ivlisi samegrelo.indd

44

Upload: vanxuyen

Post on 11-Jan-2017

233 views

Category:

Documents


8 download

TRANSCRIPT

Page 1: ivlisi samegrelo.indd
Page 2: ivlisi samegrelo.indd
Page 3: ivlisi samegrelo.indd

s a r C e v i

ძვირფასო მკითხველო!გაცნობებთ, რომ რედაქციაში შემოსული

მასალების სიზუსტეზე პასუხს აგებს ავტორი. რაც შეეხება სარეკლამო ტექსტს,

მთელი პასუხისმგებლობა რეკლამის შემკვეთს ეკისრება.

misamarTi: Tbilisi, leseliZis q. #27, me-2 sarTuli, oTaxi #3, tel.: 790 74 68 10

el-fosta: [email protected] masalebis ganTavseba fasiania!

mTavari redaqtori _ nino rexviaSvili

tel: 599 74 68 10damfuZnebeli _

goCa gutaSvilitel: 599 53 58 94

kompiuteruli uzrunvelyofadali jvarSeiSvili

teqsti aawyoTamar goginaZem

koreqtoriqeTevan waxnakia

misamarTi: Tbilisi, leseliZis q. #27, me-2s., 790 74 68 10

el-fosta: [email protected]

nino rexviaSvili

Zmebi xurcilavebi ..................... 2

nino rexviaSvili

Cemi erTaderTi samSoblo

saqarTveloa ................................ 5

nino rexviaSvili

ojaxi, sadac siyvarulis himni

daiwera ........................................... 6

nino rexviaSvili

gulis eleqsiri _

saxalxo preparati xalxis

samsaxurSi ..................................... 10

Salva (jamu) garuCavas

varskvlavi senakSi ..................... 13

kukuri fifia

ra gadagvarCens qarTvelebs,

politikuri ambiciebi, Tu WeS-

maritebis bolomde gaxsna? .... 14

SoTa niSnianiZe

afxazuri kantata ...................... 17

eTer matua

ia qecbaias .................................... 18

jumber qecbaias .......................... 18

besoS tyufebs ............................. 20

giorgis vagaWyord levan

biZiaq............................................... 20

Cqim mzaxlefs _ borisos da

zairas ............................................. 21

Wabua amirejibi

`daTa TuTaSxia~

samagido wigni ............................ 22

givi sixaruliZe

RvTis Svilebi ...........................24

xiblia da niblia ......................25

naTela kapanaZe

rwmena-warmodgenebi

samegreloSi ................................. 26

maia geliaSvili

eris samzeos wigni ................... 28

leila nodia

istoriul-geografiuli

frag mentebi

samegreloSi ................................. 33

qarTveli kadeti

sandro gulua ............................. 35

zugdidi sruliad

saqarTvelos amcnobs ............... 36

qalaq zugdidis meria

xalxis samsaxurSi ...................... 38

konferencia

tao-klarjeTSi .......................... 40

Page 4: ivlisi samegrelo.indd

2 “სამეგრელო” № 7

uxsovari droidan Wyondidi warmatebuli religiuri centri iyo. maRal borcvze idga xomoni, Wyonis (muxis) uzarmazari xe. igi warmoadgenda nayofierebis, gamravlebis da ojaxis keTildReobis mfarvel kapunias

warmarTul salocavs, romelsac adgilobrivi mosaxleoba Tayvans scemda. pirveli eklesia swored aq mdebare muxis adgilas aSenebula (TariRi ucnobia) andria pirvelwodebulis saxelze, romelmac samegreloSi qristianoba iqadaga. me-7 saukuneSi aSenda martvil-Wyondidis taZari, romlis trapezi daflul siwmindes _ moWril muxis fesvebs daefuZna.

ai, am tradiciiT gaizardnen Zmebi xurci-lavebi, romelTaTvisac oda badisa da adgi-lis dedis siyvarulma, andria pirvelwode-bulis madlma goneba marTlmadidebluri, zneobrivi cxovrebisaken moumarTaT da maT upirveles safiqralad biznesidan naSovni Tanxis saeklesio mSeneblobebisa da aRdgeniT samuSaoebSi dabandeba aqcia.

vin arian Zmebi xurcilavebi, saidan modian da ra aris maTi mTavari niSa?

vidre am Temaze visaubrebdeT, erT saintereso faqtze minda gavamaxvilo Tqveni yuradReba. rodesac masalis mosamzadeblad

Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi Zmebi xurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebixurcilavebi

`Sens sakeTebelsac da Cems sakeTebelsac

Cveni Zmobis siwminde sjobia~

mSoblebi: mixeil xurcilava da

lena kalandia

ojaxi

Page 5: ivlisi samegrelo.indd

3“სამეგრელო” № 7

baton paatas Sevxvdi, wina RamiT SemTxveviT erT-erT satelevizio arxze gadavrTe, `daTa TuTaSxia~ gadioda. kvlav araerTxel gancdili grZnoba, qarTvelobis simaRlis SegrZneba dameufla da vTvli, rom Cveni udidesi saunjis `vefxistyaosnis~ msgavsad `daTa TuTaSxiac~ samagido wignia, saidanac cxovrebis uSreti sibrZne iRvreba. romlis arcerTi sityva yuradRebis miRma dasatovebeli ar aris.

rodesac muSni ojaxSi daTasTan Sesaxvedrad mivida, iq gamarTuli scena albaT yvelas gaxsovT, magram Zmobis Sesaxeb daTas mier Tqmul frazas raoden miapyariT yuradReba, ar vici; _`Sens sakeTebelsac da Cems sakeTebelsac Cveni Zmobis siwminde sjobia, muSni~.

_ raoden didi sibrZnea am winadadebaSi, axla ki realurad ra moxda! CemTan saubari respondentma paata xurcilavam swored analogiuri mniSvnelobis fraziT daiwyo. `Cven sami Zma varT, dRemde gayofili araferi gvaqvs, erTad vSromobT, erTad vcxovrobT, erTi principi gvaqvs, Zmebi xurcilavebi es Cveni brendia~. _ aferum mixeil da lena xurcilavebs. maTma gazrdilma Svilebma kargad ician, rom yvela sakeTebels, rac ar unda SeemTxveT cxovrebaSi, Zmobis siwminde sjobia. Zmobis, romelsac wminda sanTeliviT ufrTxildebian. ase aRizardnen, ase STaagones, es iyo ojaxis ideologia.

kvlav Wabua amirejibs SegaxsenebT:`zogi adamiani iqneb yvelafriT, aTasi

saukeTeso RirsebiT iyos Semkuli da maTi

sworad gamoyenebis unari ki ar gaaCndes, Rirsebebi erTi monacemia, maTi sworad gamoyenebis unari-meore~.

Zmebi xurcilavebi RirsebiT, zneobiT, moraliT uxvad daujildoebia ufals, romelsac swored, rom mizanmimarTulad, uxvad afrqveven irgvliv da TavianTi qvelmoqmedebiT, sxvaTa TanadgomiTa da mxardaWeriT brwyinaven da ojaxs oqros gvirgvins adgamen. daTa fiqrobda: `rogorc ginda iyos saqme, siyvaruliT Tu ar miudeqi _ ver moerevi~ _ es kargad ician Zmebma xurcilavebma, yoveli maTi gadadgmuli nabiji gulis, grZnobis da gonebis nakarnaxevia.

`TavSi miznebis ganxorcielebis dros ama Tu im ileTis Catarebis SesaZleblobas moklebuli adamiani waagavs xeibars, romelic, calxelaa da Tavis yvela warumateblobas mxolod amiT xsnis: calxela ar viyo, kurdRels daveweodi da gadavaswrebdio! es ama Tu im unars moklebuli kacis filosofiaa, filosofia, romelic Zmebi xurcilavebisTvis ucxo da miuRebelia. maT saqme winaswar mizanmimarTulad arasdros ukeTebiaT, ar ufiqriaT amas ra mohyveba. isini moraliT sazRvraven sakeTebels, gulis karnaxs ayolilni xelixelCaWidebuli miuyvebian sikeTis gzas. rogorc vaJa ityoda: ` marto wvrTna veras uzams, Tu bunebam ar uSvelao~.

marTalia mSoblebi gansakuTrebulad zrdi-dnen Svilebs: swavla, Sroma, patiosneba iyo maTi ZiriTadi arsi, magram Tu axalSobils imTaviTve dahyveba zneobrivi Tvisebebis

paata xurcilava, meuRle _ maia kokaia,

Svilebi: ana, elene, giorgi

aleqsandre xurcilava, meuRle _ salome kodua,

Svilebi: mariami, mixeili, Tamari, nikolozi

ojaxi

Page 6: ivlisi samegrelo.indd

4 “სამეგრელო” № 7

Canasaxi da am Canasaxis zrda-ganviTarebac, es kidev xom saukeTeso SemTxvevaa, SemTxveva, romelic Zmebi xurcilavebis SemTxvevaSi realobad iqca. maT kargad ician, rom ojaxis Sviloba, eris Sviloba, qarTvel kacoba upirvelesia.

martvilis raionSi sofel baldaSi dairwa maTi akvani; paata, aleqsandre da avTandili megruli naniTa da saWyondidos madliT kolxur miwaze dafrTiandnen, aqve daamTavres skola da umaRles saswavleblebs miaSures. es is periodia, roca samegreloSi 90-iani wlebis simZime welSi swyvets adamianebs. Zmebma umaRlesi saswavleblebis damTavrebis Semdeg gezi ruseTisken aiRes. ase gadawyvita saojaxo saTaTbirom! _ gasclodnen usamarTlobas, swori gziT ecxovraT da garkveuli drois Semdeg, (da es dro 25 wels gastana), xeldamSvenebulni dabrunebodnen mSobliur qveyanas. maT kargad ician, rom `ojaxis saxeli sufTa unda darCes xalxis da momavlis TvalSi. Sens samSobloSi Seni ojaxis despani unda iyo, samSoblos gareT eris despani. radgan Seni saqcieli Seni ojaxis saxea da gareT _ Seni eris! sworad cxovreba Tu ginda _ es aris~. _ ase arigebT mama daTas da muSnis da es Caunerges Svilebs mixeilma da lenam.

Zmebis cxovreba warmatebuli aRmoCnda. ufali mxarSi daudgaT da TavmdablobiTa

da keTilSobilebiT biznesSi warmatebebs miaRwies. ramac saSualeba miscaT, is rac guliT swaddaT praqtikulad ekeTebinaT.

maTi bavSvobis ocneba iyo sofelSi taZari aRedginaT da masTan misasvleli gza gaekeTebinaT. ocneba axda. ramdenime wliani Sromis Semdeg dRes im adgilas samonastro kompleqsia da wirva-locvac aRevlineba.

Wyondidis eparqiaSi mogexsenebaT uamravi eklesia iyo aRsadgeni Tu asaSenebeli. Wyondidis eparqiis mRvdelmTavris meufe petres kurTxeviT maT araerTi eklesiis aRdgenasa da mSeneblobaSi miiRes monawileoba.

martvilis raionSi 90-ian wlebSi daingra istoriuli Senoba, gimnazia, sadac swavlobdnen ambrosi xelaia, Tofuria da sxva cnobili adamianebi.

Zmebma xurcilavebma gadawyvites skolisTvis pirvandeli saxe daebrunebinaT, dRes maTi wyalobiT im adgilze ukve funqcionirebs saSualo skola `sxivi~, romelic Tanamedrove saganmanaTleblo moTxovnebs sruliad akmayofilebs,'aRsaniSnavia Zmebis Tanadgoma davrdomili, umweo adamianebis mimarT, maTTan TxovniT misuli adamiani gawbilebuli arasdros rCeba, uamravi SenarCunebuli janmrTeloba, gadarCenili sicocxle, moxucTa TavSesafaris binadarTaTvis galamazebuli araerTi dRe da sxva da sxva uamravi.

swored maTze uTqvams martin luTers `aqa vdgavar da sxvagvarad ar ZalmiZs~.

rogorc grafi segedi ityoda: `sikeTe is aris, rac yvelasTvis kargia, madli qeni, qvaze dade da Sedegs ar daelodo, _ wadi, sxva madli hqeni, sikeTec es aris da misi Tesvis aucilebeli pirobac~, piroba, romelic Zmebs xurcilavebs Zvalsa da rbilSi aqvT gamjdari. arc is aris SemTxveviTi, rom maTi cxovrebis fizionomia Wabua amirejibis sibrZnis TanxlebiT ganvixile. maTi Zmobis siwmindes lamazi ojaxebi amSvenebs. saxelovani rZlebi: maia kokaia, salome kodua, irena barkalaia. SviliSvilebi: ana, elene, giorgi, mari, mixeili, Tamari, nikolozi, nino, andria, maTe.

aferum xurcilavebis aRmzrdel ojaxs, mSoblebs, oda bades.

aferum Tqvens ZirZvel kolxeTs, aseTi `skua~ vaJkacebis dafrTianebisTvis.

nino rexviaSvili

avTandil xurcilava, meuRle _ irena barkalaia,

Svilebi: nino, andria, maTe

ojaxi

Page 7: ivlisi samegrelo.indd

5“სამეგრელო” № 7

saqarTvelos da israelis istoriuli warsuli

mWidrod aris erTmaneTTan dakavSirebuli.

istoriis mravalma qartexilma gadaiara orive

eris Tavze. ar daklebiaT mterTagan Seviwroeba

da rbeva, ngreva da devna, cecxliTa da maxviliT

gasworeba... bedma maT mZime xvedri arguna

erovnuli TviTmyofadobis SenarCunebisaTvis

da mainc ver modrika maTi vaJkacuri suli. ver

daimorCila maTi umaRlesi buneba da momavlisken

svla, ocneba ukeTes mermisze.

miuxedavad rjulis sxvadasxvaobisa,

qarTvelebsa da ebraelebs erTmaneTi uyvarT

da pativs scemen. azvirTebul msoflio mRvrie

dinebas ar uerTdeba maTi Tavankara siyvarulis

wyaro, romelic gadmoCqefs, erTgulebisa da

siyvarulis enaze gveCurCuleba.

nabuqodinosor meorisgan (Zv.w. 604-562 w)

darbeuli ierusalimidan sxvadasxva qveynis

kuTxeebSi iZulebiT ganTesili iudeveli

ebraelebis erTi nawili, bedma qarTul miwaze

gadmoisrola, kerZod, isini qarTlSi - mcxeTis

midamoebSi Semovidnen. meore nakadi ebraelebisa,

qarTul miwaze axali welTaRricxvis pirvel

saukuneSi dasax lebula.

600 wliT adre qristes Sobamde, saqarTveloSi

Camovida ebraeli eris erTi nawili elia

winaswametyvelis xaleniT, romelic erT-erTi

siwmindea orive erisTvis.

ebrauli enis codna `qarTlis cxovrebis~

mixedviT, Soreul warsulSi, qarTvel mefeTa

ganaTlebis erT-erT aucilebel elements

Seadgenda. `da iyvnes qarTls esreT aRreul eseni

yovelni naTesavni da izraxeboda qarTulsa Sina

equsi ena: somxuri, qarTuli, xazaruli, asuruli,

ebrauli da berZnuli~. ese enani icodes yovelTa

mefeTa qarTlisaTa, mamaTa da dedaTa, amis erT-

erTi mizezi qarTlSi ebraelTa damkvidreba

unda yofiliyo, qarTul miwaze dasaxlebidan

saukuneebis manZilze SeinarCunes mSobliuri

ena, sxvadasxva kuTxeSi, Tu samSobloSi mcxovreb

TanamoZmeebTan urTierToba.

cota xnis win, givi sixaruliZis saavtoro

gadacemis stumari gaxldaT aRTqmuli miwidan,

israelidan Camosuli stumari batoni levan

bardanaSvili, romelic 45 wlis win wavida Tavis

istoriul samSobloSi, magram dRemde Tamamad

acxadebs, rom `Cemi erTaderTi samSoblo

saqarTveloa, kacs ar SeiZleba hqondes ori

samSoblo, samSoblo erTia _ adgili, sadac

daibade da gaizarde, sadac dairwa Seni akvani~.

batoni levani warmoSobiT banZidanaa. saqar-

TveloSi Camosvlisas yovelTvis stumrobs

mSobliur kuTxes, banZas, efereba iqaur xes,

qvas, balaxs. israelSi cxovrobs da qarTuli

miwis surneliT sunTqavs, qarTulad fiqrobs,

ojaxic qarTuli Seqmna, meuRlec qarTveli

ebraelia, mirelaSvilis qalbatoni. hyavs ori

Svili: badri da lia. badri israelis gmiria, lia

ki diplomatiuri korpusis wamomadgeneli.

Zmobis madliT gabrwyinebuls gevloT mudam

am mzisqveSeTSi, batono levan.

Cemi

erTaderTi

samSoblo

saqarTveloa

26 saukune

Page 8: ivlisi samegrelo.indd

6 “სამეგრელო” № 7

mas Semdeg Svidi aTeuli weli gavida. sofel kvaSxieTSi zafxulis mwveli sicxe naklebad igrZnoboda. grili sio uwmendda samSobiaro ofls melogine qals, Svilis molodiniT aRelvebuli mama vlasi jafariZe bolTas scemda. uceb siCume bebia qalis SeZaxilma daarRvia, biWia, biWi... gaxarebuli mama sixaruliT cas ewia. melogine, nina qoqosaZe Tavadac eqimi iyo. axla ukve bednieri deda dahyurebda axalSobils da ufals Semwobas sTxovda, `RmerTo, gamizarde Cemi biWi~, bavSvs SoTa daarqves.

qalbatoni nina TbilisSi gaizarda, warmoSobiT znakvidan iyo. fizika-maTematikis

specialobiT swavlobda. Tumca eqimobis survilma sZlia da meored samkurnalo fakultetze Caabara.

axalgazrda specialisti ganawilebiT raWaSi miavlines. iq gaicno vlasi jafariZe, raionSi saxelovani vaJkaci, lamazi, axovani, inteligenti adamiani. profesiiT pedagogi iyo. uSiSroebaSi muSaobda. erTi periodi miliciis ufrosic gaxldaT. yvelas uyvarda, yvela pativs scemda. gansakuTrebuli pativiscemiT moixseniebdnen ebraelebi.

qalbatonma ninam da batonma vlasim Seqmnes lamazi ojaxi. dafuZndnen kvaSxieTSi, zrdidnen erT vaJs, patara SoTikos, nina eqimi

ojaxi, sadac siyvarulis himni daiwera

SoTa jafariZe 70 wlisaa

SoTa 3 wlis

SoTa dedasTan erTad

iubile

Page 9: ivlisi samegrelo.indd

7“სამეგრელო” № 7

mTeli xeobis erTaderTi mxsneli iyo. yvela profili SeTavsebuli hqonda, fexdafex dadioda pacientebTan. nina eqimi cxenze amxedrebulic bevrs unaxavs.

ai, aseTi mSoblebis magaliTze izrdeboda patara SoTa, romelsac bavSvobidan wignis siyvaruls, patiosnebas, erTgulebas STau-nergavdnen. 6 wlis iyo roca mamas sana dirod da saTevzaod dahyavda. klasSi 6 moswavle iyvnen, eqvsive warmatebulebi. skola vercxlis medalze daamTavra da swavla samedicino institutSi ganagrZo. studentoba plexanovze, italier ezoSi gaatara. sadac Tavs iyridnen am drois progresulad moazrovne axalgazrdebi. SoTas saxlis win, raWvelebis sasadilo yo fila, sadac SoTa xSirad stumrobda xolme. bejiTma da niWierma Svilma mSoblebs amagi daufasa, dRes, maTi madlieria, ambobs _ roca ucxoeTSi mivlinebiT wasvla mixdeboda, xSirad nases-xebi fuliT davdiodi, mamam kvaSxieTSi saxlic ki gayida, oRondac me safuZvliani codna mimeRoo. III kursze iyo, rodesac mis momaval meuRles, qalbaton lalis Sexvda. daojaxd-nen. axalgazrda col-qmari, studentebi mSob-lebis gamogzavnili 500 maneTiT bednierad grZnobdnen.

da ai, ukve 50 weli mas Semdeg. 28 ivniss Semdgari qorwili siyvarulis libretod iqca. formula, romelic lalim da SoTam 5 aTeul wliani TanacxovrebiT daamtkices, Seudarebeli da samagaliToa. msgavsi ram arsad minaxavs da arsad msmenia. es aris siyvarulis RaRadisi, legenda, absoluturi sinamdvile. _ `Cven Zalian gviyvars erTmaneTi, bednieri

qali var~, _ ambobs 50 wlis Semdeg qalbatoni lali da Tvalze sixarulis cremli ubrwyinavs _ ubednieresi var, TiTqos dRes SevxvdiT erTmaneTs, ara da mas Semdeg 50 weli gavida. erTmaneTis gareSe ver vZlebT, sul erTad varT, mainc sul erTmaneTs veZebT, minda Cveni aRsasrulis Jams, roca es dro mova, im qveynadac erTad wavideT~.

wyvili axlac Seyvarebulia, ise, rogorc 50 wlis win, iqneb metadac?!

qalbatoni lali iseTive lamazi da momxibvlelia, rogorc iyo patara 19 wlis go-gona, roca samedicino institutis students SoTa jafariZes moewona... es siyvarulis balada jafariZeebis naTesavis dabadebis dRidan daiwyo, patara, cqriala gogona lali, jer kidev skolis mowafe, dabadebis dRis stumari gaxldaT. aqve brZandeboda maRal-maRali, lamazi, warmosadegi, mokled aWrili TmiT batoni SoTa jafariZe _ `pirvelad misi TiTebi davinaxe, roca Wiqas xeli mokida, raRac idumali vigrZeni, ulamazesi xeli da TiTebi

hqonda, maSinve vTqvi, rom es is iyo...~ _ TiTebiT mowoneba gaxda batoni SoTas SeTavazebis Tanxmobis safuZveli. aqedan gaRvivda siyvarulis naperwkali, romelic 5-6 TveSi qorwinebiT dagvirgvinda. dRes wyvili SoTa da lali, lali da SoTa axladdaqorwinebul col-qmars hgavs. erTmaneTis moferebiTa da TanadgomiT Seqmnes da aaSenes ulamazesi, myudro, wmindaTa wminda ojaxi, ojaxi, sadac mxolod erTguleba da siyvarulia. maT ori Svili hyavT: irma da niniko. mosiyvarule mamam Svidi Tvis patara ninos zafxulSi, raWaSi yofnis dros Turme aseTi striqonebi miuZRvna:

`Sen Cemo cisferTvaleba kalmiT naxato feria,

SoTa mamasTan erTad

50 wlis win... 28 ivnisi.

SoTas da lalis xelis moweris ceremoniali

iubile

Page 10: ivlisi samegrelo.indd

8 “სამეგრელო” № 7

iubileciuri angelozebisasTumlis TavTan gfenia,iZine, tkbilad iZine,guls dardi nu CagrCenia.Cemi cxovrebis vardi xarTu ciuri xar naTeli,mudam sul Tvalwin midgexar,Cemi cxovrebis sanTeli,iZine, tkbilad iZine,Tavs gedgas cisa naTeli.~

(es batoni SoTas mier dawerili pirveli leqsia, rac Svilis siyvarulma aTqmevina).

irma mSoblebTan erTad cxovrobs, niniko ki amerikaSia, hyavs meuRle, amerikeli joub heningi _ poligloti, doqtori da sami Svili _ 11 wlis elen- mari, 10 wlis odri- sofia da 5 wlis jesi-saba, samives or-ori saxeli hqviaT, bavSvebs Zalian uyvarT saqarTvelo, qarTuli esmiT, laparaki cota uWirT, magram dedis wyalobiT saqarTvelos xSirad stumroben da yvelaferi win aqvT. rac Seexeba siZes, mister joubma meuRlis `mowafeobiT~ Cinebuli qarTuli iswavla Turme, sagulisxmoa agreTve is faqtic, rom siZis mSoblebsac ki saocrad SeyvarebiaT saqarTvelo, raWa, qarTvelebi da xSirad stumroben kidec...

es rac Seexeba ninikos ojaxs, xolo is, rom sami Svilis aRzrdasTan erTad axalgazrda qalma umaRlesi donis ganaTleba miiRo, calke Temaa...

niWierma, bejiTma, mizanswrafulma gogonam, Tanac gamorCeuli mSoblebis Svilma, aRzrda-

ganaTlebis iseTi STambeWdavi gza gaiara, romelsac unda moeyvana kidec oqsfordamde... ninikom 1989 wels oqros medliT daamTavra Tbilisis pirveli saSualo skola, imave wels Cairicxa Tsu-is dasavleT evropis enebisa da literaturis fakultetze. niWi, sibejiTe, mizanswrafuloba... ho, magram amasTanave ninikos droSic gaumarTla. imxanad xom ucxoeTSi afarebuli rkinis farda gaixsna da gogonam proeqtebiT, programebiT, TxzulebebiT ise gaakvirva sazRvargareTi, rom moxiblulma amerikelebma ilinoisis Statis prestiJul kolejSi miiwvies oTxwliani swavlis mTliani dafinansebiT. ase gaxda niniko jafariZe bakalavri politologiisa da ekonomikis ganxriT. im kolejs jorj vaSingtonis universiteti mohyva, romlis damTavrebam politologiis magistroba moutana.

nino swavlis paralelurad axerxebda sxvadasxva sferoSi saqmianobas: 1992 wlis zafxulSi karnegis mSvidobis fondis internia; 1994-95-Si erovnuli mSvidobis fondis programebis asistenti; 2005-2006 wlebSi _ Ria mediis kvleviT institutSi kavkasiis regionis programebis direqtori; imave periodSi _ glo baluri kvlevisa da strategiuli anali-zis institutis evraziis regionuli kvlevis direqtori; 2001-2006-Si aSS-Si qarTuli saTvistomos prezidenti _ dRemde rCeba am gaerTianebis direqtorTa sabWos wevri; aseve dRemde gaxlavT konstantine sidamon-erisTavis mier daarsebuli saqarTvelo-ame-

axalgazrda eqimi SoTa jafariZe kolegebTan erTad

Page 11: ivlisi samegrelo.indd

9“სამეგრელო” № 7

iubile

rikis megobrobis organizaciis direqtorTa sabWos wevri. _ ai aseTi warmatebulia niniko, romlis ganaTlebis misaRebad batonma SoTam da qalbatonma lalim maqsimumi gaakeTes.

batoni SoTa kargi moTevzave da monadirea. es misi hobia: `sxvavaSi, Cems saxlTan axlos, mdinare Camodis, Cavdivar, badiT 10-15 kalmaxs viWer da udides siamovnebas viReb~ _ ambobs batoni SoTa. aseve saocrad moswons nadiroba. mis saxlSi erTi oTaxi sanadiro nivTebs aqvs daTmobili.

P.S. rodesac baton SoTas saxlSi vstum-

robdi, iseTi grZnoba dameufla, TiTqos

muzeumSi, an umaRlesi donis sastumroSi

viyavi... ar vici ras Sevadaro, yvelaferi

imdenad daxvewili gemovnebiT aris

nakeTebi... rogorc aRmoCnda am yvelafris

avtori, ojaxis diasaxlisi, qalbatoni

lali gaxlavT, batoni SoTa ambobs, lali

eqimi ki ara, dizaineri unda yofiliyo. es

aris qarTuli tradiciuli ojaxi Tavisi

stumar- maspinZlobis wesiT: `stumari

Zalian gviyvars, ojaxs me vamarageb, SoTa

am tvirTisgan gavaTavisufle, mas Tavis

saqmec eyofa, samzareuloSi deda trialebs,

is 85 wlisaa, magram Zalian energiuli

qalia, rodesac stumrebi gvyavs magida

me unda gavawyo, Cemi dizainiT, aqamde

yovelTvis yvelafers me vakeTebdi, magram

axla, rodesac am axal saxlSi gadmovediT,

sivrce imdenad didia, rom marto yvelafris

movla SeuZlebelia. amitom ori qalbatoni

mexmareba. ezos me vuvli, es saqme saocrad

msiamovnebs, saerTod, yvelafers xalisiT

vakeTeb, me da SoTas imdenad gviyvars

erTmaneTi, iciT, SoTam me ulamazesi

striqonebi momiZRvna:

`afeTqebuli grZnobacaSi aWrila svetad,minda Tan avyve, vTxovo,rom didxans davrCeT erTad~

yvelaferi mexaliseba, daijerebT? Cven

arasdros gviCxubia, _ saubarSi batoni

SoTa CagverTo, marto manqanis marTvis gamo

vCxubobT, lali sakmaod kargi mZRolia,

manqana adre, 1994 wels vuyide da Cemi

tareba ar moswons (icinis), marTalia _

agrZelebs qalbatoni lali, iciT ra? Zalian

sasacilo, mxiaruli cxovrebiT vicxovre,

ai amas hqvia gamarTleba, ase mgonia 47 wlis

manZilze gverdze ar gauxedavs, CemTvis

arasdros uRalatia, ase mgonia, ar vici,

TviTdajerebuli var, yovel SemTxvevaSi

amas Tavis moqmedebiT gagrZnobinebs, xelis

gulze gatarebs, Zalian bednieri var~, _

Cvens saubars usmenda qalbatoni lalis deda,

batoni SoTas sidedri, `qalbatono nino, me

ubednieresi qali var, maTi siyvarulis gamo.

SoTa Cems xelSi gaizarda, 19 wlis iyo CemTan

rom movida, mas Semdeg sul erTad varT,

ambobs Cems sidedrs ar movwondio, _ rogor

ar momwonda, dasawuni ra hqonda? marto Tma

davuwune, Zalian mokled hqonda SeWrili,

SoTa Cemi mesame Svilia, diliT adrianad

vdgebi, sauzmes vumzadeb, me vistumreb

samsaxurSi, araCveulebrivi adamiania, is

dRes namdvilad sWirdeba Cvens qveyanas~.

_ diax, batoni SoTa namdvilad

sWirdeba Cvens qveyanas, batoni SoTasnairi

ojaxebi gadaarCens Cvens ers, rameTu maTi

cxovreba aris balada siyvarulisa, balada

erTgulebisa, balada adamianobisa da

keTilSobilebisa.wels SoTa jafariZe 70 wlis gaxda.

vulocavT saxelganTqmul dastaqars saiubileo TariRs, vusurvebT kvlav didxans eRvawos Cveni qveynis da eris sakeTildReod.

nino rexviaSvili

SoTa dedasTan da sidedrTan erTad

Page 12: ivlisi samegrelo.indd

10 “სამეგრელო” № 7

_ 10 welia, rac 21-e saukuneSi gadavediT da yvelaze aqtualur problemad mainc ori ram rCeba _ guli da simsivne. iqmneba axal-axali sagule qimiuri saSualebebi, magram... gul-sisxlZarRvTa daavadebebiT gardacvlilTa ricxvi sul ufro da ufro matulobs. ra Tqma unda, problema imaSicaa, rom sagule qimiuri saSualebebi bevr SemTxvevaSi ZviradRirebulicaa da mosaxleobis did nawils, samwuxarod, masze xeli ar miuwvdeba, magram vinc ZviradRirebul sagule

saSualebebs Rebulobs da mainc infarqtisagan, instulisagan ar aris dazRveuli, maSin sad veZeboT gamosavali?

qarTvelebi ratomRac yuradRebas vamaxvilebT Cinuri, tibeturi, induri, arabuli xalxuri medicinis safuZvlebze Seqmnil samkurnalo mcenareebisagan damzadebul Zalze efeqtur samkurnalo saSualebebze, am dros is gvaviwydeba, rom sityva `medicina~ kolxi mkurnali qalis medeas saxelidan iRebs safuZvels, xolo

es moxda 200 wlis win, germanelma eqimma, profesorma samuel panemanma alternatiuli medicinis axal dargs - homeopaTias Cauyara safuZveli, misi principi ase Camoyalibda: `msgavsi ikurneba msgavsiT, mxolod umciresi doziT~. homeopaTia mTel msoflioSi swrafad gavrcelda. gasuli saukunis damdegs, ukve fexi moikida saqarTveloSic, dRes ki ekologiur mecnierebaTa akademiis akademikosi, batoni kaxa sabaxtariSvili Tavis jgufTan erTad araerT wamalze muSaobs, aqvT miRwevebi da warmatebebi.

eqimi gvirCevs

saxalxo

preparati xalxis

samsaxurSi

gulis eleqsiri

msgavsi ikurneba msgavsiTmraval aTas pacientze dakvirvebam da Zveli qarTuli medicinis TiTqmis

30 wlianma kvlevam ekologiur mecnierebaTa akademiis akademikoss kaxa saba-xtariSvils saSualeba misca Roris gripis pandemiis dros Seeqmna gripis sawinaaRmdego unikaluri preparati `gripi-saba~. Sedegma molodins gadaaWarba: is vinc am preparats profilaqtikis mizniT iRebda, gripi an saerTod ar emarTeboda, an emarTeboda msubuqi formiT iRebda, yovelgvari garTulebis gareSe. eqimi homeopaTi kaxa sabaxtariSvili mis mier Seqmnili meore sensaciur preparatze gviambobs: `gulis eleqsirze~, romelic mravali adamianisaTvis aRmoCenis tolfasi SeiZleba gaxdes.

Page 13: ivlisi samegrelo.indd

11“სამეგრელო” № 7

medeas mamidas `hekates~ kolxeTSi samkurnalo mcenareebis baRi hqonia gaSenebuli... hekates baRi uZvelesTagania mTel msoflioSi!~ _ es sityvebi Zveli qarTuli medicinis gamoCenil mkvlevars doc. nino wuwunavas ekuTvnis, romlis naSroms `Zveli qarTuli medicinis samkurnalo mcenareebi~ msgavsi analogi msoflios mravali qveynis samecniero literaturaSi erTeulebSi Tu moipoveba.

kurt-ioaham Sprengeli 1821 wels aqveynebs cnobil 5 tomian naSroms: `msoflios medicinis istoria~, sadac mimoixilavs karTagenul, egviptur, indur da a.S. medicinas da iciT misi wignis pirvelive Tavi riTi iwyeba? kolxur-iberiuli medicinis aRweriT!!!

yvelaferi amis moxmoba imisTvis damWirda, rom `gulis eleqsiri~ uceb, erT dReSi da welSi ar Seqmnila! lamis 30 weli vamuSavebdi mecnierulad Zvel qarTul medicinaze daweril uamrav literatures Tu wyaros. vSifravdi da aRvadgendi uZveles, saukunee-biT gamocdil receptebs. paralelurad rogorc eqimi-homeopaTi guldasmiT vaa-nalizebdi germaniaSi TiTqmis 2 saukunis win aRmocenebuli homeopaTiuri medicinis umdidres gamocdilebas. calke aRebuli Zveli qarTuli medicinis recepturis praqtikaSi gamoyenebam saukeTeso Sedegebi momca. igive ganmeorda homeopaTiis SemTxvevaSic.

magram erTad Serwymuli: Zveli qarTuli medicina plus homeopaTiuri medicina _ Sedegi mosalodnelze ufro meti aRmoCnda! es praqtikulad axali mimarTulebaa! amitomac vambob: msgavsi meTodikiT ara Tu saqarTveloSi, aramed mTel msoflioSi, samkurnalo bunebrivi saSualeba, Cveni jgufis garda, aravis Seuqmnia. Tundac imitom, rom Zvel qarTul medinasac kargad unda icnobde da homeopaTiasac.

`usworo karabadini~, `iadigar daudi~, `wigni saaqimo~ da sxva mravali SeiZleba bevr ojaxSi inaxebodes, magram am wignebs ver gaigeb, mis recepturebsac ver gaSifrav Tuki amis saTanado codna, gamocdileba ar gaqvs. wlebis ganmavlobaSi Tu ar gimuSavia.

me ki lamis 30 weliwadia rac uZveles karabadinebs vswavlob. Cems mier wlebis manZilze gamocemuli 7 wigni, 1 monografia `saqarTvelos samkurnalo mcenareebi~, 50-mde samecniero Sroma, am karabadinebze

muSaobis Sedegia. amitomac ar aris SemTxveviTi, rom Cemi `samkurnalo wignis~ seriebis saerTo tiraJma 100 aTas gadaaWarba.

_ ras akeTebs konkretulad `gulis eleqsiri~?

_ `gulis eleqsiri~ gaxlavT gulis sisxlZarvTa gafarToebuli, spazmis momxsneli, ariTmiis sawinaaRmdego, wnevis maregulirebeli, gulis kunTis mkvebavi, damamSvidebeli. aqvs unari gaxsnas kalciumis da sxva danaleqebi arteriebis kedlebze, misi miReba SesaZlebelia gulis yvela daavadebis dros. Ciyvis dros ki aucilebelicaa! cvlis ZviradRirebul samkurnalo preparatebsac. albaT ar arsebobs adamiani, romelic cxovrebaSi guls erTxel mainc ar Seewuxebinos. Cemi rCevaa; sakmarisia gulma erTxel mainc SegawuxoT da `gulis eleqsiri~ miiRoT 4-5 wveTi 5-5 wuTiani intervalebiT ramodenime-jer, rom karga xans dagaviwydebaT, romel mxares gaqvT guli. rac Seexeba kardiologiur avadmyofebs, Tu isini sistematiurad miiReben `gulis eleqsirs~, male ver Sevpirdebi, magram droTa ganmavlobaSi maTi sasunTqi sistema ise imuSavebs, rogorc Sigawvis Zrava. rac mTavaria gulis problemebis asakovan xalxs ar SeeSindeba.

_ gulis mZime paTologiebze, magaliTad infarqt-gadatanilebze da sxva rTul daavadebebze, rogor moqmedebs `gulis eleqsiri~?

_ Tavs uflebas ar mivcem vurCio sxva wamlebi Sewyviton da mxolod `gulis eleqsiri~ miiRon, ara, `gulis eleqsiris~ miReba maT paralelurad SeuZliaT da Sedegs TviTonve dainaxaven, mere ki, arCevani TviTon gaakeTon. rac mTavaria es gaxlavT sruliad uvnebeli saSualeba. misi gamoyenebis

eqimi gvirCevs

Page 14: ivlisi samegrelo.indd

12 “სამეგრელო” № 7

SeuZliaT orsulebsac, bavSvebsac da mozardebsac gardatexis asakSi. es preparati homeopaTiuri kanonebiTa da teqnologiebiT aris damuSavebuli, amitomac ara aqvs aranairi gverdiTi movlenebi.

magaliTisaTvis miRebaze mosul 84 wlis baton daviTs Tqven TviTon gaesaubreT, SeadareT kardiogramis maCveneblebi 10 wlis win da axla. awuxebda gulis iSemiuri daavadeba, maRali wnevebi, taqikardia. ver SeZlo kardiologis daniSnuli qimiuri medikamentebis SeZena. iRebda mxolod da mxolod `gulis eleqsirs~ TiTqmis 10 wlis ganmavlobaSi. Sedegi saxezea: rogorc subieqturi gaumjobeseba, ise kardiogramaze asaxuli. TiTqos sul sxva adamians ekuTvnodes!

aseTi mravali SemTxvevis moyvana SeiZleba. `gulis eleqsiris~ sasargeblo Tvisebebi jer kidev ar aris bolomde gamovlenili. bevrs misi damaSvidebeli da saZile Tvisebebic ki aRuniSnavs.

_ ramdenad xelisawvdomia kolxur-iberiuli saswauli `gulis eleqsiri~?

_ `gulis eleqsiri~ TiTqmis yvela saa-fTiaqo qselSi iyideba. `saxalxo preparati xalxis samsaxurSi~ _ aseTia Cemi survili. dRes sagule saSualebebs met-naklebad 1 000 000-mde adamiani iyenebs saqarTveloSi. minda yvelasTvis iyos xelmisawvdomi. amitomac fasi 18 laramdea. yofnis 1 Tveze met xans.

gverdiTi movlenebis da miCvevis efeqtis ararsebobis gamo misi miReba wlebis ganmavlobaSi aris SesaZlebeli.

_ batono kaxa, uZvelesi qarTuli medicinis danarCen msofliosaTvis gacnoba saSuri saqmea, Tqven am mxriv wlebia rac iRwviT, gaqvT Tu ara jandacvis `mamebisagan~ raime mxardaWera?

_ Tqven TviTon gansajeT: Tbilisis #13 poliklinikaSi TiTqmis 25 weli arsebobda Cems mier Seqmnili Zveli qarTuli medicinis Semswvleli ganyofileba, romlis mizans Seadgenda medicinis, rogorc kolxi medeas samSoblos, uZvelesi samedicino kulturis mqone eris mTeli saqarTvelos masStabiT warmoCena.

rusul enaze iTargmna zaza fanaskertelis `samkurnalo wigni~. damuSavda da gamoica Zvel qarTul medicinaze uamravi naSromi. Seiqmna unikaluri wignTsacavi: prof. mixel Sengelias, prof. mixeil saakaSvilis, doc.

nino wuwunavas da sxvaTa unikaluri, dRes bibliografiul iSviaTobad qceuli naSromebi, romlebiTac didi erebic ki iamayeben.

Tundac gasuli saukunis 50-ian wlebSi gamocemuli unikaluri `qarTuli medicinis istoriis~ mravaltomeuli aviRoT msoflio donis mkvlevarebis prof. mixeil saakaSvilis da doc. avTandil gelaSvilis avtorobiT. aseTi naSromiT iamayebda nebismieri kul-turuli eri. Cvens mezoblad uzarmazar ruseTSiac ar Seqmnila msgavsi naSromi.

swored Cemma maswavleblebma: avTandil gelaSvilma, nika saakaSvilma, mixel Sen-geliam gamixsnes gza, rom Zveli qarTuli medicinis safuZvlebs studentobis droidan Cavwvdomodi.

dRes es ganyofileba, iseve rogorc Tbilisis ##13 poliklinika, aRar arsebobs. ra Sic `didi wvlili~ miuZRvis 2005-2012 wlebSi Tbilisis jandacvis yofil mamas, 80-iani wlebis `gamoCenil komkavSirels~ mamuka qacaravas.

`jandacvis mamebs~ saerTod gaugiaT an smeniaT Zveli qarTuli medicinis msoflio donis mkvlevarebis abel iaSvilis, mixel saakaSvilis, nino wuwunavas da sxvaTa saxelebi?

albaT, uZvelesi qarTuli medicinis Seswavla da misi avtoritetis Sors gatana_ aravis sWirdeba.

erTaderTi vinc Tavisi droze dainteresda kolxur-iberiuli medicinis miRwevebis farTod warmoCeniT da Seqmna amisTvis yvela saTanado piroba, afxazeTis mTavrobis yofili Tavmjdomare gia baramiaa. rom ara afxazeTis jandacvis saministro da maTi xelSewyoba, `gulis eleqsiric~ ver ixilavda

dRis sinaTles. es TiTqos niSandoblivia: medicinis fuZemdebeli kolxi medea ara marto qarTvelebis, afxazebis kuTvnilebacaa! qarTvelebs da afxazebs erTi istoria gvaqvs da erT saxelmwifos erTad vaSenebdiT.

esaubra nino rexviaSvili

sakontaqto informacia: 593 31 70 34

samedicino centri `neoklinika~ baxtrionis q. #10a

eqimi gvirCevs

Page 15: ivlisi samegrelo.indd

13“სამეგრელო” № 7

varskvlavosani

akaki xoravas saxelobis senakis saxelmwifo pro-fesiul dramatul TeatrSi gaimarTa Salva (jamu) garuCavas varskvlavis gaxsnisadmi miZRvnili gala-koncerti qarTuli nacionaluri baletis, adgilobrivi qoreografiuli, folkloruli da saestrado ansamblebis monawileobiT. saxelganTqmuli mocekvavis SemoqmedebiT warmatebebze isaubres senakis stumrebma - qarTuli nacionaluri baletis `oqros Taobis’’ warmomadgenlebma da sazogado moRvaweebma - omar mxeiZem, givi sixaruliZem, Tengiz urTmeliZem, uCa dvaliSvilma, Tamaz mosiam. ekranze erTmaneTs

enacvleboda kadrebi Salva garuCavas triumfaluri gamosvlebidan. senakis municipalitetis gamgebelma goCa dgebuaZem senakelTa saxeliT madloba gadauxada damsaxurebul mocekvaves RvawlisaTvis da mas sapatio senakelis wodeba mianiWa. Rirseul senakels miesalma gamgeobis ganaTlebis, kulturisa da ZeglTa dacvis samsaxuris ufrosi vasil beselia. misasalmebeli sityviT gamovida, agreTve, Salva (jamu) garuCavas saxelobis senakis qoreografiuli ansamblis xelmZRvaneli zviad gvasalia.

Salva (jamu) garuCavas

varskvlavi senakSi

Page 16: ivlisi samegrelo.indd

14 “სამეგრელო” № 7

diskusia

`RvTis nebis gareSe erTi Reri Tma ar Camogvivardebao~, _ gvmoZRvravs biblia. RvTis neba iyo yvelaferi, rac kacobriobis istoriaSi momxdara: RvTis neba iyo iberiuli civilizaciis pirineidan indoeTamde gavrceleba; RvTis neba iyo iberTa kavkasiaSi lokalizeba; RvTis neba iyo 523 wels iberTa dacema; RvTis neba iyo pirisagan miwisa aRgvili iberiidan iberTa modgmis feniqsisebr aRmoceneba: jer damoukidebeli egrisisa da qarTlis samefoebis aRdgena, mere 1008 wels maTi gaerTianeba da gaerTianebuli

iberTa modgmis saxelmwifo enad, pirvelad mTeli Tavisi arsebobis manZilze, qarTuli enis miReba; RvTis neba iyo iberTa enisa da am enis matarebeli xalxis nebis umowyalod gaTelva da dasamareba iberTa modgmis Wkuis saswavleblad da gons mosagebad; RvTis nebiT moxda samaradisod dasaviwyeblad ganwiruli iberiuli (e.w. megruli) enis fenomenis isev samzeoze amotivtiveba da naTelis mofena. magram satanuri boroti Zala RvTis nebas daemorCileba? da isev ganaxlda brZola: brZola briyvuli _ TanamemamuleTa mxridan,

xolo brZola iberTa modgmisTvis Wkuis saswavleblad _ uzenaesis mxridan. brZola mimdinareobs zogisgan pirdapiri SeteviTi formiT, zogisgan farulad, zogi, TiTqosda, ufrTxildeba qarTveli eris erTianobas, magram bolomde uWirs simarTlis aRiareba, zogs kidev miuxedavad imisa, brwyinvaled icis simarTle da, SeiZleba, misi azri sabolood gadamwyveti da damaregulirebeli iyos, magram raRacis SiSi aqvs da dumils amjobinebs. da yvelaferi es SeiZleba RvTis neba iyos da sasargebloc, Tu mebrZol mxareTa azri Sinagani mes gamoZaxili da gulwrfelia da ara garegani, egoisturi mesi, rameTu gansxvavebul, magram gulwrfel azrTa mSvidobiani brZola WeSmaritebas da samSoblos keTildReobas emsaxureba. magram, roca iberiuli (e.w. megruli) enis fenomenis winaaRmdeg zog mebrZol pirTa erudirebaSi eWvis Setana SeuZlebelia, saeWvoa, maT mier gamoTqmuli swori, Tu araswori azrebi gulwrfeli iyos, radgan bolomde ar ixsnebian.

axlaxan gavecani Jurnal samegreloSi (#4, 1.04.2016) gamoqveynebul baton Tamaz kvaWantiraZis werils `Zma enebi _ megrul, svanur, Wanuri~, romlis winasityvaobaSi weria Jurnalis mTavari redaqtoris qalbatoni nino rexviaSvilis azri: `sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqi, uwmindesi da unetaresi ilia meore bolo dros regionaluri da umciresobebis enebis Sesaxeb `evropuli qartiis~ Taobaze msjelobis ganaxlebas miuReblad miiCnevs, radgan masSi separatizmis safrTxes xedavs. safrTxe SeiZleba iqidan movides, saidanac naklebad eli. internet sivrceSi Zalze gaaqtiurdnen angaJirebuli

ra gadagvarCens

qarTvelebs,

politikuri ambiciebi,

Tu WeSmaritebis

bolomde gaxsna?

Page 17: ivlisi samegrelo.indd

15“სამეგრელო” № 7

diskusiaadamianebi, romlebsac megrul da svanuri dialeqtebis regionalur enebad gamocxadeba surT. swored am sakiTxs exeba baton Tamaz kvaWantiraZis werili, romelsac qveviT gaecnobiT~.

q-ni nino enaTmecnieri araa da didi tragedia ar aris megrulisa da svanuris arsis kvalificirebaSi Secdoma mouvides (dedamiwaze mcxovrebi xorcieli adamianis uSecdomoba gamoricxulia), magram samwuxaro isaa, masSi xangrZlivi drois ganmavlobaSi gamyarebulia rwmena, rom megruli da svanuri dialeqturi enebia da am cru rwmenis WeSmariti rwmeniT Secvla, rogorc bevr sxvas, masac uWirs. Tumca es maTi brali arc aris, radgan maTi rwmena, saukuneebis ganmavlobaSi, verag mterTa, Tu sikeTesa da borotebaSi gaurkvevel TanamemamuleTa mier STanergili rwmenaa da xangrZlivi drois ganmavlobaSi yalibdeboda.

mTeli tragedia swored isaa, rom sxvadasxva regionSi mcxovrebma iberebma, aw ukve e.w. megrelebma da e.w. qarTebma cinikurad daumaxinjes erTmaneTs eTnikuri saxelwodeba da dRes maT iberebi aRar hqvia. aranakleb savalaloa is, rom Tanamedrove iberebma _ qarTvelebma arc ki ician TavianTi eTnikuri saxelwodebis warmomavloba da iberis, megrelis da qarTis mniSvnelobani, ara Tu rigiTma qarTvelma, aramed bevrma enaTmecniermac ki, xolo vinc icis, isinic saeWvod duman da arc interesdebian am eTnikur saxelwodebaTa etimologiiT. albaT, dafaruli WeSmaritebisTvis naTelis mofenisa eSiniaT.

albaT, amitom iyo rom batonma Tamaz gamyreliZem sicrue amjobina WeSmaritebis aRiarebas da Cems Txovnaze, Seefasebina Cemi `Zvelkolxuri enis saidumloebani~, sadac Camoyalibebuli maqvs Cveni mxedruli da asomTavruli damwerlobebis warmoSoba, enis borZikiT icrua: me, me, me megruli ar vicio da enaTmecnierebis instituts mimarTeo. icis man megruli ena da Tu, marTlac, ar icis miT uaresi da didi sircxvili misi, magram saidumlod rCeba ratomaa didi Tamaz gamyreliZe megruli enis mimarT ase mwyralad. risi da visi SiSi aqvs mas?

enaTmecnierebis institutSi im piro-vnebam, romelmac m. da c. ZaZamiebis

Svidtomeulis `megruli enis leqsika da sityvaTwarmomavloba~ gamocema tragediad Seicxada, Cems aRniSnul naSromze veravin Segedavebao, _ miTxra, magram aRiarebaze ra mogaxsenoo. arada, skolebsa da umaRles saswavleblebSi Cveni damwerlobebis warmoSobaze sicrues aswavlian.

diax, rogorc b-ni Tamaz kvaWantiraZe aRniSnavs: `simdidrea Cveni megruli da svanuri enebi... simdidrea Wanuri, anu lazuri enac, vaglax, sxvagan ganfenili da CvenSi amJamad sarfSiRa SemorCenili; simdidrea Cveni nairgvari kiloebi.

magram qarTulma sazogadoebam ufro unda moawesrigos am RvTivboZebuli simdidris aramarto dacvisa da sargod gamoyenebis, aramed misadmi marTebuli saxelmwifoebrivi midgomis sakiTxic...~

veTanxmebi b-n Tamazs, `realobaa, rom megruli da svanuri enebi, dRes, SinaurobaSi saxmari enebia~, magram `megrelebisa da svanebis deda ena mudam iyo qarTuli~, _ veraa WeSmariteba. ver daveTanxmebiT, rom `megrul-Wanuri qarTuli enis Zmaa ena~, ara imitom, rom msoflioSi aRiarebuli klasikuri qarTuli enis Zma _ enoba, dRes, SinaurobaSi saxmari e.w. megruli enisaTvis damamcirebelia, piriqiT, saamayoa da ra didi bedniereba iqneboda, Tavidane ase rom yofiliyo, radgan Cvens Soris ar iqneboda dava da eri da qveyana ganviTardeboda kanonzomierad, magram qveynis erTianobisa da ganviTarebisaTvis separatistuli ambiciebi da survilebi veraa sakmarisi. jer erTi, Tu WeSmaritebad ar virwmunebT leonti mrovelis, Tu gaurkveveli avtoris mier `cxovreba qarTvelTa mefeTaSi~ moTxrobil zRapars, araviTari mtkicebuleba

Page 18: ivlisi samegrelo.indd

16 “სამეგრელო” № 7

diskusiaar gagvaCnia, rom 1008 wlamde qarTuli ena yofiliyo gaerTianebuli iberTa modgmis _ e.w. megrelebisa da e.w. qarTebis saxelmwifo ena; meorec, yvelaze uZvelesi qarTuli werilobiTi Zegli, dedanSi Cvenamde moRweuli, ioane petriwis ganmartebani prokle diodoxosis `RmrTis metyvelebis safuZvlebisa~ bolosityvaobidan amoRebuli citata, `...ara vec ruli~ Cems sarecels da arca wami Cemi sulis mosasveneblad, sanam ar momxeda me gonebiTma ciskarma dRisaken, romelsac umecrebaTa sibnele aRar enacvleba da aRviSurve me, Cemi gvar-tomisaTvis Semeqmna ena sityvamdidari da gansxvavebuli mdabioTagan (midmoobaÁ enisaÁ galeqsebuli da mesxueÁ mdabrionTagan)~ (ioane petriwi, 1999, gv. 214), mkveTrad da naTlad aRiarebs manamde qarTuli enis ganuviTareblobas da mdabiurobas.

amdenad, uganaTlebulesi ioane petriwis am cnobas ver gaabaTilebs leonti mrovelis, Tu sxva daudgeneli avtoris mier `cxovreba qarTvelTa mefeTa~...-Si moTxrobili zRapari, romelsac, ueWvelia, safuZvlad daedo 978 wels egris-afxazeTis mefis Teodos II-is mier Tavisi disSvilis, qarTlis ufliswulis, bagrat III bagrationis egris-afxazeTis mefed kurTxeva. da, Tundac, romc ar arsebobdes ioane petriwis aRniSnuli naSromi, ra daudgeba im WeSmaritebas win, roca RvTis nebiT cocxalia e.w. megruli ena, romelic brwyinvaled xsnis arqauli xanidan Cvenamde moRweul erovnuli warmoSobis sityvebis etimologias, roca amas qarTuli ena ver axerxebs. e.w. megruli ena xsnis im uZveles sityvaTa etimologias, romlebic SemorCa uZveles enebs im droidan, roca mTeli kacobrioba erT enaze, bunebis enaze metyvelebda da, roca am sityvebs es ucxo enebi ver xsnian. amasTan, e.w. megruli ena metnaklebad moicavs dedamiwaze arsebul oTxive tipis enobriv monacemebs (ix. m. ZaZamia, c. ZaZamia, v. vaxania, `megruli enis leqsika da sityvaTwarmomavloba~, tomi I, gv. 160-172).

ras niSnavs, rom megruli ena xsnis im uZvelesi sityvebis etimologias, romlebic uZveles enebs SemorCaT im epoqidan, roca mTeli kacobrioba erTian bunebis enaze metyvelebda, roca amas ver axerxebs verc erTi sxva ena dedamiwaze?ras niSnavs, e.w. megruli ena metnaklebad moicavs dedamiwaze arsebul oTxive tipis enaTa enobriv monacemebs?

pativcemulo, obieqturo mkiTxvelo, es niSnavs, rom e.w. megruli ena ar aris arc erTi sxva enis Zma ena, aramed esaa yvela enaTa deda da zogierTebisaTvis, kidev, bebia, maT Soris, upirvelesi pirmSoa e.w. qarTuli ena. e.w. imitom, rom miuxedavad imisa, qarTuli saliteraturo enis leqsikuri fondis 66%-ze meti ucxouri warmoSobisaa (a. SaniZis mixedviT), qarTuli enis gramatika, TiTqmis, identuria Tavisi dedis _ iberiuli enis gramatikisa. amasTan, ucxouri leqsika, damkvi-drebuli saliteraturo qarTulSi, gadad-nobilia erovnul gramatikul brZmedSi da amitomac naklebad igrZnoba maTi ucxouroba.

amdenad, iberiuli (e.w. megruli) enis wili e.w. qarTul saliteraturo enaSi aranakleb 70%-ia. e.i. e.w. qarTuli enis erovnulobas e.w. megruli ena gansazRvravs.

ai, swored, amitom araa ucxo megrelTaTvis e.w. qarTuli ena. magram, samwuxarod, danarCen qarTvelTaTvis iberiuli (e.w. megruli) ena iseve ucxoa, rogorc sparsuli, berZnuli, laTinuri, somxuri, arabuli, Turquli da sxv.

ras ityviT pativcemulo oponentebo, gulaxdilad TqviT, romeli kuTxis qarTvelma ukeT icis qarTuli ena, iman, romelsac SeuZlia erovnuli uZvelesi warmoSobis sityvebis etimologiis dadgena, Tu iman, romelsac es ar SeuZlia?

ai kidev, ratom ara aqvT megrelebs (mxedve-lobaSi gvaqvs SedarebiT ganaTlebuli megre-lebi, da ara isini, romlebmac megrulic ar ician xeirianad) `qarTulis mimarT gaucxoebis gancda~ da ratomaa qarTuli ena megrelTaTvis mSobliuri da ufro mSobliuri, vidre danarCen qarTvelTaTvis.

b-no Tamaz, swored Tqvens mier mowonebuli avtoritetuli enaTmecnierebi Seecadnen urTierT Sesatyvisi bart-berty, boC-voC-vac, koC-kaC da a.S. formebidan xelovnurad warmoedginaT protoqarTulad qarTuli variantebi (berty-, vac-, kaC_ da a.S.) da amiT SeeqmnaT qarTuli enis uZvelesobis iluzia. aseTi qmedeba ukve mecnieruli araa.

(gagrZeleba Semdeg nomerSi)

kukuri fifia, `fazisisa~ da `aias~ saero-samecniero akademiis

wevri, kolxuri kulturuli memkvidreobis Seswavlisa da dacvis asociacia

`kolxeTis~ vice-prezidenti

Page 19: ivlisi samegrelo.indd

17“სამეგრელო” № 7

afxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataafxazuri kantataICemi mordu afxazeTSi izrdeboda TarbebTan,bades Slida... da mSvild-isriT tyeSi nadirs arbevda.xviCas zrdidnen afxazebi Cauqad da raindad,beWze orbad Seufrines "uraida raida".gadifrines yrmobis wlebmada afxazur-megruliTcxra lamazma cxenosanma gadmotopa enguri.

IIra patara xar! (albaT cremls Tu aRematebi!)da ramden, ramden simwares da sixaruls itev.mand, afxazeTSi dagvigia kakanaTebi,aq ki safarSi vujeqiT Citebs.ZiZiSvilobdnen winapari saxlikacebi da mxarze ejdaT erTi Winka da angelosi.qori, wiwilas afxazeTSi Tu itacebda,hau, hauo, gviyviria samegreloSi.Cvens monadires ajavrebdnen Tqveni Cxikvebi,bevrjer eg Txebic Cvens qanCaxebs rqebiT ekidada mordu aqeT Tu rodesme daacxikvebda, - xviCas sicocxle! - eZaxodnen afxazeTidan.erT cas, erT haers, rogorc unda,rodi vafasebT,erTi mamali aRviZebda odiS-afxazeTs.xviCa rom mokles brandenburgTan ormocdaxuTSi,Turme abrskilis leqss mReroda, leqss saTayvanos...

Savi qaRaldi mamamZuZem mofSvnita muWiT,ZiZis kivilma SeZra mTeli samurzayano.

IIIo, afxazeTo, bevri kargi moymis gamdelo,amorZali xar, mkerdmoWrili usaqarTvelod.mag tkbil kalTaSi Tavs Cagideb da gavyuCdebi,locviT, madlobiT, aRsarebiT miTrTis tuCebi.eg dalal-kavi, eg mandili moiSilife,ar damemduro, ar miwyino, Seni Wirime,Tu mordusaviT ver mogxede, ver mogikiTxe, mudam SenTan var, Senken mixmobs fiqri dRiTidRe,Sens kalTas asdis Taflis suni, irmis rZis suni,yrmobis zRaparo, marTla zRaprul sve-beds gisurveb.

IVodiSSi var,qorwilSi var... cxens vaWeneb... haida..."odoias" gadmouxta "uraida raida"...Cans antikur arfasaviT aivnebis rikuli,zed simebad lerwebia da sxivebi ciskruli.waiyvanes Tamar-qali afxazeTSi dielo da...mowamei xar, Sen saqarTvelo - ero fexbedniero da...Cans odebze kolxTa Rerbi, Rerbi simind-jiqurisda afxazur cxenis nali avgarozad mikruli.

SoTa niSnianiZe

afxazeTo Cemo

Page 20: ivlisi samegrelo.indd

18 “სამეგრელო” № 7

poezia

ia qecbaiasoWmares gobkurcxini,`nokia~ xes qidebkini,sqani suraTefiS gojinaqmasiamovn, domirZR Suri.umkuwil piors qog²q,Suro veggoxe xani...WiWenobaSe giCinenq,skvami rdi do svisvali.sqanianefiT jgiri renaarZas u¯orq, gafasena,TiSen re si TinefsmoWvacalo goTxoz²q.babucaq adre gegnoxorcqmuS dokvanwili ojaxiSe,iS Suri albaT naTels redo rTxilana TevreSe.giviq brel laxala giniR,CqiT qibZireT moskovs,ase muS ¯uCa dunorTisqiniqvaCal muS ezos.gals givis mi veCinens,mis vauCq TiS ezo-kari,TiS elmols moijineq¯n,xarens guro do Suri.yvavilefiT brel uCans,mindors muTun ve²SaCans,qo¯uns Cxoulefi, qablefi,Rejefi do qoT Tulefi,qoTomefi do wiwilefi,induri do muS WuWulefi.irfel inoxvilirs ¯ensu,ezoT muTun vamnoursu,TiSen re TiS ezoskoCiSi xe gioxeni.iaT muTuns varkensmumas, da do jimalefsvarTi TinefiS squalefsdo varT galel mezoblefs.ia Cqimi mezobeli rd²do moswavleT yofili,mara irfeliS umosoCqin xorci re do zisxiri...ia qecbexe re do

mumaS bebi pund Te gvariSi.iaS jimalefi renaCqim squalefiS megobrefi,kompaniefs, dReofebs,naTlobebs do diarefsirdixas arTo renaaba muWo oko rdas?Jiri koCiq qumakaTaniveletena arTians.ma ase saqorTuos voreq,mara telefoni do internetiT voryeT irdRas arTiansdo Te Cqini megobroba gagrZelebedas brel xans.

jumber qecbaiaswuxel TbilisSi gvewviaCveni karis mezobeli.is xom Cveni sisxl-xorcia,lavrentis Svili, nucas geri,jeiranis umcrosi Zmada meuRle azasi,scenis yofili mSvenebamocekvave iyo galSi.is stambaSi muSaobdada kultsaxlsac ar tovebda,sanam hyavda Tavisi beqa,bavSvi Zalze saocari,misi codna da ieriiyo Zalze momxibvleli.magram ubedurma bedma jumbers sul ar gaumarTla,da erT cxel zafxulis dilasaza bavSvebTan erTadmdinarisaken gaemarTa.mas Tan axlda mamamisi,ZmisSvili da Tavisi beqa,beqa wyalma gaitaca,moaqcia is morevSi,mis saSvelad misulidaiRupa azas Zmiswulic.babuam maT ver uSvela,da daixrCo ori biWiorniv oqumis quCis mSveneba,da cxovreba gaxda fuWi.

Page 21: ivlisi samegrelo.indd

19“სამეგრელო” № 7

poeziamagram bedma gauRimajumbersa da Cvens azas,da maT mxsnelad da mSvelelad qaliSvili mouvlina...mas anuki daarqves,gaizarda sasaxelo,mis qorwilsac veswrebodi,gaimarTa is TbilisSi.sufras araferi aklda,arc saWmeli, arc molxena,da jumberis Savi perangiTeTri feriT Seicvala.azamac ki gaixada,is ZaZebi sazareli,swored im dRidan daiwyes,kvlav cxovreba sanatreli.dRes maT ori SviliSviliezrdebaT aq TbilisSi,da swored maT sanaxavadCavida jumberi baTumSi.man iq maTTan gaataramSvenieri ori kvira,iqidan dabrunebulma Cvenc vizitiT gagvaxara.ra da ra ar gavixseneT,roca vnaxeT albomebi,Cveni karis mezoblebi,aw gansvenebulebi:gia, mamuka, kukuri...suraTebze davinaxeTTamazis qaliSvilebic _maia, nino, marika,manCo caguria, misi codneda bevri kidev sxvebi,guli mwydeba, ver mivdivarTCvens mSobliur afxazeTSi,sasaflaos ver vnaxulob,ver vanTeb me iq sanTels.deda oCamCireSia,martoka datovebuli,Svilis saflavi galSia,Joras da luaras saflavski vakiTxavT Cven rostovSi,mamas miwa ar eRirsa,aRar viciT, ra vifiqroT,misi gvami sadRa ari...ase rodemde vicxovroT,aravin gvaZlevs amis pasuxs.jumbersac is awuxebs,ar uSveben afxazeTSi,Svilis saflavs ver naxulobs,ver daunTo mas sanTlebi...bevri Cveni sanaqeboaq damrxes vaJkacebi,yovel kviras gvikvdebian

aq galeli Zmakacebi.kote kvirtia gvirekavs,Tu Cven rame ver gavigeT,is didi xania aq cxovrobs,icnobs soxumels da galels.dRes oCamCirelic mokvda,isic iman dagvireka...is givi aqubardiaa,Cemi maswavleblistatiana cacuas da Joras kargi amxanagis,serapion aqubardias Svili.mapatieT, me ar miTqvamsjumberis umcros Zmaze,is Joras naTluli iyo,da mas erqva jambuli,maxsovs, qvaCas kubo rom damresi,gagiJda patara jambulikubos win gadaudgaboZs xeliT CaWidebuli:`ar gagiSveb, dedaCemo,an mec SenTan wamiyvane,me uSenod veRar gavZleb,ra vqna, marto rom davrCebi~...eTerma mas SemoxviadedasaviT Tbili xeli,kubo karidan gaitanes,mis zurgs amofarebuli.fostaSi erTad muSaobdnenrobin abloTias meuRleeTer zaqaraia da lavrenti - mama jambulis,amitom man TviT ikisra,SvilebiviT moevlo maTTvis.eTeris zaza dResacam ojaxs Tavisad Tvlis.albaT zaza akiTxavs xSirad jambulis saflavs,radgan bedma ukuRmarTma Seumokla mas dro-xani,da Zalian axalgazrdamdatova Tavisi saxl-kari.magram Svilebi dautovaTavis sayvarel meuRles,nuca da alis qaliSvilses xom Cveni lali aris.gamrje, ojaxis erTguli,mamamisiviT yvela uyvars,nucasaviT aris gawafuli.misi gamomcxvari tortiamSvenebda mudam sufras,misi Sekazmuli kuWmaWiTiyo yvela kmayofili.rac me is ar minaxavs ukve didi xani aris,

Page 22: ivlisi samegrelo.indd

20 “სამეგრელო” № 7

poeziaanukis qorwilSi iyois jansaRi, pirmcinari,dResac Svilebs mxarSi udgas,gaumarTla qmars imedi,Tavisi SromiTa da garjiTgamozarda man Svilebi.jumberic mas exmarebazrunavs mis ZmisSvilebze,axla piterSi cxovrobenda fiqroben afxazeTze.fuls mezoblebs ugzavnian,roca iq rame xdeba,lxinSiac da gasaWirSicroca vinme Cavardeba.ai, ase gadis wlebi,da gavida ocdasami...rodis mova CvenTan is dro,rom SevgrovdeT isev galSi?yoveli leqsis weros drosme es kiTxva momdis TavSi.magram kiTxva upauxod rCeba...qarTul-rusuli ueTierTobamomwyvdeulia CixSi,evrosabWos da aSS-s ZaxiliTdavrCiT daimedebulni...

besoS tyufebsCqini daviTi do nikatyifiSicalefi rena,mara vagna arTians²n,Tena gvalo maxarena,varT xasiaTiT g²na,gvalo ganxvavebuli rena,munefiS unCaS das anikosmangari patiscena domuTunq Tes qewyindaJirxolo Tols inajinena.anas²T u¯ors jimalefi,qoT nika da qoT daTuSki,mara Tis Suro vamale,Tinefi awvalena arTians²n.ana seriozul cira re,miojinalo didi giCqmara iq brel xani vareviTaarTi wana aRvniSn²ni.amdRa nika do daviTiCxoro wanas aTena,do munefiS megobrefiTTe TariRis aRniSnena.mojgirefiT Taqi ¯una,muS WiWeT do muS didiTdaToq ojaxiT qumofurinmoskoviSe Te dRalefs,daliT Taq re muS sandroTdo muS dianTil nargizaT.

Jora do maT Taq voreT,qarTalefo ginibrTiT.Tamros mSoblefi Taqi ¯uns,dalefi qomonj do squaT,irkoCi arTo bzeimenTboSefiS dabadebaS dRas.

giorgis vagaWyord levan biZiaqdaToq naTia mi¯uneni,bednier rd² jiqiebiS ojaximoskovs rd² goSaliri sufrado Cq² Teq gebCinebafeTCq²n nosaSi, axlobelefi.sufra `bagrations~ miRudes,Sxva sufrefiT miRudes Teq breli,mara levanq gurs qinmaxant²n,moko Tena ma bTqueni.giorgi do TeonaSi rdualaslevaniT unwy²nd arZas xes,giorgis²T muS biZiausrulenT muS natrefs.Teona inwkma WiWe rd²,levans ozeSa vegla¯und.Tenef WiWe rdes²n,daTo cxovrend kuncevos,levani do giorgiduc irTuandes Teq parkis,giorgis u¯ord karuseli,gioxunuand levan TisminSa vefxvis, minSa TunTis,minSa turas, minSa gers;brelSa Tinef isrialdes¯udeS xolos `gorkefs~do Jirxolo Suladaro¯udeSa dunorTis mirTvendesnaira do naTiaS nakeTebuwvnians, xorceuls dogemuan desertefs.giorgi maWkumali jgiri vare,qoT qigioxe Tina Tis,mara Tina irdixaSagila¯unsu muS bebis;giorgis irfeli oko,varagadans meTunSe vars,do xioliT iguruansSaxmaTis, sxapuas dofortepianoS megamas.koncertefSaT q²Sa¯unaCq²n moTa mala-malas.muS enaWofa diplomefi vemSent²re albomefs dovemkintire kidalas.levans ena muTun vauZir,qiglaRur iq SarasvarT saswrafoT miaWiSu TiSa,varT ubedur dida do mumas,

Page 23: ivlisi samegrelo.indd

21“სამეგრელო” № 7

is gurq uRalat, muWoTbrel Sxva axalefs.giorgis brel droq desaWir,Te ambeSi qimiarCqvankoni;mara nairas muS moTaqTe ambes qimiarCqvankoni;mara nairas muS moTaqTe ambeSe cocxalogaiSaRalafu Suri.amdRaT Tinef iri sabatonsdo arZa uqme dRalefslevaniS sasaflaSagila¯una giorgiT,muzma wanaq venkorT²n.giorgi levans iro Sinans,vagaWyord iq is dRasdo sasaflaSa meursuni,ufuConuans TiS suraTisdo giludg²ns Tis RvinsmuS munaRel tkbileulefs do yvavilefs oduRales qigludgvans.Rvins²T didsalo ginukunansdo Wirqas kin gamnafSans,axal wyars²T qigludg²ns doCilamuriT efSa TolefsSxvefs vawuZiruans,nairaSa qimeurs²n,ina muS Wkveri moTasgurSa qixutoluans.giorgi Tis ocad,muS bebiSi Rureli guriWiWeT iSeni gamkordas,sodga nairas gila¯uns²n,onjRore soTin vaZiras.

Cqim mzaxlefs _ borisos da zairasunCaSi cira Tamara re,ina Cqim do JoraSiofuCuri nosa re.sumi squaSi mardualSenibrel muTuniT maragade.ninaS tantali vau¯ors,vemSesofu SxvaS ambes,muS ojaxis gaqvarqvaS,elacvanftil besos xujis.TamoS mSoblefsmunefiSi osurisqualefixvale dRas vemutebunado namdgas osaWir²n,Tis oxvarna irdixas,Cqinef moskovs cxovrendes²n,TeqiT qaluurdes sum-oTxi wanas,ukuli besoq muS ojaxiaSo, qarTSa gegni¯unu,okodes munefiS squalefqCqinobraT mirdeskoni,

Cqin adaT-wesefiTinefs jgiro uCqudeskoni,unCaSi do uklaSisWiWenobaSe patis cendeskoni.besos samuSa Taq vauRumoskovs²s ase krisizi redo aTeSi mizeziT reCil do squa qarTis ¯ensudo mu monRoleTis miToreni.aTe sityva araswori ifxvari,miTarinSa is so Cod?iro naWvisalo icxvantal,mosvanja iSo soTin vare _varT zafxuls, varT zoTonjisdo aTaS muzmaxans garz²n,misofuna Tena gursu,mara darwmunebuli voreq,RoronTiS WyolofaTbeso muSi ojaxismalas bednieri darTu dogagrZelens Taq cxovrebas.samuSas²T dogornsdo We Surs midgns²nSxvadoSxva qianefs²TqaZirans muS Cil do squas.zaiS uklaSa squa ninCoqdo muS meuRle Tengoqbrel xan vare ojaxi Seqmnesdo munefiS elenikoTafuna gaxarebuli guri.elene do muSi mumaarTi dRaS dabadebuli rena,mara dabadebaS arT wanasbaRanefs Cqinwk²ma vauRniSnena.aTeSeni re Cqin TengizixuTi noembers aTe wanasTe dRas xvale aRniSnens...janjRavefs do gaguefsmigaxvamanT TengoSdabadebaS dRasdo arZas gorTanafdanibedniero oSi wanaTelenes qoSiebdasbreli da do jimalefido Tinef Tijgura qo¯ofedani,RoronTSe rdaT²n madlieri.elenes vusurvenq,jgiri cira qi¯uasdo muS mSoblefs iro gurs uxarendas .zaiS didasnuca bebis vusurvenqbreli xaniSi cxovrebas,elenikoS gaTxualaSa muTuns vamkoWuebudas.

poezia

Page 24: ivlisi samegrelo.indd

22 “სამეგრელო” № 7

yovelTvis, roca kargi wignis kiTxvas vasruleb ukmarisobis gancda meufleba. isev ise mindeba mTeli dRe Tavisufali drois gamonaxvaze fiqrSi gavataro da vifiqro, rom mecadineobebisagan daRlils saxlSi axali, sul sxva samyaro melodeba, samyaro, romelic realurisagan gansxvavebulia, Tumca bevri saerToc aqvs masTan.

zustad ase moxda Wabua amirejibis `daTa TuTaSxias” wakiTxvis Semdeg. qarTvelTa udidesi saunjis - `vefxistyaosnis” msgavsad `daTa TuTaSxiac” samagido wignad mimaCnia. TviTon nawarmoebis avtorTan dakavSirebuli miTqma-moTqmac imaze metyvelebs, Tu ramdenad didi mniSvnelobisaa igi. dava am sakiTxze dResac aqtualuria. zogi Tvlis, rom nawarmoebi Wabua amirejibs ar ekuTvnis. am hipoTezis ganmamtkicebel argumentad ki im faqts asaxelebs, rom Wabua amirejibis Semdegi prozauli nawarmoebebi TavianTi mniSvnelobiT araTu aRematebian, aramed arc ki utoldebian `daTa TuTaSxias.” uxeSad rom vTqvaT, aranairi Rirebulebis matarebelni ar arian.

romanis moqmedeba me-19 saukunis dasasrulsa da me-20 saukunis damdegs saqarTveloSi warmoebs. siuJeti agebulia mwvave situaciebze da exeba mraval eTikur problemas.

romans Cemi azriT ori mTavari personaJi hyavs: abragi – daTa TuTaSxia da misi mamidaSvili muSni zarandia, romelic samefo karze msaxurobda.

nawarmoebSi aRwerilia am ori adamianisadmi arCeuli cxovrebis gza da Widili erTmaneTTan. mTavar personaJad SegviZlia grafi segedic moviazroT, radgan nawarmoebis umetesi nawili misi Txrobisagan Sedgeba da sakmaod vrclad aris gadmocemuli misi mosazrebebi adamianebsa da maT qmedebebze.

`zogi adamiani iqneb yvelafriT, aTasi saukeTeso RirsebiT iyos Semkuli da maTi swored gamoyenebis unari ki ar gaaCndes. Rirsebebi erTi monacemia, maTi sworad gamoyenebis unari – meore.

or adamians iqneb Tanabari SesaZle blobebi, magram sxvadasxvagvari zneoba hqondes; maSin yoveli maTgani Tavis SesaZleblobebs sakuTari zneobis Tanaxmad gamoiyenebs. adamianis namoqmedari Rirebulebebi misi zneobis RirebulebebiT ganisazRvreba. ”

ase moxda daTasa da muSnis SemTxvevaSic. gangebam orive Zma Tanabari SesaZleblobebiT daajildova, Tumca daTam sxva gza airCia, muSnim – sxva. miuxedavad imisa, rom maT mier arCeuli gzis mixedviT isini erTmaneTis mtrebad iTvlebodnen, erTmaneTis siyvaruli arasdros daukargavT.

daTa muSnis: `Sens sakeTebelsac da Cems sakeTebelsac Cveni Zmobis siwminde jobia, muSni.”

batoni muSni zarandia revoluciisa da caristuli politikis damxobis winaaRmdegi (an droebiT winaaRmdegi) iyo, radgan fiqrobda:

`daTa

TuTaSxia~

samagido

wigni amonaridebi

romanidan

Wabua amirejibi

klasikosi

Page 25: ivlisi samegrelo.indd

23“სამეგრელო” № 7

`rodesac axali Zalmomreoba Zveli Zalmo-mreobis winaaRmdeg ibrZvis, wesieri kaci Zvel Zalmomreobas unda miemxros, radgan araviTar saWiroebas ar warmoadgens miemxro imas, rac arsebiTad ver gaaukeTesebs adamians, magram moitans axal ubedurebebs, kvlas da aTasgvar borotebas maSin, rodesac Zvelic Tavsayrelia.”

sainteresoa muSni zarandias damoki debuleba jamagiris (xelfasis) Sesaxebac. igi Tvlida: `iseTi jamagiri ar arsebobs , kacs rom eyos. kaci unda eyos jamagirs. rac mets mogcemen, miT meti mogindeba. jamagiri ki ar aris didi da patara, madaa didi da patara. ”

daTa TuTaSxias damoki debuleba adamianebis zneobriv RirsebasTan dakavSirebiT: `me rom adamians da mis znes vxedav, yvela kaci ise cxovrobs da ise iqceva, rogorc TviTon moswons, da sxva kaci mis saqmeSi ar unda Caerios, ar unda SeuSalos xeli. Sen gatanjuli ggonia da mas uxaria da moswons, Turme, Tavisi dRe da xvedri. mgonia, arc erTi kaci araa qveyanaze misTana, sxvisi Carevis da daxmarebis Rirsi rom iyos. ”

daTas aseTi damokidebuleba gaxda mizezi imisa, rom mravali mteri gaiCina da bevri adamiani swored mas abralebda Tavis ubedurebas. Tumca daTa sakuTar princips icavda da marTlac, aravis saqmeSi ereoda. am qmedebis motivi ki misive sityvebSi naTlad aris gadmocemuli.

zogadad daTas cxovrebisadmi damokide-bulebas ki martin luTeris naTqvami fraza saukeTesod gamoxatavs: `aqa vdgavar da sxvagvarad ar ZalmiZs!”

daTa fiqrobda : `rogoric ginda iyos saqme, siyvaruliT Tu ar miudeqi – ver moerevi. kaci mtrad Tu CaTvale, SegZuldeba da misi motanili zianis karg saqmed gadakeTebaSi siZulvili ver gamogadgeba amxanagad. mitomaa, mtrad rom ar unda CaTvalo cudi kacebi, man CagTvalso mtrad, gdios, gebrZolos, is mdevari iyos, Sen – devnili da xalxi Sens saqciels mibaZavs, Sens mxares daiWers maSin. cud kacs nurc mtrad CaTvli, nurc moyvared. mis gafuWebul saqmes da mis motanil ziansunda xedavde – arafers sxvas. amas unda devde da karg saqmed aqcevde. sxvebi dainaxaven, kargma glaxas ajobao,

mogbaZaven TviTonac, ukeTesi gaxdebian, vidre iyvnen, gamravldeba aseTi xalxi da gauWirdeba av saqmes. esaa abragis vali da yvela kacis vali. asea es.~

gTavazobT amonaridebs nawarmoebidan:`Tavisi miznebis ganxorcielebis dros

ama Tu im ileTis Catarebis SesaZleblobas moklebuli adamiani waagavs xeibars, romelic, vTqvaT, calxelaa da Tavis yvela warumateblobas mxolod amiT xsnis; calxela ar viyo, kurdRels daveweodi da gadavaswrebdio! es ama Tu im unars moklebuli kacis filosofiaa. ”

muSni zarandias mier gamo Tqmuli azrebi graf sege dTan saubrisas: `arsebobs amdeni da amdeni

ukve cnobili Tviseba, vTqvaT, siyvaruli, siZulvili, sikeTe, boroteba, sxvani da sxvani, xolo cxrilis amdeni da amdeni ujra droebiT Seuvsebeli rCeba. mere gava dro da Tavisi binadari albaT yvela ujras gamoenaxeba.

vfiqrob, rom normalur axalSobils imTaviTve dahyveba xolme adamianis yvela zneobrivi Tvisebis Canasaxi da am Canasaxis zrda-ganviTarebis, Camoyalibebis, daxvewis SesaZleblobac. safiqrebelia, rom erTsa da imave axalSobils yvela zneobrivi Tvisebis Canasaxi toli sididisa er eqneba. albaT, zogi Warbi potenciisa eqneba da zogic naklulisa, magram

Tuki maTi zrda-ganviTarebis, Camoyalibebis, daxvewis pirobebi, anu garemo, erTi romelime zneobrivi Tvisebis mZafr zrdas ar iwvevs, mosalodnelia, rom produqtic met-naklebad normalur Tvisebebiani dadgeba, anu iseTi, romelsac Cven normalur adamianebs vuwodebT. axla gamonaklisebsa da gadaxrebs mivmarToT.

xom SeiZleba, rom daibados iseTi adamiani, romelsac sixarbe, momxveWeloba da siZunwe mZlavri monacemebiT dahyveba, xolo amis sawinaaRmdego Tvisebebi sust, umweo Canasaxad? isic xom SesaZlebelia, rom aseT adamians Seeqmnas zrda-ganviTarebis garemo, romelic mZlavr monacems mZafrad ganaviTarebs da sust monacemebs ki daTrgunavs, daasustebs, praqtikulad mospobs kidec? maSin aseTnairad Camoyalibebuli adamiani ra gzas daadgeba da am gzaze rogor Tvisebebsac gamoamJRavnebs, mgoni, amaze laparaki zedmetic unda iyos.”

klasikosi

Page 26: ivlisi samegrelo.indd

24 “სამეგრელო” № 7

proza

baTumSi megobris dakrZalvaze viyavi.

procesias uamravi adamiani eswreboda. Zalian

vwuxdi Cemi moyvasi kacis dakargvis gamo.

Takara mze ise anaTebda, TiTqos iqaurobis

Caferfvlas lamobso. uceb ucnobi qali

wamomewia, xeliT Tavisken mimabruna da

aRfrTovanebulma yvelas gasagonad miTxra:

_me Tamari gaxlavarT, Cemi saxeli TqvenTvis

arafris mTqmelia, rom icodeT rogor

miyvarxarT, Tqveni erTguli mayurebeli

var. Tqven mier Sesrulebuli rolebidan

dawyebuli reklamebiTa da telegadacemebiT

damTavrebuli yvelaferi zepirad vici.

gavuRime, mxarze movefere, gmadlobT

am siyvarulisTvis _ meTqi vuTxari da gza

ganvagrZe. amasobaSi saflavs mivuaxlovdiT,

Tavi xes Sevafare. qalbatoni Tamaric iqve,

mowyalebis mTxovnelTan gaCerda. - vin

aris es qali? vkiTxe megobars_ ar vici,

pirvelad vxedavo, miTxra. uceb vifiqre iqneb,

esec mowyalebis mTxovneli aris-meTqi da

mokrZalebiT mivmarTe: _ qalbatono, Tqven

visTan xarT? _ mcire pauzis Semdeg xelebi

zecisken aRapyro, cas Sexeda da mipasuxa:

RmerTTan var, RmerTTano!

yvelafers mivxvdi, umalve jibidan

fuli amoviRe da siyvaruliT vaCuqe. _ didi

madloba, RmerTma gagaxaroso, damloca. ai,

maSin ki Cem samegobros mivubrundi da vuTxari:

visac me giyvarvarT am qals fuli aCuqeT,

CaTvaleT, rom me mCuqniT-meTqi. Zalianac

ar esiamovnaT, magram mainc yvelam jibeze

xeli gaikra da qalbatons garkveuli Tanxac

Seugrovda. gaixareT, gaixareTo iZaxda. me ki

Cemi saqcieliT kmayofili dakrZalvis Semdeg

gareT gamovedi, manqanaSi Cavjeqi, wasvlas

vapirebdi, rom meore qalbatoni gamaxsenda,

es ra sisulele Cavidine meTqi, manqanidan

swrafad gadmovxti da giJiviT isev sasaflaoze

gavvardi. yvela mixvda, rom TvalebiT viRacas

veZebdi, vxedav is ori mowyalebis mTxovneli

isev erTad dganan. jibidan garkveuli Tanxa

amoviRe da meore qals vaCuqe, gaecinaT.

iciT Tu ara, Cemo batono, axla Tqvenze

vsaubrobdiT. Cem megobars vuTxari, ai,

naxav Tu es Seni givi ukan ar Semobrundes-

meTqi, marTlac ase moxda. vicodi, rom me

RvTis anabara ar damtovebdi, arc Tamars

davutovebivar uyuradRebod, im Tanxidan

raRac nawili mec mergo. saubris dasasruls

wasasvlelad movemzade. Cvenc SenTan erTad

wamovalTo, miTxres, _ wamobrZandiT _

meTqi, vuTxari da win gavatare. roca karebTan

msxdom mowyalebis mTxovnelebTan mivediT,

qalma CanTidan garkveuli Tanxa amoiRo da

maTac saTiTaod dauriga, Tan miTxra: icode,

Cemo Zmao, Cven yvela RvTis Svilebi varT. aba,

axla RmerTi iyos Seni mfarvelio, damloca

da dagvemSvidoba. gzad mimavals yurSi maTi

warmoTqmuli sityvebi Camesmoda; _ RvTis

Svilebi varT, RvTis Svilebio. usazRvrod

bednieri viyavi, rom am crupentela qveyanaSi

5 wuTiT mainc momeca me, Tavad codvils am

ERvTisSvilebTan erTad yofnis saSualeba.

RvTis Svilebi

novelebi

givi sixaruliZe

Page 27: ivlisi samegrelo.indd

25“სამეგრელო” № 7

proza

Tbilisis zooparkSi, Citebis galiaSi

afrikidan Camoyvanili dedal-mamali

Citi moeTavsebinaT. diliT, alionze isini

rom WikWiks daiwyebdnen, ufro saamos ras

moismenda kacis yuri. marTalia Tavisufleba

warTmeulebi iyvnen da Tavis cxovrebas

galiaSi atarebdnen, magram erTad yofnis gamo

Tavs bednierad grZnobdnen. ase grZeldeboda

Tveebis ganmavlobaSi. momvleli, luba deida

mamal Cits xiblias eZaxda, dedals ki niblias.

mas orive Zalian uyvarda, xSirad saWmels Tavis

xeliT aWmevda. niblia marcvleuls pirdapir

xelis gulidan kenkavda. erT mSvenier dRes

momvleli maT alersSi gaerTo, nibliam ki

dro ixelTa da Ria sarkmelidan gamofrinda,

xibliac ecada ukan gahyoloda, magram amaod,

momvlelma karis daketva

moaswro. gafrinda niblia

ise, rom xibliasken arc ki

mouxedavs. miRalatao, ifiqra

xibliam, magram sul ramdenime

wuTSi niblia ukan mofrinda,

karebs niskarti dauSina,

TiTqos mis gaRebas cdilobda,

xiblia ki galiis kedlebs

aqeT-iqeT exeTqeboda, roca

nirwamxdari niblia mixvda,

rom misi mcdeloba amao iyo,

xiblias niskarts ramdenjerme

Seexo, am dros maTken momavali

momvleli dainaxa, mowyda

galias da gafrinda. xiblias

axali mdedri Seusves galiaSi. Tumca misken

arc ki gauxedavs, ijda qandaraze TavisTvis

mobuzuli, arc WikWikebda da arc saWmels

Wamda. zooparkis TanamSromlebi mixvdnen,

rom xiblias niblias garda aravin sWirdeboda,

amitom mdedri gamoiyvanes da sxva galiaSi

Sesves. nibliam ki kus tbis tyes Seafara Tavi. ra

ar ecada, visTan damegobreba ar scada, magram

qarTul faunaSi dabadebulma da gazrdilma

frinvelebma igi ar miiRes.

adamianis mzrunvelobas miCveulma

damoukideblad sarCo-sanovagec ki ver

moipova. erT mSvenier dRes niblia xiblias

galias ukan daubrunda, SigniT SeRwevas ecada,

magram naxevrad mkvdari xiblia, daxurul

galiasTan ras gaxdeboda. mis danaxvaze

TiTqos suli Cabereso, ise gamococxlda, mere

ki galiaSi dayril saWmels niskartiT iRebda

da niblias pirSi udebda. gamaZRari niblia

galias zemodan Semoaskupda da WikWiki daiwyo.

mis WikWiks xiblias WikWikic mohyva. adrindel

xiblias xmaSi `Tavo Cemo, bedi ar giwerias~

_ dedaazrs ufro amoikiTxavdiT vidre

sixarulisas.

ase gagrZelda erTi kvira, sanam es ambavi

zooparkis TanamSromlebma ar SeamCnies.

erT mSvenier dRes, momvlelma luba

deidam xelis gulze saWmeli daiyara da

mTeli erTi saaTis ganmavlobaSi galiasTan

dahyo. TiTqos niblia miuxvdao Canafiqrs,

jer adgilidan myisierad

afrinda, mere ki mainc xelze

daajda da sakenks xelis gulidan

miirTmevda. unda genaxaT am dros

ra ambavSi iyo xiblia, aSkarad

etyoboda, rom ukve sixaruli

sWarbobda sevdas. ramdenime

dRis Semdeg momvlelma im dros,

roca niblias saWmels xelis

gulidan aWmevda, xiblias galiis

kari gauRo, gamofrinda xiblia

galiidan da niblias gverdiT

daskupda, jer frTebiT Seexnen

erTmaneTs, mere niskartebiT.

momvlelis gancvifrebas

sazRvari ar hqonda. dideba Sens

Zalas, ufalo, es risi momswre gamxadeo. mere

ki daRlilma qalma orive galiaSi Sesva. galiis

karebi Ria datova, Tu gafrindebian, barem

erTad gafrindneno. meore dilas rom movida,

SeSinebuli fexakrebiT modioda galiisaken,

fiqrobda, SigniT aRarcerTi damxvdebao. misda

gasaocrad xiblia da niblia galiaSi iyvnen.

momvlelis danaxvaze gareT gamofrindnen

da deida lubas mxrebze daasxdnen. gaocda,

xan erTi efereboda niskartiT, xan meore da

TavianT enaze raRacas WikWikebdnen. im dRis

Semdeg xiblias da niblias galia arasdros

daketila.

dideba Sens Zalas, ufalo.

xiblia da niblia

Page 28: ivlisi samegrelo.indd

26 “სამეგრელო” № 7

eTnografia

pirvelad akvanSi bavSvs qalis deda an

`bebia qali~ Caawvenda, SeiZleboda bednier,

mravalSvilian qalsac Caewvina. dRes da

mTvaresac SearCevdnen da ise anvendnen bavSvs

akvanSi. sasurveli iyo, rom yofiliyo kvira dRe

da savse mTvare, vidre bavSvs akvanSi Caawven-

dnen, akvans jer cecxlze gadaatrialebdnen,

vinaidan, upirveles yovlisa, yuradReba

eqceoda imas, rom akvanSi mwoliare bavSvi

daculi yofiliyo avi Tvalisa da Winkebisagan.

amisTvis bavSvs akvanSi sasTumalTan udebdnen

danas, makratels, asanTs, avgarozs (mlocavi

qalis mier Selocvili nivTi), es nivTebi aravis

unda moepara, Torem aseT SemTxvevaSi bavSvs

aRaraferi eSveleboda, suli daepatroneboda.

TavqveS taganas (xis jiSis) udebdnen _ mcvelia

da amave dros bavSvs difteriisagan daicavso.

akvans fexTan naxSiriT samjer jvarsac

gaukeTebdnen.

avi Tvalisa da Winkebisagan Tavdasacavad

akvanze Sebmuli iyo wiTeli pantis xis

jvari, gamoketili boqlomi, qinZisTavi, abos

kbili, tatilebi, alisyuri, vercxlis fuli

(dovlaTiani iqnebao), qarva (siyviTle ar

daemarTebao).

amave mizniT akvanSi mwoliare bavSvs

kvamliTac (futi) mkurnalobdnen. kvamli

(futi) `damrgvalebuli~ unda yofiliyo. is

sanTelSi azelili kacis an ZaRlis bewvis

(balans) nel cecxls asdioda. es cecxli

(nakverCxali) umetesad Tixis WurWelSi ido

akvnis qveS. wamlad iTvleboda gamonabolqvi

kvamli (boli), romelsac asunTqebdnen bavSvs,

es iyo wifuteba, romelic pataras dedis avi

Tvalisagan icavda.

akvnian bavSvs uyuradRebod ar datovebdnen,

xolo Tu es aucilebeli iyo, maSin akvanze,

usaTuod, cocxs miayudebdnen, romelic

TiTqos borot sulebs ukravda gzas.

carieli akvnis darweva ar SeiZleboda _

bavSvs muceli atkivdebao.

akvnis leibSi matylis Cadeba icodnen, ufro

gvian Calas debdnen, sabanSi _ babmas.

akvans hqonda Sibaqi (ori saxis), artaxebi,

yur(T)baliSi, muxli(T) baliSi, akvnis zemodan

gadasafareblad dolbandi.

`akvanSi bavSvi zogjer or wlamde iwva,

vidre igi didi ar `moxinColdeboda~

(moizrdeboda). akvani kargi iyo, radgan

igi meti sisufTavis dacvas iZleoda:

akvani amovardnilobebisaganac icavda

Cvils. mas Sendeg rac akvans ar xmaroben

amovardnilobamac imata, sisufTavis dacvac

gaZnelda da saerTod, bavSvis gazrdac

gaZnelda~. aseTia mTxrobelTa azri bavSvis

sawolTan, akvanTan dakavSirebiT.

samegreloSi bavSvs akvanSi sami dRis

Semdeg, zolo zogan erT-ori kviris Semdeg

awvendnen. manmade `bebia qali~ Mmas tefiaze

(es iyo swori ficari) awvenda da artaxebiT

mtkiced akravda zed. Cveni azriT, bavSvis

pirvelad tefiaze dawvena imitom xdeboda,

rom xalxuri Cveulebis Tanaxamad, bavSvis

dabadebamde mis saxelze winaswar arafris

rwmena-warmodgenebi samegreloSi naTe

la

kapanaZe

Page 29: ivlisi samegrelo.indd

27“სამეგრელო” № 7

eTnografiayidva ar SeiZleboda. tefTias gakeTeba yvelas

SeeZlo. igi martivi konstruqciis iyo da

saxeldaxelod akeTebdnen bavSvis dabadebis

dRes, amasTan, pirvel dReebSi dedas loginidan

adgoma uWirda, raTa akvanSi myofi bavSvisaTvis

moevlo da ZuZu ewovebina. ramdenime dRis

Semdeg gogos mSoblebs, saCuqrebTan erTad,

gawyobili akvani `mihyavdaT~, rac zeimis

xasiaTs atarebda, imarTeboda bavSvis SeZenis

sixaruliT gamowveuli lxini.

ojaxs tyupi Svili Tu SeeZineboda, gogos

mSoblebi or akvans ver `waiyvandnen~ _ ar

SeiZleboda, aseT SemTxvevaSi meore akvani

qmris ojaxs unda gamoewyo. akvnamdel bavSvs

sawols zog raionSi `CaCabe~ ewodeba, zogSi

_ `ordga~ an `tebiac~; igi muxis moTelili

qerqis mTliani naWeria. masSi naz qsovils

Caafendnen, Cvils Caawvendnen da artaxebiT

mtkiced Caakravdnen, es sxeulis fizikuri

aRnagobis keTilSobilebisa da Sekvris Cvevis

Sesaqmnelad iyo gamiznuli.

samegreloSic pirvelad bavSvs akvanSi ̀ bebia

qali~, deda an dedis naTesavi qali awvenda. Tan

dalocavda kidec. samegreloSi gavrcelebuli

iyo akvnis Semdegi saxeebi: lazuri _ mTliani

ficrebisagan Sekruli, Carxuli da sarwevi.

samegreloSi akvans, iseve rogorc mTel

saqarTveloSi, metad did pativs scemdnen

da didi mokrZalebiTa da siyvaruliT

epyrobian, akvani xalxis warmodgenaSi TiTqos

gasulierebulia da mas, rogorc sulier arsebas

ise mimarTavdnen. akvani, romelSic bevri bavSvi

iyo gazrdili, bednier akvnad iTvleboda.

xalxis rwmeniT, aseT akvanSi bavSvi kargad

gaizrdeboda da bednieri iqneboda, Tu ojaxs

ar `hyavda~ akvani, igi mezoblisagan oTxovebda

bednier akvans da masSi awvenda Cvils, vidre

qalis mSoblebi `mouyvandnen~ gawyobil akvans.

naTxovari akvnis ukan dabruneba carielisa

ar SeiZleboda, mas usaTuod raime saCuqarTan

erTad daubrunebdnen patrons. es imitom, rom

is ojaxi kvlavac gamravlebuliyo da dovlaTi

da baraqa hqonoda.

rogorc aRvniSneT, gawyobili akvani

`mohyavdaT~ qalis mSoblebs bavSvis

dabadebidan mesame _ meoTxe dRes, akvans

mozards xelSi daakavebinebdnen da masve

`Seayvaninebdnen~oTaxSi. akvanSi bavSvis

`Cajenas~ eridebodnen, patara iqneba, maRali

ar gaizrdebao, carieli akvnis darweva

ar SeiZleboda _ bavSvs muceli etkineba,

mosvenebas dakargavso. akvans amzadebdnen

msubuqi xisagan, rogoricaa Tela, cacxvi,

wabli, fiWvi, wifela. yvelaze kargi iyo Tela,

magram SedarebiT Znelad iSoveboda. msubuq

xes imitom arCebdnen, rom akvnis yoveli

nawili gamoCuqurTmebuli unda yofiliyo da

dasamuSaveblad advili iqneboda.

akvnis dasamzadeblad gankuTvnil xes

Wridnen savse mTvaris dros. yvelaze kargi

iyo ianvarSi moWrili xe. zafxulSi xis moWra

ar SeiZleboda, ar ivargebda. xes daxerxavdnen

ficrebad da aSrobdnen CrdilSi, cal-calke,

maTu erTmaneTze dawyoba gaSrobis dros ar

SeiZleboda. vinaidan ficari iRuneboda da

skdeboda. ficris gaSrobas sami-oTxi Tve mainc

sWirdeboda. xesac gaaCnda, magaliTad, cacxvi

adre Sreba, Tela_ ufro gvian. erTi kubametri

xis masalisagan 12,13 akvnis damzadeba SeiZleba.

kalmis (Sibaqis) gasakeTeblad yvelaze kargi

iyo leRvis, aryisa da alvis xe. es xeebi rbilia

da gasaburRad advili, kalami (Sibaqi) ori saxis

iyo bavSvis sqesis mixedviT.

orSabaTs dRes xelosanTan akvnis wasRebad

aravin mividoda. mis wasaRebad kargi xelis

mqone adamians moiyvandnen. WiSkridan xelosani

gautanda, akvans marjvniv Semoabrunebda,

dalocavda da gaatanda.

samegreloSi, xalxSi gamjdari iyo avi

Tvalis arsebobis crurwmena, ris gamoc

akvnis bavSvs wlis ganmavlobaSi gareT ar

gamoiyvandnen, ucxo Tvals ar daanaxvebdnen.

wlamde stumari Rame rom mosuliyo, mas bavSvs

ar aCvenebdnen, vinaidan miaCndaT, rom akvnis

bavSvs da saerTod, Cvil bavSvs Ram-RamobiT avi

sulebi etanebodnen. avi sulebisagan dasacavad

bavSvs gareT gamoyvanisas Sublze naxSiriT

jvars ukeTebdnen, akvanSi TavqveS makratels,

danas an lursmans daudebdnen. akvanze Sebmuli

hqondaT: jvari, qarvis mZivi _ siyviTle ar

daemarTebao, tyaS_mafa, aliS kibiri _ bavSvi

ar daiJamebao, gordiS _atari (niJara).

gagrZeleba Semdeg nomerSi

Page 30: ivlisi samegrelo.indd

28 “სამეგრელო” № 7

aris wignebi, romlebic maradiulobisTvis ibadebian. isini eris samzeodan arasodes gavlen, radgan maTSi SenivTebulia, Sexiznulia rogorc eris warsuli sazogadoebrivi cxovreba, ise awymos realoba, amasTan moCans momavalic. TiToeuli maTganis wakiTxvas didi emociebi axlavs. ,,mkiTxveli igivea wignisTvis, rac bebiaqali axalSobilisTvis. iman unda ,,amoaRebinos xma“, iman unda ,,daaCxavlos“ pirvelad“(oTar WilaZe).

gadavwyvite, erT did da mniSvnelovan wigns amovaRebino xma. mis Sinagan samyaroze gesaubroT. is erTi welia rac daibada, axla ukve Cveni, mkiTxvelis, win dgas da ,ra Tqma unda, Sefasebas elodeba. 2015 wels gamomcemloba ,,iverionma“ (gamomcemeli zaur naWyebia) gamosca 580 gverdiani wigni ,,zugdidi–warsuli da Tanamedroveoba“. rogorc wignidan Cans, misi Seqmnis idea cnobil saxelmwifo da sazogado moRvawes vaxtang kvaracxelias ekuTvnis. sazogadoeba ,,zugdidels“ SesTavaza, rom am qalaqis istoriaze sacnobaro–enciklopediuri xasiaTis naSromi SeeqmnaT. sazogadoebis Tavkacma, cnobilma sazogado moRvawem, oTar facaciam da misma Tanamoazreebma mxari dauWires SemoTavazebul ideas. wignis SeqmnaSi farTod Caeba sazogadoeba, monawileobda 200–ze meti sxvadasxva profesiis adamiani. gamoyenebuli iqna 1500–ze meti wyaro. wigni Sedgeba 14 Tavisgan, TiToeul maTgans Tavisi avtori hyavs. aRniSnul naSromSi Sesabamis mecnierul midgomebsa da meTodologiaze dafuZnebiT sainteresodaa ganxiluli zugdidis teritoriis mdebareoba, buneba, bunebrivi resursebi, arqeologiuri Zeglebi, istoriuli ganviTarebis etapebi, Taviseburebebi, tendenciebi, soflebis istoria, demografiuli viTareba, mosaxleobis teritoriuli ganlageba, saeklesio cxovreba, ekonomikuri ganviTareba, mrewveloba, soflis

meurneoba, turizmi, ganaTleba, janmrTelobis dacva mecniereba, mwerloba, Teatri, muzeumebi, sporti, mxatvroba...wigns erTvis mniSvnelovani fotomatiane. wignis wakiTxvis Semdeg geuflebaT rwmena imisa, rom am naSromis avtorebs qveynis sxva regionebic mibaZaven. pirveli gancda gaxlavT is, rom, faqtobrivad, wignidan

imzireba mTeli saqarTvelo, misi warsuli da dRevandeloba. amitom rTulia wignze, mis TiToeul Tavze mokled da Tanac Rrmad saubari. gadavwyvite wignis XIV TavTan gamekeTebina virtualuri interviu. igi dawerilia ekonomikur mecnierebaTa doqtoris, profesoris, akademikosis baton nodar WiTanavas mier. radgan masSi ara mxolod zugdidis, aramed dRevandeli saqarTvelos tkivilic da problemacaa asaxuli. unda aRvniSno isic, rom baton nodars didi wvlili miuZRvis am

araCveulebrivi wignis SeqmnaSi, igi redaqtorTa sabWos xelmZRvanelobda.

pirvel yovlisa, wignis Sesaxeb. winamdebare naSromi TvalnaTliv adasturebs ara mxolod imas, rom zugdids mravalsaukunovani saintereso da saxelovani warsuli aqvs, aramed gviCvenebs im strategiuli resursebis mravalfero-vnebasa da sicocxlisunarianobas, romlebic maTi racionaluri gamoyenebis pirobebSi, uzru-nvelyofen Tanamedrove standartebiT ekono-mikis Camoyalibeba–funqcionirebas, erovnuli tradiciebis SenarCuneba–ganmtkicebas, mosa-xleobis keTildReobis maRal dones. amiT ki, rogorc yovelTvis, momavalSic zugdidi Tavis istoriul rolsa da adgils daimkvidrebs saerTod erovnuli fenomenis, kerZod qarTuli saxelmwifoebriobis SenarCuneba–ganmtkicebaSi.

_ publikacias wamZRvarebuli aqvs Semdegi sityvebi: ,,warsulis, awmyosa da momavlis erTianoba“. raSi mdgomareobs am sami drois urTierTkavSiri?

_ `awmyo Sobili warsulisagan, aris mSobeli

eris samzeos wigni`...samegrelo iyo erTsul da erTgul im

sxeulisa, romelsac saqarTvelo ewodeboda.“ / ilia WavWavaZe /

interviu wignTan

Page 31: ivlisi samegrelo.indd

29“სამეგრელო” № 7

momavalisa“– qarTul cnobierebas naziareb am sentencias didi datvirTva aqvs dResac, miT ufro momavlisTvis. igi gvaxsenebs, rom erovnuli ganviTarebis procesi droTa urTierTganpirobebulobis maRali xaris-xiT, mizanmimarTulad da Tanamimdevrulad unda warimarTos. warsulisa da dRevande-lobis sworad gaazreba da mis safuZvelze momavlis Seumcdarad gansazRvra Tavad aris ganviTarebis strategiuli resursi. bunebrivia, qveynis ganviTarebis ganmsazRvrels warmoadgens drois moTxovnebis Sesabamisad erovnuli ideis formireba, romlis garSemo moxdeba mosaxleobis konsolidacia da miiRweva erovnuli (socialuri) Tanxmoba. am piroba–faqtors ukanasknel wlebSi qveynaSi mimdinare kataklizmebis gamo (samegrelo, kerZod zugdidi samoqalaqo dapirispirebis da tragikuli movlenebis centri gaxda) gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs.

Tanamedrove pirobebSi saqarTvelosTvis mTavar erovnul idead unda miviCnioT saqar Tvelos saxelmwifos identurobisa da TviTmyofadobis SenarCuneba–ganmtkiceba, qarTuli fenomenis TviTganviTarebis unaris uzrunvelyofa, globaluri procesebis aq-tiur subieqtad gadaqceva. es idea logi kurad, urTierTganpirobebulobis maRa li xaris xiT (uwyvetoba) amTlianebs qvey nis warsuls, awmyosa da momavals. amasTan, es idea–strategia gaTa-namedrovebuli, srulyofili tradiciebiT, mentalitetiT, rwmeniT, qarTuli saxelmwifos axali rolisa da funqciebis drosTan mimarTe-baSi gacnobierebiT adekvaturad pasuxobs mso-f lioSi mimdinare politikuri, socialuri, ekonomikuri, religiuri, ekologiuri pro-cesebis gadakve Taze Camoyalibebul axal paradigmas–globaluri azrovnebis, lokaluri moqmedebisa da socia lur–ekonomikur–ekolo-giuri efeqtianobis erTianobis princips.

_ SemoTavazebuli erovnuli ideis kon-teqstSi ganviTarebis dRevandel etapze romel faqtorebs unda mieniWos gansakuTrebuli mniSvneloba?

_ gansakuTrebuli mniSvneloba unda mie-niWos qarTuli saxelmwifos rolisa da funq-ciebis gansazRvras Tanamedrove civilizaciaTa urTierTobebSi. aseTad unda miviCnioT, farTo gagebiT, qarTuli kultura, romelic marTlmadideblobis fundamentur principebs efuZneba da drosTan mimarTebaSi srulyofas ganicdis. gamoirCeva mravalferovnebiT, TavisTavadobiT, mTlianobiT, srulyofilad

gamoxatavs erovnul xasiaTs, patriotul, kacTmoyvareobis, Tavisuflebis, Tanasworobis humanur idealebs. mudmivad (istoriuli pauzis gareSe) emsaxureboda (emsaxureba) erovnul strategiul interesebs. momavalSic saqarTvelom msoflios proces–Senakadis saxiT unda SesTavazos sakuTari kultura, rogorc misi eqskluziuri wvlili kacobriobis ganviTarebaSi. amitom, erovnuli kulturis ganviTareba unda vaRiaroT zogaderovnul miznad. bunebrivia, zugdidma am zogaderovnuli miznis ganxorcielebaSi misi kuTvnili adgili unda daikavos.

_ ra sWirdeba SemoTavazebuli erovnuli idea–strategiis ganxorcielebas?

_ amis ganxorcielebas sWirdeba, pirvel yovlisa, drois moTxovnebTan adaptirebuli, qarTuli saxelmwifoebriobis principebisa da tradiciebis erTguli saxelmwifo, romlis mudmivi da umniSvnelovanesi movaleobaa qve-ynis suverenitetis ganmtkiceba, istoriuli gamowvevebis prognozireba, adamianisa da sazogadoebis interesebis ganuxreli dacva, eris materialuri da sulieri moTxovnile-baTa maqsimalurad dakmayofileba. am amocanebis Sesrulebas sWirdeba axali tipis saxelm-wifo, romelic globalizaciis SemoTavazebul gamowvevebs upasuxebs, uzrunvelyofs sazogadoebaSi Zveli da axlad aRmocenebuli interesebis dabalansebas, sazogadoebriv urTierTobaTa mTlianobiTi sistemis eleme-ntebis urTierTqmedebis efeqtianobas.

am rTuli amocanebis ganxorcielebas SeZ-lebs mxolod iseTi saxelmwifo, ro me lic samarTleblivi, ekonomikuri da orga nizaciuli agebulebiT, miznebiTa da maTi realizaciis meqanizmebiT eyrdnoba, demo kratiisa da samarTlianobis sayovelTaod aRiarebul principebTan erTad, erovnul–saxemwifoebrivi interesebis dacvis prioritets.

_ globalizacia Tanamedrove civi lize-buli samyaros Seuqcevadi procesia. arsebobs mosazreba, rom igi safrTxes uqmnis patara erebis kulturaTa TviTmyofobas. rogor unda upasuxos saqarTvelom am did gamowvevas?

_ amisTvis saWiroa qveyanam globalur procesebTan adaptirebis strategia SeimuSaos individualurad, sakuTar istoriasTan, tradi ciebTan mimarTebaSi, ixelmZRvanelos principiT: `arc erovnuli cnobierebisa da gamocdilebis naWuWSi Caketvaa swori da arc erovnuli niadagisgan mowyveta“. saxelmwifos swored aseT strategiaSi sakuTari adgili unda

interviu wignTan

Page 32: ivlisi samegrelo.indd

30 “სამეგრელო” № 7

daikavos zugdidis, rogorc teritoriuli erTe-ulisa da regionuli centris, mmarTvelobam. es ki imazea damokidebuli, Tu rogori iqneba qveynis teritoriul–administraciuli mowyobis sistema.

– wignSi xazgasmulia, rom zugdidSi samo qalaqo sazogadoebis formirebis pro-cesi Seuqcevadia. ra udevs safuZvlad am daskvnas?

ise rogorc mTlianad qveyanaSi, zugdidSic erT–erT umniSvnelovanes movlenad unda miviCnioT samoqalaqo sazogadoebis formirebis Seuqcevadi procesi, romelic mravalmxrivobiT gamoirCeva da winaaRmdegobrivad viTardeba. es gamowveulia imiT, rom samoqalaqo sazo-gadoebis formireba–funqcionirebis ganviTa-rebuli qveynebis romelime modelze orie-ntacia rogorc adre, aseve momavalSic damatebiT sirTuleebs Seqmnis. es imitom, rom yvela qveyanas aqvs Tavisi warsuli, tradiciebi, meurneobriobis gamocdileba, religia, kultura, urTierTdamokidebulebis (sisxliT naTesaobis) principebi, ojaxis rolis Taviseburebebi da sxv. amasTan, amJamad samoqalaqo sazogadoebis funqcionirebaze (miT ufro formirebaze) uSualo gavlenas axdens globalizaciis procesebi, romlebic umetes SemTxvevaSi upirispirdeba erovnuli kulturis fuZemdeblur principebs. CvenTan samoqalaqo sazogadoebis formirebis procesi mimdinareobs revoluciuri kataklizmebis fonze, Tanac demokratiuli saxelmwifosa da sabazro ekonomikis formirebasTan erTad. gasaTvaliswinebelia, rom samoqalaqo sazo-gadoebaSi ganmsazRvreli unda iyos ara mxolod individis interesebi, misi rolis gaaqtiurobis principebi, aramed masTan erTad ojaxis fuZemdebluri rolisa da funqciebis sworad gacnobiereba.

_ aris Tu ara ojaxi saxelmwifoebriobis erT–erTi sayrdeni?

_ qarTuli ojaxi (komli) istoriulad yovelTvis asrulebda rogorc qveynis sazo-gadoebrivi, aseve ekonomikuri organi zmis funqcias da aseve qarTuli saxelmwi foe-briobis erT–erTi Zlieri sayrdeni iyo. samwuxarod, bolo periodSi gamoikveTa ojaxis politizebis mkacri xasiaTi, ojaxis wevrebis msoflmxedvelobiTi poziciebis dapirispireba da sxva mankierebani, rac xels uSlis ojaxis, rogorc eris TviTmyofadobis burjis, ganm-tkicebas. amasTan aris dakavSirebuli mwvave demografiuli situacia, romelmac ukanasknel

wlebSi miiRo saSiSi xasiaTi.ise rogorc mTlianad qveyanaSi, aseve

zugdidSi samoqalaqo sazogadoebis formirebis procesis qveynis interesebis dacviT regulireba erT–erTi mniSvnelovani strategiuli amocanaa. amitom igi unda ganxorcieldes zogad erovnulisa da teritoriuli erTeulis Taviseburebebisa da tradiciebis organuli SerwymiT.

_ ram ganapiroba zugdidisa da sxva teri-toriuli erTeulebis socialur–ekonomikuri ganviTarebis ukiduresad dabali done?

_ saqarTvelos, ra Tqma unda, zugdidis eko-nomikis ganviTarebaSi krizisuli mdgomareoba mniSvnelovanwilad ganapiroba sxvadasxva dros saxelmwifos arasworma (araadekva turma) social–ekonomikurma politikam. erovnuli ekonomikis krizisulma mdgomareobam arse biTad ganapiroba zugdidisa da sxva teritoriuli erTeulebis socialur –ekonomikuri ganvi-Tarebis ukiduresad dabali done. regionis ganviTarebis dinamizms gansazRvravs saer-To–saxelmwifoebrivi politika da erovnul interesebs morgebuli ganviTarebis (moder-nizaciis) erTiani modeli.

saqarTvelom uari unda Tqvas garedan Tavs moxveul stereotipeze. qveyanas unda hqondes socialur–ekonomikuri ganviTarebis sakuTari modeli, romelic ramdenime princips unda daefuZnos.

pirveli. meurneobis msoflio gamocdi leba (Taviseburebebi, tendenciebi, kanonzomierebebi) da qveyanaSi mimdinare procesebi, misi Tanmdevi socialuri movlenebi da winaaRmdegobrivad formirebadi sazogadoebrivi mentaliteti erovnuli rakursiT ganvixiloT da qveynis TviTmyofadobis momavalTan mimarTebaSi gavacnobieroT. sakuTari istoriuli gamoc-dilebis gaTvaliswinebiT da ara romelime qveynis (an zesaxelmwifoebrivi) struqturebis mier SemoTavazebuli doqtrinebiT (modelebiT) ganvsazRvroT ganviTarebis strategiis fuZemdebluri principebi.

meore. garkveuli sifrTxiliT unda mivudgeT globalizmis, rogorc movlenis, realobis, procesis Sefasebas. gasaTvaliswinebelia obieqturi realoba, rom erovnuli ekonomika msoflio globalizmis miRma, efeqtianad funqcionirebas ver SeZlebs. amitom migvaCnia, rom saqarTvelos momavali ekonomikuri sistema, aSS–s, evropis, CineTis, ruseTis, singapurisa Tu sxva qveynis Targze ar Seiqmneba. momavali socialur–ekonomikuri sistema erovnul

interviu wignTan

Page 33: ivlisi samegrelo.indd

31“სამეგრელო” № 7

fenomens daefuZneba.aseT sistemad migvaCnia Sereuli (mravalsu-

bieqtiani) socialurad orientirebuli eko-nomika. igi ekonomikuri (mravalsubieqtianoba), samarTlebrivi (sakuTrebis formirebis plura-lizmi), organizaciuli (sabazro da saxelmwifo regulirebis simbiozi), mmarTvelobiTi (ganvi-Tarebis strategiuli dagegmva da marTva), zneobrivi (adamianebis keTildReobis Tanabari SesaZleblobebis Seqmna) principebis erTobliobas efuZneba da emsaxureba mkafiod gamoxatul socialur–politikur mizans–cxovrebis maRali donis (xarisxis) miRwevas da stabilizacias.

mesame. qveynis ganviTarebis strategiuli mimarTulebebis amocanebis fonze unda Camoyalibdes ,,saxelmwifo–regionis“ urTierT-obaTa axali sistema. misi simtkicis aucilebel pirobad unda miviCnioT kompleqsuroba, romelic daefuZneba ormxrivi interesebis kompromiss.

_ rogori urTierToba unda iyos centrsa da regions anu teritoriul nawils Soris?

–centri da regioni (qveynis teritoriis nawili) moqmedebs erovnul–saxelmwifoebrivi principiT, saxelmwifo da regionuli interesebis SexamebiT da erTiani politikuri sqemiT: qveynis socialur–ekonomikuri ganviTareba warimarTos erTian politikur, ekonomikur da samarTlebliv sivrceSi.

TiToeul municipalitets unda hqondes ganviTarebis sakuTari programa, romelSic meTodologiurad sworad unda ganisazRvros amosavali sawyisebi. upirveles yovlisa, aucilebelia mocemuli teritoriis bune-briv–resursuli, ekonomikuri, socia lur–demografiuli, ekologiuri da sxva maxasi-aTeblebis diagnostika. es iZleva saSualebas realurad moxdes ganviTarebis rTuli pro-cesis prognozireba, rac safuZvlad daedeba strategiuli amocanebis ganxorcielebisaTvis mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis miRebas.

amasTan, saWiroa teritoriis ganviTarebis maCvenebelTa sistema (Sesabamisi kriteriumebiT) gamoviyenoT. magaliTad, mSp teritoriuli maCvenebeli, mosaxleobis erT sulze Sesabamisi monacemebi, cxovrebis donis maCveneblebi, investiciebi, sameurneobaTaSoriso kavSirebi da sxv.

municipalur ganviTarebaSi principuli mniSvneloba aqvs sakuTrebiT urTierTobebSi misi rolisa da adgilis sworad gansazRvras. municipaluri sakuTreba unda gaemijnos sakuTrebis sxva formebs (maT Soris saxelmwifo

sakuTrebasac). gasaTvaliswinebelia isic, rom Tanamedrove pirobebSi municipalitetma, eqstremaluri gardamavali periodis gavleniT, SeiZina axali socialur–ekonomikuri fun-qcia–teritoriis regulirebis funqcia. municipaliteti erTdroulad centris (saxel-mwifo) da sakuTari teritoriuli inte resebis dacvis funqcias asrulebs.amitom mas Sesabamisi finansuri da organizaciuli baza unda hqondes.

_ wignSi xazgasmiT aris aRniSnuli marT-lmadidebuli eklesiisa da misi mzardi gavlenis mniSvnelobis Sesaxeb Tanamedrove pirobebSi, ram ganapiroba igi?

_ ukanasknel wlebSi zugdidSi, ise rogorc qveynis sxva regionebSi, mkafiod gamoikveTa qarTuli marTlmadidebluri eklesiis rolisa da gavlenis mzardi tendeciebi. eklesiis ganviTarebis mimdinare procesi xasiaTdeba didi masStabebiT, winaaRmdegobrivia da Tanamed rove globalizaciis uSualo zegavlenas ganicdis. amitom gansakuTrebul yuradRebas moiTxovs saxelmwifosa da eklesiis saqmianobis koor-dinacia. es TviT eris (qveynis) ganviTarebis logikidan gamomdinareobs da Seesabameba mis strategiul interesebs. amitom am procesis obieqturi analizi da Sefaseba, misi Semdgomi gaRrmavebis swori mimarTulebebis gansazRvra qarTuli mecnierebisa da eklesiis umTavresi amocanaa. gasaTvaliswinebelia is, rom `qristes sjuli qarTvelebisaTvis mar-to sarwmuneobiTi aRsareba ki ar iyo. igi amasTan erTad politi kuri qvitkiric iyo saqarTvelos mravalnawi lebis gasaerTeblad da Semosakrebad. erToba sarwmunoebisa erTo-bas erisas moaswavebda“(ilia).

saerTod, qveyanaSi (da msoflioSi) mimdinare rTuli procesebis analizi gviCvenebs, rom sazogadoebrivi procesi calmxrivad, mxolod ekonomikis (yofiereba) ganviTarebiT ar miiRweva, aucilebelia sulieri cxovrebis srulyofa. aq ki ganuzomlad didia qarTuli eklesiis roli, romelmac istoriul qartexilebSi gamoatara mamulis, enisa da sawmunoebis erTianobiT Semtkicebuli qarTuli fenomeni.

qarTuli saxelmwifosa da qarTuli eklesiis urTierTkavSirebis istoriuli gamocdilebis Seswavla–analizi, eris kosolidaciis rTuli amocana gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs ilia WavWavaZis mier jer kidev me–19 saukunis bolos SemoTavazebul, dRevandeli poziciidan kacobriobis ganviTarebis rTul formulas, romlis arsia `mecnierebis da sarwmunoebis erTmaneTSi bednierad morigeba, erTmaneTis

interviu wignTan

Page 34: ivlisi samegrelo.indd

32 “სამეგრელო” № 7

SeubRalavad da daumoneblad“. am rTuli problemis gadawyveta qarTuli saxelmwifosa da marTlmadidebuli eklesiis erToblivi ZaliT aris SesaZlebeli. didia am saqmeSi regionuli faqtoris roli.

_ dRevandel saqarTveloSi rogoria Taobebis interesebis erTianobis dacvis principi?

_ zugdidis ganviTarebis fonze kargad Cans, rom qveyanaSi ukanasknel wlebSi ugulebelyofil iqna sazogadoebis wonasworobis erT–erTi mTavari faqtori–ufrosi, saSualo da umcrosi Taobebis interesebis erTianobis dacvis principi. rac logikurad aisaxa regionebis ganviTarebaze.

cnobilia, rom ufros Taobas aqvs didi cxovrebiseuli gamocdileba (amavdroulad didi damsaxureba qveynis winaSe), saSualo Taobas–Tanamedrove codna, sazogadoebrivi energia da realur cxovrebas naziarebi marTvis gamocdileba (mis msoflmxedvelobaze da nebazea arsebiTad damokidebuli Tu rogor ganviTardeba qveyana), umcrosi Taoba eris socialuri energiis wyaroa. istoriuli gamocdileba gviCvenebs, rom qveyana maSin aRwevs warmatebebs, roca samive Taobis interesebs amTlianebs da maT potencials saTanadod iyenebs da amiT mTavar mamoZravebel Zalad gardaqmnis. sxva SemTxvevaSi qveynis ganviTarebaSi didi pauza dgeba. ase moxda Cvens qveyanaSic. asakobrivma diskriminaciam da TaobaTa Soris interesebis dapirispi-rebam, xeli Seuwyo socialuri daZabulobis gaRrmavebas, erovnuli fenomenis daSlis process. eqstremalur pirobebSi (politikuri da social–ekonomikuri kataklizmebis fon-ze) umcros Taobas (romelsac saxelmwifos marTvis gamocdileba ar hqonda), arabunebrivi amocanis Sesruleba daekisra–eqstremalur pirobebSi qveynis strategiuli ganviTarebis lideris roli.

saxelmwifo politika stabiluri ar iyo, drois cvalebadobiT SemoTavazebul gamow-vevebs ver pasuxobda da amitom spontanurad Seqmnili situaciebis Sesabamisad `yalibdeboda“. samwuxarod, igi mwiri codnisa da Raribi msoflmxedvelobiTi adamianebis (,,okean-edaleulTa“) gatacebaTa da iluziebis reali-zaciis instrumenti gaxda. saxelmwifos politikam mTavari niSnebi–seriozuloba, kompetenturoba, manevrirebis adekvaturi unari dakarga. amitom qveynis transformaciam (rogorc bunebrivad obieqturma movlenam) mTlianobiTi procesis formac da Sinaarsic

dakarga da qveynis axal TvisebriobaSi gasavlis obieqturi procesi damangreveli faqtori gaxda. qveyanam gaumarTlebeli danakargebi ganicada. asea regionebSic. qveynis parlamentis mier 2011 wels miRebuli e.w. Tavisuflebis qartia, romelic xelovnurad SeTiTxnil pretenziebs eyrdnoboda, realurad warmoadgens ,,klasobrivi brZolis“ TeoriiT nasazrdoeb, magram rafinirebul (demokratiis SeniRbuli formiT) ,,basr iaraRs“ erovnuli fenomenis Sida faqtorebiT daSlis procesis gaRrmavebisTvis.

_ rogoria zugdidis, aseve sxva teritoriul– administraciuli erTeulebis ganviTarebis prioritetebi?

– zugdidis, ise rogorc nebismieri teritoriul–administraciuli erTeulis ganvi Tareba, bunebrivia, ganixileba zogade-rov nuli da saerTo–saxelmwifoebrivi prio-ritetebis konteqstSi. esenia: qarTuli kul-turis ganviTareba; axali tipis demok ratiuli saxelmwifos aSeneba, axali tipis samoqalaqo sazogadoebis formireba da axali tipis sabazro ekonomikuri sistemis Camoyalibeba.

am prioritetebis fonze unda ganvixiloT dargobrivi, etapobrivi da regionuli prioritetebic. dRes saqarTvelosaTvis dargo-brivi poziciebidan aseTi prioritetebia: samrewvelo (energetikis) potencialis gan-viTareba, soflisa da soflis meurneobis ganvi Tareba da ganaTlebisa da mecnierebis ganvi Tareba. es samerTiani strategiuli prio-ritetia. misi Tanamimdevrulad ganxorcie-leba saxelmwifosa da sazogadoebis udidesi ZalisxmeviT unda moxdes, yvela regioni Tavisi bunebriv–sawarmoo pirobebisa da meurneobriobis tradiciebis mixedviT qveynis prioritetebidan akonkretebes sakuTari ganviTarebis ZiriTad mimarTulebebs, maT Soris iseTs, romelsac rogorc saerTo–saxelmwifoebrivi mniSvneloba, aseve lokaluri xasiaTic aqvT.

dRvandel viTarebaSi qveynisa da nebismieri regionis ganviTarebis erT–erT mniSvnelovani mimarTuleba ekonomikuri ganviTarebaa (zrda).

wignze ̀ zugdidi–warsuli da Tanamedroveoba“ bevrs ar miuwvdeba xeli. amitomac gadavwyvite internetsivrcisTvis gameziarebina Cemi zogadi STabeWdilebani.

maia geliaSvilisoxumis saxelmwifo universitetis

doqtoranti

interviu wignTan

Page 35: ivlisi samegrelo.indd

33“სამეგრელო” № 7

Suaqalaqis adgilas dRes araviTari nageboba an uZvelesi didebis kvali ar arsebobs: arc rionia mis maxloblad. axla rioni misgan samxreTiT, TiTqmis kolometrnaxevarzea gadaweuli. magram 1958 wels am midamoebSi Catarebuli arqeologiuri gaTxrebisas aRmoCenili masalebi: antikuri xanis WurWelTa fragmentebi, CuqurTmiani qvebi, metalurgiuli naSTebi, antikuri sacremle, ornamentiani qvebi... cxadyofen, rom aq qalaqi arsebobda. rioni Semdeg mravaljer gadmosula kalapotidan da uZvelesi qalaqis naSTebi qveS mouyolia. aq Sekrebili gadmocemebi da legendebi adastureben, rom foTidan rioniT SuaqalaqSi amodiodnen gemebi. aq yofila maRali da lamazi sasaxleebiT damSvenebuli ZvelTaZveli qalaqi... Suaqalaqi uZvelesi `fazis-kotais” saxmeleTo gzis centric yofila. foTidan rioniT mimavali gemebi aq Cerdebodnen. es iyo rionze erT-erTi saimedo navsadguri. msgavsi varaudi Tavis droze akademikosma simon janaSiamac gamoTqva: `am saganze pliniusi gviambobs: yvelaze ganTqmuli pontos mdinareTa Soris fasidi (fazisi) udidesi xomaldebisaTvis sanaosnoa 38,500 nabijis (53,5 versis manZilze) da Semdeg did sivrceze _ momcroTaTvis (navebisaTvis). pirdapiri xaziT am manZils daaxloebiT orpiramde mivyavarT, namdvilad ki saZiebeli punqti, SesaZloa, sujunis raionSi daidvas.” Suaqalaqi sujunis maxloblad mdebareobs. mecniers, etyoba, es varaudi gakeTebuli aqvs ara arqeologiuri monacemebis, aramed sxva geografiuli da manZilis gamoTvlis safuZvelze, magram Suaqalaqis teritoriis zemoaRniSnuli gaTxrebis Sedegebi erTxel kidev safuZvlian mosazrebad aqcevs am varauds. gadmocemiT dasturdeba isic, rom

samdinaro gziT gemebiTa da „felukebiT” (mcire navebiT) sujunaSic amoqondaT saqoneli foTidan da Semdeg igi sujunaSi nawildeboda mTian samegreloSi gasagzavnad. mas Semdeg, rac rionma adgili inacvla da soflebs Zlier daSorda, sujunaSi Semoiyvanes arxi, romliTac aq Semodiodnen navebi (felukebi). es Rari uaRresad mniSvnelovani savaWro arxi iyo. Semdeg `Rari” anu arxi SeuerTda cudRars _ Wyoindaris Rars da sefieTidan rionamde gaikafa samdinaro gza, Tumca, sujunis zemoT am arxiT didi xania aRaravin naosnobs. Wyoindars cudRariT noRis wyali sanaosno mizniT ar SeuerTebia sujunis RarisaTvis. Tu sujunis RariT rionis wyali aqeT Semodioda da Semdeg qalaqis gavliT isev rions uerTdeboda, axla rionis wyalma Sewyvita dabaSi (sujunSi) Sesvla, _ TviT cudRari ikvalavs gzas rionisken, arxic Semcirda. amitom masze ukve naosnoba ar SeiZleba.” (g.eliava. „abaSisa da texuris xeobebis istoriuli RirsSesani Snaobani“, Tb., 1971 w.) cnobili qarTveli mecnieris simon janaSias mier zemoT moyvanili pliniusis mosazrebis `sujunis raionTan” dakavSireba da iq e.w. `punqtis” arseboba sxva gadmocemebiTac dasturdeba. istoriul wignebsa da wyaroebSi sujunaze masalebis moZiebisas, erT momcro zomis wigns wavawydi, romlis avtori, istorikosi ambrosi kilasonia (1913 _ 1996 ww.) warmoSobiT abaSidan, sofel wyemidan gaxldaT. batoni ambrosi metad ucnauri hipoTezis damtkicebas cdilobs wignSi ̀ kolxeTi sami aTasi wlis winaT aietis mefobis Jams”, TiTqos argonavtebis kolxeTSi mogzauroba navsadgur `sujunamde” vrceldeba. ̀ kolxeTze, argonavtTa laSqrobis marSruti dadginda, rac Semdegi TanmimdevrobiT aris Sesrulebuli. egeosis

istoriul-geografiuli fragmentebi samegreloSi

leila nodia

istoriaJurnal `samegrelos~ #6(53) gverdi 26, gaipara mniSvnelovani Secdoma,

avtoris, leila nodias nacvlad miTiTebuli iyo sergi makalaTia. redaqcia bodiSs ixdis arsebuli gaugebrobis gamo.

Page 36: ivlisi samegrelo.indd

34 “სამეგრელო” № 7

zRvis kunZuli evbea, q.iolkosi, dardanelis srute, marmarilos zRva, bosforis srute, Savi zRva, mdinare rioni, navsadguri sujina, soflebi norio, wyemi, gejeTi da qalaq _ saxelmwifo aiaia. sanam argonavtebis laSqroba Catardeboda, manam kolxebs gaukvalavT gza qalaq _ saxelmwifos didi galavnis karibWedan navsadgur `sujunamde”, romelic aietma aaSena da daarsa mdinare araqsuze, igive abaSaze. ...Zveli kolxebi am dausaxlebel adgilebSi TviTon Txzavdnen saxelebs. aqedan gamomdinare, navsadgurisaTvis saxelad `sujina” SeurCeviaT. `su-jina” qarTulad iTargmneba Semdegnairad `su” rwyali (arabulad) `jina” lodini (megrulad). am SemTxvevami rogorc wyalze mosacdeli, navsadguri. sujinam, rogorc navsadgurma, adgilobrivi marTvis kvanZma da savaWro centrma, SeinarCuna Tavisi upiratesoba Zv. w. aR. mecamete saukunidan ax.w. aR. mecxramete saukunemde, foTi- Tbilisis sarkinigzo xazis gaxsnamde.” (a.kilasonia, „kolxeTi sami aTasi wlsi winaT, aietis mefobis Jams“. gamomcemloba „egrisi“, Tb., 2002 w.). ar vici, ramdenad sarwmunoa batoni ambrosis varaudi, magram, ra Tqma unda, yvela azrs aqvs arsebobis ufleba. kvlav Zvel kolxeTs davubrundeT, leonti mroveli farnavaz mefes ara marto `erTmTavrobis”, aramed qarTvelTaTvis pirveli damwerlobis Semqmneladac moiazrebs. SeiZleba farnavazma marTlac daxvewa qarTuli anbani, magram kolxebs rom damwerloba Zv.w.aR. III saukunemde hqondaT, amas Zveli berZeni poeti apolonios rodoselic aRniSnavs. zemoTqmuls rom dokumenturi simtkice SevZino, `argonavtebidan” mcire amonawers davimowmeb `maT (kolxebs) menaxuli aqvT TavianTi mamebisagan danaweri kirbebi (idiogramuli niSniani qvebi), romlebzedac irgvliv mogzaurTaTvis naCvenebia zRvisa da xmeleTis yvela gza da sazRvari.” amas profesori akaki uruSaZe ase ganmartavs. ̀ cnoba kirbebis Sesaxeb pirvelad ap.rodoselTan gvxvdeba. argosis sityvebiT, kirbebi kolxeTis kulturis mauwyeblad unda CaiTvalos, rac CvenSi antikuri damwerlobis arsebobaze miuTiTebs.” igives amtkicebs mwerali vl. alfeniZe. `kartografiisa da geografiis (“kolxuri kirbebi“) pirveli sawyisebi uZveles droSi

swored kolxebma Seqmnes.” martvilis muzeumSi daculia mecnieri mkvlevaris givi eliavas mier sxvadasxva dros aRmoCenili xazobrivi niSniani qvebi, anu kirbebi. qarTuli ena kolxebisaTvis odiTgan aris mSobliuri. RvTismsaxurebis ena pirvelad berZnuli iyo. VII saukuneSi ki eklesiebSi damkvidrda qarTuli ena. rogorc didi ganmanaTlebeli iakob gogebaSvili wers: „..istoria mogviTxrobs, rom uxsovari droidan qarTuli ena megrelTaTvis sarwmunoebrivi RvTismsaxurebis, saskolo, saliteraturo da sasamarTlo -administraciul enas warmoadgenda~. megrelebi, romlebmac qristianoba aRmosavlel qarTvelebTan SedarebiT sami saukuniT adre miiRes, mxsnel qristes adidebdnen da RvTismsaxurebas asrulebdnen Tavis ZiriTad _ qarTul enaze. isini amas sCadiodnen mxolod sakuTari surviliTa da sazogadoebrivi instinqtis karnaxiT. saeklesio kaTedra samegrelos farglebSi arasodes ar xmarobda sxva enas, garda qarTulisa. iseTi periodebic ki iyo, rodesac samegrelos Wyondidis samitropolito kaTedras pirveli adgili eWira qarTul mWermetyvelebaSi da Tavisi wridan gamohyofda xolme mTel saqarTveloSi saxelganTqmul mqadagebelT. megrelTa cnobierebaSi qristianoba ise mWidrod Seezarda qarTul enas, rom erTmaneTisagan maTi daSorebis araviTari SesaZlebloba arc yofila da arc aris.”(iakob gogebaSvili, rCeuli Txzulebani, tomi II, Tb., 1990 w.). axla isev baton givi eliavas naSroms davubrundeT: „sujuna _ abaSis aRmosavleTispira metad saintereso istoriuli warsulis sofelia. igi vrcel Walazea gaSlili. es sofeli odesRac erT-erTi mniSvnelovani centri unda yofiliyo „fazis kotais” samdinaro da saxmeleTo gzaze. gvian, albaT, Wilaiebis erT _ erTi mniSvnelovani sofelic iyo. Semdeg, gvian SuasaukuneebSi, WyondidelTa sazamTro rezidenciac ki gamxdara. kapitalizmis SemoWrasTan dakavSirebiT, sujuna Crdilo an Sida samegrelos soflebTan vaWrobis mniSvnelovani kera xdeba. vaWrebs aqamde arxiT amohqondaT saqoneli foTidan. aq iyo bazebi da saqonlis gamanawilebeli kantorebi. aqedanve igzavneboda Sida raionebSi saqoneli gasayidad. sujunis gza toponimikaSi `jveSi

istoria

Page 37: ivlisi samegrelo.indd

35“სამეგრელო” № 7

istoriaSarad” _ Zvel gzadaa moniSnuli _ ̀ martviliSi Saras” saxel wodebiT. igi gaivlis abaSas, samiqaos, onoRias, najaxaos, lexaindraos, nagvazaos da martvilSi Cadis. es gza yvelgan aRiniSneba Zveli gzis saxeliT. igi uZvelesi droidan momdinare magistralia, romelsac sujunaSi, anda adre SuaqalaqSi ukiduresi punqti hqonda. aRmosavleT saqarTvelos rionispireTis nawils kveTda sami savaWro da samxedro-strategiuli mniSvnelobis gza, romlis jvaredinze idga savaWro qalaqebi: kodori, Suaqalaqi, sujuna, isula. kolxeTis am gulis erT-erTi yvelaze cnobili religiuri centri Wyondidi iyo, romliskenac miemarTeba `jveSi Sara”(g.eliava „abaSisa da texuris xeobebis istoriuli RirSesaniSnaobani“, Tb., 1971 w.). sujuna gansaku TrebiT dawinaurda daviT dadianis mmar Tvelobis (1840-1853) wlebSi. is iyo evropulad aRzrdili da ganaTlebuli mTavari. daviTma kargad icoda, rom samegrelos faqtiurad rusis moxeleebi ganagebdnen. isic kargad moexseneboda, rom

samegrelos samTavro male gauqmdeboda da moxdeboda ruseTTan SeerTeba. amis gamo misi politikuri moRvaweoba da reformebi mimarTuli iyo piradi qonebis SeZenaze, rom samTavros gauqmebis Semdeg darCeniliyo did memamuled. evropisa da ruseTis mibaZviT, daviTma samegreloSi daiwyo axali reformebis gatareba. daviT dadianis Tanamedrove, saqarTvelos meistorie mari brosse, romelic estumra mTavars 1848 wels, ai, ragvarad aRgviwers samegrelos mTavars da mis saqmeebs: `vinc icnobs daviT dadians, yvelam icis, rom srulebiT ara sWiria mas kacma aqos. es Tavadi SesaniSnavia Tavisi WkuiT, SesaniSnavi Tavisi aRzrdiT, romelic man s. peterburgSi miiRo; ucxovria evropaSi da iq cxovrebis dros gaecno axals azrebs da icis ra aklia mis xalxs, mis qveyanas da yovel Ronesa xmarobs gaaumjobesos mdgomareoba rogorc erTisa, ise meorisa...”(i. meunargia, „samegrelo daviT dadianis dros“, Tb., 1939 w.).

gagrZeleba Semdeg nomerSi

qarTveli kadeti, sandro gulua aSS-is prezidentma barak obamam daajildova. sandro guluam aSS-is sahaero Zalebis akademia daamTavra. akademiis 812 kursdamTavrebulis gamosaSvebi ceremonia kolorados StatSi, qalaq kolorado sfringsis sahaero Zalebis stadionze gaimarTa.

Tavdacvis saministros ifnromaciiT, aSS-is prezidentma barak obamam axalgazrda samxedro mfrinavebs diplomebi gadasca da warmatebuli kariera usurva. sityviT mimarTvisas barak obamam axalgazrdebs Svidwliani prezidentobis ganmavlobaSi miRebuli gamocdileba gauziara da aRniSna: „rodesac investicias vdebT ganaTlebasa da SesaZleblobebis ganviTarebaSi msoflios masStabiT, konfliqtebi da samxedro intervencia sul ufro naklebad saWiro xdeba“.

Tavdacvis saministros cnobiT, dajil-doebis ceremonials saqarTvelos samxedro ataSe aSS-Si, polkovniki vefxvia CalabaSvili

daeswro.rigiTi sandro gulua daviT aRmaSeneblis saxelobis saqarTvelos erovnul Tavdacvis akademiaSi 2012 wels Cairicxa. Sesabamisi konkursis gavlis Semdeg, imave wels, aSS-is sahaero Zalebis samxedro akademiaSi gaagrZela swavla. sandro gulua saqarTve-loSi 18 ivniss dabrunda da saqarTvelos SeiaraRebul ZalebSi profesiuli movaleobis Sesrulebas Seudga.

qarTveli kadeti

sandro gulua

Page 38: ivlisi samegrelo.indd

36 “სამეგრელო” № 7

zu

gdidi

sruliad saqarTvelos amcnobs

regionis xma

zugdidis municipalitetis gamgebelma ediSer Toloraiam, darCelisa da kokis administraciul erTeulebSi gzebis sarea-bilitacio samuSaoebi daaTvaliera. munici-palitetis teritoriaze saavtomobilo gzebze intensiurad betonis safaris dageba mimdinareobs. zugdidis municipalitetis gamgeblis ediSer Toloraias ganmartebiT, „asfaltis safari masiurad betonis safariT SevcvaleT, es aris ufro mdgradi da 100 welze gaTvlili proeqti.“

darCelis administraciul erTeulSi dar-Celis centridan telmanis centramde 2300

metrze gzis reabilitaciamimdinareobs.saavtomobilo gza wlebis ganmavlobaSi

amor tizirebuli iyo da gadaadgileba ava riul viTarebas qmnida. sareabilitacio gzis sigrZe 2300 grZiv metrs Seadgens, sigane 5 metrs. betonis safari, romliTac gza daifareba 18 milimetria. proeqtis Rirebuleba 600 000 lars Seadgens.

wlebis manZilze amortizirebuli da sag zao infrastruqtura moSlili iyo koki-orsantiis saavtomobilo gzaze. gzaze intensiuri moZ-raoba safrTxes warmoadgenda da avariul viTarebas uqmnida mosargebleebs.

koki orsantiis damakavSirebeli sarea-bili tacio gzis sigrZe Seadgens 5000 grZiv metrs, sigane 5 metrs. gzis safaris dagebis paralelurad mimdinareobs saniaRvre arxebisa da mosaxleobis WiSkrebis bilikebis mobetoneba, trotuarebis mowesrigeba. gzis sareabilitacio samuSaoebisTvis moxmarebuli Tanxa 800 000 aTas lars Seadgens.

proeqtebi regionaluri ganviTarebis fon-di dan dafinansda. proeqtebis mimdinareoba or Tves moicavs da axal gzebze mgzavrebi uax-loes dReebSi gaivlian.

zugdidis municipalitetis gamgeobaSi gamgeblis warmomadgenlebs administraciul erTeulebSi da samxareo administraciis warmomadgenlebs saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis koncefcia-programa ,,wyali-erovnuli simdidre“, koncefciis avtorma profesorebma paata goirgaZem da nodar CxaiZem warudgines.

koncefcia saqarTvelos mosaxleobis ekonomikuri siduxWiridan gamoyvanas da

saqarTveloSi arsebuli miwisqveSa sasmeli wylebis Camosxmis industriis Seqmnas gulisxmobs. Camosxma-dafasoebis industriis Seqmna arsebuli wylis maragebis 0,75 % gamoyenebas iTvaliswinebs. es raodenoba ki saSualebas iZleva saqarTvelom yovelwliurad 50 miliardi litri dafasoebuli sasmeli wyali awarmoos.programis realizacia qveyanas yovelwliurad 12 mlrd.aSS dolaris eqvivalents larebSi Semosavals moutans.

Page 39: ivlisi samegrelo.indd

37“სამეგრელო” № 7

zugdidis municipalitetis gamgeobis gansakuTrebuli niWis mqone axalgazrdebisa da bavSvTa finansuri xelSewyobis uzrunvelyofis komisia, dRes sxdomaze Seikriba da sami axalgazrda, darCelis administraciul erTeulSi mcxovrebi irakli jiqia, Waqvinjis administraciul erTeulSi mcxovrebi Tabuka jiqia da ruxis administraciul erTeulSi mcxovrebi eduard cikolia daafinansa. axalgazrdebis jgufma saqarTvelos masStabiT gamarTul konkursSi, wylis dacvasTan dakavSirebiT, inovaciuri, kreatiuli SemoqmedebiTad datvirTuli aqtivobebis ganxorcielebiT 16 gunds Soris gaimarjva da berlinis erTkvirian sazafxulo skolaSi swavlis ufleba moipova. jgufis wevrebs, gansakuTrebuli niWis

mqone axalgazrdebisa da bavSvTa finansuri xelSewyobis uzrunvelyofis programis farglebSi transporrtirebis xarjebi daufinansdaT.

regionis xma

zugdidis municipalitetis gamgebelma ediSer Toloraiam, devnilTa da gansaxlebis ministrma sozar subarma, ministris moadgilem mamuka cotniaSvilma giga oTxozorias xsovnas pativi miages da saflavi moinaxules. dRes giga oTxozorias gardacvalebidan meormoce dRe Sesrulda. xurCis pirobiT sazRvarTan giga oTxozoria afxazma mebaJeb veragulad mokla. ministris sozar subaris gancxadebiT „giga oTxozoria okupaciis msxverplia.Cven movale varT gverdiT davudgeT gigas ojaxs da gavaZlieroT. Cven yvela pirobas SevuqmniT gigas Svilebs rom, Rirseulad aRizardon da yvela piroba qondeT Rirseulad cxovrebis.“

aSendeba 200-mde wylis Camosxma-dafasoebis qarxana(minimum erTi qarxana raionSi),pirvel etapze Seiqmneba 120-140 aTasi samuSao adgili, Seiqmneba ganviTarebuli satransporto infrastruqtura, aSendeba axali portebi da terminalebi, mravali milioni lari gamoiyofa tyeebis gaSeneba-reabilitaciisTvis, miRebuli Semosavlebis reinvestirebiT me-10 wels saqarTveloSi maRali anazraurebiT dasaqmdeba 450 aTasamde adamiani.

koncefcia-programis avtori profesorebi: paata giorgaZe, zaur cixelaSvili da nodar CxeiZe, sxva 50-mde mecnierTan erTad , TiToeul regionSi ganixilaven proeqts da gaacnoben sazogadoeba. saqarTvelo ar aris Raribi qveyana da did simdidres flobs wylis resursebis saxiT, am resursebis

keTilgonivrulad gamoyeneba ki qveyanas did Semosavals da ekonomikur ganviTarebas moutans.

Page 40: ivlisi samegrelo.indd

38 “სამეგრელო” № 7

qalaq zugdidis meria

xalxis samsaxurSi

qalaqis xma

qalaq zugdidis meriam, arsebobis ori wlis manZilze araerTi mniSvnelovani socialuri, infrastruqturuli, sareabilitacio, kulturuli, ekonomikuri proeqtis ganxorcieleba SeZlo. 2014 wlidan dRemde qalaq zugdidSi gadaixura 26 mravalbiniani sacxovrebeli korpusi da 15 kerZo saxli, 107 quCaze moewyo gare ganaTeba, 40 quCaze reabilitacia Cautarda saniaRvre arxebs, 6 quCaze asfalto-betonisa da rkina-betonis safari moewyo, ganxorcielda 52 Sida gzis remonti. sruli reabilitacia 3 -s, xolo nawilobrivi 2 sabavSvo baRs Cautarda. reabilitacia Cautarda moswavle-axalgazrdobis sasaxles, aRdga botanikuri baRis wyalmomaragebis sistema, qalaqis centralur bulvarSi mdebare Sadrevans sruli reabiliracia Cautarda, srulad keTilmoewyo stalinis quCaze mdebare mravalbiniani sacxovrebeli korpusis Sida ezo, reabilitacia Cautarda rusTavelis quCaze mdebare miwisqveSa gadasasvlels. ganxorcielda trotuarebis reabilitacia.

es mciredi CamonaTvalia im proeqtebisa, romelTa ganxorcielebac SevZeliT. TviTmmarTveloba xalxis mmarTvelobaa! Cven, mimdinare welsac, Tqveni aqtiuri CarTulobiT vgegmavT Cveni qalaqisa da qveynis aRmSeneblobasa da ganviTarebas!

irakli gogoxia qalaq zugdidis municipalitetis meri

N# samuSaos dasaxeleba dasrulebis savaraudo TariRi

proeqtis Rirebuleba

SeniSvna

1 qalaq zugdidSi janaSias q. #15-Si centraluri safexburTo stadionis mSeneblobis pirveli etapi

30.09.2017 9 747 000,00 mimdinare

2 qalaq zugdidSi janaSias q. N2-Si mdebare N12 sabavSvo baRis reabilitacia

23.08.2016 248 088,00 mimdinare

3 qalaq zugdidSi dekabristebis quCisa da bagrationis quCidan yurwuas quCamde Ria saniaRvre arxis, wulukiZis quCidan vaJa-fSavelas quCamde (vaJia) Ria saniaRvre arxis da krilovis da barnovis quCebis Ria da daxuruli saniaRvre arxebis mowyoba-reabilitacia

03.08.2016 239 000,00 mimdinare

4 q. zugdidSi mesxias quCis Ria saniaRvre arxis mowyoba-reabilitacia

26.08.2016 220 000,00 mimdinare

Page 41: ivlisi samegrelo.indd

39“სამეგრელო” № 7

qalaqis xma5 qalaq zugdidSi Rele kuCxobonis (Sartavas

quCidan rusTavelis quCamde) napirsamagri sayrdeni kedlebis mowyoba-reabilitacia

29.07.2016 200 000,00 mimdinare

6 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze 57 quCis gare ganaTeba

11.08.2016 645 450,00 mimdinare

7 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze trotuarebis reabilitacia

30.08.2016 565 256,00 mimdinare

8 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze mravalbiniani sacxovrebeli korpusebis ezoebisa da mimdebare teritoriis reabilitacia-keTilmowyoba

30.08.2016 1 000 000,00 mimdina-reobs tenderi

9 SoTa xubulavas quCis gare ganaTeba 20.05.2016 108 000,20 dasrule-buli

10 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze SuqniSnis mowyoba

25.08.2016 47 000,00 mimdina-reobs tenderi

11 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze budapeStis quCaze gzis rkina-betonis monoliTuri safaris da satelevizio anZis teritoriaze, rusTavelis quCis bolos rkina-betonis monoliTuri gzis safarisa da sayrdeni kedlis mowyoba

20.08.2016 77 000,00 mimdina-reobs tenderi

12 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze kartoziasa da sergias quCaze axali xelovnursafariani mini sportuli moednebis da TeTri giorgis quCaze axali asfaltis safariani moednis mSenebloba

30.08.2016 173 746,00 mimdina-reobs tenderi

13 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze baramias quCaze, Ciqovanis quCaze, faifuris dasaxlebaSi, rusTavelis quCis CixSi, gamsaxurdias gamz. N28-Si da lazis quCaze arsebuli mini sportuli moednebis reabilitacia

30.08.2016 142 737,00 mimdina-reobs tenderi

14 qalaq zugdidis municipalitetSi yufunias, qorTuas da yazbegis quCebze saniaRvre arxebis mowyoba-reabilitacia

30.08.2016 250 000,00 mimdina-reobs tenderi

15 qalaq zugdidis municipalitetSi giorgi brwyinvales quCaze, md. sinwaze 12 metriani liTonis saavtomobilo xidis mSenebloba

20.08.2016 39 734,00 mimdina-reobs tenderi

16 qalaq zugdidis municipalitetis teritoriaze 31 avto-samanqane gzis asfalto-betonis safaris ormuli SekeTebis da 21 avto samanqane gzis xreSovani safaris sareabilitacio samuSaoebi

30.08.2016 200 000,00 mimdina-reobs tenderi

Page 42: ivlisi samegrelo.indd

40 “სამეგრელო” № 7

qalaq zugdidis municipalitetis meriis kulturis, ganaTlebis, sportis, ZeglTa dacvisa da axalgazrdul saqmeTa samsaxuris ganaTlebis ganyofilebis iniciativiT, tao-klarjeTSi Catarda konferencia Temaze „qarTlad friadi qveyanai aRericxebis“, romelSic monawileoba miiRo qalaq zugdidis municipalitetis sajaro skolebis ocdaxuTma moswavlem da Tormetma maswavlebelma.

proeqtSi monawile moswavleebma da maswa-vle blebma, meriis Sesabamisi samsa xurebis warmomadgenlebTan erTad, artanuji, xan ZTa, parxali da oTxTa monasteri moinaxules.

aRniSnuli proeqtiT moswavleebs saSua-leba mieca didi winapris, giorgi merCules cxovreba da moRvaweoba kidev erTxel gaeazrebinaT da daeTvalierebinaT gamoCe-nili winapris mier agebuli eklesia-monastrebi.

konferencia tao-klarjeTSi

qalaqis xma

Page 43: ivlisi samegrelo.indd
Page 44: ivlisi samegrelo.indd