Riordan.

Hoofdstuk 8: de zorg postpartum ook wel aangeduid als 4e trimester.

• Scheiding van moeder en kind moet vermeden worden, huid-op-huid contact gestimuleerd

• De meeste moeders stoppen met het geven van borstvoeding omdat ze tepelpijn hebben of denken dat ze onvoldoende melk aanmaken

• geruststellende signalen van een voldoende inname van de baby houdt in 8 - 12 of meer effectieve voedingen per dag, vanaf dag 4 een overvloedige, dagelijkse stoelgang van de baby en comfortabele moederlijke borsten

• een overvloedige, aanhoudende melkvoorraad hangt af van het vaak, totaal verwijderen van de melk uit de borst door de baby of via alternatieven

• de maag van een baby leegt zich na een borstvoeding in 60-90 minuten • het gemiddelde volume van 1 toeschietreflex is 35-40 ml • van dag 2-6 vragen baby's gemiddeld om 5-10x voeding per dag • als het kind 1 maand oud is krijgt het gemiddeld 750-800 ml voeding per dag • borstgevoede pasgeborenen slapen gemiddeld 14 uur per dag

Oorzaken voor vroege aanleg- en zuigproblemen • immaturiteit, prematuriteit, ziektes of geboortetrauma

- torticollis - zenuwbeschadiging, met name van de plexus brachialis - sleutelbeenbreuk - caput succedaneum (zwelling zachte weefsel door geboorte) - hematoom (bloeduitstorting)

• asymmetrie van gezicht of kaken • geelzucht en/of anatomische afwijkingen van het gelaat van de baby, zoals

een gespleten lip en/of gehemelte of een verkort tongriempje

De wijze van geboorte en de medicatie die tijdens de partus zijn toegediend aan de moeder kunnen ook van invloed zijn op aanleggen en/of zuigen • epiduraal of algehele anesthesie • kunstverlossing: tang of vacuüm • lange moeizame partus • keizersnede

Als het aanleggen bemoeilijkt wordt door de grootte of vorm van de borst en/of tepel • tepel vormen m.b.v.

- borstkolf - tepelvormer - massage - kortdurend gebruik tepelhoed

• borsten ondersteunen

. barsten vormen

• de melkvoorraad past zich aan de behoefte van de baby aan als de baby ongeveer 6 weken is, en ongeveer een kwart van de beschikbare melk blijft in de barsten boven de benodigde dagelijkse inname

• teveel melk kan wijzen op een onderliggend zuigprobleem van de baby. Voordat je overgaat tot het beperken van de hoeveelheid melk moet je kinderlijke factoren uitsluiten

• vroeg beginnende (transitionele) tepelpijn is vaak mechanische" pijn, gerelateerd aan het rekken van de tepels en duurt ca. 20-30 seconden

• plotselinge aanvallen van pijn, na eerst comfortabele voedingen gehad te hebben, zijn vaak een teken van een infectie door bacteriën, gisten of andere organismen

• primipara ondervinden vaker tepelpijn dan multipara

Het beperken van de voedingsduur is geen goede manier om de tepelpijn te verzachten. De risico's zijn

• uitstel van de pijn die ontstaat door het oprekken, de gewenning van het voeden

• korte voedingen zorgen ervoor dat de baby onvoldoende volume melk binnen krijgt en minder vette achtermelk

• door het beperken van de voeding wordt het vacuüm actief onderbroken door de moeder, hetgeen schade kan toebrengen aan de tepel

• chronische pijn (na 1 week) is een waarschuwing voor een onderliggend probleem

- de vorm van de tepel na de voeding kan een indicator zijn • de beste remedie bij tepelpijn is het aanleggen verbeteren • bij kloven de borst goed afspoelen met water na elke voeding, voorkomt

infecties • moedermelk op kloven smeren bespoedigt de genezing NIET

• uitwendige preparaten zoals lanoline voorkomen tepelpijn niet maar kunnen wel een verzachting van het ongemak geven als er geen aanwezige infectie is

• tepelhoedjes moeten vermeden worden behalve bij kortdurende, therapeutische situaties

Plotselinge tepelpijn na een periode van comfortabel voeden duidt meestal op • een infectie

- bacterie, virus, schimmel of zelden een parasiet - een ontstekingsproces - een huidprobleem, zoals psoriasis - allergische reactie en/of eczeem - vasospasme van de tepel, Raynaud's Syndrome

• stuwing en meikstase zorgen voor involutie van het klierweefsel

T'

. opslagcapaciteit van een borst kan variëren van 81 tot 606 ml. per borst

Melkstase kan ontstaan door: • matige zuigkracht • matige Iatch-on • voeden op verzoek • overproduktie • factoren die de baby weg houden van de borst (speen, apart slapen, werk,

ziekenhuisopname)

Behandeling bij oedeem • koelen voor 20 minuten • dan tenminste 20 minuten niet • zachte massage ter stimulatie lymfedrainage • NSAIDs, ibuprofen • reverse pressure softening met flowerhold • areola compressie

gemiddeld maakt een borst 30 ml. moedermelk per uur aan

• de meeste moeders maken 1/3 meer melk aan dan wat hun kind nodig heeft • als niet tenminste 2/3 wordt verwijderd bij voeden of kolven, loopt de productie

terug

• de onset van lactogenese II gebeurt ca. 30-40 uur na de geboorte • de moeder voelt deze meestal 50-60 uur na de geboorte

Vertraging van onset lactogenese II • placentarest • keizersnede • stress • premature bevalling • insuline-afhankelijk diabetes • obesitas • endocriene verstoringen (bv. schildklier- of hypofyseproblemen)

Te veel melk • verslikken, loslaten, onrustig gedrag van de baby • verdwijnt meestal vanzelf • twee sporen aanpak

- uitsluiten aandoening baby - verminderen hoeveelheid melk

• één borst per voeding, zo nodig alleen druk eraf halen bij andere • blokvoeden, één borst een aantal keer achter elkaar aanbieden • voeden met pauzes • soms medicatie

Risico's speengebruik

n

• uitstellen voeding, kinderen die een speen gebruiken krijgen gemiddeld 1 voeding minder per 24 uur

• minder lange borstvoedingsperiode • gebitsproblemen • groter risico op spruw • ongelukken met speenonderdelen, verstikking • vertraagde ontwikkeling spraak • hechtingsproblematiek en ontwikkelingsproblemen

Desondanks krijgt 50-80% van de baby's een fopspeen aangeboden.

• de ontlasting van de baby verandert van zwarte, plakkerige meconium voor dag 3 in groene overgangsontlasting en dan in zeer zachte gele ontlasting

• de eerste 6 weken hoort een borstgevoede baby dagelijks ontlasting te hebben

- als dat niet zo is, is er vaak een probleem met de hoeveelheid voeding • na 6 weken kunnen er af en toe een aantal dagen tussen zitten, dat is

acceptabel als - de ontlasting zacht en geel is - de baby verder tevreden is - geen last van krampen heeft

Oorzaken verminderde ontlasting • hoeveelheid melk • Hirschsprung • Cystic fybrosis • Botulisme • Allergie koemelk

• geelzucht is vaak een signaal van verminderde voeding. Bij gele baby's wordt aanbevolen om door te gaan met borstvoeding, of afgekolfde borstvoeding te geven

• het lozen van meconium bevordert de verwijdering van te veel bilirubine

• huilen is een laat signaal van honger • gevoeligheid of allergie voor koemelkeiwit is een vaak voorkomende oorzaak

van kolieken. Allergie voor koemelkeiwit of andere voedingsstoffen doet een beroep op vakkundig en zorgvuldig dieetmanagement

Definitie koliek (Wessel, 1954): 3-3-3 • Tenminste 3 uur huilen per dag • Gedurende meer dan 3 dagen per week • Voor meer dan 3 weken

• Er worden meer meerlingen geboren door stijging gemiddelde leeftijd moeder en vruchtbaarheidsbehandelingen

• borstvoeding biedt speciaal voordelen voor tweelingen, drielingen of grotere meerlingen. Het scheiden van een tweeling als gevolg van de borstvoeding (dus ieder kind apart borstvoeding geven) vereist een zorgvuldige evaluatie van elke baby en de moeder. De meeste moeders van meerlingen hebben

4

praktische hulp nodig bij het zorgen voor meer dan 1 kind, vb. huishoudelijke hulp terwijl de moeder voor de baby's zorgt

• het geven van borstvoeding gedurende een volgende zwangerschap is niet gevaarlijk voor het kind of de zich ontwikkelende foetus. Moeder ervaren vaak

- pijnlijke tepels/borsten - verminderende melkproductie en verminderd aantal voedingen - moeheid - veranderingen in de smaak van de melk, zouter, lactose daalt - contracties van de baarmoeder - veel zuigelingen gaan tijdens de volgende zwangerschap spenen

• SIDS = sudden infant death syndrome