_hukuka_giri351ders_notlar__305_

8/3/2019 _Hukuka_Giri__351__Ders_Notlar__305_

1/60

www.aofdestek.net

Akretim Yardm Destek Paylam Platformu

ANAYASA Y ARGISI VE DAR YARGI

Yarg yetkisi, bamsz mahkemelerce kullanlr.

YARGI TRLER: Yarg tr deyiminden "hukuki nitelikleri bakmndan tekil eden lerinayr, bir yarglama usulne tab klnm olmalar" anlalr.I. ANAYASA YARGISI: Anayasa Mahkemesinin bu sfatla bakt iler ile Yce Divansfatyla grd ilerdeki faaliyetleri kapsayan yarg koludur.II.ANAYASA MAHKEMES: Kanunlarn, kanun hkmnde kararnamelerin ve TBMM Tznn ekil ve esas bakmndan anayasaya uygunluunu denetleyen Cumhurbakan ileyksek dzeydeki grevlileri yarglayan bir mahkemedir. Anayasa mahkemesi 11 asil ve drtyedek yeden kurulur. yelerini Cumhurbakan seer. yeler, 65 yan dolduruncaemekliye ayrlrlar. Anayasa Mahkemesinin kararlar kesindir ve gemie etkili deildir.Kararlar Resmi Gazetede yaymlanr.

II. DAR YARGI: idari makamlarn idare hukuku alanndaki faaliyetleri dolaysyla ortayakan uyumazlklarn zmlenmesini konu alan bir yarg trdr.

DAR YARGI YERLER: Drt grupta toplanr.1. Mahkemeleri: ptal davalar ile idari szlemelerden doan ihtilaflar zmekavutururlar.2. Vergi Mahkemeleri: Genel bte ile belediye ve kylere ait resim Vergi ve harlara ilikindavalar zmlerler.3. Blge idare Mahkemeleri: idare ve vergi mahkemelerinin tek hakimle verdikleri kararlarntemyizen inceleme merciidir.4. Dantay: dare ve vergi mahkemelerinin kurul halinde verdikleri kararlarn temyizeninceleme ve Bakanlar Kurulu kararlarna kar' alacak iptal davalarnn lk derecemahkemesi" merciidir.Dantay yelerinin 3/4' Hakim ve Savclar Yksek Kurulunca, 1/4' Cumhurbakan-tarafndan seilir.

DAVA AMA SRESI:Dantay'da ve idare mahkemelerinde 60 gn, vergi mahkemelerinde 30 gndr.

1. Hukuk kurallarnn, bamsz mahkemelerce uygulanmasna ne denir?A) Maddi anlamda yarg B) ekli anlamda yargC) Kurumsal yarg D) Biimsel yargE) Formel yargYant: A'dr.

2.Kanunlarn Anayasaya uygunluk denetimi hangi yarg dzeninde yer alr?A) Anayasa yargsB) Adli yargC) dari yargD) Askeri yarg

E) Kolluk yargsYant: A'dr.


2/60

www.aofdestek.net


3.Bakanlarn "cezai sorumluluk" larn gerektiren durumlarda yarglamay hangi makamyapar?

A) MeclisB) Yce DivanC) DantayD) Ankara Ar Ceza MahkemesiE) Blge dare Mahkemeleri

Yant: C'dir.

4.Kanunlarn ekil bakmndan anayasaya aykrlklar ddiasyla alan ptal davas ne kadarsre iinde almaldr?A) 10 gn B) 15 gn C) 30 gn D) 45 gn ,E) 60 gn

Yant: A'dr.

5.Aadakilerden hangisi idari yarg yerlerinden biri Deildir?A) idari MahkemeleriB) DantayC) SaytayD) Vergi mahkemeleriE) Blge dare Mahkemeleri

Yant: C'dlr.

6.Aadakilerden hangisi dari yarg yerlerinden biridir?

A) Vergi mahkemesiB) Asliye Ceza MahkemesiC) Sulh Hukuk MahkemesiD) Ceza MahkemesiE) Ar Ceza Mahkemesi

Yant: A'dr.

ASKER YARGI VE ADL YARGI

I. ASKER YARGI:Askeri yarg; askeri mahkemelerin askeri ceza hukuku alanndaki yargsal faaliyetleri ile askerkiileri ilgilendiren ve. askeri hizmete ilikin bulunan idari ilem ve eylemlerden doanuyumazlklarn zmlenmesindeki yargsal faaliyetlerdir.

TRLER: iki grupta toplanr:

1. Askeri Ceza Yargs: Askeri mahkemelerin askeri ceza hukuku alanndaki yargsalfaaliyetleridir. Askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri, asker kiilerin askeri olan sular


3/60

www.aofdestek.net


ile asker olmayan kiilerin askeri sularna bakarlar. Bu mahkemeler yannda. bunlarnkararlarn inceleyen Askeri Yargtay da,bu sahada almaktadr. Askeri Yargtay yeleriniCumhurbakan seer.

2. Askeri' idari Yarg: Asker kiileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilikin bulunan idari ilerve eylemlerden doan uyumazlklarn zm yargsal faaliyet olarak tanmlanabilir. Askeriyargda yargsal faaliyeti yrten yarg yeri bir yksek yarg organ, niteliinde olan AskeriYksek idare Mahkemesidir. yelerini Cumhur,bakan seer. Kararlar kesin olup, bunlarakar baka yarg yerlerine rnein Dantay'a bavurulamaz.II. ADL YARGI: Adliye mahkemeleri tarafndan yrtlmekte olan, yarg faaliyetlerinikapsayan yarg trdr.TRLER: iki eidi vardr:1. Ceza Yargs: Ceza mahkemelerinin, ceza hukuku alanndaki yargsal faaliyetlerini kapsar.Ceza yargsn konu alan hukuk dal, Ceza Yarglamas Huku kudur.

2. Medeni Yarg: Hukuk mahkemelerinin, zel hukuk alanndaki yargsal faaliyetlerinikapsar. Medeni Yargy konu al_n hukuk dal, Medeni Yarglama Hukuku'dur.

ADL YARGI YERLER:

CEZA YARGISI

MEDEN YARGI

SULH CEZA MAHKEMES- Tek Hakimlidir.- Cumhuriyet Savcs yoktur.- Kabahat niteliindeki sulara bakar.

SULH HUKUK MAHKEMES- Tek Hakimlidir ve her ilede bulunur.- Vasi tayini, miraslk belgesi verilesi ve tahliye davalarna bakar.

ASLYE HUKUK MAHKEMES Her il ve ile merkezinde bulunur.- Bir bakan iki yeden.oluaca kanun emri olmasna ramen tek hakimlidir.

- Boanma kamulatrma bedeline itiraz davalarna bakar

ASLYE CEZA MAHKEMES- Her il ve ile merkezinde bulunur.- Sulh ve ar Ceza mahkemelerinin grevleri dnda kalan sulara bakar.- Bir bakan ve iki yeden olu-Cumhuriyet Savcs bulunur:

ASLYE TICARET MAHKEMESI-Ankara, stanbul, zmir l merkezinde bulunur-Bir bakan ve iki yeden oluur

-Ticari dava ve ticari ilere bakar


4/60

www.aofdestek.net


AIR CEZA MAHKEMES- Bir bakan iki yeden oluur- lm ve mebbet hapis, 10 yl ar hapis gerektiren sulara bakar

YARGITAY . ,Her iki yarg kolu iin kararlarn temyizen incelemesin yapld bir ,yksek mahkemedir.yeleri Hakim ve Savclar, Yksek Kurulunca seilir. yelik sresi 4 yldr. .

Bor likisi, Sorumluluk, Borcun KaynaklarBor szcnn hangi anlamda kullanldn kavrayabilmek Bor deyiminin eitli anlamlar vardr. Dar anlamda bor bir taraftan sadece paraborcunu, dier taraftan iki kiiden birinin dierine kar yerine getirmekle ykml olduu birdavran ifade eder. Geni anlamda bor deyimi ise, alacakl ve borlu diye isimlendirilen ikitaraf arasnda mevcut bulunan hukuki bir ba ifade eder ki, buna "bor ilikisi" denir. Bor

ilikisinin tanmn verebilmek ve unsurlarn ortaya koyabilmek Bor ilikisi, iki taraf arasnda mevcut olan ve bunlardan birini (borlu) dierine(alacakl) kar belli bir davran biiminde (edim) bulunmakla ykml klan hukuki birbadr. Bor ilikisinin unsuru vardr: Alacakl, borlu ve edim. Alacakl ve borlu, borilikisinin taraflardr. Edim, aralarndaki bor ilikisi dolaysyla alacaklnn borludanisteyebilecei, borlunun da yerine getirmekle ykml bulunduu bir davran biimidir.Edimin konusu; vermek,yapmak veya yapmamak olabilir. Edimin konusunun hukuka, ahlakave adaba aykr olmamas ve imkansz bulunmamas gerekir. Bor ilikisinde, borlununalacaklya kar ykmlln ve bu ykmlln trlerini saptayabilmek Edimler, mspet edim-menfi edim; kiisel edim maddi edim; ani edim-srekli edimve nihayet blnebilen edim blnmez edim gibi ayrmlara urarlar. Sorumluluk, borlununedimini yerine getirmemesi halinde alacaklnn borlunun malvarlna el koyabilme imkandemektir. Sorumluluun, kii ile sorumluluk ve mal ile sorumluluk trleri vardr. Mal ilesorumluluk da snrsz sorumluluk ve snrl sorumluluk biiminde ikiye ayrlr. Snrlsorumluluk, belli mallarla veya belli miktarlarla snrlandrlm olabilir. Bor ilikisinindomasna neden olan olgular belirleyebilmek, tanmn verebilmek, artlarn tespitedebilmek ve rnekler tretebilmek Borcun kaynaklar deyimi, taraflar arasnda birbor ilikisini douran olgular ifade eder. Bir bor ilikisinin domasna sebep olan olgularbalca tanedir: "hukuki ilemler", "haksz fiiller" ve "sebepsiz zenginleme". Szlemenintanmn verebilmek ve szlemenin meydana gelebilmesi iin hangi unsurlar kapsamasgerektiini kavrayabilmek

Szleme, iki tarafn bir hukuki sonucu elde etmek zere iradelerini karlkl vebirbirine uygun surette aklamalar demektir. Bir szlemenin meydana gelebilmesi iin ikiirade aklamasna ihtiya vardr. Bunlardan zaman bakmndan nce yaplanna icap, sonrayaplan ve icaba olumlu bir cevap niteliinde olanna ise, kabul denir. capta bulunan taraf(icap) kural olarak bu icab ile baldr. Fakat icap, kanunda belirlenen hallerde icabndandnebilir. Ayn ekilde, kabulc de kabul ile bal olmakla beraber, kanunda belirlenenhallerde bundan cayabilir. Kabul beyan ak olabilecei gibi, rtl de olabilir. Haksz fiilintanmn verebilmek, taraflarn tespit edebilmek ve hkmlerinin neler olduunu ortayakoyabilmek Haksz fiiller, hukuk dzeninin uygun bulmad zarar verici fiillerdir. Haksz fiililenince, fiili ileyen (fail) ile zarara urayan (madur) arasnda bir bor ilikisi doar ve fail

madurun uram olduu zarar tazmin etme borcu altna girer. Sebepsiz zenginlemenintanmn verebilmek, artlarn tespit edebilmek ve rnekler tretebilmek Sebepsiz


5/60

www.aofdestek.net


zenginleme ise, bir kimsenin malvarlnn hakl bir sebep olmakszn dier bir kimseninmalvarl aleyhine oalmas demektir. Sebepsiz zenginleme sonucunda, zenginleen ilefakirleen arasnda bir bor ilikisi doar ve zenginleen taraf zenginletii miktar fakirleen

tarafa geri verme borcu altna girmi olur.

Borcun fas, fa Edilmemesi ve Sona Ermesifa kavramn tanmlamak; borcun trlerine gre ifa edilmesi gereken yeri belirlemek fa, bor ilikisinin konusu olan edimin borlu tarafndan alacaklya kar yerinegetirilmesi ve bylece borcun sona erdirilmesidir. Bylece borlu borcundan kurtulmakta,alacakl alacan almakta ve sonuta taraflar arasndaki bor ilikisi de ortadan kalkmaktadr.fa, her bor ilikisinin amacdr. fann sonu dourabilmesi iin, borlunun stlenmiolduu edimi belirlenen yer ve zamanda yerine getirmi olmas gerekir. fa yeri, borcun ifaedilmesi gereken yerdir. fa yerini taraflar kendi aralarnda serbeste belirleyebilirler. Taraflarifa yerini kendi aralarnda belirlememilerse, para borcu deme zamannda alacaklnn

yerleim yerinde (ikametgahnda), belli bir eyin teslimi borcu szleme yaplrken o eyinbulunduu yerde, dier borlar ise borlunun yerleim yerinde (ikametgahnda) yerinegetirilirler.fa zaman, borcun ifa edilmesi gereken andr. Borlunun edimini yerine getirmekle ykmlolduu, alacaklnn ise edimin yerine getirilmesini istemeye hakk olduu bu ana muacceliyetdenir. Kural olarak her bor, doduu anda muaccel olur. Borcun ifa edilmemesi kavramntanmlamak; borcun ifa edilmemesinin sonularn kavramak Borcun ifa edilmemesi (ademi ifa), borlunun stlenmi olduu edimi hi veyagerei gibi yerine getirmemesi demektir. Borcun ifa edilmemesinin eitli sonular vardr.Alacakl, ifa etmeme halinin niteliine gre eitli yollara bavurma olananasahiptir. Borlunun temerrdn kavramak; artlarn ve sonularn belirlemek Borlununtemerrd (direnimi), borcun ifa edilmemesi hallerinden biridir. Borcun ifa edilmemesi ikibiimde ortaya kabilir. Borlu edimi kendi kusuruyla imkansz hale getirdii iin ifadabulunamaz ki buna kusurlu imkanszlk denir. kinci olarak, borlu ifas halen mmknolmasna karn muaccel olan borcunu alacaklnn ihtarna karn zamannda yerinegetirmemektedir ki, buna da "borlunun temerrd (direnmesi)" denir. Borcun genel olaraksona ermesini saptayabilmek Borcun sona ermesi deyimi bir taraftan bor ilikisinin ortadan kalkmasn, diertaraftan iki taraf arasnda kurulmu bor ilikisinden domu olan tek bir borcun sonaermesini ifade etmektedir. Kural olarak asl borcun sona ermesi halinde, bunabal olan faiz ve cezai art gibi yan borlar da sona erer. Borcu sona erdiren sebeplerin

banda ifa gelir. Bunun yannda yenileme, birleme, kusursuz imkanszlk, takas, zamanamve ibra da borcu sona erdiren sebeplerdir.Takas kavramn tanmlamak; trlerini, artlarn ve hkmlerini kavramak Takas, bir borcun bir kar alacan feda edilmesi suretiyle sona erdirilmesidir.Takasn sz konusu olabilmesi iin, borlarn karlkl, benzer ve muaccel olmas vetaraardan birinin takas aklamasnda bulunmas gerekir. Borlarn takas yoluyla ortadankaldrlabilmesi iin, kar tarafn bunu kabul etmesi gerekmemekle beraber, baz borlarntakas edilebilmesi iin kar tarafn da rzas gerekir. Takasn hkmleri kesindir, taraarnanlamasyla ortadan kaldrlamaz. Zamanam kavramn tanmlamak, artlarn tespitedebilmek ve hkmlerini belirlemek Borcu sona erdiren sebeplerden biri de zamanamdr. Zamanam, kanun

tarafndan belirlenmiartlar altnda ve belli sre iinde alacaklnn hareketsizkalmas sonucu alacan ifasn isteme yetkisinin sona ermesidir. Bir borcun zamanamna


6/60

www.aofdestek.net


uramas iin, borcun muaccel olmas, kanunun belirledii srenin gemi olmas,zamanamnn durmam ve kesilmemi bulunmas gerekir. Kanunlarda eitli zamanamsreleri ngrlmtr. Genel zamanam sresi on yldr. Zamanamna uram olan bor

ortadan kalkmaz ancak, dava yoluyla isteme yetkisi sona erer; bu borca eksik bor denir.

BORCUN FASI VE FA EDLMEMES

BORCUN FASI: ifa, bor ilikisinin konusu olan edimin borlu tarafndan alacakl ya karyerine getirilmesi ve bylece bir borcun sona erdirilmesidir. ifa, bor ilikisinin gayesidir.FA YER: Borcun ifa edilmesi gereken yerdir. Taraflarca tespit edilebilecei gibi kanundanda doar.Borlar kanununa gre ifa yeri u ekillerde tayin edilmektedir:-Para borlarnda; alacaklnn ikametgahnn bulunduu yer-Belli bir eyin teslimi borlarnda; szleme yaplrken, o eyin bulunduu yer,

- Dier borlarda (yapmak, yapmamak gibi); borlunun ikametgahnda ifa olunur.

FA ZAMANI: Borcun ifa edilmesi gereken andr. Bu ana, "muacceliyet" denir. Bu anngelmesiyle bor "muaccel bor" alacak "muaccel alacak" halini alr.

BORCUN FA EDLMEMES:Borlunun stlenmemi olduu edimi hi veya gerei gibiyerine getirmemesidir ki, bu da iki ekilde ortaya kar:1. Borlu, her eyden nce edim kendi kusuruyla imkanszlam olduu iin ifadabulunamaz. (Kusurlu imkanszlk)2. Edimin,ifasnn mmkn olmasna ramen, borlunun borcunu zamann da ifa etmemesi(Borlunun temerrd)BORLUNUN TEMERRD:. Halen ifas mmkn olan muaccel bir borcun alacaklnnihtarna ramen borlu tarafndan zamannda ifa edilmemesi yani borcun ifasnda gecikilmiolmasdr.ARTLARI: Borlunun temerrdnn sz konusu olabilmesi iin balca iki artngereklemi bulunmas gerekir: Bu artlarda!} biri "borcun muaccel olmas", dieri ise"ihtardr.TEMERRDN SONULARI: iki ana grupta toplanr:A) Genel sonular: Tazminat ve kazadan dolay sorumlulukB) zel sonular: Temerrt Faizi, mehil, szlemeyi feshetme.

HAKKIN KAZANILMASI VE Y NYET

HAKKIN KAZANILMASINDA Y NYETN ROL

Subjektif Hsnniyet: Bir hak kazanlrken hakkn kazanlmasna engel olan bir hususunvarl veya kazanma iin gerekli olan bir unsurun yokluu hakknda ahsta mevcut mazurgrlebilen bir bilgisizlik veya yanl bir bilgidir. Subjektif hsnniyet hakkn kazanlmasndaortaya kar. Subjektif hsnniyet aile hukuku, borlar hukuku, eya hukuku ve mirashukukunda grlr.

Eya Hukukundaki Subjektif Hsnniyet:

Kitap, otomobil, hayvanlar, saat, hal, mobilya, kmr, elektrik, hava gazi, doal gaz menkulmaldr. Menkuller zerindeki mlkiyet hakknn subjektif hsnniyet sayesinde kazanlp


7/60

www.aofdestek.net


kazanlamayaca o menkul eyann sahibinin elinden kekline gre belirlenir.

Sahibinin Elinden stei Olmadan kan Menkullerde; Sahibinin elinden istei olmadan kaneya alnm, kaybedilmi, gasp olunmu (zorla alnm) eyadr. Bu tr menkuller zerindesubjektif hsnniyetle mlkiyet hakk kazanlamaz. rnein; Ahmet'in snfta unuttuu kitabMehmet bulsa ve bulduu bu kitab Murat'a satsa, Murat bu kitabn mlkiyetini kazanamaz.nk kitap sahibi Ahmet'in rzas olmadan elinden kmtr.Fakat para ve hamiline yazl senetler sahibinin elinden istei olmadan km olsa bilesubjektif hsnniyetli 3. ahslar bunlarn mlkiyetini kazanrlar.Eer subjektif hsnniyetli 3. ahslar, sahibinin elinden istei olmadan km olan mallaraleni bir arttrmadan veya pazardan ya da bu tr eyalarn alnd bir yerden almsa bu haldeeya zerindeki mlkiyet hakkn yine iyi niyetli ahs kazanamaz. Ancak eyann ilk sahibi

iyi niyetli ahsn dedii paray kendisine vererek maln geri isteyebilir. Buna bedel mukabiliiade (bedel karl geri verme) denir.

Gayrimenkuller zerindeki Mlkiyet Hakknn Kazanlmas:1. Arazi, 2. Tapu Siciline Daimi ve Mstakil Olmak zere Kaydedilen Haklar, 3. Madenler,4. Tamamlanm yaplarn bamsz blmleri gayrimenkul saylr. Gayrimenkul zerindemlkiyet veya baka bir ayni hakkn kazanlmas tapu siciline tescil ile mmkndr. Tapusicili resmi sicildir. Tapu sicilindeki kaytlarn doru olduu hakknda xxx bir karinemevcuttur. Gayrimenkul zerindeki ayni haklar subjektif hsnniyetle kazanlabilir.

Subjektif Hsnniyetin Mahiyeti: Medeni Kanunumuz herkesin subjektif hsnniyetliolduunu kabul etmitir. Burada subjektifhsnniyet karine zellii kazanmtr.Karine: Mevcut ve bilinen olgulardan bilinmeyen sonular karmaktr. Karinelerin en nemlifonksiyonu iddiasn bir karneye dayandran kimseyi ispat klfetinden kurtarmasdr.

HAKKIN KAYBEDLMES;Bir hakkn sahibinden ayrlmas, onun elinden kmas demektir.Hak, ya bir hukuki olay (rnein; hak drc sre, lm), ya bir hukuki fiil (rnein;Terk) ya da bir hukuki muamele (rnein; otomobilin satlmas yoluyla devir edilmesi) ilekaybedilir.

Hukuki Fiiller Sonucu Hakkn Kaybna rnekler; Bir kimse eskimi olan ayakkabsnple atarsa yada bakmaktan usand kedisini sokaa brakrsa zerindeki mlkiyethakkn kaybetmi olur. Buna terk denir. Murisini ldren miras miras alamaz. Bunamirastan mahrumiyet

denir. Elerden biri zina yaparsa dierine boanma davas ama hakk vardr. Fakat davahakkna sahip e dierini affederse bu hakkn kaybeder.

HAKKIN KULLANILMASINDA Y NYETN ROL

Medeni Kanunun 2. maddesi gerei herkes haklarn kullanmakla ve borlarn ifada iyi niyetkurallarna uymakla ykmldr. Bu kurala objektif hsnniyet=objektif iyi niyet=drstlk


8/60

www.aofdestek.net


kural denmektedir.Emprevizyon Nazariyesi = ngrlmezlik Teorisi; Bir szleme yaplmsa bu szlemeningerekleri yerine getirilmelidir. Buna ahde vefa = sze ballk ilkesi denir. Fakat bazen

olaanst artlar ortaya kar ve borlunun edimini yerine getirmesi onun mahvolmasnasebep olur. Hakim borlunun talebiyle szlemeyi deitirebilir yada tamamen feshedebilir.Buna Emprevizyon Nazariyesi = ngrlmezlik Teorisi denir.

HAKKIN KORUNMASI:

Hak, Devlet eliyle yada sahibi eliyle korunabilir. Bizzat ihkak hak yasaktr.Hakkn Devlet Eliyle Korunmas: Hak sahibinin dava amas demektir. Bir kimsenin hakknnkorunmas veya elde edilmesi iin devletin hareket gemesini istemesine dava denir. Birahsn hakkn elde etmek veya hakkna sayg gsterilmesini salamak zere karsndakiahsa ynelttii isteme talep hakk denir. Talep hakk szl yada yazl kullanlabilir. Telefon,

mektup, noter, telgraf gibi vastalar da kullanlabilir talep hakk iin.

Hakkn Sahibi Eliyle Korunmas: ekilde gerekleir;1. Meru Mdafa,2. Zaruret Hali,3. Kuvvet Kullanma (Bizzat hkak Hak)

1. Meru Mdafa: Bir kimsenin kendi ahsna veya malna ya da baka bir kimsenin ahsnayada malna kar yaplan hukuka aykr ve halen devam eden bir saldry defetmek iinyapt ll ve uygun savunmadr. Meru mdafaa halinde tazminat denmez.

ZET: Bir hakkn bir ahsa balanmas ya hukuki olay veya hukuki fiil yahut da hukukimuamele yollaryla gerekleir. Haklar biri "aslen", dieri "devren"olmak zere balca ikitrl kazanlr.Bir hakkn aslen kazanlmas demek, bir kimsenin o zamana kadar hi kimseye ait olmayanbir hakk kendi fiiliyle elde etmesi demektir. Bir hakkn devren kazanlmas ise, bir kimsenino hakk o zamana kadar sahibi bulunan ahstan elde etmesi demektir.Hakkn kazanlmasnda "sbjektif-hsnniyetin" (iyiniyetin) de rol vardr. Sbjektifhsnniyet, bir hak kaznlrken hakkn kazanlmasna engel olan bir hususun varl veyakazanma iin gerekli bir unsurun yokluu hakknda ahsta mevcut, mazur grlebilen birbilgisizlik veya yanl bir bilgidir. Hakkn kaybedilmesi, bir hakkn sahibinden ayrlmas,

onun elinden kmas demektir. Hakkn kazanlmasnda olduu gibi, kaybedilmesinde dehukuki olaylar, hukuki fiiller ve hukuki muameleler rol oynar.Bir hakka sahip bulunan kimse, bu hakkn nasl kullanacaktr? Anayasamz ve MedeniKanunumuz bu konuda zel hkmler koymulardr. Ancak, bir hakkn nasl kullanlmasgerektii yolunda Medeni Kanunumuz genel bir kural getirmitir ki, bu kurala "objektifhsniniyet" veya "drstlk kural" diyoruz. .Objektif hsnniyet (iyiniyet) kural, bir hak sahibinin hakkn kullanrken' veya bir borlununborcunu yerine getirirken iyi ve doru hareket etmesi, yani drst, namuslu, aklbanda,davrannn sonucunu bilen, orta zekal her insann benzer olaylarda takip edecekolduu yolda hareket etmesi demektir. Bir hak, sahibi tarafndan iyiye kullanld srecehukuk dzeni tarafndan korunur. Hak sahibi hakkn ktye kullanrsa, hukuk dzeni onu

korumaz.Hakkn ktye kullanlmas demek, bir hakkn objektif hsnniyet kurallarna apak


9/60

www.aofdestek.net


derecede aykr surette ve zellikle amac dnda kullanlm olmas ve bundan dabakalarnn zarar grm veya zarar grme tehlikesiyle karlam bulunmalar demektir.Hakkn korunmas modern hukuk sistemlerinde devlet eliyle olmaktadr. Hak sahibi hakknn

devlet eliyle korunmas iin dava aar. istisnai olarak haklar bazen bizzat sahipleri tarafndanda korunur. rnein meru mdafaa ve zaruret halinde durum byledir.Hakkn korunmasnda ispat sorunu da nem arzeder. Acaba bir davada iddialar kim ispatedecektir? Buna "ispat yk denir. Medeni Kanunumuz aksi belirtilmediketaraflardan her birinin kendi iddiasn ispatla ykml olduunu belirtmitir Ancak, iddiasnkanuni bir karineye dayandran kiiler yknden kurtulur.

Hakkn Tanm ve TrleriHakkn ne anlama geldiini saptayabilmek ve tanmn yapabilmek Hak, hukuk dzeni tarafndan kiilere tannm olan yetkilerdir. Her hak mutlaka birhukuk kuralna dayand gibi, her hakkn mutlaka bir sahibi de vardr; sahipsiz hak olmaz.

Hakkn trlerini ve bunlar arasndaki farkllklar kavrayabilmek, hangi haklara sahipolduumuzu ve bunlar kimlere kar ne ekilde ileri srebileceimizisaptayabilmek ve bunlara rnekler tretebilmek. Haklar, doduklar hukuk kuralna gre "kamu haklar" ve "zel haklar" eklinde birayrma urarlar. Kamu haklar, kamu hukukundan doan haklardr. Kamu haklarn kendiaralarnda "kiisel haklar", "sosyal ve ekonomik haklar" ve "siyasi haklar" olmak zere eayrrz. zel haklar ise, zel hukuktan doan haklar olup, mahiyetlerine, konularna,kullanlmalarna ve nihayet amalarna gre eitli trlere ayrlrlar. Bunlar iinde en nemliayrm "mutlak haklar" "nisbi haklar" ayrmdr. Mutlak haklar, herkese kar ilerisrlebildikleri halde, nisbi haklar ancak belli bir kiiye veya kiilere kar ileri srlebilirler.

HAKKIN TANIMI VE TRLER

HAKKIN TANIMI VE TRLERHak; Hukuk dzeni tarafndan ahslara tannm yetkilerdir. Hakkn mahiyetini aklamakiin ortaya atlm grler;1. rade Teorisi2. Menfaat Teorisi3. Hrriyet Teorisi4. Karma Teori

I. KAMU HAKLARI (TEMEL HAKLAR)A. Kiisel HaklarB. Sosyal ve Ekonomik HaklarC. Siyas Haklar

2. ZEL HAKLAR (MEDEN HAKLAR)A. Mahiyetlerine gre;a. Mutlak Haklarb. Nisbi HaklarB. Konularna Gre;

a. Mamelek (Malvarl Haklar).b. ah,s Varl Haklar


10/60

www.aofdestek.net


C. Kullanmlarna gre;a. Devredilebilen Haklarb. Devredilemeyen Haklar

D. Gayelerine Gre;a. Yenilik Douran Haklarb. Alelade Haklar

KAMU HAKLARI (TEMEL HAKLAR): ahslarla devlet arasndaki ilikiden yani kamuhukukundan doan haklardr.A. Kiisel Haklar; Kiilerin maddi ve manevi varlyla ilgili olan haklardr. rnein; Kiidokunulmazl, zel hayatn gizlilii, din ve vicdan hrriyeti,dnce hrriyeti, haberlemehrriyeti, konut dokunulmazl, toplant ve gsteri yry hakk gibi.B. Sosyal ve Ekonomik Haklar; Kiilerin sosyal ve ekonomik Faaliyetleri ile ilgili haklardr.rnein; Eitim ve renim hakk, alma hakk, dinlenme hakk, grev ve lokavt hakk,

konut hakk, sosyal gvenlik hakk.C.Siyasi Haklar; Devlet ynetimine ve siyasi kurululara katlmaya ynelik haklardr.rnein; Seme ve seilme hakk, dileke hakk, siyasi parti kurma hakk, vatandalk hakk. .Geit Hakk, Bir bakasnn sahip olduu gayrimenkul den geme hakk.st Hakk, Bir bakasnn sahip olduu gayrimenkul de inaat yapma hakk.Snrl ayni haklar tasarruf yetkisi vermez. Kullanma yada yararlanmayetkileri verir.Gayrimenkul mkellefiyeti; Bir gayrimenkul malikinin bu mal dolaysyla bakas lehine birey yapmaya veya vermeye mecbur kalmasdr.Rehin Hakk; Sahibine, alacan alamad takdirde borluya ait mal sattrarak parayaevirtmek suretiyle alacan tahsil etme yetkisi verir. Rehin hakk ikiye ayrlr;1. Menkul Rehni: Menkul mallar zerinde kurulur.2. Gayrimenkul Rehni; potek, ipotekli bor senedi ve irat senedi olmak zere tr vardr.Gayrimaddi Mallar zerindeki Haklar;Gayrimaddi mallar zerinde sahiplerine tannm olan mutlak haklara fikri haklar denir.Hikaye, roman, iir,

htira sahibinin ya da miraslarnn belli bir sre ile bu haktan yararlanmasna ihtira hakkdenir.Gayrmaddi mallar arasnda markalar da vardr. rnein; Grundig, Turya, Piyale....

ahslar zerindeki Mutlak Haklar;kiye ayrlr;1. Kendi ahs zerindeki mutlak haklar; Buna ahsiyet hakk denir,2. Bakalarnn ahs zerindeki mutlak haklar. rnein; Velayet hakk, vesayet hakk.b. Nisbi Haklar; Herkese deil sadece belirli kiilere kar ileri srlebilen haklardr. Nisbihaklar bor ilikisinden doar. Alacakl ve borlu arasnda ileri srlebilen haklardr. Borilikisi iki kii arasnda var olan ve taraflardan birinin dierine kar bir ey vermek, yapmak,ya da yapmamakla ykml klan ilikidir.Bor kaynaktan doar;1. Hukuki lemler (Muameleler),2. Haksz Fiiller,

3. Sebepsiz Zenginleme.


11/60

www.aofdestek.net


ZET:Hak, hukuk dzeni tarafndan ahslara tannm olan yetkilerdir. Her hak mutlaka bir hukukkuralna dayand gibi her hakkn mutlaka bir sahibi de vardr, sahipsiz hak olmaz. Haklar,

doduklar hukuk kurallarna gre "kamu haklar" ve "zel haklar" eklinde bir ayrmaurarlar.Kamu haklar, kamu hukukundan doan haklardr. Kamu haklarn kendi aralarnda "kiiselhaklar", "sosyal ve ekonomik haklar" ve "siyasi haklar" olmak zere e ayrrz.zel haklar ise, zel hukuktan doan haklar olup, mahiyetlerine, konularna, kullanlmalarnave nihayet gayelerine gre eitli trlere ayrlrlar. Bunlar iinde en nemli ayrm :mutlakhaklar" nisbi haklar" ayrmdr.Mutlak haklar, herkese kar ileri srlebildikleri halde, nisbi haklar ancak belli bir ahsa veyaahslara kar ileri srlebilirler.

HISIMLIK VE iKAMETGAH

HISIMLlK: Hsmlk, hakiki ahslar arasnda kan ve akdi bir ba dolaysyla meydana gelenyaknlk ilikisidir.TRLER: ki grupta toplanmaktadr.a. Kan Hsml: Bir kimse ile onun kendilerine kan bayla bal bulunduu kimselerarasndaki hsmlktr. kiye ayrlr:A) USUL - FRU Hsml: Birbirlerinin sulbnden veya sadrndan gelen, yanibirbirlerinden treyen,ahslar arasndaki hsmlktr. Bu tr hsmla "dz izgi hsmldadenir.B) Civar Hsml: Birbirinin sulbnden gelmeyip de ortak bir sulbden gelenler arasndakihsmlktr.Kan hsmlnn derecesi nesillerin adedi ile belli olur.b. Akdi Hsmlk: Kan bandan domayp da bir szlemeden ileri gelen hsmlktr. ikigrupta incelenir:A) Shri Hsmlk: Evlenme akdi dolaysyla meydana gelen hsmlktr. Karnn anas, babas,kardeleri, karde ocuklar; byk ana ve babalar ile kocas shri hsmdr. Bu Hsmla;kayn hsml da denir.B) Suni Hsmllk: Evlat edinme akdi dolaysyla meydana gelen hsmlktr.

KAMETGAH:ahslarn, lkenin belli bir yerinde oturduu ve i ilikilerinin topland yer ikametgahlar

olmaktadr.TRLER: kametgahn tr vardr.a. iradi ikametgah: Bir kimsenin kendi istei ile seebilecei ikametgahtr. Bir yerinikametgah saylabilmesi iin, her eyden nce ahsn o yerde oturmas ve ayrca bununyerleme niyetiyle olmas gerekir.b. itibari kametgah: iradi bir ikametgah bulunmayan ahslar hakknda sz konusu olur.

c. Kanuni ikametgah: Baz ahslar hakknda bizzat kanunun tayin ettii ikametgahtr. Kanuniikametgah olan ahslar evli kadnlar, kkler ve vesayet altndakilerdir.

KAMETGAHIN TAB OLDUU LKELER

1. ikametgahn gereklilii: Herkesin mutlaka bir ikametgahnn bulunmas gerekir.2. ikametgahn teklii ilkesi: Herkesin ancak bir tek ikametgah bulunabilir.


12/60

www.aofdestek.net


HKMAHSYET

Hkmi ahsiyet, belli bir gayeyi gerekletirmek zere bamsz bir varlk halindetekilatlanm olup, haklara ve borlara sahip olma iktidar hukuk dzenince tannm bulunanahs ve mal topluluklardr.

TRLERI:1) Bnyelerine gre: iki grupta toplanmaktadr.a. ahs Topluluklar: ahslarn bir araya gelmelerinden doan tzel kiiliktir. Dernekler,irketler, belediyeler bu gruba girerler.b. Mal Topluluklar: Belli bir mal ya da mallar, gerekletirmek istedikleri, gayeyeadamalarndan meydana gelen hkmi ahslardr. Vakflar ve kamu kurumlar bu niteliktedir.

2. Tabi olduklar hukuka gre:a. zel Hukuk Hkmi ahslar: zel Hukuka tabi olan ahslardr. Bu trhkmi ahslar dierahslarla olan ilikilerinde eit durumdadrlar. Bunlar ahslarn iradeleriyle kurulurlar veyine kendi iradeleri ile feshedilebilirler. Bunlar iktisadi gaye gden hkmi ahslar (irketler)ve gayri iktisadi gaye gden hkmi ahslar. (dernekler) olarak ikiye ayrlrlar.b.Kamu Hukuku Hkmi ahslar: Bunlar bir kanunla kurulurlar ve zel hukuk hkmiahslar gibi kendilerini feshedemezler. Bunlar ahs topluluu niteliindeki kamu idarelerive mal topluluu niteliindeki kamu kurumlar olarak ikiye ayrlrlar.

HKMAHSYETN BALANGICI:Trk Hukukunda sistem bulunmaktadr.1. Dernekler hakknda "Serbest Kurulu Sistemi" geerlidir.2. Milletler aras Derneklerde "zin'Sistemi" geerlidir. izni verecek makam BakanlarKurulu'dur,3. Vakflar ve ahs irketleri bakmndan ise "Tescil sistemi" geerlidir.

HKMAHSYETN EHLYETLER:

1. Hak Ehliyet: Hkmi ahslar, insanlara has olandan baka her hakka sahiptirler.2. FiiI ehliyeti: Hkmi ahslarn m ehliyeti kanuna ve tzklerine gre lzumlu organlara

sahip olduklar andan itibaren balar.HKMAHSYETN SONA ERMES: iki grupta toplanmaktadr.A. nfisah (Dalma): Bir dernein hkmi ahsiyetinin belli hallerde her hangi bir ileme veyakarara gerek olmakszn, kendiliinden sona ermesidir. infisah gerektiren haller unlardr;- gayenin gereklemesi- kurulu gaye ve artlarn kaybedilmesi- srenin gemi olmas- ynetim kurulu kuramayacak hale gelme- aciz hale dme- stste iki olaan genel kurul toplantsnn yaplamamas- ilk genel kurul toplantsnn yaplmamas

B. FESH (Datlma)


13/60

www.aofdestek.net


- Kendi Yetki Organnn Kararyla- Yargsal Bir Kararla- idari Bir Kararla

SONA ERMENN SONULARI: Hkmi ahsiyet sona erince "mallarn tasfiyesi" ileminegiriilir. Yani alacaklar tahsil edilerek, borlar denir.Fesih, kendiliinden dalma veya kapatlmann kesinletii tarihte balar.Hukuk Kavram

Hukuk kavramn, doasn oluturan iki temel eyi kullanarak tanmlayabilmek Hukuk, bir toplum iindeki kiilerin birbirleri ile ve toplumla olan ilikilerinidzenleyen, uyulmas zorunlu, yani maddi yaptrm bulunan kurallar btndr. Hukukungerekliliini kantlayan bir rnek tretebilmek Sosyal hayatn bir dzen iinde olmas iin kiilerin gerek birbirleriyle gerek

toplumla olan ilikilerinde uyacaklar birtakm kurallarn varl zorunludur. Kiiler sosyalhayattaki ilikilerinde bu kurallarn koymu olduu "emir" ve "yasaklar"a uygun biimdedavranmak zorundadrlar. Aksi halde, bir takm tepkilerle karlarlar. Bu tepkiye yaptrm(meyyide) diyoruz. Sosyal hayat dzenleyen kurallarn kaynaklarn ve bunlar arasndakitemel farkllklar sralayabilmek Hukuk, sosyal hayat dzenleyen kurallardan sadece biridir. Dier sosyal kurallardin, ahlak ve grg kurallar olarak sayabiliriz. Din kurallar, yce g tarafndan konulmu ve peygamberler vastas ile kiilereulam bulunan birtakm emir ve yasaklardan oluan kurallardr. Yaptrm manevidir. Kiiyibu kurallara uymaya zorlayamayz. Ahlk kurallar, sosyal hayatta gerek kiinin kendi nefsine kar, gerekse kiilerinbirbirlerine kar nasl davranmas gerektiini gsteren kurallardr. Bu kurallarn yaptrm damanevidir. Grg kurallar, bir kimsenin belli bir olayda ne ekilde davranmas gerektiinigsteren manevi yaptrml sosyal kurallardr. Hukuk kurallar, sosyal hayatta kiilerin birbirleri ile ve devletle olan ilikilerinidzenleyen maddi yaptrml, yani devlet gc ile desteklenmi kurallar olduu iin diersosyal kurallardan ayrlmaktadr. Kiiler hukuk kurallarna uymak zorundadrlar. Oysaki diersosyal kurallar manevi yaptrma sahip olduklar iin bu kurallara uymak zorunluluklarbulunmamaktadr.

HUKUKUN KAVRAMI

Hukuk, sosyal hayat dzene balayan kurallarn maddi meyyide ile desteklenmiolanlardr.Toplumsal yaamn dzen ve gven havas ierisinde akp gidebilmesi iin hukuk gereklidir.Sosyal hayat dzenleyen kurallara uygun davranlmad takdirde karlalacak tepkiyemeyyide denir. Din, Ahlak ve Grg Kurallarnn Meyyidesi (Yaptrm) = Manevidir.Hukuk Kurallarnn Meyyidesi (Yaptrm)=Maddidir.

Sosyal hayat dzenleyen kurallar unlardr:1. Din kurallar

2. Ahlak kurallar3. Grg kurallar


14/60

www.aofdestek.net


4. Hukuk kurallar

1. Din Kurallar : Allah Tarafndan peygamberler vastas ile bizlere ulatrlm bulunan emir

ve yasaklardan oluur.rnein: Kt sz sylememek. Din kurallarna uyulmamas halinde karlalacak tepkiMANEVI niteliktedir.. Bu ise "GNAHKAR OLMA" ve "AHRETTE TANRl'NIN NGRD CEZAYA MAHKM OLMA" eklinde ortaya kar.

2. Ahlak Kurallar: nsanlarn birbirleriyle olan ilikilerini dzenleyen kurallardr. ahslarn:"BZZAT KEND NEFSLERNE" kar nasl davranmas gerektiini gsteren ahlakkurallarna subjektif ahlak kurallar denir. rnein: Yalan sylememek, iyi hisler beslemek,kt insan olmamak.ahslarn bakalar ile olan ilikileri ve davran biimlerini dzenleyen ahlak kurallarnaObjektif ahlak kurallar denir. rnein: Yoksul bir kimseye yardm etmek, bakasnn malna,

canna ve namusuna gz dikmemek.

Meyyide (yaptrm) herhangi bir kuraln koymu olduu emir ve yasaklara uygun ekildehareket etmeme halinde karlalacak olan tepkidir.Meyyide trleri ise unlardr;1. Ceza2. Cebri cra3. Tazminat4. Hkmszlk5. ptal

Hukuk Kurallarnn zellii (Hukukun Yaptrm)Yaptrm ve hukuki yaptrm trlerini tanmlayabilmek ve rnekleyebilmek Hukuk kurallar maddi yaptrml, yani uyulmas zorunlu kurallardr. Hukukkurallarna uymayanlar, dier sosyal kurallardan farkl olarak birtakm maddi yaptrmlarlakarlarlar. Bu maddi yaptrmlar bazen ceza biiminde; bazen cebri icra, yani zorlayaptrma biiminde; bazen verilen maddi veya manevi zararn detilmesi (tazminat)biiminde ortaya karlar.Ayn ekilde, hukuk kurallarna uymamann sonucu, bazen yaplan bir hukuki ileminhkmszl, bazen de o ilemin ortadan kaldrlmas (iptal) biiminde gerekleir. Hukuksistematiinin ne olduunu, hangi alardan yapldn ve nemini kavrayabilmek

Hukukun sistemi denilince, mahiyetleri ve zellikleri bakmndan birbirlerinden okfarkl olan eitli ilikileri dzenleyen hukuk kurallarnn bir tertibe, bir dzene tabi tutulmasanlalr. Bylece az ok birbirine benzeyen ilikileri dzenlemekte olan hukuk kurallar birisim altnda bir araya toplanm olur. Hukuk, birisi Kamu Hukuku, dieri zel Hukuk olmakzere balca iki ana gruba ayrlmaktadr. Bir kii ile dier bir kii arasndaki ilikileri dzenleyen hukuk kurallarna zelhukuk; bir kii ile devlet, veya bir devlet ile dier bir devlet arasndaki ilikileri dzenleyenhukuk kurallarna da "kamu hukuku" denir.

HUKUK KURALLARININ ZELL

1. Ceza: rnein; lm cezas, ar hapis cezas hafif hapis, kamu hizmetlerindenmahrumiyet, meslek ve sanatn geici olarak tatil edilmesi.


15/60

www.aofdestek.net


Baz cezalara ise Disiplin Cezalar denir.

2. Cebri cra: rnein; A'ya olan 500 Milyon TL. Borcunu demeyen B bu borcu

mahkemenin verecei karar neticesinde hala demezse devletin 'bir organ olan cra Dairesitarafndan cebri icra yolu ile demek zorundadr.

3. Tazminat: Bir kimse haksz fiil yoluyla bir bakasna zarar verirse maddi ve manevitazminata mahkum edilir.Yani haksz fiilin meyyidesi tazminattr.

4. Hkmszlk: Bir hukuki ilemi kanunun istedii ekilde yapmamak o hukuki ileminhkmszln meydana getirir. Yani bu durumda ortaya kan meyyide hknszlktr.Hkmszln eitli tr ve dereceleri vardr.

a. Yokluk: rnein; Resmi evlendirme memuru huzurunda yaplmayan bir evlenme"YOKLUK" meyyidesine tabidir.b. Butlan: rnein; Bir akl hastasnn yapm olduu evlenme ise "BUTLAN" meyyidesinetabidir. Bu durumda savc veya herhangi bir ilgilinin mracaat zerine evlilik mahkemeceiptal edilir. BUTLAN: Hkmsz, geersiz demektir.c. Tek Tarafl Balamazlk: Buna karlk mmeyyiz bir kn, rnein; 15 yandaki birocuun anne ve babasnn iznini almakszn yapm olduu bir sat szlemesi "TEKTARAFLI BALAMAZLIK" meyyidesine tabidir. Bu szleme 15 yandaki ocuubalamaz iken dier taraf balayacaktr. Ancak ocuun anne ve babas "CAZET (Onay)"vennez ise szleme her iki taraf iin de hkmsz olacaktr.5. ptal: Hukuka aykr bir ekilde yaplm olan "DARLEMN" iptali istenir. Yani devlettarafndan yaplan hukuka aykr idari ilemlerin karlaacaklar tepki iptal meyyidesidir.ptal meyyidesinde bir taraf devlettir. rnein: Bir kamu kurumu alan haksz ekildeiten kartlrsa, tayini yaplrsa bu kiiler yaplan idari ilemin iptalini mahkemeden talepederler. Ya da bir yksek retim kurumunun yetkili kurulu bir rencinin hukuka aykrbiimde snavlara girmesine engel olursa, belediye arsasna inaat yapacak olan vatandaahaksz olarak inaat izni vermezse bunlarn meyyidesi iptaldir.

Hukukun Sistemi: Mahiyetleri ve zellikleri itibariyle birbirinden farkl olan ok eitlihukuk kurallarnn bir tertibe, bir tasnife tabi tutulmasna hukukun sistemi ad verilir.Roma Hukuku 2'ye ayrlr.

1. zel Hukuk: Eit ahslar arasndaki ilikiyi dzenler.2. Kamu Hukuku: Devlet ile ahs veya devlet ile baka devlet arasndaki ilikiyi dzenler.Bir hukuki ilikinin kamu hukuku veya zel hukukun uygulama alan iine girdiini tespitedilmesinde dikkat edilecek kriter (l) devletin bu ilikiye hangi sfatla katlddr. Yaniayet devlet bu ilikiye "stn bir otorite", "kamu kudreti" sahibi olarak katlyorsa bu ilikikamu hukukuna dahildir.

Karaborsaclk yapan bir tccar mesleini yrtmekten 3 ay sreyle yasaklanm ise,ne tr bir meyyide ile karlamtr?

Ceza Hkmszln, yokluk, butlan ve tek taralf balamazlk olmak zere 3 tr


16/60

www.aofdestek.net


vardr. Ayrca butlan da, mutlak butlan ve nisbi butlan olmak zere ikiye ayrlr.

Hukuk kurallarna aykr biimde yaplm olan dari lemler, yarg organlarnca

hangi meyyideye tabi tutulur?ptaldari makamlarn bireye haksz yere uygulad ilemler, yarg organlarnca iptal edilir.

Alacaklnn icra dairesi vastasyla, bir kiinin mallarn haczetmesine ne denir?Cebri icraBir kanun hkmn yerine getirmeyenler, bu kural cebri icra yoluyla yerine getirmeyezorlanrlar.

ZET:

Hukuk kurallar maddi meyyideli, yani uyulmas zorunlu kurallardr. Hukuk kurallarnauymayanlar, dier sosyal kurallardan farkl olarak bir takm maddi meyyidelerlekarlarlar. Bu maddi meyyideler bazen Ceza biiminde. bazen cebri icra, yani zorlayaptrma biiminde, bazen verilen maddi veya manevi zararn detilmesi (tazminat) biimindeortaya karlar. ayn ekilde, hukuk kurallarna uymamann sonucu, bazen yapIan hukukiilemlerin hkmszl, bazen de o ilemin ortadan kaldrlmas biiminde gerekleir.Hukukun sistemi denilince, mahiyetleri ve zellikleri bakmndan birbirlerinden ok farklolan eitli ilikileri dzenleyen hukuk kurallarnn bir tertibe, bir dzene tabi tutulmasanlalr. Bylece az ok birbirine benzeyen ilikileri dzenlemekte olan hukuk kurallar birisim altnda bir ara_ toplanm olur. Hukuk, birisi Kamu Hukuku, dieri zel Hukuk olmakz re balca iki ana gruba ayrlmaktadr.Bir ahs ile dier bir ahs arasndaki ilikileri dzenleyen hukuk kurallarna "zel hukuk";bir ahs ile Devlet, veya bir Devlet ile dier bir Dev arasndaki ilikileri dzenleyen hukukkurallarna da "kamu hukuku" denir.Hukukun KaynaklarHukuk kaynandan ne anlalmas gerektiini ortaya koyabilmek Hukukun kaynaklar denilince "hukuku douran kaynaklar" ve "hukuku bildirenkaynaklar" akla gelir. Hukuku douran kaynaklar, hukuk kurallarnn nasl ve ne ekildemeydana geldiklerini, nereden ktklarn ifade eder. Hukuku bildiren kaynaklar ise, hukukkurallarnn hangi ekillerde grndklerini gsteren kaynaktr ki, bunlara "hukukun eklikaynaklar" denir. Hukukun ekli kaynaklarn "yazl kaynaklar" ve "yazsz kaynaklar"

biiminde bir ayrma tabi tutarz. Bunlara "yardmc kaynaklar" da ekleyebiliriz. Hukukunyazl kaynaklarnn neler olduunu ve bunlarn hangi makam tarafndan karlarak ne ekildeyrrle girdiini saptayabilmek

Yazl kaynaklar deyimi ile, hukuk kurallarnn yazl bir biimde yer alm olduklarmetinler ifade edilmek istenir. Bunlar yazl hukuk kurallarn ieren kaynaklardr.Yazlhukuk kurallar yetkili mercilerce konulmulardr.Yazl kaynaklar; kanunlar, kanunhkmnde kararnameler, tzkler ve ynetmeliklerden oluur. Hukukun yazl olmayankaynaklarnn ne ekilde olutuunu ve hukuk kayna ekline nasl dntnkavrayabilmek Yazsz kayna rf ve adet (gelenek) hukuku oluturur. Bu kurallar, yetkili bir

organ tarafndan bilerek ve istenerek konulmazlar. Bunlar toplumda kendiliinden doarlar.rf ve adet hukuku kurallar herhangi bir yerde yazl olmayp, toplumun ruhunda vicdannda


17/60

www.aofdestek.net


yer alrlar. Bir adetin bir gelenein rf ve adet hukuku kural olabilmesi iin unsurun birarada bulunmas gerekir. Bunlar, "maddi unsur", "manevi unsur" ve "hukuki unsur"dur.Hukukun yardmc kaynaklarnn neden ibaret bulunduunu ve bunlarn bir olaya

uygulanmaktaki etkilerinin ne olduunu ortaya koyabilmek Yardmc kaynaklar ise bilimsel grler (doktrin) ile yargsal kararlardan oluur.Hakim nne gelmi olan bir anlamazl zmlerken bu kaynaklara mutlaka bavurmakzorunda olmayp, dilerse bunlardan faydalanabilir

HUKUKUN KAYNAKLARI1. Yazl Kaynaklar (Asli kaynaklar) (Mevzu Hukuk = Mevzuat) a. Kanunlarb. Kanun Hkmnde Kararnamelerc. Tzk (Nizamname)d. Ynetmelik (Talimatname)

2. Yazsz Kaynaklar (Tali=ikincil Kaynaklar) rf ve adet hukuku a. zel rfve adet hukuku(rnein; Paftos, rf belde, ticari rf ve adetler)b. Genel rf ve adet hukuku(rnein ortaklk, yarclk)

3. Yardmc Kaynaklara. Kazai tihatlarb. lmi tihatlar1. YAZILI KAYNAKLARA. KANUNLAR; Genel, srekli ve soyut hukuk kurallarna kanun denir. Kanun anayasannyetkili kld organ tarafndan karlr.Kanunu karan organa yasama organ denir.KANUN TASARISI (LAYHASI); Bakanlar kurulunun (hkmettin) meclise sunduu kanunprojesine denir.KANUN TEKLF; Milletvekillerinin meclise sunduu kanunprojesine denir.TBMM tarafndan kabul edilen kanunlar Cumhurbakan 15 gn ierisinde yaymlar.Cumhurbakan yaymlanmasn uygun bulmad kanunlar bir daha grlmek zeremeclise geri gnderir. ayet meclis yine kabul ederse Cumhurbakan yaymlamakzorundadr. CUMHURBAKANI BTE KANUNLARINI GER GNDEREMEZ.Kanunlar Babakanlk tarafndan kartlmakta olan resmi gazetede yaynlanr.

Kanunlarn hangi tarihte yrrle girecei genellikle kendi metinlerinde belirtilir. Kanunkendi metninde yrrlk tarihini gstermemise resmi gazetede yaynland tarihten itibaren45 gn ierisinde yrrle girer.Kanunlarn genel olmas demek; ayn durumdaki tm kiileri ve olaylar kapsamna almasdemektir.Kanunlarn srekli olmas demek; yrrle girdikten sonraki tm olaylar iin uygulanmasdemektir.Kanunlarn yazl olmas demek; yazl olmasdr.TBMM tarafndan onaylanm milletler aras anlamalarda kanun saylr.Kanunlar anayasaya aykr olamaz. Buna anayasann stnl ilkesi denir.Kanunlarn anayasaya uygun olup olmadnn denetimi iki ynden yaplr. Siyasal denetim

ve yargsal denetim. Siyasal denetimi meclis, yargsal denetimi anayasa mahkemesi yapar.


18/60

www.aofdestek.net


C. TZKLER (NZAMNAME)

Kanunlarn nasl uygulanacan gsterir. Dantay incelemesinden geirilir, Bakanlar Kurulutarafndan karlr ve cumhurbakan tarafndan imzalanr, resmi gazetede yaynlanr.Tzklerin iptaline ilikin davalara Dantay bakar.

D. YNETMELK (TALMATNAME)Babakanlk, bakanlklar ve kamu tzel kiilerinin kendi grev alanlarn ilgilendiren kanunve tzklerin uygulanmasn gstermek zere kardklar kurallardr. Her ynetmelik resmigazetede yaymlanmaz. Hangi ynetmeliklerin yaymlanaca kanunlarda belirtilir.Ynetmeliin iptali iin Dantay da dava alr.

2. YAZISIZ KAYNAK=TAL KAYNAK (RF VE ADET HUKUKU) Yazsz hukuk

kurallardr. unsuru vardr.Bunlar;1. Maddi Unsur; Devamllk ve tekrarlanmadr. Bu nedenle MODA RF ADET HUKUKUOLAMAZ2. Manevi Unsur; Kurala duyulan genel inantr.3. Hukuki Unsur; Hukuki meyyidedir.

Hakim ilk nce kanunu uygular. Eer kanunda hkm ikinci olarak yoksa rf ve adetiuygular.rf ve adet hukuku, genel rf ve adet hukuku ve zel rf ve adet hukuku olmak zere ikiyeayrlr.Genel rf ve adet hukuku; lkenin her yerinde bilinir ve uygulanr. ki rnei vardr; 1.Ortaklk ve 2. Yarclk. 1. Ortaklk; rn veren hayvanlarn bakmn bir bakasnabrakmas ve buna karlk ortak denilen bu kiinin de kendisine braklan hayvanlarnsalad rnlerin bir ksmn kendisinde tutmasdr. 2. Yarclk; Toprak rnnnpaylam.zel rf ve adet hukuku; lkenin bir yresinde uygulanr. rnein Paftos; bakasna ait arazizerinde ba yetitirme, rf belde; bakasna ait arazi zerinde bina yapma.

ZET:

Hukukun kaynaklar denilince hukuku douran kaynaklar" ve "hukuku bildirenkaynaklar hatra gelir.Hukuku douran kaynaklar, hukuk kurallarnn nasl ve ne suretle meydana geldiklerini,nereden ktklarn ifade eder. Hukuku bildiren kaynaklar ise, hukuk kurallarnn hangiekillerde grndklerini gsteren kaynaktr ki bunlara "hukukun ekli kaynaklar" denir.Hukukun ekli kaynaklarn "yazl kaynaklar" ve "yazsz kaynaklar" biiminde bir ayrmatabi tutarz. Bunlara "yardmc kaynaklar" da ekleyebiIiriz. Yazl kaynaklar; kanunlar kanunhkmnde kararnameler, tzkler ve ynetmeliklerden oluur. Yazsz kayna rt ve adet(gelenek) hukuku tekil eder. Yardmc kaynaklar ise ilmi itihatlar (doktrin) ile kaza-i(yargsal) itihatlardan ibarettir.Kamu Hukukunun Dallar

Devlet rgtn ve devlet rgt iindeki organlarn grev ve yetkileri ile ilikilerinisaptayabilmek


19/60

www.aofdestek.net


Kamu hukuku bir st kavram olup eitli dallardan olumaktadr. Kamu hukukunundallar: Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku, Yarglama Hukuku, Devletler Umumi Hukuku,Vergi Hukuku ve Hukukundan ibarettir. Anayasa Hukuku, devletin eklini, yapsn,

organlarnn grev ve yetkilerini, vatandalar n temel hak ve devlerini dzenleyen hukukkurallarnn tmdr. Devlet idaresinin yapsn, ileyiini ve kiilerle olan ilikilerinikavramak, bunlara ilikin rnek tretebilmek dare Hukuku, Devlet idaresinin rgt ve ileyiini, kiilerin dare ile olan ilikilerinive anlamazlklarn ve kamu hizmetlerinin grlmesi gibi konular dzenleyen hukukkurallarnn tmdr. Hangi eylem ve davranlarn su oluturacan ve bunlara hangicezalarn verilebileceini kavrayabilmek Ceza Hukuku, su tekil eden eylem ve davranlarn nelerden ibaret bulunduunu,su ileyenlere ne gibi cezalarn verileceini belirleyen hukuk kurallarndan olumaktadr.Hukuk kurallarnn bamsz ve tarafsz mahkemelerce belli bir olaya ne ekildeuygulandn anlayabilmek

Yarglama Hukuku, hukuk ve ceza davalarnn grlmesinde uyulacak yntemleribelirleyen hukuk kurallarndan olumaktadr. Trk yarg sistemi; Anayasa yargs, dari yarg,Askeri yarg ve Adli yarg olmak zere bal drt yarg sistemi tanmaktadr. Bamszdevletlerin birbirleriyle ve uluslararas kurulularla olan ilikilerini kavrayabilmek Devletler genel hukuku, egemen devletlerin birbirleriyle olan devletlerarasilikilerini veya devletler ile uluslar aras kurulularn birbirleriyle olan ilikilerini dzenleyenhukuk daldr. Devlet ile kiiler arasnda vergi ilikisinin nasl kurulduunu, bu ilikidedevletin ve kiilerin hak ve ykmllklerinin ne olduunu ortaya koyabilmek Vergi Hukuku, Devlet ile kiiler arasndaki mali ilikileri dzenleyen hukukkurallarndan olumaktadr. Vergi hukukunun temel ilkelerinden birisi, vergide genellik veadalet ilkesidir. Vergi hukukunda kanunilik esas geerlidir. Hizmet szlemesinin taraf olanii ve iverenin ilikilerinin niteliini anlayabilmek Hukuku, ii ile iveren arasndaki ilikileri dzenleyen hukuk kurallarnntmnden olumaktadr.zel Hukukun DallarKiilerin toplum iinde yaamalar nedeniyle bir hkm ve deer ifade eden eylem vedavranlarn, ilem ve ilikilerini dzenleyen hukuk kurallarnn neler olduunu ve bunlarnnemini kavrayabilmek Medeni Hukuk, kiilerin toplum halinde yaamas bakmndan birhkm ve deer arz eden btn eylem ve davranlarn, ilemlerini ve ilikilerini dzenleyenhukuk kurallarnn tmdr. Medeni hukuk dzenlemekte olduu ilikilerin niteliine gre,be blme ayrlr. Bunlar, "kiiler hukuku", "aile hukuku", "miras hukuku", "eya hukuku"

ve "borlar hukuku"dur. Kiiler arasndaki ticari ilikilerin trlerini; irket, kymetli evrak,sigorta kavramlarn ve bunlara ilikin rnekler tretebilmek Ticaret hukuku, kiilerarasndaki "ticari ilikileri" dzenleyen hukuk kurallardr. Ticaret Hukuku ile medeni hukukarasnda ok sk bir ba vardr.Medeni hukuk kiiler arasnda gnlk yaamdaki ticari iletme ile ilgili olmayan ilikileri,ticaret hukuku ise, ticari iletme ile ilgili olanlar dzenler. Ticaret hukuku, "ticari iletmehukuku", "irketler hukuku", "kymetli evrak hukuku", "deniz ticareti hukuku" ve "sigortahukuku olmak zere be blme ayrlr. Ayn uyruklua sahip olmayan kiiler arasndaki zelilikilerin niteliini anlayabilmek ve bunlara uygulanabilecek hukuk kurallarn ne ekildebelirleneceini anlayabilmek Devletler zel Hukuku, eitli devletlere bal olan, aynuyruklukta (tabiiyette) olmayan kiiler arasndaki zel hukuk ilikilerine hangi devletin

kanununun uygulanacan ve kiilerle eylerin uyrukluunu dzenleyen hukuk kurallarndanoluur.


20/60

www.aofdestek.net


Devletler zel hukukunun dzenledii ilikiler daima bir yabanc unsur karmtr. Buyabanc unsur "kii" veya "yer" unsuru olabilir.KAMU HUKUKUNUN DALLARI

Kamu hukukunun en nemli zellii devletin stn durumda olmasdr.

KAMU HUKUKU1. Anayasa Hukuku2. idare Hukuku3. Ceza Hukuku4. Yarglama Hukuku5. Devletler Umumi Huk6. Vergi Hukuku7. Hukuku olmak zere 7 ksma ayrlmaktadr.

1-) ANAYASA HUKUKU:Trkiye Cumhuriyetinin 1982 tarihlidir. Bu anayasa 12 Eyll 1980 harekatndan sonra oluanDanma Meclisince hazrlanmtr. Anayasaya son eklini Milli Gvenlik Konseyi vermitir.7 Kasm 1982 tarihinde halk oylamasna sunulmu ve kabul edilmitir.Anayasamz bir balang ve buna ilaveten (bunun haricinde) 7 ksmdan olumaktadr.Toplam 177 asl madde ve 16 geici maddesi vardr.

ANAYASANIN TEMEL LKELER

1. nsan Haklarna Saygl Devlet ilkesi2. Atatrk Milliyetiliine Bal Devlet ilkesi3. Demokratik Devlet ilkesi4. Laik Devlet ilkesi5. Sosyal Devlet ilkesi6. Hukuk Devleti ilkesi olmak zere toplam 6 temel ilkeye dayanmaktadr.

1. insan Haklarna Saygl Devlet lkesinsan Haklan Evrensel Bildirgesi Birlemi Milletler Genel KurullU1da 10 Aralk 1948tarihinde kabul edilmitir ve 30 maddeden olumaktadr.

2. Atatrk Milliyetiliine Bal Devlet lkesiAtatrk milliyetilii.rk ,din, dil ayrm yapmakszn Trk vatan ve milletinin blnmez birbtn olduu, Trk devletine vatandalk ba ile bal olan herkesin Trk saylmas gerektiitemel inancna dayanmaktadr.Anayasamzn 66. maddesi Trk devletine vatandalk ba ile bal olan herkes Trk'trdemek suretiyle din, dil ve rk fark gzetmeksizin herkesi Trk saymtr. Bu madde Atatrkmilliyetiliinin bir yansmasdr.

4. Laik Devlet lkesiOsmanl devleti teorik bir yapya sahipti.Laiklik, dinsizlik, ahlakszlk, dine ve Allaha kar olmak demek

Anayasann 24. maddesinde herkes vicdan ve dini inan ve kanaat hrriyetine sahiptir ilkesi


21/60

www.aofdestek.net


ile de teminat altna alnmtr.

5. Sosyal Devlet ilkesi

Sosyal devlet ilkesini gerekletirecek iki nlem vardr.Bunlar;1- Ulusal gelirin toplum bireyleri arasnda adaletli bir biimde dalmasn salayacak mali,iktisadi nlemleri almak (GELRN ADALETLDAILIMI)2- Vatandalara insan haysiyetine yakr asgari bir yaay dzeyi salayabilmek iin gereklisosyal yardm nlemlerini almak ve gelitirmek. (SOSYAL YARDIM)Anayasamzda sosyal devlet ilkesinin gereklemesini salamak iin eitli ilkelere yerverilmitir. rnein ailenin korunmas, topraksz iftilerin topraklandrlmalar, alanlarnsosyal ve ekonomik nlemlerle korunmas, adaletli bir cret rejiminin uygulanmas, herkesinsosyal gvenlik hakkna sahip olmas.

6. Hukuk Devleti lkesiHukuk devleti vatandalara temel hak ve hrriyetleri tanyan idarenin ve idare makamlarnnhukuka ballklarn salayarak vatandalarna hukuki gvenlik salayan devlettir.

Hukuk devleti ilkesi iin u hususlarn gereklemesi gerekir.Hukuk devleti ilkesinin unsurlar;. Temel hak ve hrriyetler gven altnda bulunmaldr; Temel hak ve hrriyetler ancakkanunla snrlanabilir.2. Kanunlarn ve Kanun Hkmnde Kararnamelerin Anayasaya uygunluu salanmaldr; Bugrev anayasa mahkemesine verilmitir. Anayasa mahkemesi kanunlarn, kanun hkmndekararnamelerin ve TBMM meclis itznn anayasaya uygun olup olmadn denetler,anayasaya aykr hkmlerin tamamn yada bir ksmn iptal eder.3. darenin hukuka ball salanmaldr. Anayasamza gre idarenin her tr eylem veilemine kar yarg yolu aktr. Bu hkm ile ynetimde keyfilii nlemek istemitir.

1. YASAMA ORGANI2. YRTME ORGANIA-) CUMHURBAKANIB-) BAKANLAR KURULU

3. YARGI ORGANI

1. YASAMA ORGANI: Yasama Organ TBMM'dir.TBMM genel oyla seilen 550 milletvekilinden oluur. 30 yan doldurnu her Trkmilletvekili seilebilir. Seimler 2Ylda bir yaplr.

2. YRTME ORGANIa-) Cumhurbakan;Cumhurbakan TBMM tarafndan seilir. Cumhurbakan seilecek kiilerin 40 yandoldurmu olmalar ve yksek renim yapm olmalar gerekir. 7 yllk bir sre iin seilir.Bir kimse iki defa cumhurbakan seilemez.

Cumhurbakan sorumsuzdur. Ancak vatana ihanet ile sulanabilir.Bunun haricinde sulanamaz.


22/60

www.aofdestek.net


b-) Bakanlar Kurulu;Bakanlar kurulu babakan ve bakanlardan oluur. Babakan cumhurbakan tarafndanTBMM yeleri arasndan atanr. Bakanlar babakanca seilir ve cumhurbakannca atanr.

Bakanlar meclis dndan da seilebilirler. Babakann meclis iinden seilmesi gerekir.

3. YARGI ORGANIAnayasaya gre yarg yetkisi Trk Milleti adna bamsz mahkemelerce kullanlr. Hakimlergrevlerinde bamszdrlar.Hakimler azlolunamaz, kendileri istemedike anayasada gsterilen yatan nce (65) emekliyeayrlamaz, aylklarndan yoksun braklamaz. Mahkemelerin kurulmas, grev ve yetkileri,ileyii ve yarglama usulleri kanunla dzenlenir.Yarg organlarnn yksek mercileri Yargtay, Dantay, Askeri Yksek dare Mahkemesi,Askeri Yargtay, Uyumazlk Mahkemesi, Saytay, Anayasa Mahkemesidir.

Yarg organlar ile ilgili bir kurulu da Hakimler ve Savclar Yksek Kuruludur. Bu kurulunbakan Adalet bakandr. Bu kurul hakimlerin zlk ileri hakknda kesin karar verir.

2-) DARE HUKUKU dare terimi hukuki adan iki Biri idare ilerini gren tekilat hizmetive faaliyetleridir.

DARI TEKLATGenel idare ve mahalli idare olmak zere iki ksmdan oluur.

1) Genel dareGenel idare btn lkeyi kapsamakta olup merkez tekilat ve tara tekilat olmak zere ikiyeayrlr.a-) Merkez TekilatCumhurbakan, Bakanlar Kurulu ve bu kurulun yeleri en nde gelir.b-) Tara Tekilatlke ynetimi iller ve ilelere ayrlr. l idaresinin banda vali, ile idaresinin bandakaymakam bulunur. Her ilde her bakanln temsilcisi olarak birer mdr bulunur. (MilliEitim Mdr, Salk Mdr, Sanayi ve Ticaret Mdr gibi).

2-) Mahalli darelerMahalli idareler l zel idareleri, Belediye dareleri ve Ky idareleri

olmak zere gruptan oluur.Mahalli idarelerde yerinden ynetim ilkesi hakimdir. Mahalli idareler kamu hukuku hkmi(tzel) ahslardr ve kanunla dzenlenirler. Semenler tarafndan seimle oluturulur.

l zel idaresinin organlarndan olan il genel meclisi yeleri, belediye idaresinin organlarolan belediye bakan ve belediye meclisi yeleri, ky idaresinin organ olan muhtarlar ve kyihtiyar meclisi yeleri seimle ibana gelir.

DAR PERSONELKamu hizmetlerinin gerektirdii asli ve srekli grevleri yapmak zere atanan kiiye memurdenir. Memurlarn zlk ileri kanunla dzenlenir. Bununla ilgili kanun 657 sayl devlet

memurlar kanunudur.


23/60

www.aofdestek.net


DARLEMLERdarenin hukuki ilemleri idari ilem ve idari szleme olarak iki gruba ayrlr.dari ilem idare tarafndan yaplan tek tarafl bir ilemdir. dari ilemler de yapc ve belirtici

olmak zere iki ksmda incelenir. Yapc ilem tzk ve ynetmelik karma, belirtici idariilemler ise diploma dzenleme, vergi tahakkuk ettirme gibi.dari szlemeye rnek; Maden Kanununda dzenlenen madenlerle ilgili iletme imtiyaz.

3-) CEZA HUKUKUSu tekil eden eylemleri ve bu eylemlere verilecek cezalar dzenler. Ceza Hukukununkayna 1926 tarihli Trk Ceza Kanunudur.Ceza Hukukunun temel ilkesi kanunsuz su ve ceza olmaz ilkesidir.Sular ve cezalar mutlaka kanunla belirlenir.

SUUN UNSURLARI

Su; Kanunun ceza tehdidi ile yasaklam olduu fiildir.Suun unsuru vardr;1-) Kanuni Unsur (Tipiklik),2-) Maddi Unsur (Hareket);a-) cra (Yapma),b-) hmal (Yapmama),3-) Manevi Unsur (Kusurluluk)a-) Kastb-) Taksir

1-) Kanuni UnsurFiilin ceza kanununda yazl olan tanma uygun olmasdr. Bu unsura tipiklik dedenilmektedir. Bu unsur kanunsuz su ve ceza olmaz ilkesinin bir sonucudur.

2-) Maddi UnsurHarekete dayanr. Maddi Unsur da kendi ierisinde ikiye ayrlr;a-) cra (Yapmak); Hrszlk suu, menkul bir maln bir yerden alnmasyla ilendii yani biryapmay gerektirdii iin icra-i bir sutur.b-) hmal (Yapmamak); rnein geit bekisinin tren yolunu kapatmas, hemireninldrmek istedii hastaya ila vermemesi gibi.

3-) Manevi UnsurFiilin kusurlu bir irade tarafndan yaratlm olmasdr ki buna ksaca kusurlulukdenilmektedir. Kusurluluk kendi ierisinde ikiye ayrlr;a-) Kast; Kanunun su sayd bir eylemi bilerek ve isteyerek ilernek iradesidir. Bilmek veistemek kast unsurunun zetidir. Kanunu bilmek mazeret saylmaz ilkesinin sonucudur.b-) Taksir; Hukuka aykr sonucu g rmek fakat istememektir. Kasttan sonucun istenmesiolmas ile ayrlr.

CEZA VE CEZA EHLYETCeza; Suun karl olarak ngrlen meyyidedir.Cezann iki amac vardr;

1-) Sulunun slah2-) Su ilemeyi nlemek.


24/60

www.aofdestek.net


Ceza Ehliyeti; lenen su nedeniyle kiinin cezalandrlp cezalandrlmayacan ifade eder.Akl maluliyetine (hastalna) tutulmu olan kimseye ceza verilmez. Tam ehliyetsizler; 0-11ya aras ceza yok.

Tam olmayan ehliyetliler;1 -) 11-15 ya aras grubu kapsara-) 11-15 ya arasndaki kii su ilediini bilincinde ise ceza verilir fakat indirim yaplr.b-) Su ilediinin bilincinde deilse ceza verilmez.2-) 15-18 ya aras grubuna indirimli ceza uygulanr.Tam Ehliyetliler; 18 yan bitiren herkes tam ehliyetlidir. Sar ve dilsizler bakmndan tamehliyet 24 yan bitirilmesi ile balamaktadr.

4-) YARGILAMA HUKUKUYarg hukuk kurallarnn bamsz ve tarafsz mahkemeler tarafndan dava konusu olayauygulanmasdr. Drt eit yargdan bahsedilir. Trk Yarg Sistemi;

1-) Anayasa yargs (Anayasa Mahkemesi)2-) dari Yarg (Dantay)3-) Askeri Yarg (Askeri Yksek dare Mahkemesi ve Askeri Yargtay)4-) Adli Yarg (Yargtay)a-) Medeni Yargb-) Ceza YargsAdli yarg, medeni yarg ve ceza yargs olmak zere iki ksma ayrlr.

Yarglama Hukuku da buna uygun olarak medeni yarglama hukuku ve ceza yarglamahukuku olmak zere ikiye ayrlr.

MEDENI YARGILAMA HUKUKUMedeni yarg zel hukuk alannda ortaya kan uyumazlklarn mahkemece zmebalanmasnda takip edilecek usul ve esaslardzenler. Medeni Yarglama Hukuku zel Hukuk kapsamna girer.

Medeni Yarglama Hukukunun Kayna 1927 tarihli Hukuk Usul Muhakemeler Kanunudur.

1-) Hkm MahkemeleriHkm mahkemelerine lk derece mahkemesi de denir. Hkm (ilk derece) mahkemeleriikiye ayrlr;

1-) Asliye Hukuk Mahkemesi2-) Sulh Hukuk MahkemesiHer ilede bir asliye hukuk mahkemesi bulunur. Asliye hukuk mahkemeleri tek hakimlidir.Ticaret mahkemeleri hakimlidir.2-) Denetim MahkemesiDenetim Mahkemesi (kontrol=temyiz) Yargtaydr. lkderece mahkemelerini Yargtaydenetler.

Medeni Yarglama Hukuku ikiye ayrlr.

1-) ekimeli Yarg (Nizal Kaza)

2-) ekimesiz Yarg (Nizasz Kaza)


25/60

www.aofdestek.net


1-) ekimeli Yarg: Bu yargda iki taraf arasnda uyumazlk vardr. Bu uyumazlnzm iin yargya bavurulur yani dava alr, rnein bir tarla zerinde iki kiinin aynanda mlkiyet iddiasnda bulunmas ya da kar koca arasnda varolan iddetli geimsizlik

sebebiyle mahkemeye mracaat edilmesi.

Mahkemeye bavuran tarafa davac,dier tarafa (kendisine dava alan tarafa) daval denir.

Dava, dava dilekesi ile alr.

eit dava vardr; 1-) fa Davas, 2-) Tesbit Davas, 3-) na-i Dava.

2-) ekimesiz Yarg; Zt menfaatlere sahip iki taraf ve bunlar arasnda bir ekime,anlamazlk yoktur. Ferdi menfaatleri korumak iin alnacak tedbirleri kapsar. rnein; Aklhastasna vasi tayin etme, evlat edinmeye izin alma, kn kazai rtne karar verme,

vakflarn mahkeme siciline tescili.

CEZA YARGILAMA HUKUKUCeza hukuk alannda mahkemelerin uygulayacaklar yntem ve esaslar belirlemektedir.Temel Kanun i 929 tarihli Ceza Muhakemeleri Usul Kanunudur.Medeni yarglamada davay davac aarken ceza yarglamasnda dava savclk tarafndanalr. Savc tarafndan alan bu davaya kamu davas denir. Savc devlet adna ceza davasaar.

Ceza yarglama hukuku mahkemeleri;1-) Sulh Ceza Mahkemesi( Tek Hakimli)2-) Asliye Ceza Mahkemesi( Tek Hakimli)3-) Ar Ceza Mahkemesi( Hakimli)Denetim mahkemesi ise Yargtay dr.Sulh ceza mahkemesi savc hazr olmadan davaya bakabilir.Ancak asliye ceza mahkemesi ile ar ceza mahkemesinde savcnn hazr olmas bulunmasgerekir.Mahkumiyet kararndan nce kiinin hrriyetinin kstlanmasna tutuklama (tevkif) denir.CRA VE FLAS HUKUKUMedeni yarglama hukukunun bir parasdr ve onu tamamlar. Borcunu demeyen kiilerinmallarnn devlet organlar vastasyla zorla elinden alnarak satlmasn ve alacaklnn

alacann denmesini dzenler. Bu amala kendisine bavurulan organa icra dairesi denir.cra dairelerinin kararlarna kar bavurulacak makama icra tetkik mercii ad verilir.Eer icra takibi bir mahkeme kararna dayanyorsa buna ilaml takip denir. icra takibimahkeme kararna dayanmyorsa buna ilamsz takip denir.flas; Kural olarak tacirler iflas eder. flasn almasyla birlikte borlu mflis adn alr. flaseden kiinin mallarnn meydana getirdii btne iflas masas denir.

5. DEVLETLER UMUM HUKUKUDevletler ile devletlerin ve devletler ile uluslararas kurulularn ilikilerini dzenler. Buhukuk dalna milletleraras hukuk da denir.Bir devletin kendi lkesindeki vatandalar arasndaki ilikileri dzenleyen hukuka i hukuk,

bamsz bir devlet ile dier bir devletin ya da uluslararas kuruluun ilikilerini dzenleyenhukuka da d hukuk denir.


26/60

www.aofdestek.net


Devletler Umumi Hukukunun Kaynaklar unlardr;1-) Antlamalar,2-) Milletleraras Teaml (Yazsz kural, davran kural)

3-) tihatlar (Mahkeme Kararlar)4-) Doktrin (Konu ile uraan bilim adamlarnn grleri)

6. VERG HUKUKUVergi Hukukunda ilke vardr;1-) Genellik2-) Adalet3-) Kanunilik

1-) Vergide Genellik; Vatandalar arasnda ayrm yapmakszn herkesin vergi ykmlsolmasn ifade eder.

2-) Vergide Adalet; Herkesten maddi gcne gre vergi alnmasn n grr.3-) Vergide Kanunilik; Vergi ve buna benzeyen mali ykmllklerdeancak kanunla korunabilmesini salamaktadr.7. HUKUKU Hukukunun Kayna1971 tarihli i Kanunudur. Hukukunun Konular unlardr:1. Hizmet akdi2. Sendikalar3. Toplu Szlemesi4. Grev ve Lokavt

Hizmet akdi Borlar Kanununda dzenlenmitir. Hizmet akdinin iki unsuru vardr; ininhizmet taahhd+iverenin cret taahhd. iler ve iverenler sendika kurabilirler.Memurlar sendika kuramaz. Sendikalar, Sendikalar Kanununda dzenlenmitir. SendikalarKanunu ii, i veren, i yeri, sendika ve konfederasyonu tanmlamaktadr. i; Hizmetakdine dayanarak alanlara denir. veren; i saylan kimseleri altran gerek veya tzel kiiye veya tzel kiilii olmayankamu kurulularna denir.Sendika; ilerin ve i verenlerin menfaatleri iin kurduklar tzelkiilie sahip kurulu.Konfederasyon; Deiik i kollarndan en az be sendikann bir araya gelmesi suretiyle

meydana getirdikleri tzel kiilie sahip st kurulua denir. Sendikalar federasyonoluturamaz. Sadece konfederasyon oluturabilir.

Sendikalar i kolu esasna gre kurulur. yeri esasna gre sendika kurulamaz.Toplu Szlemesi; Toplu Szlemesi Grev ve Lokavt Kanununda dzenlenmitir. Toplui szlemesi ii sendikas ile i veren arasnda ya da ii sendikas ile iveren sendikasarasnda imzalanr.Hizmet akdi ferdi anlama niteliindedir. Toplu i szlemesi ise stat niteliindedir.Grev; iilerin topluca almamalardr. Kanun hkmlerine uygun yaplan greve kanunigrev, kanuni grev iin aranan artlar gereklemeden yaplan greve ise kanun d grev denir.Siyasi amal grev, genel grev, dayanma grevi kanun d grevdir. yeri igali, ii

yavalatma, verimi drme ve dier direniler hakknda kanun d grevin meyyideleriuygulanr.


27/60

www.aofdestek.net


Lokavt; iilerin i veren tarafndan toplu halde iten uzaklatrlmalardr. Kanunhkmlerine uygun yaplan lokavta kanuni lokavt, kanuni artlar gereklemeden yaplanlokavta kanun d lokavt ad verilmektedir.

Grev ve lokavt yasann bulunduu iler unlardr:. Can ve mal kurtarma ileri. Cenaze ve gmme ileri. Banka ve noterlik ileri. itfaiye, ehir ii kara deniz ve demir yolu ile rayl tama hizmetlerinde. Su, elektrik, havagaz, termik santrali besleyen linyit retimi, doal gaz ve petrol sondaj,petrol kimya ilerindeGrev ve Lokavtn yaplamayaca i yerleri ise unlardr;-Hastane, a ve serum imal eden yerler, klinik, senatoryum, dispanser,eczane, prevantoryum-Eitim ve retim kurumlarnda, ocuk bakm evlerinde, huzur evIerinde

- Mezarlkta- Milli Savunma Bakanl, Jandarma Genel Komutanl, Sahil Gvenlik Komutanlncadorudan iletilen yerlerde.

ZET:Kamu hukuku bir st kavram olup eitli dallardan olumaktadr. Kamu hukukunun dallar:Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku, Yarglama Hukuku, Devletler Umumi Hukuk, VergiHukuku ve i Hukukundan ibarettir. Anayasa Hukuk, devletin eklini, yapsn, organlarnngrev ve yetkilerini, vatandalarn temel hak ve devlerini dzenleyen hukuk kurallarnntmdr. idare Hukuku, Devlet idaresinin tekilat ve ileyiini, ahslarn idare ile olanilikilerini ve kamu hizmetlerinin grlmesini.dzenleyen hukuk kurallarnn tmdr. CezaHukuku, su tekil eden eylem ve davranlarn nelerden ibaret bulunduunu, su ileyenlerene gibi cezalarn verileceini belirleyen hukuk kurallarndan ibarettir. Yarglama Hukuku,hukuk ve ceza davalarnn grlmesinde uyulacak yntemleri belirleyen hukuk kurallarndanolumaktadr. Devletler Umumi Hukuku, devletleraras ilikileri dzenleyen hukuk daldr.Vergi Hukuku Devlet ile ahslar arasndaki mali ilikileri dzenleyen-hukuk Kurallardr. iHukuku, ii ile iveren arasndaki ilikileri dzenleyen hukuk kurallarnn tmmdenmeydana gelir

Kii, Kii Trleri ve Gerek Kiilerin EhliyetiKii ve kiilik kavramlarnn tanmn yapabilmek

Hukukta kii terimi, haklara ve borlara sahip olabilen, yani haklar ve borlarbulunabilen varlklar ifade eder. Baka bir syleyile, hak sahibi, bor sahibi olabilenvarlklar hukuk asndan birer kiidir. Hukuk dzenince hangi varlklarn kii olarak kabuledildiklerini kavrayabilmek Hukuk dzeni biri gerek kii, dieri tzel kii olmak zere iki trl kii kabuletmektedir. Gerek kiiler sadece insanlardan ibarettir. Tzel kiiler ise, belli bir amacgerekletirmek zere kurulmu ve hukuk dzeninin arad koullara sahip bulunan kiitopluluklar ile mal topluluklardr. Gerek kiiliin balang ann saptayabilmek Gerek kiilik, ocuun sa olarak tamamen doduu anda balar; ocuk ldoarsa kiilik kazanamaz. Ancak, kendisine gebe kalnan ve doumu beklenilmekte olanocuk (cenin) da, sa domak kouluyla kendisine gebe kalnd andan itibaren hak ve bor

sahibi olabilir. Gerek kiilie son veren durumlar belirleyebilmek Gerek kiilik biri lm, dieri gaiplik olmak zere iki halde sona erer. Gaiplie, bir


28/60

www.aofdestek.net


kimsenin lm tehlikesi iinde kaybolmas veya kendisinden uzun zamandan beri haberalnamamas halinde, ilgilinin talebi zerine mahkemece karar verilir. Hak ehliyetinin neolduunu ve bu ehliyete sahip olmann koullarn ortaya koyabilmek

Hak ehliyeti, bir kimsenin hak ve bor sahibi olabilme, yani haklarn ve borlarnsjesi olabilme iktidardr. Hak ve bor sahibi olabilme iktidarna sahip bulunan varlklarhukukta kii sayldklarna gre hak ehliyeti ile kii kavramlar ayn anlama gelmektedir. Hakehliyetinden hibir ayrm gzetilmeksizin herkes yararlanr. Haklara ve borlara sahip olmaehliyeti bakmndan kiiler arasnda genellik ve eitlik ilkesi geerlidir. Fiil ehliyetinin neolduunu ve bu ehliyete sahip olmann koullarn ortaya koyabilmek Fiil ehliyeti ise, bir kimsenin, kendi fiilleriyle hak edinebilmesi ve bor altnagirebilmesidir. Fiil ehliyetinin ikisi olumlu, biri olumsuz olmak zere balca koulu vardrki, bunlar da ayrt etme gcne sahip olmak, ergin olmak ve kstl olmamaktr. Fiilehliyetinin ieriine, hukuki ilem ehliyeti, haksz fiillerden sorumlu olma ehliyeti ve davaehliyeti girmektedir. Fiil ehliyeti asndan, gerek kiilerin hukuki durumlarn ve fiil

ehliyetinin koullarnn tamamna veya bir ksmna sahip olan kiilerin hukuki durumunuortaya koyabilmek Fiil ehliyetine gre gerek kiilerin hukuki durumu ayn deildir.Gerekten, ayrt etme gcne sahip ve ergin olan ve ayn zamanda kstl da bulunmayan birkiinin hukuki durumu ile ayrt etme gcne sahip olmayan bir kiinin hukuki durumubirbirinden ok farkldr. te yandan, ayrt etme gcne sahip olmayan kiilerin hukukidurumu ile ayrt etme gcne sahip olan fakat ergin olmayan veya kstl bulunan kiilerindurumu da ayn deildir. Bu itibarladr ki, fiil ehliyetinin koullarna sahip olup olmamalarveya bunlardan bazlarna sahip olup, bazlarna sahip olmamalar bakmndan gerek kiileridrt kategoriye (gruba) ayrmak mmkndr: tam ehliyetliler, snrl ehliyetliler, snrlehliyetsizler ve tam ehliyetsizler.

K, K TRLER VE GEREK K

ahs terimi haklara ve borlara sahip olabilen yani haklan ve borlan bulunabilen varlklarifade eder. Bu nedenle ahs terimi ile hak ehliyeti ayn anlama gelmektedir. nsanlar, insantopluluklar ve mal topluluklar da ahs olarak kabul edilmektedir.Dar anlamda ahsiyet hak ehliyetini ifade eder. Geni anlamda ahsiyet ise hak ehliyetini, fiilehliyetini, ahsi halleri ve ahsiyet haklarn iine alr.ahsi haller bir ahs dier ahslardan ayran ve hukuk dzeninin kendilerine birtakmsonular balad niteliklerdir. rnein; ahsn cinsiyeti, sahih (dzgn) n ili nesepli olmas,kk, reit veya mahcur bulunmas, evli, bekar, dul veya boanm olmas hep birer ahsi

haldir.ahslar hakiki ahslar ve hkmi ahslar olmak zere ikiye ayrlr

HAKKAHISLAR (KLER)

Hakiki ahslar insanlardr. Hayvanlar ve bitkiler ahs deildir.

HKMAHISLAR

Belirli gayelerin gerekletirilebilmesi iin bir ksm insanlarn bir araya gelmeleri,faaliyetlerini ve mallarn bu gayeye tahsis etmeleri gerekir. te bylece kendisini meydana


29/60

www.aofdestek.net


getiren insanlardan ayr ve bamsz 'varlklar ortaya kar. Bunlara hkmi ahslar (tzelkiiler) denir.

HAKKAHISLARIN EHLYETLERHak Ehliyeti: (Medeni haklardan yararlanma ehliyeti) ve fiil ehliyeti (medeni haklarkullanma ehliyeti) olmak zere balca iki ehliyet vard]

1. HAK EHLYETHak ehliyeti hak ve bor sahibi olabilme yani haklarn ve borlan sujesi (znesi) olabilmeiktidardr. Hak ehliyeti ile ahs kavramlar ayn anlama gelmektedir. Hak ehliyeti pasiftir.Yani bir kimsenin hak ehliyetin( sahip olabilmesi iin bir ey yapmasna gerek yoktur. Hakikiahsla bakmndan sadece.domu olmak hak ehliyetine sahip olmak iin yeterlidir. Sadomas artyla cenin dahi hak ehliyetine sahiptir. Hak ehliyet hakiki ahslarda doumla

kazanlr.Hak ehliyeti ile ilgili iki temel ilke vardr. Bunlar genellik ve eitlik ilkeleridir.Genellik lkesi: Her ahsn medeni haklardan istifade etmesidir. Bunun iin ahs olmakgerekir. ahs olabilmek yani hak ehliyeti kazanabilmenin art;- Hakiki ahslarda sa olarak domu olmak- Hkmi ahslarda ise kanunun ngrd ekilde kurulmu olmak yani ahsiyet kazanmEitlik ilkesi; Hak ehliyetine sahip olan ahslar arasnda bir ayrm yaplmamasdr.Genellik ve eitli eri sadece medeni haklar bakmndan sz konusudur. Kamu haklar alanndabu uygulanmaz. rnein; seme ve seilme haklar, memur olma hakk gibi kamu haklarndanherkes yararlanamaz. Bunlardan faydalanmak iin Trk vatanda olmak gerekir.rnein; Seilme hakkna sahip olabilmek iin 30, seme hakkna sahip olabilmek iin ise 18yan bitirmi olmak gerekir.

2. FL EHLYET

Fiil ehliyeti bir ahsn kendi muameleleriyle lehine haklar aleyhine ise borlar yaratabilmeehliyetidir. Medeni kanun fiil ehliyeti terimine yer vermi deildir. Fiil ehliyetine herkes deilancak kanunun arad baz artlar haiz bulunan ahslar sahiptirler. Fiil ehliyeti aktif bir ehliyettir.

Fiil Ehliyetinin artlar

Fiil ehliyetinin olumlu ve olumsuz olmak zere iki art vardr.1. Olumlu artlar: a) Mmeyyiz olmak (temyiz kudretine sahip olmak), b) Reit olmak2. Olumsuz art; Mahcur (kstl) olmamak.

Kazai Rt: artlar unlardr;. Reit klnacak kii I5 yan bitirmi olmaldr.2. Kn stei; Reit klnacak kk reit klnmay istemelidir. Kaza-i rte kararverilmesi isteminde bulunma ahsa sk skya bal haklardandr. Bu nedenle istek kktengelmelidir.

3. Ana ve babann muvaffakat4. Vasinin Dinlenmesi; Eer kk velayet altnda deil de vesayet altnda ise bu hiilde


30/60

www.aofdestek.net


vasinin mahkeme tarafndan dinlenmesi gerekir. Burada vasinin muvaffakat (onay)alnmamaktadr.5. Kn menfaatinin bulunmas Kaza-i rte kn ikametgahnn bulunduu yerdeki

Asliye Hukuk Mahkemesi Karar verir. Yani kazanlan rt geri alnamaz. Kaza-i rtne kararverilen fakat evlenme ana gelmeyen evlenme rtn kazanamaz.

2. Olumsuz art (Mahcur-Kstl Olmamak)Mahcur olmak, hacir altna alnm olmak demektir. Hacir sebepler unlardr;. Akl Hastal2. Akl Zayfl3. sraf4. Ayyalk5. Suihal (Sui=Kt, suihal=kt durum)6. Suiidare (kt idare)

7. Bir sene yada daha fazla mddetle hrriyet i ortadan kaldra cezaya mahkum olma8. Aciz olan kimsenin talebi (ihtiyari hacir)Bu sebeplerden dolay hacredilmi (kstlanm) ve kendisine b vasi tayin edilmi olankimseye mahcur (kstl) denir.

HUKUK MUAMELE EHLYET

Hukuki muameleler tek tarafl ve ok tarafl hukuki muamelelerolmak zere ikiye ayrlr.Tek tarafl Hukuki Muamele: Sadece bir tarafn irade aklama syla meydana gelir. rnein;Vasiyet, Vakf Kurmaok tarafl Hukuki Muamele: Birden fazla ahsn irade aklamasyla meydana gelir. Ennemlisi szlemelerdir. rnein bedel (semen) karlnda bir maln mlkiyetini kesinsurette kar tarafa devredilmesi taahhdn ieren satm szlemesi, bir eyann kullanmahakknn bir bedel karlnda belli bir sre iin kar tarafa devredilmesi taahhdn ierenkira szlemesi.Hukuki muamele yapabilme iktidarna szleme ehliyeti denir ve bu da fiil ehliyetine dahildir.Haksz fiillerden sorumlu olma ehliyeti de fiil ehliyetine dahildir.

Dava Ehliveti: Bir ahsn mahkemede usul hukukuna ait ilemleri (muameleleri) tek banayapabilme ehliyetidir. Dava ehliyeti taraf ehliyeti demek deildir.

Fiil ehliyetine sahip olup olmamalarna gre hakiki ahslar drde ayrlr.

1. Tam ehliyetliler2. Snrl ehliyetliler.3. Snrl ehliyetsizler4. Tam ehliyetsizler

1. Tam ehlivetliler: Mmeyyiz ve reit olan ayn zamanda mahcur (kstl) olmayan tmahslardr.2. Smrl Ehliyetliler: Bunlar a) Evli Kadnlar, b) Kendilerine kanuni mavir atanmolanlardr. Kendilerine kanuni mavir atanm olanlar u ilemleri kanuni mavirlerinin

onay olmadan yapamazlar; Dava ama ve sulh, gayrimenkuln alm ve satm ve onlarzerinde rehin ve sair ayni bir hak kurma, kymetli evrak alm satm ve rehni, alelade idare


31/60

www.aofdestek.net


ihtiyalar dnda inaat, dn verme ve alma, sermayeyi almak, balama, kambiyotaahhtleri altna girmek, kefalet.3. Snrl Ehliyetsizler: Bunlar a) Mmeyyiz Kkler b) Mmeyyiz Mahcurlardr. Snrl

ehliyetsizler kendilerini bor altna sokan muameleleri (satm, kira, istisna, hizmetszlemeleri gibi) bizzat yapamazlar. Bu tr ilemlerin kanuni mmessilleri tarafndanyaplmas gerekir. Kanuni mmessiller ise veli ve vasilerdir. Snrl ehliyetsizler bu trmuameleleri kanuni mmessillerinin rzas ile yapabilirler. Verilen rzaya izin, hukukimuameleden sonra aklanan rzaya ise icazet denir. Snrl ehliyetsizler kendilerini bor altnasokan hukuki muameleleri .kanuni mmessillerinin izni olmadan yaparlarsa bu muameleler tek tarafl balamazlkmeyyidesine tabi olurlar. Bu tr muamelelerin snrl ehliyetsizi balayabilmesi iin kanunimmessilin sonradan rzasn aklamas yani icazet vermesi gerekir. Kanuni mmessil icazetvermezse yaplan muamele hkmsz olur ve iki taraf da balamaz. Bu durumda taraflaraldklarn birbirlerine geri verirler.

Snrl ehliyetsizler kendilerini bor altna sokmayan ve kendilerine sadece menfaat salayanmuameleleri (rnein ivazsz iktisap= karlksz kazanma) tek balarna yapabilirler. Budurumda kanuni mmessilin izin ya da icazetine gerek yoktur. rnein snrl ehliyetsize birkimsenin bir eyi balamas.Snrl ehliyetsizler ynetimi kendilerine braklm mallar ile ilgili hukuki muameleleri de tekbalarna yapabilirler.Snrl ehliyetsizler baz muameleleri (kanuni mmessilleri rza gsterse bile) kesinlikleyapamazlar. Bunlara yasak muameleler denir. Yasak muameleler batldr. Yasak muamelelerunlardr;1. Balama2. Vakf Kurma3. Kefalet

4. Tam ehliyetsizler: Bunlarn fiil ehliyetleri hi yoktur. Gayrmmeyyizler tam ehliyetsizdir.Kanuni mmessillerinin izin yada icazeti olsa bile bunlarn yaptklar btn ilemlergeersizdir. Tam ehliyetsizlerin haksz fiillerden sorumlu olma ehliyeti yoktur. Bununistisnas kusur sorumluluk halleri ve hakkaniyettir. Hakkaniyete rnek; zengin bir aklhastasnn fakir bir kylnn harmann yakmas.

Temyiz kudretinden devaml olarak deil de geici olarak yoksun olan kiiler hakszfiillerinden dolay sorumludurlar. Ancak bu kiiler temyiz kudretini ortadan kaldran halekendi kusurlaryla dmediklerini ispatlarlarsa sorumluluktan kurtulurlar. rnein; Kendiistei ile iki imi bir kimse verdii zarardan dolay sorumludur. Fakat arkadalar eer onunhaberi olmadan meyve suyuna iki kartrmlarsa bu halde sorumlu deildir.

ZET:Hukukta ahs terimi, haklara ve borlara sahip olabilen, yani haklar ve borlarbulunabilen varlklar ifade eder. Baka bir syleyile, hak sahibi, bor sahibi olabilenvarlklar hukuk asndan birer "ahs':tr. Hukuk dzeni biri "hakiki ahs", dieri "hkmiahs" olmak zere. iki trl ahs kabul etmektedir. Hakiki ahslar sadece insanlardanibarettir" Hkmi ahslar ise, belli bir amac gerekletirmek zere kurulmu ve hukuk

dzeninin arad artlara sahip bulunan "ahs topluluklar" ile "mal topluluklar"dr.


32/60

www.aofdestek.net


Hakiki ahsiyet, ocuun sa olarak tamamen doduu anda balar; ocuk l doarsaahsiyet kazanamaz. Ancak, kendisine gebe kalnan ve doumu beklenilmekte olan ocuk(cenin) da, sa domak artyla kendisine gebe kalnd andan itibaren hak ve bor 'sahibi

olabilir.

Hakiki ahsiyet biri "lm", dieri "gaiplik" olmak zere iki halde sona erer. Gaiplie, birkimsenin lmne muhtemel gzle baklacak bir olayda kaybolmas veya kendisinden uzunzamandan beri haber alnamamas halinde, ilgililerin talebi zerine mahkemece karar verilir.

Kiiliin Korunmas ve Tzel KiilikKiilik hakk kavramnn ne anlama geldiini ortaya koyabilmek

Kiilik haklar, bir kiinin maddi, manevi ve iktisadi btnl ve varlklarzerindeki mutlak haklard r.O halde bir kimse, kiiliine dahil olan unsurlara rnein

salna, vcut tamlna, eref ve haysiyetine, srlarna, ismine, resmine ve zgrlklerinekar hukuka aykr saldrlarda bulunmaktan kanlmasn herkesten ister.Kiilik haklarkiiye bal hak olduklarndan, bakalarna devredilemedikleri gibi, miraslara da gemezler.Kiilik haklarnn konusunu tespit edebilmek Kiilik haklar, bir kiinin "maddi", "manevi" ve "iktisadi" btnl zerindekimutlak haklardr. Kiilik haklarnn konusunu noktada toplayabiliriz; "maddi btnlkzerindeki haklar", "manevi btnlk zerindeki haklar" ve "iktisadi btnlk zerindekihaklar". Hukuk dzenince kiiliin ie kar nasl korunduunu saptayabilmek Hukuk dzeni kiiliin korunmas iin gerekli nlemleri almtr.Kiilik ie ve dakar olmak zere iki trl korunmaktadr. Kiiliin ie kar korunmas demek, bir kiininkiilik haklarnn bizzat kendisine kar korunmas demektir.Bu da, kimsenin ksmen bile olsahak ve fiil ehliyetlerinden vazgemesinin ve zgrlklerini hukuka veya ahlka aykrbiimde kstlamasnn nlenmesi eklinde olmaktadr. Hukuk dzenince kiiliin da karnasl korunduunu ve bunun iin hangi hukuki yollara bavurulabildiini saptayabilmek Kiiliin da kar korunmas ise, kiilik haklarna bakalar tarafndan yaplacakhukuka aykr saldrlara kar bir kimsenin eitli dvalarla korunmasdr.Bu dvalar; tespit,saldrya son verilmesi, nlemeve tazminat dvalardr.Tazminat dvalar da maddi ve manevitazminat dvalar olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Tzel kiilik kavramndan ne anlamamzgerektiini kavrayabilmek Hukuk dzeni, gerek kiilerin yannda bir kii tr olarak tzelkiilere da yer vermitir. Baz hizmetlerin gerek kiiler tarafndan yrtlmesine imkanbulunamam olmas, tzel kiilerin kabul edilmesi zorunluluunu dourmutur. Tzel kiilik,

belli bir amac gerekletirmek zere bamsz bir varlk halinde rgtlenmi olup haklara veborlara sahip olma iktidar hukuk dzenince tannm bulunan kii ve mal topluluklardr.Tzel kiilik trlerini belirleyebilmek Tzel kiiler bnyeleri itibariyle "kii topluluu" ve "mal topluluu" biimindeolabilir. Tabi olduklar hukuka gre tzel kiileri biri "zel hukuk tzel kiileri", dieri "kamuhukuku tzel kiileri" olmak zere ikiye ayrrz. Tzel kiiliin balangcn belirleyebilmek Tzel kiilerin insanlar gibi fizyolojik varl olmadndan onlarn kiiliininbalang ann doum gibi biyolojik bir olaya balamaya olanak yoktur. O halde, bu annhukuk dzenince belirlenmesi bir zorunluluktur. Tzel kiilerin hangi anda kiilikkazandklarn tespit eden sistemler, "serbest kurulu sistemi", "izin sistemi" ve "tescilsistemi" olmak zere e ayrlr. Trk hukukunda bu sistemlerden birinin benimsemesi yoluna

gidilmeyerek her sisteme de yer verilmitir. Tzel kiilerin sahip olduu ehliyetlerikavrayabilmek


33/60

www.aofdestek.net


Tzel kiilerin da hak ve fiil ehliyetleri vardr. Tzel kiilerin de hak ehliyetiolmasna karn; cins, ya, hsmlk gibi yaradl icab sadece insanlara zg medeni haklarpek tabii tzel kiiler hakknda sz konusu olmaz. Ayn ekilde, fiil ehliyetinin koullar, ayrt

etme gcne sahip olmak, ergin olmak ve kstl olmamak, tzel kiiler iin geerli deildir.Tzel kiilerin hangi hallerde sona ereceini ortaya koyabilmek Tzel kiilerin sona ermesi, biri "infisah (dalma)", dieri "fesih (datlma)" olmakzere balca iki yoldan gerekleir

KLN KORUNMASI VE TZEL KLK

Dar Anlamda ahsiyet = Hak Ehliyeti = ahs anlamna gelmekteGeni Anlamda ahsiyet = Fiil Ehliyeti + ahsi Haller + ahsi Haklarndan oluur.

ahsiyet haklar mutlak haklardandr. Yani herkese kar ileri srlebilir.

ahsiyet haklar ayn zamanda ahsa bal haklardandr.

ahsiyet Haklar bir Hakkn:

1. Maddi Btnl

2. Manevi Btnl

3. ktisadi btnl zerindeki haklardr. Bu haklar zerindeki ahsiyet haklar mutlakhaklardandr.

1. Maddi Btnlk zerindeki Mutlak Haklar:

2. Manevi Btnlk zerindeki Mutlak Haklar:

Bu haklar arasnda rnein; insann eref ve haysiyeti, ismi, resmi, hrriyetleri, srlar,inanlar gibi haklardr. Bir kimsenin mektuplarnn okunmas, telefon grmelerinindinlenmesi ahsiyet hakkna tecavzdr.

3. ktisadi Btnlk zerindeki Haklar:

ktisadi btnlkten maksat bir kimsenin iktisadi hayata serbeste katlabilmesidir.

ahsiyet haklar tecavze urad zaman iki ekilde koruma yaplabilir.

1. AHSYETN DAHLEN KORUNMASI:

ahsiyet hakknn bizzat sahibine (insann kendi kendisine kar) kar korunmas demektir. ..Medeni Kanunun 23. maddesinde yer alan "Kimse medeni haklardan.ve onlar kullanmaktanksmen de olsa feragat edemez." maddesi ile ahsiyet dahilen korunmaktadr. Yani hi kimsehak ve fiil ehliyetlerinden ksmen dahi feragat edemez. Bir kimse hibir zaman

evlenmeyeceini, hibir zaman menkul ve gayrimenkul mallara malik olamayacan, hikimsenin mirass olmayacan vaad edemez. Bu vaadlerle hak ehliyeti kstlanm olur.


34/60

www.aofdestek.net


Bir kimse bakalaryla szleme yapmayacan, bir dernee ye olarak giremeyeceini, malvarl zerinde tasarrufta bulunmayacan, bir kimseye kar hibir zaman davaaamayacan vaat edemez. nk byle yaparsa fiil ehliyeti kstlanm olur.

Hi kimse hrriyetlerinden vazgeemez, feragat edemez. Eer hrriyetten vazgeilirse kiikle durumuna gemi olur. Bir kimse asla bir siyasi partiye girmeyeceini, belli bir konudaasla yaz yazmayacan, belli bir meslei asla yapmayacan, belli bir yerden asla alveriyapmayacan taahht edemez. nk bunlar hrriyetten vazgemek olur.

Ancak hrriyetler de snrsz olarak kullanlamaz. Bu nedenle hrriyetlerden vazgemekyasaktr ama hrriyetler snrlanabilir. Hrriyetler, kanuna ve ahlaka aykr olmamak kaydylasnrlanabilir. rnein; bir kimse ii olarak bir yerde alyorsa, evlenmise baz hrriyetlerisnrlanmtr. Hrriyetler ahlaka ve kanuna aykr olmamak kaydyla snrlanmsa bugeerlidir. Ancak aykr ise bu snrlama batl yani hkmszdr.

nsann kendi isteiyle organlarn balamas ahsiyet hakkna tecavz deildir ve budahilen koruma kapsamna girmez.

2. AHSYETN HARCEN KORUNMASI:

ahsiyetin dardan yani bakalarndan gelecek saldrlara kar korunmasna ahsiyetinharicen korunmas denir.

ahsiyet hakkn da kar koruyan 4 dava vardr. Bunlar;

a. Tespit Davas: Sona eren ama etkisi devam eden bir tecavz varsa bu dava alabilir. Budava sonunda ayrca karar yaynlanabilir.

Eer saldr halen devam ediyorsa bu dava alabilir. Bu davann amac devam eden saldryason verebilmektir. rnein; bir kimse bir fotorafnn kendisinin izni olmad halde resminidkkann vitrininde reklam olarak sergilediini veya herhangi bir ahsn kendisini ahsiyethakkna tecavz oluturan bir el ilan datmakta olduunu grrse bu davay aabilir. nktecavz devam etmektedir ve nlenmesi gerekir.

c. nleme Davas:

Halen mevcut olmayan ama yakn bir zamanda gerekleecei anlalan saldr tehlikesinekar bu dava alabilir. Burada saldn henz balamamtr ama balama tehlikesi ve ihtimalivardr. rnein; bir dergi, pek yaknda bir devlet adamnn zel hayatyla ilgili aklamalardabulunacan, resimler yaynlanacan ilan ederse bu devlet adam nleme davas aabilir.

Ksaca; Tespit Davas; sona eren ama etkisi hala devam eden bir tecavz hakknda, .

Men Davas; halen devam eden bir saldr hakknda,

nleme Davas; henz olmayan ama yakn zamanda gerekleme ihtimali bulunan saldr

hakknda alabilir.


35/60

www.aofdestek.net


Her davann da alabilmesi iir yaplan saldrlarn hukuka aykr olmas gerekir. Her davada da kusur art aranmamtr. Yani tecavzde bulunan kiinin kusurlu olmasna gerekyoktur.

Baz durumlarda saldr haksz saldr saylmamaktadr. Eer saldr;

1. Saldrya Urayann Rzas,2. stn Nitelikte Kamu Yarar3. Meru Mdafaa4. Bir Emrin cras hallerinde yaplmsa saldr olmaz.

d. Tazminat Davas

Tazminat davas da maddi ve manevi tazminat davas olmak zere iki trldr;

1. Maddi Tazminat Davas: Saldrya urayann maddi zararlar iin alan davadr, Bu maddizarar ise aktifte azalma ya da pasifte oalma eklinde ortaya kabilir. Bu davay aabilmekiin saldrda bulunan kimsenin kusurlu olmas gerekir,2. Manevi Tazminat Davas: Bu dava iinde saldrda bulunan kusurlu olmaldr. Hakimmanevi tazminat iin her zaman paraya hkmetmez. Para dnda saldrda bulunan kimsenindierine "tarziye vermesine (ondan zr dilemesine)", "yazdklarn tekzip etmesine(yalanlamasna)" de karar verebilir.Tespit, nleme ve men davalarnda kusur aranmazken maddi ve manevi tazminat davalarndakusur aranmaktadr.

Kamu dareleri: Devlet, vilayet, il zel idaresi, belediyeler, kyler ahs topluluuniteliindeki kamu hukuku hkmi ahslardr.

Kamu Kurumlar: niversiteler, hastaneler, TRT mal topluluu niteliindeki kamu hukukuhkmi ahslardr.

b. zel Hukuk Hkmi ahslar:

zel hukuka tabi olan hkmi ahslardr. Bu hkmi ahslar dier ahslarla olan ilikilerindeeit durumdadrlar. zel hukuk hkmi ahslar kanunla deil, ahslarn iradeleri ile

kurulurlar ve yine kendi iradeleri ile feshedilebilirler.

zel hukuk hkmi ahslar kazan paylamak amac gden hkmi ahslar ve kazanpaylamak amac gtmeyen hkmi ahslar eklinde ikiye ayrlr.

Kazan salamak amac gtmeyen hkmi ahslara ise dernek denir. Vakflar da kazansalamazlar

HKMI AHSYETN BALANGICI

Hkmi ahsiyetin ne zaman baladn belirleyen sistemler vardr.

Bunlar:1. Serbest Kurulu Sistemi:


36/60

www.aofdestek.net


ahsiyet kazanmak iin kurucularnn sadece irade aklamas yeterli olur. rade aklamasdnda ahsiyet kazanmak

_hukuka_giri__351__ders_notlar__305_

Documents

_hukuka_giri351ders_notlar__305_