lei 9868 adc
DESCRIPTION
Lei 9868 AdcTRANSCRIPT
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 1/18
Estaaversoemhtmldoarquivohttps://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf.Googlecriaautomaticamenteversesemtextodedocumentosmedidaquevasculhaaweb.
Page1
Lei9868/99comentada
WilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizdeDireito/RJ1lugarDefensorPblico/RJ1DelegadodePolcia/RJProfessordediversoscursospreparatrios,autordevrioslivroseartigos.
SylvioMottaUmdosmaisrenomadosprofessoresdeDireitoConstitucionaldoRiodeJaneiro,SoPaulo,ParaneMinasGerais.Autordediversosartigoselivrosvoltadosparapreparaodecandidatosparaconcursosdareajurdicaefiscal.
Art.1EstaLeidispesobreoprocessoejulgamentodaaodiretadeinconstitucionalidadeedaaodeclaratriadeconstitucionalidadeperanteoSupremoTribunalFederal.
IremosperceberqueaLeiequiparaprincipiologicamenteedeumavezportodasatradicionalaodiretadeinconstitucionalidadecomainovadoraaodeclaratriadeconstitucionalidade.Aproximatantoquenoslevaaconsiderarsenoseriamaisoportunofundirseosdoismodelos,desdequesemantivessealegitimaoativaampliadaparaambos.
Art.2Podemproporaaodiretadeinconstitucionalidade:IoPresidentedaRepblicaIIaMesadoSenadoFederalIIIaMesadaCmaradosDeputadosIVaMesadeAssembliaLegislativaouaMesadaCmaraLegislativado
https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 2/18
DistritoFederalVoGovernadordeEstadoouoGovernadordoDistritoFederalVIoProcuradorGeraldaRepblicaVIIoConselhoFederaldaOrdemdosAdvogadosdoBrasilVIIIpartidopolticocomrepresentaonoCongressoNacionalIXconfederaosindicalouentidadedeclassedembitonacional.Pargrafonico.(VETADO)
Inicialmentepercebeseainclusodelegitimadosativosespeciaisque,originariamente,noconstamexpressamentedoartigo103,caputdaConstituio.OGovernadordoDistritoFederaleaMesadaCmaraLegislativadoDistritoFederalforamincludosemvirtudedeprecedentesjurisprudenciaisdoSupremoTribunalFederalautorizaremadilataodesseroldelegitimadosativosparaproposituradeaodiretadeinconstitucionalidadeedeaodeinconstitucionalidadeporomisso.
Opargrafonicovetadoafirmaque"AsentidadesreferidasnoincisoIX,inclusiveasfederaessindicaisdembitonacional,deverodemonstrarqueapretensoporelasdeduzidatempertinnciadiretacomoosseusobjetivosinstitucionais."NaverdadeoPresidentedaRepblicapretendiavetarapenasaexpresso"federaessindicais",mascomonoadmissvelovetoapalavra
Page2
isoladaseviuobrigadoavetartodoodispositivo.Reconhecendoinclusiveque,comisso,contrariaajurisprudncia,jconsagrada,doSupremoTribunalFederal,queexigedoslegitimadosativosespeciaisademonstraodapertinnciatemticacomopressupostodeadmissibilidadedaaodiretadeinconstitucionalidade.
Art.3Apetioindicar:IodispositivodaleioudoatonormativoimpugnadoeosfundamentosjurdicosdopedidoemrelaoacadaumadasimpugnaesIIopedido,comsuasespecificaes.Pargrafonico.Apetioinicial,acompanhadadeinstrumentodeprocurao,quandosubscritaporadvogado,serapresentadaemduasvias,devendocontercpiasdaleioudoatonormativoimpugnadoedosdocumentosnecessriosparacomprovaraimpugnao.
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 3/18
Restacaracterizado,exatamentecomojacontecianombitojurisprudencial,anecessidadedeadvogadoregularmenteestabelecidonosautos.Detodososlegitimadosativos(universaiseespeciais)apenasoProcuradorGeraldaRepblicanoprecisarfazerserepresentarporadvogado.InteressanteaquestodeoAdvogadoGeraldaUniopostularemnomedoPresidentedaRepblicae,maisadiante,serouvidocomaobrigaodedefenderaconstitucionalidadedotextoimpugnado.AindaquesetratedeumprocessoabstratoestasituaoesdrxuladevesercolmatadapelajurisprudnciadoSupremoTribunalFederal.Comojconseguimosperceber,pormaisquetente,aleinoconseguesufocaracriatividadedajurisprudncia.
Art.4Apetioinicialinepta,nofundamentadaeamanifestamenteimprocedenteseroliminarmenteindeferidaspelorelator.Pargrafonico.Cabeagravodadecisoqueindeferirapetioinicial.
EmsededeaodiretadeinconstitucionalidadeoSupremoTribunalFederalpassaaadmissibilidadedopedidoportrscrivosgenricos:a)legitimaoativab)demonstraodepertinnciatemtica(apenasexigidaaoslegitimadosativosespeciaisec)oobjetojuridicamentepossvel(normasconstitucionaisoriginrias,leisanterioresCartade1988,atostipicamenteregulamentares,leismunicipais,etc.nopodemfigurarcomoobjetodeumaAdin).Portanto,entendeseineptaapetioinicialnoapenaspelainobservnciadospressupostosdoartigoanterior,mantmseaqui,comoantes,aliberdadedeinterpretaodoalcancedanorma.
Art.5Propostaaaodireta,noseadmitirdesistncia.Pargrafonico.(VETADO)
DadaageneralidadedoprocessooSupremoTribunalFederaljtinhafirmadoentendimentonosentidododescabimentodadesistnciadaao,indeferindosempretaisrequerimentos,comfundamentonoartigo169,1doseuRegimentoInterno:"Propostaarepresentao,noseadmitiradesistncia,aindaqueafinaloProcuradorGeralsemanifestepelasuaimprocedncia".Oartigo16daleitambmexcluiadesistnciaemsededeaodeclaratriadeconstitucionalidade.
Page3
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 4/18
Art.6Orelatorpedirinformaesaosrgosousautoridadesdasquaisemanoualeiouoatonormativoimpugnado.Pargrafonico.Asinformaesseroprestadasnoprazodetrintadiascontadodorecebimentodopedido.
Consideramosqueestedispositivonoestemconflitocomoartigo170,2doRISTF,quandoestabelecequetais"informaesseroprestadasnoprazodetrintadiascontadosdorecebimentodopedido,podendoserdispensadasemcasodeurgncia,peloRelator,adreferendumoTribunal"(gn).
Art.7Noseadmitirintervenodeterceirosnoprocessodeaodiretadeinconstitucionalidade.1o(VETADO)2Orelator,considerandoarelevnciadamatriaearepresentatividadedospostulantes,poder,pordespachoirrecorrvel,admitir,observadooprazofixadonopargrafoanterior,amanifestaodeoutrosrgosouentidades.
ArespeitodospoderesdorelatorjhjurisprudnciacorrentenoSupremoTribunalFederalnosentidodequepoderexercerocontroleprviodospressupostosprocessuaisecondiesdaao,podendoarquivarounegarseguimentoapedidoourecursomanifestamenteincabvel,ou,improcedentee,ainda,contrariarjurisprudnciadoTribunal.Emumaanliseperfuntriaparecequeocaputencontraseemcontradiocomoospargrafos.Ora,searegrageraladmiteexceesdetalmagnitudeentoseriamelhorosilnciodolegislador.Permaneceria(comotudoindicaquevaipermanecer),aidiadediscricionaridadedorelatordevidamentereferendadaaposterioripeloPlenriocomo,alis,jentendimentotradicionalnoTribunal.Decididamentereduzirospoderesdorelatorimplicaemtornarmaislentooprocessodecontrole,contrariandooprincipalobjetivodesuaexistncia.
Art.8Decorridooprazodasinformaes,seroouvidos,sucessivamente,oAdvogadoGeraldaUnioeoProcuradorGeraldaRepblica,quedeveromanifestarse,cadaqual,noprazodequinzedias.
OAdvogadoGeraldaUnioatuarnasaesdiretasdeinconstitucionalidadecomoumaespciededefensordoPrincpiodaPresunodeConstitucionalidadedasLeis.SuafunolimitasealembraraoSupremoTribunalFederalquetodalei,aomenosemtese,nascecompatvel,materialeformalmente,comaConstituio.TemprevalecidooentendimentodequenoseriapossvelaoAdvogadoGeraldaUniomanifestarsepelainconstitucionalidadedalei,concordando,portanto,comoautordaaodiretadeinconstitucionalidade.AfirmaAlexandredeMoraesque..."comocuradordanormainfraconstitucional,oAdvogadoGeraldaUnioestimpedidoconstitucionalmentedemanifestarsecontrariamenteaela,sobpenadefrontaldescumprimentodafunoquelhefoiatribudapelaprpriaConstituioFederal,equeconfiguraanicajustificativadesuafunoprocessual,nestecaso".
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 5/18
Page4
TologooAdvogadoGeraldaUnioconcluaasuatarefa,serabertovistadosautosdaaodiretaparaoProcuradorGeraldaRepblicaquetermaisquinzediasparasemanifestarporescritonosautos..
AoitivadoProcuradorGeraldaRepblicatemfundamentonoartigo103,1daConstituiodaRepblica.Funcionacomocustoslegisdevendopronunciarsearespeitodacontrovrsiaconstitucional,sendocertoquepodearregimentarargumentosafavordoautoroudoAdvogadoGeraldaUnioindistintamente.FuncionacomoelementocatalizadordadecisodoSupremoTribunalFederal.
NotesequeexisteapossibilidadedeoProcuradorGeraldaRepblicaserconcomitantementeautor(art.103,IV)efiscal(art.103,1)emdeterminadaaodireta.TalhiptesemajoritariamenteadmitidapeloPretrioExcelsoemsuajurisprudncia.
Odispositivoapenasteveomritodeestabelecerumprazodequinzediascorridosesucessivosparacadaumadasmanifestaes.Deveseentendercomotermoaquodoprazoadatadorecebimentodosautos.Todaviaaleinoprevumasanoparaodescumprimentodesteoudequalqueroutroprazoporelaestabelecido.
DaMedidaCautelaremAoDiretadeInconstitucionalidadeArt.10.Salvonoperododerecesso,amedidacautelarnaaodiretaserconcedidapordecisodamaioriaabsolutadosmembrosdoTribunal,observadoodispostonoart.22,apsaaudinciadosrgosouautoridadesdosquaisemanoualeiouatonormativoimpugnado,quedeveropronunciarsenoprazodecincodias.1oOrelator,julgandoindispensvel,ouviroAdvogadoGeraldaUnioeoProcuradorGeraldaRepblica,noprazodetrsdias.2oNojulgamentodopedidodemedidacautelar,serfacultadasustentaooralaosrepresentantesjudiciaisdorequerenteedasautoridadesourgosresponsveispelaexpediodoato,naformaestabelecidanoRegimentodoTribunal.3oEmcasodeexcepcionalurgncia,oTribunalpoderdeferiramedidacautelarsemaaudinciadosrgosoudasautoridadesdasquais
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 6/18
emanoualeiouoatonormativoimpugnado.
Umadasinovaesmaissignificativasnosistemadecontroledeconstitucionalidadesemdvidafoiapossibilidadedeconcessodemedidasliminaresnocontroleabstrato.Noexistedvidaqueaconcessodeumamedidaliminaremumaaodiretadeinconstitucionalidadeproduzsignificativaalteraonoordenamentojurdico.Funcionacomoumaespciedeantibiticoemergencialafimdeevitarqueo"vrus"detectadopelosistemaimunolgicodoorganismoestatalcontinueasereproduzirnacorrentesanguneadoEstado,regulandodeformametabolicamenteinconstitucionalinmerasrelaesjurdicas.
Destaforma,adecisoconcessivadecautelaremAdin(art.102,I,pdaCR)hdeserdotadadeeficciageral,umavezquetratadesuspenderaaplicaodeumatonormativoatqueoSupremoTribunalFederalapresentenao
Page5
seupronunciamentodefinitivo.Insta,porm,observarquetaisefeitossomenteseproduzirocomapublicaoemjornalautenticadodadecisoliminaremtela.
Assim,norestamdvidasque,concedidaaliminar,seimpedeaaplicaodaleiporelavitimada,inclusiveemcasospendentesdeapreciao,quernombitoadministrativoquernasinstnciasjudiciais.verdadeiramedidadecarterlegislativoe,comotal,condicionaospoderesdaRepblicaaoseutalante.Dasuaconseqnciamaisimediata:asuspensodetodososprocessosjudiciaisquetenhamcomoobjetoaaplicaodaleiquetevesuavignciasuspensapeladecisocautelar.RessaltesequefalamosemsuspensoenoarquivamentosumriodosprocessosatingidospelamedidadoSupremo.
Art.11.Concedidaamedidacautelar,oSupremoTribunalFederalfarpublicaremseoespecialdoDirioOficialdaUnioedoDiriodaJustiadaUnioapartedispositivadadeciso,noprazodedezdias,devendosolicitarasinformaesautoridadedaqualtiveremanadooato,observandose,noquecouber,oprocedimentoestabelecidonaSeoIdesteCaptulo.1oAmedidacautelar,dotadadeeficciacontratodos,serconcedida
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 7/18
comefeitoexnunc,salvoseoTribunalentenderquedevaconcederlheeficciaretroativa.2oAconcessodamedidacautelartornaaplicvelalegislaoanterioracasoexistente,salvoexpressamanifestaoemsentidocontrrio.
InicialmentecumpreperceberqueopargrafoprimeiroconfirmaumatendnciajurisprudencialconsagradapeloSupremoTribunalFederal.Principalmenteapartirde1995ascautelaressoconcedidascomefeitosdeanulabilidadeultrativa,ouseja,exnunc.Agora,porimposiolegal,aanulabilidaderetrotativa,extuncdeveconstarexpressamentedoacrdo.
Mas,semdvida,osegundopargrafoquemaisestranhezacausa.TradicionalmenteoDireitobrasileiroadmitearepristinaoapenasquandoexpressamentedeterminada,pelotextolegalpassaseapresumirosefeitosrepristinatrios.Noobstanteoentendimentodepartedadoutrinadequealeiinconstitucionalnoproduzefeitos,desdeaorigem,repristinadososatosporelarevogados,arepristinaoemnossosistema,porserexcepcional,dependiaatentodeexpressarefernciadoSupremoTribunalFederal.Inegvelocarterdepraticidadedodispositivoanalisadovezquepretende,comareentradaemvigordanormarevogada,evitarumvcuojurdicoque,eventualmente,prejudicariaasrelaesjurdicasconcretasmaisdoqueaexistnciadeumaregulamentaoinconstitucional.
Portanto,asuspensodaleipormedidacautelarimplica,semprequepossvel,narestauraodavignciadaleianteriorseacasoexistir.Seriamesmotormentososeacautelarcriasseumaespciedevcuojurdico.Emoutraspalavras,oefeitodesse"antibiticoemergencial"noselimitaa"incubarovrus",vaialm,restaura(aomenostemporariamente)ossistemasprejudicadospelodistrbiometablico.
Page6
Destaforma,podemosperceberqueaconcessodemedidaliminarnasaesdiretasdeinconstitucionalidade,almdesuspenderasdecisesadministrativasejudiciaisqueenvolvamaaplicaodaleiquestionada,tambmrepristinaprovisoriamentealegislaoanterioracasoexistente.
Poroutrolado,essecarterrepristinatriotcitonoscausarumproblematcnicoquandooobjetodaaodiretadeinconstitucionalidadeforumamedida
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 8/18
provisria.Comosabemosasmedidasprovisriasnotempoderrevogativosobreasleisordinriasanteriores,acasoexistentes.Apenasaconversodemedidaprovisriaemleiordinriatemocondoderevogaraleianterior.Tantoverdadequeaboadoutrina,noentendeproduzirefeitosrepristinatriosarejeioexpressadoCongressoNacionaladeterminadamedidaprovisria.Issoporqueamedidaprovisrianoteriaopapeldeleirevogadora,e,portanto,asuarejeio,porsuavez,nofuncionariacomoleirepristinante.Poisbem,nahiptesedeserconcedidaumacautelarparasuspenderaeficciadeumamedidaprovisriacomoconcederlheefeitosrepristinatriossealeianterior,acasoexistente,nofoirevogada?Ousamosoferecerduassoluespossveisparaoproblema:ounoreconheceremosoinstitutodarepristinaodacautelar,afastandoopostuladodepresunodeconstitucionalidadedaleinova(oqueseria,emessncia,umabsurdojurdico!)ou,poroutrolado,passaremosaentenderqueamedidaprovisriaefetivamenterevogaaleiquelheanterior.AprimeirasoluoimplicanasubversodetodosistemaconstitucionalbrasileiroretirandodanossaCartaasupremaciaformalsobreasdemaisleise,porviadeconseqncia,extinguindoocontroledeconstitucionalidadequejustamenteoobjetodaleioracomentada.Asegundasoluo,aindaquemenospior,noigualmenteconfortvel.PostoquecolocaporterraumprincpiobasilardoDireitosegundooqualumaespcienormativaapenastemopoderderevogarnosentidomaistcnicodotermoespcienormativaidntica,todoorestonadamaisseriadosimplessuspensodeeficcia.
SemdvidaGilmarFerreiraMendesbuscouinspiraonosistemaconstitucionalaustracoquandoelaborouestespargrafos.Naustriaadecisodeinconstitucionalidadetemeficciaexnunc,salvoseotribunalestabelecerprazoparaentradaemvigordacassao(Constituioaustraca,art.140,5),eadecisoqueproclamaainconstitucionalidadepoderrepristinarodiplomapelaleijulgada,aps,inconstitucional(art.140,6damesmaConstituio),propondoseevitarasituaodevcuolegislativo,sendoarepristinaodeterminadapeloTribunalcompetente.Etudolfuncionamuitobem,obrigado.Pelosimplesfatodequeosaustracosvivemfelizesnosseusbosquesencantados(eencantadores)porquenotemodesprazerdeconvivercomessaaberraogenticojurdicaquesurgedeumaexperinciafrankesteiniana,ouseja,ocruzamentodeuminstitutoparlamentaristacomumaConstituiopresidencialista:areediodemedidasprovisrias.
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 9/18
Page7
CAPTULOIIIDAAODECLARATRIADECONSTITUCIONALIDADESeoI
DaAdmissibilidadeedoProcedimentodaAoDeclaratriadeConstitucionalidadeArt.13.Podemproporaaodeclaratriadeconstitucionalidadedeleiouatonormativofederal:IoPresidentedaRepblicaIIaMesadaCmaradosDeputadosIIIaMesadoSenadoFederalIVoProcuradorGeraldaRepblica.
Alei,comospoderiaacontecer,manteveosmesmoslegitimadosativosuniversaisjprevistosnotextoconstitucional(artigo103,4daConstituio)comcompetnciaparaprovocarocontroleabstratonessanovamodalidade.Alegitimaoativapluralizada,contudo,bemmenosabrangentedoqueocorrenaaodiretadeinconstitucionalidadeenaaodeinconstitucionalidadeporomisso.
Art.14.Apetioinicialindicar:IodispositivodaleioudoatonormativoquestionadoeosfundamentosjurdicosdopedidoIIopedido,comsuasespecificaesIIIaexistnciadecontrovrsiajudicialrelevantesobreaaplicaodadisposioobjetodaaodeclaratria.Pargrafonico.Apetioinicial,acompanhadadeinstrumentodeprocurao,quandosubscritaporadvogado,serapresentadaemduasvias,devendocontercpiasdoatonormativoquestionadoedosdocumentosnecessriosparacomprovaraprocednciadopedidodedeclaraodeconstitucionalidade.
Almdosrequisitosformaisjprevistosnoartigo3destaLei,surge,paraaaodeclaratriadeconstitucionalidade,maisumqueconsagradajurisprudnciadoSTF:ademonstrao,porpartedoagenteprovocador,daexistnciadecontrovrsiasjudiciaisemnmerosuficientementerelevanteparajustificaraprovocaodessamodalidadefiscalizaoabstrata.Ora,seapresunoadeconstitucionalidadedalei,noconsegueoTribunalpercebersenopapeldemeroconsultor,exige,outrossim,quetalpresunoestejafirmementeabaladaparaquesejustifiqueoacionamentodocontroleabstratodeconstitucionalidade.
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 10/18
Instaobservarqueesseprrequisitodeadmissibilidadeformalnoexistenaaodiretadeinconstitucionalidade,atporqueatesedoagenteprovocador,nestecaso,contrariaapresunodeconstitucionalidadedaqualserevestealeinova.
Convm,poroportuno,acrescentartambmqueoatonormativofederalobjetodestaaodever,necessariamente,tersidopromulgadoapssetembrode1993,dataemqueaEmendaConstitucionaln03/93foipublicada.
Page8
SeoIIDaMedidaCautelaremAoDeclaratriadeConstitucionalidadeArt.21.OSupremoTribunalFederal,pordecisodamaioriaabsolutadeseusmembros,poderdeferirpedidodemedidacautelarnaaodeclaratriadeconstitucionalidade,consistentenadeterminaodequeosjuzeseosTribunaissuspendamojulgamentodosprocessosqueenvolvamaaplicaodaleioudoatonormativoobjetodaaoatseujulgamentodefinitivo.Pargrafonico.Concedidaamedidacautelar,oSupremoTribunalFederalfarpublicaremseoespecialdoDirioOficialdaUnioapartedispositivadadeciso,noprazodedezdias,devendooTribunalprocederaojulgamentodaaonoprazodecentoeoitentadias,sobpenadeperdadesuaeficcia.
Narealidade,oexercciodopodergeraldecautela,peloSTF,emsededeaodeclaratriadeconstitucionalidade,destinaseagarantiraprpriautilidadedaprestaojurisdicionalaserefetivadanoprocessodecontrolenormativoabstrato,emordemaimpedirqueoeventualretardamentonaapreciaodolitgioconstitucionalculmineporafetarecomprometeroresultadodefinitivodojulgamento.
Apardetodaequalquerdivergnciadoutrinriaediscussesacadmicasacercadoefeitovinculante,impesereconhecer,nombitodessenovoinstrumentodedireitoprocessualconstitucional,queserevelaadmissveloexerccio,peloSupremoTribunalFederal,dopodercautelargeraldequeseachanaturalmenteinvestido,quercomoTribunaljudicirio,quer,especialmente,comoCorteConstitucional.
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 11/18
Assentadatalpremissa,queconfereespecialnfaseaobinmioutilidade/necessidade,tornaseessencialreconhecerespecialmenteemfunodoprpriomodelobrasileirodecontroledeconstitucionalidadequeatutelacautelarapresentasecomoinstrumentoprocessualcompatvelcomosistemadefiscalizaonormativaabstrata,revelandoseplenamentecabvelemsededeaodeclaratriadeconstitucionalidade,segundoressaltaomagistriodadoutrina(NagibSlaibFilho,AoDeclaratriadeConstitucionalidade,pp131/132,2ed.,1995,ForenseGilmarFerreiraMendes,DaMedidaCautelaremAoDeclaratriadeConstitucionalidadeinRepertrioIOBdeJurisprudncia2quinzenadeoutubrode1997n20/97Caderno1,p504AlexandredeMoraes,DireitoConstitucional,p480,2ed.,1997,AtlasClmersonMerlinClve,FiscalizaoAbstratadeConstitucionalidadenoDireitoBrasileiro,pp202/203,itemn9,1995,RT).
Fundado,precisamente,emtaisrazes,expostaspeloMinistroCelsodeMello,oPlenriodoSupremoTribunalFederalaojulgarquestopreliminarsuscitadanaADCn4DF,Rel.Min.SydneySanchesreconheceuapossibilidadedeaquelaCorteexercer,tambmemsededeaodeclaratriadeconstitucionalidade,opodercautelarquelheinerente,enfatizando,ento,nocontextodaquelejulgamento,queaprticadajurisdiocautelarachaseessencialmentevocacionadaaconferirtutelaefetivaegarantiaplenaao
Page9
resultadoquedeveremanardadecisofinalaserproferidanaqueleprocessoobjetivodecontroleabstrato.
AgoranadamaisfazaleidoqueestabelecerqueessepoderdecautelaexisteepodeserexercidopeloTribunalsemprequefornecessrio.
OSTF,aoconcederoprimeiroprovimentocautelarquefoirequeridonaADCn4/DF,proferiu,porexpressivamaioria,decisoquefoiassimsumuladanaAtadeJulgamentosdoPlenrio:"OTribunal,porvotaomajoritria,deferiu,emparte,opedidodemedidacautelar,parasuspender,comeficciaexnuncecomefeitovinculante,atofinaljulgamentodaao,aprolaodequalquerdecisosobrepedidodetutelaantecipada,contraaFazendaPblica,quetenhacomopressupostoaconstitucionalidadeouainconstitucionalidadedoart.1daLein9.494,de10/9/97,sustando,ainda,comamesmaeficcia,os
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 12/18
efeitosfuturosdessasdecisesantecipatriasdetutelajproferidascontraaFazendaPblica,vencidos,emparte,oMinistroNridaSilveira,quedeferiaamedidacautelaremmenorextensoe,integralmente,osMinistrosIlmarGalvoeMarcoAurlio,queaindeferiam."
CAPTULOIVDADECISONAAODIRETADEINCONSTITUCIONALIDADEENAAODECLARATRIADECONSTITUCIONALIDADEArt.24.Proclamadaaconstitucionalidade,julgarseimprocedenteaaodiretaouprocedenteeventualaodeclaratriae,proclamadaainconstitucionalidade,julgarseprocedenteaaodiretaouimprocedenteeventualaodeclaratria.
Ocarterdpliceouambivalentedessamodalidadesdecontroleabstratorestouinequivocamentedemonstradonestedispositivo.ConvmnotarqueajurisprudnciadoSTFjacenavacomessapossibilidade.
Poroutrolado,poucastmsidoasaesdeclaratriaspropostas(apenasnove)noSupremoTribunalFederal.Talvezporqueexisteoriscodeo"tirosairpelaculatra",ouseja,aleifederalserdeclaradainconstitucionalcomefeitosaindamaisamplosdoqueemumaaodiretadeinconstitucionalidade,efeitosnoapenasrevogativos(ergaomnes),mas,tambm,queimpeamqualquermanifestaofuturadoPoderExecutivooudoPoderJudiciriosobreaqueletema(efeitosvinculantes).
Art.27.Aodeclararainconstitucionalidadedeleiouatonormativo,etendoemvistarazesdeseguranajurdicaoudeexcepcionalinteressesocial,poderoSupremoTribunalFederal,pormaioriadedoisterosdeseusmembros,restringirosefeitosdaqueladeclaraooudecidirqueelastenhaeficciaapartirdeseutrnsitoemjulgadooudeoutromomentoquevenhaaserfixado.
Talvezestesejaodispositivodemaiorcomplexidadedetodaalei.AsuaexegesepodelevaraumaampliaosemprecedentesdospoderesdoSupremoTribunalFederal.Trazendoparaodireitobrasileiroaconcepoda
Page10
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 13/18
CorteConstitucionalalemdeinconstitucionalidadeprogressivaouda"leiaindaconstitucional".
ArespeitodessetemaexisteumprecedentenoTribunal(HabeasCorpusn705146RioGrandedoSul),ondeseanalisavaumapreliminarsobreainconstitucionalidadedeaDefensoriaPblicapossuirprazoemdobropararecurso(artigo1,5daLein1.060/50).SobreissodestacamosalgunstrechosdovotodoMinistroMoreiraAlves:
"Anicajustificativa,Sr.Presidente,queencontroparaessetratamentodesigualemfavordaDefensoriaPblicaemfacedoMinistrioPblicoadecartertemporrio:acircunstnciadeasDefensoriasPblicasaindanoestarem,porsuarecenteimplantao,devidamenteaparelhadascomoseachaoMinistrioPblico.
"Porisso,paracasoscomoeste,parecemedevaadotarseaconstruodaCorteConstitucionalalemnosentidodeconsiderarqueumalei,emvirtudedecircunstnciasdefato,podeviraserinconstitucional,noosendo,pormenquantoessascircunstnciasdefatonoseapresentaremcomaintensidadenecessriaparaquesetorneminconstitucionais.
"Assim,aleiemcausaserconstitucionalenquantoaDefensoriaPblica,concretamente,noestiverorganizadacomaestruturaquelhepossibiliteatuaremposiodeigualdadecomoMinistrioPblico,tornandoseinconstitucional,porm,quandoessacircunstnciadefatonomaisseverificar."
ComosepercebealeiagoraexigeumquorumqualificadodedoisterosparaquetaisefeitossejamdeterminadospeloTribunal.Noobstante,entendemosqueesseprecedentepordemaisperigoso,trazendoriscoparaindependnciaeharmoniadosPoderesdaRepblicae,conseqentemente,paraoprprioEstadoDemocrticodeDireito.
NoquestionamosahonradezeoespritodemocrticodosatuaisMinistrosdoTribunal,mas,comorezaoditopopular,oamanhaDeuspertence.
Supondoquenumdesses"amanhs"sejacriadoumtributoflagrantementeinconstitucionalequeosPoderesExecutivoeLegislativo,devidamentemancomunados,consigampersuadirdoisterosdosmembrosdoTribunalnosentidodequetaltributoessencialpara"salvaonacional"(olhaelaadenovo!)?!.Agrandequestoquesecolocaaseguinte:noestariaestedispositivodotandoamaioriaqualificadadosMinistrosdoSupremoTribunalFederaldepoderessemelhantesaoPoderConstituinteOriginrio?
Ouainda:oqueexatamentesignifica"seguranajurdica"ou"excepcionalinteressesocial"?Aindamaisquandocomparamoscomconotaesdadasaoutrasexpressescomo"relevncia"e"urgncia"noartigo62daCarta.
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 14/18
Qualquerquesejaoenfoque,ongulopeloqualseolhe,essedispositivocausapavoreincerteza.SensaindaestvessemosnaAlemanha,vl!
Page11
Art.28.Dentrodoprazodedezdiasapsotrnsitoemjulgadodadeciso,oSupremoTribunalFederalfarpublicaremseoespecialdoDiriodaJustiaedoDirioOficialdaUnioapartedispositivadoacrdo.Pargrafonico.Adeclaraodeconstitucionalidadeoudeinconstitucionalidade,inclusiveainterpretaoconformeaConstituioeadeclaraoparcialdeinconstitucionalidadesemreduodetexto,tmeficciacontratodoseefeitovinculanteemrelaoaosrgosdoPoderJudicirioeAdministraoPblicafederal,estadualemunicipal.
EstepargrafonicoconsagraasvriastcnicasdedecisodeinconstitucionalidadeadotadaspeloSupremoTribunalFederal.Maisdoqueisso:estendetaistcnicaseefeitosparaasaesdeclaratriasdeconstitucionalidade.
QuandoexerceafiscalizaoabstrataoTribunalapenassepercebecomolegisladoratpiconegativo.DessaformaconsagrouseoprincpiodainterpretaoconformeaConstituioparatornarpossvelacompatibilizaodanormadecontedoabrangente,ouseja,aquelaqueadmiteumamultiplicidadedeinterpretaes(algumascondizenteseoutrasnocomaConstituio).Tratase,narealidade,deumatcnicaque,semreduzirocontedodotextolegal,inibeeexcluiinterpretaesquepossamconduziraumaexegesequeseafastadonicosentidoautorizadopelaCarta.Convmressaltarque,emboraodispositivooracomentadorefiraseasdecisesdemrito,taltcnicaaplicveltambmemmedidascautelareseventualmenteconcedidas.
Mas,indubitavelmente,amaiorcontribuiodestedispositivofoiadilaodosefeitosvinculantesque,antes,apenasestavamcircunscritosasdecisesemsededeaodeclaratriadeconstitucionalidade.Entendemos,todavia,queapenasasdecisesdemrito(noascautelares,portanto)emsededeaodiretadeinconstitucionalidadeestaroapartirdeagorarevestidasdeefeitosvinculantes.
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 15/18
Certamentesurgiroaquelesquevislumbraroinconstitucionalidadepelofatodealeiordinriaampliarosefeitosvinculantesdadeciso,estabelecendoocarterdplicenestasduasmodalidadesdecontroleabstrato.Vozesselevantarotambmafirmandoquenoteriasentidomanterseduasaesdiretas,umaparadeclararconstitucionaleoutraparadeclararinconstitucionalanormase,ambas,possuemagoraosmesmosefeitos.
Quantoaoprimeiroargumentoentendemosqueaargiodedescumprimentodepreceitofundamental,talcomoprevistanoartigo102,1daConstituio,sempreautorizoualeiordinriaaampliaracompetnciadoSupremoTribunalFederal.Nosendonecessria,portanto,apromulgaodeemendaconstitucionalparaestenderseosefeitosvinculantessdecisesdemritoemaodiretadeinconstitucionalidade.TalcontraargumentoganhamaisrelevnciaapsapublicaodaLein9.882,de03dedezembrode1999.
Page12
Noqueserefereaosegundoargumentodefendemosaidiadeumasimplificaodafiscalizaoabstrata,unificandoseasduasmodalidadesdecontrole,desdequemantenhasealegitimaoativapluralizadanostermosdosnoveincisosdocaputdoartigo103daConstituiodaRepblica.Reconhecemos,todavia,quetalunificaodeprocedimentosabstratosapenaspoderiaefetivarseatravsdeemendaconstitucional.Tudoemnomedosprincpiosdaeconomiaeceleridadedoprocesso.
CAPTULOVDASDISPOSIESGERAISEFINAISArt.30.Oart.8odaLeino8.185,de14demaiode1991,passaavigoraracrescidodosseguintesdispositivos:"Art.8..........................................................................I.........................................................................................................................................................................n)aaodiretadeinconstitucionalidadedeleiouatonormativodoDistritoFederalemfacedasuaLeiOrgnica.......................................................................................3Soparteslegtimasparaproporaaodiretadeinconstitucionalidade:
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 16/18
IoGovernadordoDistritoFederalIIaMesadaCmaraLegislativaIIIoProcuradorGeraldeJustiaIVaOrdemdosAdvogadosdoBrasil,seodoDistritoFederalVasentidadessindicaisoudeclasse,deatuaonoDistritoFederal,demonstrandoqueapretensoporelasdeduzidaguardarelaodepertinnciadiretacomosseusobjetivosinstitucionaisVIospartidospolticoscomrepresentaonaCmaraLegislativa.4AplicamseaoprocessoejulgamentodaaodiretadeInconstitucionalidadeperanteoTribunaldeJustiadoDistritoFederaleTerritriosasseguintesdisposies:IoProcuradorGeraldeJustiasersempreouvidonasaesdiretasdeconstitucionalidadeoudeinconstitucionalidadeIIdeclaradaainconstitucionalidadeporomissodemedidaparatornarefetivanormadaLeiOrgnicadoDistritoFederal,adecisosercomunicadaaoPodercompetenteparaadoodasprovidnciasnecessrias,e,tratandosedergoadministrativo,parafazloemtrintadiasIIIsomentepelovotodamaioriaabsolutadeseusmembrosoudeseurgoespecial,poderoTribunaldeJustiadeclararainconstitucionalidadedeleioudeatonormativodoDistritoFederaloususpenderasuavignciaemdecisodemedidacautelar.5Aplicamse,noquecouber,aoprocessodejulgamentodaaodiretadeinconstitucionalidadedeleiouatonormativodoDistritoFederalemfacedasuaLeiOrgnicaasnormassobreoprocessoeojulgamentodaaodiretadeinconstitucionalidadeperanteoSupremoTribunalFederal."
Page13
Cumpre,inicialmente,esclarecerqueaLein8.185/91dispesobreaorganizaojudiciriadoDistritoFederaledosTerritrios.TratasedeumaleifederalemvirtudedenopossuiroDistritoFederalcompetnciaconstitucionalparalegislarouadministraressetema.
ODistritoFederalumaentidadefederativasuigenerisporqueavedaodesuadivisointernaemmunicpiosautorizaaorgolegislativoCmara
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 17/18
Legislativaaelaborarleisqueoratratamdematriascujaacompetnciaestadual,oradematriasprpriasdointeresselocaloumunicipal(art.32,1daCF).TalcompetnciahbridasempreencontrouobstculonoexercciodafiscalizaoabstratajuntoaoSupremoTribunalFederal.IstoporqueosatosnormativoseditadospeloDistritoFederalnoexercciodecompetncialegislativareservadaaosMunicpiosnosesujeitamaocontroleabstratodeconstitucionalidade(art.102,I,adaCF).
EssaduplacompetncianormativadoDistritoFederalsempreimpossibilitouoexerccio,atravsdocontroleconcentrado,daleidistritaldecontedomunicipal.AtporqueexpressivamaioriadadoutrinasemprerelutouemperceberaLeiOrgnicaDistritalcomonormadeestaturaconstitucional.Noobstanteasuarigidez,exigindoaaprovaomedianteprocedimentoespecialdeemendasleiorgnicadistritalparaalteraodeseucontedo,aleiorgnicanoeravistacomonormaconstitucionaldistrital.Destaforma,oeventualconflitomaterialouformalincidenteentreumaleidistrital(decontedoestadualoumunicipal)eaLeiOrgnicaDistritaleraresolvidocomoconflitodeilegalidadeenodeinconstitucionalidade.
Portanto,graasaessarigidez,jeranitidamenteperceptvelumarelaodesubordinaohierrquicaentreasespciesnormativasquecompunhamoordenamentojurdicoinfraorgnicodistritaleaLeiOrgnicadoDistritoFederal.
DentrodestecontextoosdispositivosorasobanlisevemescreverumnovocaptulonaestriadocontroledeconstitucionalidadeabstratonoBrasil.
ElevaseacategoriadenormaconstitucionalaLeiOrgnicaDistrital,aproximandoadanaturezajurdicaprpriadasconstituiesestaduaise,proporcionalmente,afastandoadasleisorgnicasmunicipais.Areaodomeiosacadmicosaessainovaoaindaimprevisvel.possvelquenemreaoexista.
Poroutrolado,partindosedoprincpiode,havendohierarquianormativa,asnormasinferioresdevembuscarseufundamentodevalidadenassuperiores,deformaquehavendoconflitoentreelasestevenhaaserresolvido.Queremoscrerquefoiesseprincpioquenorteouolegisladorordinrio.
InauguraseumanovacompetnciaoriginriaparaoTribunaldeJustiaDistrital,inserindoseaalnea"n"noincisoI,doartigo8daLeiOrdinria8.185/91.Interessanteestecontorcionismojurdico:umaleiordinriamodificandocompetnciadeTribunaldeJustiaprevistaemoutraleiordinriacriandomodalidadedefiscalizaoabstrataquematriadeessncia
-
15/01/2015 Lei9868/99comentadaWilliamDouglasJuizFederalTitularda4VaraFederaldeNiteri,tendosido1lugaremJuizde
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:VbszYXEjJMYJ:https://renatobernardi.files.wordpress.com/2011/06/lei_9868_comentada1.pdf+ 18/18
Page14
constitucional!Emoutrostermos:poderiaumaleiordinriafederalelevaracategoriadenormaconstitucionalaLeiOrgnicaDistrital?E.seaLeiOrgnicadoDistritoFederaldotadadenaturezajurdicaprpriadeumanormaconstitucionaldistrital,emquedispositivodaConstituiodaRepblicaestaautorizaoparaoCongressoNacionalexerceroPoderDecorrentedistrital?!DefendemosqueseriaimprescindvelumaemendaConstituiodaRepblicaparalegitimartalalterao.Emendaestaque,entreoutrascoisas,retirassedaUnioeentregasseaoDistritoFederalaautonomiaparalegislarsobreaorganizaodeseuPoderJudicirio,DefensoriaPblicaeMinistrioPblico.
Observese,ainda,queasimetriafoiaplicadadeformacanhestranoartigo30,3daleiorasobanlise.Senessalgicaabsurdaaleiordinriafederalpodetanto,porquenopermitiraoPresidentedaRepblica,asMesasdaCmaradosDeputadosedoSenadoFederal,aoProcuradorGeraldaRepblicaoumesmoapartidospolticoscomrepresentaonoCongressoNacionalquefigurassemcomolegitimadosativos?Porque,responderiamemcoro,issoseriainconstitucional!Ensreplicaramoscomumaoutrapergunta:umainconstitucionalidadeamaisfariadiferena?!
Esteartigo30criaaindaafiguradocustoslegisnapessoadoProcuradorGeraldeJustia(4,I)aaodeinconstitucionalidadeporomissodistrital(4,II)clusuladereservadeplenrio(4,III)eterminacomumpargrafoquintoquedeumainconstitucionalidadeapotetica.Aindabemqueocarnavaljseavizinha.
Todavia,estedispositivonosuficienteparatirarobrilhodaLein9.868/99.Deummodogeralinegvelemprestarlheocarteresclarecedoreoportuno,ondeointuitodolegisladorordinriofoiodedesvelarasregrasprocessuaissobreumtemadosmaiscomplexos.Ejustamenteaqueresideomritodaatividadelegislativaprofcua.