KAPITULLI DYTE

MENAXHIMI I KAPITALIT NJERZOR

PROF. DR .AHMET CENI

MENAXHIMI I KAPITALIT NJERZOR

1.KUPTIMI I KAPITALIT NJERZOR

2.STATUSET E DIFERENCUARA DHE

KURSIMI I KAPITALIT NJERZOR

3.ECURIA E EFEKTIVIT

PERKUFIZIMI I M.K.NJ

MKNJ ka te beje me marrjen , analizimin dhe raportimin e te dhenave qe informojne mbi madhesine e vleres se shtuar te vendimeve te menaxhimit te njerzve, menaxhimit strategjik, te investimeve dhe atij operacional

Karakteristike percaktuesae e MKNJ eshte perdorimi i matesave;

Metodat e matjes i konsiderojne njerzit si asete;

Aftesite konkurruese arrihen nepemjet investimeve ne keto asete

2.1.1. KONCEPTI I KAPITALIT NJERZOR

Kapitali njerzor :Njohurite, aftesit,kapacitetet e njerzve ne organizate;

1.“..aftesite njerzore,te lindura ose te fituara qofshin. Atributet…që janë te vleftëshme dhe mund të shtohen nga investimet e duhura në kapitalin njerzor.”

2.Kapitali njerzor perfaqeson faktorin njeri në organizatë, kombinimin e inteligjences,aftesive dhe ekspertizes që i jep organizatës karakterin e saj dallues. Elementët njerzor të organizates janë ato që jan të aftë të mësojnë , të ndryshojnë , të rinovohen dhe të sigurojnë nxitjen krijuese e cila, në se motivohet në mënyrën e duhur, mund të sigurojë mbijetesen afatgjatë të organizatës” (Bontis (1999)

Kapitali njerzor siguron lidhjen midis praktikave te BNJ dhe ecurise se biznesit;

Duke u bazuar tek keto vlera duhet te perqendrohemi tek menyrat e terheqjes, ruajtjes, zhvillimit dhe mbajtjes se kapitalit njerzor ….. (Davenport 1999)

Njerzit zoterojne aftesi te lindura, sjellje dhe energji personale (kapitali Njerzor) që e mbartin individet;

Ata zgjedhin se ku dhe si e vene ne dispozicion të punëdhënsve;

Puna eshte shkëmbim i dy anëshëm vlerash; Zgjedhjet që bëjnë mbartësit manifestohet në kryerjen e rolit të tyre, ne sjelljet diskrete

2.1.2.PERBERSIT E KAPITALIT NJERZOR

A) Kapitali intelektual; Teresi e rezervave dhe flukseve të dijes qe nje organizate ka ne dispozicion.

Keto jane burime te pa prekeshme

Burimet e prekshme plus burimet e pa prekeshme perbejne vleren e organizates;

Bontis (1998) thekson se burimet e pa prekshme kontribuojne me shum ne proceset e gjenerimit te vleres se firmes.

B)KAPITALI SOCIAL

Teresia e njohurive që krijohen nga sistemi i rrjeteve të marrëdhënieve të realizuara brenda dhe jashtë organizates.

Putnam (1996) thekson se kap.soc. perbehet nga : rrjetet, normat, dhe besimi ;

Menyra e rritjes se kapit social (Bashkeveprimi)

c)Kapitali Organizativ

Tërësia e njohurive të institucionalizuara që zoteron nje organizate dhe që ruhet në bazat e të dhënave, manualet, etj (Youndt,2000)

2.1.3.RENDESIA E TEORISE SE KAPITALIT

NJERZOR

Shpjegon mënyren e kontributit te njerzve ne organizatë;

(Barney 1991) Përparesia konkurruese arrihet kur firma ka rezerva te pa imitueshme nga te tjerët ne burime njerzore..

(Boxall 1996) ben dallim midis “avantazhit të kapitalit njerzor” dhe “avantazhit të procesit njerzor”

Procesi njerzor ka te beje me “menyren e përdorimit të kapitalit njerzor”

Superioriteti i nje firme , i nje vendi mund te konceptohet si produkt i kapiatalit të saj njerzor dhe përparësisë së përfshirjes së njeriut në proces.

Menaxhimi njerzve sipas konceptit të kapitalit njerzor

kerkon:

Cilët janë nxitësit kryesor të përformances dhe që krijojnë vlera?

Çfarë aftësishë ka organizata ?

Çfarë aftësish i nevoiten organizatës tani dhe në të ardhmen ?

Si do të tërhiqen ,zhvillohen dhe ruhen keto aftësi?

Si mund të zhvillohet kultura e të mësuarit me qëllim që të plotësohen nevojat e individit dhë të organizatës?

Bërja e mundur që njohuritë e fshehta dhe të dukëshme të krijuara në organizatë të kapen, identifikohen, rregjistrohen dhe të përdoren në mënyrë efektive?

Teoria e kapitalit njerzor ndihmon:

-në përcaktimin e ndikimit që kan njerzit në ecurine e biznesit

- për të treguar se praktikat e BNJ prodhojnë vlerë, që matet me rezultate te arritura (madhesia e kethimit të investimit, rendimenti,ulja e kostos etj)

- ofroje udhezime për MBNJ në të ardhmen;

- siguron të dhena për hartimin e strategjive, politikave dhe praktikave tëMBNJ-ve

2.1.4.MATJA E KAPITALIT NJERZOR

(i)Kuptimi: IDS (2004) si “gjetje e marrëdhenieve, lidhjeve dhe shkaqeve të ndërveprimit, mes grupeve të ndryshme te BNJ, nëpërmjet përdorimit të të dhënave dhe teknikave statistikore”

(ii)Qëllimi; Vlerësimi i ndikimit të praktikave të të menaxhimit të BNJ dhe kontributit të dhënë nga njerëzit për përformancen organizative.

(iii)Nevoja për matjen e kapitalit njerzor

a)Kerkohet identifikimi i nxitesve tek njerzit dhe

menaxheret dhe modelimi i efektit të nxitesve ne

rezultatin e kompanise..

b) nevoja për të mbledhur dhe analizuar te dhëna të

tilla të besueshme si:

-vlera e shtuar për çdo punonjës;

-Produktiviteti; - vlerësimi i sjelljes; - niveli i

konfrontimeve dhe mungesave; frekuenca dhe

shkalla e rrezikut te aksidentëve ne pune

(iv) Interesi për matjen

1. Kapitali njerzor është pasuri kryesore e kompanise

2.Njerzit shtojnë vleren e shtuar (matja e eficiences, efektivitteit politkave, praktikave )

3.Të konceptojë masa për të gjetur, mbajtur, zhvilluar dhe perdorur KNJ

4. Për të vleresuar progresin e bere lidhur me vleresimin e efektivitetit te praktikave të BNJ

5. Nuk ka menaxhim pa matje rezultati

(v) Kritika

Matjet duhet te jene te qarta

Shpesh ju rritet vlera dhe rendohen investitoret

Matjet duhet te lidhen me ecurine e biznesit

2.1.5. METODAT E MATJES SE K.NJ

Ekzistojne metoda dhe tregues te ndryshëm

1. Indeksi i kapitalit njerzor

-Mat lidhjen midis praktikave te BNJ dhe vlerës së tregut të tyre;

- Watston Wyatt (2002),identifikoj kater praktika te BNJ që mund të çojnë në krijimin dhe rritjen e vlerës së shtuar:

- Ato jane: -Shpërblimet totale; -përgjegjësia kolegjiale; -rekrutimi i fuqis puntore fleksibël; -integriteti i komunikimit;

2. Modeli organizativ i performances ;

- Bazohet në elementët e mëposhtëm:

- njerëzit; -proceset e punës; - strukturen e

menaxhimit; -informacionin dhe njohurite;

marrjen e vendimeve dhe shpërblimet;

Kerkohet bashkerendimi midis tyre;

Mjeti statistikor eshte “Analiza e tregut te

brendeshem te punes”

Kerkohet te identifikohet distanca midis asaj çka

kerkohet nga fuqia puntore për të mbështetur

objektivat e biznesit dhe asaj që është duke u

bërë;

3. Vrojtimi i kapitalit njerzor n

KNJ = (Ki x Vi) i=1

Ki = Kosto e punësimit

Vi = vlera individuale

Aseti (vlera) individuale matet si mestare e ponderuar e

aftesive, potencialit, performances personale me vlerat e

organizates ;

Ka rendesi konkluzioni se kapitali njerzor është i

mjaftueshëm , në rritje apo në renie

4.Te dhenat e matjes

Te dhenat kryesore te MKNJ të përdorura për matje jane :

A.Te dhenat kryesore mbi fuqin puntore : te dhena demografike (Nr i punonjësve sipas kategorive, gjinise,races,moshes, pa aftesise, organizimit të punës, mungesave, semundjeve, qarkullimeve dhe pagesave;

B. Zhvillimi i njerëzve dhe të dhënat e performances;

Programet e mesimit; menaxhimi I performances/vleresimet e mundeshme, aftësitë dhe kualifikimet.

C) Te dhena perceptuese; informacionet e

grumbulluara nga anketat lidhur me: qendrimet,

opinionet e punonjesve, grupet ne fokus;

intervista ne momentin e largimit etj.

D) Te dhenat e performances; përbëhen nga: të

dhenat financiare, operative dhe të

konsumatorve;

2.2.DIFERENCIMI I STATUSVE TE PUNONJESVE

Kuptimi i statusit

Pse aplikohet

Kushtet e reja te sotme ne prodhim dhe sherbim

Format e punësimit janë :

2.2.1. Kontratë me zgjatje te pacaktuar

Nuk ka afat

Sherben per punonjesit berthame

Zgjidhet per shkaqe te aresyeshme

Ne rast kundershtimi vendos gjykata

2.2.2.Kontrata me zgjatje te caktuar

Ka afat te caktuar

Ka raste kur lidhet per afat jo preciz (kur

zevendeson nje puntor te munguar…)

Lidhet per pune me karakter sezonal;

Per pune qe nuk rekomandohet te perdoret

kontrata me zgjatje te pa caktuar;

Kur nuk ka afat preciz lidhet per afat minimal;

Kur puna vazhdon edhe pas afatit, atehere

kontrata behet kontrate me zgjatje te pacaktuar;

Avantazhet:

Mundesi per te pershtatur efektivat me pune te ndryshme;

Ruan sigurine e vazhdimit te punes;

Perdret nga sindikatat per te zgjatur periudhen e proves

2.2.3.Kontrata me kohe te pjeseshme

Punëmarrësi punon disa orë gjatë javës;

Punon sa 1/5 e zgjatjes ligjore

Duhet te parashikohet ndarja e zgjatjes se punës brenda diteve të javës ose të javëve të muajit;

Kufitjte brenda te cileve mund te kryhen oret suplementare

Avantazhet:

Perballimi i mbingarkesave

Rrit shkallen e aktivittit te makinave;

Redukton aktivitetin pa bere pushime nga puna;

I pergjigjet nje kategorie te caktuar punonjësish

2.2.4. Puna e perkoheshme

Kryhet ne periudha te çrregullta

Afatet me zgjatje te ndryshme

Eshte kontrate me zgjatje te pacaktuar

Ndryshon nga kontrata me kohë të pjesëshme se periudhat e punes dhe të pushimit fiksohen në kuadrin e vitit.

Shpërblimi behet në vartësi të oreve mujore

Puntorët kanë të njëjta të drejta si puntorët me kohë të plotë

-Avantazhet:

Mjet fkesibiliteti

Krijon personel disponibël që njeh punën

I pergjigjet deshirave të një kategorie të caktuar të punonjësve;

2.2.5. Puna në shtëpi

Konsidrohet pune ne shtei personi qe ekzekuton vetëm,ose me ndihmen e dikujt tjeter një punë që I është besuar nga një ndërmarrje industriale, sherbimesh etj.

Kryhet kryesisht nga gratë

Perfiton nga legjislacioni social me nje fare rezerve

Avantazhet e punes ne shtepi:

I pergjigjet kerksave te grupeve te gjera te popullsise (Gra me femije, te moshuar , studente etj)

Konsiderohet pune me kohe te pjeseshme

Ndihmon perballimin e kulmeve te aktivitetit;

Kursen investime ne lokale;

Produktivitet me I larte se ajo ne nderrmarrje

Ndërmarrja mund te mos aplikoje rregullat strikt te shperblimit;

Te meta :

Shperblim I dobet;

Për të njëjtën punë mund te mos kete të njëjtën pagë me ato të ndërrmarrjes

2.2.6. Stazhierët

Forme punesimi nje deri 6 muaj

Karakteristike per studentet, nxenesit dhe te tjere qe desherojne te mesojne;

Fazat e punesimit:

a. Percaktimi I nevojave ne stazhierë;

b. Rekrutimi I satzhierëve;

c. Kryerja e stazhit ;

d. Periudha pas stazhit

e. Avantazhi :

Ndermarrja ka humbje ne afat shkurter

Stazhieri ka kosto te ulet

Raporti shpezime/ avantazhe është pozitiv

2.2.7. Punë e ndërmjetëme

Koncepti : Sipermarres qe I vihet në dispozicion provizor të një ndërrmarje që përdor puntorë ;

Ndërrmarrja perdoruese përdor puntor për të kryer nje “mision”

Nuk mund te kete objekt kompletimin e vendit të punës;

Duhet fiksuar me saktesi afati ;

Ka raste kur nuk fiksohet me saktesi ( kur zevendesohen puntoret, pune me karakter sezonal etj)

Nuk fiksohet me saktesi afati, ne raste se:

kontratat ka zgjatje minimale dhe mungesa ose perfundimi I punes quhet fundi I kontartes;

Kontrata e misionit përmban :

Lidhe puntorin me ndermarrjen e punes se

perkoheshme;

Kontrata e venies ne dispozicion lidh ndërrmarjen

e punës përkoheshme me ndërrmarjen

perdoruese;

Kontrate venies ne Kontrat e misionit

dispozicion NDPP –NDP Puntorin - NDPP

Shpërblimi është I barabartë me atë që do merrte pas periudhës së provës ;

Perfiton shperblim te veçantë për të kompensuar pasigurine e punës. Merr shperblim kompensues për lejen ;

Në rast semundje ose aksident , ai merr nje shperblim suplementarë per sig Sociale;

Avantazhet:

Te rinjte qe kerkojne te punojne me pak;

Personat e moshuar dhe te kualifikuar;

Te rinjte qe duan te futen ne jeten profesionale;

Te papunet;

Ndermarjet rregullojne me mire efektivat e tyre…

Puntori I perkoheshem kushton me lire;

2.2.8. Nentrajtesa

Kuptimi I nenetrajtesave

Nevoja e perdorimit

Llojet:

a) Nentrajtesa e brendeshme

Jane shërbime te dores se dyte (pastrimi, gjelberimi, trajtimi, mirembajtja roje etj)

E drejta tregetare zevendeson të drejtën e punës; Ka karakter te qendrusheme dhe struktural

Ka avantazh:

krijimin e nje fuqie puntore shum fleksibël

Krijon në ndërrmarje një kategori te personelit specifik

Pagat jane me te ulta;

B)Nëntrajtesa e jashtëme

Transefrimi juridik dhe fizik I punës ;

Te dy ndrmarrjet bazohen në të njëjtën

mërrëveshje kolektive

Avantazhet:

1. Synon krijimin e rentabilitetit aktivitet per

aktivitet, sherbim per sherbim;

2.Optimizon shpenzimet e personelit;

3.Zhvillon fleksibilitetin e prodhimit

2.3. EVOLUCIONI EFEKTIVIT

2.3.1. ÇVENDOSJET

a. Hyrjet (ne forma dhe kontrata te ndryshme)

1. Proces normal rekrutimi dhe seleksionimi

2. Periudha e proves qe parashikohet ne, marreveshje dhe përdoruesit;

3. Punësimi me prioritet (invalidet, e punës , të luftës, handikapatët, pakicat e asimiluara, etj)

4. Rimarrja në punë e puntorëve të larguar për arsye ekonomike;

5. Ka puntorë që kan kushte kufizuese në punësim (Puntorët e huaj, etj )

6. Te rinjtë (kane kushte specifike te punësimit)

7. Fëmijët nuk mund të punësohen para se kenë kryer detyrimet shkollore.

b) Largimet

Shkaqet janë të shumta:

1.Dorëheqjet ( largim me deshirën e puntorit) kerkohet respektimi I procedurave;

2. Largimet për shkaqe ekonomike ;

3. Marrëveshja e diskutuar (U ofron punonjësve përfitime, në rast deshtimi u ofrohet formim)

4.Plani social (Ulë numrin e të larguarve, riklasifikon personelin ekzistues, plane riformimi etj)

5. Largim për shkaqe të tjera (Arësye jo ekonomike), procedurat jane të ndryshme sipas numrit dhe vendeve të ndryshme

6. Fundi I kontratës me zgjatje të caktuar…

7. Largime gjatë periduhës së provës ; Ndarja pa paraljmërim)

8. Lëvizja nga një institucion në një tjetër,

Është modifikim e kontratës së punës.

Kjo parashikohet në marrëveshjen kolekive.

9.Largimet vullnetare në pension;

10. Vdekja e puntorit

c) Deklarata e punësimit

Marrjen e autorizimit nga zyrat e punës

Përmban datën dhe orën e fillimit të punës,

Sherben per te ulur punën klandestine

2.3.2. TREGUESIT E ECURISË SË EFEKTIVIT

Ndjekja e ecurisë është nevojë

A) Ecuria e nivelit të të punësuarve;

Kjo reflekton ndryshimet sasiore dhe cilësore të kapitalit njerzor;

Treguesit janë:

1.Natyra e kontratës së punës :

(Të punësuar më 31.12. I vitit N+1) : (Të puënsuar më 31.12.i vitit N)

2. Indeksi I ndryshimit te efektivit mesatar

(Të puënës, mes. Në vitin N+1) : (Të punës. Mes në

vitin N)

Ketu nuk përfshihen puntorët e jashtëm dhe nuk behet

dallimi midis llojeve te kontratove. Për të eliminuar

këtë përdoret treguesi:

3. Indeksi I ecurise së të punësuarve të ofertuar;

(Efektivi mestarë + puntorë të jashtëm në vitin N+1) :

(Efektivi mesatarë + puntorë të jashtëm në vitin N);

4. Indeksi I efektivit me kontrate me zgjatje të pa

caktuar : (Efektiv me zgjatje të pa caktuar në vitin

N+1) : (Efektiv me zgjatje të pa caktuar në vitin N)

5. Përqindja e largimeve:

- (Largime gjatë peridhës së provës ) : (rekruimet)

- (Dorëheqjet) : ( Efektiv mesatarë)

- (Pushimet nga puna për shkaqe jo ekonomike ) : (Efektivi mesatarë)

- 6. Indeksi I pasigurisë ekonomike : (largimet nga puna për shkaqe jo ekonomike në vitin N+1): (Efektivin më 31.12. në vitin N)

- 7. Indeksi I mbijetesës së efektivit : (Efektiv I përherëshëm në vitin N+1) : (Efektiv total më 31.12.në vitin N);

- 8. Ind. I mbijeteses se personelit të rekrutuar: (Puntorë me kontratë me zgjatje të pa caktuar më pak se një vit) : Të punësuar më kontratë me zgjatje të pa caktuar)

9. Indeksi I qarkullimit të personelit

(Hyrje +Dalje ) : (Efektiv fillestarë x 2 x 100)

b) Çvendosja e brendeshme e efektivit;

Ky aspekt ka të beje me dy drejtime:

a) çvendosja gjeografike dhe

b) çvendosja hierarkike

Përshtatja e BNJ synon në këto drejtime:

(i)Kërkimin përshtatjen e BNJ dhe ruajtjen e nivelit të puënsimit

(ii) Zhvillimin e çvendosjeve sa profesionale aq dhe gjeografike;

(iii) kërkimin e një përshtatje më të mirë kërkesave të organizatës dhe atyre të personelit

C) Ecuria e strukturës së të punësuarve:

Karakteristikat e struktures sipas kualifikimit,

niveleve drejuese etj;

P.Sh. ecuria e kuadrove :

[(Kuadro +mjeshter në vitin N+1 ): (Efektiv total në

vitin N+1)] ; [(Kuadro + mjeshtër në vitin N) :

(Efektiv total në vitin N)]

E njëta logjike edhe për kategoritë e tjera

d) Rubrikat e analizës së kapitalit social

Dinamika e kapitalit social ndiqet nëpërmjet treguesve të ndryshëm;

Kërkohet të ndiqen rubrikat e mëposhtëme nëpërmjet bazës së të dhënave:

Efektivi

Puntorët e jashtëm

Marrjet në punë

Largimet nga puna;

Promovimet;

Papunesia

Të pa aftët;

Mungesat;

Në shum raste këto mbahen në bilancin social

FUND

PYETJE RRETH LEKSIONIT ???