JETA DHE VEPRA E ISAK NJUTONIT

Isak Njuton (4 janar 1643 — 31 mars 1727) ishte fizikan astronom,filozof,alkimist,teolog dhe matematikant I shquar nga Britania e Madhe.Isak Njuton se bashku me Gaussin dhe Arkimedin bejne pjese ne te ashquajturen “treshe te arte” te matematikes.Ai ka formuluar tri ligjet kryesore te mekanikes:

Ligjin e inercise Ligjin e veprimit dhe kunderveprimit Ligjin e forces

JETA E ISAK NJUTONIT

Isak Njutoni lindi ne fshatin Woolstrop Linkolnshir ne Angli.Shkollimin e filloi ne The King’s school,ne Grantham.Libri i tij “Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica”i publikuar ne 1687 konsiderohet te jete libri me me ndikim ne historine e shkences.Ne kete punim Njutoni pershkroi gravitacionin universal dhe tre ligjet e levizjes ku vuri bazat e mekanikes klasike.Ne mekanike Njutoni formuloi parimin e inercise.Ne optike ai ndertoi teleskopin,zhvilloi nje teori te ngjyrave ne baze te vezhgimit se nje prizmi.Ne matematike Njutoni se bashku me Gottfried Leibniz dhe pavaresisht nga njeri tjetri zbuluan njehsimin diferencial dhe integral.Ai gjithashtu demostroi teoremen e binomit ,zhvilloi te ashquajturen “metode te Njutonit”per gjetjen e zerove te nje funksioni.

Ligji i pare i Njutonit

Cdo trup ruan gjendjen e te qenit ne prehje ose te levizjes drejtvizore te njetrajtshme ,persa kohe mbi te nuk veprojne forca te jashtme.

Ky ligj pohon se nese forca rezultante eshte zero stehere shpejtesia e trupit eshte konstante.Si rrjedhoje e kesaj del se:

Nje trup qe eshte ne prehje do te rrije ne kete gjendje prehjeje derisa mbi te te veproje nje force e pa balancuar.

Nje trup qe eshte ne levizje do te vazhdoje te levise ne nje trajektore drejtvizore te njetrajteshme derisa mbi te te veproje nje force e pa balancuar

Ligji i pare i Njutonit eshte nje rifrazim I ligjit te inercise I pershkruar nga Galileo nje gje qe vete Njutoni e pohoi ne vepren e tij.

Ligji i dyte i Njutonit

Ndryshimi i vrullit te nje trupi proporcional me impulsin qe vepron mbi trupin,kjo ndodh pergjate nje vije te drejte pergjate seciles impulsi vepron.

Ligji i dyte pohon se forca rezultante mbi nje therrmije eshte e barabarte me shpejtesine e ndryshimit te vrullit ne nje kend reference inercial.Duke perdorur simboliken moderne ligji i dyte i Njutonit mund te shkruhet si nje ekuacion diferencial vektorial:

Ku F eshte vektori i forces,m-masa e trupit,v-vektori i shpejtesise dhe t-koha.

Ligji i dyte i Njutonit eshte i vlefshem per cdo sistem ,per sistemet me mase konstante.Masa mund te nxirret jashte operatorit te diferencimit nga rregulli i faktorit konstant ne diferencim.Pra:

Ku F eshte forca rezultante,m-masa e trupit,dhe a-nxitimi i trupit.Pra forca rezultante e zbatuar mbi trupin prodhon nje nxitim ne perpjestim te drejte me masen e trupit.

Ligji i trete i Njutonit

• Per cdo force ekziston gjithmone nje kunderveprim I barabarte me kah te kundert :ose per forcat e dy trupave mbi njeri tjetrin jane gjithmone te njejta dhe me drejtime te kunderta.

• Ligji i trete i Njutonit.Forcat e skiatoreve kane madhesi te barabarta dhe drejtime te kunderta.

Rendesia e ligjeve te Njutonit

• Ligjet e Njutonit jane verefikuar nga eksperimentet per me shume se 200 vjet,ato jane perafrime te shkelqyera per shpejtesite dhe shkallat e aplikimit ne jeten e perditshme.Ligjet e levizjes se Njutonit,se bashku me ligjin e tij te gravitacionit universal dhe teknikave te analizes matematike,dhane per here te pare nje shpjegim kuantitativ te unifikuar per nje fushe te gjere fenomenesh.Keto tri ligje pershkruajne shume mire objektet makroskopike ne konditat e perditshme.Ligjet e Njutonit nuk mund te perdoren ne disa raste te caktuara ,si per fenomene qe ndodhin ne shkalle te vogla,shpejtesi shume te medha ose per fusha shume te forta gravitacionale.