møtebok frå landsmøtet i bergen...
TRANSCRIPT
Møtebok frå landsmøtet i Bergen
15.–17. april 2016
Sak 1 Opning og konstituering
Møtet tok til fredag 12.00
OpningMusikk ved Melissa Baug og Thea Kathrine Haugen frå Griegakademiet.Leiar Marit Aakre Tennø ynskte velkomen.Møtelyden song Nordmannen.Fylkesordførar i Hordaland, Anne Gine Hestetun, ynskte velkomen.
1.1 Godkjenning av innkalling
Leiar Marit Aakre Tennø bad om godkjenning av innkallinga.
Vedtak:Innkallinga vart samrøystes godkjend utan merknader
1.3 Val av tillitsombod
Leiar Marit Aakre Tennø la fram framlegg til ordstyrarar.
Vedtak:Ordstyrarar: Marie Morken, Jens Kihl, Karl Peder Mork og Hege Myklebust.
Leiaren las minneord over Ingeborg Mjør, Hans Sørbø, Berge Furre, Rutt Trøite Lorentzen og Jarle Varpe.Musikkinnslag ved Melissa Baug og Thea Katrhine Haugen frå GriegakademietOrdstyrarbordet gav praktiske meldingar.
1.2 Fastsetjing av landsmøteføresegnene
Vedtak:Landsmøteføresegnene vart godkjende slik dei låg føre i sakspapira.
1.3 Val av tillitsombod, framhald
Vedtak:Møteskrivarar: Roger Nedreklepp, Marianne Granheim Trøyflat, Helen Johannesen, Kirsti Lunde, Erik Grov og Per Henning ArntsenRedaksjonsnemnd for fråsegner, økonomisaker og innkomne framlegg: Haakon Aase (leiar), Åsmund Ormset, Åsne Høgetveit, Ingvil Brügger Budal og Kristofer Olai Ravn Stavseng (NMU)Fullmaktsnemnd: Jon Låte (leiar), Marit Ness og Bjørg Eli Eide
Røysteteljarar: Gro Morken Endresen, Solveig Grønlien, Fredrik Hope, Nils Mæhle, Solgunn Liestøl og Nils Ulvund
1.4 Fastsetjing av sakliste
Vedtak:1.4 Saklista vart godkjend med denne rettinga: Sak 9 skal vere NyNorsk-kampanjen v/ styremedlem Emil Andre Erstad på laurdag 16.00, ikkje Nynorskbyen Bergen.
1.5 Fastsetjing av tidsfristar
Vedtak:Frist for framlegg til nye fråsegner: fredag klokka 14.00Frist for endringsframlegg til fråsegner og økonomisaker: laurdag klokka 16.00Frist for endringsframlegg til sak 11 Innkomne framlegg: laurdag klokka 18.00.
Sak 2 Leiartalen
Marit Aakre Tennø fekk ordet. Talen vart delt ut til landsmøtelyden straks han var halden.
Desse hadde ordet:Terje Kollbotn frå Odda Mållag, Knut Falk frå Sunnmøre Mållag, Magne Aasbrenn frå Østfold Mållag, Jens Kihl frå Bondeungdomslaget i Oslo, Vebjørn Sture frå Bondeungdomslaget i Oslo, Bjørg Eli Eide frå Bergen Mållag, Jørgen G. Bosoni frå Nidaros Mållag, Anne Steinsvik Nordal frå Volda Mållag, Magne Rønning frå Naumdøla Mållag, Astrid Olsen frå Hordaland Mållag, Astrid Myhre frå Aust-Agder Mållag, Jostein O. Mo frå Ørsta Mållag, Magne Viggo Høyland frå Rogaland Mållag, Kristofer Olai Ravn Stavseng frå Norsk Målungdom, Sigbjørn L. Torpe frå Studentmållaget i Bergen, Karl Peder Mork frå Studentmållaget i Oslo og Marit Aakre Tennø frå styret i Noregs Mållag.
Utdeling av nynorsk barnelitteraturprisLeiar Marit Aakre Tennø delte ut nynorsk barnelitteraturpris 2015 til Marit Kaldhol for boka «Sweet».
Gratulasjonshelsing frå forlagssjef i Samlaget, Edmund Austigard.
Utdeling av nynorsk litteraturprisLeiar Marit Aakre Tennø delte ut nynorsk litteraturpris 2015 til Eirik Ingebrigtsen for boka «Spikrar frå fallande plankar».
HelsingarEdmund Austigard, forlagssjef Det Norske Samlaget
Haakon Aase, leiar i fråsegnsnemnda, gav praktiske meldingar. Ordstyrarbenken gav praktiske meldingar.
MålblomeMarit Aakre Tennø delte ut målblome til Eivind Hansen, administrerande direktør ved Haukeland Universitetssjukehus.
Sak 3 Nynorsk i fagrørsla
Innleiing av LO-sekretær Are Tomasgard.
Desse hadde ordet:Haakon Aase frå styret i Noregs Mållag, Dag Rune Mo, frå Kvam Mållag, Ingvar Olimstad frå Suldal Mållag, Terje Kollbotn frå Odda Mållag, Nils Mæhle frå Bergen Mållag, Kristian Fuglseth frå Sunnmøre Mållag, Magne Rønning frå Naumdøla Mållag, Marit Aakre Tennø leiar i Noregs Mållag, Haakon Aase frå styret i Noregs Mållag, Ålaug Rosseland frå Vest-Agder Mållag og Terje Kollbotn frå Odda Mållag
Are Tomasgard oppsummerte diskusjonen.
HelsingarNynorsksenteret ved Arild Torvund Olsen.
Målprisen 2016 Leiar Marit Aakre Tennø delte ut målprisen 2016 til Kristin Sørsdal.
Sak 4 Rekneskapar 2014–2015
Innleiing ved Gro Morken Endresen.
Desse hadde ordet:Hans Torbjørn Liestøl frå Haugesund Mållag og ungdomslag, Erlend Bakke frå Hordaland Mållag, Karl Peder Mork frå Studentmållaget Oslo og Øystein Skjæveland frå Hordaland Mållag
Vedtak:Rekneskapen for Noregs Mållag, Fondet for norsk målreising, nga og Gjøa Lutros legat og Kulturlotteriet vert godkjende.
Innstilling frå fullmaktsnemndaLeiaren i nemnda Jon Låte orienterte frå fullmaktsnemnda og la fram slik innstilling:170 utsendingar har røysterett.
Vedtak:Alle utsendingane har formalitetane i orden og får røysterett på landsmøtet. 170 personar har då røysterett.
Sak 5 Fråsegner
Orientering v/ nemndsleiar Haakon Aase
Det låg føre 7 fråsegner innan den fastsette fristen. Desse vart sende ut i sakspapira:
Fråsegn 1 frå Styret: Barnehagar i nynorskområde må bruke nynorsk Fråsegn 2 frå Styret: Nynorsk for vaksne innvandrarar Fråsegn 3 frå Styret: Arbeidet i fagrørsla Fråsegn 4 frå Bergen mållag: Nynorskbyen Bergen Fråsegn 5 frå Bergen mållag: Nynorsken må sikrast i reformarbeidet Fråsegn 6 frå Odda mållag: Fråsegn om to jamstelte eksamensstilar Fråsegn 7 frå Odda mållag: Fråsegn om læremiddel for innvandrarar
Det kom inn tre forslag til fråsegner etter fristen:- Fråsegn 8 frå Fylkesmållaget Vikværingen: Språk og film - Fråsegn 9 frå Sunnmøre mållag: Nynorsk i offentlege anbod- Fråsegn 10 frå Odda mållag: Stortinget må endre Opplæringslova for å sikre Oddamodellen som nasjonal ordning
Desse hadde ordet til saksførehavingar:Vebjørn Sture frå Bondeungdomslaget i Oslo, Karl Peder Mork frå Studentmållaget Oslo, Vebjørn Sture frå Bondeungdomslaget i Oslo og Karl Peder Mork frå Studentmållaget Oslo
Framlegg frå Vebjørn Sture:Fråsegn 1: Landsmøtet bed redaksjonsnemnda leggje fram eit omarbeidd, heilskapleg framlegg før fråsegnsordskiftet laurdag.Fråsegn 2 pluss 7: Landsmøtet bed redaksjonsnemnda sy saman fråsegn 2 og 7 til ei felles fråsegn.
Framlegg frå Karl Peder Mork:Ikkje handsame fråsegnene 3, 8 og 9
Prøverøysting om dei tre innkomne framlegga frå Sture og Mork:Landsmøtet avviste med stort fleirtal å realitetshandsama desse framlegga under dette punktet. Landsmøtet avviste å gjera andre vedtak om dei for seint innkomne fråsegnene, enn å avklara om dei skulle realitetshandsamast av landsmøtet eller ikkje.
Vedtak:Landsmøtet vedtok at fråsegnene 8, 9 og 10 skal realitetshandsamast i lag med dei tidlegare innsende fråsegnene.
Dagleg leiar Gro Morken Endresen gav praktiske meldingar.Ordstyrarbenken gav praktiske meldingar.
Sak 6 Årsmelding 2014–2016
Innleiing ved Janne Nygård
Desse hadde ordet:Harald Jordal frå Odda Mållag, Astrid Olsen frå Hordaland Mållag, Anne Steinsvik Nordal frå Volda Mållag, Borghild Løver frå Gjerstad Mållag, Terje Kollbotn frå Odda Mållag, Øystein Skjæveland frå Hordaland Mållag, Jens Kihl frå Bondeungdomslaget i Oslo (replikk), Gaute Lund frå Kvinnherad Mållag, Gro M. Endresen frå skrivarstova (replikk), Magne Viggo Høyland frå Rogaland Mållag, Astrid Myhre frå Aust-Agder Mållag, Sigbjørn Hjelmbrekke frå styret (replikk), Anne Ma Eidhammer frå Karmsund Mållag, Magne
Aasbrenn frå Østfold Mållag, Hege Myklebust frå Stord Mållag, Knut O. Dale frå Odda Mållag og Janne Nygård frå styret
Protokollmerknad frå Odda Mållag til sak 6: årsmelding.«Siste setning på side 21 er misvisande/feil.Det rette er: Odda kommunestyre avvikla Oddamodellen i budsjettvedtak 17.desember 2015 frå og med skuleåret 2016/17 med gradvis innfasing over tre år. Vedtaket kan revurderast dersom det skjer politiske initiativ frå staten si side ved departement eller Stortinget, t.d. ved endring av opplæringslova § 2- 5 fjerde ledd eller løyving i revidert statsbudsjett.
Vedtak:Årsmelding for 2014–2016 vart samrøystes godkjend og protokollmerknaden lagd ved.
Sak 7 Språkstyrking i Fjell kommuneInnleiingar ved Endre Brunstad frå Universitetet i Bergen og Jorid Saure frå Fjell kommune
Desse hadde ordet:Astrid Olsen frå Hordaland Mållag, Knut O.Dale frå Odda Mållag, Ålaug Rosseland frå Vest-Agder Mållag, Erlend Bakke frå Hordaland Mållag, Marit Aakre Tennø leiar i Noregs Mållag, Synnøve Marie Sætre frå Norsk Målungdom, Geir Olav Repål frå Radøy Mållag, Kristian Bringedal frå Kvinnherad Mållag, Solgunn Liestøl frå Karmsund Mållag, Magne Viggo Høyland frå Rogaland Mållag, Oddvar Skre frå Hordaland Mållag, Astrid Olsen frå Hordaland Mållag og Oddmund L. Hoel frå Luster Mållag
Kommentarar og oppsummering ved Endre Brunstad og Jorid Saure
Sak 5 FråsegnerPresentasjon av fråsegnene og det vidare arbeidet av nemndsleiar Haakon Aase
Desse hadde ordet:Marit Tennø leiar i Noregs Mållag, Kristian Fuglseth frå Sunnmøre Mållag, Ålaug Rosseland frå Vest-Agder Mållag, Knut Falk frå Sunnmøre Mållag, Jørgen G. Bosoni frå Nidaros Mållag, Gro Morken Endresen frå skrivarstova (replikk), Astrid Olsen frå Hordaland Mållag, Terje Kollbotn frå Odda Mållag, Ingvar Olimstad frå Suldal Mållag, Anne Steinsvik Nordal frå Volda Mållag, Erlend Bakke frå Hordaland Mållag, Anne-Ma Eidhammer frå Karmsund Mållag, Karl Peder Mork frå Studentmållaget i Oslo, Jostein O. Mo frå Ørsta Mållag, Kirsti Lunde frå Norsk Målungdom, Kristofer Stavseng frå Norsk Målungdom, Marta Nagel-Alne frå Studentmållaget i Bergen og James K. Puchowski frå Studentmållaget i Oslo
Haakon Aase oppsummerte.
Vedtak:Landsmøtet sender fråsegn nummer 5 og fråsegn nummer 8 over til styret, men opnar likevel for at landsmøtet kan gjera endringar i teksten før oversendinga. Dei andre fråsegnene vert tekne opp til vedtak på landsmøtet.
Orientering frå Kirsti Lunde om målgåver til Norsk målungdom.
Nynorskbyen BergenDebattleiar: Britt Kristin Ese
Debattantar:Øyulf Hjertenes, sjefredaktør Bergens TidendeRoger Valhammer, Bergen bystyreDag Rune Olsen, rektor ved Universitetet i Bergen
Delegatane fekk vera tilhøyrarar til ein kort debatt mellom eit utval av dei som slepper nynorsken til i Bergen. Det var ikkje opning for innlegg og ordskifte etterpå.
Sak 8 ØkonomisakerInnleiing ved Gro Morken Endresen
Sak 8.1 Frikjøp av styreleiar 2018–2020Ingen hadde ordet.
Sak 8.2 Årspengar 2018 og 2019Ingen hadde ordet.
Sak 8.3 Budsjett for 2017 og 2018
Desse hadde ordet:Sigbjørn Hjelmbrekke frå styret, Gaute Lund frå Kvinnherad Mållag, Bjørg Eli Eide frå Bergen Mållag, Astrid Olsen frå Hordaland Mållag, Aud Søyland frå Nord-Aurdal Mållag, Terje Kollbotn frå Odda Mållag, Gaute Lund frå Kvinnherad Mållag (replikk), Terje Kollbotn frå Odda Mållag (svarreplikk)
Sak 8.4 Økonomiplan 2017–2020Ingen hadde ordet.Gro Morken Endresen fekk ordet til slutt.
HelsingarLandssamanslutninga av nynorskkommunar v/ Odd Ivar Øvregård
Sak 10 Ein språkpolitikk for framtidaInnleiing ved Åse Wetås.
Desse hadde ordet:Janne Nygård frå styret, Øystein Skjæveland frå Hordaland Mållag, Knut O. Dale frå Odda Mållag, Nils Mæhle frå Bergen Mållag, Erlend Bakke frå Hordaland Mållag, Lars Meling frå Skedsmo Mållag, James K. Puchowski frå Studentmållaget i Oslo, Jørgen Bosoni frå Nidaros Mållag, Magne Aasbrenn frå Østfold Mållag, Nils Ulvund frå Sunndal Mållag, Astrid Myhre frå Aust-Agder Mållag og Ottar Vik frå Mållaget Dag (replikk)
Åse Wetås oppsummerte.
Sak 9 NyNorsk-kampanjenPresentasjon ved styremedlem Emil André Erstad
Sak 11 Innkomne framlegg
Sak 11.1 Lovendring
Karl Peder Mork frå Studentmållaget i Oslo la fram saka.
Desse hadde ordet:Gunnhild Skjold frå Studentmållaget i Tromsø
Sak 11.2 Norma i nynorsk
Steinar Nymo frå Senjamållaget la fram saka.
Desse hadde ordet:Sigbjørn Hjelmbrekke frå styret, Jorunn S. Thingsnes frå Studentmållaget i Oslo, Magne Heide frå Troms og Finnmark Mållag, Kristian Fuglseth frå Sunnmøre Mållag (replikk), Haakon Aase frå styret, Magne Aasbrenn frå Østfold Mållag, Gaute Lund frå Kvinnherad Mållag, Sigbjørn Hjelmbrekke frå styret og Steinar Nymo frå Senjamållaget
Sak 5 FråsegnerHaakon Aase innleidde om saka.
1 Barnehagar i nynorskområda må bruka nynorsk
Til saksførehavinga: Sigbjørn Hjelmbrekke frå styret
Desse hadde ordet:Hans Birger Drange frå Hordaland Mållag og Erlend Bakke frå Hordaland Mållag
2 Nynorsk for vaksne innvandrarar
Desse hadde ordet:Jørgen Bosoni frå Nidaros Mållag, Haakon Aase frå styret og Jørgen Bosoni frå Nidaros Mållag (replikk)
3 Arbeidet i fagrørsla
Ingen bad om ordet.
4 Nynorskbyen Bergen
Ingen bad om ordet.
5 Nynorsken må sikrast i reformarbeidet
Ingen bad om ordet.
6 Fråsegn om to jamstelte eksamensstilar
Desse hadde ordet:Knut O. Dale frå Odda Mållag, Harald Jordal frå Odda Mållag (til saksførehavinga), Haakon Aase frå styret og Nils Mæhle frå Bergen Mållag
7 Fråsegn om læremiddel for innvandrarar
Desse hadde ordet:Gaute Lund frå Kvinnherad Mållag, Marit Aakre Tennø leiar i Noregs Mållag (replikk)og James Puchowski frå Studentmållaget i Oslo
8 Språk og film
Desse hadde ordet:Birgitta Lim Ersland frå Fylkesmållaget Vikværingen
9 Nynorsk i offentlege anbod
Ingen bad om ordet.
10 Stortinget må endre opplæringslova for å sikre Oddamodellen som nasjonal ordning
Desse hadde ordet:Martha Nagel-Alne frå Studentmållaget i Bergen og Iselin Nevstad Øvrelid frå Sunnmøre Mållag
Nemndsleiar Haakon Aase oppsummerte.
Kirsti Lunde fekk ordet.
Sak 13 Peter Hognestad – den fyrste nynorske biskopenInnleiing ved Per Halse
Helsingar Allkunne ved redaktør Audhild Gregoriusdotter Rotevatn
Sak 8 Økonomisaker - vedtak
Sak 8.1 Frikjøp av styreleiar 2018–2020
Vedtak:Til frikjøp av styreleiar i landsmøteperioden 2018–2020 vert det sett av lønsmidlar i inntil full stiling i lønssteg 60–75 i statsregulativet.
Sak 8.2 Årspengar 2018 og 2019
Vedtak:Årspengane for 2018 blir sette til 290 kroner i ordinær sentralsats. Årspengane for 2019 blir sette til 290 kroner i sentralsats. Tilrådd fylkessats er 30 kroner og tilrådd lokallagssats er 40 kroner.
Sak 8.3 Budsjett for 2017 og 2018
Desse hadde ordet:Sigbjørn Hjelmbrekke frå styret, Gaute Lund frå Kvinnherad Mållag, Bjørg Eli Eide frå Bergen Mållag, Astrid Olsen frå Hordaland Mållag, Aud Søyland frå Nord-Aurdal Mållag, Terje Kollbotn frå Odda Mållag, Gaute Lund frå Kvinnherad Mållag (replikk) og Terje Kollbotn frå Odda Mållag (svarreplikk)
Framlegg frå Bjørg Eli Eide og Astrid Olsen:Landsmøtet vil stø opp om stillinga i Bergen som er eit samarbeid mellom Hordaland Mållag, Bergen Mållag og Noregs Mållag. Landsmøtet vil løyve 100.000 i 2017 og 100.000 i 2018 til stillinga i Bergen.
Redigert framlegg frå redaksjonsnemnda:Landsmøtet vil stø opp om stillinga i Bergen som er eit samarbeid mellom Hordaland Mållag, Bergen Mållag og Noregs Mållag. Landsmøtet gir styret fullmakt til å løyve inntil 100.000 i 2017 og inntil 100.000 i 2018 til stillinga i Bergen, dersom evalueringa av stillinga etter fyrste året tilseier det.
Vedtak:Landsmøtet vil stø opp om stillinga i Bergen som er eit samarbeid mellom Hordaland Mållag, Bergen Mållag og Noregs Mållag. Landsmøtet gir styret fullmakt til å løyve inntil 100.000 i 2017 og inntil 100.000 i 2018 til stillinga i Bergen, dersom evalueringa av stillinga etter fyrste året tilseier det.
Framlegg frå Terje Kollbotn: Landsmøtet vil at arbeidet for å styrke nynorsken i fagrørsla og arbeidslivet skal ha høg prioritet i komande landsmøteperiode.Det nye styret skal leggje vekt på dette arbeidet innafor vedtatte budsjettpostar.I tillegg skal styret lage ein plan for å skaffe fram prosjektinntekter til dette saman med aktuelle samarbeidspartnarar i fagrørsla.
Innstilling frå nemnda: Framlegget frå Terje Kollbotn er ikkje tilrådd vedteke.
Vedtak:
Framlegg frå nemnda vedteke.
Vedtak om heilskapleg budsjett:Landsmøtet godkjenner budsjetta for 2017–2018 som er lagde fram med eit samla underskot på 284 000 kroner.
Sak 8.4 Økonomiplan 2017–2020
Vedtak: Landsmøtet godkjenner økonomiplanen for perioden 2017–2020, som samla vil gje eit underskot for perioden på 258 000 kroner.
Orientering frå Hege Lothe om lokalt mediearbeid.
Sak 11 Innkomne framlegg - vedtak
Sak 11.1 Lovendring
Vedtak: Landsmøtet vedtek ny § 2.8 i tråd med det innsende framlegget.
Sak 11.2 Norma i nynorsk
Framlegg frå Senjamållaget som tillegg til styret si innstilling:Normeringsnemnd. For å få meir heilskaplige vurderingar skipar Noregs Mållag til ei nemnd som skal vere mållaget sitt rådgjevande organ i normeringsspørsmål. Nemnda skal alt etter kva emne ho drøftar, vere samansett av 3–5 personar, derav 1–2 fagpersonar og 1–2 frå den/dei som kjem med forslag. Ho skal leiast av leiaren i Noregs Mållag. Nemndsskrivar er skrivarstova i Noregs Mållag. Nemnda skal også vurdere forslag til nye ord og dei framlegga (1–7) sin er gjort for landsmøtet 2016.
Vedtak:Nynorsknorma har som eiga sak eller som fråsegn vore oppe på landsmøta i Noregs Mållag i 1999, 2000, 2002, 2003, 2006, 2008, 2011 og 2012. Storverket Norsk Ordbok var ferdigstilt i mars og inneheld innsamla materiale frå heile landet, totalt over 300 000 ord. Landsmøtet ynskjer stabilitet i normeringa og tek ikkje nynorsknorma opp att til ny handsaming no. Landsmøtet stør seg med det også til arbeidsprogrammet for 2014–2018 som prioriterer andre viktige arbeidsfelt.
Sak 5 Fråsegner - vedtakUnder følgjer endringsframlegga og vedtaka til kvart av dei.
Dei heilskaplege fråsegnstekstane ligg ved møteboka som vedlegg.
FRÅSEGN NR 1
1) FRÅ: JOSTEIN O. MO VEDTEKE
Endra «ungar» og «ungane» til «born» og «borna»
2) FRÅ GAUTE LUND VEDTEKE
Fyrste avsnitt:Endra «ungar som skal ta til i nynorskklassar» til «Alle born, og særleg i nynorskkommunar» (eller nynorskområde).
3) FRÅ HANS B DRANGE
ANDRE SETNING VEDTEKE, RESTEN AVVISTAlle born må få møta nynorsk i barnehagen. Born i nynorske skulekrinsar har spesiell rett til å få grundig kjennskap til nynorsk.Endring av overskrifta blir då: Barnehagane må bruke både nynorsk og bokmål
4) FRÅ ELSE B. HATTALAND AVVIST
Endring i femte avsnitt til dette:«Stortinget må lovfesta at alt materiell for pedagogisk metode og opplæring for born og vaksne i barnehagen, skal vera tilgjengeleg både på nynorsk og bokmål».
5) FRÅ ERLEND BAKKE AVVIST, ENDRINGAR ER INNARBEIDDE
Ein ny rammeplan for barnehagane er venta i 2017. Landsmøtet i Noregs Mållag krev at den nye rammeplanen sikrar at alle born møter nynorsk i barnehagen, og at dei borna som skal gå på nynorske skular, får språkopplæring på nynorsk i barnehagen. Barnehagane er ein særs viktig arena for språklæring. Eit mål med opplæringa er å gjera borna klare for skulestart. Dei må ha ret til å bli kjende med skriftmålet dei møter på skulen. Dette inneber at barnehagane i nynorske skluekrinsar – anten dei er offentlege eller private – må bruka nynorsk i språklæringa i barmehagen. Dagens praksis stettar ikkje eit slikt krav. I den gjeldande rammeplanen finst ei rekkje formuleringar om samiske born sin rett til å møta samisk i barnehagen. Det viser at språkregulering er mogleg og naudsynt.Stortinget må lovfesta at alt opplæringsmateriell for barnehagen skal vera tilgjengeleg både på nynorsk og bokmål, til same tid og pris. Med desse tiltaka kan me leggja til rette for at framtidige nynorskelevar vert trygge språkbrukarar, og med det sikra den nynorske framtida.
6) FRÅ VEST-AGDER MÅLLAG AVVIST
Side 19, line 32, nye setningar:Barnehagen er den fasen i livet då mennesket er mest mottakeleg for språk. Å gje alle ungar høve til å bli kjent med nynorsk, vil vere å gje også bokmålsungar ei gåve.
FRÅSEGN NR 2
7) FRÅ ØYSTEIN SKJÆVELAND VEDTEKE
I setning 4 bør det stå «Nynorskopplæring av innvandrarar….»
8) FRÅ ØYSTEIN SKJÆVELAND AVVIST
Setninga «Det er viktig at…» går ut og i staden kjem: «Språkvalet for dei vaksne innvandrarane kan også påverka språkfordelinga i grunnskulen. Ein må unngå uheldige samverknader ved at bokmålsopplæring for dei vaksne fører til at borna også vert plassert i bokmålsklassar nærast automatisk». Bakgrunn: For å unngå uheldige røynsler som i Valle og Time. Setninga om at foreldre og born bør ha same opplæringsmål, kan brukast mot nynorsk i somme tilfelle. Nemnda får vurdera den beste formuleringane her.
9) FRÅ ELSE B. HATTALAND VEDTEKE
Stryk setninga «Det er viktig at foreldre og born har same opplæringsmål, slik at dei kan støtta kvarandre».
10) FRÅ ELSE B. HATTALAND AVVIST, ER INNARBEIDD
Andre avsnitt, tredje setning:«Norskopplæring av innvandrarar vil setja dei betre i stand til å forstå norske dialektar. Me veit at godt språk er svært viktig for integreringa. Nynorskopplæring i nynorskkommunar er såleis god integreringspolitikk.
11) FRÅ ÅSMUND M. KVIFTE VEDTEKE
Endring i tredje setninga, andre avsnitt. Byt ut «Norskopplæringa av….» med «Nynorskopplæringa av….»12) FRÅ INGVAR OLIMSTAD VEDTEKE
2. side, line 3Tillegg til første avsnitt:«Det er no 43 kommunar med nynorskopplæring for vaksne innvandrarar».
13) FRÅ KARMSUND MÅLLAG, NIDAROS MÅLLAG, ODDA MÅLLAG, VOSS MÅLLA AVVIST
Etter line 36, legg til:Til Kunnskapsdepartmentet, Utdanningsdirektoratet og nynorskkommunane.Mellom linje 48 og 49, legg til:I tillegg til prenta læremiddel vil det vera sers nyttig å gjera multimediale læremiddel for vaksne innvandrarar tilgjengelege. To slike læremiddel ligg alt no tilgjengelege på nett utan kostnader: Nybyrjarkurset LearnNow og lytte- og taletreningsprogrammet CALST. Båe dei to ressursane er utvikla ved NTNU i Trondheim. CALST ligg føre med tale på ulike talemålsvariantar. Men i dag nyttar båe dei to læremidla berre bokmål som skriftspråk. Landsmøtet i Noregs Mållag oppmodar/krev til at det vert løyvt midlar til og sett i gang konkret arbeid for å utvikla nynorske versjonar av desse læringsressursane for framandspråklege.
14) FRÅ UTSENDINGAR FRÅ KARMSUND AVVIST
FRÅSEGN 2 (endringsframlegg til opphavleg fråsegn i sakspapira)Linje 50: Få fram i setninga at det er nynorsk som er dårleg stilt. Linje 41: Ny setning etter «...lærer det lokale språket.»
15) FRÅ AUST- og VEST-AGDER MÅLLAG VEDTEKE (INNARBEIDD)
Side 19, line 37 og 52. Line 37: Stryk «fleire»Line 52, ny setning: Nynorskopplæring av innvandrarar vil sette dei betre i stand til å forstå norske dialektar og såleis verke til betre integrering.
FRÅSEGN NR 3
16) FRÅ INGRID FISKAA VEDTEKE
Endra overskrifta til «Meir nynorsk i arbeidslivet og fagrørsla»
FRÅSEGN NR 4
17) FRÅ Studentmållaget i Oslo AVVIST
Byt ut siste (altså tredje) avsnitt før punktlista med:
«Det er sjølvsagt at nynorsk skal vere eit levande språk i den største byen på Vestlandet. Me treng likevel slike vedtak som Byrådet i Bergen har gjort, vedtak som er viktigefor nynorskskrivande born og unge. Difor rosar me innsatsen så langt og seier Stå på for nynorsk mellom dei sju fjella».
18) FRÅ Studentmållaget i Oslo VEDTEKE
Legg til ei setning før punktlista:«Landsmøtet i Noregs Mållag meiner at:»
19) FRÅ ASTRID OLSEN VEDTEKE
Nytt strekpunkt:- Elevar med bokmål som hovudmål må få møte nynorsk språk og kultur gjennom tidlegopplæring
skriftleg og munnleg, frå dei fyrste trinna på barnesteget
FRÅSEGN NR 5 - Tilrådd send over til styret
20) FRÅ NILS MÆHLE
Landsmøtet er glad for at utkastet til visjon for den nye Vestlandshøgskulen er på nynorsk, og vonar at den endelege utforminga har grunnlag i talemålet i denne regionen, t.d. med a-infinitiv.
21) FRÅ UTSENDINGAR FRÅ KARMSUND
Linje 115: meir konkret mål: målbruksplanar, jamstelling i staden for nøytralitet.Linje 107: Bytt ut Vestlandet med Noreg.
22) FRÅ VEST-AGDER MÅLLAG
Side 20, line 116Ny setning: Ved kommunesamanslåing der kommunane har ulikt administrasjonsspråk, må den nye kommunen nytte nynorsk som administrasjonsspråk.
23) FRÅ ODDA MÅLLAG
Tilleggsframlegg til fråsegn 5:Landsmøtet viser her særskilt til Kommuneproposisjonen i 2016 der fleirtalet i Kommunalkomiteen – Høgre, Framstegspartiet, Kristeleg Folkeparti, Senterpartiet, Venstre og Sosialistisk Venstreparti – viser til at dei i kommuneproposisjonen for 2015 la inn merknader om at nynorsken ikkje måtte bli skadelidande i kommunereformprosessen.
FRÅSEGN NR 6
24) FRÅ GAUTE LUND VEDTEKE
FRÅSEGN 6To tilføyingar:«….. vert prøvde i to obligatoriske prøvar i norsk»«…..to jamstelte og likeverdige norskeksamenar»
26) FRÅ HANS B DRANGE (TILRÅDINGAR PÅ KVART PUNKT)
Endra «prøvar» i fyrste setning, fyrste avsnitt til «språkprøvar». AVVIST/INNARBEIDDEndra «på nynorsk» i andre setning, fyrste avsnitt til «i nynorsk» VEDTEKEEndra «på bokmål» i andre setning, fyrste avsnitt til «i bokmål» VEDTEKEEndra fyrste setning i andre avsnitt: Landsmøtet i Noregs Mållag krev difor at den vidaregåande skulen får tilbake ei ordning lik den gamle ordninga med to jamstelte og likeverdige eksamenar. AVVIST
27) FRÅ UTSENDINGAR FRÅ KARMSUND AVVIST
Linje 131: press ikkje minst frå lærarar, dårleg tilrettelegging av skulen (mangel på læremiddel, klassedeling) og at ein del elevar trur at dei meistrar bokmål betre enn nynorsk.FRÅSEGN NR 7
28) FRÅ GAUTE LUND VEDTEKE MED TILLEGG FRÅ NEMNDA
Tillegg på slutten av fyrste setning: «….. for innvandrarar.»Tillegg frå nemnda: «……for vaksne innvandrarar»
29) FRÅ JAMES K. PUCHOWSKI AVVIST, NEMNDA RÅR STYRET TIL Å LAGA EIGA FRÅSEGN
Legg til fylgjande til slutt:«Desse læremidla må rusta innvandrarane til å ta bergenstesten og liknande prøver på B2/C1-nivået. Det er problematisk at det høgste nivået av språklæring berre finst på bokmål. Dei som ynskjer desse læremidla, må få det på nynorsk.»
30) FRÅ VEST-AGDER MÅLLAG VEDTEKE, ER INNARBEIDD
Side 21, line 151: Endre «be om» til «krevje»Side 21, line 144: Inn i setninga etter «kjem ut»: Samstundes på bokmål og nynorsk
31) FRÅ UTSENDINGAR FRÅ KARMSUND AVVIST
FRÅSEGN 7 (endringsframlegg til opphavleg fråsegn i sakspapira)Linje 138: Endre tittel: Fråsegn om læremiddel for vaksenopplæringa.
32) FRÅ UTSENDINGAR FRÅ KARMSUND VEDTEKE, ER INNARBEIDD
FRÅSEGN 7 (endringsframlegg til opphavleg fråsegn i sakspapira)Linje 151: «krev» i staden for «be»
FRÅSEGN NR 9
33) FRÅ KRISTIAN FUGLSETH VEDTEKE
Endring av andre avsnitt. Byt ut teksten med «Noregs Mållag oppmodar nynorskkommunar til å krevje at dei som leverer anbod og tenester, brukar nynorsk».
FRÅSEGN NR 10
34) FRÅ: ØYVIND HEITMANN AVVIST
Inn før Grunngjeving:Administrasjonsmålet for ungdomsskulen må vera nynorsk dersom kommunen har valt nynorsk eller dersom ein av barneskulane i opptaksområdet er nynorsk.Der nynorskelevane er færre enn grensa (10 ved oppstart, 6 for å halda på retten), må lova stilla krav til at ein stor del av undervisninga og styringa av gruppa skal føregå på nynorsk.(Grunngjeving for endringsframlegget: Dette gjeld situasjonar i språkdelte kommunar og krinsar)
35) FRÅ Studentmållaget i Bergen VEDTEKE
Tillegg på slutten av tredje avsnitt:«Der dette gjeld færre enn ti ungdomsskuleelevar, må desse likevel ha rett til å gå i same klasse».
36) FRÅ: ØYVIND HEITMANN AVVIST
Inn før Grunngjeving:Kravet til gruppestorleik må vera det same anten gruppa har same hovudmål som krinsen eller ikkje (10 for å oppretta, 6 for å framleis ha rett til gruppe). Dersom elevane blir færre enn 6, skal dei ikkje delast på fleire grupper der hovudmålet deira kjem i mindretal.
37) FRÅ KIRSTI LUNDE OG FREDRIK HOPE
Flytt line 4-6 ned til slutt som avslutting med eit konkret krav AVVISTStryk ordet «grunngjeving» i line 7 VEDTEKE
Sak 14 Val
Sak 14.1 Val av styre
Valnemndsleiar Steinulf Tungesvik la fram innstillinga frå valnemnda.
Framlegg:Leiar: Magne AasbrennNestleiar: Jens KihlStyremedlemer: Ingrid Fiskaa, Inger Johanne Sæterbakk, Inger Vederhus, Peder Lofnes HaugeVaramedlemer: Haakon Aase, Randi Lohndal Frestad, Birgitta Lim Ersland og Øyvind Fenne
Desse hadde ordet:Bjørg Eli Eide frå Bergen Mållag, Astrid Olsen frå Hordaland Mållag, Marit Aakre Tennø leiar i Noregs Mållag, Jon Torger Hetland Salte frå Rogaland Mållag og valnemndsleiar Steinulf Tungesvik
Vedtak:Leiar: Magne Aasbrenn, nestleiar: Jens Kihl, styremedlemer: Ingrid Fiskaa, Inger Johanne Sæterbakk og Inger VederhusAlle vart valde ved akklamasjon.
Framlegg om styremedlem: Peder Lofnes Hauge
Framlegg til motkandidat frå Bjørg Eli Eide frå Bergen Mållag:Haakon Aase
Resultat av skriftleg røysting: Peder Lofnes Hauge fekk 89 røyster, Aase fekk 56 røyster, og tre røysta blankt.
Vedtak: Peder Lofnes Hauge vart vald til styremedlem på fast plass med 89 mot 56 røyster og tre blanke.
Vedtak varamedlemer:1.Haakon Aase, 2.Randi Lohndal Frestad, 3.Birgitta Lim Ersland, 4.Øyvind FenneAlle vart valde ved akklamasjon.
NMU nemner opp ein styremedlem og to varamedlemer på eige landsmøte.
Sak 14.2 Val av valnemnd
Leiar Marit Aakre Tennø la fram innstillinga frå styret.
Framlegg:Leiar: Steinulf TungesvikValnemndsmedlemer: Sigbjørn Hjelmbrekke, Ragnfrid Trohaug og Marit KrogsæterVaramedlemer: 1. Øystein Vangsnes, 2. Mats Kvaløy-Bjørbekk og 3. Aud Søyland
Desse hadde ordet:Vebjørn Sture frå Bondeungdomslaget i Oslo, Kristofer Stavseng frå Norsk Målungdom, Maria Sture frå Bondeungdomslaget i Oslo, Janne Nygård frå styret og Aud Søyland frå Nord-Aurdal Mållag
Framlegg frå Vebjørn Sture:Nils Ulvund vert valnemndsleiar i plassen for Steinulf Tungesvik
Resultat av skriftleg røysting:Steinulf Tungesvik fekk 74 røyster, Nils Ulvund fekk 62 røyster, 4 røyster var blanke.
Vedtak:Steinulf Tungesvik er valt til valnemndsleiar i perioden 2016–2018 med 74 mot 62 røyster og fire blanke.Sigbjørn Hjelmbrekke, Ragnfrid Trohaug og Marit Krogsæter er valde til valnemndsmedlemer. Øystein Vangsnes, Mats Kvaløy-Bjørbekk og Aud Søyland er valde til varamedlemer. Alle vart valde med akklamasjon.
NMU nemner opp ein valnemndsmedlem og to varamedlemer på eige landsmøte.
Sak 14.3 Val av revisor
Vedtak: Vekstrevisjon AS (tidl.Vardens revisjonskontor AS) vert vald til revisor for 2016 og 2017.
Marit Tennø takka til slutt av møteleiarar, møteskrivarar og skrivarstova for innsatsen.Magne Aasbrenn helsa møtelyden og avslutta landsmøtet.
Vedlegg
1 LeiartaleMarit Aakre Tennø til det 99. landsmøtet i Noregs Mållag 15. april 2016
Velkomen til Bergen, vestlandshovudstaden, nynorskhovudstaden, nynorskbyen og diverre; bokmålsbyen. Å samle nesten 200 nynorskfolk her for fyrste gong på 16 år kjennest som ein nynorsk maktdemonstasjon midt i Bergen. Omsynet til omlandet og til Vestlandet og kor vidt Bergen er eller vil vera ein hovudstad for Vestlandet, vert ein aldri lei av å snakke om her i byen. I 2011 skreiv no avdøydde politisk redaktør i BT, Sjur Holsen, at Bergen måtte verte rausare mot omlandet sitt om byen skulle verte ein hovudstad for Vestlandet:«Hvorfor ikke ta den vestlandske kulturen og den fremste vestlandske identitetsmarkøren på alvor og si at Bergen like godt skal være nynorskens hovedstad? Tenk om noen bergenske institusjoner, som for eksempel det nye Litteraturhuset, og kanskje endog noen bergenske bedrifter, løp linen helt ut og sa at nok er nok, her nyttar me nynorsk, her er me annleis!»Holsen kallar det eit poengtert opprør mot snik-oslofiseringa og ei sann kjærleiksakt til alt det fantastiske, fargerike, framleis genuine Vestlandet.I 2014 fillerista Jon Fosse Den Nationale Scene for ikkje å setje opp eit einaste stykke på nynorsk – og i fjor då Erna Solberg spurde Jon Fosse om han ville dele Nordisk råds litteraturpris med Bergen, var svaret kontant: – Det vil eg ikkje ha noko snakk om.Bokmålsbyen måtte fint stille seg bakarst i køen. Etter Jon Fosse sitt oppgjer med Den Nationale Scene skreiv eg i BT at dette ikkje var min hovudstad. Men i dag er eg på glid. Det er ikkje tilfeldig at me legg landsmøtet vårt til Bergen i år. Det var eit sterkt ynske frå styret å kunne samle organisasjonen i byen der det har skjedd så mykje bra for nynorsken dei siste åra. Det er mange i Bergen som har eit hjarte som bankar for nynorsk, og både i soga og i samtida skil Bergen seg frå andre storbyar i Noreg med sitt tilhøve til nynorsken. For då bergensarane tok til å røre på seg for nynorsken i 1860- og 70-åra, skilde Bergen seg frå dei andre byane. Her var fleire borgarsøner med i arbeidet for det nye språket og den rørsla som her vart til Vestmannalaget. Vestmannalaget hadde eit omland av sympatiserande byborgarskap som Samlaget i Oslo ikkje hadde. Og det var her me fekk det fyrste nynorske kapitalistmiljøet. I samtida har UiB og HiB synt veg lenge. Haukeland universitetssjukehus har all skilting på nynorsk. Og i mai 2015 kom nok eit døme på at Bergen ikkje er som andre storbyar. Då Jacob Mæhle frå Høgre føreslo at Bergen skulle søkje om forsøk med valfritt sidemål i vidaregåande, etter mal frå det store sidemålsforsøket i Oslo, vakna det bankande nynorskhjarta. Ein samla opposisjon svara med å innføre tidleg start med sidemål frå 3. klasse. Og no er det desse som sit med makta i byen. I januar i år kom nynorsk opp på ny i bystyret. No gjennom ein interpellasjon om rettane til nynorskelevar i mindretal i ungdomsskulen. Saka kom opp etter ei stygg sak på Storetveit ungdomskule der ei handfull nynorskelevar vart spreidde på fleire klasser og har måtta kjempe for alle rettane dei har, utan at skulen har løfta ein finger. No har bystyret vedteke retningsliner for korleis skulane skal ta imot desse elevane, og ikkje minst skrive at så langt som råd, bør dei få gå i same klasse. Det vil seie at Odda-modellen på eit vis er innført i bergensskulen. Når BT etter bystyremøtet i januar på leiarplass skriv at: «Hele byen bør omfamne byrådets arbeid for å styrke nynorsken», så er det eit teikn på at Bergen vil verte ei trygg hamn for nynorsken, og BT ser at språkspørsmålet er ei av konfliktlinene i tilhøvet mellom byen og omlandet. For BT skriv: «Vestlandets største by skal være samlende for hele regionen, og bærer et stort ansvar for å ivareta nynorsken. Det ser byrådet ut til å ta på alvor. Den nye flertallskoalisjonen, bestående av Arbeiderpartiet, KrF og Venstre, har i flere vedtak vist at Bergen kan føre en offensiv språkpolitikk. Det forplikter dem til videre arbeid, men er også et sterkt signal til hele byen. Det krever mer enn politiske vedtak å gjøre Bergen til nynorskhovedstad».
På mange måtar er Bergen og omlandet eit Noreg i miniatyr. Du har reine bokmålsområde, ei randsone med all den randsoneproblematikken me kjenner, og du skal ikkje køyre mange mil ut frå byen før du er djupt inne i eit nynorsk kjerneområde.Det har vorte hevda i BT denne veka at Bergen aldri kunne bli nokon Barcelona eller Bayern, og at det er for seint. Men soga har synt oss at politiske vedtak og politisk vilje kan vere meir enn nok, eller i alle fall ein god start. John Kristian Sandaker skildrar i ein artikkel i Språknytt i 1999 ein heilt annan by, som kanskje er ei betre samanlikning. Nemleg Montreal. Før 1960 var engelsk det dominerande språket i byen, men gjennom systematisk språkpolitikk og strenge lover har ein klart å påverke offentleg språkbruk. Og ein har gjort storbyen til ei «fransk øy med vann fra det angelsaksiske hav skvulpende innover seg», slik Sandaker skildrar det. Det er det Bergen treng òg, god systematisk språkpolitikk som gjer at dei sluttar å skvulpe bokmålet over Arna og omlandet sitt. Heller enn å late seg snik-oslofisere, må dei late seg nynorskifisere, som eit poengtert opprør, slik Holsen føreslo.
Dette er det største landsmøtet sidan 100-årsjubileet i 2006, og i salen sit det fleire målfolk enn på lenge, og fleire enn på lenge som har gjort ein uvurderleg jobb for nynorsken. For det har verkeleg blitt jobba rundt om i lokallaga, og mykje hadde sett annleis ut i dag, om det ikkje var for lokallaga sin iherdige innsats for fylkesspråket, kommunespråket, kyrkjespråket, skulemålet, offentleg målbruk, Odda-modellen, nynorsk for vaksne innvandrarar, næringslivsspråket og mykje anna. I Klassekampen på laurdag kunne me lese at mållaget i 2014 hadde frykta at store bykommunar skulle sluke mindre nynorskkommunar, men at intensjonsavtalen mellom Ålesund og dei kringliggjande kommunane no ser ut til å gå mot at Ålesund, om det skulle verte ein ny storkommune, vil bli ein nynorskkommune. Dei nesten 50.000 innbyggjarane i Ålesund vil då bu i ein nynorskkommune. Dette er strålande nyhende. Ålesund har vore bokmålsnavet i nynorskland, som har spreidd bokmålet rundt seg. Likevel er det ein lang veg fram til ein eventuell ny Ålesund-kommune. Like mykje som ein jubel for nynorsken i Ålesund, kan ein lese artikkelen i Klassekampen som ein peikefinger: «sjå no surmulande nynorskingar, sjå det gjekk bra! Slapp av!»Men grunnen til at det nokre stader har gått betre enn frykta (og her er det viktig å hugse på at ingen veit kor dette endar), er nettopp at så mange mållag ikkje har slappa av. Mest uroa er eg kanskje for den nye storkommunen på Jæren, samanslåinga mellom nynorskkommunane Klepp og Time og språknøytrale Hå. Hå, Klepp og Time mållag har forfatta brev og hatt møte, møtt ordførarar og lokalpolitikarar. Dei har verkeleg gjort ein kjempejobb, og framleis er det uavklart kva språkvedtak den nye kommunen skal ha. 18.572 innbyggjarar i Time og 18.970 innbyggjarar i Klepp, altså til saman nesten 40.000 innbyggjarar kan ende opp med ikkje lenger å bu i ein nynorskkommune. Og berre for å syne proporsjonane av dette, kan eg nemne at berre i språknøytrale Hå er det fleire nynorskelevar enn i heile Telemark fylke til saman. Ål og Hol har hatt nabosamtalar, men klarte ikkje å verte samde om målform. For språknøytrale Hol var det heilt uaktuelt å ta på seg noko ansvar for nynorsken, trass i lange nynorsktradisjonar i skulen i Hol. Då eg var over på folkemøte i Ål i februar, sa ordføraren i Ål at ho var veldig for ei samanslåing, men at språkspørsmålet var den beste grunnen til å røyste nei. Og det gjorde ålingane. Heile 70 prosent av dei sa nei til samanslåing med Hol. I Åseral har ordføraren gått ut og sagt at nynorsken er grunnen til at han vil at kommunen skal stå åleine. Og lista er lang …Og ikkje alle stader har nynorskkommunane, som me alle har tenkt at heilt naturleg skal halde fram som nynorskkommunar, kome av seg sjølv. Her har lokale målfolk stått på for at det i intensjonsavtalen mellom kommunane faktisk skal stå at den nye kommunen skal verte ein nynorskkommune.Dei gode døma er viktige. Ålesund og Sel/Vågå er dei to gode døma på at kommunar med ulikt tenestemål kan verte nynorskkommunar. Men dei dårlege døma er vel så viktige for å halde fram arbeidet slik at det vert fleire slike gode døme. For utan hardt målarbeid frå iherdige hardtarbeidande målfolk, mange av dykk i salen i dag, så hadde det sett mykje verre ut for nynorsken i reformarbeidet, enn det gjer no. Helseminister Bent Høie sa då han var intervjua i ei sak om kommunesamanslåing for nokre år sidan, at av alle dårlege argument mot reforma, så var nynorskargumentet det dårlegaste. Dette har han og resten av Høgre måtta bite i seg.
Hadde ikkje mållaget starta utgreiingsarbeidet, fått fakta på bordet i denne saka og bygd ein god politikk, så hadde stoda i dag sett svært annleis ut. Og det var på landsmøtet for to år sidan me saman tok den avgjerda. Etter det har språkspørsmålet blitt sett på dagsorden. Stort sett alle fylkeslag har skipa debattmøte, og mange lokallag har gjort det same.
Og eg har fått spørsmålet: men dette er irrelevant for oss utanfor nynorskområdet? Kva skal me gjere då? Mitt svar er at alle som bryr seg om nynorsken, må vere opptekne av at nynorsken har så mange brukarar som mogeleg og eit så stabilt område som mogeleg. Eit språk er avhengig av ein sterk base. Og basen må vere vid. Eg nemnde Montreal tidlegare. Her oppdaga dei tidleg at dei nye borgarane i byen måtte lære seg det språket som delstaten meinte var det lokale språket. Difor forventar ein i Montreal i dag at nye borgarar lèt borna sine integrerast i fleirtalssamfunnet gjennom å skrive dei inn i fransk skule. «Og resultatet har ikke latt vente på seg: Mens 92 % av innvandrerbarna i 1970 valgte engelsk skole, var prosenten i 1980 ca. 60, i 1995 ca. 20 (altså omtrent jevnt med prosenten av engelsktalende i Quebec»).Parallellen til kampanjen for meir nynorsk for vaksne innvandrarar er openberr. Nett no har me hatt ein periode med massiv innvandring, og alle kommunar har måtta teke del i dugnaden for å busetje flyktningar. Nasjonal integreringspolitikk er at desse skal integrerast i lokalsamfunna dei kjem til. Kjem dei til nynorske lokalsamfunn, bør dei lære nynorsk. Problemet at er det er så alt for få kommunar som tilbyr nynorskopplæring. Etter å ha lese i media om innvandrarar som sjølve trekkjer fram det å lære eit anna språk enn det som vert brukt i lokalsamfunnet som ei utfordring i kvardagen, meinte mållaget at det var på tide å gjere noko. Og etter å ha blitt nappa i skuldra av ei ung aust-europeisk dame på Finnøy, som undra kvifor kommunen ikkje lærte ho nynorsk slik at ho faktisk var kvalifisert til arbeid i kommunen som lærar eller i administrasjonen, vart det endå tydelegare for mållaget at kommunane må ta språkleg ansvar. I spørjeundersøkinga me hadde før kampanjestart, var det mange kommunar som ikkje ein gong visste kva språk dei gav dei nye innbyggjarane opplæring på og i.Nynorskkommunane kan ikkje halde fram med å produsere bokmålsbrukarar inn i nynorske lokalsamfunn, utan at det får språklege konsekvensar. Kommunane skal vere viktige pådrivarar for politiske åtferdsmønster, tiltak, normer og verdiar. Å velje bokmål får konsekvensar for nynorsken. Og sjølvsagt motsett. Difor må me halde fram kampanjen for at fleire kommunar skal vedta nynorsk opplæring for vaksne innvandrarar, og me må krevje meir læremiddel på nynorsk slik at det skiftet skal verte endå enklare enn i dag. Slik situasjonen er no, er det ingen grunn til at det ikkje skal vere eit parallellitetskrav også for denne typen læremiddel, slik det er i grunnskule og vidaregåande skule.Og svært mange av dykk i salen har no starta arbeidet. Politikarane er utfordra, og de har samla god informasjon. Somme har halde store møte om saka, som på Voss, i Granvin og i Knarvik. Og så har me fått vedtak som perler på ei snor: Voss, Hjelmeland, Årdal, Flora og Ullensvang. Kva tyder dette i praksis? Når til dømes opplæringssenteret i Flora no heilt av seg sjølv har gått over til nynorsk, så snakkar me om over 200 innvandrarar med ulik status som vil få opplæring i nynorsk. I Sogndal som driv fellesopplæring for tre kommunar og eit asylmottak, er det òg snakk om over 200 elevar berre i år. Mange av desse sakene me har arbeidd med dei siste åra, har vore saker som har handla om nynorskkommunar eller i alle fall område med nynorsk opplæringsmål. Kvifor det? Ei heilt enkel forklaring er at me har vore så heldige at dei sitjande politikarane ikkje har føreslått endringar i sidemålsordninga, og det har blitt rom for annan politikk enn sidemålspolitikk. Men ei anna forklaring er at eit kvart språk treng eit område, eit heartland, som det gjerne heiter i den internasjonale litteraturen. På tysdag var eg på Otta, og møtte mellom anna Fron Mållag. Dei er uroa for ei kommunesamanslåing mellom Sør-Fron, Nord-Fron og Ringebu, to språknøytrale kommunar og ein nynorskkommune. Men dette området illustrerer godt kva som skjer mange stader. I Ringebu, lengst sør, var det i 1992 82 nynorskelevar av 437 elevar i alt, i dag er der 0. Ingen av dei skulane som då hadde nynorskelevar, finst i dag. I Sør-Fron har ein 43 bokmålselevar og 319 nynorskelevar. Det er ingen bokmålselevar i grunnskulen, men om lag ein tredel av elevane byter i ungdomsskulen. I Nord-Fron byter ikkje éin elev i ungdomsskulen. Der bokmålet pressar seg på, er det i stor grad strukturelle endringar som gjer at det vert slik.
Dette er ei utvikling me kjenner att mange stader i Noreg. Og det er ei utvikling me ikkje klarar å ta att gjennom å få oppretta nynorskklasser i bokmålsområde. Me blør nynorskelevar i enkelte område av Noreg. Difor er sikring av desse områda viktig, dei må stabiliserast. For i nokre av dei kommunane me vitja på Nynorskstafetten i haust, trekkjer rådmenn, ordførarar, rektorar, lærarar og barnehageleiarar på akslene. Trass i at dei arbeider i kommunar med ein stor del nynorskelevar og med lange tradisjonar for nynorsk i kommunen. Med ein gong kommunen ikkje har nokon plikter, slik mange ikkje har om dei er språknøytrale kommunar, slår dei berre ut med armane og seier at dette ikkje er noko dei kan eller vil gjere noko med. Dette er utanfor deira makt. ”Eg veit at med ein gong du seier ansvar, så kostar det pengar”, som ein sa.Og i desse kommunane blør nynorsken utan at nokon gjer noko og fordi ingen gjer noko. Og ingen ser at dei to tinga heng i hop.I eit intervju eg gjorde for Norsk Tidend med fyrste fyrsteamanuensis ved Høgskulen i Sogn og Fjordane Eli Bjørhusdal, som har skrive doktoravhandling om språkpolitikk, spurde eg kva fylgjer hennar funn bør ha for mållaget sin politikk:- Om målet er språksikring, er ikkje nøytralitetsmodellen bra nok. Om det er viktig for det nynorske språksamfunnet og for nynorskbrukarane at språkskifte ikkje er så stort som det er i dag, må ein sjå på, og finne tiltaka sine, utanfor den ”poolen” av tiltak som er laga under nøytralitetsregimet. Bjørhusdal meiner at om ein ynskjer å fortelje elevar at dei bør skrive nynorsk, og ikkje bokmål, og lage politikk for det, så ser ho ikkje korleis ein kan gjere det med jamstillande tiltak. «Meir reell jamstilling», som me er så glade i å etterlyse, er altså ikkje nok. - Då må du inn med ein type tiltak som er retta mot nynorskbrukarane og nynorskelevane, og då har du avvike frå nøytralitetspolitikken. Om ein til dømes meiner at statlege etatar eller verksemder skal kunne drivast på så mykje nynorsk som mogeleg, fordi det er viktig for det nynorske språksamfunnet, då må ein sjå vekk frå jamstillinga. Ein må sikre nynorsk, ikkje sikre rettferd. Og om offentleg språkpolitikk skal ha andre strategiar enn nøytralitet, så må i alle fall mållaget skifte strategi. Fordi det ikkje er tvil om at staten er nøytral fordi målrørsla har villa at han skal vere det.Og nett no som regjeringa med jamne mellomrom har ymta frampå om at det kanskje er slik at dei vil kome med ei heilt ny språklov, så må me som organisasjon diskutere desse spørsmåla. Og alle nynorskbrukarane må sjå at det å sikre Sør-Fron eller Gol eller Åseral, det er til det beste for oss alle. For sjølv om nynorsken er for alle, så treng me eit område der nynorsken er samfunnsberande, og der han er brukt. Som me veit, heldt det på å gå gale i eit av dei demokratisk avgjorde nynorskområda nett. Møre og Romsdal røysta måndag over språket i fylkeskommunen. Det vart ein intens kamp, der Romsdal og Nordmøre stod mot Sunnmøre, med nokre unntak (heldigvis), og der fylkeslaga våre gjorde ein kjempejobb. Gode nynorskpolitikarar i alle parti var på lag med mållaget i dette spørsmålet, og etter nokre nervepirrande timar der me lenge trudde me skulle tape og det vart arbeidd intenst mellom politikarane i fylkestinget, kom det til ein svært knapp siger. 25 – 22 for nynorsk. Og fødefylket til Ivar Aasen skal framleis vere eit nynorskfylke. I år er òg året då eit av dei verkelege storprosjekta har kome i mål. Norsk ordbok er ferdig, og når hovudstaden sitt store universitet ikkje ville halde oppe det viktige arbeidet, var det nok ein gong Bergen som kom reddande til. I går var hotellet her fullt av nynorske kjendisakademikarar, om noko slikt finst, for å leggje planane for språksamlingane nett her i nynorskbyen Bergen.Då landsmøtet var samla her i Bergen i 2000, var det etter eit år med 17 skulemålsrøystingar! Det siste året har det vore éi. Og nett no vert det på tre ulike skular i Bergen arbeidd for nynorskklasser – det er eit omfang me ikkje har sett før. Men skal dei lukkast, treng dei politisk vilje og ein by som til dømes kan speide over havet her, heilt til Montreal. For der Frp seier framtida skapes – den vedtas ikkje, så er det i internasjonale språkspørsmål nok av prov på det motsette: Framtida blir vedteken – ikkje skapt.
2 Vedtekne fråsegner
NYNORSK MÅ INN I RAMMEPLANEN FOR BARNEHAGANE Landsmøtet i Noregs Mållag krev at den nye rammeplanen for barnehagane må sikra at alle born, og særleg i nynorskkommunar, får møta nynorsk gjennom språklæringa til barnehagane. Born i nynorske skulekrinsar har spesiell rett til å få grundig kjennskap til nynorsk.
Barnehagane er ein særs viktig arena for språklæring. Eit mål med opplæringa er å gjera borna klare til skulestart. Born må ha krav på å bli kjende med språket dei skal læra på skulen. Dagens praksis stettar ikkje eit slikt krav. Eit grunnleggjande problem er at barnehagelærarutdanninga ikkje tek føre seg korleis barnehagen skal førebu borna på å verta nynorskelevar. Barnehagelærarar får heller ikkje kompetanse i å gi opplæring om og på nynorsk.
I den gjeldande rammeplanen finst alt ei rekkje formuleringar om samiske born sin rett til å møta samisk i barnehagen. Det viser at språkregulering i barnehagen er mogleg og naudsynt. Ein ny rammeplan for barnehagane skal etter planen verta innført i 2017. Landsmøtet i Noregs Mållag krev at den nye rammeplanen slår fast at born i nynorskkommunar skal ha rett til å møta nynorsk i barnehagen. Dette inneber òg barnehagar i nynorskkommunar, anten dei er offentlege eller private, skal bruka nynorsk i barnehagen. Stortinget må lovfesta at alt opplæringsmateriell for barnehagen skal vera tilgjengeleg både på nynorsk og på bokmål. Med desse tiltaka kan me leggja til rette for at framtidige nynorskelevar vert trygge språkbrukarar, og med det sikra den nynorske framtida.
NYNORSK FOR VAKSNE INNVANDRARARNoregs Mållag sette hausten 2015 i gang kampanjen «NyNorsk – kampanje for nynorskopplæring for vaksne innvandrarar». Ikkje lenge etter gjorde fem kommunar vedtak om dette: Voss, Ullensvang, Hjelmeland, Årdal og Flora. Det er no 42 kommunar med nynorskopplæring for vaksne innvandrarar.Folkeveksten i landet vårt kjem i dag av innvandring. Innvandrarar er viktige tilflyttarar for heile Distrikts-Noreg. Det er viktig at dei som buset seg i nynorskkommunar, lærer seg det lokale språket. Nynorskopplæring av innvandrarar vil setja dei betre i stand til å forstå norske dialektar og såleis verka til betre integrering.Noregs Mållag oppmodar alle nynorskkommunane om å gje nynorskopplæring til vaksne innvandrarar.
MEIR NYNORSK I ARBEIDSLIVET OG FAGRØRSLAArbeidet i fagrørsla har vore ei prioritert sak på landsmøtet til Noregs Mållag i 2016. LO-sekretær Are Tomasgård deltok på landsmøtet og inviterte landsmøtet til meir samarbeid.
Noregs Mållag ser på samarbeidet med fagrørsla som særs viktig for å konsolidera stillinga for nynorsken, og for å oppnå framgang. Kontakt og samarbeid med fagforbunda i og utanfor LO vil såleis vera ei prioritert oppgåve. LO-kongressen sitt krav om språkleg jamstilling må vera styrande for dette arbeidet.Oppgåver for mållaga i samarbeid med fagforbunda, og deira foreiningar og klubbar, vil mellom anna vera å arbeida for meir nynorsk på arbeidsplassane. Særleg er det viktig at verksemder i område der nynorsken elles står sterkt, bruker nynorsk både internt og eksternt. Gode døme på dette må framhevast. Men også i dei store byane der bokmålet i mangt dominerer, er det viktig å forsvara rettane til dei mange tusentals menneske som har eller har hatt nynorsk som opplærings- og bruksmål og som har rett til å sjå sitt eige mål i dagleg bruk. Etter mållaget sitt syn vil dei tilsette sine organisasjonar kunna spela ei nøkkelrolle i å forsvara og betra nynorsken sin plass i arbeidslivet.Organisasjonane har også ein jobb å gjera i eigne rekkjer når det gjeld å forsvara nynorsken sin naturlege plass i lagslivet. Dette handlar i sin inste kjerne om å ta vare på medlemene sine interesser.
Det er viktig at nynorsken er i bruk i alle samanhengar der skriven tekst er med. Det kan gjelda alt frå skilting, bedriftsinformasjon, internkontroll- og styringssystem og interne skjema i bedriftene til fagorganisasjonane sitt informasjonsmateriell, tariffavtalar og regulativ, nettsider, medlemsblad, medlemskort, medlemshandterings- og saksbehandlingsprogram, søknadsskjema, automatisk genererte svarbrev osb.
Mållaget arbeider med å etablera eit fagleg nettverk. Nye samarbeidsrelasjonar vil bli etablerte, og nye initiativ vil bli tekne. Vi oppmodar heile fagrørsla til å hjelpa og stø oss i dette. LOs jamstillingsvedtak er ein god start. Vi ynskjer at dei ulike forbunda på sine landsmøte og LO-kongressen i 2017 skal vedta meir forpliktande handlingsplanar for å styrkja nynorsken i eigne rekkjer og på arbeidsplassane.
Landsmøtet i Noregs Mållag ser fram til framhaldet av samarbeidet med LO og resten av fagrørsla, og vonar at dei to rørslene saman kan syta føre at nynorsken kan brukast for arbeidarane sine rettar.
NYNORSK I BERGENSSKULENLandsmøtet i Noregs Mållag vil rosa byrådet i Bergen for å gje nynorsken ein sentral plass i den politiske plattforma si. Det er viktig å leggja til rette for nynorsk i barnehage og skule, både i Bergen og i randsonene utanfor Bergen. Landsmøtet ber om at nynorsk språk og kultur får ein tydeleg plass i den endelege behandlinga av skulebruksplanen.
Landsmøtet i Noregs Mållag meiner at: * Elevar med nynorsk som hovudmål må få behova sine ivaretekne på alle klassesteg, inkludert ungdomsskulen. * Det må leggjast til rette for betre informasjon om og oppretting av nynorskklassar. * Skulane Riple og Haugland må ikkje leggjast ned. * Elevar med bokmål som hovudmål må få møta nynorsk språk og kultur gjennom tidleg opplæring skriftleg og munnleg frå dei fyrste trinna på barnesteget.
TO JAMSTELTE EKSAMENAR I NORSKLandsmøtet i Noregs Mållag krev at elevane som går ut or den vidaregåande skulen tredje året, vert prøvde i to obligatoriske prøvar i norsk. Den eine prøven skal vera i nynorsk og den andre prøven skal vera i bokmål.Landsmøtet i Noregs Mållag krev difor at den vidaregåande skulen får tilbake den gamle ordninga med to jamstelte og likeverdige norskeksamenar - på to ulike dagar - det året elevane går ut or den vidaregåande skulen.
LÆREMIDDEL FOR VAKSNE INNVANDRARARMangel på oppdaterte læremiddel har vore ein viktig grunn for mange kommunar til ikkje å innføra nynorsk som opplæringsmål for vaksne innvandrarar.Landsmøtet i Noregs Mållag krev at Stortinget lovfester at lærebøker og læremiddel for vaksne innvandrarar kjem ut på bokmål og nynorsk til same tid og same pris.
NYNORSK I OFFENTLEGE ANBODKommunar med nynorsk som tenestespråk sikrar lik og føreseieleg bruk av språk for innbuarane. Men når tenester vert lagde ut på anbod og private verksemder tek over kommunale oppgåver, fell bruken av nynorsk ofte ut. Private verksemder har ikkje plikt til å føre ei språklinje eller ein språkpolitikk. Då er språkbruken ofte tilfeldig, eller vert lagd opp etter overordna føringar eller vanar. Som regel endar mange opp med bokmål i det som eigentleg er eit nynorskområde. Dette kan gjelde til dømes private barnehagar, kollektivtilbod, ferjesamband, energiselskap, reinhaldsverk, helseteneste eller IKT-tenester.Noregs Mållag oppmodar nynorskkommunar til å krevje at dei som leverer anbod og tenester, brukar nynorsk.Problemet har vorte synleg mellom anna der private barnehagekjeder tek over drifta av kommunale barnehageplassar i nynorskkommunar. Der er mange døme på at dei private verksemdene nyttar bokmål. Ofte er dette eit av dei tidlegaste møta både foreldre og born har med ei offentleg teneste. Verksemdene har eit ansvar for medviten bruk av språk frå barnehage til ungdomsskule.
STORTINGET MÅ ENDRA OPPLÆRINGSLOVA FOR Å SIKRA ODDAMODELLEN SOM NASJONAL ORDNINGLandsmøtet i Noregs Mållag oppmodar Stortinget om å be regjeringa om å fremja framlegg til endring av opplæringslova paragraf 2-5, fjerde ledd, om å utvida retten til parallellklassar i bokmål og nynorsk til også å gjelda ungdomstrinnet.
Landsmøtet stør difor Odda kommune sitt initiativ overfor stortingsrepresentantar, ikkje minst frå Hordaland, om å få reist eit felles representantforslag til endring av opplæringslova paragraf 2-5, fjerde ledd, til å gjelda heile grunnskulen.
Oddamodellen er eit permanent parallellklassesystem tilpassa språkdelte område. Parallellklasseordninga tek vare på rettane til elevane og foreldra om målval. Den hindrar språkstrid og stimulerer læremiljøet i skulen og særleg på ungdomssteget.
Innføring av parallellklassesystem på ungdomssteget er ikkje noko anna enn ei utviding av eksisterande ordning på barnesteget.Storleiken på gruppene må vera dei same for ungdomssteget som for barnesteget, det vil seia minst ti elevar. Opplæringslova paragraf 2-5 seier «når minst ti elevar på eitt av årstrinna 1-7 i ein kommune ønskjer skriftleg opplæring på eit anna hovudmål enn det som er vedteke, har dei rett til å tilhøyra ei eiga elevgruppe.» Der dette gjeld færre enn ti ungdomsskuleelevar, må desse likevel ha rett til å gå i same klasse.
Språkdelte klassar i alle teoretiske fag på ungdomssteget, som er ein del av Oddamodellen, førebyggjer i praksis målbyte både ved overgang frå barne- til ungdomssteget og frå ungdomssteget til vidaregåande skular.