masw_wigni_5_kl
DESCRIPTION
masw_wigni_5_klTRANSCRIPT
![Page 1: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/1.jpg)
guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe
ia mebonia, lamara qurCiSvili
gamomcemloba inteleqtiTbilisi 2011
m a T e m a t i k a
V klasi
maswavleblis wigni
redaqtori Teimuraz vefxvaZe
![Page 2: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/2.jpg)
ISBN 978-9941-430-18-3
© gamomcemloba `inteleqti~, 2011.
guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe,
ia mebonia, lamara qurCiSvili
m a T e m a t i k a
V klasi
maswavleblis wigni
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi 2011
Guram Gogishvili, Teimuraz Vepkhvadze, Ia Mebonia, Lamara Kurchishvili
MaThs V Teacher's Book
InTeLeKTI PublishersTbilisi 2011
gamomcemloba inteleqtiTbilisi, ilia WavWavaZDis gamz. 17b. tel.: 25 05 22, 91 22 83.www.intelekti.ge [email protected] [email protected]
intelekti Publishers17b ilia Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia. Tel.: (995 22) 25 05 22, 91 22 83.
![Page 3: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/3.jpg)
sarCevi
Sesavali .........................................................................................................................................................6V klasi, wlis bolos misaRwevi Sedegebi .......................................................................................10wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi ............................................................11Sinaarsisa da miznebis ruka ................................................................................................................16saswavlo masalis wardgenis fazebi da gakveTilis dagegmvis ZiriTadi principebi ....19Sefasebis zogadi principebi ...............................................................................................................23
1. gameoreba, milionze meti ricxvebi
1. gavixsenoT naturaluri ricxvis wakiTxvisa da Caweris wesebi .....................................24 sanimuSo gakveTili #1 ..................................................................................................................272. milionze meti ricxvebi ................................................................................................................29 damoukidebeli wera #1 .................................................................................................................313. vadarebT da valagebT naturalur ricxvebs ........................................................................324. amocanebis amoxsna ...........................................................................................................................35 sakontrolo wera #1 .....................................................................................................................385. naturaluri ricxvebis Sekreba. Sekrebis Tvisebebi ..........................................................406. naturaluri ricxvebis gamokleba .............................................................................................41 damoukidebeli wera #2 .................................................................................................................447. ricxviTi sxivi ...................................................................................................................................45 sanimuSo gakveTili #2 ..................................................................................................................478. naturaluri ricxvebis gamravleba. gamravlebis Tvisebebi ............................................49 sanimuSo gakveTili #3 ..................................................................................................................52 sakontrolo wera #2 .....................................................................................................................549. gamravlebis Sedegis Sefaseba. weriTi gamravleba ..............................................................55 sanimuSo gakveTili #4 ..................................................................................................................5810. sakoordinato bade ..........................................................................................................................60 sanimuSo gakveTili #5 ..................................................................................................................62 damoukidebeli wera #3 .................................................................................................................6311. ricxviTi da asoiTi gamosaxulebebis Sedgenisa da gamartivebis meTodebi ............6512. or sidides Soris damokidebulebis gamosaxvis xerxebi ..................................................67 Ddamoukidebeli wera #4 .................................................................................................................6913. amocanebis amoxsna ricxviTi an asoiTi gamosaxulebis SedgeniT .................................7014. xarisxi. ricxvebis Caweris sxvadasxva wesi ............................................................................72 sakontrolo wera ###3 .....................................................................................................................7515. amocanebis amoxsnis sxvadasxva xerxi .......................................................................................76
2. naturaluri ricxvebi da wiladebi
1. naturaluri ricxvis jeradebi da gamyofebi .......................................................................81 Ddamoukidebeli wera #5 .................................................................................................................832. martivi da Sedgenili ricxvebi ..................................................................................................853. wrewiri. wre .......................................................................................................................................87 sakontrolo wera #4 .....................................................................................................................88
![Page 4: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/4.jpg)
4
sanimuSo gakveTili #6 ..................................................................................................................904. wiladi _ mTelis nawili ..............................................................................................................925. wiladi, rogorc erTobliobis nawili ....................................................................................93 damoukidebeli wera #6 .................................................................................................................956. wiladi da naturaluri ricxvebis gayofa .............................................................................977. wiladebis toloba. wiladis gamartiveba ...............................................................................99 sakontrolo wera #5 ...................................................................................................................1018. Sereuli ricxvebi da wiladebi .................................................................................................1029. wiladebisa da Sereuli ricxvebis Sedareba ........................................................................105 damoukidebeli wera #7 ...............................................................................................................10810. wiladebis jamis Sefaseba ............................................................................................................10911. wiladebis Sekreba. wiladis naturalur ricxvze gamravleba ......................................112 sakontrolo wera #6 ...................................................................................................................11412. wiladebis gamokleba .....................................................................................................................11513. Sereuli ricxvebis Sekreba ........................................................................................................116 damoukidebeli wera #8 ...............................................................................................................11714. Sereuli ricxvebis gamokleba ...................................................................................................11815. vagrZelebT Sereuli ricxvebis Sekrebisa da
gamoklebis magaliTebis ganxilvas ..........................................................................................120 sakontrolo wera #7 ...................................................................................................................122 viqtorina ..........................................................................................................................................123 sanimuSo gakveTili #7 ................................................................................................................12416. amoxseniT amocanebi sinjvis xerxiT .......................................................................................125
3. sidideebis gazomva. geometriuli figurebi
1. dro. drois erTeulebi ...............................................................................................................130 sakontrolo wera #8 ...................................................................................................................1332. sigrZis erTeulebi ........................................................................................................................1343. masis erTeulebi .............................................................................................................................137 sanimuSoO gakveTili #8 ................................................................................................................140 damoukidebeli wera #9 ...............................................................................................................1424. amocanebis amoxsna (ganayofisa da naSTis gamoyeneba).....................................................1435. mravalkuTxedi ................................................................................................................................145 sakontrolo wera #9 ...................................................................................................................1476. kuTxis gazomva. marTobuli wrfeebi .....................................................................................149 sanimuSo gakveTili #9 ................................................................................................................1507. samkuTxedi ........................................................................................................................................154 amocanebi gameorebisTvis ...........................................................................................................158 damoukidebeli wera #10 .............................................................................................................1598. farTobi .............................................................................................................................................160 amocanebis nimuSebi maTematikuri SejibrebisTvis ...........................................................1649. zogierTi sivrculi figura ......................................................................................................166 sakontrolo wera #10 .................................................................................................................169 damatebiTi amocanebi ...................................................................................................................170
![Page 5: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/5.jpg)
5
4. amovxsnaT amocanebi. movipovoT da SeviswavloT monacemebi.
1. monacemTa Segrovebis sxvadasxva xerxi .................................................................................172 2. warmovadgenT monacemebs cxrilebis gamoyenebiT ............................................................1743. viyenebT cxrils amocanis amoxsnisas ....................................................................................178 damoukidebeli wera #11 .............................................................................................................1824. piqtograma ........................................................................................................................................1845. svetovani diagrama ........................................................................................................................185 sakontrolo wera #11 .................................................................................................................187 amocanebi V klasis kursis gasameoreblad ..........................................................................189 literatura .....................................................................................................................................193
![Page 6: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Sesavali
maswavleblis wignis daniSnulebaa miawodos maswavleblebs meTodikuri rekomendaciebi
axali erovnuli saswavlo gegmis mixedviT Sedgenili V klasis saxelmZRvanelosTvis (guram
gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe, ia mebonia, lamara qurCiSvili, maTematika V); daexmaros maT
saxelmZRvaneloSi warmodgenili masalis gaanalizebasa da saswavlo procesis warmarTvis
meTodebis SemuSavebaSi.
warmodgenilia yvela tipuri gakveTilis, aqtivobisa da savarjiSos meSveobiT swavlebis
rekomendaciebi. mowodebulia damatebiTi masala, miTiTebulia literatura, rac exmareba
maswavlebels sakuTari SesaZleblobebis srulyofaSi, wigni Seicavs miTiTebebs, Tu ra
damatebiTi resursebis gamoyeneba SeuZlia maswavlebels saswavlo procesSi.
maswavleblis wigni Seicavs erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli misaRwevi
Sedegebisa da Sesabamisi indikatorebis CamonaTvals. Sinaarsisa da miznebis rukis mixedviT
ki axsnilia erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul romel Sedegs ukavSirdeba
saxelmZRvaneloSi warmodgenili TiToeuli Tema. maswavleblis wignSi SemoTavazebuli
meTodika iTvaliswinebs maswavleblis profesiuli standartis moTxovnebs (maswavleblis
profesiuli standarti, maTematika, dawyebiTi safexuri, 2008 weli). magaliTad, yuradReba
eqceva ricxvebis adekvaturad gamoyenebas, poziciuri sistemebis gamoyenebis unaris
ganviTarebis, zomis sxvadasxva erTeulebis erTmaneTTan dakavSirebis flobas, geometriul
figuraTa swori klasifikaciis aRqmas da misi gamoyenebis unaris ganviTarebas. yoveli
Temis swavlebasTan dakavSirebuli sakiTxebis gadmocemisas ganvixilavT am Temis Sesabamis
mecnierul safuZvlebs _ vzrunavT maswavleblis kompetenciis ganviTarebaze.
vcdilobT davexmaroT maswavlebels sxvadasxva strategiis, didaqtikuri xerxisa Tu
teqnologiebis gamoyenebaSi.
yuradRebas vuTmobT sxvadasxva akademiuri donis moswavleebTan muSaobis Sesaxeb reko
mendaciebis miwo debas; saxelmZRvaneloSi masalis gadmocemis meTodika (magaliTad, xSiri
mimarTeba ukve Seswavlilisadmi) exmareba maswavlebels am mimarTulebiTac. SegaxsenebT,
erovnul saswavlo gegmaSi Camoyalibebul erTerT ZiriTad princips: saganmanaTleblo
procesis centrSi dgas TiToeuli moswavle da miRweuli Sedegi.
yoveli Tavisa da paragrafis mixedviT mkafiod aris Camoyalibebuli miznebi da
mosalodneli Sedegebi.
maswavleblis sarekomendacio wignSi Tavebisa da paragrafebis numeracia da dasaxeleba
emTxveva moswavlis saxelmZRvaneloSi SemoRebul numeraciasa da dasaxelebas.
ZiriTadi mecnierulmeTodikuri principebi, romlebic gansazRvravs saxelmZRvanelos
Sinaarssa da wyobas, aris saxelmZRvanelos Sesabamisoba erovnul saswavlo gegmasTan;
sistematuroba masalis dalagebaSi; Sinaarsis mecnieruloba; Teoriisa da praqtikis kavSiris
principis ganxorcieleba; gadmocemis mosawvdomoba, enis garkveuloba, sizuste da simartive;
savarjiSoebisa da maTi Sesrulebis formebis mravalferovneba. es ukanaskneli exmareba
maswavlebels sxvadasxva TamaSebis, Sejibrebebis, viqtorinebis organizebaSi. maswavlebels
saSualeba aqvs xSirad gamoiyenos sityvebi: ifiqre, moisazre, Seafase, Seadare, daasabuTe _
moswavleTa saazrovno unaris ganviTareba erovnuli saswavlo gegmis erTerTi umTavresi
moTxovnaa: `moswavle unda gacdes masalis ubralod damaxsovrebagazepirebas. kerZod, man
codnis dagrovebasTan erTad (informaciis SenarCuneba) unda SeZlos am codnis gageba,
gamoyeneba, analizi, sinTezi da bolos, Sefaseba. am dros moswavle ara mxolod flobs
![Page 7: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/7.jpg)
7
informacias, aramed mas SeuZlia qmedeba, raimes swavla swored azrovnebis Sedegia~...
(erovnuli saswavlo gegma, zogadsaganmanaTleblo skolebisTvis, 20092010 saswavlo weli).
davalebebis mravalferovneba, sxvadasxva xerxiT davalebis Sesrulebis SesaZlebloba swavlis
stimulirebis erTerTi mniSvnelovani aspeqtia. sworad SerCeuli da kargad organizebuli
TamaSi xels uwyobs moswavleTa yovelmriv, harmoniul ganviTarebas, exmareba moswavles
gamoimuSavos cxovrebaSi saWiro Cvevebi. kerZod, daxvewos sakuTar gancdaTa gamovlenis
koreqtuli formebi. TamaSma SeiZleba xeli Seuwyos moswavleebSi mexsierebis, yuradRebis,
SemoqmedebiTi warmosaxvis, operatiulobis, TviTSemowmebis unaris ganviTarebas. TamaSi
xels uwobs sakuTari qmedebebis dasaxuli amocanebisadmi daqvemdebarebis, dawyebuli saqmis
bolomde miyvanis Cvevebis dauflebas. TamaSebSi mniSvnelovania SejibrebiToba, radgan
Sejibrebis dros vlindeba moswavleTa aqtiuroba da gamarjvebisken swrafva.
saxelmZRvaneloSi mowodebuli davalebebi saSualebas aZlevs maswavlebels SearCios
sxvadasxva organizaciuli forma _ gakveTiliTamaSi, gakveTilimogzauroba, gakveTili
sazrianTa klubi, gakveTiliviqtorina da a. S. didaqtikuri TamaSebi exmareba maswavlebels
saganmanaTlebloaRmzrdelobiTi amocanebis gadawyvetaSi.
maswavlebels kvlav SevaxsenebT erovnul saswavlo gegmaSi warmodgenil ramdenime
miTiTebas _ `saxelmZRvanelo aris erTerTi saSualeba da ara erTaderTi, romelic
emsaxureba saswavlo gegmis sagnobriv programebSi mocemuli Sedegebis miRwevas.
saxelmZRvanelo ar aris TavisTavad programa _ Sesabamisad, maswavlebeli ar unda
iyos saxelmZRvaneloSi mocemuli `masalis gavlaze~ orientirebuli, aramed aqcenti
unda gaakeTos saxelZRvaneloSi mocemuli teqstebis, savarjiSoebisa da ilustraciebis
gamoyenebaze sagnobrivi standartis Sedegebis misaRwevad. sworia, roca maswavlebeli
argebs saxelmZRvanelos moswavleebis saWiroebebs da ara piriqiT, rodesac maswavlebeli
cdilobs moergos saxelmZRvanelos. maswavlebels SeuZlia swavlebis process miudges
SemoqmedebiTad, ar gamoiyenos romelime teqsti an aqtivoba, Secvalos drois xangrZlioba,
romelic romelime konkretul Temas eTmoba, gadaanacvlos paragrafebis Tanamimdevroba,
daamatos sakuTari aqtivobebi da sxva~. magaliTad, maswavlebelma saswavlo wlis dasawyisSi
SeiZleba meti dro dauTmos IV klasis saswavlo programiT gaTvaliswinebuli sakiTxebis
gameorebas, vidre Cven mier SemoTavazebul saxelmZRvaneloSia warmodgenili.
swavlebis meTodikac SeiZleba sxvadasxvanairi iyos, rogorc gamoCenili pedagogi d. poia
aRniSnavda (CvenSi farTodaa gavrcelebuli misi naSromis rusuli gamocema: `Д. Пойа. Математическoе открытие~, Москва, 1976), `swavleba xelovnebaa... yovel karg maswavlebels
swavlebis sakuTari xerxebi aqvs. amiT yoveli kargi maswavlebeli gansxvavdeba sxva kargi
maswavleblisgan. yoveli efeqtiani xerxi unda Seesabamebodes Seswavlis gansazRvrul xerxs...~.
Tumca, unda iTqvas, rom arsebobs zogadi meTodikuri principebi, romelTa codna daexmareba
maswavlebels muSaobaSi. es principebi Camoyalibebulia TviT d. poias cnobil samtomeulSi
da im masalebSi, romlebsac maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri da erovnuli
saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri gamoscemen (SeiZleba mivuTiToT, `maswavlebelTa
profesiuli standartebi~, Jurnali `maswavlebeli~, meTodologiuri saxelmZRvaneloebi,
magaliTad, `rogor vaswavloT azrovneba~ da sxva).
maswavlebelis wigni iTvaliswinebs V klasSi swavlebis Taviseburebebs; am etapze icvleba
moswavleTa akademiuri Sefasebis sistemis gamoyeneba. cxadia, Sefasebis principebi igive
rCeba _ kvlav ZalaSia maswavlebelTa komentariSefasebebi, maT emateba niSnebiT gamoxatuli
Sefasebebi _ trimestruli, sagnis wliuri, saerTo wliuri. niSnebis wera V klasidan iwyeba,
Sesabamisad, davamateT davalebebi (e. w. damoukidebeli da sakontrolo werebis nimuSebi
_ Sesabamisi kriteriumebiT), romlebic daexmareba maswavlebels naSromTa Sefasebisas. aqve
SevaxsenebT maswavleblebs, rom aRniSnuli tipis davalebebis Semowmebis Semdeg ar unda
Semoifarglos niSnis daweriT; SefasebaTa gamocxadebamde sasurvelia klasSi moswavleTa
aqtiuri monawileobiT gavaanalizoT sakontrolo davalebebi. visaubroT amoxsnis gzebze
![Page 8: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/8.jpg)
8
(gamovyoT optimaluri gzebi). moswavleebs warvudginoT Sefasebis kriteriumi. amis
Semdeg, vTxovoT moswavleebs maTi niSnebis gamocxadebamde Tavad daasaxelon naSromis
savaraudo Sefasebebi. Tqveni Sefasebisa da moswavlis TviTSefasebis siaxlove moswavleebSi
pedagogis obieqturobis gancdas aZlierebs. moswavleebis namuSevrebis safuZvelze SeiZleba
ganmaviTarebeli Sefasebebis gamoyenebac _ komentarebi aRniSnuli davalebis Sesaxeb,
romelic aRwers namuSevris Zlier da sust mxareebs da Seicavs rekomendaciebs miRwevebis
gaumjobesebis Taobaze. saxelmZRvaneloSi komentarebis savaraudo nimuSebi Sesabamis
davalebebTan erTad iqneba gadmocemuli.
V klasSi swavleba sxva TaviseburebebiTac gamoirCeoda. aq, rogorc wesi, icvleboda mas
wav lebeli, iwyeboda e. w. sagnobrivi swavleba, rac dawyebiTi safexuris damTavrebasa da
axal safexurze gadasvlas moaswavebda. es problema dResac awuxebs ruseTis pedagogiur sa
zogadoebas. SesaZlebelia maswavlebelma SeZlos moiZios ruseTSi gamocemuli Jurnali `Первое сен тября~, #18, 2007. am nomerSi ori statiaa gamoqveynebuli: `Проблемы преемственности из четвёртого класса в пятый~ da `Особенности взаимодействия начальной и основной школы~. miTiTebulia, rom
pirvel adgilze saswavlo sagani gamodis Tavisi SinaarsiTa da meTodikiT, moswavles uCndeba
siZneleebis daZlevisadmi SiSis grZnoba, igrZnoba swavlisadmi interesis dakargvis tendencia.
mexuTe klasSi swavlebis Taviseburebebi moswavleTa asakis axal etaps ukavSirdeba _
maTSi mkvidrdeba zrdasrulobis gancda, Tumca, igi jer kidev ar aris gamyarebuli realuri
pasuxismgeblobiT. izrdeba moTxovnebi damoukideblobisa da pativiscemis, seriozuli da
ndobis gamomxatveli midgomisadmi. moswavlesTvis TiTqmis ukve mosawyeni xdeba maTematikuri
amocanis amoxsna nimuSis mixedviT, mas surs ipovos sakuTari xerxi, romelic dafuZnebulia
improvizaciaze, ufro mniSvnelovani xdeba erTi da imave amocanis sxvadasxva xerxiT
amoxsna, vidre sxvadasxva amocanis amoxsna. am mxriv, erovnuli saswavlo gegma saSualebas
iZleva tradiciuli da Tanamedrove Sexedulebebis sinTezis safuZvelze gaviTvaliswinoT
memkvidreobiTi sakiTxebi me4dan me5 klasSi gadasvlis procesSi. amasTanave, igi saSualebas
iZleva gamoviyenoT mravali qveynis gamocdilebac, sadac SemoqmedebiTad udgebian saswavlo
masalis SerCevas da misi gadacemis meTodikas. amasTanave, Tavisi agebulebiTa da SinaarsiT
Cveneuli V klasis saxelmZRvanelo wina IV klasis saxelmZRvanlos bunebrivi gagrZelebaa.
bevri sakiTxi xelmeored, zogjer ufro gaRrmavebulad aris warmodgenili, sakiTxebis
gameorebas V klasis standartic iTvaliswinebs (droisa da sigrZis erTeulebi, naturaluri
ricxvebis Cawera, wakiTxva). Tumca, SemoTavazebulia didi naturaluri ricxvebis wakiTxvisa
da Caweris xerxebis gacnobis, poziciuri sistemis warmodgenisas 10is xarisxebis gamoyeneba.
gansxvavebulia Cveni midgoma wiladebis warmodgenisas _ aq, rusuli saxelmZRvaneloebisgan
gansxvavebiT, TiTqmis yvela aspeqts mivaqcieT yuradReba.
misaRwevi Sedegebis Sesabamisi Sinaarsis SerCevas moswavleTaTvis misawvdomobis
principi udevs safuZvlad; es SerCeva Camoyalibebuli stabiluri birTvis bazaze xdeba. igi
gafiltrulia maTematikis swavlebis gamocdilebiT; tradiciuli Temebis Tanamimdevrobis
axleburi gaazrebis, maTematikis erTianobidan gamomdinare integrirebis xarisxis gazrdisa
da masalis axali sakiTxebiT Sevsebis aucileblobis gaTvaliswinebiT. maswavlebels
mudmivad unda axsovdes, rom maTematika erTiani mecnierebaa da ara misi sxvadasxva nawilis
xelovnuri gaerTianeba, amitom gadmocemis meTodika sakiTxebis urTierTkavSirSi gadmocemas
iTvaliswinebs. sistematurad mimdinareobs wina masalis gameoreba da ganmtkiceba. yoveli
siaxle moswavlis aqtiur monawileobas gulisxmobs; davalebebi, maTi mravalferovneba,
sxvadasxva midgomebis gamoyenebis SesaZlebloba, praqtikasTan xSiri mimarTva zrdis
moswavleTa motivacias, xels uwyobs kritikuli da SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTarebas
aRmoCeniT, keTebiT, kvleviTi samuSaos ganxorcielebiT. gvxdeba savarjiSoebi, romelTa
Sesruleba ara mxolod werasa da kiTxvas gulisxmobs (magaliTad, sivrculi figurebis
Slilebi, brtyeli figurebis `dafarvis~ amocanebi da a. S.).
![Page 9: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/9.jpg)
9
davalebebi iseTi TanamimdevrobiTaa warmodgenili, rom martividan rTulisken iyos
mimarTuli. calkea gamoyofili davalebebi saklaso da saSinao muSaobisTvis, savarjiSoTa
mravalferovani sistema (`testebi~, amocanebi jgufuri muSaobisTvis, amocanebiTamaSebi,
damatebiTi amocanebi da sxva) maTematikis Segnebulad swavlasa da misi Seswavlisadmi
interesis gaRrmavebas uwyobs xels.
saxelmZRvaneloSi mocemuli zogierTi rubrika (`s~ _ sxvadasxva, `moisazre~) xels
uwyobs moswavlis cnobismoyvareobis gazrdas, ubiZgebs mas meti, SemoqmedebiTi muSaobis
ken, movlenebis Sesaxeb condis SeZenisken da TviTganviTarebisken. mowodebuli masala
maswavlebelma SeiZleba gamoiyenos viqtorinebis, warmodgenebis da sxva maTematikuri
RonisZiebebis Casatareblad.
sakiTxTa mravalferovneba, maTi ganxilvis formebis araerTgvarovneba xels uwyobs
saswavlo procesSi Sefasebis sxvadasxva formis gamoyenebas, `testebi~ kargi saSualebaa
swrafi TviTSefasebisTvis.Tumca, SesaZlebelia, zogierTi `testis~ ganxilvas Tan sdevdes msjeloba da pasuxis
dasabuTeba. amasTanave, sTxoveT moswavleebs wignSi nu miuTiTeben swor pasuxebs, CainiSnon rveulSi swori pasuxebis nomrebi, romelsac SeiZleba Tan erTvodes mokle Canawerebi, romlebic am pasuxebis miRebis gzas SeiZleba aRwerdes. yvela davaleba wignSi Canaweris gakeTebis gareSe unda Sesruldes _ mxolod rveulSi! moswavle unda movaCvioT saxelmZRvanelos sufTad xmarebas. saxelmZRvanelo regularulad Seaxsenebs xolme moswavleebs, rom gaufrTxildnen wigns. Tqvenc mimarTeT xolme moswavleebs da Tvali adevneT maT damokidebulebas wignisadmi. SesaZlebeli unda iyos wignis gamoyeneba ramdenime wlis ganmavlobaSi.
saxelmZRvanelo ori nawilisgan Sedgeba, pirvel nawilSi gadmocemulia saswavlo wlis
pirvel naxevarSi gasavleli masala. es aadvilebs saxelmZRvanelos tarebasa da moxmarebas.
saintereso da mravalferovania wignis agebuleba, igi saxelmZRvanelosadmi wayenebul
yvela moTxovnas iTvaliswinebs (ix., mag., [22]). wignis dasawyisSi gamovxatavT madlierebas
yvelas mimarT, visac Tavisi rekomendaciebiT wvlili Seaqvs wignis daxvewaSi; gansakuTrebiT
mniSvnelovania saswavlo gegmebisa da saxelmZRvanelos SemmuSavebeli jgufebis eqspertebis
Rvawli. maT mier klasebis mixedviT ganawilebuli saswavlo gegma saSualebas gvaZlevs
SevarCioT masala moswavleTa codnis gaRrmavebis, unarebisa da Cvevebis ganviTarebisa da
formirebisTvis. eqspertTa kvalificiuri rekomendaciebi da SeniSvnebi gvexmareba mTeli
`sapilote~ wlis ganmavlobaSi davxvewoT saxelmZRvanelo, yoveli axali nawilis Sedgenisas
gaviTvaliswinoT wina nawilze miRebuli daskvnebi. wlis bolos _ koreqtivebi SevitanoT
yvela nawilSi.
saxelmZRvanelo 4 Tavisgan Sedgeba, TiToeuli Tavi _ paragrafebisgan, zogierTi
paragrafi ramdenime nawiliania. sarCevi wignis dasawyisSia mocemuli, maTematikuri terminebi,
cxrilebi, maTematikuri niSnebi, sagnobrivi saZiebeli _ wignis boloSi.
Zvirfaso maswavleblebo!
warmatebebs gisurvebT Tqvens sapatio da mniSvnelovan saqmianobaSi. imedi gvaqvs, rom
Cveni TanamSromloba keTil nayofs gamoiRebs.
![Page 10: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/10.jpg)
10
V klasi, wlis bolos misaRwevi Sedegebi:
mimarTuleba:
ricxvebi da moqmedebebi
kanonzomierebebi da algebra
geometria da sivrcis aRqma
monacemTa analizi, albaToba da statistika
1. iyenebs axal ricxviT saxelebs, poziciur sistemas da axdens naturaluri ricxvebis klasifikacias
2. kiTxulobs, gamosaxavs, afasebs, adarebs da alagebs wiladebs
3. asrulebs moqmedebebs naturalur ricxvebze da tolmniSvnelian wiladebze
4. iyenebs da erTmaneTTan akavSirebs zomis sxvadasxva erTeulebs
5. gamosaxavs da aRwers sidideebs Soris damokidebulebas
6. amocanis amoxsnisas adgens da amartivebs algebrul gamosaxulebas
7. amoicnobs, aRwers da gamosaxavs geometriul figurebs
8. adgens mimarTebebs figurebs Soris da figuris elementebs Soris
9. poulobs da adarebs brtyeli figurebis farTobebs erTmaneTs
10. orientirebs badiT dafarul areze
11. moipovebs dasmuli amocanis amosaxsnelad saWiro Tvisebriv da raodenobriv monacemebs
12. warmoadgens Tvisebriv da raodenobriv monacemebs dasmuli amocanis amosaxsnelad xelsayreli formiT
13. akeTebs Tvisebriv da raodenobriv monacemTa interpretaciasa da elementarul analizs
![Page 11: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/11.jpg)
11
wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi
mimarTuleba: ricxvebi da moqmedebebi
maT. V.1. iyenebs axal ricxviT saxelebs, poziciur sistemas da axdens naturaluri
ricxvebis klasifikacias
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• kiTxulobs milionze did ricxvebs axali ricxviTi saxelebis gamoyenebiT (mag. trilioni
da a.S.); ganmartavs am ricxviT saxelebs.
• poulobs axali ricxviTi saxeliT mocemuli (milionze) didi ricxvis rigs (mag. ramdeni
cifrisgan Sedgeba 10-obiTi poziciuri sistemiT Sedgenili aseTi ricxvi?).
• iyenebs 10is xarisxebs didi ricxvebis Cawerisas. msjelobs aTobiTi poziciuri sistemis
upiratesobaze sxva ricxviT sistemebTan SedarebiT (mag. egvipturi an romauli
sistema).
• poulobs mocemuli erTniSna da orniSna ricxvebis jeradebsa da gamyofebs.
• ganasxvavebs kent, luw, martiv da Sedgenil ricxvebs, asabuTebs 2ze da 5ze gayofadobis
niSnebs.
• iyenebs ricxvis kvadratis cnebas, amoicnobs orniSna naturalur ricxvebs Soris
naturaluri ricxvis kvarats.
maT. V.2. kiTxulobs, gamosaxavs, afasebs, adarebs da alagebs wiladebs
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• kiTxulobs da gamosaxavs Cveulebriv/Sereul wiladebs; uTiTebs maT CanawerSi wiladis
mricxvels da mniSvnels / mTel da wilad nawilebs.
• gamosaxavs erTeulis nawilebs ricxviT sxivze da aRniSnavs tol nawilebs; iTvlis
aseTi nawilebis Sesabamisi bijiT (maT Soris erTeulis gavliT).
nimuSi 1
nimuSi 3
• adarebs or wilads, maT Soris wiladis ZiriTadi Tvisebis gamoyenebiT.
• wers Sereul wilads ~arawesieri~ wiladis saxiT da piriqiT; axdens (wesieri) wiladis
cnebis sxvadasxvagvar interpretacias da msjelobs maT Soris kavSirebze (wiladi
rogorc ori naturaluri ricxvis gayofis Sedegis Canaweri, erTeulis nawili,
mTliani jgufis qvejgufi da rogorc ~ricxviT xazze~ garkveuli adgili).
maT. V.3. asrulebs moqmedebebs naturalur ricxvebze da tolmniSnvnelian
wiladebze
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
0 1 2
1
0 2 4
1 3 4
1 4
0 4 8
1 6 8
2 8
7 8
5 8
3 8
1 8
0 1 1 3
2 3
0 1 2 6
4 6
1 6
3 6
5 6
0 1 2 12
1 12
3 12
4 12
5 12
6 12
7 12
8 12
9 12
10 12
11 12
0 1 2 2 4
2 4
3 4
1 4
3 4
1 4
1 1 1
![Page 12: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/12.jpg)
12
• amocanis konteqstis gaTvaliswinebiT irCevs da iyenebs naturalur ricxvebze
moqmedebaTa Sesrulebis adeqvatur xerxs; naSTiT gayofis SemTxvevaSi axdens naSTis
interpretacias amocanis konteqstis gaTvaliswinebiT.
• axdens erTnairi mniSvnelis mqone martiv wiladebze ariTmetikuli moqmedebebis
demonstrirebas da moqmedebaTa Sedegis interpretacias modelis gamoyenebiT (mag.
namcxvris naWrebi).
• msjelobs Tu rogor icvleba wiladi misi mxolod mniSvnelis an mxolod mricxvelis
~jer/iT~ gazrdiT an SemcirebiT; asabuTebs pasuxs (mag. modelis gamoyenebiT).
• iyenebs moqmedebaTa Tvisebebs da maT Soris kavSirebs Sereul ricxvebze gamoTvlebis
Sesrulebisas/maT gasamartiveblad (Sereuli ricxvebis Sekreba/gamokleba; wiladis
naturalur ricxvze gamravleba).
maT. V.4. iyenebs da erTmaneTTan akavSirebs zomis sxvadasxva erTeulebs
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• erTmaneTTan akavSirebs sigrZis da farTobis erTeulebs, iyenebs ricxvis kvadratis
Canawers am konteqstSi.
• erTmaneTTan akavSirebs farTobis sxvadasxva erTeulebs; gamosaxavs farTobis did
erTeuls mcire erTeulis gamoyenebiT.
• iyenebs drois 12 da 24saaTian formatebs da ariTmetikul moqmedebebis gamoyenebiT
gansazRvravs dros da drois intervals.
• iyenebs naSTiT gayofas zomis mocemul erTeulebSi monacemis sxva erTeuliT
gamosaxvisas (mag. 50000 wami = ? saaTi).
Sinaarsi
1. naturaluri ricxvebi da maTze moqmedebebi
2. milionze meti naturaluri ricxvebi (miliardi/bilioni, trilioni da a.S.)
3. sxva ricxviTi sistemebis gacnoba (mag. anbani da asoebis ricxviTi Sesatyvisebi;
egvipturi _ aTis xarisxebis gansxvavebuli aRniSvnebi an romauli sistema).
4. arauaryofiTi wiladebi toli mniSvneliT da maTze moqmedebebi
5. sxvadasxva mniSvneliani wiladebis Sedareba, dalageba da gamosaxva (mag. wiladebi
mniSvneliT 2,4,8; 3,6,9,12; 5,10 da 100)
6. ricxvis kvadrati farTobis konteqstSi
7. kavSiri sigrZisa da farTobis erTeulebs Soris
8. drois erTeulebi (saaTebi, wuTebi, wamebi), saaTis 12 da 24 saaTiani formati
9. wonis erTeulebi (kilogrami, grami, miligrami)
mimarTuleba: kanonzomierebebi da algebra
maT. V.5. gamosaxavs da aRwers sidideebs Soris damokidebulebas
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• aRwers raime sididis Tanabar adiciur (mudmivi sididis mimatebiT/gamoklebiT miRebul)
cvlilebas (maT Soris realur viTarebaSi).
• mocemuli damokidebulebisaTvis Tvisebrivad aRwers Tu ra gavlenas axdens erTi
sididis cvlileba masze damokidebul meore sidideze da sxva atributebze. (mag.
~erTis zrda gamoiwvevs meoris zrdas~, ~zRvis donesTan SedarebiT ufro meti
simaRle rukaze ufro muqia~).
![Page 13: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/13.jpg)
13
• erTi cvladis Semcvel mocemul asoiT gamosaxulebaSi, sxvadasxva ricxvebis CasmiT
avsebs cvladis mniSvnelobebsa da gamosaxulebis mniSvnelobebs Soris damokidebulebis
gamomsaxvel cxrils, romelSic cvladis mniSvnelobebis Sesabamisi sveti/striqoni
winaswaraa Sevsebuli.
maT. V.6. Seadgens da amartivebs algebrul gamosaxulebas maTematikuri amocanis
amoxsnisas
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• adgens realuri viTarebis an misi sityvieri aRweris Sesabamis tolobas, utolobas an
gantolebas (romelSic ucnobi aris tolobis mxolod erT mxares).
• ariTmetikuli operaciebis gamoyenebiT teqsturi amocanis amoxsnisas, svams kiTxvebs
amocanis pirobaSi arasruli monacemebis Sesavsebad (mag. amocanis piroba: “moswavlem
sam fanqarSi 60 TeTri gadaixada. ra Rirs erTi fanqari?” daklebuli monacemebis
Sesavsebad SeiZleba daisvas kiTxva: “samive fanqris fasi tolia?”).
• iyenebs Sekrebisa da gamravlebis komutaciurobas, asociaciurobas da Sekrebis
mimarT gamravlebis distribuciulobis Tvisebebs (erTi cvladis Semcveli) asoiTi
gamosaxulebebis gasamartiveblad.
Sinaarsi
1. or sidides Soris damokidebuleba, romelic Sekrebis/gamoklebis Semcveli
gamosaxulebiT moicema; sidideebs Soris damokidebulebis gamosaxva cxrilis
saSualebiT.
2. Sekrebis, gamoklebisa da gamravlebis Semcveli ricxviTi da asoiTi gamosaxulebebi
da maTi gamartiveba.
3. Sekrebisa da gamoklebis Semcveli ricxviTi utolobebi da maTi Tvisebebi.
4. teqsturi amocanebi, romlebic Sekrebis, gamoklebisa da gamravlebis Semcveli
ricxviTi an erTi asoiTi aRniSvnis Semcveli algebruli gamosaxulebiT ixsneba.
mimarTuleba: geometria da sivrcis aRqma
maT. V.7. amoicnobs, aRwers da gamosaxavs geometriul figurebs
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• uTiTebs wris/wrewiris elementebs; koreqtulad iyenebs wrewirTan/wresTan
dakavSirebul terminebs (centri, diametri, radiusi, qorda).
• yofs wrewirs/wres tol (naxevari, meoTxedi) rkalebad/seqtorebad; iyenebs maT
kuTxeebis Sesadareblad da dasajgufeblad (blagvi, marTi, maxvili da gaSlili).
• amzadebs marTkuTxa paralelepipedisa da kubis Slils; mocemuli Slilis mixedviT
amzadebs models da asaxelebs miRebul figuras.
maT. V.8. adgens mimarTebebs figurebs Soris da figuris elementebs Soris
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• axdens samkuTxedebis klasifikacias misi kuTxeebis mixedviT (blagvkuTxa, marTkuTxa,
maxvilkuTxa).
• uTiTebs brtyeli figuris paralelur da urTierTTanamkveT gverdebs, msjelobs
gadaikveTeba Tu ara mocemuli gverdebi gagrZelebis Sedegad.
![Page 14: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/14.jpg)
14
• sivrculi figuris modelze uTiTebs paralelur da urTierTTanamkveT waxnagebs,
msjelobs gadaikveTeba Tu ara mocemuli waxnagebi maTi gavrcobis Sedegad.
maT. V.9. poulobs da adarebs brtyeli figurebis farTobebs
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• dafaravs figuras erTnairi aragadamfaravi figurebiT da asaxelebs dasafarad saWiro
figurebis mTlian raodenobas.
• figuraTa urTierTSeTavsebiT adarebs an afasebs figurebis farTobebs. (mag. rodesac
erTi Tavsdeba meoreSi, maSin misi farTobi ufro naklebia).
• iyenebs farTobis adiciurobas aragadamfaravi figurebis kombinaciiT miRebuli
figuris farTobis mosaZebnad.
maT. V.10. orientirebs badiT dafarul areze
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• koordinatebis (simboloTa wyvilis) gamoyenebiT aRwers mdebareobas da iyenebs am xerxs
realur viTarebaSi (mag. kinoTeatri, gemebis CaZirobana, Wadrakis dafa, ruqaze
obieqtis moZebna).
• gadaadgildeba ujrian furcelze instruqciebis mixedviT da aRwers, rogor miaRwevs
mocemuli ujridan sxva ujramde (mag. ori ujra marcxniv, Semdeg erTi ujra
zeviT).
• aRwers ruqaze ori an meti punqtis urTierTmdebareobas oTxi mimarTulebis gamoyenebiT
(mag. CrdiloeTiT, dasavleTiT).
Sinaarsi
1. wre/wrewiri: centri, radiusi, diametri, qorda, rkali, seqtori.
2. kuTxe (araformalurad, rogorc mravalkuTxedis elementi).
3. samkuTxedis saxeobebi: blagvkuTxa, marTkuTxa, maxvilkuTxa.
4. mravalkuTxedis gverdebs Soris mimarTeba: paraleluri da TanamkveTi gverdebi;
mravalwaxnagas waxnagebs Soris mimarTeba: paraleluri da TanamkveTi waxnagebi.
5. farTobi (araformalurad, rogorc erTnaeri aragadamfaravi figurebiT dafarul
figuraSi damfaravi figurebis raodenoba).
6. koordinatebi (araformalurad, rogorc adgilmdebareobis miTiTeba simboloTa
wyviliT).
mimarTuleba: monacemTa analizi, albaToba da statistika
maT. V.11. moipovebs dasmuli amocanis amosaxsnelad saWiro Tvisebriv da raodenobriv
monacemebs
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• SekiTxvebis mocemuli CamonaTvalidan SearCevs da iyenebs saWiro monacemTa
Sesagroveblad Sesaferis SekiTxvas/SekiTxvebs.
• mocemul TemasTan dakavSirebiT svams kiTxvebs Sesaferisi formiT (Ria, daxuruli,
![Page 15: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/15.jpg)
15
ramdenime alternatiuli arCevanis momcveli) da am kiTxvebis saSualebiT moipovebs
saWiro monacemebs.
• irCevs monacemTa Segrovebis Sesaferis saSualebas (dakvirveba, gazomva, monacemTa
amokreba mocemuli erTobliobidan) da iyenebs mas, asabuTebs Tavis arCevans.
maT. V.12. warmoadgens Tvisebriv da raodenobriv monacemebs dasmuli amocanis
amosaxsnelad xelsayreli formiT
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• klasificirebuli monacemebisTvis calsaxa Sesabamisobis miTiTebuli wesiT qmnis
piqtogramas, romlis erTi simbolo Seesabameba ramodenime monacems.
• qmnis martiv cxrils araumetes oci klasificirebuli da dalagebuli monacemisTvis
(mag. gansazRvravs Wdeebs, saTaurs, svetebisa da striqonebis raodenobas da adgens
monacemTa cxrils).
• klasificirebuli monacemebisTvis urTierTcalsaxa Sesabamisobis wesiT qmnis
svetovan diagramas ujrebian furcelze (mag. gansazRvravs Wdeebs, saTaurs, svetebis
raodenobas da aferadebs ujrebiani furclis Sesabamisi sigrZis zolebs).
maT. V.13. akeTebs Tvisebriv da raodenobriv monacemTa interpretaciasa da
elementarul analizs
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
• svams saZiebo/Semajamebel kiTxvebs monacemebis Sesaxeb, romlebic warmodgenilia
svetovani diagramis saxiT (mag. nayinis ramdeni gansxvavebuli saxeoba unda viyidoT
klasis zeimisTvis? TiToeuli saxeobis ramdeni nayini? nayinis romeli saxeoba
uyvars ufro met Cvens Tanaklasels –Sokoladis Tu marwyvis? nayinis romeli
saxeobaa yvelaze popularuli Cveni klaselebisTvis? gogonebisTvis? vaJebisTvis?
ratom?).
• adarebs monacemTa or erTobliobas da warmoaCens Tvisebriv da raodenobriv msgavsebasa
da gansxvavebas maT Soris (Tvisebrioba ukavSirdeba jgufSi monacemTa gvarobas/tips,
monacemTa ganmeorebadobas, pozicias da Tanmimdevrobas, gamorCeul monacemebs).
• gamoTqvams varauds monacemTa safuZvelze (mag. gamokiTxvis “vin ra gadaadgilebis
saSualebas iyenebs skolaSi misasvlelad” Sedegebis safuZvelze gamoTqvams
varauds, daaxloebiT ramdeni bavSvi cxovrobs skolasTan axlos).
Sinaarsi
1. Tvisebrivi da raodenobrivi monacemebis Segrovebis saSualebani: gazomva, dakvirveba,
gamokiTxva; monacemTa amokreba monacemTa umartivesi wyaroebidan (mag. cnobari,
katalogi).
2. Tvisebrivi da raodenobrivi monacemebis organizacia: monacemebis klasifikacia
(garda raodenobriv monacemTa dajgufebisa intervalebad).
3. monacemTa mowesrigebuli erTobliobebis raodenobrivi da Tvisebrivi niSnebi:
gamorCeuli (mag. eqstremaluri, iSviaTi) monacemebi.
4. monacemTa warmodgenis saSualebani raodenobrivi da Tvisebrivi monacemebisTvis:
sixSireTa cxrili, piqtograma, svetovani diagrama.
![Page 16: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Sinaarsisa da miznebis ruka
Temebis CamonaTvali
miznebi: Sinaarsis gardaqmna
miznad; erovnul saswavlo gegmaSi
miTiTebuli Sesabamisi punqtebi
savaraudo
saswavlo
dro
naturaluri ricxvis wa
kiTx visa da Caweris wesebi.
milionze meti ricxvebi,
maTi Sedareba da dalageba
milionamde naturaluri ricxvebis
wakiTxvis da Caweris gameorebis
Semdeg eufleba milionze didi
ricxvebis wakiTxvis, Caweris,
klasifikaciis wesebs, poulobs axali
ricxviTi saxeliT mocemuli ricxvis
rigs. V. 1.
9 sT
naturaluri ricxvebis
Sekreba da gamokleba.
amocanebis amoxsna.
ricxviTi sxivi.
naturaluri ricxvebis
gamravleba da gayofa
amocanebis konteqstis mixedviT
naturalur ricxvebze moqmedebaTa
SerCevisa da Sesrulebis unaris
gamomuSaveba V. 3.
18 sT
sakoordinato bade,
amocanebis amoxsna.
mdebareobis aRwera simboloTa
wyvilebiT da maTi gamoyenebis unari;
ujrebian furcelze instruqciebis
mixedviT gadaadgilebaTa aRwera.
rukaze ramdenime punqtis
urTierTmdebareobis aRwera. V. 10
6 sT
asoiTi gamosaxulebis
Sedgenisa da gamartivebis
magaliTebi.
amocanebis amoxsna
realuri viTarebis aRwerisas
Sesabamisi tolobis, utolobis
an gantolebis Sedgenis unaris
gamomuSaveba V. 6.
erTi cvladis Semcveli asoiTi
gamosaxulebis mniSvnelobis povna V.5
7 sT
xarisxi. xarisxis gamoyeneba
xarisxis gamoyeneba poziciuri
sistemiT ricxvebis Cawerisas,
ricxvebis Caweris sxva wesebi da maTi
Sedareba poziciurTan V. 1
3 sT
ricxvis jeradebi da
gamyofebi.
martivi da Sedgenili
ricxvebi.
mocemuli erTniSna da orniSna
ricxvebis jeradebisa da gamyofebis
povna; kenti, luwi, martivi, Sedgenili
ricxvebis gansxvavebulobis aRwera;
2ze da 5ze gayofadobis dasabuTeba.
V. 1
6 sT
![Page 17: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/17.jpg)
17
wrewiri, wre da maTi
nawilebi
wrewirTan dakavSirebuli terminebis
koreqtulad gamoyeneba (centri,
diametri, radiusi) wrewiris dayofa
tol rkalebad, wris dayofa tol
seqtorebad V.7
4 sT
wiladi, rogorc mTelis
nawili.
wiladi, rogorc
erTobliobis nawili.
wiladi da naturaluri
ricxvebis gayofa
wiladebis wakiTxva da Cawera, wiladis
cnebis sxvadasxvagvari interpretacia
da maT Soris kavSirebi V. 2
9 sT
wiladebis toloba, wiladis
gamartiveba.
Sereuli ricxvebi.
wiladebis Sedareba.
wiladebis Sedarebisas sxvadasxva
xerxis gamoyeneba V. 2
wiladebis cvlilebis aRwera
mricxvelis an mniSvnelis cvlilebisas
V. 3
9 sT
wiladebis jamis Sefaseba.
wiladebis Sekreba.
wiladebis gamravleba
naturalur ricxvze.
wiladebis gamokleba.
Sereuli ricxvebis Sekreba.
Sereuli ricxvebis
gamokleba.
erTnairi mniSvnelis mqone
wiladebze ariTmetikuli moqmedebis
demonstrireba, moqmedebaTa Sedegis
interpretacia modelis gamoyenebiT.
moqmedebaTa Tvisebebis gamoyeneba
Sereul ricxvebze moqmedebaTa
Sesrulebisas. V. 3
18 sT
droisa da
sigrZis erTeulebi.
masis erTeulebi.
amocanebis amoxsna (naSTis
gamoyeneba).
sigrZis erTeulebis erTmaneTTan
dakavSireba,
drois 12 da 24 saaTiani formatebis
gamoyeneba; ariTmetikul moqmedebaTa
gamoyenebiT drosa da drois
intervalis gansazRvra.
naSTiT gayofis gamoyeneba zomis
erTeulebs Soris kavSirebis
gamoyenebisas V. 4
10 sT
kuTxe. kuTxeebis Sedareba.
samkuTxedebis Sedareba.
mravalkuTxedis kuTxeebi
da gverdebi.
kuTxeeebis Sedareba da klasifikacia
(wrewiris, wris gamoyenebiT) V. 7.
samkuTxedebis klasifikaciis unari,
brtyeli figuris gverdebis Semcveli
wrfeebis urTierTganlagebis aRwera
9 sT
![Page 18: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/18.jpg)
18
farTobi. farTobis
Sefaseba
figuraTa urTierTSeTavsebiT
farTobebis Sedareba, Sefaseba,
figuris farTobis Tvisebebis
gamoyeneba figuraTa kombinaciiT
miRebuli figuris farTobis
mosaZebnad V. 5
3 sT
marTkuTxa paralelepipedis
waxnagebi da wiboebi.
sivrculi figurebis waxnagebis
Semcveli sibrtyeebis da
wiboebis Semcveli wrfeebis
urTierTganlagebis aRwera.
kubis da marTkuTxa paralelepipedis
Slilebi V. 7. V. 8.
4 sT
viyenebT monacemTa
Segrovebis sxvadasxva xerxs
monacemTa mopoveba
SekiTxvebiT, dakvirvebiT, amokrebiT
da arCevanis dasabuTeba. V. 11.
3 sT
warmovadgenT monacemebs
cxrilis an diagramis saxiT.
vmsjelobT monacemTa
Sesaxeb.
vxsniT amocanebs cxrilis
an diagramis gamoyenebiT
monacemTa warmodgenis sxvadasxva
xerxis gamoyeneba (cxrilebi,
piqtogramebi, svetebiani diagramebi)
V. 12
monacemTa interpretaciisa
da analizis sxvadasxva xerxis
gamoyeneba (saZiebeli am Semajamebeli
kiTxvebis dasma, Sedareba; msgavsebis,
gansxvavebis aRmoCena. monacemTa
safuZvelze varaudebis gamoTqma).
V. 13
12 sT
SeniSvna:
• miTiTebul droSi naangariSevia Sesabamisi weriTi samuSaoebis CatarebagarCevac;
• maswavlebels saTadarigod rCeba miaxloebiT 14 sT.
![Page 19: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/19.jpg)
19
saswavlo masalis wardgenis fazebi da gakveTilis dagegmvis ZiriTadi principebi
saswavlo procesis organizaciis ZiriTadi forma gakveTilia. meTodikur literatura
Si cneba _ `gakveTili~ _ ZiriTadad, ase aRiwereba: gakveTili logikurad dasrulebuli,
mTliani saswavloaRmzrdelobiTi procesis garkveuli SemosazRvruli monakveTia. masSi
rTul urTierTdamokidebulebaSia procesis yvela ZiriTadi elementi: Sinaarsi, mizani, sa
Sualebebi, meTodebi, organizacia. yovel gakveTilze gansazRvruli saganmanaTleblo da
aRmzrdelobiTi amocanebi wydeba; rac ZiriTadad konkretuli saswavlo masalis ganxilvis
procesSi mimdinareobs. dawyebiT klasebSi prioritetulia saswavloaRmzrdelobiTi funq
cia. erovnuli saswavlo gegmis mixedviT swavlebis am safexurze unda Seiqmnas safuZvlebi
sabazo safexurze efeqtiani swavlisTvis. VVI klasebi am mxriv swavlebis mniSvnelovani
etapia _ izrdeba sagnobrivi codnis SeZenis, arsebuli codnis ganzogadebis intensivoba.
yuradReba eqceva im unarCvevebis, damokidebulebebis ganviTarebas, romlebic moswavles
mTeli cxovrebis ganmavlobaSi dasWirdeba, maT Sorisaa fizikuri da sulieri Tvisebebis,
midrekilebebis gamovlena da ganviTareba.
maTematikis gakveTilisadmi wayenebuli mTavari moTxovnaa ZiriTadi didaqtikuri amo
canis arseboba _ im Temis Seswavlis miznis arseboba, romlis gadawyvetis procesi mocemul
gakveTilze mimdinareobs. yoveli gakveTilis win kargad unda gaiazroT misi Sinaarsi da miz
ani. amaSi maswavleblis es wignic dagexmarebaT _ mowodebulia miznebisa da Sedegebis ruka,
yoveli Temis axsnas win uZRvis rukaSi warmodgenili miTiTebebis sruli analizi. miznis Se
sabamisad unda iyos gaazrebuli da dagegmili saswavlo masalis wardgenis fazebi.
am miznis gaazreba moswavleebisTvis uaRresad mniSvnelovania. moswavleebTan saubari
unda daviwyoT ara imiT, Tu ras vaswavliT, aramed iseTi situaciis SeqmniT, roca moswavle
motivirebulia da poulobs pasuxebs kiTxvaze _ `risTvisaa saWiro~. motivacia SesaZlebe
lia aqtualuri praqtikuli amocanis dayenebiTa da misi amoxsnis xerxebis ZiebiT daviwyoT,
an maTematikis Sinagani kanonzomierebebis, siZneleebis gadalaxvisas warmatebis miRweviT
miRebuli STabeWdilebebis gaazrebiT. `did~ ricxvebze gadasvla orive aspeqtis warmod
geniT mimdinareobs, TandaTan xdeba im codnis gadmotanagavrceleba didi ricxvebze, rac
ukve icoda moswavlem milionamde farglebSi. gansakuTrebiT mniSvnelovania amocanis dasma
da moswavleebTan erTad misi amoxsnis Ziebis procesis ganxorcieleba. axali erovnuli sas
wavlo gegmis mixedviT saganmanaTleblo procesis centrSi dgas moswavle da misi Sesabamisi
interesebi; swavla niSnavs informaciis dagrovebas, unarCvevebisa da damokidebulebebis
ganviTarebas. swavlebaSi moiazreba ara erTi konkretuli gzis gavla, aramed maswavleblisa
da moswavlis mier erToblivad SerCeuli optimaluri variantis Zieba. amasTanave, es procesi
SeiZleba sxvadasxva formiT mimdinareobdes, es formebia _ muSaoba jgufebad (SesaZlebelia
ororadac), mTeli klasis monawileobiT, individualurad da a. S. maswavlebelma swavleba
ise unda warmarTos, rom Temis Seswavlis procesis ZiriTadi Semoqmedi Tavad moswavle aR
moCndes. maswavlebeli warmmarTvelis, `diriJoris~ funqcias unda asrulebdes; zogierTi
mecnieri maswavleblis am rols mebaRis rols adarebs _ yvavilebi mebaRis xelSewyobiT
izrdeba da alamazebs garemos.
maswavleblis sarekomendacio wigni dagexmarebaT warmatebiT daZlioT siZneleebi, gan
sakuTrebiT im davalebebis ganxilvisas, romlebic azrovnebis zeda sami donis (analizi, sin
![Page 20: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/20.jpg)
20
Tezi, Sefaseba) amoqmedebasTan aris dakavSirebuli. nimuSis mixedviT davalebebis Sesrulebis
(gamoyenebis done) garda gvaqvs davalebebi, romlebic moswavlis SemoqmedebiTi potencialis
zrdasa da amoqmedebas iwvevs (analizisa da sinTezis done) da Sefasebisken (Sefasebis done)
aris mowodebuli. azrovnebis zeda doneebis asamoqmedeblad mowodebulia specialuri meTo
dikebi; magaliTad, dasazustebeli SekiTxvebis CamonaTvali, romelTa saSualebiT xdeba `mog
zauroba~ qveda doneebidan zeda doneebisken da Semdgom _ ukusvliT _ zeda doneebidan
qveda doneebisken.
maswavleblis wignis da moswavlis wignis struqturac dagexmarebaT TiToeul etapze
(sawyisi, damamTavrebeli) Sesasrulebeli savarjiSoebis SerCevaSi. yovel Temas ukavSirde
ba savarjiSoebi, romlebic sxvadasxva inteleqtualuri unaris (klasificirebis, Sedarebis,
gamoyenebis, TviTSefasebis Catarebis, amocanis amoxsnis Ziebis unaris) ganviTarebas emsax
ureba.
gakveTilze Seswavlili faqtebi TavisTavad aris mniSvnelovani, Tumca, kidev ufro mniS
vnelovania is, rom maTi Seswavlis dros ganxorcielebuli procesi Tavis kvals tovebs _
mimdinareobs sxvadasxva inteleqtualuri unaris ganviTareba.moswavlisa da maswavleblis wignebSi warmodgenili masaliT, swavlisadmi SemoqmedebiTi
midgomiT Tqven uTuod SeZlebT sxvadasxva akademiuri donisa da inteleqtualuri SesaZleblobebis moswavleebTan nayofieri saswavlo procesis warmarTvas. moswavleebTan deferencirebuli midgomiT (rac maTi individualuri Tvisebebis gaTvaliswinebasac gulisxmobs), mizanmimarTuli intensiuri ZalisxmeviT uTuod SeZlebTa droebiT CamorCenili
moswavleebis CarTvas saswavlo procesSi.
axla CamovayaliboT ramdenime sasargeblo rekomendacia.
• maswavlebeli cdilobs, rom yoveli axali SemecnebiTi amocana TviT moswavlem Camo
ayalibos.
• maswavleblis xelmZRvanelobiT da moswavleTa ZalisxmeviT _ dakvirvebis, cdis, konk
retuli SemTxvevebis analizis Sedegad iqmneba warmodgena arsebul kanonzomierebaze.
•maswavleblis xelmZRvanelobiT mimdinareobs amocanis gadawyvetis gzis Zieba; amocanis,
amoxsnis gegmis Sedgena; rasac xSirad mosdevs moswavleebis mier am gegmis realizacia.
axla SevexoT saswavlo procesisTvis mzadebis zogad sqemas.
• maswavleblis muSaoba saswavlo wlis win.
• gakveTilebis sistemis gaazreba _ erTi raime Temis gameorebas, ganzogadebas, axlis
Ziebas gakveTilebis erToblioba eZRvneba.
• konkretuli gakveTilisTvis momzadeba.
momzadebisTvis maswavlebelma unda gamoiyenos saxelmZRvanelo, maswavleblis wigni da,
saWiroebis SemTxvevaSi, iq miTiTebuli literatura. cxadia, pedagogi, kargad unda icnob
des erovnul saswavlo gegmas. am gegmis mixedviT Sedgenil Sinaarsisa da miznebis rukas,
SemoTavazebul sanimuSo gakveTilebis scenarebs. sarekomendacio wignis Sesavali maswavleb
els acnobs saxelmZRvanelos agebis ZiriTad principebs da meTodikur orientirebs. winaswar
ki man aqtiuri monawileoba unda miiRos Tavisi skolis saswavlo gegmis SemuSavebaSi, raTa
daakonkretos, daazustos, Seavsos erovnuli gegmiT gaTvaliswinebuli saganmanaTleblo da
aRmzrdelobiTi programebi.
amrigad, pedagogebi SemoqmedebiTad unda miudgnen Cvens rekomendaciebs, sakuTari ga
mocdilebisa da klasis moswavleTa Taviseburebebis gaTvaliswinebiT, unda daazuston,
SeiZleba Secvalon kidec zogierTi Tema da am Temis gadacema. kidev erTxel SegaxsenebT
erovnul saswavlo gegmaSi mocemul miTiTebas: `saxelmZRvanelo aris erTerTi saSualeba
da ara erTaderTi, romelic emsaxureba erovnuli saswavlo gegmis sagnobriv programaSi mo
cemuli Sedegebis miRwevas... `saxelmZRvanelo ar aris TavisTavad programa _ Sesabamisad,
maswavlebeli ar unda iyos saxelmZRvaneloSi mocemuli `masalis gavlaze~ orientirebuli,
aramed aqcenti unda gaakeTos saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstebis, savarjiSoebisa Tu
![Page 21: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/21.jpg)
21
ilustraciebis gamoyenebaze sagnobrivi standartebis Sedegebis misaRwevad. sworia, roca
maswavlebeli argebs saxelmZRvanelos moswavleebis saWirobebs da ara piriqiT, rodesac
maswavlebeli cdilobs moergos saxelmZRvanelos~, maswavleblis sarekomendacio wignSi Cven
SemogTavazebT konretuli Temis gadacemis, savarjiSoebis gavlis Tanamimdevrobis gansxvave
bul variantebsac.
gakveTilis dagegmvisas gasaTvaliswinebelia Casatarebeli procesis tipi:
• gameoreba;
• axali masalis gacnoba;
• masalis ganmtkiceba;
• codnis Semowmeba;
• sxva tipis gakveTilebi (gakveTili bunebaSi, gakveTiliproeqti, ...)
zogierTi tipis procesi (gansakuTrebiT V klasSi), rogorc wesi, yovel gakveTilze mim
dinareobs (gameoreba, axali masalis gacnoba, ganmtkiceba, Semowmeba) _ SesaZlebelia, sxva
dasxva moculobiT.
gakveTilze mTavaria vaswavloT da aRvzardoT: swavleba ar niSnavs mxolod codnis gad
acemas, swavla codnis SemoqmedebiTad dauflebas unda niSnavdes, codnis gamoyenebis unaris
ganviTarebas unda gulisxmobdes.
saswavlo masalis dasabuTebuli SerCeva iTvaliswinebs Semdeg moTxovnebs:
• saswavlo masalis Sesabamisoba Temis mizanTan;
• gakveTilze Sesasrulebeli samuSos moculobis swori gansazRvra;
• optimaluri Tanafardoba konkretulsa da zogads Soris;
• Teoriasa da praqtikas Soris aucilebeli urTierTkavSiris ganxorcieleba.
maswavlebelma, rogorc wesi, Tavidan bolomde detalurad unda gaiazros gakveTili,
winaswar, drois mixedviT unda iyos ganawilebuli mTeli samuSao, Tumca, rogorc yoveli
SemoqmedebiTi procesi, gakveTilic Seitans, albaT Tqven gegmebSi cvlilebebs.
kiTxvebze pasuxebis gacemis sistema ar unda iyos erTferovani _ mxolod warmatebul
moswavleebTan mimarTebiT ar unda SemovifargloT. moswavlis raime mosazrebas myisve nu
upasuxebT, swor pasuxsac ki maSinve nu daeTanxmebiT _ gaakeTeT pauza, iqneb garkveuli
eWvic ki gamoTqvaT wamoyenebuli mosazrebis sisworis mimarT. amiT miaRwevT imas, rom mos
wavleebi daubrundebian dasmuli kiTxvis analizs da male WeSmariti daskvna _ swori pasuxi
_ klasis dominantur mosazrebad gadaiqceva. klasi, erToblivi ZalisxmeviT, `gaiZulebT~
daeTanxmoT moswavlis pozicias. es axarebs, amxnevebs da aerTianebs moswavleebs. es maTi
erToblivi azris gamarjvebaa, Tqveni mizanic xom es aris _ moswavle Semoqmed, codniT
aRWurvil, iniciativian, xalisian axalgazrdad CamoayaliboT. maTematika mZlavri emociuri
muxtis matarebelia da misi amoqmedeba Tqveni ZalixmeviT miiRweva.
axali masalis ganmtkicebis procesi e. w. `testebis~ `amoxsniT~ SeiZleba daviwyoT. maTi
Sesruleba, ZiriTadad, swori pasuxis SerCeviT unda Semoifarglos _ zogjer SeiZleba ko
mentarebis gakeTebac gaxdes saWiro, moswavle TandaTan eCveva am tipis davalebebis swrafad
Sesrulebas.
swavlebis erTerTi saintereso da mniSvnelovani formaa jgufuri muSaoba. es muSao
ba SeiZleba saswavlo procesis erTerTi Semadgeneli nawili iyos _ daukavSirdes axali
masalis gaazrebas, praqtikul saqmianobas, an Semajamebeli daskvnis gamotanas; mas SeiZleba
mTeli gakveTilic daeTmos, jgufuri muSaobis warmarTvaSi saxelmZRvaneloSi warmodgenili
masala, an Sesabamisi amocanebis sistema dagexmarebaT. jgufur muSaobas SeiZleba Sejibrebis
saxec mivceT, saxelmZRvaneloSi warmodgenili TamaSebic SeiZleba jgufuri muSaobis for
miT warvmarToT.
Teoriuli masalis gadmocemis Cveneuli meTodika saSualebas gaZlevT airCioT jgufuri
muSaobis moxerxebuli forma; magaliTad, paeqroba jgufebs Soris, romlebsac kapitnebi xe
lmZRvaneloben. jgufebs SeiZleba erTnairi davalebebi mivceT. maSin Tavad jgufebi aqti
![Page 22: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/22.jpg)
22
urad erTvebian miRebuli Sedegebis saerTo ganxilvaSi _ ukeT gauweven oponirebas sxvaTa
mosazrebebs. SeiZleba jgufebSi samuSaobi ganawildes da moswavleTa erToblivi muSaoba
raime erTi amocanis gadawyvetas gulisxmobdes; jgufis wevrebma unda gaiazron, rom maTi
warmateba erTmaneTzea damokidebuli. es zrdis wevrebis pasuxismgeblobas. TanamSromlo
bis xarisxis asamaRleblad SeiZleba cadoT saerTo Sefaseba _ jgufebi asruleben saerTo
davalebas da maTi wevrebi iReben erTnair Sefasebas. Tumca es wesi zogierTi moswavlisTvis
ar unda iqces daumsaxurebeli maRali Sefasebebis miRebis saSualebad.
sasurvelia, rom jgufuri muSaobisTvis gankuTvnili amocana sxvadasxva xerxiT ixsne
bodes. igi saintereso msjelobis saSualebas iZleva.
jgufuri muSaobis daskvniT etapze _ Sedegebis sajaro ganxilvisas Zalze mniSvnelo
vania pedagogis roli moswavleTa mier polemikis koreqtuli formebiT warmarTvaSi, sxvaTa
mosazrebis mosmenis unaris damkvidrebaSi, warmatebisa Tu warumateblobis gamoxatvis mis
aRebi formebis CamoyalibebaSi.
![Page 23: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Sefasebis zogadi principebi
axal erovnul saswavlo gegmaSi saTanado adgili ukavia Sefasebis principebs. am gegmis
mixedviT TviT skolam unda daadginos zogadi Sefasebis principebi, rac yvela maswavle
blisTvis saxelmZRvanelo principebad unda iqces. kerZod, unda dadgindes is minimaluri
barieri, romlis gadalaxva aucilebelia klasidan klasSi gadasasvlelad.
erovnuli saswavlo gegma gTavazobT im aucilebel midgomebs, romlebsac Sefasebis
sistema unda iTvaliswinebdes:
`akademiuri moswrebis Sefaseba unda iyos xSiri da mravlmxrivi. unda Sefasdes ara mar
to informaciis floba, aramed SeZenili unarCvevebi, azrovnebis demonstrirebis formebi
da sxva. saswavlo procesis warmatebiT warmarTvisTvis ar aris sakmarisi moswavle mxolod
sakontroloebis da testebis Sedegebis safuZvelze Sefasdes. maswavlebeli unda afasebdes
moswavles dakvirvebis Sedegad dagrovili monacemebis, namuSevrebis krebulebis, prezen
taciebis, moswavleTa TviTSefasebis, jgufuri muSaobis Tu sxva tipis aqtivobebis mixed
viT. maswavlebelma Sefasebisas unda gaiTvaliswinos moswavlis saganmanaTleblo procesSi
CarTulobis xarisxi, saxlSi micemuli davalebis Sesrulebis xarisxi, gakveTilze aqtiuroba,
SemoqmedebiToba da sxva. aucilebelia, moswavlem winaswar icodes, Tu ra kriteriumebiT
fasdeba misi aqtivoba... moswavle arasaTanado saqcielisTvis (romelic pirdapir ar aris
dakavSirebuli saswavlo procesTan) sagnis niSniT ar unda daisajos...~ Sefasebas ara marto
ar unda dahyvebodes angariSsworebis elferi, aramed Sefaseba unda aRiqmebodes samomavlo,
pozitiuri cvlilebebisken mimarTuli qmedebad.
erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrulia, rom niSnebis daweris sistemis (trimestruli
niSani, wliuri niSani da a. S.) moqmedeba V klasidan iwyeba. amasTanave, oficialuri statusi
ara aqvs mimdinare yoveldRiur niSnebs, amitom maswavlebeli sakuTar wignakebSi agrovebs
Sefasebis Sesabamis monacemebs yovel moswavleze. iyenebs Sefasebis or ZiriTad tips _ ganm
sazRvrels da ganmaviTarebels. am ukanasknelis gamoyenebisas niSnis daweras Tan erTvis ko
mentarebi, romliTac vuxsniT moswavles Zlier da sust mxareebs, vexmarebiT mas Sedegebis
gaumjobesebaSi.
moswavlis niSani unda ganisazRvros (magaliTad, trimestruli niSani) mis mier sagnis
Seswavlis sxvadasxva komponentisgan _ gakveTilze CarTuloba, saSinao davaleba, saklaso
davalebebi, sakontrolo wera, proeqti da sxva.
am komponentebisgan skola kaTedrebis meSveobiT SearCevs nawils (sams mainc) romelT
ac wonebi mieniWeba. es wonebi SeiZleba sxvadasxva iyos trimestrebis mixedviTac. trimes
tris Sefaseba (umaRlesi qula 10) SeiZleba sxvadasxva komponentis Sefasebisgan davadginoT.
magaliTad, wonebi SeiZleba aseTi iyos: prezentacia _ 25%, gakveTilze aqtiuroba _ 30%,
sakontrolo wera _ 25 %, saSinao davaleba _ 20%. Tu TiToeuli komponentis saSualo Se
fasebebia 6, 9, 10, 8 maSin Sefaseba SeiZleba ase gamovTvaloT:
0,25⋅6+0,3⋅9+0,25⋅10+0,2⋅8=8,3damrgvalebis Semdeg gvaqvs Sefaseba 8.
Sefasebis sxva, Zalze mniSvnelovani detalebis gacnobis mizniT pedagogebs vurCevT xSir
ad miubrundnen xolme erovnuli saswavlo gegmis saTanado miTiTebebs, radgan es komponenti
saswavlo procesSi Zalze frTxil, obieqtur, gamWvirvale muSaobas saWiroebs. amave gegmis
moTxovniT winaswar unda gairkves: `saSemodgomo~ gamocdasTan dakavSorebuli sakiTxebi, sa
patio mizezebiT xSirad gamcden moswavleebTan damokidebulebis sakiTxebi da sxva.
![Page 24: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/24.jpg)
24
I Tavi
gameoreba. milionze meti ricxvebi
saxelmZRvanelos pirvel Tavs gamorCeuli datvirTva aqvs _ xdeba moswavleTa CarTva
saswavlo ritmSi, swavlis axal _ ufro maRal safexurze asvla, mTeli saswavlo wlisTvis
`tonis micema~. xangrZlivi sazafxuli ardadegebis Semdeg uaRresad aqtualuria adre Seswav
lili sakiTxebis xelaxali gaazreba da SeZenili unarebis gamyarebaganviTareba. aq CamoTv
lil yvela mizans pasuxobs Cveni saxelmZRvanelos pirveli Tavi _ warmodgenili masaliTa
da misi gadacemis meTodikiT. adre ganxilul sakiTxebs moswavleebs mTeli wlis ganmavloba
Sic SevaxsenebT xolme _ axali sakiTxebis Seswavlis procesSi.
naturalur ricxvTa Tvisebebisa da maTze moqmedebebis safuZvliani codna, ricxvTa poz
iciur sistemaze naTeli warmodgenis Camoyalibeba maTematikis Seswavlis procesis erTer
Ti qvakuTxedia. am sakiTxebis codnis gaRrmavebis da gafarToebis mizniT davixmarT samo
tivacio amocanebs, TvalsaCino warmodgenebs.
pirvel sayuradRebo nabijebs gadavdgamT algebris mimarTulebiTac. SevadgenT asoiT
gamosaxulebebs, ganvixilavT maTi gamartivebis sakiTxebs. amave TavSi moswavleebi pirvel
(arasrul) warmodgenas Seiqmnian sakoordinato sibrtyeze, roca gaecnobian sakoordinato
bades da amoxsnian saTanado amocanebs. gavimeorebT naturaluri ricxvis naturalurmaCvene
blian xarisxs da misi gamoyenebis magaliTebs.
1. gavixsenoT naturaluri ricxvebis wakiTxvisa da Caweris wesebi
mizani. naturaluri ricxvebis Cawerasa da wakiTxvaSi moswavleTa gawafva; ricxvis
poziciuri sistemiT warmodgenis arsis ukeT gaazreba _ moswavle amoicnobs yoveli pozi
ciis (Tanrigis) mniSvnelobas, wers ricxvebs gaSlili formiT, iyenebs SeZenil codnas amo
canebis amoxsnisas.
es saxelmZRvanelo, rogorc Cveni sxva saxelmZRvaneloebi, ganvlili masalis gameorebiT
iwyeba. kerZod, moswavle kidev ufro unda gaiwafos naturaluri ricxvebis Cawerasa da
wakiTxvaSi (savarjiSoebi 1 6 ), man unda gaixsenos Tanrigebis klasebad gaerTianebis
principi, klasebSi Semavali Tanrigebis saxelwodeba, ricxvebis Cawera gaSlili formiT.
magaliTad,
648 850=600 000+40 000+8 000+800+50+0.
saxelmZRvanelo exmareba maswavlebels gakveTilis Catarebis gegmiT gaTvaliswinebuli
yvela komponenti gaiTvaliswinos; magaliTad moswavleTa motivacia iTvaliswinebs paragrafis
Sesavali, SeiZleba sxva praqtikuli magaliTebis ganxilvac.
ricxvis aseTi saxiT _ gaSlili formiT warmodgena abakis gamoyenebiT ufro Tval
saCino xdeba. saskolo inventarSi abakis arsebobis SemTxvevaSi, gakveTilze moswavleTa
nawilma SeiZleba dafaze daweros ricxvebi, sxvebma ki es ricxvebi abakze warmoadginos da
piriqiT, abakze warmodgenili ricxvebi moswavleebma daweron dafaze da Semdeg daasaxelon.
teqstSi suraTze udidesi eqvsniSna ricxvia warmodgenili: 999 999. suraTze gamosaxul abakze
Sesalebelia Tu ara am ricxvze 1iT meti ricxvis _ milionis warmodgena? rogori abakis
damzadebas SemogvTavazeben moswavleebi?
![Page 25: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/25.jpg)
25
paragrafs axlavs Ria da daxurulboloebiani savarjiSoebi klasSi amosaxsnelad da sa
Sinao davalebad.
amocanebis amoxsnaSi CarTeT yvela moswavle _ TiToeuli swori pasuxi sxvaTa mierac
unda iyos gaziarebuli, xolo araswori pasuxi Tavad moswavleebma unda SeniSnon da imsjelon
mis gamosworebaze.
11 savarjiSos Sesrulebisas moswavleebi ixseneben 1ianiTa da 0ebiT Caweril ricxve
bze (10ze, 100ze da a. S.) gayofisa da gamravlebis wesebs. 13 , 14 , 15 amocanebi aris
16 amocanis amosaxsnelad Semzadeba.
13 amocanaSi erTnairi cifrebis gadanacvleba xdeba, amitom ricxvi ar icvleba.
14 amocanaSi aTaseulis cifris 3iT gazrda gamoiwvevs ricxvis 3 aTasiT (3000iT) gaz
rdas.
15 amocanaSi aTaseulis cifri icvleba 1iT naklebi cifriT, anu ricxvi Semcirdeba 1
000iT, xolo erTeulis cifri icvleba 1iT meti cifriT, anu ricxvi izrdeba 1iT. pasuxi:
ricxvi Semcirdeba 999iT.
16 amocanis amoxsnisas, isev rogorc 13 amocanaSi, moswavleebi daaskvnian, rom aTi
aTaseulisa da erTeulis cifrebi tolia. amasTanave, isini 0isgan gansxvavebulia (ricxvi
ar daiwyeba 0iT). amrigad, aTaseulis Tanrigis cifrze 8iT naklebi SeiZleba iyos mxo lod
cifri 1. moswavleebi am pirobebis gaTvaliswinebiT TanamimdevrobiT Seavseben saZiebeli
xuTniSna ricxvis Tanrigebs: 19••1.
pirobiT, aTeulis cifri aris 1+3=4, aseulis cifri aris 4+1=5. pasuxi: 19541.
klasSi SeiZleba amoixsnas amocanebi rubrikidan `moisazre~. am samuSaos SeiZleba paeqro
bis saxec mieces: moswavleebi daajgufeT ramdenime jgufad (TiToSi 45 moswavle). 15wu
Tiani muSaobis Semdeg moawyveT jgufebis naSromTa mokle prezentacia; Semdeg SeafaseT mo
swavleebi da Sedegebi gaanalizeT.
gTavazobT amocanebis amoxsnis warumatebeli mcdelobis SemTxvevaSi damxmare kiTxvebs:
1 a) • ra feris burTulebi `gvawyobs~? (lurji am mwvane)
• ra feris burTulebi `ar gvawyobs~? (wiTeli)
•ras udris im burTulebis odenoba, romlebic `ar gvawyobs?~ (9) e. i. 9 burTis amoRebis
SemTxvevaSi SeiZleba cxrave wiTeli aRmoCndes. am SemTxvevaSi meaTe burTula aucileblad
iqneba mwvane an lurji. pasuxi: 10.
b) • ramdenia im burTulebis odenoba, romlebic `ar gvawyobs~? (9+4=13).
e. i. SeiZleba 13 burTis amoRebis SemTxvevaSi cametive aRmoCndes aramwvane. am SeTxvevaSi
me14 burTi iqneba aucileblad mwvane. pasuxi: 14.
g) yvelaze `uares~ SemTxvevaSi 13 amoRebuli burTulidan SeiZleba arc erTi ar iyos
mwva ne, maSin me14 burTi aucileblad iqneba mwvane da samive feris burTulebs SevagrovebT.
2 •wignis ramdeni gverdia gadanomrili erTniSna ricxvebiT da maT dasawerad ramdeni
cifria saWiro? (9 gverdi, 9 cifri).
• ramdeni gverdia gadanomrili orniSna ricxvebiT da maT dasawerad ramdeni cifria
saWiro? (90 gverdi, 180 cifri).
• ramdeni gverdia gadanomrili samniSna ricxvebiT da maT dasawerad ramdeni gverdia
saWiro?
(148–99=49 gverdi, 49⋅3=147 cifri)
sul gamoviyenebT 9+180+147=336 cifrs.
![Page 26: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/26.jpg)
26
3 wina amocanis amoxsna daexmareba moswavleebs am amocanis gadawyvetaSi. damxmare
kiTxvebi:
•ramdeni gverdia am wignSi erTniSna ricxvebiT gadanomrili da ramdeni cifria amisTvis
saWiro? (9 gverdi. 9 cifri).
• sul didi ramdeni cifri SeiZleba gamoviyenoT orniSna ricxvebiT gverdebis gadasa
nomrad? (90⋅2=180).
• sul didi ramdeni cifri SeiZleba gamoviyenoT samniSna ricxvebiT gverdebis gadasa
nomrad? (900⋅3=2700).
• aris Tu ara am wignSi oTxniSna ricxvebiT gadanomrili gverdebi? (ar aris, radgan
2004<2700+189).
• ramdeni cifria saWiro orniSna da erTniSna ricxvebiT gadanomrili gverdebis gadasa
nomrad? (180+9=189).
• ramdeni cifria gamoyenebuli am wignis samniSna ricxvebiT gadanomrili gverdebis ga
dasanomrad? (2004–189=1815).
• ramdeni gverdia gadanomrili samniSna ricxvebiT? (1 815:3=605).
• ramdeni gverdia wignSi? (605+90+9=704).
4 ramdenime martiv magaliTze dakvirvebiT moswavleebma SeiZleba daaskvnan, rom mak
lebi 13 000is tolia (7–5=2, 13–6=7 _ TiToeul magaliTSi daakvirdiT, ramdeniT naklebia
sxvaoba saklebze). pirobiT, sxvaoba 5 000iT metia maklebze, e. i. sxvaobaa 13 000+5 000=18 000,
saklebia 13 000+18 000=31 000.
saSinao davalebis 12 savarjiSos a) da d) SemTxvevebSi moswavleebma SeiZleba moiy
vanon magaliTebi. SesaZloa msjelobis sagani gaxdes Semdegi faqti, rom a) SemTxveva yovelT
vis (aucileblad) sruldeba _ yoveli eqvsniSna ricxvi naklebia milionze!
d) SemTxvevac yovelTvis sruldeba, garda erTaderTi SemTxvevisa _ roca es ricxvia
100 000, anu 100 000is garda yvela eqvsniSna ricxvi metia asi aTasze. moswavleTa mier Sei
Zleba dafiqsirdes udidesi da umciresi eqvsniSna ricxvebi da amis Semdeg gaeces kiTxvas
pasuxi.
13 yovel TanrigSi vcdilobT CavweroT rac SeiZleba mcire cifri, viwyebT umaRlesi
Tanrigidan, radgan ricxvi ar SeiZleba daiwyos 0iT, amitom is iwyeba 1iT; Semdeg umciresia
0, 2 da a. S. pasuxi: 102 569.
14 aTi aTaseulis cifri Semcirda 4iT, xolo aseulis cifri gaizarda 4iT. amitom
es ricxvi Semcirda 40 000iT da gaizarda 400iT, anu Semcirda 39 600iT.
15 Semcirda 50 000iT da gaizarda 50iT. amrigad, Semcirda 49 950iT.
16 am ricxvis erTeulis cifri aTi aTaseulis cifrze 8iT nalebia. amrigad, es ricx
via 86 420 an 97 531.
17 Tu moswavleebi sinjvis meTodiT daiwyeben pasuxis Ziebas, darwmundebian, rom
ricxvi 12iT an 21iT ver daiwyeba. marTlac, 12 358? verc 40iT dawyebuli ricxvi gamodgeba
40 448? darCa: 101 123, 112 358, 202 246 da 303 369.
yoveli amocanis dawvrilebiT analizi maswavlebels daakvalianebs moswavlis saxelmZRva
nelos gamoyenebasa da saswavlo procesis organizebaSi.
![Page 27: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/27.jpg)
27
sanimuSo gakveTili #1
aqtivoba: jgufuri muSaoba: naturaluri ricxvebis Caweris aTobiTi sistemis Sesaxeb.
aqtivobis mizani. moswavle ukeT Cawvdes ricxvis Caweris poziciuri sistemis arss, mis
upiratesobas arapoziciur sistemasTan SedarebiT; Cawvdes ricxvis Caweris aTobiTi sistemis
arss; daukavSiros zogierTi sididis sazomi erTeulebi Tvlis aTobiT sistemas. moswavlem
SeZlos miRebuli codnisa da saTanado unarebis aqtiurad gamoyeneba praqtikuli saxis
amocanebis gadawyvetaSi.
aucilebeli wina codna.
• didi ricxvebis wakiTxva da Cawera.
• ricxvis Cawera gaSlili formiT
• ricxvis Cawerisas Tanrigebis klasebad dayofa
• kavSiri sigrZis sazom erTeulebs Soris
• drois sazomi erTeulebi, kavSiri maT Soris.
aqtivobis aRwera
moswavleebs dafaze davuweroT ramdenime ricxvi, romelTa CanawerSi erTi da igive
cifrebia gamoyenebuli. magaliTad, 111, 2222.
moswavleebma TiToeuli ricxvisTvis unda daasaxelon da Caweron sxvadasxva poziciaSi
dawerili erTi da imave cifris mniSvnelobebi, Semdeg ki _ Seadaron es mniSvnelobebi.
magaliTad,
2 2 2 2 anu 2 2 2 2 anu 2 2 2 2
2000 + 200 + 20 + 2 200⋅10 + 20⋅10 + 2⋅10 + 2 2⋅10⋅10⋅10 + 2⋅10⋅10 + 2⋅10 + 2⋅1
ramdenjer metia yoveli momdevno (ufro maRali) Tanrigis cifris mniSvneloba? (10
jer).ramdennair cifrs viyenebT xolme ricxvebis Cawerisas? (10s)swored amitom, ricxvebis am wesiT Cawerisas vRebulobT naturaluri ricxvis aTobiT
Canawers da iqmneba naturaluri ricxvTa aTobiTi sistema. radgan am wesiT ricxvis Cawerisas
yoveli cifris mniSvneloba CanawerSi cifris adgilzea (poziciazea) damokidebuli, amitom
ricxvTa aTobiT sistemas uwodes poziciuri. Tu maRalia klasis akademiuri done, SeiZleba am
etapzeve arsebiTad gaaRrmavoT moswavleTa warmodgenebi poziciur sistemebze; magaliTad,
erToblivad aRweroT — Zalze mokled (aTobiTis msgavsad) xuTobiTi sistema da dasvaT
amocana:ra ricxvs warmoadgens 2222 Canaweri xuTobiT sistemaSi?
2 2 2 2
2⋅5⋅5⋅5 + 2⋅5⋅5 + 2⋅5 + 2xuTobiT sistemaSi 2222 warmoadgens 312s (2⋅5⋅5⋅5+2⋅5⋅5+2⋅5+2=312) aTobiT sistemaSi. vfiq
robT, am etapze es magaliTic ikmarebs.
amis Semdeg moswavleebs davyofT jgufebad da maT vTavazobT saxelmZRvaneloSi oTxi
cxrilis Sevsebas (I, II, III da IV). isini akvirdebian, aRweren _ masis da sigrZis sazomi
erTeulebis `gamsxvilebisas~ naklebi erTeuli mravldeba 10ze an 10is ufro maRal xarisxze.
magaliTad, 1 dm=10⋅1 sm, 1 m =10⋅1 dm, 1 km=10⋅10⋅10⋅1 m.
drois sazomi erTeulebis gamsxvilebisas es kanonzomiereba irRveva _ kavSirebi aTobiT
sistemas ar efuZneba.
amis Semdeg jgufebs vTavazobT baraTebze daweril winadadebebs:
![Page 28: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/28.jpg)
28
5437 mm=5 m 4 dm 3 sm da 7 mm
62135 mm=6 km 2m 1dm 3 sm da 5 mm
7285 wm=7 dReRame 2 sTY 8 wT da 5 wm
627 kg=6 tona 2 cent da 7 kg.
da vTavazobT swori tolobebis amocnobas.
jgufebi pasuxebs waradgenen da Seecdebian Tavisi varaudis dasabuTebas, warmoadgenen
mcdari winadadebebis Sesworebul variantebs.
Semdeg SeiZleba kvlav davubrundeT aTobiT sistemas. magaliTad, ricxvis 111 yoveli
1iani sxvadasxva mniSvnelobisaa, Tu ar iqneba es Canaweri poziciuri, maSin yoveli 1iani,
mosalodnelia 1s aRniSnavdes da 111 simbolo 3s warmoadgendes. ricxvebis Caweris aseT wess
iyenebs `romauli sistema~, romelSic simbolo 1 aRniSnavs 1s, V _ xuTs, X _ aTs.
SevTavazoT jgufebs romauli sistemiT Caweron ricxvebi 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12.
warmoadginon pasuxebi cxrilis saxiT. moswavleebi Taviseburad ganaTavseben am simboloebs.
magaliTad, 9is qveS SeiZleba miaweron VIIII, ricxvebis Caweris yoveli mcdeloba unda
waxalisdes maswavleblis mxridan. Tumca, moswavleebs 12ve ricxvis Canawerebi Tqven unda
gaacnoT. iqneb dasvaT kidec SekiTxva: romauli sistemiT ricxvTa warmodgena savaraudod ra
princips efuZneba? amis Semdeg jgufebi ecnobian saxelmZRvanelos me3 punqtSi warmodgenil
cxrils. msjelobis sagani unda gaxdes 4isa da 6is Canawerebi, movisminoT moswavleTa
varaudebi _ ratom aqvs 5is Sesabamis V simbolos erT SemTxvevaSi simbolo I marcxnidan
miwerili, meore SemTxvevaSi marjvnidan? mosalodnelia, moswavleebi daaskvnian, rom
marjvnidan miwerili I emateba 5s, marcxnidan miwerili _ akldeba. am mosazrebas gaamyarebs
9isa da 11is. Canawerebi, anu romauli sistema aris ricxvebis Caweris arapoziciuri sistema.
magram, aqac gvxvdeba poziciuri sistemis elementebi _ marjvnidan miwerili naklebi
erTeulebis aRmniSvneli simbolos SemTxvevaSi gviwevs mimateba, marcxnidan miwerili _
gamoklebaze miuTiTebs.
SeiZleba amave muSaobisas (Tu dro dagvrCeba) SevTavazoT jgufebs poziciur sistemasTan
dakavSirebuli amocanebis amoxsna rubrikidan `moisazre~.
aqtivobis Sefaseba
am jgufuri muSaobis Semdeg moswavle gaiazrebs ricxvis Caweris wesebis arss _ poziciuri,
arapoziciuri (kerZod, romauli), aTobiTi; uCndeba momavalSi ricxvebis araaTobiTi
Canawerebis Seswavlis; arapoziciuri sistemebis gacnobis interesebi. SeiZleba (Tumca, es ar
aris aucilebeli) kidev gaaRrmavoT ganxilva: miuTiToT kompiuterul sistemebSi orobiTi
sistemis gamorCeuli rolis Sesaxeb, dasvaT SekiTxva: ramdeni cifri gamoiyeneba orobiT
sistemaSi, rogor Caiwereba 23 (aTobiTi Canaweri) orobiTSi? (10111). ifiqron saxlSi da Semdeg
gakveTilze gaagrZelonN saubari amis Sesaxeb.
![Page 29: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/29.jpg)
29
2. milionze meti ricxvebi
mizani. milionze meti ricxvebis Cawerasa da wakiTxvaSi gawafva, am ricxvebis dakavSire
ba statistikur monacemebTan. ricxvTa poziciuri sistemis, kerZod, aTobiT sistemis arsis
ukeT gaazreba, misi Sedareba arapoziciur sistemebTan. romaul sistemaze pirveli, arasru
li warmodgenis Seqmna, gamoyeneba. axali ricxviTi saxeliT mocemuli ricxvis rigis povna
(anu ramdenniSnaa ricxvi, ramdeni nulia mis CanawerSi).
teqstSi didi ricxvebi dakavSirebulia statistikur monacemebTan, kerZod, sxvadasxva
qveynis mosaxleobis odenobasTan, kosmiur sxeulebs Soris manZilTan. moswavleebi ricx
vebis wakiTxvaaRweraSi gawafvasTan erTad informacias Rebuloben didi qveynebis, Tavisi
samSoblos mosaxleobis odenobis Sesaxeb. amiT iqmneba SesaZlebloba gakeTdes mravalmxrivi
analizi, romelsac calke ganxilvebi SeiZleba mieZRvnas.
CineTSi mcxovrebTa ricxvi miaxloebiT miliard 300 milionia _ 1300 000 000. aq cifri
3is mniSvnelobaa samasi milioni. dedamiwaze amJamad miaxloebiT 6500 000 000 adamini cxov
robs, am ricxvis CanawerSi rva nulia, momavalSi moswavleebi SeZleben iangariSon, planetis
mosaxleobis ra nawils Seadgens CineTis mosaxleoba.
maswavleblis momzadebis erTerTi mniSvnelovani aspeqti gakveTilis gegmis Sedgenaa.
gegmis pirveli punqti miznis Camoyalibeba da gaazrebaa. maswavleblis wigni exmareba mas am
miznis gansazRvraSi. yoveli gakveTilis garCevas viwyebT am miznis miTiTebiT. Semdegi etapebi
wina pirobebis gaazrebaa, saWiro resursebis fiqsirebaa. gakveTilis gegmis TiToeuli etapis
Sesaxeb yoveli Temis ganxilvisas gveqneba saubari maswavleblis wignSi. moswavleTa aqtivobebi,
rogorc ZiriTadi miznis daxasiaTebas, aseve maT motivacias ukavSirdeba, am mimarTulebiT
moswavlis saxelmZRvanelo dagexmarebaT _ TiTqmis yvela Temis damuSaveba garkveuli
praqtikuli situaciebisa da am situaciebSi axali maTematikuri obieqtebis gamoyenebas
ukavSirdeba. moswavleTa aqti vo bebisa da codnis gamyarebasTan dakavSirebuli davalebebi
dawvrilebiTaa garCeuli maswav leblis wignSi. maswavleblis wigni exmareba maswavlebels
saSinao da saklaso davalebebSi gamoarCios amocanebi maTematikuri SejibrebebisTvis,
amocanebi maTematikaSi maRali war matebiT gamorCeul, an SedarebiT sust moswavleebTan
muSaobisTvis; maswavleblis wignSi ki mo cemulia davalebebi damoukidebeli da Semajamebeli
sakontrolo muSaobisTvis.
davubrundeT milionze meti ricxvebis ganxilvas.
teqstSi moyvanilia yoveldRiur cxovrebaSi didi ricxvebis dasaxelebis magaliTebi. Sei
Zleba moswavleebma gaagrZelon am saxelebis gadataniTi mniSvnelobis magaliTebis moyvana.
magaliTad,
• gareT _ atlasi, SigniT _ aTasi (xalxuri);
• aTasma azrma gamielva;
• ena rom gasatexi iyos, aqamde aTas adgils gadatydeboda (ilia);
• ybad agiRo, cils gwamebs, ambobs aTas rameebs (akaki).
moswavleebma SeiZleba Tavisi sityvebiT axsnan gamonaTqvamebi:
• aTasSi erTxel gamaxsendeba;
• milioni azri mitrialebs;
• es ambavi milionma adamianma gaigo.
am magaliTebiT warmodegenilia damatebiTi sasargeblo resursebis gamoyenebis
SesaZleblobebi swavlebis procesSi.
3 da 5 savarjiSoebSi moswavleebs vTxovT ricxvis aTobiT Canawers. amaSi igulisx
meba ricxvis Canaweri Tvlis aTobiT sistemaSi am terminis mniSvnelobaSi moswavleebi para
grafis bolos gaTvaliswinebuli jgufuri muSaobisas gaerkvevian. aqvea araaTobiTi sistemis
pirveli nimuSi (arasrulad warmodgenili).
![Page 30: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/30.jpg)
30
zogierTi didi ricxvis Canaweri da saxeli savarjiSoebSi gvxvdeba, magaliTad, 10 sa
varjiSoSi warmodgenilia trilioni, kvadrilioni da kvintilioni. am savarjiSos Sesrulebi
sas moswavleebi isargebleben saxelmZRvaneloSi warmodgenili cxriliT.
gavamaxviloT yuradReba, rom 1 kvadrilionis CanawerSi 15 nulia; 10 kvadrilionis Canaw
erSi _ 16 nuli, es ricxvi 1 kvadrilionze 10jer metia. 100 kvadrilioni 100jer metia 1
kvadrilionze, mis CanawerSi 17 nulia, es aris pasuxi 10 savarjiSos g) da d) kiTxvebze,
danarCeni klasebis TanrigebisTvisac davsvaT analogiuri kiTxvebi, gaavarjiSeT moswavleebi
erTi da imave klasis Tanrigebis erTmaneTTan dakavSirebaSi. z) miliardis CanawerSi 9 nu
lia, 1 000 miliardi miliardis 1 000ze gamravlebiT miiReba _ miliards mivawerT 3 nuls,
es ricxvi Seicavs 9+3=12 nuls.
analogiurad, T) 1000 aTasi aris 1 000 gamravlebuli 1 000ze, am ricxvis CanawerSi 6 nu
lia.
i) trilionis CanawerSi 12 nulia, Tu mas 1000ze gavamravlebT, miiReba ricxvi, romlis
CanawerSi 12+3=15 nulia.
k) 1 000 kvadrilionis CanawerSi 15+3=18 nulia.
moisazre _ am rublikiT SemoTavazebuli amocanebi SeiZleba jgufuri mu
SobisTvisac gamoviyenoT, romelsac Sejibris saxes miscemT. Sejibris dawyebamde moTel
vis mizniT gTavazobT amocanas, romelzec moswavleebi zepirad, adgilidan gascemen pa
suxs: saSinao davalebad maswavlebelma mogcaT savarjiSoebi #21dan #34is CaTvliT. ramdeni
savarjiSos Sesruleba mogviwevT? SeiZleba moswavleTa nawilisgan miiRoT mcdari pasuxi:
34–21=13. am SemTxvevaSi SeiZleba damatebiTi kiTxvebic daixmaroT: ramdeni amocanaa 1dan 34
is CaTvliT da ramdeni ar mogcaT maswavlebelma davalebad? am kiTxvis Semdeg moswavleebi
amocanis amosaxsnelad Seasruleben moqmedebas _ 34–20=14.
moTelvis Semdeg 1 amocanis I punqtis sapasuxod umciresi da udidesi samniSna ricx
vebis gaxsenebac ikmarebs: 100 da 999. samniSna ricxvebis odenobaa 999–99=900; amdeni samniSna
ricxvis Casawerad saWiroa 900⋅3=2 700 cifri,
2 miuxedavad saxelmZRvaneloSi arsebuli miTiTebisa, moswavleebma am amocanis amox
snis ramdenime gza SeiZleba SemogvTavazon. yoveli maTgani yuradRebiT unda ganvixiloT,
wavaxalisoT moswavleebi.
3 II striqoni miiReba I striqonis ricxvebis 3ze gamravlebiT, IV striqoni _ I striqo
nis ricxvebis 3ze gamravlebiT da 1is mimatebiT. III striqonisTvis aseTi martivi kanonzo
miereba ar Cans. amitom `zedmetad~ mas miviCnevT.
am tipis amocanebis amoxsnis Zieba moswavleebs enTuziazms matebs. Sedegic Zalze sayu
radReboa _ moswavleebi inviTareben kanonzomierebaTa, hipoTezebis aRmoCenis unars, kri
tikul damokidebulebas sawyisi mosazrebebis mimarT (rogorc es IIIO striqonisTvis xdeba).
sxvaTa mosazrebebis aRiarebis an oponirebis unars, iReben drois garkveul SualedSi maqsi
maluri Sedegis miRwevis gamocdilebas.
4 milioni aTasze 1 000jer metia, miliardi milionze 1 000jer metia, trilioni mil
iardze 1 000jer metia. am kanonzomierebas arRvevs `aTi miliardi~.
5 SesaZloa 4 amocanis ricxvebi gaimeoron: erTi, aTasi, milioni, miliardi, tril
ioni; an xuTi, 5 aTasi, 5 milioni, 5 miliardi, 5 trilioni.
![Page 31: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/31.jpg)
31
am amocanis amoxsnisas SeiZleba saklaso savarjiSoebidan 10 Si warmodgenili cxrili
gamoiyenon. yuradReba gavamaxviloT im faqtze, rom yoveli momdevno klasis erTeuli (um
ciresi Tanrigis erTeuli) misi wina klasis erTeulze 1 000jer metia, iqneb mizezebzec im
sjelon. yovel klass 3 Tanrigi qnis, anu yoveli klasis erTeulis CanawerSi 3iT meti nulia
wina klasis erTeulis CanawerTan SedarebiT, 3 nulis miwera ki 1000ze gamravlebis Sedegia.
jgufuri
naturaluri ricxvebis Caweris aTobiTi sistemis Sesaxeb
• naturaluri ricxvebis cifrebiT Canawers aTobiTi Canaweri vuwodeT. rasTan aris
dakavSirebuli am terminis gamoyeneba?
• ratom vuwodebT ricxvebis Caweris Cvens mier gamoyenebul wess poziciurs?
jgufur muSaobas SeiZleba misceT paeqrobis saxe. moswavleTa warmatebuli prezentacie
bi unda Sefasdes da waxalisdes. yvela jgufi erTsa da imave davalebas asrulebs. ganxilvac
yvelas monawileobiT unda Catardes. gamorCeuli yuradReba dauTmeT moswavleTa naazrevis
gadmocemis xarisxs, formas. sayuradReboa maTi mosazrebebi romauli sistemis Sesaxeb, misi
da aTobiT sistemis SedarebiTi analizi, sayuradReboa agreTve _ aRmoaCenen Tu ara moswav
leebi, rom sigrZis erTeulTa ori erTobliobidan erTerTSi `gamsxvileba~ imave principiT
xdeba, rac aTobiT sistemaSi, meore erTobliobaSi _ ara.
maswavlebels SeiZleba damatebiTi kiTxvebiT mouwios gamarjvebuli gundis gamovlena.
moswavleebs TxoveT daasaxelon is xelsawyoebi, romelTa moqmedeba dakavSirebulia aTo
biTi principis gamoyenebasTan (gazis eleqtromricxveli, avtomobilis mier gavlili manZi
lis mricxveli da sxva). sasurvelia am xelsawyoze monacemTa Cvenebis mokle aRwera.
saswavlo procesi gulisxmobs periodul monitorings. damoukidebeli wera warmoadgens
moswavleTa mier masalis aTvisebis xarisxisa da miRebuli codnis gamoyenebis unaris
Semowmebis erTerT saSualebas. Cven periodulad SemogTavazebT weriTi samuSaoebis
savaraudo variantebs Sesabamisi Sefasebis sarekomendacio sqemiT. rekomendaciebi Sefasebis
principebis, maT Soris zogadi principebis Sesaxeb, ixileT am saxelmZRvanelos 22e gverdze.
damoukidebeli wera #1
Tema: • naturaluri ricxvebis wakiTxvisa da Caweris wesebi; • milionze meti ricxvebi.
1. dawereT mocemul ricxvSi xazgasmuli cifris mniSvneloba: 587 641.
1) 7641 2) 7 3) 7 000 4) 700 000.
2. CawereT mocemuli ricxvi gaSlili formiT: 406080331.
1) 40+60+80+331 2) 400000000+6000000+80000+300+30+1 3) 400000000+60000000+30000000+300000+1 4) 400000+60000+8000+300+30+1.
3. warmoadgineT as xuTi miliard 7 milion asi aTas ocdaerTis aTobiTi Canaweri.
1) 105700100021 2) 1050710021 3) 105007100021 4) 105710021.
4. warmoadgineT ricxvis mokle sityvieri Canaweri: 260425310.
1) 260 miliard 425 aTas 310 2) 2 miliard 60 milion 425 aTas 310 3) 26 miliard 42 milion 5 aTas 310 4) 260 milion 425 aTas 310.
![Page 32: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/32.jpg)
32
5. Tu eqvsniSna ricxvSi wavSliT asi aTaseulis Tanrigis cifrs _ 3s, maSin es ricxvi
Semcirdeba
1) 300000iT 2) 3iT 3) 3jer 4) 30000iT.
6. rvaniSna ricxvSi Secvales erTi cifri da es ricxvi 40 aTasiT gaizarda. Secvlili
cifri
1) aTeulis Tanrigisaa 2) aTaseulis Tanrigisaa
3) aTi aTaseulis Tanrigisaa 4) asi aTaseulis Tanrigisaa.
7. mocemulia ricxvi 9068347. misi romeli cifrebi unda wavSaloT, rom miviRoT: a) umciresi SesaZlebeli oTxniSna ricxvi; b) udidesi SesaZlebeli xuTniSna ricxvi?
8. mocemulia cifrebi: 0, 1, 2, 4, 9. SeiZleba TuU ara am xuTive cifris gamoyenebiT CaweroT
xuTniSna ricxvi, romlis aTaseulebis klasis cifrTa jami 2iT aRemateba erTeulebis klasis
cifrebis jams? dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi warmoadgineT yvela SesaZlebeli ricxvi.
Sefasebis sarekomendacio sqema.
testuri tipis (daxurulboloiani) amocanebidan TiToeulSi swori pasuxis miTiTeba
Sefasdes 1 quliT, arasworis _ 0 quliT.
me7 amocana _ 2; 1 an 0 quliT _ apunqti 1 quliT da bpunqti 1 quliT.
me8 amocanis amoxsnac 2; 1 an 0 quliT Sefasdes _ erTi mainc SesaZlebeli ricxvis
warmodgenisTvis 1 qula, eqvsive SesaZlebeli ricxvis warmodgenisTvis kidev 1 qula.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad.
1 2 3 4 5 6
3 2 3 4 1 3
7. a) mocemuli ricxvi SvidniSnaa; amrigad, moswavlem unda waSalos sami cifri: 9; 0 da
8: 9068347 , miiReba: 6347.
b) unda waiSalos ori cifri: 0 da 6, anu 9068347 , miiReba: 98347.
8. SeiZleba, es ricxvebia: 90421, 90412, 90241, 90214, 90142, 90124.
damoukidebeli wera SeiZleba maswavlebelma CamorCenil moswavleebTan damatebiTi
muSaobis Casatareblad gamoiyenos, maT SeTavazos gamotovebuli varianti, an im dros, roca
sxvebi asruleben davalebas, maTTan damatebiTi mecadineoba Caataros.
maswavleblis yuradRebis miRma arcerTi moswavle ar unda darCes.
3. vadarebT da valagebT naturalur ricxvebs
mizani. ricxvebis Sedarebaze moswavleTa warmodgenebis gaRrmaveba; raodenobrivi maCve
neblis mixedviT monacemebis elementaruli analizis unaris ganviTareba. kerZod, monacemTa
erTobliobaSi monacemebis poziciis gansazRvra (magaliTad, qveynebis dalageba mosaxleobis
odenobis zrdis an klebis mixedviT).
paragrafSi moyvanil cxrilSi qveynebi ar aris mosaxleobis odenobis mixedviT dalagebu
li. cxrili anbanis mixedviTaa Sedgenili. moswavles am gakveTilze mouwevs Seadaros cxril
Si moyvanili ricxvebi Sedarebis misTvis ukve cnobili wesis mixedviT. Sedarebas viwyebT
![Page 33: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Tanrigebis odenobaTa SedarebiT. maTi tolobis SemTxvevaSi vadarebT ricxvebis udidesi
Tanrigebis erTeulebs. metia is ricxvi, romlis Sesabamisi Tanrigis pirvelive gansxvavebuli
cifri aris meti. ricxvebis klebis mixedviT dalagebis Semdeg moswavleebi amave Tanamim
devrobiT daalageben Sesabamis qveynebs. es statistikuri monacemebis damuSavebis pirveli
nabijebia.
moswavleebs proeqtis saxiT vTavazobT or amocanas, moswavleTa erT nawils mouwevs
cnobarebSi moiZios monacemebi sxvadasxva qveynis mosaxleobis odenobis Sesaxeb. maT SeuZli
aT qveynebi Tavisi interesis mixedviT amoirCion, warmoadginon monacemebis cxrilis saxiT.
momdevno gakveTilze SesaZloa mopovebuli informaciebiT mTelma klasma erTi mozrdili
cxrili gaakeTos. magaliTad, viRebT romelime moswavlis cxrils, yoveli momdevno moswavle
masSi ganalagebs Tavis monacemebs (qveynebs, mosaxleobis odenobas) saTanado adgilze. am sa
muSaos Sesruleba kompiuteris daxmarebiT umjobesia: viyenebT programa words, mis SesaniS
nav Tvisebas _ svetebad CamobeWdil qveynebs Soris momdevno moswavlis mier qveynis Casmi
sas svetSi qveynebis dasaxelebebi Tavad wainacvlebs; SeiZleba baraTebze dawerili qveynebis
saxelebi dafaze miamagroT da saWiroebis SemTxvevaSi waanacvloT.
am samuSaos Sesrulebisas moswavle iwafeba ricxvebis SedarebaSi, kompiuteris gamoy
enebaSi. SesaZloa es gakveTili bunebis maswavlebelTan erTad Catardes da integrirebuli
saxe mieces. danarCeni moswavleebi analogiuri gzebiT moiZieben informacias planetebis Ses
axeb. am SemTxvevaSi moswavleebs mouwevT erTi da imave erTobliobis orgvarad warmodgena
(masebis mixedviT, manZilebis mixedviT). aRsaniSnavia orive saproeqto amocanis SemecnebiTi
mniSvnelobac
zemoT warmodgenili rekomendaciebi exmareba maswavlebels sxvadasxva strategiis,
teqnikis, didaqtikuri xerxisa Tu informaciuli da sakomunikacio teqnologiis gamoyenebaSi.
7 savarjiSos v) z) magaliTebSi marcxena ricxvi eqvsniSnaa, marjvena _ xuTniSna. mo
swavleebi kidev erTxel gaixseneben: Tu Sesadarebeli ori ricxvidan erTerTi `metniSnaa~
_ misi Tanrigebis odenoba metia, maSin am ricxvTa cifrebis Sedareba saWiro aRar aris _
`metniSna~ ricxvi metia.
11 savarjiSo moswavleebs uviTarebs martivi cxriliT warmodgenili monacemebis el
ementaruli analizis unars. kerZod, cxrilis saxiT warmodgenili monacemebis `wakiTxvis~/
gagebis unars.
13 amocanaSi a) da b) savarjiSoebSi mocemuli ricxvebidan metia `metniSna~ ricxvebi, g)
savarjiSoSi, Tu II ricxvi iwyeba 9ze naklebi cifriT, maSin cxadia, I metia IIze, Tu meore
ricxvi iwyeba 9iT, maSin momdevno _ aTaseulis Tanrigis SedarebiT kvlav vRebulobT: I metia IIze, e. i. nebismier SemTxvevaSi I ricxvi metia IIze. analogiurad, d) savarjiSoSi II ricxvi daiwyeba 1iT, Tu 1ze meti ricxviT, mainc II ricxvi metia Ize.
14 amocanaSi meore ricxvis erTeulis cifria 0, aTeulis cifri nulze metia. amitom
es ricxvi metia pirvel ricxvze.
15 amocanaSi imsjeleT ninikos Secdomebze. mogiwevT sigrZis, masis, dros erTeuleb
is da maT Soris kavSirebis gaxseneba. miaqcieT yuradReba: b) punqtSi zogierTi moswavle
Seecdeba 1000 wm gadaiyvanos saaTebSi, es ufro rTuli gzaa, magram sworia da waxalisebas
imsaxurebs.
20 amocanis amoxsnisas SeiZleba moswavlem gamoTvalos 3⋅55+50 gamosaxulebis mniS
vneloba da Seadaros 2 lars, anu 200 TeTrs. SeiZleba ase imsjelos: 4 cali 50TeTriani
![Page 34: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/34.jpg)
34
1
2 3 4 5 6 7 8 9
2
1 3 4 5 6 7 8 9
3 4 5 6 7 8 9
1 2 4 5 6 7 8 9 . . .
Seadgens 2 lars. 1 cali 50TeTriani mWirdeba nayinisTvis, 3 cal 55 TeTrian purs 3 cali
50 TeTriani ar eyofa.
21 or avtobusSi 72 adgilidan 23+18=41 adgili ukve dakavebulia da darCenilia
72–41=31 adgili, es adgilebi yofnis ninikos klasis moswavleebs, mSobels da damrigebels,
maTi odenoba zustad 31ia, (29+1+1). msjeloba SeiZleba asec warimarTos: I avtobusSi aris
36–23=13 Tavisufali adgili, IISi _ 36–18=18. sul _ 13+18=31 (adgili).
moisazre
1 saZiebeli ricxvi samniSnaa, misi aseulis Tanrigis cifria 1, erTeulis Tanrigis ci
fria _ 3. aTeulis Tanrigi moswavlem SeiZleba sinjvis meTodiT daadginos. pasuxi: 123.
2 999 981ze meti eqvsniSna ricxvis aseulis an ufro maRali Tanrigis cifri ar Sei
Zleba meti iyos mocemuli ricxvis Sesabamisi Tanrigis cifrze. erTeulis Tanrigis cifri,
pirobiT, 1ia. darCa aTeulis Tanrigi, romelic unda iyos 9is toli. pasuxi: 999 991.
3 xelis CamorTmevaTa odenobis dasaTvlelad ninikos kargi gza aurCevia, Tumca yoveli
xelis CamorTmeva orjeraa daTvlili _ mis mier CamoTvlil wyvilebSi erTnairi cifrebiT
Cawerili ricxvebi erTi da imave wyvilis xelis CamorTmevas aRniSnavs (magaliTad, 36 da 63
_ orive warmoadgens, me3 da me6 megobris xelis CamorTmevas). amitom cxrilis elementebis
odenoba _ 72 unda gaiyos 2ze. pasuxi: 36.
SeiZleba moswavleTa msjeloba warvmarToT damxmare kiTxvebiT.
• ramden megobars CamoarTva xeli TiToeulma? (8s).
8⋅9=72•ramdenjer davTvaleT TiTo xelis CamorTmeva? (2jer. magaliTad me6 da me3 megobars
Soris xelis CamorTmeva orjer davTvaleT).
• ramdeni xelis CamorTmeva Sedga? (72:2=36).
orive SemTxvevaSi gadaTvlis erTsa da imave princips viyenebT, Tumca II gzam cxrilis
Sedgenas agvarida.
am amocanis amoxsna xisebri diagramiTac SeiZleba warmovadginoT:
cifrebis yoveli wyvili (megobrebis nomrebi) orjeraa SeerTebuli wiboTi. sul 72 wyvi
lia, yoveli maTgani orjer dasaxelda.
me3 amocanis ramdenime gziT amoxsnis Semdeg me4 da me5 amocanebis yovel SemTxvevas
moswavleebi swrafad upasuxeben. Tu megobrebis odenoba 6ia, xelis CamorTmevaTa odenoba
iqneba (6⋅5):2=15;
roca megobrebis odenoba 7ia _ (7⋅6):2=21;
roca megobrebis odenoba aris 8 _ (8⋅7):2=28.
5 (10⋅9):2=45.
am amocanebis seria daexmareba moswavleebs SemdgomSi ufro rTuli kombinatoruli amo
canebis amoxsnisas gamravlebis wesis gamoyenebaSi.
wignSi warmodgenili esa Tu is amocana klass SeTavazeT xolme mxolod mas Semdeg, roca
miiCnevT, rom is Tqven mier Sedgenili gakveTilis gegmis organuli nawilia, gaqvT misi
ganxilvisTvis saWiro dro da es ganxilva iqneba warmatebuli. erovnuli saswavlo gegmis
![Page 35: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/35.jpg)
35
moTxovnebis warmatebuli gadawyveta ar gulisxmobs uklebliv yvela amocanis amoxsnas.
Tumca, Tu klasis akademiuri done maRalia, saxelmZRvaneloSi warmodgenili yvela amocanis
ganxilva savsebiT miRwevadia.
4. amocanebis amoxsna
mizani. amocanebis amoxsnisas amocanis Sinaarsis gagebis, amoxsnis strategiis gansazRvr
is da ganxorcielebis, Sesasrulebeli samuSaos Sedegis Semowmebisa da gaanalizebis unaris
ganviTareba.
paragrafSi aRwerilia amocanis amoxsnis etapebi _ 4 etapi. yoveli maTgani gasagebi
gaxdeba moswavlisTvis konkretuli amocanebis amoxsnisas. amocanebis amoxsnis dawyebamde
SeiZleba gavixsenoT:
• ra moqmedebas vasrulebT saerTo odenobis sapovnelad? (Sekrebas).
sasurvelia moswavleebma Tavad moifiqron Sesabamisi situaciebi. magaliTad, diliT am
ovxseni 6 amocana, saRamos _ 5. sul ramdeni amocana amovxseni?
dedam momca 15 lari, mamam _ 28 lari. ramdeni lari momces mSoblebma?
• ra moqmedebiT SeiZleba SevcvaloT Sekreba, roca toli Sesakrebebi gvaqvs? (gamrav
lebiT).
magaliTad, maswavlebelma klasis 20 moswavlidan TiToeuls 3 rveuli moatanina. ramdeni
rveuli Segrovda klasSi?
3 + 3 + . . . + 3 = 2 0 ⋅ 3 = 6 0 . 20jer
• ra moqmedebas viyenebT nivTebis tolad gadanawilebisas? (gayofas).
magaliTad, 48 wigns 3 Taroze tolad vanawilebT. TiTo Taroze unda davdoT 48:3=16
wigni.
20 kanfets 4 megobari Tanabrad inawilebs. TiTos Sexvdeba 20:4=5 kanfeti.
• ra moqmedebas vasrulebT ricxvebis Sedarebisas? (gamoklebas)
magaliTad, ramdeni wliT ufrosia 51 wlis marika 23 wlis rusudanze?
am kiTxvebiT gavixsenebT im SemTxvevebs, roca oTxive moqmedebidan ama TuU im moqmedebas
virCevT. moswavleTa mier SemoTavazebuli yoveli amocana unda iqnes ganxiluli, maT Soris
sainteresoTa avtorebi _ waxalisebuli.
# 7 amocanaSi marTkuTxedis sigrZea 160⋅3=480 m, perimetris gamosaTvleli gamosaxule
baa 160⋅2+480⋅2 an (160+480)⋅2. am gamosaxulebis miReba mniSvnelovnad gagviadvilebs momavalSi
marTkuTxedis perimetris gamosaTvleli formulebis miRebas.
9 moswavle 70⋅6 gamosaxulebas Seadarebs 420s da daaskvnis _ am manZilis gavlas zus
tad 6 sT sWirdeba. SeiZleba zogierTma maTganma 420:6 ganayofi Seadaros 70s, anu upasuxos
kiTxvebs: ra siCqariT unda imoZraos avtomobilma, rom 6 sTSi 420 km gaiaros?
10 570is 90ze gayofisas ganayofia 6, naSTia 30. am 30 adamianisTvisac saWiroa kidev
erTi _ me7 reisi, romlis drosac TviTmfrinavi mTlianad ar Seivseba.
![Page 36: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/36.jpg)
36
13 cxadia, sqemaze (romelic rveulSi unda gakeTdes) unda miuTiTon qalaqebs Soris
manZili: 70⋅4=280 km.
280 km
? 3 15 km.
14 yuTebSi 350 wignia. TiToeul yuTSi wignebis odenobis dasadgenad saWiroa vicodeT
yuTebis odenoba (magaliTad, 10), amasTanave yuTebSi wignebis Tanabari odenoba unda iyos.
msgavsi amocanebis mofiqrebiT moswavleebs unviTardebaT SemoqmedebiTi azrovnebis un
ari, uCndebaT motivacia amoxsnan megobris mier mofiqrebuli amocana; Seadaron, gaanali
zon es amocanebi; unviTardebaT oponirebis unari. magaliTad, kritikulad unda ganixilon
amocana, romelSic avtomobilis siCqare aRmoCnda 2 km/sT, an 500 km/sT, an qalaqebs Soris
manili 20 000 km miiRes da a. S.
16 moswavleebSi xSirad `2jer meti~ ukavSirdeba gamravlebis operacias, xolo `nak
lebi~ _ gamoklebas. yuradRebiT gaacaniT amocana moswavleebs da isini I SemTxvevaSi Seas
ruleben gayofas, II SemTxvevaSi _ mimatebas.
saSinao saSinao davalebis amocanebi
1 2 sTSi — 35 km; 105 aris 35ze 3jer meti, e. i. droc 3jer meti daixarjeba _ 6 sT.
2 nucas zedmeti 8 lari Tanabrad unda ganawildes: 4 lari ubrundeba nucas, 4 lari
_ paatas.
3 Tu davubrunebT giorgis Tavis 12 lars, miviRebT mis Tavdapirvel Tanxas: 30+12=42.
4 daxarja 9, darCa _ 18, hqonda 18+9=27.
5 nikam daxarja 10, darCa _ 7, hqonda _ 17. Tornikesac hqonda 17. daixarja 17+10=27.
6 2 sTSi Camoedineba 1 litri wyali, 10 sTSi _ 5 litri.
7 3674 km aris amocanis zusti pasuxi. miaxloebiT gaiara 2 000+900+1 000=3 900 km.
17 amocana momdevno gakveTilze gansjis sagani unda gaxdes: orive sacavSi darCa
12+24=36 kg Warxali.
• orive sacavidan erTad 100–(12+24)=64 kg Warxali gautaniaT.
•ramdeni gautaniaT TiToeulidan _ amis gageba SeuZlebelia damatebiTi pirobis gareSe.
gavaanalizoT TiToeuli moswavlis mier damatebuli piroba. magaliTad, SeiZleba daematos,
rom
• Tavdapirvelad orive sacavSi toli odenobis Warxali iyo (TiToSi 50 kg, Idan gauta
niaT 50–12=38 kg, meoredan _ 50–24=26 kg).
18 natam gacura 8⋅50=400 m, gasacuri darCa 1000–400=600 metri. 600 metris gasacurad
natam auzi 600:50=12jer unda gadacuros.
![Page 37: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/37.jpg)
37
moisazre
1 vagrZelebT kombinatoruli xasiaTis amocanebze muSaobas. saxelmZRvaneloSi moswav
les vTavazobT variantebis amoweras Semdegi kanonzomierebiT:
kodi, romelic Seicavs zustad erT 1ians _ 0001, 0010, 0100, 1000;
kodi romelic Seicavs or 1ians _ 1100, 1010, 1001, 0110, 0101, 0011;
kodi, romeli Seicavs zustad sam 1ians _ 1110, 1101, 1011, 0111. aq SeiZleba moswavle
mixvdes, rom tolia im kodebis odenobebi, romlebic Seicavs zustad erT 1ians an zustad
sam 1ians (igivea, rac erT 0ians). miviReT 14 varianti.
SesaZloa moswavleTa nawilma ase imsjelos: kodis yovel TanrigSi aris ori SesaZle
bloba 0 an 1. wina TanrigSi yovel arCevans Seesabameba momdevno Tanrigis ori SesaZlebloba,
sul 2⋅2⋅2⋅2=16 varianti, romlidanac pirobis Tanaxmad unda gamoiricxos ori varianti: 0000
da 1111. SesaZloa xisebri diagramis gamoyenebac, Tumca yoveli me5 klaselisTvis varian
tebis aRweris aseTi forma SesaZloa ar iyos martivad aRsaqmeli.
I Tanrigi 0 an 1
II Tanrigi 0 1 0 1
III Tanrigi 0 1 0 1 0 1 0 1
IV Tanrigi 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1
16 varianti
zemoT miTiTebuli ori variantis gamoricxviT miiReba 14 varianti.
![Page 38: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/38.jpg)
38
sakontrolo wera #1
Tema: • naturaluri ricxvebis Sedareba da dalageba
• amocanebis amoxsna
standartis moTxovnis gadawyvetilebiT, Semajamebeli sakontrolo werisTvis davalebebis
SerCeva maswavleblis sagnobrivi kompetenciebis Semadgeneli nawilia; gansxvavebuli
sirTulis savarjiSoebis SerCevisa da Sedgenis mimarTulebiT kompetenciebis ganviTarebaSi
maswavlebels Cven mier SemoTavazebuli nimuSebi da maTi Sefasebis kriteriumebi daexmareba.
cxadia, maswavlebels SeuZlia gansxvavebuli variantebi SesTavazos moswavleebs, SesaZlebelia
saxelmZRvaneloSi warmodgenili amocanebi Seicvalos analogiuri amocanebiTac. Cven swored
aseT rekomendacias vuwevT pedagogebs, raTa Tavidan aviciloT sakontrolo amocanaTa
winaswari gacnoba moswavleebis mier.
1. daalageT klebis mixedviT ricxvebi: 12 miliard 416 aTasi, 21 milion 641 aTasi, 12
milion 164 aTasi.
1) 21 milion 641 aTasi, 12 miliard 416 aTasi, 12 milion 164 aTasi
2) 21 milion 641 aTasi, 12 milion 164 aTasi, 12 miliard 416 aTasi
3) 12 miliard 416 aTasi, 21 milion 641 aTasi, 12 milion 164 aTasi
4) 12 milion 164 aTasi, 21 milion 641 aTasi, 12 miliard 416 aTasi.
2. ra cifri unda CavsvaT gamotovebul adgilze, rom swori utolobebi miviRoT: 810535<81 435<819535?
1 ) mxolod 5 2) mxolod 9
3) nebismieri cifri 4) nulisgan gansxvavebuli nebismieri cifri.
3. gamoiyeneT samive mocemuli cifri 5, 8, 9 da CawereT ricxvi, romelic metia 895ze
da naklebia 985ze.
1) 958 2) 589 3) 859 4) 598.
4. daamrgvaleT 2590867 aseulamde, aTaseulamde, aTi aTaseulamde, asi aTaseulamde da
milionamde. daalageT, miRebuli ricxvebi zrdis an klebis mixedviT. romelia am dalagebaSi
mesame ricxvi?
1) 2600000 2) 2590000 3) 2590900 4) 3000000.
5. vTqvaT, ◊ niSnakebiT dafarulia cifrebi. SeiZleba Tu ara SevadaroT xuTniSna
ricxvebi: 13◊5◊ da ◊9◊7◊?
1) ar SeiZleba
2) SeiZleba; meore ricxvia meti
3) SeiZleba; pirveli ricxvia meti
4) SeiZleba, es ricxvebi xuTniSnaa, amitom tolia.
6. marTkuTxedis gverdebia 12 sm da 10 sm, samkuTxedisa ki _ 19 sm, 11 sm da 10 sm. romeli
figuris perimetria meti?
1) pasuxis gasacemad monacemebi sakmarisi ar aris
2) samkuTxedis
3) am figurebis perimetrebi tolia
4) marTkuTxedis.
7. quTaisidan sofelSi mimavalma giorgim avtobusiT 2 saaTi imgzavra. yovel saaTSi is
60 kms gadioda. amis Semdeg mas gasavleli darCa 35 km. sul ra manZili hqonia gasavleli
giorgis?
![Page 39: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/39.jpg)
39
8. puris qarxanam sam maRazias Tanabari odenobis puri miawoda. pirvelma maRaziam gayida
56 cali puri, meorem _ mxolod 14 _ zustad imdeni, rac darCa gasayidi pirvel maRazias; mesame maRaziam gayida imdenive puri, rac pirvelma da meorem erTad. ramdeni puri darCa
gasayidi samive maRazias?
SeniSvna: warmodgenilia sakontrolo weris savaraudo varianti. sasurvelia misi
gamoyenebiT Sedges odnav gansxvavebuli ramdenime bileTi, gamravldes da daurigdes
moswavleebs Sesasruleblad.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad:
1 2 3 4 5 6
3 4 1 2 2 4
7. 60⋅2+35=155 (km)
8. amocanis piroba SeiZleba sqemiT warmovadginoT:
I I I I I Igaiyida gaiyida gaiyidadarCa darCa darCa
56 14 56+1414 56 0
amrigad, gasayidi darCa 14+56=70 (puri).
Sefasebis sarekomendacio sqema.
testuri tipis amocanebidan TiToeulSi swori pasuxis miTiTeba Sefasdes 1 quliT, araswori _ 0 quliT. me7 amocana _ 2; 1 an 0 quliT (mTeli manZilis gamosaTvleli
gamosaxulebis Sedgena, an avtobusiT gavlili manZilis povna _ 1 qula, amocanis pasuxis
miReba _ kidev 1 qula); me8 amocana _ 2; 1; an 0 quliT (sqemis Sedgena, an TiToeul maRaziaSi
mitanili puris odenobis, an meore maRaziaSi darCenili odenobis povna _ 1 qula, pasuxi
_ kidev 1 qula).pedagogebs kidev erTxel SevaxsenebT, rom skolaSi moqmedi Sefasebis zogadi principebi
skolis saswavlo gegmis Semadgenel nawils warmoadgens _ maT Tavad skola amtkicebs. am
principebs unda efuZnebodes yvela saxis Sefaseba, kerZod, sakontrolo naSromis gasworebis
kriteriumic. pedagogma Tavad unda SeimuSavos gasworebis kriteriumebi. Cvens mosazrebebs
mxolod sarekomendacio xasiaTi aqvs. pedagogi unda iTvaliswinebdes, rom misi kriteriumi
garkveulwilad gansazRvravs mis damokidebulebas swavlebisa da moswavleebis mimarT.
sakontrolo wera Semajamebeli davalebaa da misi Sefasebis tipis arCevisas pedagogma
upiratesoba ganmaviTarebel Sefasebas unda mianiWos (miuTiTos, auxsnas moswavles rogor
SeiZleboda Secdomis Tavidan acileba, amoxsnis ra gzebs mianiWos upiratesoba, rogor
gavaumjobesoT Sedegi...). moswavleTa CarTva miRebuli Sefasebebis, Sedegebis analizSi, met
gamWvirvalobas SesZenda pedagogis gadawyvetilebebs.
Zalze mniSvnelovania sakontrolo weris procesic. pedagogma unda uzrunvelyos
samuSao atmosferos Seqmna _ mSvidi, saqmiani garemo. TviT yvelaze `liberali~ pedagogic
ki Seurigebeli unda iyos gadaweris, sxvisi naSromis miTvisebis faqtebisadmi. dauSvebelia,
rom aseT saqciels, zogierTi pedagogi `uwyinar ancobad~ miiCnevs. gadawera, miTviseba
erovnul saswavlo gegmaSi senad, qurdobad aris miCneuli da is unda aRmoifxvras saskolo
cxovrebidan.
maswavlebeli piradi magaliTiT unda aCvenebdes moswavles koreqtuli, guliTadi,
gulisxmieri, samarTliani, urTierTpativiscemaze damyarebuli qcevis nimuSs.
![Page 40: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/40.jpg)
40
5. naturaluri ricxvebis Sekreba. Sekrebis Tvisebebi
mizani. naturaluri ricxvebis Sekrebis Tvisebebis gameoreba, maTi warmodgena zogadi _
algebruli saxiT. am TvisebaTa gamoyenebiT gamoTvlebis `teqnikis~ daxvewa. jamis Sefasebis
unaris ganviTareba. asoiTi gamosaxulebis mniSvnelobis gamoTvlaSi gawafva da am codnis
praqtikuli gamoyenebis unaris gaRrmaveba. terminebis `nebismieri~, `zogierTi~ aTviseba da
adeqvaturi gamoyeneba.
kvlav did yuradRebas vuTmobT moswavleTa motivacias praqtikuli magaliTebis aRwerisas
ricxvebis Sekrebisa da Sevsebis Tvisebebis gamoyenebas.
qveSmiweriT Sekrebis wess sailustracio magaliTebiT vixsenebT. Sekrebis moqmedebis
Sesrulebamde Sesakrebebs vamrgvalebT da zepiri SekrebiT vafasebT/vamowmebT jams, anu
Sekrebis siswores.
gavixsenoT, rom ramdenime ricxvis Sekrebisas SegviZlia Sesakrebebi nebismierad dava
jgufoT. teqstSi moyvanilia xelsayreli dajgufebis magaliTi. SemoTavazebuli didi ricx
vebis Sekrebisas Sesakrebebi SeiZleba ase davajgufoT:
(13+27) miliardi + (6+24) miliardi = 70 miliardi.
konkretul magaliTebze dakvirvebiT moswavleebs vaxsenebT da asoebis gamoyenebiT
zogadad _ algebruli saxiT vwerT Sekrebis Tvisebebs. moswavleebi `patara~ ricxvebze
moqmedebis Catarebisas am wesebis gamoyenebaSi ukve gawafulni arian.
3 savarjiSoSi mosalodnelia, rom moswavleebi Sesakrebebs ase daajgufeben:
a+b+c=(a+c)+b da Sekrebas zepirad Seasruleben. sasurvelia, aqve davafiqsiroT Sekrebis
TvisebaTa gamoyenebis faqti.
16 da 17 savarjiSoebi asoiTi gamosaxulebis gamartivebaSi gawafvisTvisaa, nimuSi mo
swavleTaTvis me16 savarjiSoSia warmodgenili, gamartivebis procesSi moswavleebi Sekrebis
gadanacvlebisa da jufTebadobis Tvisebebs iyeneben, magaliTad, 28+m+62=(28+62)+m=90+m.
19 a) 3 6 milionisa da 19 milionis jami 496 milionze naklebi ar aris (≥496 mil
ionze), 4 5 milioni ki 495 milionze meti ar aris. e. i.
3 6 milioni + 19 milioni >4 5 milionze.
b) 4 7 milionisa da 29 milionis jami 697 milionze naklebi ar aris, 6 6 milioni
ki 696 milions ar aRemateba.
jgufuri
jgufuri muSaobis proeqti
gaanawileT klasi ramdenime jgufad (sasurvelia Tanabari Zalis jgufebad) da TiToeul
jgufs daavaleT samive SemoTavazebuli amocanis amoxsna. amoxsnisTvis winaswar gansaz
RvreT dro, magaliTad, 15 wuTi, drois amowurvis Semdeg moawyveT naSromTa prezentacia
_ erTerTi jgufis wevri warmoadgens amoxsnis SeTanxmebul versias; danarCeni jgufebi mas
oponirebas gauweven. maT naSromebs Tqven winaswar unda gaecnoT.
am mecadineobas SeiZleba mieces Sejibrebis saxec _ yoveli swori amoxsna, yoveli kargi
SekiTxva oponirebisas SesaZloa Sefasdes raime qulebiT. sasurvelia, Sefaseba Tavad moswav
leebma moaxdinon _ es xels Seuwyobs maTSi samarTlianobisa da koreqtulobis TvisebaTa
ganmtkicebas.
ganvixiloT jgufuri muSobisTvis gankuTvnili amocanebi.
![Page 41: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/41.jpg)
41
1 I SesakrebSi aseulis Tanrigis cifri Seamcires 2iT, anu jami Semcirda 200iT; II Sesakrebis SecvliT jami Semcirda 3iT; III Sesakrebis SecvliT jami gadidda 100iT, sab
olood miiRes mocemuli ricxvebis jamze 103iT naklebi ricxvi, e. i. mocemuli ricxvebis
jamia 12 083+103=12 186.
2 I Sesakrebi gaizarda 3 aseuliT, II Sesakrebi _ 5 aTaseuliT, anu maTi jami gaizarda
5 300iT; III Sesakrebi Semcirda 7iT, IV Semcirda 30iT, e. i. am ori Sesakrebis jami Semci
rebula 37iT.
amrigad, mocemuli jamia
28 975–5 300+37=23 712.
3 am amocanis amoxsnisas sasurvelia, rom moswavleebma axsnan:
Caatares Tu ara maT winaswari analizi nawilebis SerCevis mizniT _ es
gaaiolebs amoxsnas (3 cali 4ujriani da 1 cali 3ujriani nawili erTad
gvaZlevs 15 ujras _ ramdenicaa mocemul figuraSi). iqneb maT sinjvis gza
airCies da ase miagnes sasurvel dayofas?
sainteresoa rublika `sxvadasxvaSi~ mowodebuli masala magiuri kvadratebis Sesaxeb; mo
swavleebi amowmeben suraTze gamosaxuli kvadratebis magiurobas, iyeneben Sekrebis wesebs.
am kvadratis striqonebSi, svetebSi da did diagonalebze ricxvebis jami
(samsami ricxvis) aris 15.
am suraTze magiuri kvadrati araa warmodgenili _ erTerT diago
nalze ganTavsebuli ricxvebis jamia 15, meorze _ 11.
Sesavsebad SemoTavazebul kvadratSi es jami 33ia _ 12+7+14=33. mis Sesavsebad moswav
leebi pouloben ucnob Sesakrebs jamisa da cnobili ori Sesakrebis mixedviT. faqtobrivad,
moswavle xsnis gantolebebs: ra unda mivumatoT 14isa da 11is jams, rom miviRoT 33? pasuxia
8 _ qveda marcxena ujraSi vwerT 8s da a. S.
magiuri kvadratis Sedgenis zogierT wess moswavleebi momavalSi gaecnobian.
6. naturaluri ricxvebis gamokleba
mizani. didi ricxvebis gamoklebaSi gawafva. SekrebiT gamoklebis Semowmebis unaris
ganviTareba; gamoklebis komponentebis damrgvalebiTa da zepiri angariSiT Sesrulebuli
moqmedebis Semowmebis unaris ganviTareba. amocanis konteqstis mixedviT moqmedebebis
SerCevisa da Sesrulebis unaris gamomuSaveba. jgufuri muSaobiT moswavleTa codnis gaaqti
ureba da amiT moswavleTa mzaobis miRweva momdevno sakiTxebze dinamiuri gadasvlisTvis.
paragrafis e. w. Teoriuli nawilis gacnoba moswavleebs daavaleT, Semdeg sakiTxi
erToblivad ganixileT.
teqstSi moyvanili praqtikuli magaliTiT moswavleebi ixseneben qveSmiweriT gamoklebis
wess, gamoklebis sisworis Semowmebas jer Sekrebis saSualebiT Maxdenen, Semdeg _
damrgvalebuli komponentebis gamoklebiT. msjeloben, ratom aris miaxloebiTi pasuxi zustze
2 9 4
7 5 3
6 1 8 3 6 2
4 5 2
4 0 7
![Page 42: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/42.jpg)
42
meti _ komponentebis damrgvalebisas saklebica da maklebic Semcirda, magram maklebi metad
Semcirda, vidre saklebi, amitom miaxloebiTi sxvaobac zustze meti aRmoCnda. aq gavixsenoT,
rom saklebis zrda (kleba) iwvevs sxvaobis zrdas (klebas), xolo maklebis zrda, sxvaobas
amcirebs, kleba _ adidebs. es faqti saSinao davalebis Sesrulebisas gamoadgebaT.
es ganxilva moswavleebis aqtiuri monawileobiT warmarTeT. mxolod aseTi midgomiT
SeZlebT maqsimalurad gaaqtiuroT moswavleTa codna, axali impulsi SesZinoT mimdinare
sakiTxebis Seswavlis process.
paragrafis me2 punqtSi gamoklebis zogierT Tvisebas da SekrebasTan kavSirs asoebis
saSualebiT CavwerT.
2 savarjiSoSi ar igulisxmeba asoiTi gamosaxulebebis gamartiveba (a+b–a=b), aramed
igulisxmeba kavSiri Sekrebasa da gamoklebas Soris, romelic paragrafis me2 punqtSia: TuU
a+b=c, maSin b=c–a da a=c–b.
12 da 13 amocanebis ganxilvisas moswavleebis mier gamoTqmuli yoveli mosazreba
klasma uyuradRebod ar datovos. SesaZloa zogierT kiTxvaze pasuxi gamoklebis garda
sxva moqmedebis Sesrulebasac moiTxovdes. aseTi kiTxvebic unda waxalisdes. am monacemebiT
moswavleebi daadgenen CamoTvlilTagan romel qveynebSi gaizarda mosaxleoba, romelSi
Semcirda, ramdeniT, SesaZloa imsjeloT kidec savaraudo mizezebze.
15 savarjiSoSi 4 moswavle dafaze erTdroulad asrulebs qveSmiweriT gamoklebas,
danarCenebi amowmeben maT Sedegebs, samuSaos aseTi ganawilebiT izrdeba moswavleTa
CarTuloba saswavlo procesSi. procesic ufro dinamiuri xdeba.
16 amocanis amoxsnisas SeiZleba erTis dawyebuli gamoTvlebi sxvas gaagrZelebinoT _
yvela unda iyos mzad saamisod.
a) b)
saSinao davalebis 1 amocanis amoxsna moswavlisgan ara marto damrgvalebis wesebis
codnas, aramed analizis unarsac moiTxovs; aTeulamde damrgvalebisas ricxvi 5ze meti
ricxviT ar gaizrdeba da 4ze meti ricxviT ar Semcirdeba. aseulamde damrgvalebisas ricxvi
SeiZleba gaizardos nebismieri ricxviT 1dan 50mde (CaTvliT) an Semcirdes nebismieri
ricxviT 1dan 49mde (CaTvliT), e. i. samniSna ricxvis damrgvalebisas 13iT Semcireba
SeiZleba gamoiwvios mxolod aseulamde damrgvalebam.
11 a) 192 300–82 100=110 200, zusti mniSvnelobaa 110 119, miaxloebiTi zustze 81iT metia;
b) miaxloebiTia _ 1 210 000–249 300=960 700, rac naklebia zust mniSvnelobaze _ 960 720ze
20iT.
g) 200 000–32 300=167 700 maixloebiTi mniSvneloba naklebia zustze (167 741ze) 41iT;
d) miaxloebiTi mniSvneloba 200 500–4500=196 000, rac metia zustze (195 944ze) 56iT.
13 16 amocanebis amoxsnis Semdeg sasurvelia kidev erTxel Camoayalibon daskvna:
nebismieri Sesakrebis gazrda (Semcireba) iwvevs jamis gazrdas (Semcirebas); saklebis gazrda
an maklebis Semcireba iwvevs sxvaobis gazrdas.
`sxvadasxvaSi~ SemoTavazebulia zepiri da swrafi angariSis erTerTi xerxi, aTeulamde
Sevsebis xerxi. magaliTad, Tu gvWirdeba ricxvs gamovakloT 999, ricxvs jer vaklebT 1000s
da Semdeg vamatebT 1s (radgan gamovakeliT mocemulze erTiT meti ricxvi).
SesTavazeT moswavleebs 999is zepirad da swrafad mimateba (unda daumaton 1000 da
gamoaklon 1).
101200- 29372
71828
100000- 31957
68043
![Page 43: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/43.jpg)
43
723-303
523+200
643-120
420+320
564+79
740-352
388+401
789-225
i
amocana 1 2 3 4 5
pasuxi 4 1 2 3 2
2 amocanis amoxsnisas jobs suraTis gamoyeneba, 60 smiani naWrebidan sams
akldeba 55 sm, sul daakldeba 15 sm.
pasuxi: 4⋅60–15=225 sm.
3 swori pasuxi SeiZleba savaraudo pasuxebidan sinjvis meTodiT SevarCioT.
5 da 19 ar gamodgeba, radgan 19>a>5. a=9 utolobebs ar akmayofilebs. pasuxi:L a=10.
# 4 am amocanis pasuxic SeiZleba savaraudo pasuxebidan sinjvis meTodiT SevarCioT.
2 165 189–115 189=2 050 000 _ ar akmayofilebs,
2 175 189–115 189=2 060 000 _ ar akmayofilebs,
2 185 189–115 189=2 070 000 _ akmayofilebs,
2 195 189–115 189=2 080 000 _ akmayofilebs.
swori pasuxia 8.
5 savaraudo pasuxebis SemowmebiT:
carieli yuTi O2 kgia, forToxali _ 20 kg. 20 ar aris 2ze 20iT meti;
carieli yuTi 1 kgia, forToxali _ 21 kg. 21 metia 1ze 20iT _ akmayofilebs pirobas.
swori pasuxia 2) 1 kg.
II gza. Tu `zedmet~ 20 kg forToxals `gadavyriT~, darCeba 2 kg — forToxali yuTiT.
forToxali _ 1 kg, yuTi _ 1 kg.
TamaSi
`jaWvi~
TamaSis dawyebamde, instruqciis gacnobis Semdeg, jgufebi ecnobian saxelmZRvaneloSi
SemoTavazebul `jaWvs~. rwmundebian, rom yovel baraTze gamosaxuli moqmedebis Sedegi
(gamosaxulebis mniSvneloba — magaliTis pasuxi) aris mezobeli baraTis I komponenti.
akvirdebian jaWvis agebis princips. am jaWvis Semowmebisas, axali jaWvis agebisas da
mowinaaRmdegis jaWvis aRdgenisas moswavleebi iwafebian SekrebagamoklebaSi, eCvevian
jgufur muSaobas.
moswavleebi, albaT, pirveli 7 baraTis Sedgenisas izruneben mxolod imaze, rom
TiToeulSi moqmedebis Sedegi iyos naturaluri ricxvi da am Svideulis yovel Semdeg
baraTSi I komponenti iyos wina baraTSi miRebuli Sedegis toli, merve baraTiT ki Seikras
es jaWvi. magaliTad, jaWvi SeiZleba ase gamoiyurebodes.
![Page 44: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/44.jpg)
44
damoukidebeli wera #2
Tema.: • naturaluri ricxvebis Sekreba. Sekrebis Tvisebebi.
• naturaluri ricxvebis gamokleba
1. elenes aqvs 136 lari, kaxas ki _ 122 lari. Tanxebis gasaTanabreblad elenem kaxas
unda gadasces
a) 6 lari 2) 7 lari 3) 14 lari 4) 8 lari.
2. or konodarbazSi adgilebis erTi da igive odenobaa. pirvelSi kinoseansze 170 bileTi
gaiyida, darCa gasayidi _ 65. meoreSi gaiyida 140. ramdeni bileTi darCa gasayidi meore
kinodarbazSi?
1) 135 2) 60 3) 75 4) 95.
3. Tu a, b da c nebismieri ricxvebia, maSin (a+b)+c=a+(b+c) _
1) Sekrebis ganrigebadobis Tvisebaa
2) Sekrebis jufTebadobis Tvisebaa
3) toloba SeiZleba ar Sesruldes
4) toloba mcdaria.
4. gemi 3 saaTSi 20 kms gadis. es gemi 60 kms gaivlis
1) 6 saaTSi 2) 7 saaTSi 3) 9 saaTSi 4) 8 saaTSi.
5. Tu saklebi maklebze 15432iT metia, maSin sxvaoba
1) aris 15432 2) 15432ze metia 3) 15432ze naklebia
4) nebismieri naturaluri ricxvi SeiZleba iyos.
6. or gemze 895 turistia; amasTanave pirvel gemze 15iT meti turistia, vidre meoreze.
ramdeni turistia pirvel gemze?
1) 880 2) 440 3) 455 4) 425.
7. AB monakveTis sigrZe CD monakveTis sigrZeze 6jer metia; amasTanave, CD monakveTi
AB monakveTze 30 smiT moklea. ipoveT am monakveTebis sigrZeTa jami.
8. aRadgineT swori toloba: 3*1*2*+ *8*6*9**81042
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad
1 2 3 4 5 6
2 4 2 3 1 3
7. SeiZleba isargebloT sqemiT:
CD=30:5=6 (sm) AB=6+30=36 (sm) AB+CD=42 (sm)moswavleTa codnis done am etapze SesaZleblobas aZlevs moswavleebs airCion amoxsnis
`algebruli gzac~. magaliTad, CDs sigrZe _ x sm, ABs sigrZe _ 6x. CD aris ABze 30 smiT
mokle, anu 6x–x=30, 5x=30, x=6, 6x=36, AB+CD=42 sm.
ar aris gamoricxuli sxva gzebic SemogvTavazon moswavleebma. maTi Canafiqris
realizaciisas miRweuli raime sayuradRebo Sualeduri Sedegi SeiZleba 1 quliT Sefasdes.
amoxsnis dasruleba kidev 1 qulas SesZens maT.
A
C D 30 sm
B
![Page 45: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/45.jpg)
45
8. 391423+ 6896191081042
Tu am amocanaSi 8 saZiebeli cifridan mxolod oria arasworad dadgenili, vfiqrobT,
dasaSvebia 1 qulis dawera, uares SemTxvevaSi Sefaseba _ 0 qulaa, ukeTes SemTxvevaSi _ 2
qula.
yuradRebiT aris gansaxilveli amoxsnis is variantebi, romlebSiac erTi Secdomis daSveba
iwvevs danarCen cdomilebebs _ faqtobrivad daSvebulia erTi Secdoma. am SemTxvevaSic,
vfiqrobT, SesaZlebelia amoxsna erTi quliT Sefasdes.
amrigad, pirveli eqvsi amocana TiTo quliania, bolo ori amocana oror quliani, sul
naSromis umaRlesi Sefaseba SeiZleba iyos _ 10.
sasurvelia, rom Sedges damoukidebeli weris amocanebis ramdenime varianti, SedarebiT
rTuli amocanebi SeiZleba yvelas ar SevTavazoT, didi sifrTxilea saWiro aseTi araTanabari
sirTulis davalebaTa Sesrulebis Sefasebisas, gvaxsovdes rom moswavlis codnis obieqtur
Sefasebas aqvs mastimulirebeli efeqti. Tu Sefasebas araobieqturobis, dasjis an
angariSsworebis `elferi dahkravs~, maSin Sefaseba iqceva saswavlo procesis Semakavebel,
arahumanur aqtad.
sasurvelia, rom damoukidebel weras mosdevdes naSromTa ganxilva _ tipuri Secdomebis
analizi, saTanado komentarebi, romlebSic dasaxelebuli iqneba Sedegebis gaumjobesebis
gzebi; Zalze mniSvnelovania moswavleTa mosazrebebi am amocanaTa Sinaarsisa da Sefasebis
kriteriumebis Sesaxeb.
Akomentarebi sasurvelia weriTi formiT axldes TiToeul naSroms. zogjer, roca amas
pedagogi saWirod miiCnevs, dasaSvebia zepiri ganxilvac. yvelaze nayofieri mainc komentarebis
orive formis gamoyenebaa.
es saswavlo weli garkveul siaxleebs gvTavazobs Sefasebis sistemaSi. amitom sasurvelia
kidev erTxel gaecnoT saTanado masalas am wignSi (ix. gverdi 22) es sakiTxebi warmodgenilia
erovnuli saswavlo gegmis mixedviT, masSi Cveni gamocdilebac aris gaTvaliswinebuli.
gaiTvaliswineT Tqvens skolaSi SemuSavebuli zogadi Sefasebis saxelmZRvanelo principebic
da amis safuZvelze miiReT konkretuli gadawyvetilebebi.
7. ricxviTi sxivi
mizani. moswavlem SeZlos ricxviT sxivze naturaluri ricxvebis ganlageba, gaiwafos
ricxviT sxivze naturalurkoordinatiani wertilis koordinatis povnaSi da piriqiT,
mocemuli koordinatiT sxivze wertilis mdebareobis gansazRvraSi. gaixsenos gasul wels
aTvisebuli masala, gaaRrmavos is, ganiviTaros saTanado unarebi. amiT moswavle eufleba
analizuri geometriis elementebs, axdens codnis integrirebas, rac mis saganmanaTleblo
procesSi erTerT umniSvnelovanes process warmoadgens.
mniSvnelovani praqtikuli amocanebas amoxsnisas. ricxviTi sxivis da geometriuli
TvalsaCinoebis gamoyeneba.
paragrafis teqstSi moswavle suraTis mixedviT poulobs wertilebis koordinatebs.
magaliTad, I suraTze A da B wertilebis koordinatebia 6 da 8, ABs Sua wertilis koordinatia 7. II suraTze 5is bijiT svlis Sedegi _ C wertili gamosaxavs 20s. III suraTze
pirveli monakveTi 1 milionia, Es koordinatia 3 milioni, Gs koordinatia 5 milioni, Bs
koordinatia 8 milioni.
savarjiSoebiT gviwevs sxvadasxva bijiT svlisas mocemuli ricxvebis Sesabamisi wertilebis
sxivebze ganlagebis dadgena, monakveTis Sua wertilis Sesabamisi ricxvis povna.
![Page 46: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/46.jpg)
46
A(a) B(b)
A
3
O
0
B
7
10 a) sami danayofiT gadaadgileba koordinatis 6 erTeuliT cvlilebas axdens (24–
18=6), erTi danayofi Seesabameba 2s. vpoulobT koordinatebs: 20 da 22;
b) erTi danayofis `fasia~ (1032–1022):2=5. wertilebs vawerT: 1027, 1037, 1042, 1047;
g) erTi danayofia 20. wertilebs vawerT: 20, 60, 80, 100, 120, 140, 160.
11 da 12 savarjiSoebis Sesrulebis Semdeg SeiZleba zogadi daskvna gavakeToT: A(a) da
B(b) wertilebidan is aris marjvniv, romlis koordinatic metia. es faqti SeiZleba suraTzec
gamovsaxoT: Tu b>a, maSin
B marjvnivaa.
14 savarjiSoSi moswavle agebs naxazs amocanis pirobis mixedviT; mniSvnelovania, rom
man es samuSao damoukideblad, maswavleblis Carevis gareSe Seasrulos da misi naSromi
pedagogs uyuradRebod ar darCes. monakveTis oTx tol nawilad gasayofad zogierTi
moswavle 8 sms gayofs 4ad da saxazaviT gadazomavs 2 smian monakveTebs, TiTo danayofi
4 erTeulia. zogierTi moswavle miRebul monakveTs jer or tol nawilad gayofs, Semdeg
miRebuli monakveTebidan TiToeuls _ kvlav 2 tol nawilad.
saSinao davalebis 2 savarjiSoSiO SeiZleba moswavlem iolad daiTvalos 101ze meti
da 115ze naklebi ricxvebis odenoba. 3 savarjiSoSi ki mouwevs ufro xelsayreli gzis
Zieba, raTa daiTvalos ricxvebi 97dan 256mde (CaTvliT). kerZod, man unda Seasrulos
gamokleba, magram 2 savarjiSos gamocdilebiTac SeamCnevs, rom swori pasuxis misaRebad
mas mouwevs 256–97+1 gamosaxulebis mniSvnelobis gamoTvla (1is mimatebis gareSe pasuxidan
gamoiricxeboda erTi ricxvi _ 97).
amrigad, vRebulobT saZiebel odenobas _ 160.
8 am monakveTis bolo wertilebi aris 4 da 9, Sesabamisi jamia 13.
9 OA=3 sm, OB=7 sm, AB=4 sm. maTi jamia 14 sm.
10 A wertilis koordinats ase miviRebT: 120+4⋅20=200.
B wertilis _ 120–3⋅20=60.
proeqti: movemzadoT maTematikuri viqtorinisTvis
es SemoqmedebiTi xasiaTis samuSaoa. moswavleebs uviTardebaT sacnobaro saswavlo
literaturis, internetis gamoyenebis unari. SesaZloa da misasalmebelia, Tu isini moZiebul
amocanebs Secvlian/gadaakeTeben Tavisi gemovnebiT, Seadgenen axals. moswavleebi amocanebis
Sedgenisas iwafebian amocanebis amoxsnaSi, pasuxis gaanalizebaSi _ isini unda cdilobden,
rom maTi amocana iyos aqtualuri, saintereso, originaluri, Seesabamebodes maTi codnis
dones, iyos daZlevadi da iqneb _ saxalisoc ki. naSromTa Sefasebisas swored es parametrebi
unda iyos ganmsazRvreli.
maswavleblis mier SerCeuli amocanebiT viqtorina Catardeba an amave klasis jgufebs
Soris, an is sxvadasxva klasis moswavleTa konkursad gadaiqceva. gundebis warmateba fasdeba
ara marto mowinaaRmdegis amocanebis amoxsniT, aramed Tavisi wardgenili amocanebiTac da
maTi avtorebis mier SemoTavazebuli amoxsnis meTodebiTac.
ajobebs, Tu am viqtorinis Jiuris mxolod maswavleblebi Seadgenen, radgan moswavlee
bisTvis erTmaneTis amocanebis gacnoba azrs daukargavda viqtorinas.
![Page 47: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/47.jpg)
47
amocanebis nimuSebis amoxsnis meTodebi
1. Cafiqrebulia umciresi 7niSna ricxvi _ milioni.
2. miliardi aris 1000 milioni, anu milioni aTaseuli. pasuxi: miliardSi aris milioni
aTaseuli.
3. am tipis amocanebi ukve amoxsnili aqvT. am wignSi aris erTniSna ricxvebiT gadanomrili
9 gverdi; orniSna ricxvebiT gadanomrilia 90 gverdi, romelTa gadasanomrad gamoyenebulia
90⋅2=180 cifri; danarCeni 1989 _ (180+9)=1800 cifri gamoyenebulia samniSna ricxvebiT
gadanomril 1800:L3=600 gverdze, miviRebT: 600+90+9=699.
gadanomrili gverdebis odenoba aris 699.
4. sxvaobis misaRebad saklebisTvis 12 milioni gamoukliaT, e. i. maklebi aris 12 milioni.
sxvaoba maklebze, anu 12 milionze 5 milioniT metia, udris 17 milions. saklebia 12 milioni
+ 17 milioni=29 milioni.
5. samniSna ricxvebis odenoba 900ia. maT Casawerad saWiroa 2 700 cifri.
6. ewodeba aTobiTi, radgan viyenebT 10 cifrs da yoveli momdevno Tanrigis erTeuli
winaze 10jer metia.
poziciuria, radgan yoveli cifris mniSvneloba ricxvis CanawerSi misi poziciiT
_ dakavebuli adgiliT ganisazRvreba. mimarTeT moswavleebs moiyvanon sailustracio
magaliTebi da aqve miuTiTon raime arapoziciuri sistemis magaliTi.
7. informacia (laTinuri) _ Setyobineba, cnobebi visime moRvaweobis, raime mdgomareobis,
momxdari ambis da sxvaTa Sesaxeb.
8. abaki _ sangariSo mowyobilobaa.
9. ciferblati (germanuli) _ sazom xelsawyoebSi (magaliTad, saaTi) danayofebiani
firfita, romelzedac moZraobs isari da mianiSnebs dros, an raime sxva sidides.
misasalmebelia, Tu me7 da me9 amocanebSi moswavleebi axsnian warmodgenili sityvebis
warmomavlobasac;
10. (4⋅3):2=6.
11. TiTo xelze 5 TiTia, 10⋅5=50 (TiTi).
12. yvela Tve, garda Tebervlisa _ 11 Tve.
13. 3⋅15=45.
sanimuSo gakveTili #2
aqtivoba. ricxviTi sxivi ($7)
aqtivobis mizani:• moswavlem aRmoaCinos da aiTvisos naturalur ricxvTa gamosaxvis axali forma. pirveli
warmodgenebi Seiqmnas ricxviT simravlesa (amjerad naturalur ricxvTa simravlesa) da
sxivis garkveul wertilTa simravles Soris urTierTcalsaxa Sesabamisobaze _ moswavlem
SeZlos mocemuli ricxvis mixedviT ricxviT sxivze Sesabamisi wertilis mdebareobis dadgena,
wertilis gadaadgilebis aRwera, SeZlos ricxviT sxivze aRebuli wertilis mixedviT misi
Sesabamisi ricxvis (koordinatis) dadgena;• SeZlos am axali warmodgenebis gamoyenebiT praqtikuli amocanebis amoxsna.
• kvlevis arsenalSi CarTos axali meTodis SesaZleblobebi.
aucilebeli wina codna
• naturaluri ricxvebi, moqmedebebi naturalur ricxvebze
• ricxvebis damrgvaleba
• ricxvebis Sedareba
• geometriuli figurebis (wrfe, sxivi, monakveTi) amocnoba, aRwera.
![Page 48: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/48.jpg)
48
aqtivobis aRwera. moswavleebTan erTad vixsenebT, aRvwerT, dafaze gamovsaxavT wrfes,
monakveTs, sxivs. SevCerdebiT sxivze. Semdeg davsvaT amocana: ra wesiT gamovsaxoT ricxvebi
am sxivze? am ganxilvaSi SeiZleba Tqvenc mogiwioT CarTva: SevusabamoT nuls sxivis saTave.
davsvaT SekiTxva: ra wesiT SevusabamoT nulisgan gansxvavebul ricxvebs sxivis wertilebi?
aq SeiZleba gamoiTqvas mosazreba, rom 10s SevusabamoT am sxivis esa Tu is wertili. Tqven
am mosazrebas daupirispireT aseTi mosazreba: rogor (ra wesiT) movZebnoT maSin sxivze,
magaliTad, 13is Sesabamisi wertili? warmoqmnili sirTuleebi moswavleebs daarwmunebs,
rom ajobebs ricxviT sxivze nulis Semdgomi raime wertili SevusabamoT ricxv 1s. nulisa
da 1is Sesabamisi O da U wertilebiT SerCeulia erTeuli monakveTi. aseTi sxivi ricxviTi
sxivia. amis Semdeg daavaleT moswavleebs 2is, 5is Sesabamisi wertilebis miTiTeba am sxivze.
dasviT SekiTxva: ra sirTuleebi SeiZleba wamoiWras ricxvebis wertilebiT gamosaxvisas,
Tu 1s SevusabamebT wina SemTxvevaSi SerCeulisgan gansxvavebul wertils? moswavleebTan
erToblivi ganxilva moswavleebs daarwmunebs, rom aseTi arCevani araviTar principul
gansxvavebas ar Semoitans. amrigad, erTeulovani monakveTi SeiZleba iyos, magaliTad, 1 sm,
7dm, 4 km da a.S.
vTqvaT, erTeuli monakveTi OU 4 smia, maSin 3is Sesabamisi M wertilisTvis OM iqneba
12 sm.
Semdgomi ganxilvisTvis SeiZleba moswavleebs SevTavazoT paragrafis teqstSi war
modgenili savarjiSoebi, saklaso savarjiSoebi 1 15 , axali savarjiSoebi, magaliTad,
1) 1
BUO A
vipovoT mocemul sxivze A–sa da B –s koordinatebi, AB monakveTis Sua wertilis
koordinatebi.
2) MO ricxviT sxivze M wertilis koordinatia 500. rogor ipoviT
2000isa da 2500is koordinatebs?
vfiqrobT, am amocanebis ganxilva moswavleTa aqtiurobiT warimarTeba da arazusti
pasuxebis gasworebas Tavad moswavleebi SeZleben.
3) ricxviT sxivze moniSnulia F(20) wertili. amave sxivze gamosaxeT is wertilebi,
romelTa aTeulamde damrgvalebiT miiReba 20.
FO
1
4) planeta marsis masa miaxloebiT 9jer naklebia dedamiwis masaze. Tu marsis masa
(tonebSi) K wertiliT gamoisaxeba, maSin am ricxviT sxivze sad moniSnavT (TvalzomiT) im D
wertils, romelic dedamiwis masas miaxloebiT warmogvidgens?
moswavleebs mouwevT Sesabamisobis wesis gaxseneba da TvalzomiT swori arCevnis unaris
demonstrireba. mimarTeT mTel klass gamoTqvan sakuTari mosazreba sxvaTa arCevnis sizustis
Sesaxeb. Tqvenc mogiwevT moswavleTa polemikaSi CarTva.
Tu SeniSnavT, rom moswavleebisTvis aseTi amocana (mravali siaxlis gamo) bolomde naTeli
ar iyo, miawodeT raime msgavsi amocana da misi ganxila bolomde miandeT maT. vfiqrobT aseTi
intensiuri ganxilva uTuod nayofieri aRmoCndeba.
aqtivobis gafarToeba. vTavazobT amocanas _ ricxviT sxivze moswavleebma moniSnon A(8) wertili, Semdeg moZebnon AAdan marjvniv 3 erTeuliT daSorebuli B wertili (anu A wertili
gadaadgilon 3 erTeuliT marjvniv), ipovon Bs koordinati; moniSnon Adan 6 erTeuliT
marjvniv daSorebuli C wertili. ipovon misi koordinati.
K (k )O
![Page 49: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/49.jpg)
49
Adan 50 erTeuliT daSorebuli D wertilis moniSvnas ver moaxerxeben, magram koordinatis
sapovnelad ivaraudeben, rom unda Seasrulon mimateba: 8+50, D(58).ra moqmedebas SeasrulebT, Tu gadaadgileba moxdeba Adan marcxniv _ sxivis saTavisken?
moswavleebi ivaraudeben, rom es gamoklebaa da Semdeg praqtikulad Seasruleben am samuSaos.
magaliTad, ipovon Adan marcxniv 5 erTeuliT daSorebuli E wertilis koordinati (8–5=3,
E(3)). amis Semdeg vTavazobT klasSi 16 savarjiSos.
SeiZleba es savarjiSoebi did ricxvebze SeasrulebinoT da ricxviTi sxivis dauflebasTan
erTad gaagrZelon gawafva ricxvebze moqmedebis SesrulebaSi.
magaliTad,
• vTqvaT, ricxviT sxivze mocemulia wertili A(257). ipoveT saTavidan Aze 3jer ufro
Sors mdebare B wertilis koordinatebi.
• vTqvaT, ricxviT sxivze mocemulia M(12125) wertili. ipoveT Misgan 355 erTeuliT
daSorebuli A da B wertilebis koordinatebi.
• ipoveT A(317) da B(1024) wertilebs Soris manZili.
• vTqvaT, ricxviT sxivze mocemulia wertilebi: A(607) da B(3217). ramdeni erTeuliTaa
daSorebuli Adan AB monakveTis P Sua wertili? ipoveT P wertilis koordinati.
sayuradRebo arCevnis winaSe aRmoCndebian moswavleebi, Tu maT SeTavazebT aseT amocanas: ricxviT sxivze gamosaxeT saqarTvelos, azerbaijanis da somxeTis mosaxleobaTa odenobis
Sesabamisi wertilebi: G(4500 000), A(800 000), R(3 500 000). moswavleebs mouwevT saWiro moqmedebaTa
dagegmva. Semdgom SeiZleba aseTi gadawyvetileba miiRon: ricxviT sxivze gamosaxon 500000is
Sesabamisi wertili _ P da OP monakveTis, Sesabamisad, 9jer, 16jer da 7jer gadazomviT
miiRon miTiTebuli wertilebi. SesaZlebelia, rom jer moiniSnos wertili K(1000000) da OK
bijiT moiniSnos sxivze wertilebi `mTeli~ milionebis koordinatebiT _ `viaroT~ OK bijiT.
am gziT aRmovaCenT azerbaijanis Sesabamis wertils, danarCeni ori wertilidan TiToeuli
or `mTel~ wertils Soris iqneba _ Sua wertili.
aqtivobis Sefaseba. am aqtivobis warmatebiT ganxorcielebis SemTxvevaSi moswavle
akavSirebs Sekrebisa da gamoklebis operaciebs ricxviT sxivze wertilis gadaadgilebasTan; gaiwafeba ricxviT sxivze wertilis mdebareobis gansazRvraSi; emzadeba sakoordinato
badis, sakoordinato sistemis gacnobisTvis; iTvisebs analizuri geometriis elementebs,
axdens kvlevis sxvadasxva meTodis integrirebas. dekartisa da fermas epoqaSi daiwyo ori
maTematikuri disciplinis algebrisa da geometriis kvlevis meTodebis Serwyma, ramac
udidesi impulsi da SesaZleblobebi misca maTematikis ganviTarebas.
8. naturaluri ricxvebis gamravleba. gamravlebis Tvisebebi
mizani. moswavlem kidev erTxel gaiazros gamravlebis operaciis arsi, kavSiri Sekrebisa
da gamravlebis ariTmetikuli moqmedebebis Sesrulebisas, amocanebis amoxsnisas. ganaviTaros
konkretuli magaliTebiT gaazrebuli raime kanonzomierebis, Tvisebis, debulebis zogadi
_ algebruli saxiT Cawerisa da Camoyalibebis unari.
paragrafis dasawyisSi SemoTavazebuli amocanis amosaxsnelad saWiroa toli Sesakrebebis
jamis povna, es jami SeiZleba gamravlebiT SevcvaloT. aqve ganvixiloT aseTi amocana:
maTematikur SejibrSi 6 gundi monawileobs da TiToeul gundSi 5 moswavlea. ramdeni
moswavle monawileobs SejibrSi? am amocanis amosaxsnelad unda SevasruloT moqmedebebi
5+5+5+5+5+5, an 6⋅5, pasuxi kvlav 30ia.
gavamaxviloT yuradReba, rom erTi da imave odenobis moswavleebi I SemTxvevaSi 5
(6wevrian) gundad, meore SemTxvevaSi 6 (5wevrian) gundad gaanawiles _ 5⋅6=6⋅5=30. es
gamravlebis gadanacvlebis Tvisebaa: a⋅b=b⋅a.
![Page 50: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/50.jpg)
50
am da sxva Tvisebebs magaliTebis ganxilviT paragrafis teqstSi cxrilis saxiT vawvdiT.
teqstSi erTerT Tvisebas _ gamravlebis ganrigebadobis Tvisebas jamis mimarT _
formulis saxiT vuwerT: a(b+c)=ab+ac da vTavazobT danarCeni Tvisebebi damoukideblad
Caweron asoebis daxmarebiT. maswavlebelTan erTad klasi yoveli Tvisebis sailustraciod
ganixilavs magaliTebs da Semdeg Tavad moswavleebi am Tvisebas asoebiT warmoadgenen.
magaliTad, 1ze gamravlebis Tviseba: 9⋅1=9, 10⋅1=10, 102⋅1=102, ..., a⋅1=a.
gadanacvlebis Tvisebis asoiTi Canaweri amocanebis amoxsnisTanave SeiZleba Sesrul des.
Temis bolos moswavleebi ecnobian `Cvens leqsikonSi~ mocemul termins _ `erTi mainc
ricxvi~. moviyvanoT magaliTebi da `gavSifroT~.
• deda, erTi lari mainc momeci _ anu dedas sTxovs 1 lars an 1 larze met Tanxas.
• `erT moswavles mainc mouwevs azris gamoTqma~ _ erT moswavles an mets (Tundac
yvelas) mouwevs azris gamoTqma.
Semdeg moswavleebs vTavazobT: iqneb moifiqron iseTi magaliTi Sekrebaze, romelSic:
Sesakrebebi nulisgan gansxvavebuli toli ricxvebia, xolo maTi jami _ 0is toli. xanmokle
gansjis Semdeg moswavleebi ivaraudeben, rom es SeuZlebelia. amis Semdeg daasruleben
paragrafis bolo winadadebas: Tu ramdenime ricxvis namravli nulis tolia, maSin am
ricxvTagan erTi mainc nulis tolia.
am ukanasknel debulebas iyeneben moswavleebi saklaso savarjiSoebidan 13 , 14 da 15is ganxilvisas. 13 Si x–2 aris 0is toli, e. i. x=2;
14 Si x–5 aris 0is toli, e. i. x=5;
15 Si x=0 an x–3=0, saidanac x=0 an x=3.
6 savarjiSoSi swrafi angariSisTvis viyenebT gamravlebis gadanacvlebadobisa da
jufTebadobis Tvisebebs, agreTve, 100ze gamravlebis wess:
4⋅7⋅25=4⋅(7⋅25)=4⋅(25⋅7)=(4⋅25)⋅7=700.
7 Si viyenebT gamravlebis gadanacvlebadobisa da ganrigebadobis Tvisebas Sekrebis
mimarT, saidanac vRebulobT bc+ac=(b+a)c. amrigad,
7⋅n+9⋅n=n⋅7+n⋅9=n(7+9)=n⋅16=16⋅n,
rasac mokled ase CavwerT: 7n+9n=(7+9)n=16n.
18 , 20 da 21 amocanebi gaTvaliswinebulia amocanis pirobis mixedviT maTematikuri
modelis SeqmnaSi gawafvisTvis. moswavleebi adgenen asoiT gamosaxulebas da iTvlian mis
mniSvnelobas asoebis mocemuli mniSvnelobebisTvis.
22 amocanaSi jer namravlebs Caweren jamis saxiT, Semdeg jams _ kvlav namravlis
saxiT, magaliTad,
g) 3b+5b+b=b+b+b+b+b+b+b+b+b=9b 3b 5b SesaZlebelia, ganrigebadobis Tvisebebze dayrdnobiT, asec vimsjeloT:
3b+5b+b=(3+5+1)⋅b=9b.
msgavsi savarjiSoebi saSinao davalebaSic SexvdebiT ( 15 ).
saSinao davalebis 3 savarjiSos pasuxi moswavlem SeiZleba kerZo magaliTis safuZvel
ze daadginos. magaliTad, ganixilos namravli 2⋅4=8. Secvalos Tanamamravlebi amocanis pirobis
mixedviT, miiRebs: 4⋅12=48. namravli gaizarda 6jer. SeiZleba imsjelos ase: I Tanamamravlis
2jer gazrdiT namravli gaizarda 2jer (gamravlda 2ze), II Tanamamravlis 3jer gazrdiT
es gaorkecebuli namravli gamravlda 3ze, e. i. namravli gamravlda 6ze _ gaizarda 6jer.
![Page 51: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/51.jpg)
51
11 savarjiSoSi 10a+10b+10c jamis gamosaTvlelad moswavleebs saklaso ganxilvebi
gamoadgebaT:
10b+10c=10(b+c)=10⋅48=480
14 Si vsargeblobT gamravlebis gadanacvlebadobisa da jufTebadobis TvisebebiT:
a) 125⋅256⋅8=125(256⋅8)=125⋅(8⋅256)=(125⋅8)⋅256=1000⋅256=256000,
b) 102⋅500=51000.
21 savarjiSos msgavsi klasSi ar amouxsniaT, amitom savarjiSos axlavs nimuSi,
romliTac isargeblebs moswavle. es amocana axali samuSaos an mocemuli instruqciis
damoukideblad gagebis unaris gamomuSavebasac emsaxureba.
25 amocanis amoxsnisas umjobesia sqema gamoiyenon
C
A
D30 sm
30 sm 30 sm
B
31 am amocanis ori xerxiT amoxsna gamoklebis mimarT ganrigebadobis Tvisebis
ilustrirebaa. amoxsna: 5(16–8) an 5⋅16–5⋅8.
32 es amocanac ornairad SeiZleba amoxsnan (wina amocanis msgavsad):
8⋅(42+53+55) an 8⋅42+8⋅53+8⋅55.
TamaSi
`romeli Tvisebaa gamoyenebuli?~
xSirad moswavleebi asruleben ricxvebze moqmedebebs, swrafi da zepiri angariSis dros
anacvleben Sesakrebebs, Tanamamravlebs, amartiveben asoiT gamosaxulebebs, magram ar ician
moqmedebaTa romel Tvisebebs iyeneben am SemTxvevaSi (magaliTad, 4a–4b=4(a–b) gardaqmnisas
gamoyenebulia gamravlebis ganrigebadobis Tviseba gamoklebis mimarT).
amocanebis Sesadgenad SeiZleba kvlav gadavxedoT paragrafs da movifiqroT msgavsi
amocanebi. magaliTad,
1. 57⋅4–4⋅57=57⋅4–57⋅4=0. gamoyenebulia Tviseba
a) namravlis gadanacvlebadobis b) jamis gadanacvlebadobis
g) namravlis jufTebadobis d) 1is Tviseba.
2. 25⋅4⋅57=(25⋅4)⋅57=5700. gamoyenebulia Tviseba
a) namravlis gadanacvlebadobis b) namravlis jufTebadobis
g) Sekrebis gadanacvlebadobis d) namravlis ganrigebadobis.
3. roca 5(x–2)=0dan vRebulobT x–2, viyenebT
a) namravlis gadanacvlebadobis Tvisebas b) erTis Tvisebas
g) nulis Tvisebas
d) namravlis ganrigebadobis Tvisebas.
4. 4⋅52+4⋅48=4⋅(52+48)=4⋅100=400. gamoyenebulia
a) namravlis gadanacvlebadobis Tviseba
b) jamis gadanacvlebadobis Tviseba
g) namravlis ganrigebadobis Tviseba Sekrebis mimarT
d) nulis Tviseba.
![Page 52: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/52.jpg)
52
5. 8025⋅(2⋅8–2⋅8)=0 gamoyenebulia
a) sxvaobis gadanacvlebadobis Tviseba
b) nulis Tviseba g) erTis Tviseba
d) namravlis jufTebadobis Tviseba.
cxrilis saxiT warmodgenili pasuxebi:
am TamaSis dros moswavleebi kidev erTxel ixseneben moqmedebebis Tvisebebs, iwafebian
maT gamoyenebaSi, amocanebis pasuxebs cxrilis saxiT warmoadgenen _ es erTgvari wvrTnaa
momavali muSaobis warmatebiT Sesasruleblad.
SeiZleba TamaSi gavarTuloT iseTi amocanebiT, romlebSic ori an meti Tvisebis gamoyeneba
mouwevT, magaliTad,
4⋅57⋅25=4⋅(57⋅25)=4⋅(25⋅57)=(4⋅25)⋅57=5700gamoyenebulia gamravlebis jufTebadobisa da gadanacvlebadobis Tvisebebi, amasTan
jufTebadobis Tviseba _ orjer;
4⋅57+43⋅4=4⋅57+4⋅43=4⋅(57+43)=4⋅100=400.
gamoyenebulia gamravlebis gadanacvlebadobisa da gamravlebis ganrigebadobis Tviseba
Sekrebis mimarT.
sanimuSoO gakveTili #3
aqtivoba. naturaluri ricxvebis gamravleba. gamravlebis Tvisebebi ($8)
aqtivobis mizani:• moswavleebma aRidginon da gaifarTovon codna naturaluri ricxvebis gamravlebis
Sesaxeb, gamravlebis operaciis Sekrebis operaciasTan kavSiris Sesaxeb.
• magaliTebis saSualebiT gaixsenon gamravlebis Tvisebebi; moaxdinon maTi zogadi saxiT
formulireba; • gamoimuSavon ariTmetikuli moqmedebebis Sesrulebis dros am Tvisebebis gamoyenebis
unari;• gaiwafon amocanis konteqstis mixedviT mis amosaxsnelad moqmedebaTa mimdevrobis
SerCevisa da am moqmedebebis SesrulebaSi.
• gaiRrmavon ganzogadebis unari, zogadi saxis debulebebis Camoyalibebis unari;• ganiviTaron algebrul gamosaxulebebTan operirebis unari.
aucilebeli wina codna.
• naturaluri ricxvebis Sekreba
• Sekrebis Tvisebebi
• erTniSna ricxvebze gamravleba.
aqtivobis aRwera. moswavleebs vTavazobT paragrafis dasawyisSi Omocemul amocanas (5
gundia, TiToSi 6 moswavlea, sul ramdeni moswavlea?). misi amoxsnisas toli Sesakrebebis
Sekrebaa saWiro. am moqmedebas (toli Sesakrebebis jams) vcvliT gamravlebiT.
1 2 3 4 5
a *
b * *
g * *
d
![Page 53: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/53.jpg)
53
saklaso savarjiSoebidan 5 , 16 , 17 is da an maTi msgavsi savarjiSoebis Sesrulebis
Semdeg vTavazobT dasawyisSi SemoTavazebuli amocanis msgavs amocanas: SejibrebaSi 6 gundi
monawileobs, TiToSi 5 moswavlea, ramdeni moswavle monawileobs SejibrSi?
SevadaroT am ori amocanis amoxsnebi.
I amocana _ 6+6+6+6+6=5⋅6=30,
II amocana _ 5+5+5+5+5+5=6⋅5=30.
mivaqcioT yuradReba im faqts, rom Tanamamravlebis gadanacvlebiT namravli ar Seicvleba.
es gamravlebis gadanacvlebadobis Tvisebaa. kidev rogor SeiZleba es 30 moswavle erTnair
gundebad davajgufoT? 3 gundi _ TiToSi 10 moswavle, 10 gundi _ TiToSi 3 moswavle: 3⋅10=10⋅3; an, 2 gundi _ TiToSi 15 moswavle, 15 gundi _ TiToSi 2 moswavle: 2⋅15=15⋅2.
ramdenime savarjiSos Sesrulebis Semdeg vTavazobT gadanacvlebadobis Tvisebis
formuliT (asoebiT) Caweras: a⋅b=b⋅a.magaliTebis mixedviT moswavleebi ixseneben erTis Tvisebas, nulis Tvisebas, weren am
Tvisebebs formulebis saxiT: 7⋅1= 7⋅0=
8⋅1= 8⋅0=
1017⋅1= 1017⋅0=
a⋅1= a⋅0=
am Tvisebebis gamoyenebaSi gawafvis mizniT vasrulebT saklaso savarjiSoebidan 1 ,
4 , 12 , 13 , 14 , 15 , 19 s. bolo oTxi savarjiSos amoxsnamde aucileblad yuradReba
unda gamaxvildes im faqtze, rom ori ricxvis namravli 0ia maSin da mxolod maSin, roca
am Tanamamravlebidan erTi mainc nulia, am Tvisebis ilustracia magaliTebiT movaxdinoT: 0⋅7=0, 0⋅0=0, 7⋅0=0, 7⋅5≠0.
jufTebadobisa da ganrigebadobis Tvisebebis gasaxseneblad SeiZleba dafa gavyoT orad
da paralelurad ori moswavlis dafasTan muSaobiT, mTeli klasis aqtiurobiT, amovxsnaT
magaliTebi, CavweroT formulebi: (5⋅3)⋅7= 5⋅(3⋅7)= (2⋅12)⋅5= 2⋅(12⋅5)= formula (a⋅b)c=a(b⋅c)
5(3+7)= 5⋅3+5⋅7=
10(2+9)= 10⋅2+10⋅9=
formula a(b+c)=a⋅b+a⋅c
gamravlebis Tvisebebis gamoyenebaSi gawafvis mizniT sasurvelia amoixsnas saklaso
savarjiSoebidan yvela darCenili savarjiSo da amocana.
aqtivobis gafarToeba. am aqtivobis gafarToeba gamravlebis Tvisebebis gamoyenebis
kidev ufro Rrmad gacnobierebas gulisxmobs.
magaliTad, vTavazobT moswavleebs Seadaron 3(a⋅5) namravli 15⋅as. moswavleTa
umravlesoba miuTiTebs, rom isini tolia, magram SeiZleba ver CamoTvalon gamravlebis
Tvisebebi, romlebsac efuZneba maTi varaudi. amovarCioT ramdenime moswavle, romlebic
Seafaseben sxva TanaklaselTa mier gadadgmul yovel nabijs:3⋅(a⋅5) gadanacvlebadobis TvisebiT =3⋅(5⋅a), jufTebadobis TvisebiT=(3⋅5)⋅a=15⋅a.
amrigad, 3⋅a⋅5 CanaweriT mocemuli namravli SeiZleba warmovadginoT, rogorc (3⋅a)⋅5, an
3⋅(a⋅5), an 15a, an a⋅15.
am magaliTebiT vemzadebiT momdevno gakveTilze maTematikuri TamaSisTvis: `romeli
Tvisebaa gamoyenebuli?~
![Page 54: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/54.jpg)
54
gamravlebis TvisebaTa gamoyenebis erTi sayuradRebo nimuSia 17m+13m jamis gamartiveba.
saxeldobr,
17m+13m=(17+13)m=30m; an a, b da c ricxvebisTvis, ab+cb=(a+c)b.
aqtivobis Sefaseba. moswavleebi daakavSireben Sekrebisa da gamravlebis operaciebs; gaecnobian, gaixseneben gamravlebis Tvisebebs da gaiwafebian gamoTvlebisas maT gamoyenebaSi,
asoiTi gamosaxulebebis martivi gardaqmnebisas, amocanebis amoxsnisas, riTac gaiRrmaveben
am sakiTxebis codnas da ganiviTareben misi gamoyenebis unarebs; sayuradRebo magaliTs
miiReben konkretuli faqtebis safuZvelze zogadi saxis varaudebis, debulebebis gaazrebasa
da formulirebaSi.
sakontrolo wera #2
Tema: • ricxviTi sxivi
• naturaluri ricxvebis gamravleba. gamravlebis Tvisebebi
1. A(12)O B(k)
suraTis mixedviT ipoveT k.
1) 24 2) 30 3) 5 4) 36.
2. M(45)O N P
suraTis mixedviT N da P wertilebs Soris Sua wertilis koordinatia.
1) 90 2) 60 3) 120 4) 6.
3. ricxviTi sxivis M wertili Seesabameba 250⋅18⋅40 namravlis mniSvnelobas. romel
wertilebs Soris mdebareobs M wertili?
A(50000) B(100000) C(150000) D(200000)O
1) O da A 2) A da B 3) B da C 4) C da D.
4. ipoveT G wertilis koordinati.
O
+90
G
1) 90 2) 120 3) 180 4) 150.
5. 96⋅12⋅25–25⋅12⋅96 gamosaxulebis MmniSvnelobaa
1) 28800 2) 57600 3) 14400 4) 0.
6. vTqvaT, a, b da c nebismieri naturaluri ricxvebia, maSin gamravlebis ganrigebadobis
kanoni gamoklebis mimarT SeiZleba ase CavweroT:1) (ab)c–a(bc)=0 2) (a–b)–c=(a–c)–b3) a(b–c)=ab–ac 4) (a–b)c=ab–bc.
7. suraTis mixedviT ipoveT m, n, p da t ricxvebi.
D( )t
B( )n
-48 -36
A( )m C( )p E( )215
+21
+53
![Page 55: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/55.jpg)
55
8. ipoveT x, y, z da k ricxvebi:a) 7(x–5)=0; b) y⋅(9–1)=8;
g) z⋅4530=4530⋅16; d) 81652⋅(3+k)=816520.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad
1 2 3 4 5 6
2 1 4 3 4 3
7. • t+21=215, t=215–21=194; • n+53=t, n+53=194, n=194–53=141; • p=t–36, p=194–36, p=158; • m=p–48, m=158–48=110.
8. a) 7(x–5)=0, x–5=0, x=5 _ nulis Tviseba; b) y⋅(9–1)=8, y⋅8=8, y=1 _ erTis Tviseba; g) z⋅4530=4530⋅16, z=16;
d) 81652⋅(3+k)=816520, 81652⋅(3+k)=81652⋅10, 3+k=10, k=7.
Sefasebis sqema.
testuri tipis amocanebi _ TiToeuli swori amoxsna Sefasdes 1 quliT.
me7 da me8 amocanebidan TiToeuli Sefasdes maqsimum 2 quliT _ TiToeuli cvladis
povna 0,5 quliT.
naSromTa gasworebisas gamoiyeneT 22e gverdze warmodgenili komentarebi.
9. gamravlebis Sedegis Sefaseba. weriTi gamravleba
mizani. praqtikuli amocanis gadawyvetisas namravlis winaswari Sefasebis unaris ganvi
Ta reba dawvrilebiTi gamoTvlebis Tavidan acilebisa da viTarebis swrafi Sefasebis
mizniT; Tanamamravlebis damrgvalebiT miRebuli namravlis zust namravlTan Sedarebisas
swori daskvnebis gamotanis unaris ganviTareba; qveSmiweriT gamrav lebaSi gawafva; nulebiT
daboloebuli ricxvebis gamravlebisas gamravlebis Tvisebebis da 10is xarisxebze gamravlebis
wesebis gamoyenebis unaris ganviTareba.
xSirad, roca moswavleebi ar axdenen Sedegebis winaswar Sefasebas, mcire e. w. `meqa
niku ri~ Secdomis gamo, Rebuloben amocanis SinaarsisTvis sruliad miuRebel pasuxs.
paragrafSi mocemuli masala xels uwyobs aseTi damokidebulebis Secvlas, miznis ufro
naTlad warmodgenas.
paragrafis I punqtSi moyvanili amocanis amoxsnisas orive Tanamamravli metobiT
daamrgvales, amitom miRebuli namravli zustze metia _ zusti namravli naklebia
miaxloebiT mniSvnelobaze. momdevno magaliTis damrgvalebebi naklebobiTaa Sesrulebuli
_ miaxloebiTi namravli naklebia zustze. sasurvelia moswavleebma am magaliTis Sesabamisi
amocana TviTon moifiqron; saswavlo procesi am SemTxvevaSi SemoqmedebiT xasiaTs miiRebs,
aamaRlebs moswavleTa CarTulobas saswavlo procesSi.
moswavleebma unda moifiqron iseTi amocana, sadac monacemebis miaxloebiT mniSvnelobaTa
namravli Sesadarebelia zust mniSvnelobasTan. maT amocanebSi unda iyos kiTxva: `eyofa Tu
ara...~ magaliTad, eyofa Tu ara organizacias 7 950 lari, 41 cali 238 lariani kondicioneris
sayidlad?
![Page 56: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/56.jpg)
56
238⋅41≈200⋅40=8000 _ amisTvis 8000ze meti lari yofila saWiro da pasuxia _ ar eyofa.
amave punqtis mesame magaliTSi ganxilulia SemTxveva, roca Tanamamravlebidan erTi
metobiTaa damrgvalebuli, meore _ naklebobiT.
SevajamoT pirveli punqtis Sedegebi, ganvixiloT sami SemTxveva:
I _ orive Tanamamravli metobiT davamrgvaloT:
238⋅48≈240⋅50=12000. vambobT namravlis zusti mniSvnelona (zusti namravli) naklebia 12000
ze. magaliTad, am saqmes moxmarda 12 000 laramde, an damzadda 12000mde tona...
II orive Tanamamravli davamrgvaloT naklebobiT:
238⋅52≈200⋅50=10000. vambobT _ zusti namravli metia 10 000ze. magaliTad, TamaSs daeswro
10 000ze meti mayurebeli.
III _ Tanamamravlebidan erTi metobiT damrgvalda, meore _ naklebobiT:
238⋅48≈200⋅50=10000. vambobT _ movida miaxloebiT 10 000 mayurebeli, daixarja miaxloebiT 10
000 lari. am SemTxvevaSi ar vazustebT _ miaxloebiTi mniSvneloba metia Tu naklebi zust ze.
Tu SeniSnavT, rom aq warmodgenili masala zogierTi moswavlisTvis rTulad aRsaqmeli
_ moswavle ver axerxebs gamravlebis Sedegis Sefasebas, daubrundiT umartives SemTxvevebs.
SeexeT moswavlisTvis kargad cnobil yofiT situaciebs, CarTeT is aqtiur ganxilvaSi,
uTuod miaRwevT warmatebas.
meore punqti eTmoba weriTi gamravlebis wesebis gaxsenebas, moswavleTa gawafvas
qveSmiweriT gamravlebaSi, 10is xarisxze gamravlebis wesebis gaxsenebasa da nulebiT
daboloebuli ricxvebis gamravlebisas gamravlebis Tvisebebis gamoyenebas. magaliTad,
50⋅3=(10⋅5)⋅3=10⋅(5⋅3)=10⋅15=150. an mokled,
50⋅300=(5⋅3)⋅(10⋅100)=15⋅1000=15000.
gamoviyeneT gamravlebis gadanacvlebadobis, jufTebadobis Tvisebebi da 10ze
gamravlebis wesi.
SeaxseneT moswavleebs, rom am punqtis teqstSi da, saerTod, mTel saxelmZRvaneloSi
dauSvebelia Canawerebis gakeTeba, saxelmZRvanelom unda SeinarCunos Tavdapirveli saxe
4-5 wlis ganmavlobaSi mainc.
klasSi
13 g) 36⋅11=36⋅(10+1)=360+36=396.
16 a) 41⋅23≈40⋅20, an 41⋅23≈40⋅23, an 41⋅23≈41⋅20. samive es miaxloeba naklebobiTaa. amocanis
pirobis gaTvaliswinebiT SeiZleba gamravleba Sesruldes aseTi miaxloebiT
41⋅23≈40⋅25=1000.
17 19⋅28≈20⋅30=600, metobiT.
18 Tanamamravlebi: 185 da 14 davamrgvaloT umaRles Tanrigebamde, miviRebT:
6⋅185⋅14≈6⋅200⋅10=12000, e. i. yuTebSi miaxloebiT 12000 fanqaria.
19 38⋅29 unda SevadaroT 1220s, radgan 38⋅29≈40⋅30=1200 metobiT. amitom 25 dReSi
damzaddeba 1200ze naklebi detali — 1220 detals ver daamzadeben.
20 SevafasoT 128⋅12 namravli.
128⋅12≈128⋅10 ≈1280 naklebobiT.
1280>1200, e. i. Tonis sruli datvirTviT amuSaveba ar aris saWiro, sruli datvirTviT
muSaobisas ukve 10 sTSi SekveTa Sesrulebuli iqneboda.
24 386⋅28 unda SevadaroT 12140kms.
386⋅28≈400⋅30=12 000 metobiT. e. i. 4 kviraSi/28 dReSi navi gaivlis 12 000 kmze naklebs.
![Page 57: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/57.jpg)
57
25 a) ganxilvis pirvel etapze moswavleebi amoicnoben II Tanamamravls, is 21ia. (ra
erTniSna ricxvze unda gavamravloT 3, rom miviRoT 3 an 3iT daboloebuli ricxvi? _ 1ze).
meore etapze amoicnoben I Tanamamravls, is 483ia. Semdeg aRadgenen danarCen cifrebs.
b) ra ricxvze unda gavamravloT 8, rom, miviRoT 0 an 0iT daboloebuli ricxvi? _ 0ze
an 5ze. 0 ar gamodgeba. masze gamravlebiT oTxniSna ricxvi ar miiReba, darCa _ 5. es cifri
aris II Tanamamravlis erTeulis cifri.
ra ricxvze unda gavamravloT 8, rom miviRoT 4iT daboloebuli ricxvi? _ 3ze an 8ze.
8 ar gamodgeba, radgan 318⋅8 ar aris samniSna ricxvi, e. i. II Tanamamravlis aTeulis cifria 3.
danarCeni cifrebis aRdgena qveSmiweriT gamravlebis wesiT moxdeba, miviRebT: 318⋅35=11 130.
26 maklebia a, saklebi _ 5a, sxvaoba _ 5a–a=4a. 4a metia aze 4jer. pirobiT, a=720;
saklebia 5⋅720=3600, sxvaoba _ 4⋅720=2880.
27 maklebia a, saklebi _ 6a, sxvaoba _ 6a–a=5a. sxvaoba 5jer metia maklebze. sxvaoba
tolia 5⋅324=1620is.
saSinao davalebis 23 savarjiSoSi:
a) oTxniSna ricxvis 9ze gamrvlebiT miiRes kvlav oTxniSna ricxvi. amitom, I
Tanamamravlis aTaseulis Tanrigis cifria 1. ra ricxvze unda gavamravloT 9, rom miviRoT
7ze daboloebuli ricxvi? _ 3ze. amrigad, I Tanamamravlis erTeulis Tanrigis cifri 3ia,
aTeulis cifri 0 unda iyos. miviReT: 1 1 0 3× 9
9 9 2 7b) mocemuli samniSna ricxvi 1ze unda gamravldes, rom kvlav samniSna ricxvi miviRoT.
e. i. II Tanamamravlis erTeulis Tanrigis cifri 1ia, I Tanamamravlis erTeulis cifri _ 5.
II Tanamamravlis aTeulis cifri luwia da am luwi ricxvis 6ze gamravlebiT miiReba 2iT
dawyebuli orniSna ricxvi. es ricxvia 4. miviReT, rom II Tanamamravli 41ia, I Tanamamravli
_ 625. pasuxi: 625⋅41=25625.
24 amocanis amoxsna SeiZleba mxolod pirobis damatebiT. saxelmZRvanelos pasuxebSi
SemoTavazebulia dasamatebeli piroba. SeiZleba daematos sxva pirobac. magaliTad, meoreSi
Tavdapirvelad iyo 5 000 litri benzini; an _ meoreSi Tavdapirvelad iyo 2jer meti benzini,
vidre pirvelSi; an meoreSi darCa imdeni, ramdenic gaitanes da sxva.
moisazre
1 as mniSvnelobebidan moswavleebs SeiZleba gamorCeT TviT 8 an 1. mivaqcioT amas
yuradReba! pasuxi: 1; 2; 4; 8.
2 a⋅c=c tolobidan daadgenen, rom a=1. amitom b da c gansxvavebulebia 1isgan. darCa
b=4, c=2 an b=2, c=4. miviReT:
1 4×
22 8
1 2×
42 8
an
SeiZleba gamoiyenoT sinjvis meTodi, romlis drosac unda ganixiloT cs mxolod oTxi
mniSvneloba 1; 2; 4; 8 (ixileT wina amocana).
3 maklebi iyos x, saklebi iqneba 3x, sxvaoba 3x–x=2x. sxvaoba maklebze 2jer metia,
sxvaoba 1400ia, maklebi 2jer naklebia _ 700, saklebi 3jer metia maklebze _ 2 100.
![Page 58: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/58.jpg)
58
4 z unda iyos 5 an 0. 0 gamoiricxeba (pirobis Tanaxmad), e. i. z=5; a ar SeiZleba iyos
1ze meti ricxvi, winaaRmdeg SemTxvevaSi namravli ar iqneba samniSna, e. i. a=1.
c kentia, radgan misi 5ze gamravlebis Sedegi 5iT bolovdeba, e. i. c=9.
x metia, an tolia 5is, e. i. x=6.
b da yisTvis darCa luwi ricxvebi 2 da 4. 5⋅b bolovdeba 0iT, e. i. y=4, b=2.
5 II ricxvi iyos x, I ricxvi _ 5x, II ricxvi 3jer naklebia x+5x=6xze. e. i. III ricxvia 2x.
II ricxvi 2jer naklebia IIIze.
6 I _ 3x II _ x 4x
III _ 2x III metia IIze 2jer.
7 warwera Sav CanTaze _ `CanTaSi qarTulis da maTematikis wignebia~ niSnavs, rom
CanTaSi aris qarTulis wignic da maTematikis wignic. es warwera arasworia mxolod maSin,
roca am CanTaSi aris mxolod qarTulis wigni, an mxolod maTematikis wigni. radgan mcdaria
warwera lurj CanTaze, amitom masSi iqneba maTematikis wigni, SavSi aRmoCndeba qarTulis
wigni.
8 4ze da 5ze namravlebis jami iqneba 643is 9ze namravlis toli:
643⋅9=3215+2572=5787.
gamravleba ase dasruldeba: 643× 945
3215 25725787607635
9 yuradRebas vaqcevT termins `erTi mainc wiTeli vaSli~ (adre gvqonda `erTi mainc
ricxvi~), anu 1 an 1ze meti wiTeli vaSli unda amoviRoT.
aseTi amocanebis amoxsnisas vixilavT yvelaze `uiRblo~ (uares) variants, rodesac sul
mwvane vaSlebi amodis. aseTi SemTxveva ar SeiZleba iyos 10ze meti. 10 uiRblo amoRebis
Semdeg me11 vaSli aucileblad wiTeli aRmoCndeba. pasuxi: 11.
sanimuSoO gakveTili #4
aqtivoba. gamravlebis Sedegis Sefaseba ($9, I punqti).
aqtivobis mizani. mocemuli ricxviTi gamosaxulebis daxasiaTebisas mniSvnelobis
Sromatevadi, araaucilebeli gamoTvlebis Tavidan acilebis mizniT moswavlem SeZlos
moqmedebis komponentebis damrgvaleba da Semdeg maTze moqmedebebis swrafad Sesruleba;
amasTanave, man unda SeZlos, amocanis pirobidan gamomdinare, dagegmos ganxilvis gza, SearCios
damrgvalebis wesi _ metobiT daamrgvalos, Tu — naklebobiT; gaiwafos gamravlebis Sedegis
SefasebaSi.
aucilebeli wina codna.
• 0ebze daboloebuli ricxvebis gamravleba
• erTniSna ricxvze gamravleba
![Page 59: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/59.jpg)
59
• ricxvebis damrgvaleba
• amocanis konteqstis mixedviT moqmedebebis Tanamimdevrobis SerCeva.
aqtivobis aRwera. Temis Seswavlas viwyebT amocanis ($9is I punqti, I amocana) dasmiT,
sadac moswavles mouwevs amocanis amoxsnisTvis saWiro moqmedebis Sedegis 626 000Tan
Sedareba. es Sedareba SesaZlebelia dawvrilebiTi gamoTvlebis gareSe _ swrafi angariSiT
moxerxdes. moswavleebi amocanis gadasawyvetad saWiro moqmedebas weren dafaze 26 700⋅18 da
Semdeg TiToeuli Tanamamravlis umaRles Tanrigamde metobiT damrgvalebiT miRebul ricxvs
(600 000s) adareben 626 000s. cxadia, kompania am davalebas ver Seasrulebs.
dafaze davtovoT Sefaseba: 26 700⋅18<600 000.
axla SeiZleba SevTavazoT igive amocana Secvlili monacemebiT: kompanias dReSi SeuZlia
32 300 litris gamoSveba; SeZlebs Tu ara es kompania 22 dReSi 600 000 litris gamoSvebas?
moswavleebi imave meTodiT Tu isargebleben, miiReben, rom 32 300⋅22≈30 000⋅20=600 000.
imsjelon, ra igulisxmeba miRebul miaxloebiT pasuxSi _ kompanias zustad 600 000 lit
ris damzadeba SeuZlia, metis, Tu naklebis? erToblivi gansjiT miviRebT 32 300⋅22>600 000.
pasuxia _ kompania am davalebis Sesrulebas SeZlebs.
am ori amocanidan unda gamoitanon daskvnebi: I SemTxvevaSi Tanamamravlebi metobiT
damrgvalda Tu naklebobiT?
sasurvelia moswavleebma orive SemTxveva sityvierad aRweron. magaliTad, I SemTxvevaSi
kompania amzadebs 600 000 litrze naklebs, II SemTxvevaSi 600 000 litrze mets.
am ori amocanis Semdeg SeiZleba gavagrZeloT I punqtSi SemoTavazebuli amocanebidan
meore _ fexburTis matCze mayurebelTa odenobebze.
am amocanebis ganxilvis Semdeg moswavlem unda SeZlos 3 SemTxvevis gamoyofa:
a) erTerTi Tanamamravli damrgvalebulia metobiT _ miaxloebiTi Sedegi miRebulia
metobiT, anu miaxloebiTi Sedegi metia zustze.
b) erTerTi Tanamamravli damrgvalebulia naklebobiT _ miaxloebiTi Sedegi miRebulia
naklebobiT, anu miaxloebiTi Sedegi naklebia zustze.
g) Tanamamravlebidan zogi metobiTaa damrgvalebuli, zogi naklebobiT, am dros
gamravlebis Sedegis Sefasebas Semdgomi dazusteba esaWiroeba.
gamravlebis Sedegis Sefasebasa da mis mravalmxriv gamoyenebaSi gawafvisTvis SeiZleba
amoixsnas saklaso savarjiSoebidan 1 12 , 14 , 17 , 18 , 19 , 20 , 24 savarjiSoebi.
saSinao davaleba SevarCioT savarjiSoebidan: 1 9 , 12 , 14 , 15 , 16 ,
17 , 18 .
aqtivobis gafarToeba. ganvixiloT saklaso savarjiSo 16 .
41⋅23 gavamravloT miaxloebiT sxvadasxva xerxiT. magaliTad, maswavlebeli sTavazobs
moswavles daamrgvalos I Tanamamravli: 41⋅23≈40⋅23, a=40⋅23;
daamrgvalos II Tanamamravli: 41⋅23≈41⋅20, b=41⋅20,
daamrgvalos orive Tanamamravli: 41⋅23≈40⋅20, c=40⋅20.
Semdeg vTavazobTB a, b da c namravlis zust d mniSvnelobas (misi gamoTvlis gareSe) Seada
ron:
• c (cxadia, c<d) radgan orive Tanamamravli naklebobiTaa damrgvalebuli;
• a (a<d);• b (b<d);• a da bs Sedareba SeiZleba msjelobis sagani gaxdes.
a zust namravlze 1jer 23iT anu 23iT naklebia,
b zust namravlze 3jer 41iT naklebia, e. i. b<a.
![Page 60: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/60.jpg)
60
gamravlebis Sedegis Sefasebis aq warmodgenili magaliTebis ganxilvam moswavleebs ar
unda Seuqmnas iluzia, rom msgavsi miaxloebiTi gamoTvlebi yovelTvis SevZlebT iolad
SevafasoT namravlebi. sailustraciod asa da bs Sedareba SeiZleba moviyvanoT.
moswavleebSi analizis unaris ganviTarebas xels Seuwyobs 25 saklaso amocanis sajaro
ganxilvac. am tipis amocanebi, rogorc wesi, moswavleTa interess iwvevs da amitom maTi
ganxilva maRali aqtiurobiT warimarTeba.
aqtivobis Sefaseba. am aqtivobis warmatebiT ganxorcielebis SemTxvevaSi moswavleebi
gaiwafebian gamravlebis Sedegis swrafad SefasebaSi Tanamamravlebis damrgvalebis
saSualebiT. amocanis konteqstis mixedviT isini gamoimuSaveben damrgvalebis saWiro xerxis
(metobiT, naklebobiT) SerCevis unars. es unari maT gamoadgebaT momavalSi praqtikuli
(ekonomikuri, samSeneblo da sxva) amocanebis gadawyvetaSi.
10. sakoordinato bade
mizani. sakoordinato badis gamoyenebiT moswavle araformalurad gaecnos koordina
tebs da SeZlos raime obieqtis adgilmdebareobis aRwera simboloTa wyvilis gamoyenebiT, da
piriqiTac, obieqtis koordinatebis dadgena mocemuli badis mixedviT; gamoiyenos es xerxi
realur viTarebaSi; moswavlem SeZlos sakoordinato badeze marSrutis gamosaxva da piriqiT,
gamosaxuli marSrutiT aRweros obieqtis gadaadgileba, kerZod — oTxi mimarTulebiT
gadaadgileba.
paragrafis dasawyisSive xdeba koordinatebis araformaluri gacnoba. suraTze Tbilisis
erTerTi ubnis ramdenime obieqtia warmodgenili. maTi mdebareoba koordinatebiT (amjerad
simboloTa wyviliT _ asoTi da ricxviT) moswavleTa erToblivi ZalisxmeviT unda
ganisazRvros. zogierTi obieqtis mdebareobis gansazRvrisTvis ori an meti wyvilia saWiro.
magaliTad, ipodromi d4 da g4 kvadratebSia.
umravlesobisTvis nacnobia Wadrakis dafa da saWadrako figurebi. am dafaze yoveli
figuris mdebareoba ganisazRvreba ori koordinatiT (aso, ricxvi).
moswavleebi adgilidan asaxeleben yoveli figuris koordinatebs. SeiZleba koordinatebis
saSualebiT figurebis ramdenime svlac SemogvTavazon. magaliTad, upasuxon kiTxvebs:
• dasaxeleT ujrebi, romlebzec erTi svliT SeiZleba gadaadgildes TeTri mefe (b1, c1, d1, b2, d2, b3, c3, d3).
• romelia am ujrebidan usafrTxo mefisTvis? da a. S.
4 savarjiSoSi suraTze warmodgenilia turistis moZraobis marSruti. am savarjiSos
Sesrulebis Semdeg 5 savarjiSoSi moswavles Tavad mouwevs aseTive marSrutis Sedgena
sawyisi, saboloo da Sualeduri punqtebis miTiTebiT, anu is iwafeba instruqciis mixedviT
sakoordinato badeze gadaadgilebaSi.
9 amocana wyvilebSi samuSaodaa gankuTvnili. am savarjiSos Sesrulebisas moswavleebi
iwafebian koordinatebiT obieqtis mdebareobis aRweraSi, xalisdebian, eCvevian jgufurad
muSaobas.
saWadrako dafa kargi magaliTia sakoordinato badisa. saSinao davalebis 3 savar
jiSoSi moswavlem saWadrako figuris _ mxedris svlac unda icodes. amitom Cven vacnobT
moswavles mxedris SesaZlo svlebs. am amocaniT moswavle sayuradRebo da sasargeblo
informacias gaecnoba. gegmaze muSaobisas is ukeT gaecnoba metropolitenis sadgurTa
umravlesobas, maT Tanamimdevrobas da urTierTganlagebas.
![Page 61: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/61.jpg)
61
5 da 6 savarjiSoSi moswavleebs vTavazobT
Tavad moifiqron bade da miuTiTon obieqtebis koordinatebi.
am savarjiSoebis Sesrulebisas isini ukve gawafulni arian
koordinatebiT obieqtis mdebareobis gansazRvraSi. saklaso
oTaxi SeiZleba Teatris darbaziviT dafaron badiT: anu
jer miuTiTon rigi, Semdeg adgili. magaliTad, Teonas
koordinatebia rigi 3, adgili 4.
7 savarjiSo moswavleTaTvis saxaliso aRmoCndeba. isini iwafebian garemos ganaSenia
nebis gegmis SedgenaSi.
rubrika `sxvadasxvaSi~ SemoTavazebuli TamaSi SeiZleba mezobel moswavleebs an
moswavleTa jgufebs Soris Catardes. yoveli `moxvedris~ Semdeg moswavleebi cdiloben
ipovon SesaZlo didi gemis danarCeni nawilebi _ eZeben maT horizontalurad an
vertikalurad mezobel ujrebSi. yoveli gasrolisas unda moniSnon dasaxelebuli
koordinatebi TavianT badezec. TamaSis dasrulebis Semdeg msjeloben TamaSis strategiaze
_ rogor jobda gemebis ganlageba, romel ujrebze jobda Seteva. magaliTad, teqstSi
SemoTavazebulia didi gemebis erTmaneTTan axlos ganlagebis idea. ra upiratesoba aqvs am
ganlagebas?
suraTze mocemulia didi gemebis ganlagebis erTi maga
liTi, roca didi `sivrce~ rCeba katarRebisTvis da maTi
`pov na~ Zneldeba.
SeiZleba Seicvalos wesebi ase: ramdenime erTdrouli
gasrola xdeba erTi moTamaSis mier, Semdeg amave odenobis
gasrolebs axdens meore mowinaaRmdege.
SeiZleba metoqes Seatyobinos mxolod moxvedraTa,
CaZirvebis da acdenebis saerTo odenoba.
TamaSis warmatebiT Catarebis Semdeg SeiZleba CavTvaloT,
rom Tqveni moswavleebi floben sakoordinato bades.
Tu sakoordinato badeebSi ujrebis odenoba didia, horizontalur RerZze asoebis
nacvlad ricxvebis miTiTeba iqneboda mosaxerxebeli. maSin gemis koordinatebi ricxvTa
wyviliT gamoisaxeba.
proeqtSi SemoTavazebulia internetis SesaZleblobaTa CarTva sakoordinato badis
ukeT aTvisebis procesSi. miTiTebuli gzebiT moswavle dainaxavs (kompiuterebisa da
internetis misawvdomobis SemTxvevaSi) sakuTari sacxovrebeli ubnis, qalaqis, qveynis
saocar suraTebs. Tanamgzavrebidan gadaRebul am suraTebs man unda miusadagos mis mierve
damzadebuli sakoordinato badeebi. SeiZleba geografiuli rukebis, atlasebis gamoyenebac,
samuSaos dasrulebisas moswavleebs gaaxalisebda Sejibri punqtebisa da maTi koordinatebis
amocnobaSi.
adgili
rig
i
![Page 62: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/62.jpg)
62
sanimuSoO gakveTili #5
aqtivoba. sakoordinato bade ($10)
aqtivobis mizani. moswavle daeuflos sakoordinato badeze obieqtis mdebareobis
gansazRvras koordinatebiT; daeuflos badeze gadaadgilebis aRweras koordinatebiT;
gamoiyenos miRebuli codna momijnave disciplinebSi (magaliTad, geografia). am aqtivobiT
safuZveli eyreba koordinatTa sistemis gaazrebasa da mis aqtiur gamoyenebas.
aucilebeli wina codna.
• sakoordinato sxivze wertilis mdebareobis da misi gadaadgilebis aRwera koordinatebis
saSualebiT.
• ariTmetikuli moqmedebebi naturalur ricxvebze.
• sakoordinato sxivze wertilis gadaadgilebis dakavSireba Sekrebisa da gamoklebis
operaciebTan.
masala:
• saxelmZRvanelos $10is suraTebi.
• ori sakoordinato bade yoveli moswavlisTvis.
aqtivobis aRwera.
Temis axsnas paragrafis dasawyisSi mocemuli suraTis ganxilviT viwyebT. erTerTi
raionis gegma sakoordinato badiTaa dafaruli, koordinatebiT obieqtis mdebareobis
miTiTebaSi moswavleebs daexmarebaT maswavleblis kiTxvebi:
• ra obieqtia g svetSi (lokomotivis stadioni, WavWavaZis gamziris nawili, TamaraSvilis
quCis nawi li, ipodromis da vakis parkis nawili), • ra obieqtia me2 striqonSi?
• ra obieqtia g svetsa da me2 striqonSi? _ lokomotivis stadioni, vakis parkis
nawili,
lokomotivis stadionis koordinatebia (g; 2), vakis parkis nawilic (g; 2) kvadratSia
gamosaxuli.
am suraTis saSualebiT moswavleebi gaiwafebian obieqtis koordinatebis dasaxelebaSi da
piriqiT, koordinatebiT obieqtis mignebaSi.
amis Semdeg moswavleebs davavaloT maTTvis darigebul cariel badeebze ganaTavson maT
mier `daarsebuli~ `qalaqebi~, `regionebi~, `saxelmwifoebi~, ganalagon obieqtebi da aRweron
isini koordinatebiT.
isargebleT romelime moswavlis gegmiT, saxelmZRvaneloSi $10is teqstis bolo suraTiT
da dasviT kiTxvebi:
• ra koordinatebis mqone ujrebi unda gaiaros mgzavrma klubidan saavadmyofoSi
misasvlelad?
• miuTiTeT sxva traeqtoria imave gadaadgilebisTvis.
• mocemuli koordinatebiT aRwereT mgzavris gadaadgileba:
(6; 2) → (6; 3) → (6; 4) → (7; 4) → (8; 4). (saavadmyofo _ tba ).• miuTiTeT umoklesi traeqtoria imave gadaadgilebisTvis da sxva.
es savarjiSo moswavleebs saSinao davalebis 8 amocanis SesrulebaSi daexmareba.
am da sxva misi msgavsi kiTxvebiT moswavleebi gaiwafebian koordinatebiT sakoordi na
to badeze gadadgilebis aRweraSi. paragrafis yoveli savarjiSo am unarCvevebis ganviTa re
bisTvisaa gankuTvnili. yuradReba gaamaxvileT (a; b) da (b; a) wertilTa ganlagebaze.
![Page 63: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/63.jpg)
63
9 savarjiSos Sesasruleblad moswavleebs kvlav davurigebT sakoordinato badeebs.
am savarjiSoTi maT mouwevT Tanaklaselis mier DdaSifruli cifris amocnoba Tanaklaselis
mier miTiTebuli koordinatebis mqone ujrebis gaferadebiT.
SeiZleba `daSifron ~ saqarTvelos droSa.
Wadrakis mcodne moswavleebi koordinatebis saSualebiT aswavlian Tanaklaselebs
figurebis svlebs.
magaliTad, Wadrakis partia ufro xSirad iwyeba paikis svliT e2-e4. romel ujraze
SeiZleba gadaadgildes mxedari b2? da sxva.
aqtivobis gafarToeba SeiZleba momdevno gakveTilze `sazRvao brZolebiT~
ganxorcieldes, TamaSi saxelmZRvaneloSia aRwerili, misi ganxorcieleba sakoordinato badis
flobis garda anviTarebs sabrZolo strategiebis SemuSavebis, mowinaaRmdegis strategiis
amocnobis unars.
aqtivobis Sefaseba. aqtivobis ganxorcielebis Sedegad moswavleebi gaiwafebian
sakoordinato badeze obieqtis mdebareobisa da gadaadgilebis aRweraSi koordinatebis
meSveobiT. es aqtivobebi amzadebs moswavleebs geografiis, informatikis gakveTilebisTvisac.
isini ukve SeZleben obieqtis grZedis da ganedis saSualebiT mignebas; figuris koordinatebiT
gamosaxva daexmareba kompiuteruli suraTebis SeqmnaSi.
Ddamoukidebeli wera #3
Tema: • gamravlebis Sedegis Sefaseba. weriTi gamravleba.
• sakoordinato bade
1. Tanamamravlebis umaRles Tanrigamde damrgvalebiT ipoveT miaxloebiT 71693⋅296
namravli.
1) 21600000 2) 14000000 3) 21000000 4) 24000000.
2. sasadilosTvis sayidelia 73 tomara kartofili, TiToeuli — 43 larad. am
SenaZenisTvis sakmarisia
1) 3 aTas 200 lari
2) 3 aTas 100 lari
3) 2 aTas 300 lari
4) 2 aTas 100 lari.
3. daamrgvaleT Tanamamravlebi naklebobiT aseulamde da ipoveT namravli: 2569⋅731.
1) 1820000 2) 1750000 3) 2100000 4) 1400000.
4. amJamad mefrinveleobis fermaSi 19 aTas 384 frinvelia; maTi ricxvis 2jer gazrdis
SemTxvevaSi fermaSi iqneba
1) 38700ze naklebi frinveli
2) 38000ze naklebi frinveli
3) 40 aTasze naklebi frinveli
4) 40 aTasze meti frinveli.
![Page 64: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/64.jpg)
64
4 skola•
zooparki•
3 cirki•
2 stadioni•
baRi•
1 auzi•
a b g d e
6. mocemul sakoordinato badeze (e; 4) kvadratSi ganlagebulia
1) zooparki 2) auzi 3) skola 4) cirki.
7. gaarkvieT, rogor Seicvleba ori ricxvis namravli, Tu
a) erTerTi Tanamamravli Semcirdeba 9jer, meore ki ar Seicvleba;b) erTerTi Tanamamravli gaizrdeba 3jer, meore ki 5jer.
8. marikam peplis amoqargva gadawyvita
da ujrian furcelze Sesafarisi naxatic
Seasrula, Tumca frTebze `xalebis~
moniSvna bolomde ver moaswro _
mosaniSni darCa erTi erTujriani da
erTic orujriani `xalebi~. frTebis
mokecvisas `xalebi~ erTmaneTs unda
emTxveodes. daasaxeleT mosaniSni ujrebis
koordinatebi da moniSneT es wertilebi.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amoxsnisTvis
1 2 3 4 5 6
3 1 2 3 4 1
7. a) erTerTi Tanamamravlis 9jer Semcireba gamoiwvevs namravlis 9jer Semcirebas; b) namravli gaizrdeba 3⋅5=15jer.
8. gasaferadebeli ujrebia (7; 14), (15, 9) da (16; 8).
5. mocemul sakoor
di nato badeze `baRis~
Se sabamisi kvadratebis
koor dinatebia:a) (a; 2)2) (b; 4) 3) (d; 3) 4) (g; 2).
12
1920
16 191
1
5
9
16
3
7
14
11
18
2
6
13
10
17
4
8
15
73 9 145 112 8 134 10 15 186 12 17 20
![Page 65: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/65.jpg)
65
Sefasebis sqema.
yoveli testidan TiToeulis amoxsna _ 1 qula.
me7 amocana _ a) _ 0,5 q.
b) _ 0,5 q.
me8 amocana _ sworad moniSnuli yoveli wertilisTvis da misTvis sworad amowerili
koordinatebisTvis _ 1 qula.
srulyofili pasuxebisTvis _ 3 qula.
naSromTa gasworebisas gamoiyeneba 22e gverdze warmodgenili rekomendaciebi.
11. ricxviTi da asoiTi gamosaxulebebis Sedgenisa da gamartivebis meTodebi
mizani. moswavlem SesZlos realuri vaTarebis, teqsturi amocanis sityvieri aRweris
mixedviT Sesabamisi ricxviTi gamosaxulebis an erTi cvladis Semcveli gamosaxulebis Sedgena;
ricxviTi gamosaxulebis mniSvnelobis povna ricxvebze moqmedebaTa Tvisebebis gamoyenebiT;
cvladiani gamosaxulebis mniSvnelobebis povna cvladis sxvadasxva mniSvnelobisTvis.
gamoTvlebSi gawafvis kvalobaze gamoTvlebis racionaluri gzebis SerCevis unaris
ganviTareba; ricxvTa Caweris poziciur sistemaze warmodgenebis gaRrmaveba.
paragrafis teqstSi moyvanilia teqsturi amocana da aRwerilia misi Sesabamisi ricxviTi
gamosaxulebis Sedgenis procesi. Semdeg mocemulia meore amocana, romelic miiReba
pirvelisgan erTerTi ricxviTi monacemis SecvliT. Sesabamisi ricxviTi gamosaxulebebis
SedarebiT xdeba amocanis ganzogadeba _ miTiTebuli ricxviTi mniSvnelobis cvladiT
Canacvleba. ganxilulia is kerZo SemTxvevebi, roca cvladi sawyis etapze mocemul
mniSvnelobebs iRebs.
savarjiSoebi isea SerCeuli, rom moswavleebma Teoriuli codna ganimtkicon praqtikuli
gamoyenebebiT. daxurulboloiani (testuri) tipis amocanebis amoxsnisas ( 1 20 ) zogierT
SemTxvevaSi ar SemoifargloT mxolod swori pasuxis miTiTebiT _ aucileblad gaarCieT Tu
ra mosazrebas, an moqmedebaTa ra Tvisebebs efuZneba moswavleTa arCevani. magaliTad, 1 _
ricxviTi gamosaxulebis mniSvnelobas vpoulobT moqmedebaTa Tanamimdevrobis wesis dacvis
gziT, 6 , 7 , 8 _ viyenebT ganrigebadobis kanons, 18 , 19 , 20 _ marTkuTxedis
perimetris gamosaTvleli formulis gamoyeneba.
gansakuTrebuli yuradRebiT moekideT cvladiani gamosaxulebebis mniSvnelobis povnis
process. magaliTad, 21 amocanaSi SesaZlebelia an cvladis mniSvnelobis pirdapiri Casma,
an gamosaxulebis winaswar gamartiveba:
I xerxi. Tu n=75, maSin (135+n)–23=(135+75)–23=210–23=187;
II xerxi. Tu n=75, maSin (135+n)–23=135–23+n=112+n=112+75=187.
ricxviTi an cvladiani gamosaxulebis mniSvnelobis povnis racionaluri gzis Ziebisas
moswavleebi uTuod darwmundebian, rom winaswari gamartiveba xSirad arsebiTad amcirebs
Sromatevad gamoTvlebs. aseTive analizi sasurvelia Catardes 29 amocanis amoxsnisas.
kanonzomierebis aRmoCenis, hipoTezis SemoTavazebis, misi kritikuli analizisa da Caweris
unarebis ganviTarebas emsaxureba 33 amocana _ a) meore svetis ricxvebi 3iT aRemateba
pirveli svetis Sesabamis ricxvebs; b) meore svetis ricxvebi 3iT naklebia pirveli svetis
Sesabamis ricxvebze; g) meore svetis ricxvebi erTiT aRemateba pirveli svetis Sesabamisi
ricxvebis gaorkecebuls. 35 amocanaSi SesaZloa zogierTma moswavlem orjer dasaxelebuli
`nakleboba~, orivejer gayofas daukavSiros. Semdgom aseT Secdomebs mxolod klasSi sajaro
ganxilva agvaSorebs.
![Page 66: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/66.jpg)
66
pedagogebs SevaxsenebT, rom sxvadasxva akademiuri donis moswavleebTan warmodgenili
saklaso da klasgareSi muSaoba mxolod diferencirebuli _ moswavleTa individualuri
Taviseburebebis gaTvaliswinebiTaa SesaZlebeli.
saSinao davalebis amocanebi saklaso amocanebis analogiuria. gamonakliss warmoadgens
24 _ suraTis mixedviT moswavleebi iReben gantolebas 10x=50, saidanac x=5 (sm). BC
monakveTis sigrZe 3xia, anu 3⋅5=15 smia.
36 mniSvnelovania sidideTa (Tanxis) erTsa da imave zomis erTeulebSi (TeTrebSi)
gamosaxva.
1 amocana sinjvis meTodiT amovxsnaT; amasTanave, erTniSna ricxvis `dasawuneblad~
sakmarisia gamravlebisas ori mainc gansxvavebuli cifris miReba. magaliTad,
cxadia, rom 2 ar gamodgeba. amocanis pirobas
akmayofilebs erTaderTi erTniSna ricxvi _ 7:
2 pirobiT, 1abcd7
× 5
71abcd
gamravlebis TanamimdevrobiT SesrulebiTa da
miRebuli Sedegis TanamamravlSi gaTvaliswinebiT vipoviT ucnobi cifrebis
mni Sv nelobebs. magaliTad, 7⋅5=35, e. i. d=5; d⋅5+3=25+3=28, e. i. c=8 da a. S. b=2, a=4:
3 gaviTvaliswinoT, rom pirobiT, 5abcde:4=abcde5, amitom, abcde5⋅4=5abcde. gamoviyenoT
wina amocanaSi aRwerili meTodi da miviRebT: a=1, b=2, c=8, d=2, e=0.
4 es amocana SeiZleba, magaliTad, ase amovxsnaT:
vato, zura, _ , _ 11
vato, _, irakli _ 12
_ , zura, irakli _ 13.
amrigad, 11+12+13=36 aris biWebis kaklebis odenobaTa gaorkecebulebis jami. Sesabamisad,
saerTo odenoba iqneba 36is naxevari, anu 18.
b) calcalke odenobebis povna SeiZleba aseTi sqemebiT:
vato, zura, irakli vato, irakli, zura an irakli, zura
11 12 7
18 18 13
iraklis: 18–11=7 zuras: 18–12=6 zuras: 13–7=6.
cxadia, vatos aqvs 18–7–6=5 kakali.
5 amocanis pirobis mixedviT, daWerili Tevzebis umciresi odenoba aranakleb erTia.
sinjvis meTodiT SeiZleba davrwmundeT, rom arsebobs SesaZlo odenobaTa erTaderTi
oTxeuli: 1; 2; 3; 4. radgan 1+4=2+3, amitom biWebma da gogonebma Tanabari odenobis Tevzebi
daiWires?
6 amocana variantebis SerCevis saintereso magaliTs warmogvidgens. SemoTavazebulia
SesaZlo Secvlis mxolod ori nimuSis moZieba. erTeulebi calsaxad ganisazRvra. mniSvnelovan
SezRudvas cifrebis gameorebis dauSvebloba qmnis. klasSi erToblivma ganxilvam, Ziebam
SeiZleba or aseT nimuSamde migviyvanos:
142857
× 2
... 14
142857
× 7
999999
142857
× 5
714285
6450+
3120
9570
3450+
6120
9570
![Page 67: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/67.jpg)
67
12. or sidides Soris damokidebulebis gamosaxvis xerxebi
mizani. moswavlem SeZlos sityvieri aRweriT, cxriliT, an diagramiT mocemuli ori si di
dis konkretuli mniSvnelobebis analizis gziT aRmoaCinos am sidideTa Soris damoki de bu
lebis zogadi wesi, Semdeg ki am wesis mixedviT mocemuli sidideebisTvis miuTiTos sa Tanado
mniSvnelobaTa wyvilebi; mocemuli damokidebulebisTvis Tvisebrivad aRweros erTi sididis
cvlilebisas masze damokidebuli meore sididis cvlileba (magaliTad, erTis zrda iwvevs meoris
zrdas/klebas); gadadgas mniSvnelovani nabiji Sesabamisobis, funqciis arsis gaazrebisken.
monacemTa analiziT kanonzomierebis aRmoCenis da asoiTi gamosaxulebis saxiT am
kanonzomierebis warmodgenis nimuSebi wina paragrafis amocanebis amoxsnisasac Segvxvda _
ixileT §11is 33 , 27 da sxva. zogierTma maswavlebelma axal masalaze gadasvlisTvis
saWiro Semamzadebeli samuSao SeiZleba am amocanebis ganxilviT Caataros. gakveTilis
gegmis Sedgenisas gasaTvaliswinebelia sxva aspeqtebic: resursebi, aqtivobebi (magaliTad,
motivacia, moswavleTa Cabmuloba, muSaobis Sefaseba, davalebis SerCeva, diferencirebuli
muSaoba). am mxriv saxelmZRvanelo TiTqmis yvela saWiro masalasa da miTiTebas Seicavs,
igi erovnul saswavlo gegmasTan srul SesabamisobaSia (miaqcieT yuradReba rukaze ferebis
cvlilebis magaliTis ganxilvas). warmodgenili paragrafiT Cven miznad visaxavT sidideebs
Soris damokidebulebebze moswavleTa yuradRebis fokusirebas, realur cxovrebaSi aseTi
damokidebulebebis aRmoCenisa da formalizebis, maTematikurad warmodgenis unarCvevebis
Camoyalibeba/ganmtkicebas.
savarjiSoebis umravlesoba warmogvidgens sidideTa Soris praqtikul damokidebulebebs:
siCqare _ gavlili manZili, tvirTis odenoba _ masa, saqonlis odenoba _ Rirebuleba. didi
yuradReba eqceva formuliT mocemuli damokidebulebisTvis Sesabamisobis cxrilis Sevsebis
problemebs _ ganxilulia pirdapiri da Sebrunebuli amocanebi.
sigrZis sxvadasxva zomis erTeulebs Soris damokidebulebas exeba 9 amocana: AB=2
dm=20 sm, amitom erekles saxazavze B wertili SeuTavsdeba 23is Sesabamis wertils.
10 vixsenebT drois erTeulebs Soris damokidebulebebs: 1 wT=60 wm, 1 sT=60 wT=3600
wm. saSinao davalebebis 6 , 7 da 12 amocanebis ganxilvisas sasurvelia aRwerili
damokidebulebis analizuri (formuliT) warmodgena. 15 amocanaSi pirveli cxrilis
mixedviT aRmovaCenT savaraudo Sesabamisobebs: x → 500 000x. meore cxrilis mixedviT x →
600000x. I firmas gza gayavs ufro iafad. daizoga 6(600000–500000)=600000 (lari).
6 Tu 1 ivnisis Semdeg gavida x dRe, gayiduli dRiuri odenoba iqneba 240+24x;
Sesabamisad, 5 dRis Semdeg gaiyideba 240+24⋅5=360 cali nayini.
7 x Tvis Semdeg simaRle iqneba 40+3x sm; Sesabamisad, Tu x=4, simaRlea 40+3⋅4=52 sm.
12 xwuTiani saubris Rirebulebaa 10+24x TeTri. amrigad, vRebulobT:
10+24x=58, x=2.
14 am amocanis amoxsnisas moswavleTa mier SemoTavazebuli mosazrebebis ganxilvis
Semdeg SeTavazeT klass geometriuli amocanebi:
• tolferda samkuTxedis ferdi x smia, xolo fuZe ferdze 1 smiT moklea. gamosaxeT am
samkuTxedis perimetri xiT.
• marTkuTxedis erTi gverdis sigrZea x sm, meore gverdi pirvelze 1 smiT grZelia.
gamosaxeT am marTkuTxedis perimetri.
• marTkuTxedis erTi gverdis sigrZea x sm, es gverdi meore gverdze 12 smiT grZelia.
gamosaxeT am marTkuTxedis perimetri xiT.
imsjeleT TiToeul gamosaxulebaSi xis SesaZlo mniSvnelobebis Sesaxeb; ipoveT
gamosaxuli sidideebis mniSvneloba (miRebuli asoiTi gamosaxulebis mniSvneloba) xis
romelime mniSvnelobisTvis.
![Page 68: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/68.jpg)
68
jgufuri muSaobis proeqti
es proeqti xels uwyobs moswavleebs monacemTa daxarisxeba/warmodgenis unarCvevebis
gamomuSavebasa da ganmtkicebaSi. es proeqti statistikis propedevtikadac CaiTvleba.
sacalo da sabiTumo fasebs Soris damokidebulebis sityvieri aRweris mixedviT
moswavleebi miiReben Sesabamisobas x → x–1.
• pirveli davalebis Sesruleba SeiZleba gadanawildes jgufis wevrebs Soris. magaliTad,
erTi da imave klasebis saxelmZRvaneloebis mixedviT. davalebis Sesrulebis Semdeg
moswavleebs eqnebaT daxarisxebuli da mowesrigebuli monacemebi.
• am davalebis Sesasruleblad moswavleebs dasWirdebaT wina etapze Sedgenili erTerTi
cxrili _ IX klasis Sesabamisi saxelmZRvaneloebis sacalo fasebi.
• mesame davalebis Sesasruleblad moswavleebs daWirdebaT V klasis saxelmZRvaneloebis
sacalo da sabiTumo fasebi; aucilebelia klasis moswavleTa odenobis codnac.
• fasdaklebis axali wesis Sesabamisad Seicvleba monacemTa cxrilebic. maT SeiZleba
aseTi saxec mieceT, Tumca misaRebia sxva tipis cxrilis Sedgenac.
III klasis saxelmZRvaneloebis fasebi
sagani sacalosabiTumo
x–1 x–2
germanuli 5 4 _
inglisuri 8 _ 6
1 111=37⋅3; pirobis Sesabamisad, klasSi 37 moswavlea.
2 I xerxi. SegviZlia sinjvis meTodi gamoviyenoT. erTaderTi SesaZlo cifri (ricxvi),
romelic 7ze gamravlebisas erTeulebSi isev am cifrs mogvcems, aris 5. Sesabamisad, orniSna
ricxvia 35.
II xerxi (pedagogebisTvis). vTqvaT, es orniSna ricxvia 10a+b. maSin, pirobis Tanaxmad,
10a+b=7b, 10a=6b, 5a=3b, b=5, a=3, saZiebeli ricxvia 35.
3 gaviTvaliswinoT, rom ukanaskneli gverdis nomeri luwi ricxviT gamoisaxeba, anu 312
iT, amovardnili gverdebis odenobaa 312–212=100, rac 50 furcels Seadgens.
4 TanamimdevrobiT xdeba kidura wevrebis gadaadgileba. miviRebT ⋅
![Page 69: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/69.jpg)
69
Ddamoukidebeli wera #4
Tema: • ricxviTi da asoiTi gamosaxulebebis Sedgena da gamartiveba;
• or sidides Soris damokidebulebis gamosaxvis xerxebi.
1. ipoveT (52–12):4+90 gamosaxulebis mniSvneloba.
a) 10 b) 40 g) 100 d) 94.
2. ipoveT (32+a)–51 gamosaxulebis mniSvneloba, roca a=28.
a) 28 b) 60 g) 51 d) 9.
3. yoveli x ricxvisTvis 52+12x–9x+3x=
a) 6x+52 b) 52x+3 g) 52+3x d) 52+15x.
4. CawereT gamosaxulebis saxiT: gaorkecebuli nisa da 17is jamis 8ze namravli.
a) 2n+17⋅8 b) (2n+17)⋅8 g) 2(n+17⋅8) d) 2(n+17)⋅8.
5. SearCieT sworad Sevsebuli cxrili.
a) b) g) d)
6. daCis xelfasi ori Tvis ganmavlobaSi TveSi 540 lari iyo, Semdegi 3 Tvis ganmav lobaSi
ki _ TveSi x lari. gamosaxeT daCis mier am 5 TveSi miRebuli Tanxa cvladiani gamosaxulebiT.
a) 540+x b) 2⋅540+x g) 2⋅540+5x d) 2⋅540+3x.
7. samkuTxedis erTi gverdis sigrZea x sm, meore gverdi pirvelis gaorkecebulze 3 sm
iT grZelia, xolo mesame 1 smiT moklea meoreze.
a) warmoadgineT am samkuTxedis perimetri cvladiani gamosaxulebis saxiT;
b) ipoveT am samkuTxedis perimetri, roca x=5.
8. telefonis gadasaxadi Sedgeba saabonento da wuTobrivi gadasaxadebisgan. vTqvaT,
saabonentoa _ TveSi 7 lari, wuTobrivi _ 1 wuTian saubarSi 2 TeTri.
ra Tanxa unda gadaixados ojaxma zafxulis ganmavlobaSi telefoniT sargeblobaSi, Tu
saubrebis saerTo xangrZlivoba 472 wuTia?
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad
1 2 3 4 5 6
g d a b g d
7. a) x+(2x+3)+(2x+2), anu 5x+5;
b) 5x+5=25+5=30 (sm).
8. 3⋅700+472⋅2=2100+944=3044 (TeTri).
pasuxi: 3044 TeTri, anu 30 lari da 44 TeTri.
x x⋅5+2
10 52
7 73
6 23
x x⋅5+2
10 52
7 73
6 32
x x⋅5+2
10 52
7 37
6 32
x x⋅5+2
10 52
7 37
6 23
![Page 70: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/70.jpg)
70
Sefasebis sqema
testuri tipis amocanebi _ TiToeuli swori pasuxi Sefasdes 1 quliT.
me7 da me8 amocanebidan TiToeuli SeiZleba Sefasdes maqsimum 2 quliT. es amocanebi
SeiZleba Sefasdes TiTo quliTac (maTSi xarvezebis arsebobisas). magaliTad, me7 amocanis
mxolod pirveli davalebis Sesrulebisas daiwereba 1 qula.
Sefasebis gamocxadebamde SeecadeT sajarod ganixiloT yvela amocana da daavaloT
moswavleebs Tavad daasaxelon maTi savaraudo Sefasebebi. moswavleTa aseTi aqtivobis
mravalmxriv mniSvnelobaze Cven araerTxel visaubreT analogiuri wesebis mimoxilvisas.
yuradRebiT ganixileT moswavleTa kritikuli mosazrebebic, maTi ganxilvisas moswavlem
unda miiRos obieqturi argumentebi, mowodebuli uaRresad koreqtuli formiT.
13. amocanebis amoxsna ricxviTi an asoiTi gamosaxulebis SedgeniT
mizani. moswavlem arsebuli informaciisa da situaciis adeqvaturad Seadginos ricxviTi
da cvladiani gamosaxulebebi; teqsturi amocanebis amoxsnisas mosaxerxeblad SemoiRos
cvladi, Seadginos da amoxsnas gantoleba, moaxerxos gantolebis amonaxsnis interpretacia.
am aqtivobiT mniSvnelovnad gaiRrmavos codna da unarebi maTematikuri modelirebis
sawyisebSi.
am paragrafis damuSavebisas sasurvelia gaiTvaliswinoT ramdenime mniSvnelovani momenti:
• vidre moswavle daiwyebdes amocanis amoxsnas, darwmundiT, rom man sworad gaigo piroba
_ amis gakeTeba miznobrivi kiTxvebiT SeiZleba; • ricxviTi an cvladiani gamosaxulebis
Sedgenis procesSi moiTxoveT sityvieri komentarebi _ moswavlem aucileblad unda axsnas
ariTmetikuli gamosaxulebebis praqtikuli Sinaarsi; magaliTad, Tu erTi puris fasi 70
TeTria da nayidia 8 puri, maSin gamosaxuleba 8⋅70 warmogvidgens 8 puris saerTo Rirebulebas;
• mravalgvari amocanebis amoxsnisa da ganxilvis kvalobaze moswavleebi darwmundebian, rom
erTi da imave amocanis amoxsna sxvadasxva gamosaxulebis saSualebiT SeiZleba; am faqtis
demonstrirebisas SeiZleba gamoiyenoT Sekrebisa da gamravlebis gadanacvlebadobis,
jufTebadobisa da Sekrebis mimarT gamravlebis ganrigebadobis kanonebi; • ricxviTi
gamosaxulebis mniSvnelobis an gantolebis fesvis povnis Semdeg aucilebelia miRebuli
pasuxis kritikuli analizi. magaliTad, Tu veZebT adamianTa odenobas, maSin dauSvebelia,
rom pasuxi ar iyos mTeli.
savarjiSoebi isea SerCeuli, rom gagiadgvildebaT zemoT CamoTvlil momentebze
moswavleTa yuradRebis gamaxvileba da Sesabamisi Cvevebis gamomuSavebis xelSewyoba.
zogierTi amocanis amoxsnisas sasurvelia Sesaferisi sqemis gamoyeneba; magaliTad:
12 240–(120+40)=80 (km)
13 1150–137=1013 (km).
![Page 71: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/71.jpg)
71
14 1135+(1135–645)=1625 (km).
gantolebis gamoyenebiT amocanebis amoxsnisas mniSvnelovania xelsayreli SerCeva im
sididisa, romlis mimarTac SeadgenT gantolebas.
17 xiT aRvniSnoT alublis wvenis odenoba (kovzebiT). wylis odenoba 4jer metia, anu
4xia, Taflia x. pirobiT, sruli odenoba 18ia.; amitom x+4x+x=18, 6x=18, x=3 _ saWiroa 3
kovzi wveni.
22 da 23 amocanebis amoxsnisas SeiZleba moswavleebi wyvilebad, an ufro mravalricxovan
jgufebad dayoT da TiToeul jgufSi gaanawiloT (an TviTon gainawilon) amocanebis amoxsnis
sxvadasxva xerxi. Semdeg imsjeleT ama Tu im xerxis upiratesobaze.
22 I xerxi: 1 m 50 sm + 50 sm + 25 sm=2m 25 sm.
II xerxi: (x–50)–25=150, x–50=175, x=225 (sm)
an x–(50+25)=150, x–75=150, x=225 (sm).
23 I xerxi: gamoviyenoT `ukusvlis~ meTodi
35–16+9–5+8=31.
II xerxi: x–8+5–9+16=35, x=31.
amocanebi jgufuri muSaobisTvis
am amocanebze samuSaod moswavleebi SeiZleba dayoT wyvilebad _ es gazrdis maTi
saqmianobis efeqtianobas, Tqven ki kidev erTxel mogecemaT SesaZlebloba daakvirdeT
TiToeuli moswavlis msjelobas, sakuTari poziciis dacvasa, Tu mis mimarT kritikulad
ganwyobil oponentTan dialogis warmarTvis unarCvevebis ganviTarebis process, moaxdinoT
reagireba SeniSnul xarvezebze, daxvewoT jgufuri muSaobis formebi.
1 10, 20, 30, 40, ...
• 10n, n Rebulobs mniSvnelobebs: 1; 2; 3; 4; ...
pirveli ricxvia 10, yoveli Semdegi wina ricxvze 10iT metia
10 ---→ 20 ---→ 30 ---→ 40 ---→
• 50, 60, 70.
2 a) 100, 200, 300, 400, ...
• 100n, n Rebulobs mniSvnelobebs: 1; 2; 3; 4; ...
pirveli ricxvia 100, yoveli Semdegi wina ricxvze 100iT metia
100 ------→ 200 ------→ 300 ------→ 400 ------→ • 500, 600, 700.
b) 1000, 2000, 3000, 4000, ...
• 1000n, n Rebulobs mniSvnelobebs: 1; 2; 3; 4; ...
pirveli ricxvia 1000, yoveli Semdegi wina ricxvze 1000iT metia
1000 ------→ 2000 ------→ 3000 ------→ 4000 ------→ • 5000, 6000, 7000.
+10
+100
+1000 +1000 +1000 +1000
+100 +100 +100
+10 +10
![Page 72: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/72.jpg)
72
3 pedagogebi iolad aRmoaCenT, rom samive SemTxvevaSi mocemulia ariTmetikuli
progresia. TqvenTvis (mxolod TqvenTvis da ara moswavleebisTvis) warmovadgenT:
• a1=10, a
n+1=a
n+10, n∈N, amrigad, a
n=a
1+10(n-1), n∈N, anu a
n=10n, n∈N;
• a1=100, a
n+1=a
n+100, n∈N, a
n=100n, n∈N.
• a1=1000, a
n+1=a
n+1000, n∈N, a
n=1000n, n∈N.
moswavleebs es davaleba (saWiroebis SemTxvevaSi) Tqven SeiZleba ase daukonkretoT:
mimdevrobis wevri, romlis rigiTi nomeria x, rogor CavweroT xisa da pirveli ricxvis
saSualebiT? mosalodneli pasuxebia:
• 10x, • 100x, • 1000x. klasma unda Seamowmos es savaraudo pasuxebi.
me5 klaselTa maTematikuri momzadebis done savsebiT sakmarisia am saxaliso fokusis
asaxsnelad.
vTqvaT, Cafiqrebuli ricxvia m. maSin davwerT
m, m, m
Semdegi moqmedebiT vRebulobT:
m–6, m+12, m–6
m–6, m+12–(m–6), m–6
anu m–6, 18, m–6
amrigad, nebismieri (6ze meti) Cafiqrebuli ricxvis SemTxvevaSi Sua ricxvi aRmoCndeba
18is toli (anu Cafiqrebul ricxvze 3jer meti). Tu TqvenTvis cnobili gaxdeba (18+m)is
mniSvneloba, maSin Tqven msac martivad miagnebT.
Tu 6s SecvliT 9iT, maSin Sua ricxvi 27is toli gaxdeba da, cxadia, am SemTxvevaSic
martivad miagnebT Cafiqrebul ricxvs.
14. xarisxi. ricxvebis Caweris sxvadasxva wesi
mizani. ricxvis naturaluri xarisxis gacnoba da misi damkvidreba moswavleTa CanawerebSi.
ricxvTa aTobiTi poziciuri sistemis ganxilvis gafarToeba, romauli da egvipturi sistemis
ganxilva. yvela am sistemis Sedareba da aTobiTi sistemis upiratesobaTa dadgena.
naturaluri ricxvis gaSlili formiT Cawerisas moswavlem aiTvisos 10is xarisxis
gamoyeneba. jgufuri muSaobiT gaecnos naSTTa ariTmetikis elementebs.
gakveTils viwyebT ricxvis Tavis Tavze ramdenjerme gamravlebisas xarisxis gamoyenebis
magaliTebiT. ricxvis meore da mesame xarisxebs `ricxvTa kvadratsa~ da `ricxvis kubs~
ecnobian kvadratis farTobisa da kubis moculobis faqtobrivi dasaxelebis gareSe.
ixseneben ricxvis Caweras gaSlili formiT da am CanawerebSi iyeneben 10is xarisxebs.
paragrafis teqstis me2 punqtSi yuradRebas vamaxvilebT ricxvis Caweris poziciur
aTobiT sistemaze. moswavleebs SeiZleba SevTavazoT iseTi ricxvebis gaSlili formiT
_ 10is xarisxebis daxmarebiT Cawera, romlebSic cifri meordeba; magaliTad,
55555=5⋅104+5⋅103+5⋅102+5⋅10+5. maTze dakvirvebiT moswavleebi Seecdebian kidev erTxel axsnan
ricxvis Caweris am wesis saxelwodeba: poziciuri _ radgan yoveli cifris mniSvneloba
CanawerebSi am cifris adgilze (poziciaze) aris damokidebuli; aTobiTi _ viyenebT 10
cifrs, ricxvis mniSvnelobas gamovsaxavT 10is xarisxebiT; yoveli Semdegi (ufro maRali)
Tanrigis erTeuli 10-jer metia wina Tanrigis erTeulze.
ricxvebis Caweris am wesis gacnobis paralelurad moswavle interesiT ganixilavs
ricxvebis Caweris sxva wesebsac. saxelmZRvaneloSi SemoTavazebulia ricxvebis Cawera
![Page 73: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/73.jpg)
73
romauli cifrebiT _ romauli wesi, moswavleebi iwafebian romaulad Cawerili ricxvebis
wakiTxvaSi da aTobiT sistemaSi Cawerili ricxvebis romaulad gadaweraSi.
magaliTad, XXXV=35, CD=500-100=400, LXV=50+10+5=65, 86=LXXXVI,
=10000+10000=20000 da sxva.
ricxvebis Caweris am or wess Soris gansxvaveba da romelimes upiratesobaTa moZieba
msjelobis sagani unda gaxdes. magaliTad, aTobiTi sistemis upiratesobaa, rom ricxvi 86
is CanawerSi aTobiT sistemaSi ori simbolo gamoiyeneba, romaulSi _ 6, egvipturSi _ 14;
aTobiTi Canaweri gviCvenebs ricxvis erTeulebis odenobas, romaulSi ki ricxviT gamosaxuli
erTeulebis odenobis dasadgenad gamoTvlebia saWiro. magaliTad, LXXXVI=50+30+6=86;
poziciur sistemaSi mniSvnelovania cifri 0is gamoyeneba; aTobiT sistemaSi nebismieri
ricxvi Caiwereba mxolod aTi cifris gamoyenebiT. romauli sistemis sirTuleebi matulobs
didi ricxvebis Cawerisas.
sasurvelia moswavleebma am da sxva gansxvavebebze Tavad imsjelon da maswavlebelma
mxolod mniSvnelovan momentebze gaamaxvilos maTi yuradReba.
analogiurad SeiZleba SeadaroT ricxvis Caweris aTobiTi poziciuri sistema egvipturs,
romelic paragrafis bolosaa warmodgenili.
rubrikaSi `sxvadasxva~ warmodgenilia cifrebis nacvlad asoebis gamoyenebis zogierTi
magaliTi.
am paragrafis Seswavlis Semdeg SeiZleba moswavles gauCndes saqarTveloSi an sxva
romelime qveyanaSi Zvelad ricxvebis Caweris wesebis ufro dawvrilebiT Seswavlis survili,
SeiZleba gamoiyenoT internetis SesaZleblobebi. magaliTad, http://ka.wikipedia.org/wiki/ qarTuli
_ damwerloba.
sxvadasxva sistemaSi ricxvebis Cawerasa da wakiTxvaSi gawafvas emsaxureba savarjiSoebi 11 22 (klasSi). me16 savarjiSoSi moswavle jer egvipturi sistemiT daweril ricxvs gadawers
aTobiTU sistemaSi gaSlili formiT, Semdeg 10is xarisxis gamoyenebiT: 4⋅100+2⋅10+4=4⋅102+2⋅10+4.
(swori pasuxia d)
25 amocanis amoxsnisas moswavle TiToeul Tanamamravls Tu Cawers namravlis saxiT,
miiRebs: 5⋅5⋅5⋅5⋅5⋅5⋅5=57. aq ar igulisxmeba xarisxis Tvisebis (an⋅am=an+m) gamoyeneba, romelsac
moswavleebi maRal klasebSi gaecnobian.
analogiurad amoixsneba 33 amocana; masze muSaobisas SeiZleba zogierTma moswavlem
Tanamamravlebis Camoweris gareSe SeZlos maTi odenobis dadgena. magaliTad, 1015⋅108 _
msjelobs: 10 aviRoT Tanamamravlad 15jer, Semdeg 8jer, miiReba: 10 Tanamamravlad
aRebulia 23jer _ 1023. SeiZleba romelime moswavlem ganazogados miRebuli Sedegi da
is sityvieradac Camoayalibos. am aqtivobis ganxorcielebis SemTxvevaSi moswavle xdeba
erTnairfuZiani xarisxebis Tvisebis `aRmomCeni~ _ rac SeiZleba Sefasdes, rogorc am asakis
moswavlis azrovnebis umaRlesi donis dadgenis erTerTi kriteriumis dakmayofileba.
jgufuri muSaoba `bolo cifris cxrili~
mizani. moswavle gaiwafos ricxvis xarisxis gamoTvlaSi, kanonzomierebis aRmoCenaSi,
samuSaos Sesrulebis strategiis dadgenasa da swrafad ganxorcielebaSi; Sesrulebuli
samuSaos SefasebaSi, anu SeZlos aRmoCenili kanonzomierebis ganzogadeba, gamoyeneba
amocanebis amoxsnisas.
moswavleebs cxrilis Sevsebamde vTavazobT daasaxelon ramdenime magaliTi: 34is aTobiTi
Canaweris bolo cifria 1 (34=81), 83is bolo cifria 2 (83=512). rodesac darwmundebiT, rom
klasi gaerkva davalebis SinaarsSi, jgufebad gaerTianebul moswavleebs vTavazobT cxrilis
![Page 74: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/74.jpg)
74
Sevsebas. muSaobas SeiZleba mivceT Sejibris saxe. jgufis muSaobis Sefasebisas gaiTvaliswineT
samuSaos Sesrulebis dro da xarisxi. magaliTad, yoveli Secdoma TiTo sajarimo quliT
SeafaseT. daakvirdiT jgufebis muSaobis process. savaraudoa, rom garkveuli drois
Semdeg — ramdenime striqonis Sevsebis Semdeg, moswavleebi aRar Seasruleben gamravlebas
srulad da yoveli momdevno striqonis Sesavsebad gamoiyeneben wina striqonis monacemebs _
gamoimuSaveben cxrilis Sedgenis strategias.
xarisxis maCve nebeli
bolo cifri
1 2 3 4 5 6 7 8 9
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
2 2 4 8 6 2 4 8 6 2
3 3 9 7 1 3 9 7 1 3
4 4 6 4 6 4 6 4 6 4
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
7 7 9 3 1 7 9 3 1 7
8 8 4 2 6 8 4 2 6 8
9 9 1 9 1 9 1 9 1 9
Sevsebuli cxrilis sisworis Semowmebisa da Sedegebis sajaro gamocxadebis Semdeg
vTxovT jgufebs, an calkeul moswavleebs daasaxelon SemCneuli kanonzomierebebi yoveli
ricxvis xarisxis bolo cifrebis monacvleobis Sesaxeb. isini metad mniSvnelovan Sedegebs
miiReben: 0, 1, 5 da 6is xarisxebis bolo cifrebi ucvlelia, danarCeni ricxvebis xarisxebis
aTobiTi Canaweris bolo cifrebi ki periodulad meordeba. magaliTad, 4 da 9is _ yoveli
oris Semdeg, 2, 3, 7 da 8is _ yoveli oTxis Semdeg. aRsaniSnavia, rom 4 da 9 aris 2isa da
3is kvadratebi, sayuradReboa 2is da 4is, 3isa da 9is striqonebis Sedareba.
am kanonzomierebis ganxilvis Semdeg jgufebs vTavazobT aqtivobis gafarToebas _ ipoveT
magaliTad, 411, 910, 325, 731, 9131is bolo cifrebi.
aqtivobis gafarToeba SeiZleba ganvaxorcieloT mocemul striqonSi warmodgenili
cifrebiT daboloebuli ricxvebis xarisxebze dakvirvebiTac. magaliTad, 23is, 73is, 253
is xarisxebi bolovdeba imave cifrebiT, rac 3is xarisxebi. jgufebs vTavazobT, daadginon,
magaliTad, 235is, 7311is, 12586is bolo cifrebi.
moisazre
1 a) 4=22, b) 1=12, g) 27=33, d) 256=44.
2 a) 62=36, 26=64, 26>62.
b) ar aris aucilebeli orive xarisxis gamoTvla:
49=16⋅16⋅16⋅16⋅9. es namravli ki metia 94ze.
miviReT: 49>94.
am amocanis amoxsnisas moswavleebma SeiZleba kalkulatori gamoiyenon. zogierT
kalkulatorze xarisxis gamoTvlis wesi rubrika `sxvadasxvaSia~ aRwerili. amjerad
sasurvelia Sedareba kalkulatoris gamoyenebis gareSe Sesruldes.
![Page 75: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/75.jpg)
75
3 orniSna ricxvebSi cifri 0 gvxvdeba mxolod erTeulebis TanrigSi 9jer (10, 20, ...,
90) da ricxv 100Si 2jer. sul 11jer.
cifri 1 erTeulebis TanrigSi gvxvdeba 10jer, aTeulebis TanrigSi 10jer, aseulebis
TanrigSi erTxel, sul 21jer.
4 analogiuri moqmedebebi SeiZleba jer aTniSna ricxvebze SevasrulebinoT.
magaliTad,
32:3=3, 52:5=5, ...
pasuxi: 4 820 063 6172:4 820 063 617=4 820 063 617.
5 da 6 amocanebSi viyenebT jgufuri muSaobisas Sevsebul cxrils: 1iT bolovdeba
mxolod 1iT daboloebuli ricxvis kubi; 4iT bolovdeba 2iT an 8iT daboloebuli
ricxvebis kvadratebi, 2iT daboloebuli ricxvebis kvadratebi. 2iT daboloebuli ricxvis
kubi bolovdeba 8iT. 8iT daboloebuli ricxvis kubi bolovdeba 2iT, 6 is pasuxia: d)
2iT an 8iT.
sakontrolo wera ## 3
• amocanebis amoxsna ricxviTi an asoiTi gamosaxulebebis SedgeniT.
• xarisxi, ricxvebis Caweris sxvadasxva wesi.
1. Tu sami Sesakrebis jamia 682 000, amasTanave, pirveli da meore Sesakrebebis jamia
540 900, maSin mesame Sesakrebis povna SegviZlia Semdegi gamosaxulebiT:
a) 682000+540900 b) 682000–2⋅540900
g) 682000–540900 d) 2⋅(682000–540900).
2. SearCieT (2x+4):3=12 gantolebis fesvi.
a) 16 b) 36 g) 32 d) 20.
3. sawyobidan pirveli 5 dRis ganmavlobaSi dReSi 8 tona fqvili gahqondaT, Semdegi
5 dRis ganmavlobaSi ki _ dReSi 7 tona fqvili. ramdeni tona fqvili gautaniaT am sawyobidan
aTive dRis ganmavlobaSi? SeadgineT ricxviTi gamosaxuleba.
a) 10(8+7) b) 5⋅8+5⋅7 g) 10(5+8+7) d) 10⋅5+8⋅7.
4. vTqvaT, mocemuli kubis gverdis sigrZea 5 erTeuli. ramdeni mcire kubisgan (gverdis
sigrZe 1 erTeulia) Sedgeba mocemuli kubi?
a) 25 b) 10 g) 125 d) 20.
5. saklebi 52iT aRemateba sxvaobas da 15iT metia maklebze. saklebis sapovnelad
SeiZleba SevadginoT ricxviTi gamosaxuleba:
a) 52–15 b) 52⋅15 g) 52+15 d) 52–2⋅15.
6. 62⋅63=
a) (2⋅3)6 b) 66 g) 2⋅2⋅2⋅2⋅2⋅2⋅6⋅6⋅6 d) 65.
7. marTkuTxedis AB gverdi 18 smiT moklea BC gverdze. ipoveT es
gverdebi, Tu markuT xedis perimetria 96 sm.A D
B C
![Page 76: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/76.jpg)
76
8. ipoveT gamosaxulebis mniSvneloba:
a) 92:3+(10–6)3⋅5=
b) (82–72)⋅10:(52+25)=
SegaxsenebT, rom sasurvelia gqondeT sakontrolo weris ramdenime varianti, maT SedgenaSi
Cvens mier SemoTavazebuli amocanebi dagexmarebaT.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad
1 2 3 4 5 6
g a b g g d
7. 2(x+18+x)=96
x=15 (sm),
x+18=33 (sm)
8. a) 92:3+(10–6)3⋅5=81:3+43⋅5=27+320=347
b) (82–72)⋅10:(52+25)=(64–49)⋅10:(25+25)=15⋅10:50=150:50=3.
Sefasebis sqema
me7 amocanis Sefasebisas, Tu sworadaa Sedgenili gantoleba, vwerT 1 qulas, gantolebis
sworad amoxsnis SemTxvevaSi kidev erT qulas.
me8 amocanis TiToeuli davalebis umaRles Sefasebad SeiZleba miiCnioT 1 qula.
SeiZleba Sefasebis ufro moqnili sistemac airCioT. Tu moswavle avlens xarisxis codnas,
magram daudevrobis gamo ver iRebs swor pasuxebs, SeiZleba es amoxsna SeafasoT 1 quliT.
Tumca aqve saTanado komentari daurToT Tqvens gadawyvetilebas da mouwodoT moswavles
izrunos xarvezebis gamosasworeblad. moismineT Tavad moswavlis komentarebic _ daSvebuli
Secdomebis mizezebis axsna.
15. amocanebis amoxsnis sxvadasxva xerxi
Temis Seswavlas viwyebT amocanebis amoxsnis ramdenime xerxis gaxsenebiT. magaliTad,
ricxviTi gamosaxulebis Sedgenis xerxiT rogor amovxsnaT amocana: nikas xelfasi 360 laria,
rac 25 lariT metia sandros xelfasze. ramden lars Seadgens orives xelfasi?
Semdeg SevTavazoT paragrafis pirvel punqtSi ganxiluli amocanis amoxsnis ori xerxi:
suraTebis SesaZlo wyvilebis Camoweris (1,2; 1,3; 1,4; 1,5; 1,6; 1,7; 2,3; 2,4; 2,5; 2,6; 3,4; 3,5; 3,6;
4,5; 4,6 da 5,6) da gamravlebis (5⋅6:2). me2 punqtSi SemoTavazebuli amocanis amoxsnisas xisebri
diagramaa gamoyenebuli. saxelmZRvaneloSi warmodgenil suraTze Cans, rom ori totidan
TiToeuli oTxi totiT bolovdeba, e. i. sul aris SerCevis 2⋅4=8 varianti. me3 punqtSi
SemoTavazebulia amocanis amoxsnis sinjvis xerxi, SeiZleba cxriliTac visargebloT.
swori pasuxebis odenoba
araswori pasuxebis odenoba
qulebis odenoba
15 0 150 _ metia
12 3 120–9=111 _ metia
10 5 100–15=85 _ metia
9 6 90–18=72 _ tolia
x
x+18
![Page 77: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/77.jpg)
77
SeiZleba moswavle mixvdes, rom sworad amoxsnilTa svetidan arasworad amoxsnilTa
svetSi yoveli amocanis gadmotanisas mopovebul qulebs akldeba 13 qula. 72 qulis misaRebad
150 qulas unda gamoakldes 78=6⋅13 qula, e. i. sworad amoxsna 15–6=9 amocana.
paragrafSi SemoTavazebuli amocanebis amoxsnisas, saklaso da saSinao savarjiSoebis
Sesrulebis Semdeg moswavle gaiwafeba ara marto TiToeuli xerxiT amocanebis amoxsnaSi,
aramed amoxsnis xerxis/strategiis dadgenasa da mis ganxorcielebaSi.
klasSi
1 I gza. TuU monawileebs gadavnomravT, miviRebT wyvilebs (1,2; 1,3; 1,4; 1,5; 1,6; 1,7;
2,3; 2,4; 2,5; 2,6; 3,4; 3,5; 3,6; 4,5; 4,6; 5,6) _ 15 partia.
II gza. TiToeuli monawile TamaSobs 5 partias _ 5⋅6.
magram aseTi daTvlisas yoveli partia orjer viangariSeT, amitom partiaTa odenobaa
5⋅6:2=15.
2 Tu am amocanis amoxsnisas isev gadavnomravT monawileebs, rogorc wina amocanaSi,
maSin yoveli wyvili orjer unda davasaxeloT (radgan gundebi ororjer xvdebian erTmaneTs)
_ 7⋅6. pasuxi: 42.
3 gundebis (10⋅9):2=45 wyvilidan yoveli wyvili 4 Sexvedras atarebs. pasuxia 45⋅4=180.
4 saxelmZRvaneloSi SemoTavazebulia ori gza: I _ sameulebis daTvla: mds, msd, dms,
dsm, smd da sdm _ aseTi sameuli 6ia. momavalSi moswavleebi iswavlian, rom es aris 3
elementis gadanacvlebaTa odenoba, romelic gamoiTvleba P3=3! formuliT (P
n=1⋅2⋅⋅⋅⋅⋅⋅n=n! _
n elementis gadanacvlebaTa odenobaa).
II _ xisebri diagrama, romlis saSualebiT moswavle variantebis daTvlis gamravlebis
wesSi gaiwafeba _ 3 totidan TiToeuls gamoeba 2, miRebuli 3⋅2=6 totidan TiToeuls
gamoeba 1. pasuxi: 3⋅2⋅1=6.
5 da 6 amocanebi me 4 s analogiuria, sadac s, m da d asoebi Secvlilia 3, 4 da 5
cifrebiT an ferebiT. pasuxi: 3⋅2⋅1=6.
7 3⋅4=12.
8 sami sportsmenidan TiToeuli farikaobs 3jer, sul _ 3⋅3=9.
SeiZleba sqemac gamoiyenon. magaliTad, mofarikaveebi wertilebiT gamo
vsaxoT da daviTvaloT wertilTa damakavSirebeli wirebi. aseTi wiria 9.
9 I dRes morigis SerCevis 3 variantia, yoveli SerCeuli morigisTvis II dRes 2
variantia, III dRes yoveli wyvilisTvis III dRes aris darCenili 1 varianti, sul 3⋅2⋅1=6.
10 sinjvis meTodiT
mwvane cisferi wiTeli
1 6 20–7 _ ar akmayofilebs pirobas
2 12 20–14 _ akmayofilebs pirobas
3 18 SeuZlebelia
pasuxi: 6.
11 aTaseulebis TanrigSi mxolod 1 SeiZleba eweros; aseulebis, aTeulebis da erTeulebis
TanrigebSi cifrebis SerCevis orori variantia.
pasuxi: 1⋅2⋅2⋅2=8.
![Page 78: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/78.jpg)
78
12 erT jibeSi SeiZleba CavidoT sami monetidan erTi romelime (3 varianti), sami
monetidan ori romelime (3 varianti), samive moneta (1 varianti), an arc erTi (1 varianti).
sul 3+3+1+1=8 varianti.
pedagogebs SevaxsenebT amoxsnis kidev erT xerxs: erTerT (SerCeul) jibeSi 5TeTrians
an CavidebT, an ara (gvaqvs 2 SemTxveva). TiToeuli SemTxvevaSi 10TeTrians an CavidebT amave
jibeSi an ara (sul — 4 SemTxveva). am oTxi SemTxvevisas mesame monetasac an CavidebT an ara
(sul 8 SemTxveva).
13 SeiZleba amoixsnas ricxviTi gamosaxulebis SedgeniT. es ricxvebia 90:3⋅1=30 da
90:3⋅2=60.
SeiZleba saZiebeli ricxvebi x–iTa da 2xiT aRvniSnoT, miviRebT x+2x=90, saidanac x=30.
pasuxi: 30 da 60.
15 ricxviTi gamosaxulebis SedgeniT: erT saaTSi zeinklebi erTad amzadeben 19+17=36
detals, samuSaos daasruleben 144:36=4 sTSi.
gantolebis SedgeniT: vTqvaT, samuSaos dasrulebas x sT sWirdeba, maSin 17x+19x=144,
saidanac x=4 (sT).
16 SeiZleba suraTi gamoviyenoT:
35:7=5 (sm), BC=10 sm.
gantolebis SedgeniT: ABs sigrZe aRvniSnoT xiT, maSin BC=2x, CD=4x. miviRebT gan
tolebas
x+2x+4x=35, saidanac x=5.
pasuxi: BC=10 sm.
saSinao
4 aTeulebis Tanrigis 5 variantidan (1, 3, 5, 7 an 9) yovelisTvis erTeulebis TanrigSi
5 variantia. pasuxi: 5⋅5=25.
5 aTeulebis Tanrigis 4 variantidan yovelisTvis erTeulebis TanrigSi 3 varianti
arsebobs, pasuxi: 4⋅3=12.
6 aseulebis Tanrigis 3 variantidan yovelisTvis aTeulebis TanrigSi 3 variantia
(3⋅3=9), miRebuli 9 variantidan yovelisTvis erTeulebis TanrigSic 3 variantia. pasuxi:
33=27.
7 Camoayalibon 5 is analogiuri amocana: ramdenia im samniSna ricxvebis odenoba,
romlebic Caiwereba 1, 3, 5, 7 cifrebiT da cifrebi ar meordeba. pasuxi: 4⋅3⋅2=24.
8 bebia SviliSvilze 44 wliT ufrosia.
I gza. SviliSvilis wlovaneba im momentisTvis, roca bebiis asakze 5jer naklebia xiT
aRvniSnoT, bebiis _ 5xiT. pirobiT, 5x–x=44, saidanac x=11. e. i. dasaxelebuli momentisTvis
SviliSvili 11 wlis iyo _ 4 wlis win. SeiZleba sqemac gamoviyenoT:
SviliSvili
bebia
suraTidan Cans, rom am dros SviliSvili 11 wlisaa. es sqema gantolebis Sedgenis tolfasia.
![Page 79: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/79.jpg)
79
SevniSnoT, rom gantolebis Sedgenis gziT am amocanis amoxsnisas ufro bunebrivi iqneboda
xiT aRgveniSna saZiebeli ricxvi. maSin miviRebdiT gantolebas: 5(15–x)=59–x, romlis amoxsna
problemebs Seuqmnida me5 klaselebs. am mosazrebaTa gaTvaliswinebiT avirCieT zemoT
warmodgenili gza. cxadia, moswavleTaTvis ufro martivi iqneba _
II gza. sinjvis meTodi. SevadginoT wlovanebis cxrili,
bebia SviliSvili
59 15 ar akmayofilebs
58 14 `~
57 13 `~
56 12 `~
55 11 akmayofilebs
SeiZleba moswavlem pirdapir 55is mosinjviT daiwyos, radgan bebiis asaki 5ze unda
iyofodes.
9 I gza. sinjvis xerxi.
indauri cxvari fexebi
10 10 60
9 11 62
8 12 64
pasuxi: 8 indauri, 12 cxvari.
II gza. oci Tavidan TiToeuls `CamovurigoT~ orori fexi. darCa 24 fexi. `davumatoT~
Tavebs orori fexi _ 12 Tavi `gaxdeba oTxfexa~. miviRebT _ 12 cxvaria da 8 indauri.
III gza. gantolebis SedgeniT: cxvari _ x, indauri _ (20–x).
4x+2(20–x)=64
4x+40–2x=64,
2x+40=64
2x=64–40
2x=24
x=12.
pasuxi: cxvari 12, indauri 8.
10
I varianti II varianti
I gakv. maTematika istoria
II gakv. qarTuli maTematika
III gakv. istoria qarTuli
cxrilis Sevseba SeiZleba maTematikiT daviwyoT. Tu mas I gakveTils davuTmobT, maSin
danarCeni sagnebisTvis erTaderTi arCevani rCeba. analogiuri Sedegi miiReba maSinac, roca
maTematikas II gakveTils davuTmobT.
cotaa, e. i. cxvrebis
raodenoba unda
gavzardoT.
![Page 80: masw_wigni_5_kl](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050701/5695d20f1a28ab9b0298f021/html5/thumbnails/80.jpg)
80
11 (8⋅7):2=28. 12 variantebis odenobaa 3⋅2⋅1=6. 13 3⋅2⋅1.
17 es amocana saSinao davalebisTvis sagangebodaa gankuTvnili, raTa moswavlem
auCqareblad sinjvis meTodiT, sxvadasxva variantis ganxilvisas miRebuli gamocdilebiT
SeZlos sasurveli sameulebis povna. is aRmoaCens, rom aseTi sameuli erTaderTia _ 1; 2; 3.
18 gantolebis SedgeniT: I ricxvi _ x, II _ 2x, III _ 4x. pirobiT, x+2x+4x=777, x=111.
pasuxi: 111, 222 da 444.
19 umjobesia xiT aRvniSnoT yvelaze mcire _ I ricxvi, maSin II masze orjer metia _
2x, III metia 2xze orjer _ 4x. miviRebT: x+2x+4x=111 111, saidanac x=15873.
pasuxi: 15873, 31746, 63492.
20 gantolebis SedgeniT: es ricxvebi aRvniSnoT x–iTa da x+20iT. pirobiT, x+x+20=140,
2x=120, x=60.
pasuxi: 60 da 80.
ricxviTi gamosaxulebis SedgeniT: am ricxvebidan umciresia (140–20):2.