1390

تعليمات مدنيوزارت معارفصنف9

معينيت انكشاف نصاب تعليمي،تربية معلم و مركز ساينس

رياست عمومي انكشاف نصابتعليمى و تأليف كتب درسى

كتاب هاى درسى متعلق به وزارت معارف بوده خريدمتخلفين با است. ممنوع جداً بازار در آن فروش و

برخورد قانونى صورت مى گيرد.

هـ . ش.

www.ael.af

تعليمات مدني

وزارت معارفمعينيت نصاب تعليمى، تربية معلم و مركز ساينس

تأليف و تعليمى نصاب انكشاف عمومى رياست كتب درسى

نهــم

الف

١٣٩٠

www.ael.af

-كاظميه محققپوهنيار محمد فاروق عمر خيلسرمؤلف محمد افضل حضرتى

محمدعزيزبختيارى

دوكتور اكرام الدين حصاريان

مؤلفان:

اديتور مسلكى:

اديتور زبان

طرح و ديزاين:رحمت االله غفارى

كميتة دينى، سياسى و فرهنگى:- مولوى عبدالصبور عربى

- دكتور محمد يوسف نيازى- حبيب االله راحل مشاور وزارت معارف در رياست انكشاف نصاب تعليمي.

ب

كميتة نظارت:- دكتور اسداالله محقق معين انكشاف نصاب تعليمى، تربيه معلم و مركز ساينس.

- دكتور شير على ظريفى مسؤول پروژه انكشاف نصاب تعليمى.- معاون سرمؤلف عبدالظاهر گلستانى رئيس عمومى انكشاف نصاب تعليمى و تأليف

كتب درسى

www.ael.af

ج

www.ael.af

د

سرود ملی

دا عزت د هـــر افـــغان دى دا وطن افغانستـــان دى

هر بچی ي３ قهرمـــــان دى کور د سول３ کور د تورې

د بـــــــلو＇ــــو د ازبکـــــو دا وطن د ！ولو کـور دى

د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو د پ＋تــــون او هزاره وو

پـــاميــريان، نورستانيــــان ورسره عرب، －وجــر دي

هـــم ايمـــاق، هم پشـه ４ان براهوي دي، قزلباش دي

لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان دا هيـــواد به تل ＄لي８ي

لـــکـــه زړه وي جــاويدان په سينــه ک３ د آسيـــا به

وايو االله اکبر وايو االله اکبر نوم د حق مو دى رهبـــر

www.ael.af

هـ

بسم االله الرحمن الرحيمپيام وزير معارف

معلمان و شاگردان عزيز،تعليم و تربيه اساس انكشاف و توسعة هر كشور را تشكيل مى دهد، نصاب تعليمى يكى از عناصر مهم تعليم و تربيه مى باشد كه مطابق انكشافات علمى معاصر و نيازمندى هاى جامعه وضع مى گردد، واضح ر مى باشد؛ بناءً لازم است نصاب است كه انكشافات علمى و نيازمندى هاى جامعه همواره در حال تطََوُّسياسى، تغييرات تابع تعليمى نصاب نبايد البته نمايد. انكشاف دقيق و علمى صورت به نيز تعليمى

نظريات و تمايلات اشخاص گردد.كتابى كه امروز در دسترس شما قرار دارد بنابر همين مشخصات تهيه و ترتيب گرديده است، موضوعات علمى مفيد در آن اضافه شده، فعال نگه داشتن شاگردان در عملية تدريس جزء پلان تدريس گرديده

است.اميدوارم تدريس اين كتاب با استفاده از روش هاى آموزش فعال مطابق رهنمود ها و پلان تعليمى تعيين شده صورت گيرد، و اولياى شاگردان نيز در تعليم و تربية با كيفيت دختران و پسران خود همكارى متداوم نمايند، تا اهداف و آروزهاى نظام معارف برآورده گرديده، نتايج و دست آوردهاى خوبى براى

شاگردان و كشور ما داشته باشد.باور دارم كه معلمان گرانقدر ما در تطبيق مؤثر نصاب تعليمى مسؤوليت خود را صادقانه ادا مى نمايند.

وزارت معارف همواره تلاش مى نمايد تا نصاب تعليمى معارف مطابق اساسات دين مبين اسلام، حس وطن دوستى و معيار هاى علمى با در نظرداشت نيازمندى هاى مبُرم جامعة ما انكشاف نمايد.

در اين عرصه از تمام شخصيت هاى علمى و دانشمندان تعليم و تربية كشور و اولياى محترم شاگردان تمنا دارم، تا با ارائة نظريات و پيشنهادات سالم و مفيد خويش مؤلفان ما را در بهبود بيشتر تأليف كتب

درسى يارى نمايند.از همة دانشمندانى كه در تهيه و ترتيب اين كتاب سهم گرفته اند، و از مؤسسات محترم ملى و بين المللى درسى كتب توزيع و طبع و جديد تعليمى نصاب تدوين و تهيه در كه دوست هاى كشور ساير و

همكارى نموده اند، صميمانه اظهار امتنان و قدردانى مى نمايم.

و من االله التوفيقفاروق وردگ

وزير معارف جمهورى اسلامى افغانستان

www.ael.af

تعليمات مدنى

فصل اول دولت اهداف فصل دولت و وظايف آن 3با قانون اساسى افغانستان آشنا شويم 7نظام سياسى و دولت خود را بشناسيم 10

فصل دوم دموكراسى( مردم سالارى)اهداف فصل دوم دموكراسى( مردم سالارى) چيست؟ 17مردم چگونه مى توانند در اداره دولت مشاركت كنند؟ 21

مردم سالارى در افغانستان 23

و

www.ael.af

فصل سوم ملل متحد اهداف فصل

ملل متحد 29اركان فرعى و سازمانهاى وابسته به ملل متحد 33كارنامه هاى ملل متحد 37

فصل چهارم حقوق بشراهداف فصل

با حقوق بشر آشنا شويم 43 حقوق بشر در افغانستان 46

ز

www.ael.af

فصل اول

دولتاين فصل شامل درس هاي ذيل مي باشد:

دولت و وظايف آن؛ با قانون اساسي افغانستان آشنا شويم؛

نظام سياسي و دولت خود را بشناسيم.

www.ael.af

اهداف فصلانتظار مي رود كه شاگردان با خواندن اين فصل:

به دولت را تاريخچه تشكيل دولت و دلايل ضرورت جوامع ياد گيرند؛

با انواع دولت ها آشنا شده و دولت هاى مردم سالار و استبدادى را بشناسند؛

قانون عادي و قانون اساسي را شناخته و تفاوت آنها را بدانند؛ قانون اساسي افغانستان را بشناسند؛

با قواي سه گانه دولت جمهوري اسلامي افغانستان و وظايف آنها آشنا شوند؛

درباره لويه جرگه و دلايل تشكيل آن معلومات به دست آورند.

www.ael.af

گفتگو كنيدمكتب خود را در نظر بگيريد و دربارة سؤالات زير با هم گفتگو كنيد:

1- مكتب شما براي رفع كدام ضرورت ها به وجود آمده است؟ 2- چه كسانى در مكتب شما كار مي كنند؟

3- آيا بين وظايف آنها هماهنگي وجود دارد؟ 4- اين هماهنگي چگونه و توسط چه كساني صورت مي گيرد؟ 5- اگر اين هماهنگي

نباشد چه مشكلاتي پيش مي آيد؟ چرا به دولت ضرروت داريم؟

مدير، معاون ،سرمعلم، نگران صنف، معلمين، مستخدمين و شاگردان هر كدام وظيفة خاصي در مكتب دارند. همة اين وظايف با يكديگر ارتباط دارند و براي پاسخ به نيازهاي تعليمى و تربيتى شما هماهنگ مي شوند. مدير وظيفة ايجاد هماهنگي بين كاركنان را بر عهده دارد. هر قدر اعضاي مكتب هماهنگي

بيشتري داشته باشند، مكتب در انجام وظيفة خود موفق خواهد بود.

دولت و وظايف آندرس اول

3www.ael.af

جامعه شكل بزرگتري از مكتب است. جامعه از خانواده ها، گروه ها و مؤسسات تشكيل شده است. هر كدام براي پاسخ به برخى از احتياجات افراد آن جامعه پديد آمده اند. اين اجزا با اين كه از هم مستقلند به يكديگر وابسته اند و بدون همكاري با همديگر نمي توانند وظيفة خود را انجام دهند. آنها بايد باهم هماهنگ باشند تا به خوبي به وظايف خود عمل كنند. اگر اين هماهنگي و نظم برقرار نباشد بسياري از ضرورت افراد جامعه بي جواب باقى

مي ماند. اين هماهنگي به وسيلة دولت ايجاد مي شود.

خاليگاه هاى زير را كامل كنيد.با توجه به مطالب درس جاي خالي را با عبارت مناسب پركنيد.

نيازافراد جامعه پيدايش مؤسسات گوناگون ضرورت هماهنگى ............ چگو نه گي پيدايش دولت

ساده بسيار آنها روابط و زمين كم بر روي كرة انساني بشر، جمعيت تاريخ آغاز در براي روابط به وجود آمد و قواعدي قبيله يي به تدريج، گروپ هاي خويشاوندي و بود. اعضاي خانواده و قبيله به وجود آمد. جامعة انساني براي مدت ها توسط روابط خويشاوندي و قبيله يي اداره مي شد. شخص بزرگ خانواده و قبيله روابط بين اعضاي خانواده و قبيله خود را تنظيم مي كرد و بقية اعضا از اوامر او اطاعت مي كردند. در اكثر موارد آنها قادر بودند كه

نزاع هاي بسيار سخت را در ميان قبيلة خود حل و فصل كنند. قبيله يي و قواعد خويشاوندي و نيز دشوار گرديد آنها ادارة انساني، با وسعت جوامع نمي توانست پاسخگوي نيازهاي جديد باشد. برخي از سران قبايل، نيرو و امكانات بيشتري فراهم كردند تا بتوانند جمعيت بيشترى را اداره كنند. به اين ترتيب، دولت هاى اوليه شكل شكل عظيم امپراتوري هاي و بزرگ قدرت هاي مناطق، از برخي در تدريج، به گرفتند.

گرفت با گسترش روابط اجتماعى دولت هاي جديد به وجود آمدند.

گفتگوكنيدفرض كنيد كه مى خواهيد با جمعى از دوستان خود به سفر تفريحى برويد، در باره اينكه به كجا برويد، با چه وسيله يى سفر كنيد و از كدام مكان ها ديدن نماييد، ترجيح مى دهيد چگونه تصميم بگيريد: 1- يك نفر تصميم بگيرد و بقيه از او اطاعت كنند؛ 2- همه اعضاى

گروپ با هم مشورت نموده و تصميم بگيرند. دلايل خود را بيان كنيد.

4

www.ael.af

اقسام دولت دولت ها را مى توان به دو بخش عمده (انتخابى و استبدادى) تقسيم كرد. دولت استبدادى دولتى است كه بر ارادة يك يا چند فرد استوار است و در آن پادشاه يا رئيس حكومت خود را حاكم بر جان و مال مردم مى پندارد. در گذشته بيشتر حكومت ها استبدادى بودند و حاكمان بدون توجه به خواسته هاى مردم فقط طبق ارادة خود حكومت مى كردند. برخى از حاكمان

مستبد تا آنجا پيش رفتند كه حتى ادعاى خدايى مى كردند. در مقابل نوعى از دولت وجود دارد كه در آن، رئيس دولت توسط مردم و از ميان خود آنها انتخاب مى گردد و نماينده گان مردم قوانين كشور را وضع مى كنند اين نوع دولت را دولت انتخابى مى نامند. اكثر حكومت هاى پادشاهى از نوع استبدادى هستند. در بعضى از كشور ها نظام پادشاهى مبتنى بر قانون اساسى است كه به آن پادشاهى مشروطه مى گويند. در اين نوع حكومت ها صلاحيت ها و اختيارات پادشاه محدود است و نماينده گان پارلمان و

مقامات عالى كشور نيز توسط مردم انتخاب مى شوند.در دين مقدس اسلام روش حكومت كردن بر اساسات اسلامى استوار است در اسلام حاكميت مطلق از خداوند(ج) است و انسان خليفه خداوند(ج) در روى زمين به شمار ميرود. همة انسانها در برابر قوانين الهى يكسان اند. در اين دين والا و با ارزش، حاكم بر اساسى شايسته گى

، تقواو دانش انتخاب مى شود تا قوانين الهى را بر بنده گان الهى تطبيق و عملى سازد.كشور عزيز ما افغانستان يك دولت اسلامى است. و قانون اساسى آن در روشنى دين مبين اسلام ساخته شده است كه ماده هاى دوم و سوم قانون اساسى جمهورى اسلامى افغانستان

دولت چه وظايفى دارد؟ بيانگر اين حقيقت است.(1)وظايف دولت در زمان ها و مكان هاى گوناگون تاحدودى متفاوت است. برخي از

مهم ترين وظايف دولت هاي امروزي در همه كشورها، عبارتند از: وضع قوانين و مقررات براي ايجاد هماهنگي بين مؤسسات مختلف در جامعه؛

اجراي قوانين در جامعه با در نظر داشت برابري همه مردم در برابر قانون؛ حفاظت از حقوق افراد جامعه در مقابل متجاوزين داخلي وخارجي؛ پاسباني و حفاظت از مرزها و جلوگيري از تجاوز دشمنان خارجى؛

------------------------------------------------------------ ارائه خدمات آموزشى، صحى و رفاهى براى شهروندان.(1) مادة دوم: دين دولت جمهورى اسلامى افغانستان،دين مقدس اسلام است.

مادة سوم: در افغانستان هيچ قانون نمى تواند مخالف معتقدات و احكام دين مقدس اسلام باشد.

درس اول

5

www.ael.af

مروري بر درس دولت براي ايجاد هماهنگي و نظم در روابط بين مؤسسات، خانواده ها

و افراد در جامعه تشكيل مي شود.و قانون اجراي و وضع دارندكه مختلفي وظايف جامعه در دولت ها

جلوگيري از قانون شكني، از مهمترين آن هاست. دولت ها انواع مختلفي دارند، مانند: مردمى و استبدادي.

سؤال ها1- چرا به دولت نياز داريم؟

2- رابطة دولت با ساير اجزاى جامعه را شرح دهيد.3- انواع دولت ها را نام ببريد.

4- سه وظيفه دولت را بيان كنيد.

فعاليتانواع دولت هايى را كه در درس خوانديد با هم مقايسه كرده و بگوييد:

1- شما ترجيح مي دهيد چه گونه دولتي داشته باشيد؟2- دولت ما از كدام نوع است؟ چرا؟

نتيجه را در كتابچه خود بنويسيد و در صنف بخوانيد.

ا ا ل

لتها د اع ان

ل

6

www.ael.af

مدير يا سر معلم مكتب به شما اعلام مي كند كه چه ساعتي بايد در مكتب حاضر باشيد، چگونه بايد لباس بپوشيد، نبايد بدون اجازه از مكتب خارج شويد، نبايد غيرحاضر شويد. اين بايدها و نبايدها چه نام دارند؟ چگونه به وجود آمده اند و چه كمكي به اداره

مكتب مي كنند؟

قانون چيست ؟هر جامعه يي براي حفظ نظم و جلوگيري از بي نظمي، ضرورت به بايدها و نبايدهايي دارد كه افراد آن جامعه بايد آنها را رعايت كنند. اگر خوب دقت كنيم، تمام كارهاي را آنها بايد همه و دارد وجود ما جامعه در كه است قواعدي اساس بر ما روزانه براي حفظ مردم تا اعلان مي كنند و تعيين را مقرراتي نيز نمايند. دولت ها مراعات مي گردد، تعيين دولت سوي از كه مقرراتي نمايند. رعايت را آنها جامعه، نظم

مي شود. ناميده قانون

با قانون اساسي افغانستان آشنا شويمدرس دوم

گفتگو كنيد

7

www.ael.af

قانون اساسىقانون اساسى مادر و اساس قوانين ديگر به حساب مى آيد. هيچ قانونى در كشور نمى تواند بر خلاف آن وضع شود. در حقيقت قانون اساسى جامع ترين قانون هر كشور است كه برنامة اصلي زنده گى اجتماعى يك ملت را بيان نموده و راه و روش اداره كشور را تعيين قانون اساسى قانون اساسى دارند. دولت ها مجرى تقريباً همه كشورهاى دنيا مى كند. امروز

هستند.

قانون اساسى كشور ما در سال 1301 هجري شمسى اولين قانون اساسي كشور ما تصويب گرديد و بدين ترتيب، افغانسان به جمع كشورهاي داراي قانون اساسي پيوست. بعد از آن چندين قانون اساسى در كشور ما وضع گرديده و فسخ شده است. قانون اساسي جمهوري اسلامي افغانستان كه قانون اساسى كنونى ماست، توسط لويه جرگه قانون اساسي در سال 1382 هجري شمسي در شهر

كابل، تصويب گرديد.خصوصيات مهم قانون اساسي جمهوري اسلامي افغانستان عبارتند از:

1- اسلامي بودن: هيچ قانوني نمي تواند مخالف اعتقادات و احكام اسلامي باشد.

2- جمهورى و مردمي بودن: بر اساس قانون اساسي جمهوري اسلامي افغانستان، حاكميت ملي به ملت افغانستان تعلق دارد كه به طور مستقيم يا توسط نمايندگان مردم اعمال مي شود.

3- رعايت حقوق بشر: در قانون اساسى كشور ما به حـفظ كرامـت و حقوق انساني و تأمين آزادي ها و حقوق اساسي مردم توجه شده است.

عدالت ما، كشور اساسى قانون در تبعيض: هرگونه نفي و اجتماعي عدالت تحقق -4مذهبى، زبانى، (قومى، باشد كه شكلى هر به تبعيض و گرفته قرار تأكيد مورد اجتماعى

جنسى) نفى شده است.

8

www.ael.af

9

مروري بر درسدست هماهنگي و نظم به مي تواند جامعه كه است قانون روشني در فقط

يابد.بخشي از مقررات حاكم بر جامعه را كه از طرف دولت براي مردم وضع مي شود،

قانون مي گويند.زنده گى اصلي برنامة كه است كشور هر قانون ترين جامع اساسى قانون

اجتماعى يك ملت را بيان مى كند.لويه توسط ش. هـ. سال1382 در افغانستان اسلامي جمهوري اساسي قانون

جرگه قانون اساسى تصويب گرديد. سؤال ها

1- قانون را تعريف كنيد.2- قانون اساسي را تعريف كنيد.

3- خصوصيات مهم قانون اساسي ما چيست ؟ (حداقل دو مورد را بيان كنيد)

فعاليتفايدة موجوديت قانون را در درس خوانديد، با كمك بزرگان و معلم خود برخي

از فوايد ديگر آن را پيدا كرده و در صنف بخوانيد.

www.ael.af

گفتگو كنيددر درسهاي گذشته آموختيم كه مهمترين وظيفه دولت ايجاد نظم به وسيلة وضع و اجراي قانون

است. آيا مي دانيد قانون در كدام بخش دولت وضع، و در كدام بخش اجرا مي شود؟دولت ما

هر دولت داراي نام رسمي مي باشد. «جمهوري اسلامي افغانستان» نام رسمي دولت ما است. دولت ها عموماً از سه بخش يا سه قوه تشكيل مي شوند. دولت ما هم سه قوة مستقل دارد: 1- قوة

تقنينيه 2- قوة اجراييه و 3- قوة قضاييه. در ادامه درس با اين سه قوه بيشتر آشنا مى شويم: قوة تقنينيه

ملي ما در شوراي قوانين كشور ملي» مي باشد. ما «شوراي قانونگذار كشور يا تقنينيه قوة وضع و تصويب مي شود. شوراي ملي يا پارلمان كشور ما از دو مجلس تشكيل شده است: ولسي

جرگه و مشرانوجرگه. است. شده تشكيل افغانستان سراسر مردم منتخب نماينده گان از مجلس اين ولسي جرگه: نماينده گان اين مجلس هر 5 سال يكبار توسط مردم از طريق انتخابات آزاد، عمومي، سري و مستقيم انتخاب مي شوند. نماينده گان منتخب براي اجراي بهتر وظيفه خود، افرادي را از ميان

نظام سياسي و دولت خود را بهتر بشناسيمدرس سوم

10

www.ael.af

اداره وظيفة ولسي جرگه اداري هيأت مي كنند. انتخاب اداري» «هيأت عنوان به خود مجلس را بر عهده دارد.

وظيفه اصلي نماينده گان ولسي جرگه وضع قوانين است. نماينده گان براي كارآيي بيشتر، گروپ هاي تخصصي تشكيل مي دهند كه به اين گروپ ها كميسيون مي گويند.

هر كدام از نماينده گان عضو يك كميسيون مي باشند. هر پيشنهادي كه قرار است در مجلس به صورت قانون درآيد، اول در كميسيون مربوطه مورد بحث، بررسي و اصلاح

قرار گرفته و سپس براي بحث نهايي ارائه مي شود. به ديگر بخش و انتخابي صورت به مجلس اين اعضاي از بخشي جرگه: مشرانو صورت انتصابي به اين مجلس راه پيدا مي كنند. دو ثلث از نماينده گان از بين اعضاي شوراهاي ولايتي و شوراهاي ولسوالي به اين مجلس راه مي يابند و يك ثلث ديگر از بين شخصيت هاي خبره و با تجربه توسط رئيس جمهور، تعيين مي شود. مشرانوجرگه هم داراي كميسيون هاي تخصصي مي باشد. قوانين معمولاً اول در ولسى جرگه و سپس

در مشرانوجرگه تصويب مى شود و پس از امضاى رئيس جمهور قابل اجرا مى گردد.تصويب وظيفه مي باشد، ملي شوراي وظيفه مهم ترين كه قوانين وضع بر علاوه و اداري جديد واحدهاي ايجاد دولتي، بودجه تصويب دولت، انكشافي برنامه هاي تصديق معاهدات و ميثاق هاي بين المللي، يا خروج افغانستان از اين قراردادها هم، به

عهده شوراي ملي مي باشد. قوة اجراييه

آيامي توانيد به حساب مي آيد؟ اجراييه كشور قوة از آيا مي دانيد كه مكتب شما جزئي ببريد؟ نام فعال مي باشد، از قوة اجراييه را كه در محل زنده گي شما بخش هاي ديگرى كليه وزارتخانه ها و رياست هاي آنها در تمام نقاط كشور جزئي از قوة اجراييه مي باشند. در رأس هر وزارتخانه يك وزير قرار دارد كه توسط رئيس قوة اجراييه يعني رئيس جمهور و با تأييد ولسي جرگه تعيين مي شود. وزرا براي اجراي وظايف خود در مقابل ولسي جرگه

و رئيس دولت مسؤول مي باشند. وظايف قوة اجراييه عبارتند از:

1- اجراي قانون اساسي، قوانين عادي و فيصله هاي محاكم؛ 2– تنظيم بودجه مالي دولت و پيشنهاد آن به شوراي ملي؛ 3 – طرح و تطبيق برنامه هاي انكشافي؛ 4 –ارائه گزارش به شوراي ملي در ختم سال مالي درباره امور انجام شده و برنامه هاي سال مالي جديد. در

رأس قوة اجراييه رئيس جمهور قرار دارد. رئيس جمهور به عنوان رئيس دولت صلاحيت هايي در هر سه قوه دارد. رئيس جمهور مردم توسط مستقيم، و سري عمومي، آزاد، انتخابات طريق از بار يك سال پنج هر

درس سوم

11

www.ael.af

انتخاب مي شود. رئيس جمهور وظايف بسيار زياد و سنگيني به عهده دارد كه در اينجا به برخي از آنها اشاره مي شود:

- حراست و مراقبت از اجراي درست قانون اساسي؛- سرقوماندان اعلاي قواي مسلح؛

- تعيين وزراء، رئيس ستره محكمه، لوي ＇ارنوال و رئيس سره مياشت با تاييد ولسي جرگه؛- تعيين يك ثلث از اعضاي مشرانو جرگه.

گفتگو كنيد تا اينجا آموختيم كه قانون در قوة مقننه وضع و توسط قوة اجراييه اجرا مى شود. به نظر شما اگر كسى

از قوانين تخلف كند كدام بخشى از دولت ، بايد به آن رسيدگى كند؟ قوة قضاييه

در بخشهاي قبلي درس، يادگرفتيم كه قوة تقنينيه قوانين را وضع مي كند و تطبيق آنها بر دولت وظايف از يكي خوانديم، گذشته درس هاي در همانطوركه است. اجراييه قوة عهدة جلوگيرى از نقض حقوق افراد و همچنين جلوگيري از قانون شكني است. اين وظيفه بر عهده قضا امر در افغانستان اسلامي دولت جمهوري مستقل ركن قضاييه قوة مي باشد. قضاييه قوة

مي باشد.قوة قضايية ما مركب از ستره محكمه، محاكم استيناف و محاكم ابتداييه مي باشد. ستره محكمه با تاييد در رأس قوة قضاييه قرار دارد و مركب از نه عضو است كه از طرف رئيس جمهور و ولسي جرگه انتخاب مي شوند. به طور خلاصه، وظيفة قوة قضاييه رسيدگي به اختلافاتي است كه ممكن است بين شهروندان ويا بين شهروندان و دولت رخ دهد. يعني هر فرد افغان اگر احساس كند كه حقش توسط فردي ديگر و يا دولت نقض شده است، مي تواند به محكمه شكايت كند.

لويه جرگه لويه جرگه مجلسي است كه تنها در افغانستان تشكيل مي شود و عالي ترين سطح ارادة ملت مي باشد.

لويه جرگه مجلسي دايمي نيست و در شرايطي خاص به طور موقت تشكيل مي شود. اعضاي لويه جرگه عبارتند از اعضاي شوراي ملي و رؤساي شوراهاي ولايات و ولسوالي ها و افراد خبره و سرشناس اقوام.

لويه جرگه در حالات ذيل تشكيل مي شود: 1- اتخاذ تصميم در مورد مسايل مربوط به استقلال، حاكميت ملي و تماميت ارضي و مصالح علياي كشور؛

2- تعديل قانون اساسي؛ 3- محاكمه رئيس جمهور. لويه جرگه توسط رئيس جمهور داير مي شود، مگر اينكه براى محاكمه رئيس جمهور تشكيل شده باشدكه در آن صورت توسط ولسى جرگه داير

مى گردد.

12

www.ael.af

13

مروري بر درس1 نام رسمي دولت ما جمهوري اسلامي افغانستان است.

شوراي ملي ركن مقننه در كشورما مي باشد. قوه اجراييه قوانيني را كه در قوة مقننه وضع مي شود توسط حكومت، كه متشكل

از هيأت وزرا است، اجرا مى كند. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

سؤال ها1- مجلس هاي شوراي ملي چه تفاوتي با هم دارند؟

2- وظايف شوراي ملي را بنويسيد. 3- وظايف قوة اجراييه را بنويسيد.

4- وظايف رئيس جمهور را به اختصار بنويسيد. 5- قوة قضاييه از چند بخش تشكيل شده است ؟

6- لويه جرگه توسط چه كسي داير مي شود؟

فعاليتيكي از قوه هاي سه گانه دولت را انتخاب كرده با كمك بزرگان و معلم خود

در مورد وظايف آن ده سطر بنويسيد.

١- متعلمين عزيز! از اين درس به بعد، به كمك معلم خود خلاصه درس را بنويسيد.

www.ael.af

14

خلاصه فصل

دولت براي ايجاد هماهنگي و نظم در روابط بين مؤسسات، خانواده ها و افراد در جامعه تشكيل مي شود.

دولت ها در جامعه وظايف مختلفي دارند كه وضع و اجراي قانون و جلوگيري از قانون شكني از مهمترين آن هاست.

استبدادى و انتخابى بخش دو به مي توان را دولت ها تقسيم كرد.

قانون نقش اساسي در ايجاد نظم و هماهنگي جامعه دارد. به مجموعة اصول كلي كه وظايف مردم و دولت را در مقابل يكديگر بيان كرده و چگونه گي عملكرد دولت و ارگان هاي

دولتي را بيان مي كند، قانون اساسي مي گويند. 1382 سال در افغانستان اسلامي جمهوري اساسي قانون

هجري شمسى، تصويب شد. نام رسمي دولت ما «جمهوري اسلامي افغانستان» است.

دولت داراي سه ركن اصلي است: قوه مجريه، قوه مقننه و قوه قضاييه.

لويه جرگه عالي ترين مظهر اراده ملت در كشور ما است.

www.ael.af

دموكراسى( مردم سالارى)در اين فصل درس هاي زير را مي خوانيد:

مردم سالارى چيست؟مردم چگونه مي توانند در ادارة دولت مشاركت كنند؟

مردم سالارى در افغانستان.

فصل دوم

www.ael.af

اهداف فصلانتظار مي رود كه شاگردان با خواندن اين فصل بتوانند:

دموكراسى (مردم سالارى) را تعريف كنند؛دربارة مردم سالارى مستقيم ومردم سالارى نماينده گي معلومات دهند؛

مهمترين اصول مردم سالارى را بيان كنند؛اهميت و چگونه گي مشاركت مردم را در دولت بدانند؛

براي مشاركت و سهم گيري در دولت تشويق شوند؛انواع مشاركت مردم در دولت را بشناسند؛

تاريخچه مختصر مردم سالارى در افغانستان را بدانند؛به اهميت مردم سالارى در قانون اساسي كشور پي ببرند؛

با مظاهر مردم سالارى در كشور آشنا شوند.

www.ael.af

گفتگو كنيدفرض كنيد شما تصميم گرفته ايد يكي از هم صنفي هاي خود را به حيث نماينده صنف خود

به اداره معرفي نماييد. كدام روش زير را ترجيح مي دهيد:1- او را معلم تان معرفي كند؛

2- شما خودتان انتخاب مى كنيد. به نظر شما در اجتماعات بزرگ چگونه تصميم گرفته مى شود؟

در درسهاي قبل خوانديم كه ما براي اداره جامعه، به دولت نياز داريم. دولت تصميم گيرندة اصلي در اجتماع مي باشد. بعضي از دولت ها مردم را در تصميم گيري ها شريك نمى سازند. اين نيز هستند كه نوع دولت ها عموماً بر اراده يك يا چند فرد استوار است. جوامع ديگري قدرت اصلي تصميم گيري در دست مردم است و دولت فقط نماينده باصلاحيت مردم براي شنيده را سالارى» «مردم دموكراسى اصطلاح شما شايد مى آيد. حساب به تصميم گيري باشيد. آيا تا اكنون به معناي اين اصطلاح فكر كرده ايد؟ دموكراسى كلمة يوناني است كه

امروز در تمام زبانها استفاده مي شود.

مردم سالارى چيست؟درس چهارم

17

www.ael.af

اين كلمه به معناي حكومت مردم است كه در زبان دري از آن به عنوان «مردم سالاري» ياد مي شود. مردم سالاري به اين معني است كه حكومت حق مردم است و اين مردم هستند كه بايد در

مورد مسايل كشور خود تصميم بگيرند. گرچه در گذشته هاي بسيار دور در يونان باستان نوعي از مردم سالارى وجود داشت ولي به زودي نابود گرديد و براي قرنها اكثر دولت ها بر اساس استبداد اداره مي شدند. بعدها در اثر پيشرفت هايي كه انسان ها در زمينه حقوق بشر به دست آوردند، توجه مردم و دولتها به اصول مردم سالارى جلب گرديد.گرايشات مردم به مردم سالارى در آغاز قرن بيستم ميلادي به سرعت پيشرفت كرد و باعث شد كه بسياري از دولت ها اصول مردم سالارى را پذيرفته و در دولت خود به كار گيرند. امروز همه دولتها مردم سالارى را به عنوان يك روش مناسب در اداره حكومت خود پذيرفته اند و كمتر دولتي

را در جهان مي توان يافت كه خود را مردم سالار نداند. مردم سالارى از اين نظر كه مردم چگونه حق حاكميت خود را اعمال مي كنند به دو نوع تقسيم مي شود: 1- مردم سالارى مستقيم. در مردم سالارى مستقيم مردم به طور مستقيم حاكميت خود را اعمال مي كنند، يعني همه مردم در يك مكان جمع مي شوند و در باره مسايل مهم تصميم مي گيرند.

به نظر شما امروز اين نوع مردم سالاى در اداره حكومت وجود دارد؟ چرا؟

18

www.ael.af

19

درس چهارم

امكان جمع زياد دليل جمعيت به امروزي در جوامع نماينده گي. مردم سالارى -2كردن تمام مردم در يك جا عملاً وجود ندارد. همچنين، مسايل كشورها بسيار زياد و

پيچيده شده و تمام مردم وقت رسيده گي و بحث در مورد آنها را ندارند.استفاده مستقيم غير سالارى مردم يا نماينده گي سالارى مردم از امروز بنابراين، مي شود. در مردم سالارى نماينده گي مردم برخي از كارگزاران دولت، مانند: نماينده گان تصميم كشور اداره براي كه مي دهند صلاحيت آنها به و مي كنند انتخاب را پارلمان گرفته و قانون وضع كنند. در برخى از كشورها رئيس دولت توسط رأى مستقيم مردم و در بعضى ديگر توسط نماينده گان پارلمان انتخاب مى شوند. نماينده گان منتخب مردم و

رئيس دولت در مقابل مردم مسئووليت دارند و مردم مى توانند از آنها بازخواست كنند. مقايسه كنيد

در باره مردم سالارى مستقيم و نماينده گي گفتگو كنيد و به سؤال زير پاسخ دهيد: اصول مشترك ميان دو نوع مردم سالارى فوق الذكر كدامند؟

اكثريت قبول ارزشهاي بشري مورد به عنوان امروز مردم سالارى اصولي دارد كه جوامع قرار دارد و هر گاه اين اصول در تشكيل دولت رعايت شود به آن دولت مردم

سالارى مي گويند. مهمترين اصول مردم سالارى عبارتند از:

1- حاكميت مردم.2- تضمين حقوق اساسي بشر.

3- انتخابات آزاد.4- برابري در مقابل قانون.

5-آزادي بيان.6- حكومت اكثريت با حفظ حقوق تمام افراد جامعه.

7- پاسخگويي كارگزاران دولتي در مقابل مردم.

با متناسب نيست و هر كشوري البته، مردم سالارى در همه كشورها كاملاً يكسان شرايط اعتقادى، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي خود از مردم سالارى در تشكيل و اداره دولت خود استفاده مي كند. با توجه به مطالب درس به نظر شما آيا دولت ما، مردمى محسوب

مي شود ؟ دلايل خود را بگوييد.

www.ael.af

مرورى بر درس................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

سؤالات1- دموكراسى را به زبان دري چه مي گويند؟

2- مردم سالارى مستقيم و غيرمستقيم چه فرقي دارند؟3- آيا امروز مي توان از روش مردم سالارى مستقيم در اداره يك كشور استفاده كرد؟ توضيح دهيد.

4- چهار اصل از اصول مهم مردم سالارى را نام ببريد. فعاليت

در سالهاي اخير طرح پارلمان جوانان به شكل آزمايشي در كشور اجرا شده است. در اين باره تحقيق كنيد كه اين پارلمان با چه اهدافي تشكيل شده است و شرايط عضويت در آن چيست؟

20

www.ael.af

مردم چگونه مى توانند در اداره دولت شريك شوند؟درس پنجم

گفتگو كنيد

حاكميت از آن خداوند (ج) است و در نظام هاى مردم سالارى حاكميت مردم مهم ترين اصل مردم سالارى است. به نظر شما مردم چگونه مي توانند حاكميت خود را اعمال نموده و در

تصميم گيري هاي سياسي مشاركت كنند؟

همانگونه كه در درس هاي پيش خوانديم، مردم در دولت هاي مردم سالارى مي توانند به طور مستقيم يا از طريق نماينده گان خود در اداره كشور مشاركت كنند. بنابراين، دولت مردم سالارى بر پايه مشاركت مردم در تصميم گيري هاي سياسي كشور استوار است. هرچه ميزان مشاركت

مردم بيشتر باشد، جلوة مردم سالارى در آن دولت بيشتر خواهد بود. راه هاي مختلفي براي مشاركت مردم در كارهاي سياسي وجود دارد كه از راي دادن و شركت در تظاهرات گرفته تا تصدي بالاترين پست هاى دولتي را شامل مي گردد. اما مردم به طور يكسان در امور سياسي مشاركت نمي كنند. برخي از مردم تنها در انتخابات شركت نموده و به يكي از نامزدان راي مي دهند. تعدادي هم عضو حزب سياسي شده و در جهت پيشبرد اهداف حزب خود فعاليت مي كنند. بعضي ديگر بالاتر از اين، با نامزد كردن خود تلاش مي كنند كه پست هاي دولتي

21

www.ael.af

را احراز كرده و به طور مستقيم در تصميم گيري ها و اجراي برنامه هاي دولتي وارد شوند. عده يي ديگر، كه بالاترين سطح مشاركت را دارند، كساني اند كه در انتخابات موفق گرديده و عملاًپست هاي

دولتي را احراز مى كنند. براي وضاحت بيشتر به شكل ذيل توجه كنيد:

و سري عمومي، آزاد، بايد انتخابات باشد، تأثيرگذار و مفيد سياسي مشاركت اينكه براي مستقيم برگزار شود، تا مردم بتوانند با ميل و ارادة خود كساني را كه مي خواهند، انتخاب نمايند و

كس ديگري ارادة خود را بر آنها تحميل نكند. نوع ديگري از مشاركت سياسي به صورت كنترول و نظارت بر اعمال دولتمردان انجام مي شود. بر عملكردهاي دولت نظارت انواع از برخي اعمال مي گردد. راه هاي گوناگوني از نيز نظارت به عملكردهاي دولت اعتراض پارلمان، 2- در مردم نماينده گان توسط نظارت از: 1- عبارتند

توسط تظاهرات و اعتراض دسته جمعي. 3- انتقاد از كارهاي دولت از طريق رسانه ها.

مرورى بر درس…………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… ……………………………………………………………………

سؤال ها1- مشاركت مردم در دولت چه رابطه يي با مردم سالارى دارد؟

2- چه راه هايي براي مشاركت مردم وجود دارد؟ آنها را توضيح دهيد.3- نقش مشاركت مردم را در سياست بيان كنيد.

4- مردم از چه راه هايى مي توانند بر كاركردهاي دولتمردان نظارت كنند؟

فعاليتدو نفر را در نظر بگيريد كه يكي مشاركت سياسي بيشتر دارد و ديگري كمتر.

بر روي شكل موقعيت آن دو را مشخص كنيد و دلايل خود را براي تعيين موقعيت ها بيان كنيد.

م

حدديد: ييكنند. براي وضاحت بيشتر به شكل ذيل توجه كن حراز مى

عمومي آزاد، دديد با انتخابات باشد، رريرگذار تأث و ييد ددي مف يياسي ااي س مشاركت يياينكه گ

كمترينبيشترينراى دادنعضويت در حزبتصدى پست دولتي نامزد شدن

22

www.ael.af

مردم سالارى در افغانستاندرس ششم

با توجه به مطالب درس قبل، به سؤالات ذيل پاسخ دهيد: به نظر شما چرا مي توان دولت افغانستان را يك دولت مردم سالارى دانست؟ توضيح دهيد. مردم سالارى امروز در جهان به حيث يك روش در زمينه حكومتداري شناخته مي شود. حكومت هاي مردم سالارى عمر زيادي در تاريخ بشر ندارند و سابقه اين نوع حكومت در به دست آوردن براي مبارزان و آزادي خواهان ما بسيار كوتاه است. در كشور افغانستان آزادي و مردم سالارى سال ها مبارزه كردند و در اين راه بهاي سنگيني پرداختند. سرانجام، از بعضى . ش. هـ در سال 1343 اجتماعي، فشارهاي و آزادي خواهان اثر تلاش هاي در ارزش هاي مهم مردم سالارى در قانون اساسي درج گرديد و پارلمان كه از اساسات مردم

سالارى است، تشكيل شد. در زماني كه اميد مي رفت كشور ما به سوي مردم سالارى شدن پيش رود، كودتاها و جنگهايي در كشور شروع شد كه پايه و اساس مردم سالارى را نيز مانند: بسياري بخش هاى ديگرى زنده گى در كشور رو به نابودي برده و استقرار مردم سالارى را در كشور با مشكل

مواجه كرد. مردم سالارى دردولت جديد را مي توان در دو بعُد قانوني و عملي ملاحظه كرد: 23

گفتگوكنيد

www.ael.af

جلوه هاى قانونى مردم سالارىاز زيادى شمار گرديد، تصويب . ش. هـ 1382 سال در كه اساسي جديد كشور قانون بندهاي اثرات مردم سالارى در تمام مواد و مفاهيم مردم سالارى را در بر مى گيرد. گرچه قانون اساسي حضور دارد؛ اما در برخي از مواد آن با صراحت تمام جلوه پيدا كرده است. برخي

از مهم ترين جلوه هاي مردم سالارى در قانون اساسي عبارتند از:1- رئيس جمهور در برابر مردم و ولسي جرگه مسؤول است(1).2- انتخاب شدن و انتخاب كردن حق هر تبعة افغان مى باشد(2).3- تشكيل جمعيت ها و احزاب براي اتباع كشور مجاز است(3).

4- برگزاري تظاهرات مسالمت آميز توسط مردم مجاز دانسته شده است(4).5- آزادي، عدم تبعيض بين افراد جامعه، عدم تبعيض جنسيتي، برابري در مقابل قانون و آزادي بيان از جمله اصول مردم سالارى است كه در مواد مختلف قانون اساسي ما به صراحت بيان شده است.

بررسى كنيدبا توجه به آشنايي هايى كه با اصول و ارزشهاي مردم سالارى داريد، به سؤال هاي زير پاسخ دهيد: 1- چرا قانون اساسي افغانستان را مي توان يك قانون اساسي مردم سالارى دانست؟ مثال هايي را بيان كنيد.

2- ارزشهاي مردم سالارى كه در قانون اساسى آمده تاكنون چقدر تطبيق شده است؟ توضيح دهيد.

جلوه هاى عملى مردم سالارىانتخابات

گرفت. صورت كشور در مردم حاكميت تحقق راستاي در جمهوري رياست انتخابات در نخستين انتخابات رياست جمهوري، مردم ما براي اولين بار در تاريخ كشور توانستند كه بالاترين مقام اجراييه كشور را با راي آزاد خود انتخاب كنند. در اين انتخابات افرادى ازتمام اقوام ساكن كشور توانستند كه براي احراز اين مقام نامزد شده و با هم به رقابت بپردازند. اين انتخابات به صورت آزاد، عمومي، مستقيم و سري صورت گرفت. در دومين انتخابات رياست جمهورى كه در سال 1388هـ .ش. برگزار گرديد، نيز مردم سراسر كشور در انتخابات شركت

نموده و رئيس جمهور خود را انتخاب كردند.رياست انتخابات اولين از كمي فاصله به نيز ولايتي شوراهاي و ولسي جرگه انتخابات وجود دادن رأي و شدن نامزد براي محدوديتي نيز انتخابات اين در شد. برگزار جمهوري نگرشهاي مختلف سياسي كه و اقوام تمام نماينده گان از ما پارلمان دليل، به همين نداشت. توانسته اند راي كافي به دست آورند، تشكيل شده است. انتخابات شوراهاي ولايتي نيز به طور

همزمان با انتخابات ولسى جرگه برگزار گرديد.--------------------------------------------------------------------------------------124- مادة شصت و نهم قانون اساسى 2- مادة سى وچهارم قانون اساسى 3- مادة سى وپنجم قانون اساسى 4- مادة سى و ششم قانون اساسى

www.ael.af

درس ششم

25

آزادي هاي مدنييكي ديگر از اصول مردم سالارى آزادي هاي مدني است. آزادى انديشه، آزادي تشكيل احزاب، آزادي تظاهرات و اعتراضات مسالمت آميز، آزادي بيان از طريق رسانه هاي جمعي

همانگونه كه در قانون تضمين شده، در عمل نيز مردم از آنها برخوردار مي باشند. مردم سالارى در كشور ما جديد و نوپا است. از اين رو، وظيفة دولت و ملت است كه از اين نهال ارزشمند با تمام وجود مراقبت و نگهداري كنند تا دشمنان نتوانند به آن صدمه وارد كنند. گسترش نا امني يكي از خطراتي است كه مي تواند مردم سالارى و ارزش هاي مردم سالارى را در كشور ما تهديد كند. پس همگي بايد تلاش كنيم كه نظم و امنيت را در كشور حفظ نموده و گسترش دهيم.

مرورى بر درس................................................................................................................................... -1................................................................................................................................... -2................................................................................................................................... -3................................................................................................................................... -4................................................................................................................................... -5

سؤال ها1- سابقه دموكراسى ( مردم سالارى) در افغانستان چه مدت است و از چه زمانى مجدداً مردم

سالارى در كشور ما گسترش يافته است؟2- كدام اصول مردم سالارى در قانون اساسي ما تصريح شده است؟

3- به نظر شما آيا انتخابات رياست جمهوري و ولسي جرگه در افغانستان طور انتخابى صورت گرفت؟ دلايل خود را بنويسيد.

فعاليتچند سال ديگر شما هم مي توانيد در انتخابات شركت كرده و به نامزدهاي مورد نظر خود بايد انتخاب مي كنيد، يا رئيس جمهور پارلمان نماينده به عنوان راي دهيد. فردي كه شما چه مواصفات داشته باشد؟ داشتن ويژه گي مورد نظر شما چه فايده يي دارد؟ در صنف براي

دوستان خود بگوييد.

www.ael.af

26

خلاصة فصلزبان معناي حكومت مردم است كه در )به دموكراسى(مردم سالارى

دري از آن به عنوان «مردم سالاري» ياد مي شود. مردم سالارى به اين معنا است كه حكومت حق مردم است و اين مردم

هستند كه بايد در مورد مسايل كشور خود تصميم بگيرند.حاكميت مردم به دو صورت اعمال مي شود: 1- به صورت مستقيم كه

مردم در يكجا جمع شده و براي اداره كشور خود تصميم مي گيرند؛ و 2- به صورت نماينده گي كه از طريق انتخاب نماينده گان خود حاكميت

را اعمال مي كنند.در جوامع امروزي مردم سالارى نماينده گي رواج دارد، زيرا جمعيت

زياد است و جمع كردن مردم در يك مكان، امكان پذير نمي باشد.مهم دولت، كارگزاران از برخي مردم نماينده گي، مردم سالارى در مانند: رئيس جمهور و نماينده گان پارلمان را انتخاب مي كنند و به آنها

اختيار مي دهند كه از طرف مردم تصميم بگيرند.هرچه ميزان مشاركت مردم در تصميم گيري سياسي بيشتر باشد، دولت

زيادتر مردم سالارى به حساب مي آيد.مشاركت مردم در حكومت مي تواند از شركت در انتخابات و رأي دادن

به نامزدهاي مورد نظر تا احراز پستهاي مهم دولتي را شامل شود.نظارت بر كار دولتمردان از طريق رسانه ها نيز بخشي از مشاركت مردم

به شمار مي رود.سابقه مردم سالارى (دموكراسى) در جهان و همچنين در افغانستان خيلي

زياد نيست.افغانستان وجود دارد و اساسي قانون پيكر مانند: روح در مردم سالارى همچنين، در ماده هاي متعدد اين قانون اساسي به آن تصريح شده است. رسانه هاي وجود همچنين و پارلماني و جمهوري رياست انتخابات

خصوصي آزاد، مظاهر از مردم سالارى در افغانستان مي باشد.

www.ael.af

فصل سوم

ملل متحددر اين فصل درس هاي زير را مي خوانيم:

ملل متحد. اركان فرعي و سازمانهاي وابسته به ملل متحد.

كارنامه هاى ملل متحد.

www.ael.af

اهداف فصلانتظار مي رود كه شاگردان با خواندن اين فصل بتوانند:

دلايل تشكيل ملل متحد را بيان كنند؛

اركان اصلي ملل متحد و وظايف هر كدام را شرح دهند.تفاوت ارگان هاى فرعي و سازمانهاي وابسته به ملل متحد را بشناسند.

پناهنده گان امور در متحد ملل كميشنري و يونيسف يونسكو، دربارة معلومات دهند.

موفقيت ها و شكست هاي ملل متحد را در رسيدن به اهدافش تا حدودي بشناسند.

با فعاليت هاي ملل متحد در افغانستان آشنا شوند.

www.ael.af

ملل متحد درس هفتم

گفتگو كنيددر گذشته هاي دور انسان ها جنگ را گريزناپذير مي پنداشتند. به همين دليل، تاريخ بشر پر از

جنگهاي خونيني است كه انسان ها باهم داشتند. به نظر شما: آيا امروز مي توان از وقوع جنگ در سطح جهاني جلوگيري كرد؟ چگونه؟

در اوايل قرن بيستم جنگي بين قدرت هاي اروپايي آن زمان شروع شد كه چهار سال ادامه يافت و ميليون ها نفر قرباني گرفت. حدود 21 سال بعد از آن نيز جنگ ديگري باز از اروپا شروع شد كه سال ها ادامه پيدا كرد. اين جنگ نيز ميليون ها نفر قرباني گرفت. وقوع دو جنگ جهاني باعث شد كه مصلحان اجتماعي به فكر يافتن راه حلي براي جلوگيري از جنگ بيفتند. در پايان جنگ جهاني اول سازماني به نام «جامعة ملل» براي جلوگيري از جنگ به وجود آمد. عليرغم كارهاى مثبتى كه «جامعه ملل» انجام داد، در نهايت نتوانست موفقيت زيادي در زمينة

جلوگيرى از جنگ بدست آورد. فجايع و خسارات غير قابل جبراني كه از جنگ جهاني دوم به جا مانده بود از يك طرف و توليد تسليحات نظامي با قدرت تخريب بالا مانند سلاح هاي اتمي از طرف ديگر، باعث

29

www.ael.af

30

شد كه مردم و دولتهاي وقت، نياز به حفظ صلح را بيش از پيش احساس كنند. سرانجام، بعد از تلاش هاي فراوان در سال 1324هـ. شمسي، «ملل متحد» با امضاي منشوري توسط 51 عضو به طور رسمي افتتاح گرديد. كشورهاي ديگر به تدريج به عضويت ملل متحد درآمدند. در حال حاضر، 191 كشور عضو ملل متحد مي باشند. افغانستان در سال 1325 هـ. ش.به عضويت ملل متحد درآمد. مقر ملل متحد در شهر نيويورك در ايالات متحدة امريكا قرار دارد. شش زبان در

ملل متحد رسميت دارد: انگليسي، فرانسوي، اسپانوى، چيني، روسي و عربي. گفتگو كنيد

شما آموختيد كه ملل متحد براي حفظ صلح و امنيت تأسيس شده است. به نظر شما ملل متحد بايد چه كارهايي را انجام دهد تا بتواند صلح و امنيت را در سراسر جهان حفظ كند؟

اركان ملل متحد ملل متحد براي رسيدن به اهداف خود نياز به تقسيم كار در داخل سازمان داشت. اركان

عمدة كه منشور ملل متحد براي اين سازمان طراحي كرده، عبارتند از:

مجمع عمومي: مجمع عمومي شامل كلية اعضاي ملل متحد است كه هريك داراي يك حق رأي در جلسات عمومي مي باشند. پذيرش اعضاي جديد، تعليق يا اخراج اعضاي قديمي و انتخاب

اعضاي غير دايمى شوراي امنيت از جمله وظايف مجمع عمومي مي باشد.

www.ael.af

درس هفتم

شوراي امنيت: شوراي امنيت از پانزده عضو تشكيل شده كه پنج عضو آن دايمي و ده عضو ديگر غيردايمى مي باشند. اعضاي دايمي عبارتند از :كشورهاي امريكا، روسيه، انگلستان، فرانسه و چين. اعضاي غير دايمى هر دو سال يكبار توسط مجمع عمومي انتخاب مي شوند.كليه تصميمات شوراي امنيت با موافقت همه اعضاي دايمى اين شورا گرفته مي شود. مخالفت يك عضو دايمى مانع از اجراي تصميم مي شود. اين مخالفت را كه مانع از اجراي تصميم مي شود به نام «حق ويتو» ياد ميكنند. حق ويتو به اين كشورها اجازه مي دهد كه هرگاه خواسته باشند منافع خود را بر ساير

كشورها تحميل نمايند از اين حق استفاده ميكنند.وظيفة شوراي امنيت حفظ صلح است كه از دو طريق زير انجام مي شود:

1- حل و فصل مسالمت آميز اختلافات؛ 2- اقدام عملي در موارد تهديد صلح و يا تجاوز.

شوراي اقتصادي- اجتماعي: اين شورا براي پيشرفت اقتصادي و اجتماعي كشورهاي عضو تلاش مي كند.

ديوان بين المللي عدالت: اگر كشورها با هم اختلافاتي داشته باشند، مي توانند به اين ديوان، كه مركز آن در شهر «لاهه» در كشور هالند قرار دارد، شكايت كرده و تقاضاي رسيده گي نمايند.

دار الانشاء: دار الانشاء از يك سرمنشي و تعدادي كارمند تشكيل شده است.

31

www.ael.af

سرمنشي ملل متحد هماهنگي و نظم و ترتيب كليه امور سازمان را فراهم مى كند و مصوبات مجمع عمومي و شوراي امنيت را به طور مستقيم اجرا نموده يا بر اجراي آن نظارت مي كند. همچنين سرمنشي مي تواند توجه شوراي امنيت را به هر موضوعي كه به عقيدة او صلح و امنيت بين المللي

را با خطر مواجه مي كند، جلب نمايد.

مرورى بر درس............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. .............................................................................................................................

سؤال ها1- اهداف تشكيل ملل متحد را بنويسيد.

2- وظايف مجمع عمومي چيست؟3- شوراي امنيت چه وظايفي دارد؟ توضيح دهيد.

4- اركان اصلي ملل متحد را نام برده و وظايف سرمنشي ملل متحد را بنويسيد.

فعاليتشعر ذيل را به دقت بخوانيد و به سؤال پاسخ دهيد:

بنـــي آدم اعضــاي يكديگرنـد كه در آفرينش ز يك گوهرند چو عضوى به درد آورد روزگار ديگر عضـوهـا را نمانـد قــرار

چه رابطه يي ميان اين شعر سعدي و وظايف ملل متحد وجود دارد؟ توضيح دهيد.

32

www.ael.af

درس هشتم

33

گفتگو كنيدبه تصاوير به دقت نگاه كنيد و به سؤال ها پاسخ دهيد:

1- اين آرم ها مربوط به كدام مؤسسات اند؟2- آيا خدمات اين مؤسسات را در جايي ديده ايد؟ اگر ديده ايد توضيح دهيد.

در درس گذشته با دلايل تأسيس ملل متحد آشنا شديم. همچنين اركان اصلي و وظايف آنها را شناختيم. در اين درس با اركان فرعي و برخي از مؤسسات تخصصي وابسته به ملل متحد آشنا مي شويم. تشكيل ملل متحد آغازگر همكاري هاي گسترده بين كشورهاي جهان گرديد. بسياري از اين همكاري ها در بخش هايي است كه در منشور ملل متحد پيش بيني نشده بود. بنابراين، اركان فرعي ملل متحد فعال شدند تا بتوانند همكاري هاي بين المللي را در تمام فعال مستقل كه در سطح جهاني از سازمان هاي تخصصي تعدادي دهند. بخش ها گسترش بودند، با ملل متحد قراردادهايي را امضا كردند كه برنامه هاي خود را با هماهنگي ملل متحد

انجام دهند. به همين دليل، به آنها سازمان هاي تخصصي وابسته به ملل متحد مي گويند.

اركان فرعي و سازمانهاى وابسته به ملل متحد

www.ael.af

به طور كلي، سازمان هاي وابسته به ملل متحد به سه بخش كاري تقسيم مي شوند:1- مؤسسات انكشاف زراعتي، صنعتي و پولي-بانكي (اقتصادي)؛

2- مؤسسات خدماتي و ارتباطي؛3- مؤسسات اجتماعي، فرهنگي و بهداشتي (صحي).

سطح بالابردن و بين المللي ارتباطات زراعت، توسعه جهت در مؤسسات و سازمانها اين رفاه اجتماعي، فرهنگي و صحى در سطح جهان فعاليت مي كنند. در اينجا با برخي از مهم ترين

سازمان هاي بين المللي يادشده آشنا مي شويم. يونسكو

به نظر شما چگونه مي توان صلحي پايدار ايجاد كرد؟فرهنگي و علمي آموزشي، سازمان متحد، ملل به وابسته تخصصي سازمان هاي از يكي ايجاد انگيزة با اين دانستيم كه ملل متحد از يونسكو (UNESCO) است. پيش يا ملل متحد دولتها از و است سياسي سازمان متحد يك ملل آنجايي كه از آمد. به وجود در جهان صلح نماينده گي مي كند، به تنهايي نمي تواند مشكل جنگ را در جهان حل كند. بنيانگذاران يونسكو با آموزش وتربيت درست، بنابراين ابتدا در ذهن بشر به وجود مي آيد. معتقد بودند كه جنگ صلح خواهي را نيز بايد در ذهن بشر ايجاد كرد. پس با توجه بيشتر به علم و دانش و تربيت بشر مي توان انسانهايي تربيت كرد كه جنگ را تنها راه حل اختلافات ندانند. به همين منظور سازمان

آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) تأسيس شده است.گفتگو كنيد

آيا تا به حال درباره مشكلات مختلفى كه شما شاگردان به آن مواجه هستيد، فكر كرده ايد؟ مثال هايى از آنها را بيان كنيد. چه راه هاى براى كاهش دادن اين مشكلات به نظرتان مى رسد؟

درباره آنها در صنف گفتگو كنيد. يونيسف

يكي از اركان هاى فرعي ملل متحد صندوق كودكان ملل متحد است كه به طور اختصار يونيسف (UNlCEF) ناميده مي شود. هدف يونيسف كمك به ايجاد زنده گي امن، سالم و برخوردار از تغذيه مناسب و همراه با آموزش و پرورش مفيد براي تمام كودكان جهان است. بر تعليم و تربيه دختران تاكيد يونيسف همچنين از رفع تبعيض عليه زنان حمايت مي كند و دارد. يونيسف سعي مي كند موانعي را كه رفاه و امنيت زنده گي كودكان را تهديد مي كنند و آموزش و صحت امنيت، داشتن كه حقوقشان به رسيدن در را كودكان و دهد كاهش

پرورش مناسب است، ياري رساند.

34

www.ael.af

كميشنرى عالى ملل متحد در امور پناهنده گانيكي از مهمترين و زيانبارترين نتايج جنگ در هر كشوري آواره و بي خانمان شدن تعداد زيادي از ساكنين سرزمين جنگ زده مي باشد. به همين دليل، ملل متحد بخشي از فعاليتهاي خود را به رسيده گي به امور آواره گان و پناهنده گان اختصاص داده است. كميشنري ملل زمينه اين در كه است متحد ملل فرعي اركان (UNHCR) پناهنده گان امور در متحد

فعاليت مي كند.مهمترين وظيفة اين كميشنري تامين حمايت بين المللي از پناهنده گان، كمك به تأمين

ضرورت هاى اولية آنها و جلوگيري از نقض حقوق اساسي آنها مي باشد.

درس هشتم

35

www.ael.af

مرورى بر درس.............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ..............................................................................................................................

سؤال ها

1- سازمانهاي تخصصي ملل متحد به چه منظورى به وجود آمدند؟ 2- فعاليت سازمان هاي تخصصي وابسته به ملل متحد به چند بخش تقسيم مي شوند؟

3- وظايف يونسكو را توضيح دهيد.4- يونيسف چه نوع سازماني است؟ توضيح دهيد.

5- كمك هاي كميشنري عالي ملل متحد به چه كساني تعلق مي گيرد؟

فعاليتمتحد ملل به وابسته از سازمان هاي زنده گي شما كدام يك تحقيق كنيد كه در محل

فعاليت دارد. از فعاليت هاي آنها گزارشي تهيه نموده و در صنف بخوانيد.

36

www.ael.af

كارنامه هاى ملل متحددرس نهم

گفتگو كنيددر درس قبل خوانديم كه ملل متحد براي تحقق بخشيدن اهداف خاصي تأسيس شده است. به

نظر شما:1- ملل متحد چقدر توانسته آن اهداف را تحقق بخشد؟

2- در افغانستان چقدر موفقيت داشته است؟

مي دانيم كه ملل متحد پس از جنگ جهاني دوم، در پاسخ به نياز شديد انسانها به صلح و امنيت جهاني تأسيس شد. در درسهاي قبل با اهداف، برنامه ها، اركان اصلي و فرعي و مؤسسات تخصصي ملل متحد آشنا شديم. در اين درس كارنامه هاى ملل متحد را در سه بخش زير،

بررسي مي كنيم:

37

www.ael.af

1- جلوگيري از جنگ و ايجاد صلح؛2- بالا بردن سطح زنده گي، از طريق ايجاد كار و مبارزه با فقر؛

3- كمك به حل مسالمت آميز اختلافات بين كشورها.جلوگيري از جنگ و ايجاد صلح

ملل متحد در بسياري از مناطق اقداماتي براي جلوگيرى از جنگ و ايجاد صلح انجام داده است. مهم ترين اقداماتى كه بارها از سوى ملل متحد صورت گرفته، عبارتند از: 1- استقرار نيروهاى حافظ صلح ملل متحد براى جلوگيرى از شروع جنگ احتمالى؛ 2- جمع آورى تسليحات طرفين

درگير؛ 3- تشويق طرفين درگير به مذاكره با ميانجيگرى سرمنشى ملل متحد. با وجود تمام اين اقدامات، ملل متحد در مواردي نتواسته است اهداف خود را تحقق بخشد. به همين دليل، ما در طول حيات ملل متحد با جنگهاي زيادي در نقاط مختلف جهان مواجه بوده ايم كه به بطور نمونه به جنگهاي كشور ما در30 سال گذشته، جنگ ايران و عراق در همسايه گي ما، بحرانهاي بوسني هرزگوين و يوگسلاوي در اروپاي شرقي، مي توان اشاره كرد. ناكامي بزرگ ملل متحد در ايجاد صلح، مسأله فلسطين است. ملل متحد نتوانسته است به اعادة حقوق مردم فلسطين كمك زيادى انجام دهد. سرزمين مردم فلسطين بعد از حدود نيم

قرن، همچنان تحت اشغال اسراييل قرار دارد.ايجادكار و مبارزه با فقر

با فقر در از اهداف مهم ديگر ملل متحد بالا بردن سطح زنده گي، ايجاد اشتغال و مبارزه سراسر جهان و به خصوص در كشورهاي فقير است. ركن اصلي ملل متحد كه وظيفه تنظيم بانك جهاني، اجتماعي است. همچنين، اقتصادي- دارد، شوراي بر عهده را برنامه ها اينگونه توسعه ترميم و بين المللي بانك و توسعه زراعت بانك (فائو)، سازمان غذا و زراعت جهاني بانك جهاني مي كنند. فعاليت زمينه اين در است كه متحد ملل به وابسته مؤسسات از جمله صنعت و زراعت زمينه در بتوانند تا مي دهد نيافته توسعه كشورهاي به مختلف قرضه هاي

انكشاف پيدا كنند. با وجود اين، امروز نابرابري هاى اقتصادي و اجتماعي در جهان بسيار زياد است. برخي از كشورها شديداً دچار فقر و تنگدستي هستند و سالانه تعداد زيادي از مردم در اين كشورها از است نتوانسته به دلايل مختلف متحد ملل از دست مي دهند. را فقر و گرسنه گي جان خود

اقدامات جدي براي رفع فقر و گرسنه گي در اين كشورها به عمل آورد.حل مسالمت آميز اختلافات

يكي از كارهاي مهم ملل متحد ايجاد ديوان بين المللي عدالت است كه براي رسيده گي به اختلافات بين المللي ايجاد شده است. تعداد دوسيه هايي كه به ديوان بين المللي عدالت ارجاع

مي شود روز به روز در حال افزايش است.38

www.ael.af

درس نهم

39

افغانستان و ملل متحدمي دانيم كه كشور ما يكي از اعضاي ملل متحد مي باشد. ملل متحد به طور فعال در افغانستان فعاليت دارد. اين سازمان در زمينه هاي مختلف از جمله خلع سلاح، كنترول توليد و قاچاق مواد

مخدر، بازسازي و تأمين امنيت در سراسر كشور، به مردم افغانستان كمك مي كند. در همين راستا، شوراي امنيت به نيروهاي بين المللي كمك امنيت (ISAF) اجازه داد كه در خارج از كابل نيز فعال شود. سازمان آموزشى، علمى و فرهنگى ملل متحد (يونسكو) سعي دارد كه در حفظ ميراث فرهنگي كشور به افغانها ياري رساند. صندوق كودكان ملل متحد (يونيسف) توانسته است زنان و كودكان را در مقابل بيماري هاي خطرناك و قابل جلوگيرى

مانند تيتانوس، پوليو و سرخكان، واكسين كند.

مرورى بر درس......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... .........................................................................................................................

سؤال ها1- آيا ملل متحد در جلوگيري از جنگ در جهان موفق بوده است؟

تلاش جهان در فقر بردن بين از براي مؤسسات كدام وسيلة به متحد ملل -2مي كند؟

3- كدام بخش هاي ملل متحد براي بازسازي افغانستان به مردم ما كمك مي كنند؟

فعاليت با ده نفر مصاحبه كنيد و از آنها بخواهيد كه به سؤال زير پاسخ دهند:

ملل متحد در ايجاد صلح و امنيت در افغانستان چقدر موفق بوده است؟ ب) متوسط ج) كم الف) زياد

جواب ها را نشانى كنيد و در آخر، بگوييد كه چند نفر زياد را، چند نفر متوسط را و چند نفر كم را نشانى كرده اند و نتيجه را در صنف بخوانيد.

م

www.ael.af

خلاصه فصل

ملل متحد بعد از جنگ جهاني دوم در پاسخ به نياز مردم جهان براي تأمين صلح و امنيت ايجاد شد.

ملل متحد داراي اركان اصلي مي باشد كه مهمترين آنها عبارتند از: مجمع عمومي، شوراي امنيت، شوراي و عدالت المللي بين ديوان اجتماعي، اقتصادي-

دارالانشا. يونيسف و كميشنري عالي ملل متحد در امور پناهنده گان

ازاركان فرعي ملل متحد مي باشند. يونسكو از سازمانهاي وابسته به ملل متحد است. سازمانهاي تقسيم زير كاري گروه سه به متحد ملل به وابسته و صنعتي زراعتي، انكشاف مؤسسات -1 مي شوند: و خدماتي مؤسسات -2 (اقتصادي)؛ پولي-بانكي

ارتباطي؛ 3- مؤسسات اجتماعي، فرهنگي و صحي. كارنامه هاى ملل متحد در سه ساحة زير قابل بررسي است: 1- جلوگيري از جنگ 2- ارتقاي سطح زنده گي بين كشورها. فقر 3- حل عادلانه اختلافات و كاهش و موفقيت ها متحد ملل زمينه ها اين از هركدام در

شكستهايي داشته است. كه است فلسطين در متحد ملل ناكامي مهمترين

نتوانسته است حقوق اين مردم را به آنها برگرداند. ملل متحد در افغانستان حضور گسترده و فعالي دارد.

40

www.ael.af

حقوق بشر

در اين فصل درس هاي زير را مي خوانيم:

با حقوق بشر آشنا شويم.

حقوق بشر در افغانستان.

فصل چهارم

www.ael.af

اهداف فصلانتظار مي رود كه شاگردان با خواندن اين فصل بتوانند:

حقوق بشر را تعريف كنند.

از مجموع حقوق بشر مهمترين آنرا بشناسند. با اهميت و محتواي كلي اعلامية جهاني حقوق بشر آشنا شوند.

رابطة حقوق بشر با دين مبين اسلام را بدانند.

با جايگاه حقوق بشر در قانون اساسي ما آشنا شوند. با كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان آشنا شوند.

www.ael.af

درس دهم

گفتگو كنيد

به سؤال هاى زير پاسخ دهيد:چقدر با معنى «حقوق بشر» آشنايى داريد؟آيا مى توانيد برخى از موارد آنرا نام ببريد؟

شما تاكنون اصطلاح «حقوق بشر» را از اشخاص مختلف يا رسانه ها شنيده ايد. در اين درس با مفهوم حقوق بشر بيشتر آشنا مي شويد.

حقوق بشرچيست؟«حقوق بشر» از دو كلمة «حقوق» و «بشر» تركيب شده است. حقوق جمع حق است و «حق» به معناي طلب و استحقاق مي باشد. «بشر» شامل تمام انسان هايي است كه روي كره زمين زنده گي مي كنند. حقوق بشر عبارت از يك تعداد حقوق و ارزش هايي است كه هر انساني بايد در زنده گي از آنها برخوردار باشد؛ مانند حق حيات، حق آزادي، حق تعليم و عدالت. همه انسانها بايد از اين حقوق برخوردار باشند و نبايد به خاطر تفاوت هاي نژادي،

جنسيتى، فرهنگي، ديني و جغرافيايي از آنها محروم شوند.

با حقوق بشر آشنا شويم

43

www.ael.af

در دين مبين اسلام، انسان از احترام خاصي برخوردار است و حقوق زيادي دارد كه هيچ كس حق ندارد به طور خودسرانه آنها را از او سلب نمايد.

در جامعه گاهي افراد زورمند با استفاده از زور و توان فزيكى و اجتماعى خود حقوق انساني ديگران را پايمال مي كنند. موارد زياد نقض حقوق بشر در طول تاريخ باعث شد كه متفكران و مصلحان اجتماعي، راه حلي را براي آن جستجو كنند. تبليغ و ترويج ارزشهاي انساني و مبارزه با بي عدالتي و عادات ضد انساني از جمله تلاشهاي مصلحان اجتماعي در اين راستا مي باشد. در پرتو همين تلاش ها بود كه به تدريج از موارد نقض حقوق بشر كاسته شد. حقوق بشر امروزه بارة بين المللي در به شمار مي رود. مهم ترين سند انساني از مهم ترين ارزش هاي جوامع يكي

حقوق بشر، «اعلامية جهاني حقوق» بشر مي باشد. اعلامية جهاني حقوق بشر

به متحد ملل عمومي مجمع توسط كه است بين المللي سندى بشر اعلامية جهاني حقوق تصويب رسيده است. اين اعلاميه يكي از مهمترين اسناد بين المللي است كه هدف آن تامين حقوق برابر و آزادي هاي اساسي براي تمام انسان ها مي باشد. تامين اين حقوق مي تواند تضميني

براي صلح جهاني باشد.كشته و بي خانمان شدن ميليونها انسان در جنگهاي اول و دوم جهاني نقض آشكار حقوق بشر در جهان بود. براي جلوگيري از تكرار اين فجايع، نماينده گان كشورهاي مختلف مهمترين اصول و ارزشهاي حقوق بشر را در قالب اعلامية جهاني حقوق بشر تدوين نموده و پايبندي خود

را نسبت به آن اعلام داشتند. برخي از مهم ترين حقوقي كه در اعلاميه آمده عبارتند از:

1- حق زنده گي: يعني هركس حق زنده گي دارد و هيچ كس نمي تواند به طور خودسرانه اين حق را از او سلب نمايد.

2- آزادي و امنيت شخصي: انسان بايد در زنده گي خودآزادي و امنيت داشته باشد وآزادي و امنيت شخصي افراد نبايد مورد تعرض قرار گيرد.

3- حق تساوي در برابر قانون: افراد جامعه در برابر قانون مساوي اند و قانون بايد در مورد همه آنها به طور يكسان اجرا شود.

محترم بايد همه را اين حق و است احترام داراي و ارزشمند موجودي انسان افراد: انساني 4- كرامت بشمارند.

5- حق ازدواج: هر فرد حق دارد با اختيار و رضايت كامل ازدواج نمايد. اجبار زن و يا مرد در ازدواج ممنوع است.

44

www.ael.af

درس دهم

45

6- حق مالكيت: مالكيت انسان محترم است و كسي نمي تواند به طور خودسرانه اين حق را از كسي سلب كند.

آزادانه كند، فكر آزادانه مي تواند فرد هر مطبوعات: و بيان عقيده، انديشه، آزادي -7بينديشد و آزادانه آن را بيان و نشر كند.

حداقل شود. بهره مند مناسب تربيه و تعليم از دارد هركس حق تربيه: و تعليم حق -.8تعليمات دورة ابتدايي بايد رايگان و اجباري باشد.

ارزشهايي كه در اعلامية جهاني حقوق بشر آمده، جهاني و فراگير است؛ اما ترويج آن از محيط هاي كوچكي مانند خانواده، مكتب و جامعه شروع مي شود و تا سطح جامعة ملي و جهاني گسترش مي يابد. اما خانواده و مكتب، زماني مي توانند اين ارزشها را رعايت و به

فرزندان و شاگردان منتقل كنند كه خود از آگاهي و دانش حقوق بشري بهره مند باشند.

مروري بر درس.........................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

سؤال ها1- حقوق بشر را تعريف كنيد.

2- آيا اسلام حقوق بشر را به رسميت مي شناسد؟ چگونه؟3- هدف حقوق بشر چيست؟

4- اعلامية جهانى حقوق بشر چيست؟ 5- سه حق از حقوق اساسي را كه در اعلامية جهاني حقوق بشر آمده، نام ببريد.

فعاليت

به چند گروپ تقسيم شويد و هر گروپ با كمك معلم و بزرگان خود دربارة مفاهيم زير آياتي از قرآن شريف را پيدا كرده و در صنف براي دوستان خود بخوانيد:

1- برابري 2- عدالت 3- آزادي 4- حق حيات

www.ael.af

حقوق بشر در افغانستاندرس يازدهم

46

گفتگو كنيد با توجه به تصوير بالا به سؤالات زير پاسخ دهيد:

1- به نظر شما معلوليت اين افراد نشاندهنده چيست؟2- آيا مى توان از وقوع اين گونه معلوليت ها جلوگيرى كرد؟ چگونه؟

در درس گذشته با مفهوم «حقوق بشر» و ارزشهاي آن آشنا شديد؛ اكنون جايگاه حقوق بشر را در افغانستان مورد بررسي قرار مي دهيم.

تاريخچه حقوق بشر درافغانستاناسلام آزادي بخش مكتب در كه افغانستان مسلمان مردم براي بشر ارزش هاي حقوق تربيت شده اند، چيز تازه يي نيست؛ اما حقوق بشر به طور نظام يافته، عمدتاً در اولين قانون حقوق افراد مثال طور به گرفت. قرار توجه مورد شمسي هجري 1303 سال در اساسي مساوى دارند، آزادي حقوق شخصي، مصئونيت شخصي، لغو بردگي، آزادي مطبوعات، اشتغال در وظايف دولتي، مصئونيت قانون، حق برابر تساوي مردم در تربيه، و تعليم حق ملكيت، و مسكن، براي نخستين بار در اين قانون رسميت يافت. در قانون اساسي سال 1309 هـ . ش.، تشكيل پارلمان كه يكي ازويژه گي هاي حكومت جمهورى به شمار مي آيد، پيش

www.ael.af

بيني گرديد. در قانون اساسي سال 1343 هـ. ش. بسياري از مفاهيم حقوق بشري موجود در اعلامية جهاني حقوق بشر، مد نظر قرار گرفت. تعلق داشتن حق حاكميت به ملت، احترام گذاشتن برگزاري انديشه، حق و بيان آزادي ومرور، حق عبور انساني، حق و كرامت آزادي به دولت تظاهرات و اجتماعات، حق شركت در انتخابات، از مهمترين نوآوري هايي بود كه در اين قانون اساسي به رسميت شناخته شد. در قانون اساسي سال 1355هـ. ش.، نظام شاهي به جمهوري تغيير

يافت و پيش بيني گرديد كه رئيس جمهور از طريق برگزاري انتخابات سراسري تعيين شود. به حاكمان و مي شد نقض به شدت افغانستان در تاريخ طول در بشر اين، حقوق وجود با شيوه هاي مختلف بر مردم ظلم و ستم روا مي داشتند. در طي چند دهة گذشته كه تمام كشور را جنگ فرا گرفته بود، نقض حقوق بشر بسيار افزايش يافت. در اين مدت تعداد زيادي از هموطنان ما كشته و زخمي شدند. اطفال، به ويژه دختران، از تحصيل محروم گرديدند وخانواده هاي زيادي

به كشورهاي خارج آواره شدند.

گفتگو كنيدسؤال هاي زير را به دقت بخوانيد و دربارة آنها با هم گفتگو كنيد:

1- قانون اساسي جديد كشور، چه جايگاهي براي حقوق بشر قايل شده است؟2- دولت جمهوري اسلامي افغانستان براي مراقبت از حقوق بشر چه كارهايي انجام

داده است؟

حقوق بشر در نظام جمهوري اسلامي افغانستانخودآگاهي مردم و خسارات ناشي از جنگ هاي طولاني، باعث شد كه مردم و رهبران گروه هاي درگير جنگ، روي طرح صلحي كه از طرف سازمان ملل تهيه شده بود، به توافق برسند. اين توافقنامه طي كنفرانسي در شهر «بن» آلمان به امضا رسيد. در اين كنفرانس بعضى نماينده گان جناح هاي مختلف افغانستان، تشكيل اداره موقت با مشاركت اقوام و مليت ها را به عنوان راه حل براي بحران موجود پذيرفتند. در قانون اساسي جديد جنبه هاي مختلفي از حقوق بشر در نظر گرفته شده است. در اين درس به طور نمونه دو ماده را كه به حقوق

ارتباط دارد، مي خوانيم: بشر عدالت اساس بر مترقي و مرفه جامعة ايجاد يك به «دولت است: آمده مادة ششم در اجتماعي، حفظ كرامت انساني، حمايت حقوق بشر، تحقق جمهوريت، تأمين وحدت ملي،

برابري بين همه اقوام و قبايل و انكشاف متوازن در همه مناطق كشور، مكلف مي باشد.»

47

www.ael.af

مادة هفتم مي گويد: «دولت منشور ملل متحد، معاهدات بين الدول، ميثاق هاى بين المللى كه افغانستان به آن ملحق شده است و اعلاميـة جهاني حقوق بشر را رعايت مى كند.»

كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستاندركنفرانس بن، جهت حمايت، نظارت و انكشاف حقوق بشر در افغانستان تشكيل كميسيون 1381 سال در رئيس جمهور توافقنامه، همان اساس بر شد. پيش بيني نيز بشر مستقل حقوق هـ.ش. فرمان تأسيس كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان را صادر كرد. در مادة 58 قانون «هر آمده: اساسي قانون مادة همان در است. شده تأكيد كميسيون اين وجود بر نيز اساسي شخص مي تواند در صورت نقض حقوق بشري خود به اين كميسيون شكايت نمايد. كميسيون مي تواند موارد نقض حقوق بشري افراد را به مراجع قانوني راجع سازد و در دفاع از حقوق آنها

مساعدت نمايد.»كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان به منظور بالا بردن سطح آگاهي مردم و حمايت از حقوق بشر، همكاري نزديكي با وزارتخانه ها و ساير سازمان هاي دولتي، نهادهاي جامعه مدني و رسانه ها دارد. علاوه برآن از طريق برگزاري وركشاپ ها، مصاحبه ها، تهيه و توليد فلم و چاپ

كتاب، مجله، جريده، پوستر و بروشور، در جهت انكشاف حقوق بشر تلاش مي كند.

درس يازدهم

48

www.ael.af

خلاصة فصلحقوق بشر عبارت از حقوقي است كه هر انساني بايد در زنده گي از آنها برخوردار

باشد؛ مانند حق حيات، حق آزادي، حق برابري و عدالت. تحقق با هدف متحد ملل توسط ميلادي 1948 سال در بشر اعلامية جهاني حقوق

حقوق برابر و تامين آزداي هاي اساسي براي مردم جهان، صادر شد. مفاهيم و ارزش هاي حقوق بشر در دين اسلام و فرهنگ ما وجود دارد.

در اولين قانون اساسي كشور ما بر بعضي از ارزش هاي حقوق بشر، تأكيد شده است. جنگ هاي چند دهه اخير باعث نقض گسترده حقوق بشر در كشور ما گرديد.

در نظام جديد كشور ما، براي حمايت از حقوق بشر و جلوگيري از نقض آن تدابيري اتخاذ شد كه تأسيس «كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان» از آن جمله مي باشد.

49

مرورى بر درس......................................................................................................................... .........................................................................................................................

....................................................................................................................... ......................................................................................................................... .........................................................................................................................

......................................................................................................................... سؤال ها

1- در كدام قانون اساسي نظام شاهي به جمهوري تغيير پيدا كرد؟2- بيست و سه سال جنگ براي مردم افغانستان چه خسارت هايي را به بارآورد؟

3- مردم افغانستان براي ختم جنگ و برقراري امنيت، صلح و ثبات دركشور چه راه حلي را در كنفرانس بن معقول دانستند؟ چرا؟

4- قانون اساسي چه وظايفي را براي كميسيون مستقل حقوق بشر مطرح مي كند؟5-كميسيون مستقل حقوق بشر درچه عرصه هايي فعاليت دارد؟

فعاليتدربارة كارهايي كه كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان در محل زنده گي شما

انجام داده، يك گزارش تهيه نموده و در صنف براى ديگران بخوانيد.

............................................

www.ael.af