Heilsueflandiframhaldsskóli

þrjá daga. Unnið verður með niðurstöðurnar

samhliða öðrum glærupökkum, t.d. Æskileg

samsetning fæðunnar.

Grænmeti og ávextir

Ráðleggingar Lýðheilsustöðvar um neyslu

grænmetis og ávaxta eru til umfjöllunar

ásamt útskýringu á því hvað einn skammtur

er. Í framhaldi af því velta nemendur fyrir sér

hvort þeir fari eftir ráðleggingunum. Sýnd

eru dæmi um það hversu auðvelt er að fara

eftir ráðleggingum. Fjallað er um ávinning

grænmetis- og ávaxtaneyslu og komið með

hugmyndir að því hvernig má auka neysluna.

Farið er yfir það hvernig má fá sem mest út úr

grænmetinu og ávöxtunum m.t.t. matreiðslu.

Ávaxtabúst er kynnt til sögunnar og verkefni

tengt því.

Fiskur og ómega fitusýrur

Farið er yfir hollustu fisks og ráðleggingar

Lýðheilsustöðvar um fiskneyslu. Fjallað er

um ómega-3 fitusýrur. Sjálfspróf er lagt

fyrir nemendur þar sem þeir kanna hvort

þeir fari sjálfir eftir ráðleggingum

Lýðheilsustöðvar. Sjálfsprófinu fylgja

umræður þar sem

nemendahópurinn

skoðar

niðurstöðurnar

og veltir fyrir

sér hvort það sé

munur á fiskneyslu

á milli kynja. Í lokin

er bent á ítarefni þar

sem finna má góðar og

fljótlegar fiskuppskriftir.

Æskilegt er að kenna saman

kaflana um fisk og D-vítamín.

Hér fylgir kennsluefni í nær ingar fræði fyrir fram halds skólanema. Því er ætlað að auka almenna þekkingu nemenda á næringarfræði og hollum lifnaðar hátt um

þar sem áhersla er lögð á ráð legg ing ar Lýð-

heilsu stöðv ar um matar æði og næringar efni.

Kennslu efnið samanstendur af 13 glærupökkum

með verkefnum. Hver pakki hentar fyrir eina

kennslustund nema annað sé tekið fram.

Glærupakkarnir hafa allir sömu uppbyggingu

þar sem byrjað er á fróðleik um efnið og

sumum glærum fylgja verkefni og umræður

eftir því sem við á. Mörg þeirra verkefna er

hægt að nota á fjölbreyttan hátt og tengja

næringarfræðina þannig við annað námsefni í

skólanum.

Tilvalið er að kenna efnið í þeirri röð sem fram

kemur hér á eftir. Stuðst er við uppröðun í

bæklingi Lýðheilsustöðvar „Ráðleggingar um

mataræði og næringarefni fyrir fullorðna

og börn frá tveggja ára aldri“ og einnig er

bent á bæklinginn sem ítarefni. Bæklinginn

er hægt að skoða og panta á heimasíðu

Landlæknisembættisins www.landlaeknir.is.

Höfum fjölbreytnina í fyrirrúmi

Farið er í mikilvægi þess að velja fjöl-

breytta fæðu og hug að að skammta-

stærð um og sam setn ingu. Fjall að

er um Disk inn til að ein falda sam-

setn ingu á ein stök um mál tíð um

og fæðu hring inn til að undir-

strika mikil vægi fjöl breyti leik ans í

fæðuvali.

Vefsíðurnar www.matarvefurinn.is

og www.hvaðerimatnum.is eru

kynntar þar sem nemendur opna

aðgang sem unnið verður með síðar.

Heimaverkefni er lagt inn þar sem

nemendur eiga að skrá neyslu sína í

Kynning á kennsluefni um næringu

Heilsueflandiframhaldsskóli

Olía eða mjúk fita í stað harðrar

Fjallað er um mikilvægi þess að velja olíu eða

mjúka fitu í stað harðrar fitu. Góðar útskýringar

eru á mjúkri fitu, harðri fitu og transfitusýrum.

Bent er á hvernig hægt er að auka neyslu á

mjúkri fitu á kostnað þeirrar hörðu.

Þessi kafli er í styttri kantinum og því tilvalið að

nota hann með öðrum.

Vítamín og steinefni

Almenn umfjöllun er um vítamín. Farið er yfir

muninn á fituleysanlegum og vatnsleysanlegum

vítamínum. Fjallað er um þá hópa sem þurfa að

fá vítamín sem fæðubót.

Almenn umfjöllun er um steinefni. Farið er yfir

ráðlagða dagsskammta (RDS) og fjallað um áhrif

þess að neyta of mikils eða of lítils magns af

vítamínum og steinefnum.

Heilsusamlegt holdafar

Leitast er við að svara því hvað sé heilsusamlegt

holdafar og fjallað um að ekki eru allir eins.

Kjörþyngd er útskýrð ásamt líkamsþyngdarstuðli

(BMI). Farið er í það hvernig hægt sé að

stuðla að heilsusamlegu holdafari þar sem

ráðleggingar Lýðheilsustöðvar eru hafðar

að leiðarljósi. Fjallað er um skammtastærðir

og mikilvægi þess að borða morgunmat.

Orkuþörf er útskýrð ásamt orkujafnvægi. Í

lokin er verkefni þar sem nemendur útbúa þrjá

mismunandi morgunverði.

Æskileg samsetning fæðunnar

Fjallað er um æskilega samsetningu fæðunnar

og hvert orkuefni fyrir sig, þ.e. prótein,

fitu og kolvetni. Fjallað er um saltneyslu

og í lokin vinna nemendur með

niðurstöður úr neyslukönnun sem gerð

var í tengslum við kaflann „Höfum

fjölbreytnina í fyrirrúmi.“

D-vítamín og lýsi

Fjallað er um D-vítamín og lýsi. Sjálfspróf um

lýsisnotkun er lagt fyrir nemendur þar sem þeir

kanna hvort þeir fari sjálfir eftir ráðleggingum

Lýðheilsustöðvar. Sjálfsprófinu fylgja umræður

þar sem nemendahópurinn ræðir um

niðurstöðurnar.

Æskilegt er að kenna saman kaflana um fisk og

D-vítamín.

Heilkornavörur

Umfjöllun er um heilkornavörur og ávinning

af neyslu þeirra. Trefjum eru gerð góð skil

og í lokin er verkefni sem nemendur vinna

um trefjarík matvæli þar sem þeir nýta sér

næringarefnatöflur.

Þessi kafli er í styttri kantinum og því tilvalið að

nota hann með öðrum.

Mjólkurvörur

Ráðleggingar Lýðheilsustöðvar um neyslu á

mjólkurvörum eru kynntar. Útskýrt er hvað

sé einn skammtur. Fjallað er um mikilvægi

mjólkur fyrir beinin og hvatt til þess að

velja fituminni mjólkurvörur. Fjallað er um

magrar mjólkurvörur og stutt umfjöllun er um

mjólkuofnæmi og óþol og valkosti fyrir þá

sem ekki vilja eða geta borðað mjólkurvörur.

Í lok kaflans stýrir kennari umræðum þar sem

nemendur velta fyrir sér eigin mjólkurneyslu.

Þessi kafli er í styttri kantinum og því tilvalið að

nota hann með öðrum.

Heilsueflandiframhaldsskóli

Íþróttir og næring Fjallað er um hvað þarf að hafa í huga í

sambandi við íþróttir og næringu. Farið er yfir

hlutverk hvers orkuefnis fyrir sig. Í kaflanum

um prótein er umfjöllun um próteinduft og

hvort þau séu nauðsynleg. Þá eru steinefnum og

vítamínum ásamt drykkjum gerð góð skil. Einnig

er fjallað er um hvað sé æskilegt að borða fyrir

og eftir keppni og hvað skuli forðast til þess að

hámarksárangur náist.

Í lok kaflans stýrir kennarinn umræðu um

prótein úr próteinvörum.

Um námsefnið

Námsefnið var unnið af vinnuhópi á vegum

Landæknisembættisins (áður Lýðheilsustöð).

Vinnuhópinn skipuðu: Guðrún Birna Árnadóttir

og Svava Sigríður Svavarsdóttir nemar, Dr. Anna

Sigríður Ólafsdóttir dósent á Menntavísindasviði

Háskóla Íslands, Bryndís Elfa Gunnarsdóttir,

Elva Gísladóttir og Hólmfríður Þorgeirs dóttir

verkefnisstjórar næringar hjá Land læknis-

embætt inu.

Sætmeti, orkudrykkir og skyndibiti

Glærupakkinn er tvískiptur. Fyrri hlutinn er um

sætmeti og orkudrykki og seinni hlutinn um

skyndibita.

Í umfjöllun um sætmeti og orkudrykki er

viðbættum sykri gerð góð skil þar sem mikið af

myndefni er notað. Fjallað er um orkudrykki þar

sem sykur- og koffíninnihald þeirra er skoðað.

Einnig er fjallað um áhrif koffíns á líkamann og

um hámarksneyslu koffíns á dag.

Kennari leggur inn heimaverkefni þar sem

nemendur eiga að skrá niður allt sem þeir

drekka í þrjá daga. Reikna síðan út, með

hjálp Matarvefsins, magn viðbætts sykurs og

með hjálp töflu um koffíninnihald, sem er í

glærupakkanum, reikna þeir út koffínneyslu

þessara þriggja daga.

Fyrri hluta glærupakkans lýkur á umræðu um

neyslu gosdrykkja og sætinda. Nemendur kanna

svo hvort munur sé á milli kynja.

Í umfjöllun um skyndibita er bent á að auðvelt

sé að gera vinsæla skyndibita hollari. Stuðst

er við myndefni til að benda á muninn á

hitaeiningum og fitumagni í ýmsum vörum.

Innihaldslýsingar

Útskýringar á innihaldslýsingum og næringar-

gildistöflum. Farið er yfir vinsælar fullyrðingar á

borð við „sykurlaust“, „skert“ og „létt.“

Farið er í upprifjun á orkuefnunum sem nýtist

við útreikninga á næringargildi, heildarorku

og orkuhlutföllum og því næst sýnd dæmi um

útreikninga. Fjallað er um orkuþéttni matvæla

þar sem sýnd er mynd til útskýringar ásamt

dæmum um útreikninga. Nemendur vinna

verkefni þar sem þeir reikna út orkuþéttni

nokkurra matvæla en kennarar útvega

matvælaumbúðir og þá er um að gera að

velja matvæli sem sýna sem mestan mun á

orkuþéttni.

Í lok kaflans er heimaverkefni þar sem

nemendur eiga að reikna út orkuhlutföll fyrir öll

orkuefnin í ýmsum matvælum eins og sýnt er í

dæmunum í kaflanum.