ YQ aOPUO^OP

KbOWQOP bOX` YQOWOPUOX [NLP ^OPUO^OP ZRVObO ^LXNOXMQU _O\OXMOXUROZO

wLXYO^OQ I nXQ ZLUONQ̀ RZ ^LXbLeOeUOX MQYOU eOXbOU ULZ bOX` eLWOUPQW YLX`OX

VLNOXMQUOX ]OUO^ YOX OUPQWXbO YQVRMRZUOX [NLP ]OUO^I {NLP QMRS VLWRXMRUOX RXMRU

VLNOXMQUOX _O\OMOXUROZO wLXYO^OQ VLWNRNOP YQ ZL^OU ZL^RNO RXMRU YQUOTQ

VL^OUOQOX YOX ULVLWNROXXbO YQ eO\OP zUMO lXYOX j̀lXYOX` mLNROW`O nZNO^ YQ

aONObZQOI

RUJUKAN

sI _OeOMOX mLPOUQ^OX KbOWQOP aONObZQOS zWOPOX z^ONOX f[I s gOPRX u||}

z^ONOX ]OUO^ aOPUO^OP KbOWQOPI

uI _RWXON ]RUR^S _QNQY sdS ƒOPO`QOX sS u||cI

vI fOTQeOP a[PY „QX LM ONS Undang-Undang Keluarga IslamS mRONO …R^VRW~

‚L\OX ƒOPOZO YOX wRZMOUOS u||oI

cI f[W€RNOQNQ a[PY †PO€ONQ ‡ xOX zeYRN ˆOMMOP xOX nZ^OQNS Nusyuz, Shiqaq

dan HakamS fL`LWQ KL^eQNOX~ m[NLT lXQ‰LWQZQMQ nZNO^ aONObZQOS u||}IqI yOQPOXOP z€OPOWQS Sulh dalam kes kekeluargaan Islam. mRONO …R^VRW~

lXQ‰LWZQMQ aONObOS u||dI

}I PMMV~ŠŠ\\\uILZbOWQOPI`[‰I^b

1*

8/17/2019 hakam.docx

11/11

11