mamida_ge3_dpm61

Ανάλυση Μηνύματος Πολιτιστικής Δράσης

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΠΜ 61

Πολιτιστική Επικοινωνία

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΡΙΤΗ

ΘΕΜΑ: Ανάλυση Μηνύματος Πολιτισμικών Δράσεων

Επιλέξτε ένα ή και περισσότερα μηνύματα τα οποία σχεδιάζει, δημιουργεί, και

διακινεί ένας πολιτιστικός οργανισμός για την προώθηση της ταυτότητάς του ή

ακόμα και ένα μήνυμα που έχει δημοσιοποιηθεί με οποιονδήποτε τρόπο και αφορά

έναν πολιτιστικό οργανισμό ή μια πολιτισμική δράση. Το μήνυμα θα πρέπει να

επιλεγεί λόγω του αναγνωρίσιμου ρόλου του στο πλαίσιο μιας πολιτισμικής δράσης.

Η επιλογή ενός μηνύματος αλλά και η ανάλυσή του θα πρέπει να απαντά σε κάποια

από τα ερωτήματα που ακολουθούν:

Στο πλαίσιο ποιας δράσης εντάσσεται το μήνυμα;

Ποιος είναι ο ρόλος του μηνύματος στη δράση αυτή;

Ποια είναι η δομή του μηνύματος;

Σε ποιο κοινό απευθύνεται αυτό το μήνυμα;

Κατά την κρίση σας έχει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα;

ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΗ:

Μάμιδα Στυλιανή

Επιβλέπων καθηγητής:

Ψύλλα Μαριάννα

Φεβρουάριος

ΑΘΗΝΑ 2009

1


ΠΕΡΊΛΗΨΗ

Κατά την επικοινωνιακή διαδικασία ένας οργανισμός κωδικοποιεί

πληροφορίες σε σήματα, τα οποία στέλνει σε έναν άλλο οργανισμό, ο οποίος

αποκωδικοποιεί τα σήματα και έχει τη δυνατότητα να ανταποκριθεί κατάλληλα.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η επικοινωνία ερμηνεύεται ως κοινωνική αλληλόδραση, η

οποία λαμβάνει χώρα, είτε μέσα από τη μετάδοση μηνυμάτων είτε μέσα από την

παραγωγή και ανταλλαγή νοημάτων (Fiske, 1992).

Κάθε πολιτιστικός οργανισμός χρειάζεται την προβολή και την προώθηση των

λειτουργιών και υπηρεσιών του, ως αναπόσπαστο μέρος της οργάνωσης και της

αποδοτικής λειτουργίας που υπαγορεύεται από τη σύγχρονη πραγματικότητα και

συμβαδίζει απόλυτα με την εξέλιξη μέσα σ' ένα περιβάλλον προσφοράς νέων

προϊόντων και υπηρεσιών(Σταυρόπουλος, 2004).

Σκοπός της εργασίας είναι να μελετήσουμε την έννοια του μηνύματος και να

επικεντρωθούμε στην ανάλυση των μηνυμάτων μιας αφίσας πολιτιστικής δράσης.

ΛΈΞΕΙΣ – ΚΛΕΙΔΙΆ

επικοινωνία, μήνυμα, πολιτιστική δράση, προβολή, προώθηση,

2


ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ…………………………………………………………………………...2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ……………………………………………………………………...3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………....4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: ΠΡΟΒΟΛΗ, ΠΡΟΩΘΗΣΗ, ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ

ΔΡΑΣΕΩΝ…………………………………………………………………………….7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: Η «ΓΛΩΣΣΑ» ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ(λόγος και εικόνα)…………..9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο: ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ …………………….14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο: ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΣΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ….…...16

ΕΠΙΛΟΓΟΣ …………………..……………………………………………………..22

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………………….23

3


ΕΙΣΑΓΩΓΉ

Εξετάζοντας τα κύρια στοιχεία που συνιστούν την επικοινωνία, περιγραφικά

ως προς τις διάφορες μορφές που σχηματίζουν και αναλυτικά ως προς τις μεταξύ τους

εξαρτήσεις σε σύστημα, προσδιορίζουμε τις ειδικές παραμέτρους της που είναι:

Η πηγή πληροφορίας, από την οποία αντλεί ο πομπός το μήνυμα που στέλνει

Ο κώδικας ή η γλώσσα, που αφορά στο σύστημα των σημείων και τους

κανόνες με τους οποίους συντάσσονται αυτά σε μήνυμα

Οι συνθήκες, κάτω από τις οποίες διεξάγεται η επικοινωνιακή πράξη και που

τις παίρνουν υπόψη τους τόσο ο αποστολέας όσο και ο αποδέκτης, ο πρώτος

για να συντάξει το μήνυμα και ο δεύτερος για να το μεταφράσει

Το συμπεριέχον, δηλαδή οι γνώσεις που κατέχουν ο αποστολέας και ο

αποδέκτης, καθώς και άλλοι όροι, που συμπληρώνουν σαν εξυπονοούμενα το

μήνυμα

Η πρόθεση ή ο λόγος για τον οποίον εκτελείται η επικοινωνιακή πράξη και το

διαφορετικό αποτέλεσμα που προκύπτει από αυτήν

Η σύνταξη του μηνύματος ή κωδικοποίησή του από τον πομπό

Η ανάγνωση ή αποκωδικοποίησή τους από το δέκτη(Τερζόγλου,

Χαραλαμπίδου, 2008).

Βασικό χαρακτηριστικό του πολιτισμού είναι η επικοινωνία, αφού δε θα

μπορούσε να αναπτυχθεί, να επιβιώσει, να εξαπλωθεί και γενικά να επιτύχει χωρίς

την ύπαρξή της (ΜακΚουέϊλ, 2003:120). Η επικοινωνία ως κινητήρια δύναμη

παραγωγής, αναπαραγωγής, μετάδοσης και διάχυσης κοινωνικών πράξεων και

πολιτιστικών πρακτικών συνδέεται με τον πολιτισμό άρρηκτα και ποικιλοτρόπως και

μέσω αυτής μεταβιβάζονται και διαδίδονται μηνύματα, πληροφορίες, συναισθήματα,

σκέψεις, προβληματισμοί και ιδέες(Λατίνου, 2007).

Στην διαδικασία της επικοινωνίας ενεργοποιούνται μηχανισμοί

κωδικοποίησης και αποκωδικοποίησης. Ο μηχανισμός της κωδικοποίησης αφορά τον

τρόπο με τον οποίο ο πομπός στέλνει τα μηνύματά του ενώ η αποκωδικοποίηση

αναφέρεται στο πως εκλαμβάνονται, αξιολογούνται, ερμηνεύονται και κατανοούνται

τα μηνύματα από το δέκτη. Τόσο η κωδικοποίηση όσο και η αποκωδικοποίηση των

μηνυμάτων καθορίζονται από τις προσωπικές ανάγκες, πεποιθήσεις, βιώματα, την

προσωπική διάθεση, τη γενικότερη περίσταση και τον τύπο της σχέσης που

χαρακτηρίζει τα άτομα που επικοινωνούν.

4


Ως πολιτισμική δράση θα αναγνωρίσουμε:

τη διάσταση της ιδέας που συνδέεται με τη δημιουργία και συμβάλλει στην

πολιτισμική συνοχή και

την υλική διάσταση της εξωτερικής παρουσίασης, αξιοποίησης, πώλησης,

πράξεων κατά την οποία ο πολιτισμός συνδέεται με την οικονομία του

ελεύθερου χρόνου, την λειτουργία της αγοράς

Κάθε πολιτισμική δράση, χαρακτηρίζεται από έναν επικοινωνιακό στόχο διπλής

υπόστασης και για το λόγο αυτό ο πολιτιστικός οργανισμός πρέπει να επιλέξει τους

κατάλληλους τρόπους προσέλκυσης του κοινού, ώστε να ικανοποιήσει και τους

δύο(Παπαδάκη, 2008).

Ο ορισμός μιας δραστηριότητας ως πολιτιστικής, αφορά στην ερμηνεία

δρωμένων που συγκροτούν μια προβολή, σε μια δεδομένη οικονομική και κοινωνική

συγκυρία. Σ’ αυτό το πλαίσιο, το πολιτιστικό θέαμα προσδιορίζεται ως πολιτιστική

προβολή, που αποδίδει σημαντικό βάρος στον εντυπωσιασμό, έτσι ώστε να στοχεύει

στην εστίαση της προσοχής μεγάλων και διαφορετικών κατηγοριών

κοινού(Παπαγεωργίου, 2005).

Τον πολιτιστικό οργανισμό ενδιαφέρει το:

τι αγαθά διαθέτει

σε ποιους θα τα προσφέρει

πώς θα τα προσφέρει και

η ανάδραση του κοινού(ό.π.).

Το μήνυμα κατέχει κεντρική θέση στα πλαίσια της επικοινωνιακής

διαδικασίας, αφού συνίσταται στο αντικείμενο μεταβίβασης, με την υιοθέτηση

ορισμένων κωδίκων κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Η ανάλυσή του είναι ένα

σύνολο μεθόδων και τεχνικών για τη μελέτη των χαρακτηριστικών του, που δεν

απομονώνει το μήνυμα αλλά το συνδυάζει με τις συνθήκες παραγωγής του και το

κανάλι μεταβίβασης και εντοπίζει όχι μόνο το έκδηλο περιεχόμενο του αλλά και την

ιδέα που υπολανθάνει πίσω από τα συγκεκριμένα δεδομένα(Ψύλλα, 2006).

Σκοπός της εργασίας είναι να διερευνήσει μέσα από βιβλιογραφικό υλικό την

έννοια του μηνύματος, την αναγκαιότητα του και την ανάλυση του στο πεδίο του

πολιτισμού.

Στο πρώτο κεφάλαιο αναφερόμαστε στη σύνδεση του μηνύματος με τη

προβολή και διαφήμιση των πολιτιστικών δράσεων ενός πολιτιστικού οργανισμού.

Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά τη «γλώσσα» που χρησιμοποιεί ένα μήνυμα για να

5


επικοινωνήσει με το κοινό μέσα από το λόγο(κείμενο) και την εικόνα. Στο τρίτο

κεφάλαιο αναφέρονται περιληπτικά οι βασικές μέθοδοι ανάλυσης ενός μηνύματος.

Στο επόμενο κεφάλαιο (τέταρτο) αναλύονται τα μηνύματα από μία αφίσα

πολιτιστικού γεγονότος. Η επιλογή αυτή έγινε για να φανεί κυρίως η σημασία της

εικόνας στο έντυπο και οι δυνατότητες επηρεασμού του κοινού με τη δημιουργία

διαφορετικών κάθε φορά συναισθημάτων και παραστάσεων.

Στο τέλος της εργασίας αναφέρονται τα συμπεράσματα που αποκομίσαμε από

όλη τη μεθοδολογική μελέτη και πραγμάτευση του θέματος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΡΟΒΟΛΗ, ΠΡΟΩΘΗΣΗ, ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ

6


Οι Πολιτισμικοί Οργανισμοί δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην οργάνωση και

προβολή του πολύτιμου υλικού τους, διευρύνοντας παράλληλα διαρκώς τον κύκλο

των δραστηριοτήτων τους. Η δομημένη επιστημονική τεκμηρίωση των συλλογών και

η αποτελεσματική διαχείριση όλων των δραστηριοτήτων τους, αποτελεί περισσότερο

παρά ποτέ επιτακτική ανάγκη. Εκθέσεις και εκδηλώσεις πρέπει να σχεδιάζονται και

να διεκπεραιώνονται αποτελεσματικά ενώ η επικοινωνία με χορηγούς, συνεργάτες,

και ευρύ κοινό αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία(www . heritage - museums . com ).

Αναπτύσσονται νέες ανάγκες για δημόσιες σχέσεις από τους μη

κερδοσκοπικούς οργανισμούς, καθώς οι τελευταίοι δραστηριοποιούνται στα πλαίσια

ανοικτών, ανταγωνιστικών αγορών και κοινωνιών. Οι αυξημένες ανάγκες προβολής

και προώθησης των ταυτοτήτων τους και των δράσεων τους έχουν ποικίλους

στόχους, όπως:

η προσέλκυση κονδυλίων

η ένταξη εθελοντών στις δραστηριότητές τους

η ανάπτυξη διαφορετικών κατηγοριών δημοσίων σχέσεων με βάση το κοινό

που προσεγγίζεται

η προσέγγιση διαφορετικών περιβαλλόντων στα οποία αναπτύσσονται οι

συγκεκριμένες επικοινωνιακές απόπειρες(Μπαντιμαρούδης, 2004).

Η προώθηση και η διαφήμιση των υπηρεσιών και των προσφερόμενων

αγαθών είναι το πιο εμφανές μέρος της προβολής κάθε οργανισμού και

σηματοδοτούν την επικεντρωμένη προσπάθειά του να δείξει ότι καλύπτει

πραγματικές ανάγκες, δημιουργεί νέες που δεν είχαν συνειδητοποιηθεί έως τώρα και

εκτελεί την πολιτιστική αποστολή του. Μια διαφημιστική καμπάνια, μέσω ενός

μηνύματος γνωστοποίησης μιας πολιτιστικής δράσης, στοχεύει κυρίως στους

επισκέπτες περιστασιακούς, μόνιμους ή μελλοντικούς, και γι αυτό θα πρέπει να

γνωρίζουμε:

ποιοι είναι οι σημερινοί επισκέπτες και οι επιδράσεις τους

ποιοι είναι οι μελλοντικοί

πού μπορούν να εντοπισθούν

ποιες είναι οι ανάγκες τους ή τι σκέφτονται να κάνουν γι' αυτές

πώς θα φθάσουμε σ' αυτούς(τρόποι προσέγγισης)

τι πρέπει να τους πούμε(για να τους πείσουμε να χρησιμοποιήσουν τις δικές

μας υπηρεσίες)(Σταυρόπουλος, 2004).

7

http://www.heritage-museums.com/


Όσον αφορά στην επιρροή που ασκούν αυτά τα μηνύματα στο κοινό, έγκειται

στην λειτουργία τους ως καταλύτες ενεργοποίησης ενός πλέγματος

διαμεσολαβητικών παραγόντων και επιρροών, οι οποίοι επηρεάζουν αποφασιστικά το

πώς και σε ποιο βαθμό θα επιδράσει ο πομπός , μέσω των μηνυμάτων του, πάνω στον

δέκτη. Ο βασικότερος μεσολαβητικός παράγοντας, είναι η προσωπικότητα και η

ψυχοσύνθεση του δέκτη, η οποία λειτουργεί πολυεπίπεδα και καθορίζει ποια

μηνύματα θα «καταναλώσει», πώς θα τα ερμηνεύσει και θα τα αφομοιώσει καθώς και

τι επίδραση θα ασκήσουν αυτά στις στάσεις και τη συμπεριφορά του(Παπάνης,

Ρόντος, Γιαννοπούλου, 2007).

Το μήνυμα για να επιτύχει τους στόχους που καθόρισαν οι δημιουργοί του θα

πρέπει να έχει:

ταχύτητα κατανόησης , που ορίζεται από την οικειότητα του προβεβλημένου

περιεχομένου(το κοινό αντιλαμβάνεται οικεία πράγματα σε ένα νέο

περιβάλλον)

κατανόηση της ιδέας του , που απορρέει από τις προσωπικές εμπειρίες του

θεατή(όσο περισσότερο η ιδέα αντικατοπτρίζει την αντίληψη του κοινού για

τη ζωή και τις εμπειρίες του, τόσο ευκολότερο είναι να αντιληφθεί το μήνυμα)

σύνδεση της ιδέας με μία πληροφορία σχετικά με το πολιτιστικό προϊόν (ώστε

να γίνει η αντίστοιχη συσχέτιση από το κοινό).

απλά νοήματα που εστιάζουν σε ένα συγκεκριμένο σημείο (για να

παραμείνουν στη μνήμη και να είναι ευκολότερη η ανάκληση τους)

(Langwost,2008).

Όλα τα παραπάνω θα έχουν ως αποτέλεσμα τη συμμετοχή του κοινού στα

πολιτιστικά δρώμενα, πράξη που θεμελιώνει τη μοναδικότητα των χώρων

πολιτισμού, οι οποίοι προσφέρουν την ανατροπή του καθημερινού χώρου και χρόνου

μέσα από μια σειρά συμβολικών διαδικασιών και από μία ευρεία γκάμα εμπειριών

εκπαιδευτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα(Λατίνου, 2007).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η «ΓΛΩΣΣΑ» ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ(λόγος και εικόνα)

8


Τι ενώνει και τι χωρίζει τις λέξεις από τις εικόνες σε ένα μήνυμα;

Οι λέξεις είναι πάνω απ' όλα συμβάσεις, συμβατικές οντότητες, πλασμένες

από τον άνθρωπο για να επικοινωνεί. Όσο κι αν η λέξη στην τέχνη του λόγου, στη

λογοτεχνία, ιδιαίτερα στην ποίηση, μπορεί μέσα από τη μεταφορά να ανοίξει τα

φτερά της σε σημασιολογικές δηλώσεις πέρα και έξω από την κυριολεκτική σημασία

της, εντούτοις έχει ένα συμβατικό περιεχόμενο, σταθερό και κοινό για όλους, αυτό

που καθιστά δυνατή τη γλωσσική συνεννόηση, κατανόηση και επικοινωνία. Τέτοια

συμβατικότητα δεν έχει από τη φύση της η εικόνα. Η εικαστική δημιουργία ξεπερνάει

τα όρια της συμβατικότητας και κινείται με τους όρους της τέχνης, δηλ. με ελευθερία,

χωρίς δέσμευση σε συμβάσεις. Αυτή είναι άλλωστε η δύναμη και η αδυναμία της

τέχνης. Να μιλάει σ' αυτούς που μπορούν ή ξέρουν να ακούσουν και μαζί να τους

μιλάει με πολλούς, συχνά ιδιαίτερους, για τον καθένα τρόπους. Αυτή η πολυσημία

της εικόνας τη διαχωρίζει από την εξ ορισμού μονοσημία της λέξης. Στην τέχνη ο

δέκτης γίνεται αυτόματα δημιουργός όσο ερμηνεύει με τον δικό του τρόπο το

εικαστικό μήνυμα. Πρόκειται για μια ενεργητική και δημιουργική συγχρόνως

διεργασία και όχι για μια απλή παθητική αποκωδικοποίηση. Αυτό ισχύει και για τη

γλώσσα, αλλά σε μικρότερη έκταση1(Μπαμπινιώτης, 1997).

Η μελέτη των βασικών συντελεστών μιας επικοινωνιακής δραστηριότητας

μας εξασφαλίζει τις αναγκαίες πληροφορίες για τη σύσταση και το περιεχόμενο ενός

κειμένου. Ο χώρος και ο χρόνος παραγωγής και πρόσληψης /ανάγνωσης του λόγου,

τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του πομπού και του δέκτη, αλλά και οι γνωστικές,

συναισθηματικές και άλλες προϋποθέσεις που συνοδεύουν τη σύνταξη και ερμηνεία

είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που ενσωματώνονται στο κείμενο ενός

μηνύματος(Πολίτης, 2006).

Σύμφωνα με τον Egon Werlich ο λόγος ενός κειμένου μπορεί να είναι

περιγραφικός, αφηγηματικός, επεξηγηματικός ή καθοδηγητικός. Έτσι ανάλογα με το

τι θέλει να πετύχει ο δημιουργός του κείμενου του μηνύματος χρησιμοποιεί, για

παράδειγμα, στην «καθοδηγητική» μορφή την προστακτική και στην «αφηγηματική»

έναν τύπο δηλωτικής πρότασης που περιέχει ένα ρήμα σε παρελθόντα χρόνο μαζί με

ενδείξεις χρόνου και τόπου. Επίσης η παθητική φωνή είναι, κατά τη γνώμη του

Werlich, χαρακτηριστική της αντικειμενικής παρουσίασης, ενώ η ενεργητική φωνή

χαρακτηρίζει την υποκειμενική. Σχεδόν όλες οι κατηγοριοποιήσεις των κειμένων με

1 Η λέξη «λόγος» έχει διάφορες σημασίες (αιτία, διαίρεση,...).

9


βάση τον σκοπό ή τη λειτουργία (π.χ. πειθώ, επεξήγηση, ψυχαγωγία) προέρχονται

άμεσα ή έμμεσα από τη Ρητορική του Αριστοτέλη όπου κατηγοριοποιούνται δύο είδη

επιχειρηματολογίας –το ένα βασίζεται σε εξωτερικές αποδείξεις και το άλλο στην

πειθώ[τριών ειδών: επίκληση στον χαρακτήρα του ομιλητή (ήθος), επίκληση στο

θέμα (λόγος) και επίκληση στο ακροατήριο (πάθος)](ό.π.).

Προσεγγίζοντας τώρα τη στοιχειώδη δομή της επικοινωνίας μέσα από το

πρίσμα της Σημειωτικής2 διαπιστώνουμε ότι:

το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται στη δημιουργία και την ανταλλαγή

νοημάτων

το νόημα δεν είναι μια έννοια απόλυτη και στατική, συσκευασμένη

μέσα στο μήνυμα, αλλά μια ενεργητική διαδικασία, ένα αποτέλεσμα

της δυναμικής αλληλόδρασης3 ανάμεσα στο σημείο, τον ερμηνευτή

και το αντικείμενο

θεωρεί την επικοινωνία ως την παραγωγή νοήματος δια μέσου

μηνυμάτων

το μήνυμα είναι μια κατασκευή από σημεία που παράγει νοήματα

μέσω της αλληλεπίδρασης με το δέκτη. Έτσι δέκτες με διαφορετικές

κοινωνικές εμπειρίες ή από διαφορετικές κουλτούρες μπορούν να

βρουν διαφορετικά νοήματα στο ίδιο μήνυμα

κάθε πολιτισμική διαδικασία μπορεί να μελετηθεί από τη σημειωτική

σκοπιά ως διαδικασία επικοινωνίας. Όμως κάθε επικοινωνιακή πράξη

προϋποθέτει ένα υποκείμενο σύστημα σημασιών. Για να λάβει χώρα η

επικοινωνία πρέπει να κατασκευαστεί ένα σύνολο με σημεία. «Το

νόημα όμως δεν είναι μια έννοια απόλυτα συσκευασμένη μέσα στο

μήνυμα…αλλά…το αποτέλεσμα της δυναμικής αλληλεπίδρασης

ανάμεσα στο σημείο, τον ερμηνευτή και το αντικείμενο»(Fiske, 1992).

Το μήνυμα παρακινεί τον παραλήπτη να κατασκευάσει το δικό του

νόημα γι' αυτό, το οποίο σχετίζεται με το νόημα του αποστολέα. Όσο

2 Σημειωτική είναι η επιστήμη που έχει ως αντικείμενο τους τρόπους παραγωγής, λειτουργίας και πρόσληψης των διαφόρων σημειακών συστημάτων, που επιτρέπουν την επικοινωνία ανάμεσα σε άτομα και σε ομάδες. Ο F. de Saussure (1979) την ορίζει ως "μια επιστήμη που μελετά τη ζωή των σημείων μέσα στους κόλπους της κοινωνικής ζωής". Για τον Ch. Pierce (1981) σημειωτική είναι η "διδασκαλία για την ουσιαστική φύση και τις βασικές παραλλαγές κάθε πιθανής σημείωσης". Όπως σημειώνει ο Guirad (1989), ο Saussure τονίζει την κοινωνική λειτουργία του σημείου ενώ ο Pierce τη λογική του λειτουργία(Μηλιώνης, Σταθοπούλου, 2004).3 Η κοινωνική αλληλόδραση ορίζεται ως λειτουργία που συγκροτεί το άτομο ως μέλος της κουλτούρας ή της κοινωνίας.

10


περισσότερο χρησιμοποιούνται κοινοί κώδικες και κοινά συστήματα

σημείων τόσο περισσότερο θα προσεγγίζουν μεταξύ τους τα δύο

νοήματα(Μηλιώνης, Σταθοπούλου, 2004).

Η σημειωτική ανάλυση συνίσταται από μια κατηγορία μεθόδων που

μελετά τη λειτουργία των σημείων και έτσι είναι προσιτή στην

επεξεργασία μηνυμάτων που χρησιμοποιούν ως κώδικες μη γλωσσικά

σημεία. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο μήνυμα ως ολότητα και

στη γενική έννοια που αυτό δηλώνει. Ανάλογα με τους τρεις τύπους

σημείων4 υπάρχουν και τρεις τάξεις εννοιών(γλωσσολογικό,

αναλογικό, μετωνυμικό).

o στο γλωσσολογικό επίπεδο οι σημαίνουσες σχέσεις είναι συμβατικής

φύσης και διερευνώνται τα γλωσσικά σημεία

o στο αναλογικό επίπεδο οι σημαίνουσες σχέσεις στηρίζονται στην

αναλογία, στην αναπαράσταση και την προσομοίωση και συνιστούν

την τάξη της απεικόνισης.

o στο μετωνυμικό επίπεδο οι σημαίνουσες σχέσεις μέσω των ενδείξεων

βρίσκουν την απαιτούμενη απήχηση και συνιστούν το σημείο επαφής

με τον αποδέκτη(Ψύλλα, 1998).

Στο σχεδιασμό όμως της έντυπης επικοινωνίας εξαρτόμαστε σε μεγάλο βαθμό

και από την οπτική αντιληπτικότητα του επικοινωνητή και χρησιμοποιώντάς τη

μπορούμε να οδηγήσουμε το κοινό να δει αυτό που επιθυμούμε, παρά αυτό που

πραγματικά «υπάρχει». Ο μηχανισμός της οπτικής αντίληψης ελέγχεται και

καθοδηγείται στο κάθε άτομο από τρία βασικά στοιχεία, που αποτελούν στην ουσία

και τα δομικά συστατικά κάθε ολοκληρωμένης σύνθεσης:

το χρώμα (χρωματικοί τόνοι): είναι το κατεξοχήν εργαλείο για την επίτευξη

της προσέλκυσης του ενδιαφέροντος στο έντυπο. Η επιλογή των ίδιων των

χρωμάτων αλλά και ο συνδυασμός τους, παραπέμπουν σε συγκεκριμένου

είδους πληροφορίες, που χαρακτηρίζονται και σηματοδοτούνται από τη

χρωματική σύνθεση. Το χρώμα σαν μια μορφή ήδη γεμάτη νόημα παίρνει από

τη χρήση του στο έντυπο του μηνύματος μια καινούργια σημασία5. Η σύνδεση

4 Η σημειωτική του Pierce συνείσφερε στην ανάλυση συγκεκριμένων κοινωνικών καταστάσεων και πρακτικώνμέσα από την καθιέρωση τριών τύπων: του συμβόλου, της εικόνας και της ένδειξης(Ψύλλα, 1998).5 Το κόκκινο χρώμα μπορεί να συμβολίζει μια παπαρούνα, το αίμα, την επανάσταση, τον κίνδυνο,…

11


όμως που γίνεται μεταξύ περιεχομένου και έκφρασης με σκοπό την

«ερμηνεία» του χρώματος εξαρτάται και από τις προσωπικές εμπειρίες και τα

βιώματα των ατόμων6. Όμως από τη στιγμή που αποδίδετε ένα περιεχόμενο σε

ένα χρώμα, υπάρχει ένας κώδικας, δηλαδή η αντιστοιχία ενός στοιχείου της

έκφρασης με ένα στοιχείο του περιεχομένου7.

το βάθος και τις φόρμες (σκιάσεις, γραμμές, σχήματα, υφή των αντικειμένων

διάσταση χώρου, μέγεθος αντικείμενων και σχέση μεταξύ τους): η αφηρημένη

γλώσσα των γραμμών και των σχημάτων θεωρείται ως ένα σύστημα οπτικής

επικοινωνίας ανάλογο, αλλά διαφορετικό από αυτό της λεκτικής επικοινωνίας.

Ένας ξεχωριστός κώδικας που βασίζεται όχι σε πολιτιστικές δεσμεύσεις, αλλά

σε πτυχές της αντίληψης.

τα τυπογραφικά στοιχεία [οι γραμματοσειρές, το μέγεθος και το είδος των

τυπογραφικών στοιχείων(bold, underline, italics)]: η επιλογή και η χρήση τους

αποτελεί καθοριστική επιλογή και εξυπηρετεί συγκεκριμένους

επικοινωνιακούς στόχους. Η ανάγκη να περάσει το μήνυμα, να το

χρησιμοποιήσει και να το απολαύσει ο αποδέκτης αποτελεί συνήθως

πρωταρχική επιδίωξη και του πομπού και του δέκτη. Ωστόσο η επιλογή

συγκεκριμένης οικογένειας τυπογραφικών στοιχείων εμπεριέχει και τον

προτιμητέο τρόπο ανάγνωσης από το κοινό. Όχι όμως ένα γενικό κοινό αλλά

ένα εξειδικευμένο κάθε φορά κοινό και αυτό γιατί η διαδικασία της

αποκωδικοποίησης διαφέρει ανάλογα με την κουλτούρα, τις γνώσεις και τις

εμπειρίες του εκάστοτε αποδέκτη. Συχνά οι επιλογές των τυπογραφικών

στοιχείων εντάσσονται σε ένα πλαίσιο εντυπωσιασμού με τελικό σκοπό την

άμεση, δυνατή και σχεδόν άνευ όρων προσέλκυση του δέκτη(Metz, 1969).

Ο σχεδιασμός της σύνθεσης ενός μηνύματος μπορεί να λειτουργήσει ως

εργαλείο για την ανακατεύθυνση της προσοχής του θεατή. Αυτό που θα γίνει

αντιληπτό από την πρώτη ματιά είναι αυτό που θα μείνει ως συμπέρασμα - μήνυμα,

αυτό που θα τραβήξει την προσοχή του θεατή και θα παραμείνει σε ένα διαφορετικό

επίπεδο στο συνειδητό του. Οι τέσσερις βασικές αρχές που διέπουν αυτή τη

διαδικασία είναι οι εξής:

Έμφαση : στα στοιχεία που πρέπει να γίνουν αντιληπτά πρώτα ή να

«αναγνωστούν» πρώτα 6 Σε ορισμένες κοινωνίες το χρώμα του πένθους είναι το μαύρο, ενώ σε άλλες είναι το λευκό.7 Παράδειγμα του κώδικα είναι αυτό του φαναριού, όπου η αντίθεση πράσινο / κόκκινο είναι ομόλογη της αντιληπτικής αντίθεσης «άδεια» / «απαγόρευση».

12


Ισορροπία : ισοδύναμη κατανομή βάρους ανάμεσα στα στοιχεία

Ρυθμός : ανάμεσα στα επαναλαμβανόμενα στοιχεία και

Ενότητα : ανάμεσα στα στοιχεία(ό.π.).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

Ένα μήνυμα απλό ή σύνθετο8οφείλει την αποτελεσματικότητά του στην:

8 Το «είδος» εξαρτάται από τις συνθήκες που οργανώνεται και μεταδίδεται, τον αριθμό των παραληπτών που απευθύνεται, τις προκαταλήψεις και ιδέες του πομπού και του δέκτη κ.α.

13


σωστή οργάνωση των σημείων του κώδικα που αξιοποιεί.

προσαρμοσμένη οργάνωσή του σύμφωνα με τον δέκτη, ώστε να είναι

κατανοητό

επιλογή μιας συγκεκριμένης μεθόδου, ώστε να εφιστά την προσοχή του δέκτη

στο περιεχόμενό του

λογική του

οργάνωσή του ανάλογα με τις προσδοκίες του δέκτη(Καστόρας, 2002:114-

115).

Ειδικότερα στην περίπτωση ενός σύνθετου μηνύματος οι τρόποι οργάνωσης

των σημείων παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποτελεσματικότητά του και

εξαρτώνται από την πρόθεση της επικοινωνίας και το κοινό που απευθυνόμαστε:

βάση της έννοιας του χρόνου(το νόημα έχει μια χρονική εξέλιξη για να είναι

κατανοητό)

βάση της έννοιας του χώρους(υποδηλώνοντας γνωστές έννοιες χώρων)

βάση του επαγωγικού τρόπου( ο αποδέκτης εξάγει κάποιο συμπέρασμα)

βάση της λύσης του προβλήματος(ανάλυση προβλήματος αίτια και μέτρα

επίλυσής)

βάση του τελικού συμπεράσματος(παραγωγική συλλογιστική πορεία)

βάση του καταλογισμού ευθύνης(επισήμανση προβλήματος και απόδοση

ευθυνών(ό.π., 116-119).

Οι διάφοροι μέθοδοι ανάλυσης αναδεικνύουν διαφορετικά, ιδιαίτερα στοιχεία

του μηνύματος και ο κάθε αναλυτής επιλέγει αυτή που θα του επιτρέψει να μελετήσει

τα σημεία που τον ενδιαφέρουν περισσότερο9.

Α. ΚΛΑΣΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στη σημασία του λόγου ενός μηνύματος,

ανεξάρτητα από τα γλωσσικά σημεία που χρησιμοποιούνται. Αρχή της είναι η

ανακάλυψη και η συγκέντρωση των ενοτήτων του περιεχομένου, ομαδοποιώντας

στοιχεία σε θέματα, σύμφωνα με τη σημασία τους, ταξινομώντας τα και αναλύοντας

τα ανάλογα με την περίπτωση

Β. ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

9 Για το συγκεκριμένο κομμάτι του κεφαλαίου χρησιμοποιήθηκε υλικό από τις σημειώσεις της κ.Ψύλλα(2006), για το μάθημα Ανάλυση μηνύματος, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

14


Χαρακτηριστικό της η αναφορά στις συνθήκες παραγωγής του κειμένου και η

τοποθέτησή του μέσα στο χωροχρόνο. Κινείται σε τρεις βασικές κατευθύνσεις:

Λεξικολογική προσέγγιση: το κέντρο βάρους βρίσκεται στο επίπεδο της

λέξης(ποσοτική και δομική λεξικολογία).

Συντακτική προσέγγιση: το κέντρο βάρους στο επίπεδο της φράσης και της

πρότασης(θεωρείται ως μέγιστη μονάδα ανάλυσης με γραμμική διάταξη και

ιεραρχική μορφή).

Ανάλυση του μιλήματος: το κέντρο βάρους στην άποψη του πομπού με την

αναζήτηση των κανόνων σύμφωνα με τους οποίους ένας «ομιλητής»

επικοινωνεί με τους άλλους.

Γ. ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ Ή ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Λειτουργεί ως μία θεωρία της σημασίας μέσα από την περιγραφή των

γλωσσικών ή μη παραστάσεων που τη δηλώνουν. Διερευνάται η αφήγηση ενός

κειμένου βάση δομικής ανάλυσης, με τη βοήθεια αφαιρετικών διαβημάτων, μέσα από

την εξέταση του τρόπου με τον οποίο είναι δομημένο το κείμενο ως ολότητα.

Δ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ(προκύπτει από τη σημειωτική

προσέγγιση)

Αναφέρεται στην έρευνα της διαδικασίας όπου ένα άτομο αποσκοπεί να

εξασκήσει μία επίδραση σε ένα άλλο χρησιμοποιώντας ορθολογικά στοιχεία. Η

ανάλυση των στρατηγικών επιχειρημάτων(στοιχεία πειθούς), διερευνά τη συνοχή και

την αποτελεσματικότητα λειτουργίας του μηνύματος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

Τα πολιτιστικά «διαφημιστικά» μηνύματα έχουν ως κύρια λειτουργία τους να

μεταδώσουν πληροφορίες στο κοινό σχετικά με το αγαθό ή/και την υπηρεσία που του

προσφέρουν και τη χρησιμότητα του. Υλικοί φορείς των μηνυμάτων είναι τα σημεία.

Το σημαίνον είναι η υλική (ή φυσική) μορφή του σημείου – είναι κάτι που μπορούμε

15


να αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας. Το σημαινόμενο είναι μια νοητική κατασκευή,

δεν είναι υλικό αντικείμενο. Στη διαφήμιση τα σημαίνοντα (προϊόντα), με

τα οποία το

κοινό είναι ακόμα ανεξοικείωτο, συνδέονται με νοήματα,

σημαινόμενα, μετατρέπονται σε νοηματοδοτημένα σημεία, για να

οδηγήσουν τον καταναλωτή να ανταποκριθεί σε συγκεκριμένη

συμπεριφορά.

π.χ.: Σημείο: η γραπτή λέξη 'δέντρο'

Σημαίνον: Τα γράμματα 'δ-έ-ν-τ-ρ-ο'

Σημαινόμενο: Η κατηγορία 'δέντρο'(Παπασημακοπούλου, 2007).

Η ερμηνεία από το κοινό βάσει προσωπικών αναφορών, διαμορφώνει μέρος

του μηνύματος, που μάλιστα είναι πιθανόν να αποκλίνει από την αρχική πρόθεση του

πομπού. Επομένως, πέρα από την καταδήλωση10 υπάρχει και η συμπαραδήλωση11,

δηλαδή, το κωδικοποιημένο μήνυμα. Σε μια τυπική διαφημιστική σύνθεση

διακρίνονται τρία μηνύματα: ένα εικονικό κυριολεκτικό, ένα εικονικό συμβολικό (τα

οποία αντιστοιχούν σε δύο επίπεδα νοήματος, την καταδήλωση και την

συμπαραδήλωση) κι ένα γλωσσικό(ό.π.).

Στο μήνυμα που επιλέξαμε για ανάλυση, η πηγή μετάδοσης είναι ο

πολιτιστικός οργανισμός – φορέας που δημιούργησε και προβάλλει τη συγκεκριμένη

πολιτιστική δραστηριότητα, ο αποδέκτης είναι το κοινό που βλέπει την αφίσα και ο

δίαυλος επικοινωνίας είναι η ίδια η αφίσα με το πλέγμα των μηνυμάτων που την

αποτελούν.

Η αφίσα αναφέρεται στο θεσμό Περιβάλλον και Πολιτισμός 12 που σχεδίασε

και έθεσε σε εφαρμογή το Υπουργείο Πολιτισμού το 2008. Σκοπός αυτής της

δραστηριότητας ήταν να φανεί ότι τα θέματα του περιβάλλοντος και της αειφόρου

ανάπτυξης συνδέονται άρρηκτα με τον πολιτισμό και να γίνουν συνείδηση όλων οι

10 Ο όρος καταδήλωση χρησιμοποιείται για να περιγράψει το κυριολεκτικό νόημα ενός μηνύματος. Θεμελιώνεται έτσι ένα πρώτο επίπεδο νοήματος, πάνω στο οποίο ο δέκτης θα στηριχθεί για να περάσει στην αντίληψη και επεξεργασία του δευτέρου επιπέδου, που αναφέρεται στο συμβολισμό και απαιτεί γνώση και χρήση συγκεκριμένων πολιτισμικών κωδίκων. Η καταδήλωση επομένως δεν απαιτεί κάτι περισσότερο από τη στοιχειώδη αντιληπτική ικανότητα, καθώς αναφέρεται σε ό,τι είναι αντικειμενικά παρόν και αναγνωρίζεται ή εντοπίζεται εύκολα(Παπασημακοπούλου, 2007).11 Η συμπαραδήλωση αφορά στο νόημα που προκύπτει κατόπιν επεξεργασίας των αναπαραστάσεων του μηνύματος, με τη χρήση από τον δέκτη εξωτερικών κωδίκων που εντοπίζονται στην κοινωνία και τον πολιτισμό της (ιδέες, συνήθειες, νοοτροπία, κουλτούρα) και τη γέννηση προσωπικών συνειρμών (ιδεολογικών, συναισθηματικών κτλ). Επομένως, η συμπαραδήλωση δεν προέρχεται τόσο από το ίδιο το σημείο, όσο από τον τρόπο που η κοινωνία το χρησιμοποιεί και το αξιολογεί(ό.π.).12 http :// www . yppo . gr /3/ g 32. jsp ? obj _ id =16510

16

http://www.yppo.gr/3/g32.jsp?obj_id=16510


δεσμοί ανάμεσα στο φυσικό και τον πολιτιστικό πλούτο της χώρας μας. Με αυτό το

θεσμό εγκαινιάστηκε και ένας ακόμη δίαυλος επικοινωνίας που θα φέρει τους πολίτες

στο πλευρό των προσπαθειών για την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής

κληρονομιάς, μια και ο Πολιτισμός δεν αποτελεί μία κάθετη ενότητα

δραστηριοτήτων αλλά διατρέχει όλες τις πολιτικές της σύγχρονης κοινωνίας με τη

μορφή οριζόντιας δράσης(Λιάπης, 2008).

Η όλη οργάνωση και ο σχεδιασμός στόχευαν σε μια γιορτή Άνοιξης, ανοιχτών

μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, όπου τα μνημεία συμβίωναν αρμονικά με τη

φύση. Το κοινό(απευθύνεται σε άτομα όλων των ηλικιών και σε ομάδες κοινού όπως

οι μαθητές μια και έχουν σχεδιαστεί και εκπαιδευτικά προγράμματα που θα

πραγματοποιηθούν στα πλαίσια της όλης δράσης) επιλέγοντας τους χώρους στους

οποίους επιθυμούσε να περιηγηθεί(μεταξύ 104 Αρχαιολογικών χώρων και

Μουσείων), ακολουθούσε προτεινόμενες διαδρομές και στάσεις και με τη βοήθεια

ενημερωτικού υλικού ανακάλυπτε πτυχές της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μέσα

από απεικονίσεις δέντρων με ιδιαίτερους συμβολισμούς σε έργα αρχαίας αλλά και

σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, παραστάσεις δέντρων με κρυμμένα νοήματα

πάνω σε μνημεία και φυσικά δέντρα συνδεδεμένα με τοπικές λατρείες και ιερά.

Κεντρικό θέμα της εκστρατείας για το 2008 ήταν «Το Δέντρο της Ζωής σε 4

εποχές» με τους συμβολισμούς που απορρέουν από τη μορφή του και την απεικόνιση

του.

17

ΕΙΚΟΝΑ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

ΦΟΝΤΟ ΑΦΙΣΑΣ


Στο γλωσσολογικά επίπεδο, ο τίτλος της είναι Το δέντρο της ζωής σε

τέσσερις εποχές και βρίσκεται στο κάτω ένα τρίτο της αφίσας, στοιχισμένο στο

κέντρο. Τα γράμματα είναι πεζά και σε κόκκινο χρώμα, με μεγάλο μέγεθος

18

ΤΙΤΛΟΣ ΑΦΙΣΑΣ ΚΑΙ

ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ

ΦΟΡΕΑΣ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙ ΤΗ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

ΕΜΒΛΗΜΑ ΦΟΡΕΑ

ΛΟΓΟΤΥΠΟ ΘΕΣΜΟΥ


γραμματοσειράς και με έντονη γραφή. Η αναφορά του δέντρου και των τεσσάρων

εποχών παραπέμπει στη φύση και στον κύκλο ζωής που διαγράφεται στη διάρκεια

ενός έτους. Στον υπότιτλο, πάλι με κόκκινο χρώμα, αλλά με άλλο είδος

γραμματοσειράς και μεγέθους γραμμάτων, δίνονται πληροφορίες για το χρονικό

ορίζοντα της δράσης(πρώτα πιο γενικά τριήμερο και μετά πιο συγκεκριμένα

Παρασκευή έως Κυριακή 9-11 Μαΐου 2008) και το είδος της(εορταστικές εκδηλώσεις).

Στο κάτω αριστερό άκρο της αφίσας βρίσκεται το όνομα του φορέα που διοργανώνει

το θεσμό(Υπουργείο Πολιτισμού – Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής

Κληρονομιάς) με μαύρα κεφαλαία γράμματα. Στο κάτω δεξιό άκρο υπάρχει το

λογότυπο της εκστρατείας του θεσμού με μαύρα πεζά γράμματα και την

αντικατάσταση του γράμματος «ο» από ένα γαλάζιο σχέδιο που θυμίζει το τέλος ενός

κιονόκρανου, συνδέοντας έτσι μεταξύ τους τις δύο έννοιες, περιβάλλον και

πολιτισμός.

Στο αναλογικό επίπεδο δεσπόζει η εικόνα ενός δέντρου, ενώ στα δύο κάτω

άκρα της αφίσας υπάρχουν δύο μικρού μεγέθους σύμβολα. Το δέντρο απεικονίζεται

ανθισμένο μέσα από μία πανδαισία χρωμάτων, μια και οι εκδηλώσεις γίνονται το

μήνα Μάιο και αποτελούν μέρος της «γιορτής» της άνοιξης. Τα δύο μικρότερα σχέδια

είναι λιτά σε χρωματισμούς, αλλά συνιστούν και αυτά με τη σειρά τους αναλογικά

σημεία που αναπαριστούν το σύνολο του σημαινόμενου(Ψύλλα, 1998).

Το σύνολο λοιπόν της πληροφόρησης, στην οποία αποβλέπει το μήνυμα,

στηρίζεται σε δύο δομές(κείμενο και εικόνα) που συγκλίνουν για να επιτύχουν τους

στόχους του πομπού, διατηρώντας συγχρόνως την ετερογένεια τους(Barthes,

1988:26).

Το μετωνυμικό επίπεδο αντιλαμβάνεται την αφίσα στη βάση υπαρκτών

σχέσεων γειτνίασης και μέρους με όλο, μέσα από την χωρική οργάνωση των

στοιχείων της.

Το γλωσσικό μήνυμα βοηθά στην επιλογή του σωστού αντιληπτικού

19


επιπέδου, με την προσαρμογή όχι μόνο του βλέμματος αλλά και της αντίληψης,

καθοδηγώντας στο επίπεδο του συμβολικού μηνύματος την ερμηνεία, με τη δράση

του ως ένα είδος μέγκενης(αγκύρωση) που εμποδίζει τις συμπαραδηλούμενες

έννοιες(που προέρχονται από την πολυσημία της εικόνας) να πληθύνουν και

επιτρέπει να «επιλεγούν» συγκεκριμένα σημαινόμενα ώστε το αντικείμενο της

επικοινωνίας να προσληφθεί από τον αποδέκτη(Barthes, 1988:47-48). Ο τίτλος και ο

υπότιτλος έχουν ρόλο τόσο πληροφοριακό για το θέμα της δράσης όσο και

προσεγγιστικό ως προς το κοινό μέσα από το συνδυασμό τους με τις εικόνες. Το

κόκκινο χρώμα που χρησιμοποιείται στα γράμματα ανήκει στα θερμά χρώματα και θα

αυξήσει τη ανταπόκριση του κοινού λόγω της αναφοράς του στο θυμικό του δέκτη

και της σύνδεσης του με έντονα συναισθήματα όπως το πάθος, η ευθυμία και η

ζωηρότητα(Παπασημακοπούλου, 2007). Το μέγεθος της γραμματοσειράς καθορίζει

και τη σημαντικότητα αυτών που πρέπει να αναγνωστούν, δίνοντας την εξέχουσα

θέση στον τίτλο.

Ο συνδυασμός χρωμάτων στην αφίσα δημιουργεί χρωματικά μοτίβα

προσφιλή στο ευρύ κοινό προσπαθώντας να επηρεάσει την ψυχολογία του.

Πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν τα χρώματα του βασικού σχήματος, του δέντρου, με

την πολυχρωμία που παραπέμπει σε ένα ανθισμένο δέντρο στην «καρδιά» της

άνοιξης σε αντιπαράθεση με το ουδέτερο χρώμα του φόντου(που προσπαθεί να μην

επηρεάσει και να μην αποσπάσει την προσοχή), δημιουργώντας έτσι μία αντίθεση

χρωματικής ποικιλίας και μονοχρωμίας. Η επαφή με τη φύση μέσα από τα χρώματα

που έχουν επιλεγεί ολοκληρώνεται με το γαλάζιο χρώμα των δύο συμβόλων στο

κάτω μέρος της αφίσας, χαρακτηριστικό του υγρού στοιχείου(θάλασσα) που

περιβάλει τη χώρα μας. Το γαλάζιο χρώμα όμως υπάρχει και στη σημαία που

αποτελεί εθνικό σύμβολο και συνδέεται και με τον φορέα(Υπουργείο Πολιτισμού)

που διοργανώνει το θεσμό.

Η επιλογή του δέντρου ως κεντρικού στοιχείου της εικόνας φέρνει σε επαφή

το κοινό με τη φύση, ένα εννοιολογικό χώρο με πολλά σημαινόμενα. Το φυσικό

θεωρείται θετικό στοιχείο ειδικά για τους ανθρώπους των πόλεων και συχνά

συμβολίζει την ποιοτική ζωή και το καταφύγιο από την καθημερινή

ρουτίνα(Παπασημακοπούλου, 2007). Επίσης ο συμβολισμός του δέντρου είναι βαθιά

ριζωμένος στη σκέψη των ανθρώπων, ως στοιχείο παραμυθιού ή προσωπικής μνήμης

μέσα από το συνδυασμό μύθους, δοξασιών και παραδόσεων.

Η Καρυάτιδα που υπάρχει στο κάτω αριστερό άκρο της αφίσας είναι το

20


έμβλημα του φορέα και συμβολίζει τη σύνδεσή του με την αρχαία ελληνική

πολιτιστική κληρονομιά.

Τέλος το σχέδιο του λογότυπου που βρίσκεται στο κάτω δεξιό μέρος της

αφίσας εκφράζει τα μηνύματα της εκστρατείας Περιβάλλον και Πολιτισμός. Το

φύλλο που μόλις έχει βλαστήσει αποτελεί σύμβολο του νέου, του καινούριου, του

περιβάλλοντος που ανανεώνεται και εξελίσσεται. Η γραμμή / βλαστός συνεχίζει και

μετατρέπεται στη μορφή ενός κιονόκρανου που συμβολίζει τους δεσμούς με την

πολιτιστική κληρονομιά και την σύνδεση των δύο χώρων που έχουν ανάγκη κοινής

προστασίας. Πάλι η εμφάνιση του γαλάζιου χρώματος μας «μεταφέρει» σε

θαλασσινές θύμησες, με τη βοήθεια της κίνησης της γραμμής που τώρα παίρνει τη

μορφή κύματος.

Σύμφωνα με όσα αναφέραμε σε αυτό το κεφαλαίο, κρίνουμε ότι το

συγκεκριμένο μήνυμα θα είχε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα που ανέμεναν και οι

δημιουργοί του. Κι αυτό γιατί όπως φάνηκε από την ανάλυσή του ο τρόπος

σχεδιασμού και δόμησης του θα καταφέρει να προσελκύσει την προσοχή του κοινού

και να το κάνει να ενδιαφερθεί και να συμμετάσχει στη συγκεκριμένη δράση.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι πολιτιστικοί οργανισμοί και γενικά όλοι οι φορείς που κινούνται στο χώρο

του πολιτισμού και της παραγωγής πολιτιστικών δράσεων, δραστηριοποιούνται σε

21


ένα συνεχώς εξελισσόμενο περιβάλλον με αυξημένο ανταγωνισμό. Γι αυτό είναι

αναγκασμένοι να βρίσκουν τρόπους προβολής, προώθησης και διαφήμισης των

αγαθών και των υπηρεσιών που παρέχουν, ώστε να κερδίσουν τη μερίδα του κοινού

που τους αναλογεί.

Δεδομένου δε του όλο και αυξανόμενου όγκου πληροφοριακού και

επικοινωνιακού υλικού που κατακλύζει καθημερινά τα άτομα μιας κοινωνίας και της

μεγάλης ταχύτητας πρόσληψής του, η διαδικασία της αποκωδικοποίησής, των

μηνυμάτων που στέλνουν οι πολιτιστικοί οργανισμοί, από τον αποδέκτη γίνεται

συχνά με μηχανικό τρόπο. Βασιζόμενοι σ’ αυτό το γεγονός, οι δημιουργοί / πομποί

είναι λογικό να στοχεύουν στην ανεύρεση εύκολα αποκωδικοποιήσιμων σημείων για

τη στοιχειοθέτηση τους. Έτσι επιλέγουν σημεία μέσω των οποίων κωδικοποιούν

μηνύματα αιχμαλωτίζοντας σε αυτά την κοινωνική και πολιτιστική τους γνώση,

περιμένοντας από το δέκτη να τα αποκωδικοποιήσει(Παπασημακοπούλου, 2007).

Στην εργασία αυτή ασχοληθήκαμε με την ανάλυση μηνύματος μιας

πολιτιστικής δράσης και αναφερθήκαμε σε θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις

του θέματος. Μέσα από την ανάλυση μιας συγκεκριμένης αφίσας καταλήξαμε στο

συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός κειμένου και εικόνας δημιουργεί συνθέσεις που

επιτρέπουν στο δημιουργό ενός πολιτιστικού προϊόντος να επικοινωνήσει με επιτυχία

με το κοινό και να το επηρεάσει θετικά ως προς αυτό που έχει να του προσφέρει.

.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αθανασοπούλου Α., Δάλλας Κ., Μακρή Α., Χαμπούρη-Ιωαννίδου Αικ.,

Πολιτιστική Επικοινωνία, Τόμος Β-Μέσα Επικοινωνίας, ΕΑΠ, Πάτρα, 2003

22


Barthes, R., EIKONA – MOYΣIKH KEIMENO, Εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα

1998

Langmost, R., (2008), Golden Drum 2008: Τα 7 μυστικά της αποτελεσματικής

διαφήμισης, Golden Drum: 15th Advertising Festival and Media Meeting,

Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http :// www . marketingweek . gr / default . asp ?

pid =9& la =1& cID =2& arId =18409 13

Κάστορας, Σ., Αρχές και Μέθοδοι Επικοινωνίας, ΕΑΠ, Πάτρα 2002

Λατίνου, Κ., Ο ρόλος του έντυπου λόγου στην προβολή του έργου της

Πινακοθήκης Ευαγγ. Αβέρωφ στο Μέτσοβο, Διπλωματική εργασία, ΕΑΠ,

Πάτρα, 2007

Λιάπης, Μ.,(Υπουργός Πολιτισμού), Συνέντευξη τύπου, 7/5/2008, Αθήνα

ΜακΚουέϊλ Ν., Η Θεωρία της Μαζικής Επικοινωνίας για τον 21ο αιώνα,

Eκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 2003

Metz, C., Coeur et ame de l’image, in Media, INRP, 196, Η χρήση του

οπτικού αλφαβήτου μέσα από τα επικοινωνιακά μοντέλα, Διαθέσιμο στο

δικτυακό τόπο:

http :// www . media . uoa . gr / people / iweb / docs / Eisigisi %20 Final . pdf

Μηλιώνης, Χ., Σταθοπούλου, Χ., (2004), Προσεγγίσεις μαθηματικών εννοιών

στο πλαίσιο της Σημειωτικής, Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:

http :// www . rhodes . aerean . gr

Μπαμπινιώτης, Γ., (1997), Η γλώσσα της εικόνας, Διαθέσιμο στο δικτυακό

τόπο: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=88441&ct=114

Μπαντιμαρούδης, Φ.,(2004), Μουσείο και Δημόσιες Σχέσεις, Πρακτικά

Διήμερου Συνεδρίου του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και

Επικοινωνίας με τίτλο: Μουσείο, Επικοινωνία και Νέες Τεχνολογίες,

Μυτιλήνη

Παπαγεωργίου Δ., Παραστάσεις και Αναπαραστάσεις: Η Επιτέλεση

(Performance) του «Πολιτισμού» και του «Πολιτιστικού Θεάματος»,

Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http :// ct - prometheus . aegean . gr

Παπαδάκη, Α., Προστατευόμενες περιοχές: Οργάνωση, λειτουργία και

επικοινωνία, Διπλωματική εργασία, ΕΑΠ, Πάτρα, 2008

Μελέτη περίπτωσης «Εθνικό Πάρκο Σχοινιά Αττικής»

13 Η συλλογή υλικού από το διαδίκτυο έγινε στο χρονικό διάστημα από 30/1/2009 – 1/2/2009.

23

http://ct-prometheus.aegean.gr/

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=88441&ct=114

http://www.rhodes.aerean.gr/

http://www.media.uoa.gr/people/iweb/docs/Eisigisi%20Final.pdf

http://www.marketingweek.gr/default.asp?pid=9&la=1&cID=2&arId=18409

http://www.marketingweek.gr/default.asp?pid=9&la=1&cID=2&arId=18409


Παπάνης, Ε., Ρόντος, Κ., Γιαννοπούλου, Σ., (2007), Διαφήμιση και κοινωνικά

δίκτυα- ισχυρή και αδύναμη θεωρία της διαφήμισης, Διαθέσιμο στο δικτυακό

τόπο: http :// epapanis . blogspot . com /2007/09/ blog - post _804. html

Παπασημακοπούλου, Θ., Ο οπτικός πολιτισμός μέσα από τη σημειολογία της

έντυπης διαφήμισης, Διπλωματική εργασία, Πάντειο Πανεπιστήμιο,

Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Ψυχολογία και ΜΜΕ», Αθήνα 2007

Πολίτης, Π., (2006), ΓΕΝΗ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ, Διαθέσιμο στο δικτυακό

τόπο:

http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/discourse/2_1_1/index.html

Σταυρόπουλος, Ν., (2004), Προσέγγιση της αναγκαιότητας προβολής,

παρουσίασης, προώθησης και διαφήμισης των λειτουργιών και υπηρεσιών της

ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης, Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:

http :// eprints . rclis . org /10404/1/6 psab 054. pdf

ΤΕΡΖΟΓΛΟΥ, Σ., ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΥ, Ε.Θ., (2008), Δημόσιος χώρος και

επικοινωνία, Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:

http://courses.arch.ntua.gr/109530.html

Fiske, J., Εισαγωγή στην επικοινωνία, Εκδόσεις Επικοινωνία και Κουλτούρα,

Αθήνα

Ψύλλα, Μ.,(1998), Το μήνυμα ως αντικείμενο ερμηνείας και ανάλυσης, στο

Μέθοδοι στην κοινωνιολογική έρευνα, στο Γ. Παπαγεωργίου(επιμ.), Εκδόσεις

ΤΥΠΩΘΗΤΩ, Αθήνα 2004(2η έκδοση)

Ψύλλα, Μ., (2006), Σημειώσεις για το μάθημα Ανάλυση μηνύματος, στο

Πάντειο Πανεπιστήμιο

www . heritage - museums . com

http :// www . yppo . gr /3/ g 32. jsp ? obj _ id =16510

24

http://www.yppo.gr/3/g32.jsp?obj_id=16510

http://www.heritage-museums.com/

http://courses.arch.ntua.gr/109530.html

http://eprints.rclis.org/10404/1/6psab054.pdf

http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/discourse/2_1_1/index.html

http://epapanis.blogspot.com/2007/09/blog-post_804.html




25

mamida_ge3_dpm61

Documents