kürdistan'da enfal katliamı

8/14/2019 Krdistan'da Enfal Katliam

1/47

Arif Qurban: Umreandan Topzawaya 1

Bu sylei Soran Krtesiyle yaynlanm olan ArifQurbannin Le Um-Ranewe Be Topzawa, Hewall

Yaynlar, Kerkk 2004 adl kitapndan RoanLezgn tarafndan Trkeye evrilmitir.

Umreandan Topzawaya

Arif Qurban

2 0 0 7 peyamaazadi


2/47


x Husn x Kake Hemey

Hezarkanye

Anfal Harektnn en scakdneminde Krdistanl dier onbinlerce kadn, ocuk, yal ve gengibi o da on iki kiiden oluan

ailesiyle birlikte kynden esir gibialkonuldu. Germyanl bu deerli dinve dnya adam, bu insanlk dostuahsiyet, bylesine alkonulduktansonra, daha nce iyilikte bulunduuevredeki birok tandk ve dostueitli yollardan zzet el-Durriyeulap x Husn x Kake HemeyHezarkannin serbest braklmas

ricasnda bulunur. zzet el-Durri de, ola ki hayat boyunca ilk kez cesaretedip Saddam Hseyinden bir talepte bulunarak x Husn(eyh Hseyin)inserbest braklmas gibi bir istekte bulunur. zzet el-Durriinin bu teklifizerine Saddam Hseyin Anfal Harektn yrten 1. Ordu Komutanlnax Husnin serbest braklmas emrini iletir. Saddam Hseyinden gelentelgraf 1. Ordu Komutanlna ulatnda Kelar, Kifr, Necul ve Germyann

bir ksm kylerinden toplanan Anfal kurbanlar, toplama kamp olarakdzenlenen Qoretya nakledilmilerdi. te Saddam Hseyinden gelen buemir zerine Ordu komutan bizzat Qoretya gider. Binlerce Anfal kurbanlararasndan x Husni kartr. Yaplan grmede ordu komutan xHusne Bakumandann emriyle serbest brakldn. Eini, oluk ocuunubrak ve ek git. Geridekileri dnme, kendin iin sevin der. Bununzerine x Husn Bu kadar insann akbeti ne olacak? Bunlar hacizlik mal

m?! diye cevap verir. Ve Ben bu ekilde serbest olmay istemiyorum! diye


3/47


ekler. Ordu komutan Seyid el-Reis (Reislerin reisi) emretmi, seni serbestbrakacaz der. Bu kez x Husn Saddam size emredebilir. Ama benkendime Germyan halkndan ayrlmamay emrediyorum!... der. Bylece xHusn serbest kalmay reddeder. Dier Anfal kurbanlar gibi o da on iki kiilikailesiyle Anfale urad.

***

Um-Rean: Ebdul Hesen Muhan Muradn doduu yer olan bu ky Irakn

Kut ili Hey ilesine bal ve ileye 10 km uzaklktadr.

Topzawa: Kerkkn 11 km batsnda Gney Krdistann byk birkydr. Anfal Harekt dneminde toplama kamp olarak kullanld. Anfalkurbanlar orada grup grup ayrtrlarak bilinmezliklere yollandlar!... Veyine Anfale urayan genlerimizin bir ksm ilk olarak orada kurunadizilerek alan ukurlara gmldkleri yerdir. Ve ite, Ebdul Hesen MuhanMuradn tanklyla alan ilk toplu mezar ukurunun da bulunduu yerdir.

***

Balarken

Daha nceki aratrmalarmz sonucunda Anfal Harekt kurbanlarnngenel akbeti hakknda az ok belli bilgilere ulatk; Anfale uramblgelerimizin, kentlerimizin durumu biraz aydnland. Her bir cildi Anfaln

bir yzn aydnlatacak olan drt ciltlik bir alma tasarlamtm. Organizebir ekilde Anfale urayanlarn ve yaknlarnn azndan derlediim bilgilerle ciltten oluan almam tamamladm. Drdncs Saddamn dnnsonrasna kald. Bu son almay da Anfal Harektnn perde arkasnda olupbitenlere ayrmalydm. Bundan dolay bizzat Anfal Harektnda grev almolanlarn, yani celltlarn azndan, ya da bu harekt hakknda bilgisi veyaparma olanlarn azndan baz bilgileri derlemek iin abalyordum

Bylece nme koyduum bylesi bir alma programnn bir paras olarak


4/47


birok arkada, dost ve tandmdan eer bu konuda herhangi bir bilgiyeularlarsa beni haberdar etmeleri ricasnda bulunmutum. Bundan dolay,Irak zgrletirme operasyonun, yani rejimi, tac ve tahtyla birlikteSaddamn devrilmesinden sonra szn ettiim tasarm yaama geirmekiin daha ok abalamaya balamtm.

Ulatklar veya duyduklar en kk bir haberi bile bana ulatrmayesirgemeyen btn deerli dost ve arkadalara teekkrlerimi sunuyorum.

te u anda okuduunuz elinizdeki bu metin bylesi bir almann rndr.Geri hl da bilmiyorum ve tam olarak sormadm, acaba bu ahs gerektennasl veya kimlerin yardmyla Yerel Hkmet Babakan Dr. Berhem Saliheulaabilmi. Anfal dneminde zel Kuvvetler(Emny Xas)de alm, bizzatAli Hasan Mecidin komutas altnda toplu mezar iin ukurlar kazm veimdi de uluslar aras bir mahkemede bu konu hakknda tanklk yapmakisteyen Ebdul Hesen Muhan Murad adndaki bir ahsn varln ondanrendim. Geri Anfal Harekt yle gizlenecek saklanacak bir olay deil amabizzat zel Kuvvetlerde grev yapm birisinin Anfal olay hakknda ahitlikyapmas biz Krtler iin ok nemlidir.

Baas rejiminin yklnn hemen ikinci haftasyd. Deerli dostumgazeteci Stran Ebdula bana telefonla ulaarak Bir yere ayrlma, seni de alpok nemli bir i iin birlikte Kerkke gideceiz dedi. ememalde onubeklerken ertesi gn baktm Stran Ebdula ve Bakanlktan bir yetkili olan

Ebdul Basit kageldiler. Birlikte onlarn otomobiliyle hemen Kerkke doruyola koyulduk. Yolda Stran Ebdula Dr. Berhem Salih tarafndan konununaratrlmas ve gerekli bilgilerin salkl bir ekilde elde dilmesi, elde edilenbilgilerin doru bir eklide kayt altna alnmas iin bir komiteninoluturulduunu bana iletti. Ayrca, eer ileride uluslararas bir mahkemekurulursa, mahkemeye sunulacak delillerin salam bir ekilde elde edilmesive zellikle Arap lemi karsnda olayn net bir ekilde aa kmas iin Dr.

Berhem Salihin tembihlerini de iletmeyi ihmal etmedi: u aamada


5/47


almalar gizli bir ekilde yaplmal. nk Anfal kurbanlarnn yaknlar eerzamanndan nce byle bir eyi duyarlarsa korkarm ki bilmeden delillerikarartacaklar ve bylece ehitlerin hatralarna kendi elimizle hakszlkyapm oluruz!

mz, yani Bakanlk yetkilisi Ebdul Basit, Babakanlk BasnDanmanlndan Stran Ebdula ve ben Arif Qurban, bu iten sorumlu komiteolarak almalara koyulduk.

lk kez Kerkk Methef Mzesinin bir odasnda Ebdul Hesen Muhan Muradadl ahsla karlatk. Bana sarl krmz kareli efisi, ac esmer simasylatipik bir Arapt.

On iki metrekarelik (3x4m2) kk bir

odada kendisiyle rportaja baladk. Biz kiilik komitenin dnda bir deSleymaniye Emniyetinden Westa

Husn yanmzdayd. Ben orada buahsn gerekten Anfalc olduu ve biryolunu bulup Yerel Hkmetle ilikiyegetii kanaatine vardm. Yaklak -drt saat kadar odada sohbet ettik.

Daha sonra da kalkp 15 yl nce

Austos aynn bir gecesinde bu adamnekzkavator ile kazd ve zerinirtt ukura gmlm olankardelerimizin yatt toplu mezarnbulunduu yere gittik.

Yeri gsterdikten sonra, bir sonraki gn

bu kez kulland ekzkavatorle birlikte


6/47


tekrar ayn yere gelmek zere geri dndk. Bylece kendisi ekzkavatoryletekrar ukuru aarken grntlerini de alabilecektim. Btn bunlar ok

ilginti, nk tam o zamanlarda ben de bu tr bilgilere ulaacam vebunlar yazacam dnyordum. Ama asl ilgin olan ise, bu ahsn okrahat bir ekilde ekzkavatorn zerine kp ukuru amaya balamasyd!

Odada konuurken onun Anfalc olduuna inanmtm ama yz tutupkendi eliyle gmd kadn ve ocuk cenazelerinin bulunduu bunca toplu

mezar bylesine rahat bir ekilde gsterebileceini hi sanmamtm. Fakatsandm gibi kmad!...

Grdklerimden bam talara aldm; kendim iin, ulusum iin!...

Be gn ekzkavatorle toplu mezarlar atk. Ama tm almalarmzkamerayla kayt altna alrken, aldmz karar gerei o gnlerdealmalarmz gizli tutmaya altk. Benim dmda bu eref daha sonraalmalara katlan kameraman kardelerimiz Hana Qasim, Teha Letf veHeme Elye de ksmet oldu. ki kez de bizim dmzda baz televizyoncu vehaberciler grnt almak iin geldiler. Bunlardan bir ksm yabancyd, biride bir Krt Televizyon kanalndan gelmiti. almalarmz srasnda gizlitutmak kaydyla onlara da grnt almalar iin izin verdik. Bu vesileyleverdikleri sze sadk kaldklar iin; aldklar grntleri ve elde ettikleriizlenimlerini zamanndan nce yaynlamadklar ve basn ahlak ilkelerine

riayet ettikleri iin kendilerine teekkr ediyorum. nk bylesi biruygulamaya tabi tutulmu ulusumuzun daha fazla madur edilmemesi iinelde ettikleri grnt ve izlenimleri zamanndan nce yaynlamamalarnkendilerinden rica etmitik.

Dayanlacak gibi deil!...Ama ite oturumda elde ettiim bu grmeyi aresizlik iinde imdi

yaymlyorum.


7/47


***

* En bata adnz alsak? Adm Ebdul Hesen Muhan Murad.* Ka ylnda domusun? 1961 ylnda.* Nerde? Kut vilayetinde.

* Kut vilayetinden kastn ehir merkezi mi? Hayr, Umrean kynde. Kut ili Hey ilesine bal bir ky. Orada

dnyaya geldim.

* Kynz Hey ilesinden ne kadar uzaklkta? Yaklak 10 km.* Baban ne i yapyordu? Babam iftiydi. Tarmla urar, sr beslerdi.* Okuryazarlk? Ben mi?

* Yok, baban. Hayr.* Onlar m seni gnderdi yoksa sen kendin mi byle bir ie girmek

istedin, evinizin durumu nasld? Sradan bir yaantmz vard.* Aileniz ka kiiydi?

Biz, ikisi erkek drd kz toplam alt karde, babamla annem de,toplam sekiz kiiydik.

* Kynzde okul var myd? Evet.

* Okula gittin mi? Evet.

* Dier kardelerin?

Hayr, onlar okumad.


8/47


* Niye? Kyde mlkmz arazimiz vard, tarmla urar, sr beslerdik.

Kylerde geim kaynaklar bunlar olunca doal olarak sr gtmekten, ekipbime ile uramaktan ocuklarn okul okumasna frsat kalmaz.

* Madem yle, seni nasl okuttular? Bilmiyorum. Babama sormal. Ben ocuktum, bir baktm ki okuldaym

ve okuyorum. Dier kz ve erkek kardelerim de okumak istediler sanrmama babam okutmad. Bu durumdan ben deil kendisi sorumludur. Benimkine

gelince, ben okumay seviyor muydum? Evet, galiba okumay ok istiyordum.* Kynzde sadece lkokul mu vard, yoksa Ortaokul da var myd? Yok, ne Ortaokulu! Sadece lkokulun snf okutuluyordu.* Yani, sadece yl m okul okudun? Hayr. Kym Umreanda ilk snf tamamladktan sonra ilemiz

Heye gittim. Orada lkretimin geri kalan alt snfn okudum. Daha sonraLise eitiminin yln da Heyde tamamladm. Fakat gerisini getiremedim,okuyamadm. nk kyden gelip dnyordum. Masraf ard. Okumak zordu.Liseyi bitirdiimde artk okumak iin takatim kalmamt. Bundan dolaygeimimi kendim salamak iin bir i aramaya baladm.

* Geimini salamak iin nasl bir i buldun? Ulatrma Dairesinde gvenlik grevlisi, yani polis oldum.* Ne zaman? Bu dairenin kurulu tarihi 30. 03. 1978dir. Ben de ayn gn ve tarihte

bu dairede ie baladm.

* Nerde? Ulatrma Dairesinde dedim ya, duymadn m?!* Sorudan amacm dairenin nerde olduudur. Yani, Heyde mi, baka

bir ehirde mi? Kut vilayetinde.

* Geimini salamak iin ne kadar aylk alyordun? Aylm 53 dinar idi.

* Bylece geimini saladn, sonra?


9/47


Drt ay Kutta kaldm. Ondan sonra Ulatrma Dairesi GenelMerkezinin bulunduu bakent Badata tayinim kt.

* Affedersin. Daha nce sormalydm. Hani 1961 doumluyum dedinya, daha sonra da 1978de koruma grevlisi olarak ie girdiini syledin.Yani ie girerken daha on sekizini bitirmi olmuyorsun. e girmek iinyan m byttn, seni nasl polislik iine aldlar?

Tahsilliydim. O zamanlar okumular iin yan fazla nemi yoktu.Kk veya byk fark etmiyordu. e alyordular.

* Badatta ne zaman kaldn? Ka kez beni bakent Badata gnderip tekrar geri aldlar. 1980 ylna

kadar bu dairede altm. 80de daireyi iki ksma ayrdlar. Bir ksmyabanclar iin kamet-Muhaberat olarak tanzim edildi. Bir ksm daCevazat ubesi olarak dzenlendi. Tayinim bu ubede kald. Daha sonraErer Vilayeti Emniyet Mdrl Cevazat ubesine atandm.

* steiniz zere mi bu ubeye atandnz? Hayr, kimin ad nereye yazlmsa oraya gitmek zorundayd veya sizi

hangi ehre gnderseler oraya gitmek mecburiyetindeydiniz.* Ne zaman ve nasl Emniyet Tekilatna katldn? 1980 ylnda. Tayinim Erer Emniyetine ktnda.* Erer Emniyetinde sana ne grev verdiler? ofrlk.* Otomobil mi sryordun? zel otomobil mi, emniyet mdr aracn

m, daire aracn m, neyin ofrln yapyordun?

Yok, byk i makinelerinin operatr oldum.* Byk i makinelerinden amacn ne? Ekzkavator, loder, greyder, kepe, dozer

* Emniyet Kurumunda szn ettiin ekzkavatorler, loderler,greyderler, kepeler ne i iin kullanlyordular ki sen deoperatrleriydin?

Her i iin, zel iler iin kullanlyordular.

* zel iler, ne gibi? Biraz bizi aydnlatrsan eer.


10/47


st dzey sorumlularmzn ou arazi sahibiydiler. Onlarn araziilerinde ihtiya duyuluyordu.

* Emniyet tekilatndaki yetkililerin kurumun ara ve malzemelerinikendi zel ileri iin kullandklarn anlayabiliyorum ama st dzeysorumlularn ekzkavator, loder, greyder, kepe ve dozer gibi ar imakinelerine ihtiya duyulacak ne tr zel ileri olabilir, bunu anlamaktazorlanyorum. Devlet bu tr aralar ne i iin tahsis etmiti ki? Dier birdeyile, acaba devlet bu aralar aslnda nemli iler iin tahsis etmiti de

ama bazen yneticiler zel ileri iin bu aralardan faydalanyordular,yle mi anlamalyz?

Dediim gibi, bu aralar ordaydlar. Her nereye tayinim kmsa bu traralar tm emniyet tekilatlarnda her zaman vard. Artk ne i iin tahsisedildiklerini, ne amala kullanldklarn bilemiyorum.

* Bu aralarn ne i iin ne amala kullanldn kimseden sormadn mhi?

Yok Allahma! Hi sormadm.* Yani bu aralarn operatr olduun halde, byle bir ite altn

halde yine de bu aralar ne iin kullanyorsunuz diye hi soru sormadn,yle mi?

Dedim ya, yneticilerin arazi ilerinde kullanyordular!* inde neler dnd belli olan Irak gibi bir devletin emniyet

tekilatnda uzun yllar altn. Nasl bu tr aralarn sadece yneticilerinarazi ilerinde kullanldn sylyorsun? Aslnda bu tr aralardan mar

veya Tarm Bakanlklar faydalanmalyd. Yani Emniyet tekilat gibi birkurumun bu tr aralarla ne ii olabilir, sadece mdrn arazisindekullanmak iin mi?

Yok, sadece bunun iin deildi, yani zel Aralar EmniyetTekilatna aitti. ncelikle tekilatn ilerinde kullanlrd. Bazen deyneticilerin arazi ilerinde kullanlrd

* te ben de bunu soruyorum zaten. Yani Emniyet Tekilatnn

ekzkavator, loder, greyder, kepe ve dozer gibi aralara ihtiya duyan ne


11/47


tr ileri olurdu ki? rnein, dairelerin bahelerini dzeltmede, ya da yol yapmnda falan

kullanlyordular. Bu tr iler iin.* Birazck anlayabildiimihissediyorum! Baka ne tr iler iin? Her tr ite ekzkavator ve dozer gibiaralara ihtiya duyuluyordu.

* Sonuta ne tr iler bunlar, yani?

Baz rnekler verirsen eer rnein, emniyet dairelerininbahelerinde bilinmemesi, gizli

kalnmas iin zel yeralt zindanlarnkazmada kullanlrd. Yani, bu tr

ukurlarn kazm iin dardan ara getirselerdi gizlilikleri kalmayabilirdi* Sen kendin hi bylesi bir ii yaptn m? Yani emniyet daireleri

bahelerinde hi gizli zindan kullanm iin ukur kazdn m? Sadece bir tek ben operatr deildim ki btn bu ileri bana

yaptrsnlar! Her bir mdrlkte bu i makinelerinden bir sr vard ve bir okadar da operatrleri. Grnen o ki bana yaptrdklar ileri dierlerine deyaptrmlar.

* imdi nerelerde bu tr zindanlarn kazldn ve yneticilerinizinemriyle kimlerin bu tr zindanlarda kaldn rahatlkla anlatabilirsinherhalde, ya da bu zindanlardan nerelerde var olduunu syleyebilir

misin? Evet, ou kez dairelerin bahelerinde ya da ehir dnda, askeri

garnizonlarn iinde ukur kazdk. Bazen bu ukurlar zindan olarak kullanld,bazlarna da insanlar gmp zerini kapattk.

* Bu tr i makineleriyle mi? Anlattm eyler bu tr makinelerle yapld.

* Hepimiz Irakta yaadk. Baas rejiminin uygulad acmasz vaheti


12/47


gzlerimizle grdk. zellikle bu acmasz rejim ykldktan sonra,bilinmeyen baz eyler de artk aa kyor. Ve binlerce toplu mezarnvar olduunu da biliyoruz. Binlerce gnahsz insan topraa gmld ya daasldktan sonra cenazeleri ailelerine bir daha verilmedi. Rejim btnbunlar yapt ve biz de az ok bu tr eylerden haberdarz. Birokmadur, sulularn kendileri aklamada bulunup olaylarn zerindekiperdenin kalkmasn mit ediyor.

in rahat olsun, u anda yaptn ok deerli ve insani bir ey. Eersylediklerin kayt altna alnrsa hem vicdannn rahat etmesi hem degelecekte halklarmz arasndaki ilikilere yaplm bir iyiliktir. Fakatanlatacaklarn da bulanklatrlmamal veya tersyz edilmemeli. Bildiinveya bilinmesi gerekli olan her trl bilgiyi aklamalsn ki gereklerortaya ksn. imdiye kadar anlattklarn zaten halk da biliyor, bundankukun olmasn. unu sylyorum, yani olaylarn bilmediimiz detaylarnbize anlatman

yledir. Bu rejim zalimdi, birok ey yapt. Halktan ok insan ldrd,idam etti, ldrdkten sonra da mezar yerine ukurlara gmd. Benim

yaptm ey sadece ukur kazmak ve zerlerine topra rtmekti. Sankildrlm bunca insann zerine toprak rtmek houma m gidiyordu! Onlarldren ben deildim, ben gmyordum.

* Tabi ki emir altndaydn; verilen emirleri yerine getiriyordun. Ama

imdi yerine getirdiin emirleri aklarsan, bu, insanlk adna byk biriyilik olur. Ve grnen o ki birok olay pek bilinmiyor, sadece aranzdakalm.

Dorudur. Aynen yledir. Bu hkmet halktan birok insan ldrd.llerini de bir yerlerde kazdrd ukurlara gmd ve bizim elimizlezerlerine topra rttrd. Sadece Allah bu yerlerin nereler olduunu bilir.yle grnyor ki akrabalar aileleri hl yollarn gzlyorlar!

* imdi sylediklerimi tekrarlyorum. Bilinmeyenleri aklamakla iyilik


13/47


yapyorsun. Evet, evet!

* Ka yl Ererde kaldn? ki yl ve ka ay.* Ererde kaldn sre ierisinde ka kii ldrld ve szn ettiin

ukurlara gmld? Hi!

* Nasl yani! Bu, Emniyet Tekilatnn Ererde kimseyi ldrmedii

anlamna geliyor, yle deil mi? Karde, benim grevim halktan birilerini yakalamak, dvmek ve

ldrmek deildi. Eer birileri hakknda rejim karlar aleyhine alyor diyeherhangi bir bilgi veya tespit varsa hemen yakalanp bu tr zindanlardasorgulanr, ikenceden geirilirdi. Eer itiraflarda bulunmusa bir stmakama gnderilirdi. Orada ya zindan cezas verilir ya da aslrd. Yok, eeritirafta bulunmamsa bu kez Badatta bulunan Emniyet Genel Mdrlnegnderilirdi.

* Yani sen orada idam ve ldrlmelere hi rastlamadn, yle mi? dam, orda infaz edilmiyordu. kence altnda lenler hari tabi. Hayr,

olmad. Bu daha ok Genel Mdrlkte olurdu. zellikle ran-Irak savasonrasnda. Ben Ererdeyken daha savan balang yllaryd.

* Ererden sonra seni nereye gnderdiler? Ererdeyken ka kez grevli olarak beni Badattaki Emniyet Genel

Mdrl Merkezine gnderdiler.

* Nasl bir grev? Operatrlk ileri.* nanaym m?Karde, ben Allah korkusundan buraya geldim ve Allahtan korktuum

iin bunlar anlatyorum; insanlk iin anlatyorum. Yalan attm falan yok.Yani, Emniyette operatr olduumu sylerken yalan m atyorum?

* Affedersin. Ererde kaldn sreye gelelim.

Oradan beni Anbar ili Cevazat (?) Brosuna gnderdiler. Ve oradan da


14/47


beni 1973 - 1974 yllarnda genel mdr Ali Hasan Mecid olan BadattakiEmniyet Genel Mdrl Merkezine gnderdiler. Sonra beni Kut EmniyetMdrlne gnderdiler. 17. 08. 1988 tarihine kadar orada kaldm.

* Ne zaman evlendin? Badattaki Emniyet Genel Mdrl Merkezine tayinim ktnda

evlendim. Orada ka ay kaldktan sonra artk Badatta kalp yaamm evliolarak da srdrebileceimi anladm. Orada evlendim. Dnm tam olarak15. 03. 1983 tarihinde yaptm.

* Einle daha nceden tanyor muydun, yoksa Badatta m tantnzve evlendiniz?

Eim amcamn kzyd ama daha ncesinden ne grmtk ne detanyorduk.

* Eer amcan kzysa nasl oluyor da bylesine birbirinizi grmeyecektanmayacak kadar uzaklamsnz?

Bir zamanlar amcam Badatta evlenmi. O Badatta biz deUmreanda. O zamanlar dnya bu gnler gibi deildi. Gidi geliler o kadarkolay deildi. Amcam babamla ksknd. Babam, bir zamanlar kardeininmalna el koymutu. Ondan dolay amcam da gm Badata gitmiti. Sonraamcam ldnde iki yetim ocuk ardnda brakyor. Onlar da byypevleniyorlar. Bunlar duyduumda bu amcakzlarmdan birisi evliydi ve altocuu vard. Ama kocas onu boamt. Byle olunca da, onu ben nikhmaaldm.

* Yani, sen kendisiyle evlenmeden nce einin alt ocuu mu vard?

Evet, alt ocuk dourmutu.* imdi ka tane ocuunuz var? Alt ocuk.* Yani, einiz bir nceki kocasndan alt ocuk yapt, sonra alt tane de

sizinle mi yapt? Evet.

* Adlarn ve yalarn bize anlatabilir misin? Yani, kendi

ocuklarnn...


15/47


Niye anlatamayaym ki? Drt erkek iki de kzm var. En bykleri kz,ad da van, 1984 ylnda domutu. Ardndan ikizlerimiz oldu; biri erkek birikz. Erkein ad Ahmet kzn ad da Suzan. 1985 ylnda dodular. Sonra,Selam 1986da, Mutaz da 1987de dodu. Ardndan 1988 yl Mart aybalarnda bir erkek ocuk daha dnyaya getirdik. Onun ad da Haydar. Enkkleridir.

* ocuklarndan ikisinin ad Krtedir; van ile Suzan. Nedenocuklarna Krte adlar koydun?

Krt arkadalarm vard. O arkadalarm bu Krte adlar koydular.* ocuklarn okuttun mu? Evet. Hepsini lkokulda okuttum fakat devam edemediler.* mknlarn yetersizliinden mi okuyamadlar? Kzlarm lkokulu tamamlaynca braktlar. Erkeklerden Ahmet de

lkokuldan sonra okumay brakt. imdi, Mutaz Orta birde okuyor. Haydar dalkokul altda okuyor. Devam edip edemeyeceini bilmiyorum.

* ocuklarnn okuyamama nedenlerini anlatabilir misin? Geim skntsndan, yaam ok zor. Aldm aylkla ancak karnlarn

doyurabiliyorum. Okul masraflarn karlayamyorum. Okul masraflarnkarlayamadmdan Ahmet Okulu brakt. imdi ayakkab boyacl yapyor.ki yldan fazladr bu ii yapyor.

* zr dilerim. Sanrm ailenden sz etmek seni zd. Bundan bylehi sz etmeyeceiz.

Badatta Emniyet Genel Mdrlnde iken, kukusuz oras bir

kasaphaneydi, eer biraz bu Merkezi anlatrsan Vallahi ne anlatacam ben de bilmiyorum. Tespitin tam yerinde,

evet, oras bir kasaphaneydi. Ama bir farkla, insan kasaphanesi, yani hayvankesimhanesi deil.

* Eer orada ilenen sulardan baz rnekleri anlatrsan. Kald ki oradaolup bitenlerin tanydn.

Sadece ben deil o tekilatta alan her kes orada neler olup bittiini

biliyor! Orada insanlk kendinden utand. Onlarca Onlarca zel ikence


16/47


metotlar uygulanyordu. Birok ikence arac vard, insanlar zerindedeneniyordu. O ara ve cihazlar d lkelerden Iraka getirtilmiti.

* Hangi d lkelerden? Orasn kim bilebilir ki! Kamyon ofrleri d lkelerden getirirdi.

Bunlar ancak st dzey yneticiler bilirdi.* Hangi tr ikence metotlar deneniyordu? Bilmiyorum! Ben ikence blmnde deildim. Ben cellt deilim! Ben

ofrdm ofr!

* ofr olduunu biliyorum ama birisi yllarca bir kurumda alyorsakukusuz o kurumda olup bitenler hakknda az buuk bir eyler biliyordurherhalde!

En banda sana syledim. Yemin de itim. Ne biliyorsam anlatacamsyledim. Ne biliyorsam ite anlatyorum. Allah korkusundan geldim. Btnbunlar halka anlatmak iin ben kendim geldim. Ne fazla ne de eksik. Allahkendisi zerimde ahittir!

* Peki. Yani grdn, duyduun veya herhangi bir grev arkadannsana anlatt eyleri de mi anlatamazsn?

Ne?

* kence konusunda? Nasl duymamm? Onlarca ey duydum. Fakat en banda da sana

anlattm gibi sadece bizzat iinde bulunduum eyleri anlatacam!* Eer duyduun veya sana anlatlan ka tane ikence yntemini veya

olayn anlatabilirsen

Baz ikence yntemleri sadece itiraf ettirmek iin uygulanrd.ylesine ac verirdi ki ne biliyorsa mecbur kalr anlatrd. Bunlar ok acektiren ama ldrmeyen ikencelerdir. Bu tr ikenceler iin zel cihazlarvard. Baz cihazlar vard ki vcudu para para ederdi. Baz ikenceyntemleri karmakt, bunlar uzayp giden psikolojik sava yntemleriydi.rnein, aile bireylerini tutuklayp gzleri nnde eitli ikenceler yaplrd;onlara tecavz edilirdi Akla ne gelirse uygulanrd. Bunlardan bazlarn

biliyorum. Ama ben aslnda Anfal Harektnda ldrlenlerin, topraa


17/47


gmlenlerin tanym. Sen onlar bana sor!

* Onlar da soracam. Asl amacm zaten tan olduun o konudur.Fakat tan olduun ve bildiin dier olaylardan; Irakta genel olarakuygulanan korku, ikence ve ldrmelerden de bilgi edinmek istiyorum.

imdi Anfale gelelim. Anfal konusunda neler biliyorsun? Neler bilmiyorum ki! Gzlerimle grdm her ey hafzamda duruyor.

*

Anlatabilir misin? Neler grdn?

Anlatabilirim. Ve sz veriyorum, grdm her eyi buradaanlatacam gibi her trl basn yayn kuruluu, her trl televizyon kameraskarsnda da ayn ekilde anlatabilirim. Ve yine uluslar aras bir mahkemedede bir tank olarak ayn eyleri anlatrm. Ve Allaha yemin ederim ki dorusuher neyse ayn ekilde anlatacam. Eer bir yalanm olursa gzlerimi kretsin! Kimseye iftira da etmem. Sadece Allah korkusundan dolay bunlaranlatmaya geldim. Bu on be yldr ukurlara doldurulan llerin zerine

nasl kepeyle topra boalttm her gece gzmn nne geliyor ki


18/47


aralarnda otuz gnlk bir bebek bile vard!

* Anfal jenosidi balarken neredeydin? Anfaln ne zaman baladn bilmiyorum ki o zaman nerede olduumu

bileyim!

* Anfal, ordusal bir manevra olarak 17 ubat 1988de balad. O zaman Kut Emniyetindeydim.

* Peki, ne zaman ve nasl Anfal uygulanan merkezlere seni

gnderdiler? Nasl Anfal Harektna katldn? Tam 17. 07. 1988 gn tayinim Kut Emniyetinden Kuzey Tanzim

Okuluna kt.* Tayin emrin hangi kurum tarafndan kt? Kut Emniyeti tarafndan

m yoksa Emniyet Genel Mdrlnden mi? Emniyet Genel Mdrl tarafndan tayin emrim geldi.* Sadece senin iin mi emir gelmiti? Hayr. Yani ta bandan her mdrlkte bir sr ekzkavator, dozer,

loder, kepe gibi i makineleri mevcuttu ve bir o kadar da operatrleri vard.Emniyet Mdrlklerinden Kuzey Tekilatlarna ara ve operatr tayin emriBadattaki Emniyet Genel Mdrlnden kmt. O zaman orann mdrAli Hasan Mecid idi.

* Bu emir zerine Kut Emniyetinden ka ofr Kuzeye gnderildi? Kuttan yalnzca bendim.* ofrlerden kim isteseydi onu mu gnderiyorlard yahut Emniyet mi

kiileri belirtiyordu? Kendi isteimizle deildi, Emniyetin kendisi belirliyordu! Badattaki

Emniyet Genel Mdrl Merkezinden gelen emirde kimin ad yazlysa onugnderiyorlard. rnein Kut Emniyetinden Ebdul Hesen, yani ben, NecefEmniyet Mdrlnden Ferhan. Bylece hangi Emniyetten kimi istemilerseonlarn ad yazlyd.

* Yani sen Genel Merkez tarafndan seildin, yle mi?

Evet!


19/47


* Emniyet tekilatndayken rtben neydi? Sadece bir nefer idim ve mesleim de ofrlkt.* Mesleini deil rtbeni sordum. Rtben neydi? O zamanlar hibir rtbem yoktu fakat daha sonra terfi ettim. avu

oldum.

* Sen Baas Partisine ye miydin? Baas Partisi kurulduunda yesi olmutum zaten.* Kurulutan kastn ne, ilk kurulu tarihi olan 1978 mi?

Evet, o zaman Baasa ye olmutum. Yani Baas taraftar yesi olmayanbirisini hi Emniyet Tekilatna alrlar myd? Bylesi bir kurumda brakrlarm insan!

* Bu, Anfal balangcna kadar Baas Partisi iinde 11 yllk bir srekalmsn anlamna gelmektedir. Partide rtben neydi?

Hi! Sadece bir yesiydim.

* Sen Emniyet Genel Mdrl tarafndan bylesi bir i iinseilmisin. Bundan dolay, ya Emniyet Tekilatnda iyi bir etkiyaratmsn ya da Baas Partisinde veya Emniyette iyi bir rtben olmal.Yoksa Baas iin bylesi hassas ve nemli bir i iin nasl seni seerler?Dediin gibi eer sadece bir nefer isen veya hibir etkin olmamsa naslseni semiler ki?!

Yok! Baasta hibir rtbem yoktu. nk ta ie baladmdan beniBaasa ye olarak kaydettiler. Ondan sonra da o ehirden bu ehre tayinimikarttlar. Baas Partisiyle bir bam kalmad. Baas yesi olmak herhangi bir

ie girerken sorulurdu. Emniyette falan grev yaparken artk nemli deildi.* Peki, hangi nedenlerinden veya etkilerden dolay seni bylesi

nemli bir i iin semiler ki? Neden veya etki, sadece ar i makineleri operatr olmamd. Bu da o

kadar nemli bir i deildir!* Peki, ama bu ii sen bulmam mydn kendine? Dorudur, ama her seilen ayn myd? nemli olan onlarn bu tr i

makineleri operatrlerine ihtiyalar olmas ve bizim de operatr olmamzd.


20/47


Yani ha Ali ha Kara Ali, ne fark eder ki! Bu ne sorgulamadr gidiyoranlamadm gitti! Kendim gelip byle bir olayn varlndan sz ettim. Vicdanazabndan dolay btn bunlar anlatyorum. Sanki ikencede itiraflardabulunuyormuum gibisine ha bire soru soruyorsun ki hele baka bir ey dahaanlatacak mym?

* Kzma! Bu mesele binlerce soruyu iinde barndryor. Binlerce insansenin verecein kk bir haberde balarna gelen, yaknlarnn banagelen bu vahetten kendine gre bir cevap bulacaktr.

Yok yani! Onlar hakl. Ama bir sr ey var ki sizinle bir ilgisi yok* Tamam. Tayinin ktktan sonra ne zaman Kuzey Tanzim Mektebiyle

ilikiye getin? Tayinim ktnda nce beni Badata Emniyet Genel Mdrlne

ardlar. Orada bizi organize ederek Kerkkteki Kuzey Tanzim Mektebinegnderdiler.

* Hangi gn olduunu hatrlyor musun? Evet, 12. 07. 1988 gnyd.

* Sen yalnz mydn, yoksa yol arkadan falan var myd? Biz bir ka ofrdk, her birisi baka bir Emniyet Mdrlnden

gelmiti.* Dier ofr arkadalarnn adlarn hatrlyor musun? Ferhan Cabir Necefliydi ve Necef Emniyet Mdrlnden gelmiti.

Saadi, babasnn adn hatrlayamyorum, Badat Emniyet Mdrlndengelmiti. Ahmet smail Tikritliydi, Tikrit Emniyet Mdrlnden gelmiti.

Ve Ali, Diwaniye Emniyet Mdrlnden gelmiti. O gn birlikte Kerkkegeldik. Bizi Kuzey Tanzim Mektebi Kararghna gtrdler. Oradan da biziKerkk-Badat yolu zerinde bulunan Kereste ve ae Ambarna gtrdler kihl asker nakil garaj olarak kullanlyor. Orada birka tane ekzkavator,loder, kepe, dozer falan vard. Bunlarn dnda byk yk kamyonlar,treyler, enter gibi aralar da vard. Bunlardan bir ksm hkmetin malolduu belliydi ve zerinde skn yazlyd. Ama bazlarnn zerinde

Company Ashur yazlyd. Orada kaldk. Bizimle birlikte subaylar da vard.


21/47


* O kurum nereye balyd, yneticisi kimdi? Sorumlu amir Raid Ebd idi. Oradaki kuvvetler Kuzey Tanzim Mektebine

bal olarak bu i iin gelenlerdi!* Orada ka gn kaldnz? Zannediyorum 20 gn kadar kaldk. Yani, sekizinci ayn on birine kadar

orada kaldk.* Darya, yani ehir merkezine gitmiyor muydunuz? Hayr. nk Ali Hasan Mecidin koruma birlii amiri Raid Nezhan

Toan bize dar kmayn demiti. Buras bir Krt ehridir. Eer Krtler sizinEmniyet Tekilatndan olduunu fark ederse sizi ldrebilirler demiti.

* Raid Nezhan Toan m Krtlerin sizi ldrebileceini syledi? Evet. Bizi korkutuyordular. nk onlar bizden ok daha nce Kerkke

gelmitiler ve Kerkkn vaziyetini iyi tanyorlard.* Buray biraz daha aar msn, ne demek istediini tam olarak

anlayamadm. Diyelim ki bir amalar vard, bizi korkutarak bylece yaplacak ie

daha iyi sarlmamz istiyordular. Kerkkte iken, ehir merkezinekmamamz iin, arda gezmememiz iin bizi korkutuyordular. Ve bize,eer arya pazara giderseniz Krtler akyla, silahla ya da el bombasyla sizildrebilirler diye bizi korkutmaya alyorlard. Yani burada amalar bizikorkutmalaryd, arda pazarda gezmemize engel olmakt. Amalar buyduherhalde.

* Sekizinci ayn on birine kadar orada kaldnz, peki daha sonra ne

oldu? Sekizinci ayn on birinde Raid Nezhan Land-Cruise marka bir otomobil

ile geldi ve Raid Ebd ile gizlice konutu. Sonra ofrlerden beni ve Ferhanardlar. Ali Hasan Mecidin korumalarndan birisini de yanmza vererekekzkavatorlerle yola koyulduk. Tam buraya geldik!

Buras, ite tam imdi anlatacam eyler bu yerde oldu.15 yl nce Anfale urayan ilk gurup buraya gmld. Biz buraya

ulatmzda Land-Cruise bizden nce gelip burada bizi bekliyordu. Raid


22/47


Nezhan ile Raid Ebd tam urada bekliyorlard.* Sizi yola kardklarnda nereye gtrleceinizi sormadnz m? Hayr! Kim bir soru sorabilirdi ki! Biz ofrdk ofr! Sadece emirleri

yerine getirmek iin vardk!* Ne zaman buraya ulatnz ki her iki Raid, yani, Nezhan ile Ebd

burada sizi bekliyorlard ?, size ne dediler? nce, bize bir ey sylemediler. Kendi aralarnda tarttlar, dantlar.

El kol hareketleriyle enlemesine boylamasna ler gibi iaretler yapyorlard.

Epey zaman konutuktan sonra bize dnp kazmamz sylediler.* Kim size dedi? Raid Nezhan ile Raid Ebd

* Peki, siz de hemen kazmaya m baladnz? Evet, nce bize drtgen eklinde genie kazn dediler ama epey

kazdktan sonra bu kez, yok, sandk eklinde kazn dediler.* Sen, Ferhan ve her iki Raidden baka kimler vard? Ali Hasan Mecidin zel koruma birliinden onlarcas vard.* Ali Hasan Mecidin kendisi de orada olduu iin mi onlarca korumas

oradayd? Hayr. Bu kadar koruma Raid Nezhan ile Raid Ebdi ve i makinelerinin

gvenlii iin oradaydlar.* Buraya ulatnzda onlarca korumay ve her iki Raidi grdnde

buraya neden geldiinizi sormadn m, ya da kendi kendine hi byle birey dnmedin mi?

Hayr! nk bu ukurlara ihtiyalar olduunu ve bizim de bunlarkazmak iin buraya getirdiklerini anlamtk.

* Bu ukurlarn insanlar gmmek iin mi, yoksa daha baka bir i iinmi kullanlacan tahmin ettiniz?

En banda zel bir i iin kullanlacaklarn tahmin ettim ama tamolarak ne olduunu kestiremedim. Fakat korktuumu hatrlyorum, kendikendime bu ite bir i var dedim! nk o zamanlar buralar batanbaa

yaband, bo arazilerdi. u anda grdnz kyler, u ba ve baheler, bu


23/47


ekili tarlalar yoktu. Buralar Allahn yabanyd. Anfalden sonra buralarayerletirdikleri Araplar iin tarma atlar, buralar onlar ekmeye balad.

* Peki, arkadan Ferhandan da m sormadn? Ya da kendisikazdmz bu ukurlar ne yapacaklar diye sormad m?

Hayr. Her birimiz ayr bir ekzkavatorn zerindeydik. Birbirimize sorusoracak durumda deildik.* Kazdnz ukurlarn yerini kimbelirledi?

Raid Nezhann kendisi yer veebatlarn belirledi.* Saat kata kazmaya baladnz? Saat, sabahn dokuzuydu.* Ne zamana kadar kazdnz? Akamn sekizine (20: 00) kadar.* Ka yerde ukur kazdnz? Drt-be yerde kazdk. Her ukurunuzunluu 20-25 m idi. Genilii 2-3 marasndayd. Derinlii ise 3 m kadard.* Onlar m size bu kadar derin kazndedi yoksa kendi isteinizle mibylesine derin kazdnz? Kazma iinde Raid Nezhann kendisibizzat bamzda bekliyordu. O ne

deseydi biz de yle yapyorduk.* Akamn sekizinden sonra ne yaptnz? Ya da onlar ne yapt? Kazma ilemi tamamlannca ayn gece bizi Kerkke geri gtrdler.* Yani sadece sekizinci ayn on birinde ukurlar kazdnz? Evet.

* Peki, Anfalleri ne zaman ukurlara doldurdunuz? Sonraki gece. 12. 08. 1988 tarihinde. Gecenin onunda (22:00).

* 12. 08. 1988 gnnden neler hatrlyorsun? O gece nasl sabahladn?


24/47


nsan topluluklar iin mezar ukurlar kazdn o gecede nceleri kazdmz ukurlarn ne iin kullanlacan bilmiyordum. Hi

bir ey dnemedim. O gnm sradan bir gn gibi gemiti. nk dahanceleri de birok zel ukur kazmtm. Bazen geceler boyu dairenin ihtiyacolan bylesi ukurlar kazmtm. Ve daha nce de birok gizli itealmtm. Kazdmz bu ukurlarn da insanlar bylesine gmmek iinkullanlacan tahmin edememitim. nk nce bize drtgen eklinde kazndediler ama daha sonra fikir deitirip bu kez uzunlamasna ve derin kazn

demilerdi.* O gn Raid Nezhan veya Tahir Hebu ya da Raid Ebd yannza gelip

sizinle hi konumadlar m? Size hazr olun, bu gece nemli bir i vardiye talimat vermediler mi?

Hayr, gelen olmad. Hi kimse bu konuda bize bir ey sylemedi.Zaten hep hazrda bekliyorduk. Ayrca gelip Hazr olun! demelerine gerekyoktu. Zaten srekli hazr kta bekliyorduk.

* Daha nceden size hep hazr kta bekleyin mi demitiler? Yani,olaanst durum mu ilan edilmiti? nemli bir ii sonulandrmak iin mihep hazr kta bekliyordunuz?

Hani daha nce bize arya kmayn, dar kmayn dediklerinisylemitim. te o zaman bize hep hazr kta beklememiz gerektiini desylemilerdi zaten.

* Tamam. Ayn on ikisinde, o gn, saat kata sizi kaldnz yerden alpAnfallerin gmld yere gtrdler?

Gecenin saat onuna (22:00) kadar kaldmz yerde bekledik.Zannediyorum saat gecenin onu veya ona birka dakika kalmt. Raid Nezhanyanmza geldi ve nemli bir grev iin yola kmamz gerektiini syledi.

* nceki gn bir sonraki gece nemli bir i iin sizi aracaklarnsylemiler miydi?

Hayr!* Raid Nezhan yannza geldiinde uyuyor muydun, yoksa uyank bir

halde mi bekliyordun? Yani o anda ne yapyordun?


25/47


Uyumak iin vakit erkendi henz. Hepimiz oturmu gzel bir sohbetyapyorduk. nk o gnlerde ok sevinliydik.

* Sevinli miydiniz? Anfal srecinin balamasndan dolay m? Hayr! O gnlerde Anfaln ne olduunu bilmiyordum, byle bir ey

duymutum.* O zaman neden bylesine sevinliydiniz? Zannediyorum veya drt gn nce ran-Irak sava sona ermiti.

Savan bittiinden dolay sevinliydik. Irak halknn biraz rahatlayacan

dnyorduk. Artk cepheye gitme korkumuz sona ermiti. Irakta lmlerolmayacakt

* Sadece Raid Nezhan m yola kmanz iin size emir verdi, bakakimse yok muydu?

Hayr Hatrladm kadaryla beyaz renkli ve Mercedes marka drtveya be otomobil vard ve her birisinde drt koruma vard.

* Oradan hangi yne doru yola koyuldunuz? Keywan Erefe yolundan Badat asfaltna ktk. Korumalar nde biz de

arkadan onlar takip ediyorduk. ylece ukurlar kazdmz Topzawa ileYayi arasnda kalan o yere gittik.

* nceki gece ukurlar kazdnz yere bylesine gece yars sizikaldrp gtrmeleri sana tuhaf gelmedi mi, bu gece yars ne tr ileriolabilir diye dnmedin mi?

nceleri herhalde biraz daha ukur kazdracaklarn dndm amaukurlar kazdmz yere yaklatmzda dncem deiti.

* Niye? Neler grdn ki? nk bir nceki gn kazdmz ukurlarn bulunduu yerin evresi,

btn yollar zel gler tarafndan tamamyla tutulmutu.* Bir nceki akam da yle miydi? Hayr, nceki akam yle deildi. Sadece Raid Nezhan ile Raid Ebdn

korumalar vard. Fakat ikinci gece, yani ayn on ikisinde, yollar tamamylakapatlmt. Bu blgenin etraf tamamen sarlmt. Btn bu tepelerin st

byk bir kuvvet kaynyordu.


26/47


* Bunlar hangi kuvvetlerdi? Emniyet, stihbarat, zel Kuvvetler, KrtCahlar ya da normal ordu askerleri miydi?

Bilmiyorum! Sadece byk bir gcn orada olduunu grdm. Hangig veya gler olduunu nerden bilebilirim ki! Krt pmergeleri herhangibir sava durumunda deildiler ki kalkp Cah Glerini Krtlerin zerinesalsnlar! O gler, zel glerdi. Ya Kuvvet-i Xas (zel Kuvvetler) ya daKuzey Tanzim Mektebi gleriydi.

* Biraz daha ayrntl anlatabilir misin? Yani grdn manzaray biraz

daha vasflandrarak anlatabilir misin? Neyin vasf! Vasf (vg) crmn de beraberinde getirir! Ben

gzmn nnde Krtleri ldrdler diyorum; su ilediler diyorum! Ben nesu ileyenim ne de suluyum! Sanki ldrmek bana gre revaym, sankinormalmi gibi kalkp onlar vecekmiim!

* zr dilerim! Bu ekilde anlama! Biraz daha vasflarn anlat derkenamacm grdn eyleri, zelliklerini biraz daha detaylandrmanistemitim yani.

Ee! Keyfimden mi gelip buraya oturmuum! Benim de amacm zatenbunlar anlatmak deil mi? Sadece grdm eyleri anlatacam!

* ok gzel. Saat kata olay yerine, yani ukurlarn bulunduu yerevardnz hatrlyor musun?

Yok! Bilmiyorum. Ama sen kendin hesapla! Saat gecenin onunda

(22:00) Kerkk merkezinden yola ktmz varsay. Sen kendin karsamayap ki buraya ne zaman ulamz!

* Peki. Btn anayollar, tepeler falan byk bir gle tutulmutudedin Bu glerin banda Emniyetten, Ordu subaylarndan kimse yokmuydu? Yani bu kadar g kendiliinden gelip oralar tutmad herhalde!

Raid Nezhann kendisi gelmiti ve hep yanmzda kald. Orayavardmzda Tahir Celil Hebu ukurlarn yanndaki tepede bekliyordu. TahirCelil Hebu o zamanlar Kuzey rgtleri Brosundan sorumluydu. Daha sonraAnbar valiliine atand. Oradan da Badattaki Irak Emniyet Genel Merkezi

Mdrlne atand.


27/47


* Oraya vardnzda ne yaptnz? Emirleri bekliyorduk. Bakalm bize ne grev verecekler diye

beklemedeydik.

* Beklemedeydiniz, bakalm size ne grev verecekler diye. Nelergrdn, neler oluyordu ki sen sadece yerinde bekleyen bir seyircigibiydin?

Szlerinin ne anlama geldiini biliyorum! Yani diyorsun ki sen sadecebir seyirci deildin, verilen emirleri yerine getirmek ayn zamanda houna

gidiyordu!* Ben gzlerinin nnde neler olup bittiini sordum. Sulularn kimler

olduu belirlemesini yapmadm! Olup bitenleri herkes gryordu!

* Ne gibi? Krt genlerinin ldrlmesi gibi

* Madem yle, ka tane Krt genci orda vard? Sizin taramak iinoraya gtrdnz

Hayr! Bizler deil! Dediim gibi Tahir Hebu ve Raid Nezhana balbyk bir g vard orada.

* Anfalleri kimler taramak iin oraya getirmiti? Anfalleri getirmeden nce vurucu timleri getirmilerdi.* Timleri gznle grdn m? Evet

* Timleri getirdiklerinde ukurlarn hangi tarafnda bekliyordun?

Timlerden ne kadar uzaklktaydn? Hepimiz i ie, bir aradaydk.* Bir arada olduunuzu anlyorum, yani sen ekzkavatorn zerinde

miydin, Tahir Hebu ile Raid Nezhann getirdikleri lm timlerinden nekadar uzaktaydn?

Hi uzak deildim. nk ekzkavatorleri istop ettik ve hep beraber birarada ukurlarn zerinde beklemeye baladk.

* Bu, onlarn ok yaknnda olduun anlamna geliyor. imdi giyim


28/47


kuamlarnn nasl olduunu iyi biliyorsun? Elbiselerinin rengi zeytin yeiliydi. Hepsinin elinde tabanca vard.* Yani tfekler, ar silahlar? Hayr, sadece tabancalar vard.* Yani, Anfalleri sadece tabancayla m taradlar?! Evet, bu gurup tabancayla ldrld!

* lm timlerinin yzleri maskeli miydi? Hayr, akt.

* Madem yleyse, eer yzleri ak idiyse, sende yanlarnda idiysenimdi yzlerini hatrlayabilirsin sanrm.

Deil ki yzlerini anmsamak, kendim onlar tanyorum!* Nasl tanyorsun? Daha nce 20 gn beklediimiz yerde hep beraberdik zaten.

Olaylardan sonra da epey bir sre beraber kaldk. Bundan dolay hepsinitanyorum.

* Kim olduklarn bana syleyebilir misin? Daha nce sylemiim, ne anlatrsam benimle bir ilikisi varsa

anlatacam. Sadece Anfallerin gmld yeri anlatacam!Sen imdi kim olduklarn soruyorsun, yarn nereli olduklarn soracaksn,

ertesi gn de yakama yapp nerde olduklarn soracaksn!* Sana daha nce uluslar aras bir mahkemede senin ve beraber

altn kimselerin ahitlik yapmalarnn nemli olduunu hatrlatmtm.Yoksa Araplara atom bombas bile atlsa, bu, Anfalleri geri getirmez!

Araplara m? Araplarn tm sulu deil! Sanki Baasllar az m iiAraplardan ldrdler!

* Konunun dna kmayalm! Dediim gibi, adlar intikam iin deilahitlik iin gerekli!

ldrmeyi gerekletirenler 11 kiilik bir ekipti. Balar Ali HasanMecidin yakn arkada Saib idi. Dier bir balar Saim idi, Anbarlyd bu.Sonra Suud idi, Raid Ebdin kendisydi. Ve dierleri

* Tmnn silahlar tabanca myd?


29/47


Hepsinin elinde ayn eit silah vard. Namlularna susturucu taklyd.* e baladklarnda, lm timleri ne yapyordu? Onlar da bizim yanmzda durmutular. Avlarn bekliyordular!

* Anfalleri ne zaman getirdiler? Bizi oraya gtrdklerinde, yle

zannediyorum ki byk bir gc de

Anfalleri getirmeye gndermitiler.nk biz oraya vardmzdan az

sora bu lm timleri de intikalettiler. Ve biraz daha sonra da

Anfalleri getirdiler.

* Neyle getirdiler? Arabalarla.

* Ne tr arabalar? Askeri cemseler, Mokepetler.

Bazlar da cemselerden daha genive uzun aralard.* Ka tane araba? Zannediyorum alt arabayd.* Acaba aralarn plaka numarasnalabildin mi? Hayr, dikkat etmedim.

* Arabalar ukurlarn yanna kadar m geldiler?

Evet, gelip ukurlarn hemen yaknndaki tepede beklediler.* Hepsini aa indirip ldrmek iin sraya m dizdiler, yle mi? Eer

biraz anlatabilirsen yani Her eyden nce Anfalleri getirdiklerinde Tahir Hebuun emriyle

btn aralar altrdlar. Bize de ekzkavatorleri altrmamz ve motorsesini yksek tutmamz sylediler. inde Krt genlerinin bulunduu altaracn etraf zel kuvvetler tarafndan tutuldu. Aralar biber birer ukura,

orda bekleyen szn ettiim 11 kiilik ldrme elemanlarnn yanna


30/47


yanatryordular. Ara kaplarn ayordular. Kapda bekleyen iki koruma birKrdn kolundan tutup bir time teslim ediyordu. Onlar da her biri bir genci

tutup ukurun kenarna gtryordu. Orada kafasna birer kurun skpukura atyordular.

* Anfalleri aratan indirdiklerinde ellerini gzlerini balayarak myoksa yle ak bir ekilde gtrp kurunluyordular?

Onlar getirdiklerinde zaten elleri gzleri balanmt. nceden bu iiin hazrlamtlar.

* Nerde elleri gzleri balanmt? Bilmiyorum. Nerden getiriyorduysalar, orda elleri gzleri balanmt.* Neyle balamtlar? ounun elleri ince uzun bir bezle ylesine skca balanmt ki hi

kprdatamyorlard. Bilmiyorum hani belinize baladnz u eye nediyorsunuz?

* tik (kuak)?! Evet, evet. tiklerle elleri skca balanmt. Siyah bantlarla da

gzleri balanmt.* O gece, nasl bir geceydi? Sula dolu bir geceydi!

* Sorudaki amacm o geceyi yorumlaman deil! Yani karanlk myd, ay m vard diyorum, nasld?

Fazla aydnlk deildi. Fakat gz gz grmeyecek gibi karanlk dadeildi.

* O 11 kiilik timden her birisi bir Krd alp ldryordu dedin, yaniyle sraya m girmitiler, ya da ylesine herkes bir tanesini kappldryordu?

Hayr, herkes kendi kafasna gre birisini getirip ldrmyordu. O 11kiilik ekipten her birisi bir Krd alp ukurun banda durarak vurkomutunun gelmesini bekliyordu. Komutla birlikte herkes ayn anda tetiiekiyordu. Ve lm olan Krt bir kerede ellerinden ukura kayyordu.

* Vur emrini kim veriyordu?


31/47


Bilmiyorum!

* Nasl bilmiyorsun? Her ey gznn nnde olmuyor muydu?! Evet! Her ey gzmn nnde oluyordu ama o zaman biz

ekzkavatorlerin zerine kmtk. Biz kendi iimizi yapyorduk, bundandolay kimin vur komutunu verdiini bilmiyorum.

* Hepsini birlikte mi kuruna dizdiler? Yok, yok. O 11 kiilik ekipten her birisi bir Krd alp ukurun kysna

getiriyordu. Diz st ktryordu. Zaten elleri de arkalarnda skca

balanmt. Her subay bir Krdn arkasnda bekliyordu. Bir elliyle omzundantutuyordu, ayak tabann da srtnn tam ortasna dayyordu. Ve ylece silahnnamlusunu skca kafalarnn tam ortasna dayyordular, emir aldklar gibide

* O Krtlerden hi birisi kendini kurtarmak iin herhangi bir harekette

bulunmad m? rnein, subaylara saldrmak gibi veya bir sz sylemekgibi

Dediim gibi, ben sesleri duymuyordum ki bir eyler syleyipsylemediklerini bileyim! Fakat hi kimse herhangi bir harekette bulunmad.Elleri gzleri balyd. Zalimin penesinde aresizdiler!

* Her bir subay avnn bana kurunu sktktan sonra nasl ukuraatyordu?

Sana anlattm gibi, ukurun tam kysnda ldryorlard. Kurunusktktan sonra, omzundan tuttuu elini brakyordular, srtnn ortasnadayad ayayla da ukurun iine doru yle bir itiyordular.

* Eer yle olmusa, belki bir tek kurunla lmemi olabilirler! Yani,sa olarak, yani yaral halde gmlmler!

O kurunla lmemi olabilirler. Ama ukura atyordular. Eer canl bileolsalar bu kadar ykseklikten ukura dmeleriyle boyunlar krlmtr. Eersa kalan olmusa da yine zerlerini toprakla kapattk.* Oradaki Krtlerin tm o gece ayn biimde mi ldrld?

Evet, dediim gibi, alt ara vard, her arata 50 gen vard. Drt

ukur kazmtk. Her ukura 75 kiiyi attlar.


32/47


* Peki! lk gurup bu ekilde kurunlanp ldrdnde aralarda lmsrasnn kendilerine gelmesini bekleyen dier arkadalar kendilerinikurtarmak iin hibir harekette bulunmadlar m, direnmediler mi?

Elleri ve gzlerinin skca bal olduunu anlatmadm m?Arkadalarnn lme gtrleceini nerden bilsinler ki?!

* Nasl bilemezler! Hemen yan balarndan arkadalarn kaldrpgtrmyorlar myd?

Evet! Ama bir yandan silahlara susturucu takmlard, te yandan

btn aralar alr durumda tutuyorlard; motor sesleri, ekzkavatorlerinsesi btn dier sesleri bastryordu. Silahlardan kan o kk pt-ptseslerinin onlara kadar ulatn sanmyorum.

* O gecedeki btn ldrmeler ne kadar devam etti? Vallahi bilemiyorum ama galiba fazla srmedi.

* Ne zaman zerlerine toprak doldurmaya baladnz? ldrmeler tamamlannca biz de hemen topra zerlerine doldurmaya

baladk.* Gzlerinin nnde bylesine onlar ldrdklerinden sonra sen de

kalkp zerlerine topra boalttnda neler hissettin? Vahiliimi!* Ya bu yaptn! Eer bunu yapmasaydm onlarn bana gelen benim de bama gelirdi!* Kimse sana eer bunlar yapmazsan bylesi eyleri senin de bana

getiririz demi miydi?

Yzlerce kez* Ne zaman ve nerde dediler? Her nerede bizi toplamlarsa!* Nerde toplandnz? Burada yaplan eylerin yaplmamasn m

istediniz? Hayr, nceleri* Yani, ne zaman?

Ya imdi sen Anfallerin ldrlmesini mi soruyorsun yoksa baka eyi


33/47


mi? Karde, Baas zalimdi! Bir arkadam vard, bir sorunundan dolay drt gngelemedi, gyabnda idam cezas verdiler. Artk sen hesapla, nasl cesaretedip bylesi bir ii kabul etmiyoruz diyebilirdik?

* ukurlar nasl doldurdunuz? Bir nceki gece kazdmz topra tekrar zerlerine boalttk. Bylece

zerlerini kapattk.* Bu, katldn ilk su muydu? Ben su ilememiim! Emir verenler, ldrenler suludur. Sadece ben

zerlerine topra boaltmm, bunun neresi sutur! stelik ben kendimgelip size haber verdim. Size adm veren olmam ki, eer sulu olsaydmgelir miydim?

* Affedersin! Bu, senin de katlm olduun bu ekildeki ilk olay myd? Evet.

* kincisi? Hayr!* Gmlmelere ka kez katldn? Bu olaydan bir sre sonra bu kez kadn ve ocuklardan oluan Anfal

guruplarnn topluca gmlmelerine katldm.* Nerede?- Dzxurmatda.

* Sekizinci ayn on ikisinde, o gece, yani Anfallerin zerine toprartme gibi vcib bir grevi gerekletirdikten sonra, geceyi naslgeirdiniz? Siz derken, sen ile arkadan Ferhan kastediyorum.

ldrmeler ve gmlme ilemi tamamen sonulannca beni de Ferhanda, orada bulunan dier korumalar da doldurduumuz ukurlarn zerindetoplayp hi kimseye bu olay hakknda sz etmememiz konusunda bizi tehditettiler.

* Kim siz toplad? Raid Nezhan Tikriti.

* Szleri hl aklnda m?

Evet.


34/47


* Ne dedi? Dedi ki te, hepiniz gzlerinizle grdnz! Eer kimseye olanlar

hakknda aznzdan bir ey karrsanz ya da bu olay aa karsa, bu, sizinve ailenizin de alnyazs olur!

* Kimseden hi ses kmad m? Hayr, kim cesaret edip bir ey syleyebilirdi ki!* O toplantdan sonra ne yaptnz? Bizi Kerkke geri gnderdiler. Kaldmz yere dndk.

* Dndkten sonra kimseye byle bir olayn olduundan hi szetmedin mi?

Hayr, kim cesaret edebilirdi ki! Dedim ya, Raid Nezhan kimseyeanlatmamz konusunda bizi tehdit etti!

* Arkadalarnz nerdeydiniz, nereye gittiniz, neler oldu, neyaptnz diye size hibir ey sormadlar m?

nceki gece arkadalarmza ukur kazdmz anlatmtk, o gecedndmzde de olup bitenleri onlara anlattk.

* Yneticilerden de mi sordular? Onlardan? Bizimle deillerdi ki onlardan sorsunlar!* O gece rahat mydn? Ne rahatl! te, sana anlattm ya, 15 yldr grdklerim her gece bir

video filmi gibi tekrar gzlerimin nne geliyor. Hl da o gece ruhumda acbir sancdr.

* O gece uyudun mu?

Hayr!* Arkadan Ferhan? Bilmiyorum. Uyuyabilmi olacan tahmin etmiyorum.* O gece ne dndn, rnein, bu rejimin elinden kaarak btn bu

olup bitenleri dnyaya duyurmak gibi bir ey aklna gelmedi mi? O ilk olayda ldrlenlerin kimler olduunu veya ne su iledikleri

hakknda hibir ey bilmiyordum. Bundan dolay onlarn sulu kimseler

olduunu sanmtm! Fakat ikinci gece bunun bir Anfal sreci olduunu


35/47


anladktan sonra o zaman ok kt oldum. En ok da insan topluluklarnabaktmda...

* Sonradan bunun bir Anfal sreci olduunu anladm dedin, naslanlamtn?

Olay yerinden kaldmz yere dndmzde zel korumalardanbazlar yanmza geldiler, onlar anlatt.

* Ne anlattlar? Baz sorularmz oldu Orada ldrdmz Krtler Topzawadan

getirildi dediler.* Nasl anlattlar, ya da nasl cesaret edip konuyu atlar? Bize yemek getirmilerdi. Oturdular. Birlikte sohbet ederken sorduk,

onlar da anlattlar.* Daha nceleri Anfal szcn duymu muydun? Hayr, o gece duydum.* Olayn hemen ertesi sabah ne yaptnz? O gn bize gnlk ev izni verdiler.

* Gittiniz mi? Evet.

* O gn evde nasl geirdiini biraz anlatabilir misin, nasl geti? ok acayip sorular soruyorsun!

* Yani sorudaki amacm u, hani bir nceki gece ldrlmelerigrdnden uyuyamamtn ya! te, unu renmek istedim, hani eine,ailene gittin, epey zamandr gitmemitin, bu deiiklik seni biraz

sakinletirmedi mi? Gittiim de ok yorgun ve halsizdim. Karnm patlayacak gibiydi.

Evdekiler de benim bu halimi fark etmiti. Rahat olmadm grmtler.Epey zerime geldiler, beni sktrdlar, ben de her eyi anlattm.

* Hani hi kimseye bir ey anlatamayacaksnz diye tehdit etmitilerya, anlatmaktan korkmadn m?

Evet Fakat bir yandan eim ok zerime geldi, dier yandan eer

anlatmasaydm patlayacak gibiydim!


36/47


* Anlattktan sonra rahatladn hissettin mi? Biraz! Evet

* Peki, o vahet grntlerini anlattnda, evdekiler nasl karlad? Onlar da ok zldler ama elden ne gelirdi ki!

* Sana gitme demediler mi? Ya da bylesi bir ie bulamaman iinherhangi bir tembihte bulunmadlar m?

Kabilemiz byle bir ie bulamamdan honut olmad. Eer onlarndedii olsayd, ailemin yannda kalmam gerekirdi.

* O gn zarfnda bu rejimin elinden kamay hi dnmedin mi? Nereye kaacaktm! Kaacak yer mi vard? Iraktan dar kacak

durumda deildim. Eer dnm olsam bile yaamm daha da zorlaacakt.* gnlk izinden sonra Kerkke dndnde ne gibi deiiklikler

vard? Dndmde ok eyin deimi olduunu grdm tabi.* Ne gibi? ofr arkadalarmdan hi birisi orda yoktu.* Nereye gitmitiler? Onlar Hemrn ile Dzxurmat aras yere gtrmtler.* Size ne dediler? Bizi de alp oraya gtrdler.* O ii yapmak iin mi gidiyordunuz, yani yine ukur kazmak iin mi? Ne i yapacamz sormadk. adr kurmulard. zel Kuvvetlerden

byk bir g ordayd. ukur kazma almalar orada da vard. Bizim de

ukur kazma iine katlmamz sylediler.* Kazdnz m? Hem de nasl! Evet.* Anfal iin halk ne zaman getirdiler? Ayn kayd Hatrlayamadm.* zin dnnden ka gn sonrayd? Ya hatrlayamyorum ite! nk bir sre o blgede kaldk. Her birka

gnde bir bizi alp Hemrn ile Dzxurmat aras yerde ukur kazdryordular.


37/47


* Sorudaki amacm, bizzat kendin katldn gnlerdir. Allahma bilmiyorum! Fakat dokuzuncu ayn onuna kadar bu i

durmakszn srd.* Bu, Anfal operasyonunun sekizinci ayn on birinde balayp

dokuzuncu ayn onuna kadar srm demektir, yle mi? Ben bu sreden haberdarm. Evet.* Sana bu ilk katlmn myd diye sormutum sende Hayr,

Dzxurmatdakine de katldm demitin. Biraz onu anlatr msn, ne

zamand? Syledim ya, tarihini tam olarak hatrlayamyorum. Fakat her ey

szn ettiim sre iinde oldu.* Peki, dier arkadalarn nerdeydi? Ferhan onlar Onlar da bu srece

katldlar m? Nasl katlmadlar? Ka gece beni baka yerlere gtrdler, tabi onlar

da yle alp gtryordular, onlar da hep ayn ii yapyordu.* Onlar nerelere gtrdklerini bilmiyor musun? Hayr, fakat bu ilerin tm bizim ekibin eliyle sonulandrlyordu.

Yani, Topzawa, Dzxurmat ve Hemrn dalar arasndaki blgede olupbitenleri hep ayn ekip yapt.

* Katldn ama yerini gstermediin daha ka yer var? Dzxurmat ile Hemrn aras, sonra Dz yolu evresi.* Oralarda gmlenler de hep gen miydi? Hayr, bu kez kitlesel ldrmelerdi.

* Kitlesel ldrmelerden amacn ne? Hepsini st ste taradlar. Gurup gurup klanikovlarla tarandlar.* Tarama ekibi yine o 11 kiilik tim miydi? Evet. ldrme ekibi srekli szn ettiim o 11 kiiden oluan subay

mangasyd.* Ne tr aralarla Anfalleri getiriyordular? Hep ayn st kapal cemselerle, Mokepetlerle.

* Getirdiklerinde yalarna gre mi snflandrarak ayryorlad yoksa


38/47


kadn, erkek, yal, oluk ocuk hep bir aradalar mydl? Yok. Ayr ayr getiriyorlard. nce genleri getirdiler ama daha sonra

guruplarn taramas bir birine kart. rnein, daha genlerin taranmasbitmeden dierlerini getiriyorlard.

* Aralar ukurlarn uzanda m durduruyorlard? Fazla uzakta deil. Tepe yamalarnda durduruyorlard. ukurlarda

epey oktu. Oralar zaten hepe ukur tepe, engebeli bir araziydi.

* Peki, olay tamamlarsan eer...

zel korumalar halk aralardan indirir, sraya dizer ve ukurlarnkysna getiriyordular.

* Elleri gzleri bal myd? Elleri balyd ama gzleri akt.* Yani, bir birlerinin gz nnde mi tarandlar? Evet. Onlar tepenin arkasna gtryorlard, zaten bir yan tepe bir

yan geni ukur. Oraya soktular ve taramaya baladlar.* Komutla m taramaya balyorlard? Evet.

* Kim emir veriyordu? Raid Ebd.

* Ne diyordu? Vurun! diyordu.

* Ate timi ka kiiydi? Demitim ya! 11 kiiydiler.

* Hepsi mi kurun skyordu? Evet.

* Bu ldrme timi daha nce sraya dizilerek hazr vaziyette mibekliyorlard?

Sraya dizilmemilerdi faka hazr vaziyetteydiler.* Peki, nasl duruyorlard, nerden ate ayorlard? Biliyor musun, o yerlerin bir taraf hep tepeydi, o tepenin yamacnda

genleri aralardan indiriyorlard, dier tarafta da lm timleri bekliyordu.


39/47


Emir verildii gibi onlar da taramaya balyordu. Ve ldryorlard.* Kendini kurtarmaya alanlar olmuyor muydu? Ne kurtarmas! O evre tamamyla zel kuvvetler tarafndan sk bir

ekilde tutulmutu. Kitle ile ldrme timleri arasnda sadece 10 m mesafevard. Kendilerini nasl kurtarabilirlerdi ki!

* Yani ite onlar ldrdklerini grmyorlar myd, hibir ey de miyapmyordular?

Hayr, sadece alyorlard.

* Erkekler de mi?! Evet, evet. Hawaaar! Bawooo! diye alyordular.* Tarama srecinde guruplarn birbirine kartn anlattn, genleri

taradklarnda hemen dierleri de mi ulayordu? Yani kadn ve ocuklarda m?

Evet Ara konvoylar arka arkaya geliyorlard. Aralarn arasndafazla mesafe yoktu.

* Nerden getirildiklerini bilmiyor musun? Biliyorum. Genler ile yallar Topzawadan kadn ve ocuklar da

Dibsden getiriyorlard.* Genlerin taranmas tamamlandnda hemen siz de zerlerine

topra rtmeye balyor muydunuz, yoksa btn taramalar bittiktensonra m zerlerine topra boaltmaya balyordunuz?

Bekliyorduk. Btn taramalar tamamlandktan sonra zerlerine topraboaltmaya balyorduk.

* Hep ayn ekip mi tarama yapyordu? Evet. Hep ayn 11 kiilik tim.* Peki, nasl yetiebiliyorlard? Onlar yorulmuyordu! Grevleri sadece arjr deitirmekti. Onlara

deste deste dolu arjrleri hazrlayp yanlarnda istif ediyorlard, onlar datetie basp ldryorlard.

* Yallarn elleri balanmam myd?

Hayr.


40/47


* Gzleri? Hayr.* Peki, nasl ylesine rahat bir ekilde atein altna gidiyorlard?

Teslim olamamak iin hibir teebbste bulunmuyorlar myd? Kapal aralarn iinde tutuklular gibi bekletiliyorlard. Onlar bir

kerede aa indirip koyun srs gibi nlerine katyorlard. Ve hementaramaya balyordlar. Ne gleri vard ki bir de kalkp dirensinler! Sadeceferyat figanlaryd. te yandan, onlar kadar zel timler bu i iin ayrlmt.

* Eer dediin gibiyse her taraftan kitlenin etraf sarlm ve bylecetaranmlar?

Evet. Aynen yleydi. ounu boynundan veya omzundan tutup taramayerine doru itiliyorlard.

* Tarandklarnda, korkudan bile olsa, yani lm korkusundan bileolsa, kaan olmuyor muydu, ya da kimse lmden kurtulmak iin birsubayn arkasna snmaya almad m hi?

Gkten yaan dolu gibi, yamur gibi kurun yayordu. Korkudan koyungibi balarn ellerinin arasna alp bir birlerinin arkasna snmayaalyorlard. Ama sonunda hepsi st ste yklyordu.

* Bir kadnn, ocuun veya bir yalnn herhangi bir subayasaldrmaya altn ya da bir sz sylediini yahut niye bizildryorsunuz diye herhangi bir soru sorduunu hi grmedin mi?

Evet, ben kendim bir kadnla konutum.* Krte biliyor musun?

Hayr.* Ne konutun ki? Niye bizi ldryorsunuz, bu kadar kadn ve ocuun gnah ne?

dedi.

* Bunlar dediini nerden biliyorsun? Arapa konuuyordu.* Arapa m?

Evet. Arapa.


41/47


* Bir kadn ve stelik Arapa biliyordu, yle mi? Kendisi Arapt.* Peki, Anfal Krtleri arasnda onun ne ii vard ki! Onu da onlar gibi tutuklamlard.* Sen nerden biliyorsun? te, onunla konutuumu sylemedim mi?* Kendisi mi Arap olduunu syledi? Arapa konutuunda ben kendim onun tam bir Arap olduunu

anladm. nk Arapa bilmesi tuhafma gitmiti. Kendisine sorduum dazaten o da Arap olduunu syledi.

* Neden tutuklandn sylemedi mi? Evet, syledi. Ben Arapm. Hileliyim. Irak Komnist Partisi Blge

Komitesi yesiyim dedi.

* Nerde tutuklandn sormadn m? Sordum. Koyeden, Kuzey blgesinden geldiini syledi.* Onu da m ldrdler? Evet. O da Krt kadn ve ocuklarn arasnda ldrld.* Ona zlm olmalsn herhalde? Dorudur. Evet, ona ok zldm.* Arap olduundan dolay, deil mi? Onunla konutuumdan dolay, stelik doktordu* Peki, ya bunca ldrlen kadn, oluk ocuk, gen yal, onlardan

hi birisi dikkatini ekmedi mi?

Nasl ekmedi! Bu 15 yldr btn olup bitenlerin bir film eridi gibihep gzmn nnde olduunu sylemedim mi?

* Baka? Toplu katliamlar srecinde bylesi dikkati eken ve seni zenbaka bir ey grdn m?

u Arap doktorun da aralarnda bulunduu kitlenin arasnda kucandabebei olan bir kadn vard. Bebei belki 30 veya 40 gnlkt. Bebee herhangi bir kurunun isabet ettiini sanmyorum ama zerine topra boalttm.

Bu grnt hep gzlerimin nne geliyor ve bundan dolay ok ac ekiyorum.


42/47


* Sence kurun mu isabet etmemiti ya da canl canl zerine topram boalttn?

yle yzde yz hibir kurunun isabet etmediini syleyemem amaukurdayken hl canlyd ve zerine topra boalttm.

* Dierlerinin arasnda da bylesine canl olanlar kalm olabilir. Yakurun isabet etmemi ya da hala canl iken zerlerine topraboaltmsnz, yle mi?

Kukusuz yleleri vard. nk birok insan st ste ylmt. Hi

kurun isabet etmemi olanlar da vard. Her ne ise, korkudan hikprdamadan l gibi yatanlar da belki vard. Ama biz hepsinin zerinetopra boaltarak zerlerini kapattk.

* O kitlenin ldrlmesi ve zerlerine topra boaltma ne kadarsrd?

leden sonra saat iki (14:00) gibi balad, akamn altsnda (18:00)bitti.

* Bu i bittikten sonra ne yaptlar? Sylemitim, btn bunlar 11. 08. 1988 ile 10. 09. 1988 aras dnemde

olup bitmiti. Bu nemli olaylar bylece sonuland.Daha sonra o gc ikiye ayrdlar. Bir blmn vilayetlere dattlar.

Dier ksmn da koruma birlii olarak Ali Hasan Mecidin emrinde kald.* Bltrme sizin isteinizle mi oldu? Hayr. Biz hepimiz sanki onlarn malydk, hibir ey bizim elimizde

deildi!

* Sen hangi ksmda kaldn? Til el-Wirddeki yeni arazileri tarma ama ve sulama projesi iin beni

oraya gtrdler. Sonra bir treylerin ofrln yaptm. Tikrittenevredeki inaatlar iin ta, imento, demir, tula, kereste gibi inaatmalzemelerini tayordum. Daha sonra da tpk Til el-Wirddeki gibi Ali HasanMecide ait zel arazilerin ziraat amal sulama projelerinde altm.

* Kuta dnmek istemiyor muydun?

1989 balarnda Kerkk ve evresinde yeni tarm alanlar ama


43/47


projesinde alrken Temen rtbesiyle Hattap adnda halka ok eziyetektiren bir subay vard. Herkese hayvan muamelesi yapyordu. Onunla birsorunum oldu. Bundan dolay tayinimi Badat Emniyet Genel Merkezinekardlar. Ben oradayken, Devrim Komuta Konseyi tarafndan nfusunuKerkke nakletmek isteyenlere bedava ev, mlk ve para verilecektir, diye

bir karar yaynlanmt. Ondan dolay ben de nfusumu Kuttan alp Kerkkenaklettim. O zamandandr Kerkkte yayoruz.

* Kerkke nfusunu naklettiinde sana ne verdiler?

Gelen herkese para veriyorlard. Ben Emniyet Tekilatndan geldiimiin bana bir ev verdiler. Dayal deli bir evdi; her eyi iindeydi.

* Ev hkmetin miydi? Yok. Bir Trkmene aitti. Devlet tarafndan haciz edildiini sylediler.

O evi bana verdiler, zerime tapuladlar.* Peki, bir bakasnn evini nasl zerime tapularsnz diye bir ey

sylemedin mi? Sorma hakkmz yoktu. lde bir bro vard, Yerletirme Dairesi. Onlar

bu ekilde birok evi dattlar. Bize, bu ev artk senin dediler.* Sen rejimin kararn bo ver, insanlk adna nasl vicdann elverdi ki

gidip bir bakasna ait evde oturdun, eyalarn kullandn?! Ev haciz edilmiti! Hkmetin mal olmutu. Ben hkmetten

almtm. Hkmet de kendi hakkn bana verdi.* Evdekilere olup bitenleri anlattn sylemitin. Onlar da

bakalarna anlattlar m acaba?

Hayr. Sanrm anlatmamlardr. nk bu, onlar idama gtrrd.* Peki, yani bir Krdn yannda byle eyleri anlatamaz mydn? Ola ki

onlardan ldrlen bunca Krdn, belki bir yaknn ldrldndenbylece haberdar olmu olurdu.

yle bir yol da yoktu. Eer bir Krtle birka laf etmi olsaydk hemenertesi gn kendimizi Emniyet veya Muhaberat sorumlularnn karsndasorguda bulurduk. Bir ksm Krtlerin halknn aleyhine altklarn

biliyordum. Gidip yetkililere anlatabilirlerdi. Bylesi eyleri gzlerimle


44/47


grmtm. Nasl gvenip anlatabilirdim ki!* 1991 hareketinde Kerkk Krt glerinin eline geti. Sen de o

zamanlar Kerkk brakp katn m? 1991 hareketinde Krtlerin korkusundan eim ve ocuklarm da alp

birlikte Kerkk brakp katk. Tikrite gittik. Krtler krlana kadar askeribir klada kaldk. Sonra yine dndk. Dnerken Krtleri yine srdler.Onlarla nasl iliki kurup o gizli eyleri anlatabilirdim ki!

* Aslnda sen Krtlerin geni bir blgeye egemen olduklarn, orada

zgr olduklarn biliyordun. Hani, vicdanm hi rahat deildi diyorsun ya,yani kalkp bir Krt merkezine gelip bunlar anlatamaz mydn?

1991den 1995e kadar tayin yerim Necefti. Kim kaabilirdi ki! Bir

arkadam vard, 1998de kat. Ei ve ocuklarn yakaladlar. Ei hamileydi.Hapishanede doum yapt. Hapisten karken ocuu bir buuk yanagirmiti. Baksana, nasl bu gizli eyleri aklayacaktm?

* Hi olmazsa Emniyet Tekilatndan tayinini baka bir kurumaalabilirdin, bylece o kurumdan uzaklam olurdun.

Yapamazdm. Eer Emniyette kalmasaydm byk sorunlarlakarlaacaktm. Ya da tutuklanmamam iten bile deildi!

* Peki, 1995ten sonra, yani Necef Emniyetinden sonra? Kerkke dndm. Mansur Emniyetinde kaldm.* Ne zamana kadar? Yakn bir zamana kadar, Irakn yklna kadar.* Irak yklrken neredeydin?

Badatta, cephedeydim.* En banda sormalydm, sen normal polislerden miydin? avutum.* Yani, sadece avu olduuna inanamyorum? Niye?

* nk sen okumu birisin, yani tahsillisin. Liseyi bile bitirmisin. Bukurumda 25 yllk bir hizmete sahipsin. Emniyet Tekilatnda okuryazar

bile olmayanlarn rtbe sahibi olduklarn grmm. Her hizmet yl iin


45/47


terfi ettiklerini de biliyorum. 25 yllk hizmeti olan ve Lise mezunubirisinin sadece avu olduu bana inandrc gelmiyor ite!

Ben avu olduumu syledim. Artk sen ne sanrsan, serbestsin.* Kukuluyum! Serbestsin.

* Peki, zgrlk srecine gelelim! Cephe dnce Kerkke dndm, eime ocuklarma geldim.* Bu vaheti aklamaya ne zaman karar verdin?

Kerkk Krtlerin eline getiinde.* Kimden baladn? O gn arka arkaya Gvenlik Brosuna gittim. Bana Emniyet

sorumlusunun ad Rizgar El olduunu sylediler ama grtrmediler.* Yetkiliyi grmek istediini syledin mi? Onlarca grevliye syledim ama bana kulak asmadlar.* Sen bylesi nemli bir bilgiyi iletmek iin geldiini sylyordun ve

onlar senin Valiye ulaman engellediler, yle mi? Evet.

* Sana ne sylyorlard? Srekli beni ieriye alamayacaklarn sylyorlard.* Niye? ok Arap geliyordu. Ya teslim olmak iin geliyordu ya da bir ricada

bulunmak iin. Onlar benim de ya bir ricada bulunacam ya da herhangi bireyimin alndn bildirmek iin ieriye gitmek istediimi sanyorlard

* Sonra? Vazgetim. Umudumu kestim. Birleik Vatanclara ulamak istedim.* Onlarla ne ilgisi var? Yani onlardan da Anfale urayanlar oldu.* Peki, sonra nasl ulatn? Evime yakn bir yerde bazlarna rastladm. Baktm biri Arap biri de

Krt o taraftan geliyorlar. Krt alann ardm. Ona sen Krt msn diye

sordum. Onaylaynca, benimle gel, bildiim baz nemli bilgileri sana


46/47


vereceim dedim. Eer sen de almazsan Ittihad Weteni yetkililerine gitipbildireceimi syledim ve onunla birlikte evime gittik. Kysndan kesindenbiraz anlattm.

Bir iki gn sonra da adam gelip beni ald. Gittiimiz yerde, isimlerinivermemem gerek, bu gerei onlara anlattm. Onlar da bu meseleyiaratrmak iin bir komite hazrlayp bana gndereceklerini, benim de toplumezarlarn bulunduklar yerleri komiteye gstereceimi sylediler ve benievime geri yolladlar. Daha sonra da ite siz geldiniz ve ben de bunlar size

anlatyorum.* Sen kendin gelip bu nemli bilgileri onlara verdiin iin seni

dllendirdiler mi? Evet.

* Kim? Doktor Berhem.

* Ne dl verdi? Allah kendisi zerimizde haberdardr, sadece 50 dolar para verdi.

Yemin ederim ki o paray bozmayacam, lene kadar harcamayacam.nk ben para iin bunlar bildirmeye gitmedim. Vicdanm beni bu gereiaklamaya gnderdi.

* Baka bir yerde daha anlatm msn? Hayr.* Gvenliin iin sana hatrlatmak istiyorum, eer sen istiyorsun btn

bu anlattklarn gizli tutalm, adn aklamayalm. nk ok yaknda

yerli ve yabanc habercilerin, televizyoncularn bu olayn peinedecekleri hi de uzak bir ihtimal deil!

Sana sylediim gibi, uluslar aras bir mahkemede tanklk yapmayahazrm, bildiklerimi, sana anlattklarm orda da anlatrm ki sizin yararnzaolsun. Baka da kimseye bir ey anlatmam. Haberciler veya televizyonculargelip benden bilgi almaya altklarnda eer Sleymaniye Emniyeti anlatdemese hi kimseye bir ey anlatmam.

* te, sorabileceim kadar sordum ve imdi sohbetimizin sonuna


47/47


geleceiz. Eer bunlar anlattndan dolay piman msn diye sorsam nedersin?

Hayr, neden piman olaym ki!* Hi deilse gznn nnde byk bir su ilendiinden belki? Yok, piman deilim. Byk bir su olduu dorudur, fakat ben

ilemedim, ondan dolay deil, vicdanm rahatlatmak iin gelip btnbunlar anlattm. Eer ben de gelmeseydim kim gelip anlatacakt?

* Bazen yle olur ki, insann gz nnde byk bir su ilenir ama

bunu engellemek iin kiinin gc yetmeyince, keke bu dnyaya higelmeseydim ve btn bunlar grmemi olsaydm diye kendi kendinesylenir. Yani, unu sylemeye alyorum, acaba, keke hi okumamolsaydm, bu ie girmemi olsaydm, kurak kymde kardeleriminyannda kalsaydm, bylece bu suu grmemi olurdum diye kendikendine sylendin mi hi?

Hayr, piman deilim ama keke gcm yetseydi de olay olduuzaman hemen Anfallerin intikamn alabilseydim...

* Seninle konuacaklarmz bitmedi, eer mahkemede karlarsaknk bizimkiler uluslararas bir mahkemede Anfal Davas amayaalyorlar. Sen de o mahkemede tanksn Mahkemede vereceinbilgileri de bu konumalarmzla birlikte kitaplatrmay dnyorum.

Gzm stne.*

kürdistan'da enfal katliamı

Documents