nefrolitiasis, ureterolitiasis, vesikolitiasis, urethrolithiasis

39
Kenzo Adhi Wiranata 1220221111 NEFROLITIASIS, URETEROLITIASIS, VESIKOLITIASIS, URETHROLITHIASIS

Upload: siti-maryam-natadisastra

Post on 15-Oct-2015

240 views

Category:

Documents


20 download

DESCRIPTION

BATU

TRANSCRIPT

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    1/39

    Kenzo Adhi Wiranata

    1220221111

    NEFROLITIASIS,

    URETEROLITIASIS,

    VESIKOLITIASIS,

    URETHROLITHIASIS

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    2/39

    Definisi

    Batu yang terbentuk di saluran kemih yangdinamakan berdasarkan letak anatominya

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    3/39

    Penyakit terbanyak ke-3 setelah infeksi danpenyakit kelenjar prostat

    3 Laki laki : 1wanita

    Di negara-negara berkembangbatu buli-buli

    Di negara majubatu saluran kemih bagianatas

    Di seluruh dunia rata-rata terdapat 1 - 12 %

    penduduk yang menderita batu saluran kemih.

    Epidemiologi

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    4/39

    Etiologi

    Faktor endogen Genetik-familial

    Hipersistinuria

    Hiperkalsuria primer

    Hiperoksaluria primer Umur30-50 tahun

    Jenis kelaminpria :wanita (3:1)

    Faktor eksogen Lingkungan

    Pekerjaan

    Makanan

    Infeksi Minum

    Obstruksi dan stasisurin

    Faktor-faktor berperan dalam pembentukan batu saluran kemih :

    Batu saluran kemih diduga ada hubungannya dengan

    gangguan aliran urin, gangguan metabolik, infeksi saluran

    kemih, dehidrasi, benda asing dan idiopatik

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    5/39

    Klasifikasi BatuA. Berdasarkan sifat materi penyusunnya :

    - An Organik Stone ( Ph basa )

    - Organik Stone ( Ph Asam)

    B. Secara Radiologis :

    - Batu Radio Opak

    - Batu Semi Opak- Batu Radio lucent

    C. Berdasarkan warna batu :

    - Warna gelap

    - Warna putih

    - Warna coklat

    D. Berdasarkan letak batu :

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    6/39

    Teori Pembentukan Batu

    Teori nukleasi: Batu terbentuk di dalam urine karena

    adanya inti batu (nukleus). Partikel yang berada dalamlarutan kelewat jenuh akan mengendap di dalam

    nukleus itu sehingga membentuk batu. Inti bantu dapat

    berupa kristal saluran kemih.

    Teori matriks: Matriks organik terdiri atas

    serum/protein urine (albumin, globulin dan

    mukoprotein) sebagai kerangka tempat mengendapnya

    kristal-kristal batu.

    Penghambat kristalisasi: Urine orang normal

    mengandung zat penghambat pembentuk kristal yakni

    magnesium, sitrat, pirofosfat, mukoprotein dan

    beberapa peptida. Jika kadar salah satu atau beberapa

    zat ini berkurang akan memudahkan terbentuknya batu

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    7/39

    Penghambat Pembentukan Batu

    Ion Magnesium (Mg), jika berikatan dengan oksalat

    maka akan membentuk garam magnesium oksalat,sehingga jumlah oksalat yang akan berikatan dengan

    kalsium (Ca) untuk membentuk kalsium oksalat

    menurun.

    Sitrat, jika berikatan dengan ion kalsium maka akan

    membentuk garam kalsium sitrat sehingga mengurangi

    jumlah kalsium yang berikatan dengan oksalat ataupun

    fosfat berkurang, sehingga Kristal kalsium oksalat atau

    kalsium fosfat jumlahnnya berkurang.

    Beberapa jenis protein atau senyawa organik seperti

    glikosaminoglikan (GAG), protein Tamm Horsfall (THP)

    atau Uromukoid dan nefrokalsin mampu bertindak

    sebagai inhibitor dengan menghambat pertumbuhan

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    8/39

    Usia

    Jenis kelaminketurunan Nutrisi Lingkungan

    Kelainan

    morfologi

    Infeksi saluran

    kemihKelainan

    metabolik

    Bahan pembentuk batu

    meningkat

    Bahan inhibitor kristal

    menurun

    Perubahan fisikokimiawi supersaturasi

    Nukleasi

    Agregasi kristal

    Pertumbuhan kristal

    Batu saluran

    kemih

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    9/39

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    10/39

    Komposisi Batu

    1. Batu Kalsium ( 70 - 80 % dari Urolithiasis)

    Faktor terjadinya batu kalsium Hiperkalsiuri(kalsium di dalam urine lebih besar dan 250-300 mg/24

    jam) Absorbsi

    Reabsorbsi

    Resorptif

    Hiperoksaluriadalah ekskresi oksalat urine yang melebihi 45gram perhari Makanan (cth: ayam )

    Minuman (cth:Soft drink )

    Hiperurikosuriadalah kadar asam urat di dalarn urine yang melebihi850 mg/24 jam Makanan tinggi purin

    Metabolisme endogen Hipositraturi

    Sindroma malabsorpsi

    Hipomagnesiuri Inflamasi Bowel Disease

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    11/39

    2. Batu Struvit (batu infeksi )

    CO(NH2)2 +H20 2NH3+CO2

    Kuman Urea Spli tter(Proteus Spp, Klebsiella, Serratia,Enterobakter, Pseudomonas,Stafilokokus)

    3. Batu Asam Urat (5-10% dariurolithiasis)

    Faktor yang menyebabkanterbentuknya batu asam uratadalah : Urine yang terlau asam (pH urine

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    12/39

    Letak Batu

    Batu Ginjal

    Batu Ureter

    Batu buli-buli

    Batu Uretra

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    13/39

    BATU GINJAL

    Gejala : Tidak selalu ada

    Nyeri pinggang bersifat bukan

    kolik Hematuria

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    14/39

    BATU URETERGejala kolik ureter :

    Nyeri mendadak yangdijalarkan :

    1/3 proksimal : Pinggang,

    epigastrium, testis

    1/3 medial : Pinggang,

    perut bagian bawah (titik

    McBurney)

    1/3 distal : Pinggang,

    paha, scrotum,

    suprapubik

    Hematuria

    I.Ureter 1/3 proximal

    II.Ureter 1/3 tengah

    III.Ureter 1/3 distal

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    15/39

    Copyright 2003, Elsevier Science (USA). All rights reserved.

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    16/39

    BATU BULIGejala : iritasiNyeri suprapubikHesitansiDisuria Intermitensi : Kencing tiba-tiba berhenti dan lancar

    kembali setelah perubahan posisi

    Refered pain di ujung penis, skrotum, perineum,pinggang sampai kaki

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    17/39

    BATU URETRA

    Berasal dari batu buliGejala :

    Nyeri pada penis

    Kencing tiba-tiba berhenti

    Hematuria

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    18/39

    Komplikasi Hidronefrosis

    Hidroureter

    Gagal ginjal

    Striktur ureter, uretra

    Statis urininfeksi saluran kemih

    Iritasi kronik mukosa buli metaplasiakarsinoma sel

    squamosa

    Pyonefrosis

    Urosepsis

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    19/39

    Gejala klinis dan DiagnosisAnamnesis

    Umumnya gejala merupakan akibat obstruksi aliran kemihdan infeksi Nyeri kolik pada pinggang, BAK sedikit + adadarah, Mual dan muntah

    Pada pemeriksaan fisik

    Nyeri Ketuk CVA.

    Teraba ginjal pada sisi sakit akibat hidronefrosis, retensiurine

    Demam/menggigil (Infeksi )

    Pemeriksaan Penunjang

    1. Pemeriksaan laboratorium

    Darah : Hb, Leukosit, trombosit, ureum, creatinin,elektrolit (Na, K, Cl, Ca)

    Urin : BJ, pH, sedimen, kultur bakteri & elektrolit2. Pemeriksaan Radiologi

    Ultrasonografi (USG)

    Foto polos abdomen (FPA)

    Urografi intravena (IVU)

    Retrograd Pielografi (RPG)

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    20/39

    Ultrasonografi (USG)

    Dapat menilai adanya batu di ginjal atau buli-buli ( ditunjukkan

    sebagai Ecchoic Shadow ) , hidronefrosis, pionefrosism ataupengerutan ginjal, dll.)

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    21/39

    Foto Polos Abdomen (FPA)

    Menilai adanya batu berdasarkan densitas

    Radiopaque Semi-radiopaque RadiolucentCalcium oxalate

    dihydrateMagnesium ammonium

    phosphateUric acid

    Calcium oxalatemonohydrate Apatite Ammonium urateCalcium phosphates Cystine Xanthine

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    22/39

    Urografi intravena (IVU) Menilai keadaan anatomi dan fungsi ginjal. Mendeteksi adanya batu semi-opak ataupun non-opak yang

    tidak dapat terlihat oleh foto polos perut.

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    23/39

    Retrograde PielografiIndikasi

    Pada pemeriksaan BNO & IVP

    tidak nampak kontras di ginjalmaupun ureter sedang padaUSG : ginjal nampakhydronefrosis

    Ureum, kreatinin diatas normal

    Alergi kontras

    Cara: Memasukkan ureterkateter melalui endoskopi ke

    muara ureter sampai ke ginjal( bila tidak ada sumbatan )kemudian dimasukkan kontraslalu di rontgen

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    24/39

    Antegrade Pielografi

    Indikasi : Melihatadanya sumbatan pada

    ureter

    Cara : Memasukkan

    kontras melalui slang

    nefrostomi lalu di

    rontgen

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    25/39

    1. Konservatif

    Mempunyai diameter

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    26/39

    2. ESWL (Extracorporeal Shockwave Lithotripsy)

    ESWL merupakan alat pemecah batu ginjaldengan menggunakan gelombang kejut antara 15-22 kilowatt. ESWL hanya sesuai untuk

    menghancurkan batu ginjal dengan ukuran kurangdari 3 cm serta terletak di ginjal atau saluran kemihantara ginjal dan kandung kemih (kecuali yangterhalang oleh tulang panggul). Batu yang keras(misalnya kalsium oksalat monohidrat) sulit pecah

    dgn ESWL. ESWL tidak boleh digunakan olehpenderita Hipertensi, DM, gangguan pembekuandarah dan fungsi ginjal, wanita hamil, sertaobesitas.

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    27/39

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    28/39

    3. Endourologi

    Tindakan invasif minimal untuk mengeluarkan batu saluran kemih yang

    terdiri atas memecah batu, dan kemudian mengeluarkannya dari

    saluran kemih melalui alat yang dimasukkan langsung ke dalam

    saluran kemih. Alat itu dimasukkan melalui uretra atau melalui insisi

    kecil pada kulit (perkutan).

    Beberapa tindakan endourologi antara lain:

    PNL (Percutaneous Nephro Litholapaxy) Litotripsi

    Ureteroskopi atau uretero-renoskopi

    Ekstraksi Dormia

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    29/39

    PNL (Percu taneous Neph ro L i tho lapaxy)PNL (Percutaneous Nephro Litholapaxy) yaitu mengeluarkan batu

    yang berada di dalam saluran ginjal dengan cara memasukkan alat

    endoskopi ke sistem kalises melalui insisi pada kulit. Kemudianmelalui akses tersebut kita masukkan nefroskop rigid atau fleksibel,

    atau ureteroskop, untuk selanjutnya batu ureter diambil secara utuh

    atau dipecah dulu.Keuntungan dari PNL, bila batu kelihatan, hampir

    pasti dapat diambil atau dihancurkan; fragmen dapat diambil semua

    karena ureter bisa dilihat dengan jelas. Prosesnya berlangsung cepatdan dengan segera dapat diketahui berhasil atau tidak.

    Kelemahannya adalah PNL perlu keterampilan khusus bagi ahli

    urologi.

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    30/39

    Litotripsi Litotripsi (untuk memecah batu buli-buli atau batu

    uretra dengan memasukkan alat pemecah

    batu/litotriptor ke dalam buli-buli). Pecahan batu

    dikeluarkan dengan evakuator Ellik.

    U t k i / U t k i

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    31/39

    Ureteroskopi / Uretero-renoskopi

    Memasukkan alat ureteroskopi per-uretra guna melihat

    keadaan ureter atau sistem pielo-kaliks ginjal. Dengan

    memakai energi tertentu, batu yang berada di dalam uretermaupun sistem pelvikalises dapat dipecah dengan

    ureteroskopi.keterbatasan URS adalah tidak bisa untuk

    ekstraksi langsung batu ureter yang besar.

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    32/39

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    33/39

    Ekstraksi Dormia

    ekstraksi Dormia (mengeluarkan batu ureter dengan

    menjaringnya melalui alat keranjang Dormia).

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    34/39

    4. Bedah Terbuka

    Pembedahan terbuka itu antara lain adalah:

    Pielolitotomi atau nefrolitotomiuntuk mengambil batu

    di saluran ginjal ureterolitotomi untuk batu di ureter

    vesikolitotomi untuk batu buli-buli

    ureterolitotomi untuk batu uretra.

    Tidak jarang pasien harus menjalani tindakan nefrektomiatau pengambilan ginjal karena ginjalnya sudah tidak

    berfungsi dan berisi nanah (pionefrosis) akibat dari

    batu saluran kemih.

    P h

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    35/39

    Pencegahan menghindari dehidrasi dengan minum cukup dan

    diusahakan produksi urine sebanyak 2-3 liter per hari

    diet untuk mengurangi kadar zat-zat komponenpembentuk batu

    aktivitas harian yang cukup

    Diet yang dianjurkan untukmengurangi

    kekambuhan Rendah protein, karena protein akan memacu ekskresi

    kalsium urine dan menyebabkan suasana urine menjadilebih asam

    Rendah oksalat,

    Rendah garam karena natriuresis akan memacutimbulnya hiperkalsiuri

    Rendah purin

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    36/39

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    37/39

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    38/39

  • 5/25/2018 Nefrolitiasis, Ureterolitiasis, Vesikolitiasis, Urethrolithiasis

    39/39