1

معماری معاصر ایران

معماری دوره پهلوی اول و دوم

دکتر ابراهیمیخانم تالیف : و گردآوری

1931بهار

2

فهرست

5......................................................................................................................مقدمه................................................................................................

5....................................................................................................................................................................................................رضا شاه پهلوی

6.................................................................................................................................................................................محمد رضا شاه پهلوی

6.................................................................................................................................................................سیر تحوالت اجتماعی در دوره پهلوی

6.................................................................................................................................................................جریان عقیدتی سیاسی در دوره پهلوی

7.....................................................................................................................................................................معماری ایران در دوره پهلوی

8............................................................................................................................................................................................شهر سازی نوین

3......................................................................................................................................................................................پهلویمعماری دوره

3..........................................................................................................................................تلفیق سبک معماری کهن ایران و معماری مدرن

11....................................................................................................................................................... شروع دوره پهلوی اول)دوره رضا خان(

11.............................................................................................................................................................شکل معماری در دوره پهلوی دوم

11......................................................................................................................................................................................معماری سبک ملی

15............................................................................................................................نظریات در مورد سبک ملی از دیدگاه معماران بزرگ

12............................................................................................................................................... ابنیه و آثار معماری دوره پهلوی )کاخ ها(

12....................................................................................................................................................................................کاخ سفید رضا شاه

11......................................................................................................................................................................................................کاخ سبز

11.....................................................................................................................................................................................................کاخ مرمر

19......................................................................................................................................................................................کاخ سلطنتی رامسر

3

11................................................................................................................................................................................. کاخ میان پیشه )بندر انزلی(

11............................................................................................................................................................................................ )شمس(مرواریدکاخ

15.................................................................................................................................................................................................................برج آزادی

16............................................................................................................................................................................................سر در دانشگاه تهران

17.................................................................................................................................................................................................میدان حسن آباد

17.........................................................................................................................................................................................................آرامگاه حافظیه

18..........................................................................................................................................................................................آرامگاه فردوسی توس

18........................................................................................................................................................................................آرامگاه و موزه نادر شاه

13...............................................................................................................................................................................................آرامگاه کمال الملک

13.............................................................................................................................................................................. آرامگاه ابو علی سینا)همدان(

92......................................................................................................................................................................................پارک جمشیدیهعکس

92.........................................................................................................................................................................................................ورزشگاه آزادی

91..............................................................................................................................................................................آشنایی با معماران بزرگ

91....................................................................................................................................................................................................کریم طاهر زاده

91................................................................................................................................................................................................وارطان هوانسیان

91..................................................................................................................................................................................................هوشنگ سیحون

معاران مطرح در دوره پهلوی

99..................................................................................................نادران اردالن.......................................................................................................

91.........................................................................................جهانگیر درویش کجودی...............................................................................................

4

95.................................................................حون..........................................................................................................................هوشنگ سی

97.............................................................................................................................کامران طباطبائی دیبا.....................................................

93............................................................................حسین امانت...................................................................................................................

12............................................................................................................................................................................................................منابع

5

(پهلوی مقدمه)سلسله -2-1

در اثر قیام مردم مسلمان ایران به 1957بهمن ماه 91ش ( است که در 1957 -1921پهلوی نام آخرین سلسله پادشاهی ایران )

رهبری حضرت آیت اهلل العظمی امام خمینی منقرض گردید و رژیم جمهوری اسالمی جانشین آن شد. از این سلسله دو نفر به

سال در ایران سلطنت کردند. 97، اولی شانزده سال و دومی 7سلطنت رسیدند به نام های رضا و محمدرضا پهلوی

لویرضا شاه په -2-2

مارس 16قمری و برابر 1135خورشیدی مطابق ربیع االول 1155اسفند ماه 11رضاخان پهلوی در

رضا تا سن چهارده سالگی هیچ آموزشیتوابع سوادکوه مازندران متولد شد.م در قصبه آالشت 1878

ندید و حتی سواد خواندن و نوشتن را یاد نگرفت

رضا شاه پهلوی

محمدرضا پهلوی -2-3

خورشیدی توأمان با خواهرش 1138آبان ماه 1فرزند ذکور ارشد رضاشه و دومین و آخرین پادشاه از سلسله پهلوی ، در تاریخ

اشرف در محله سنگلج تهران متولد شد.

محمدرضا پهلوی

محمدرضا پهلوی به ایران بازگشت و وارد دانشکده افسری شد و دورة دو ساله آن را به پایان رساند و با 1915در نیمه های سال

فرتهای پدرش ، او را همراهی می کرد تا اصول مملکت داری را فرا گیرد.درجه ستوان دومی در بازدیدها و مسا

6

سیر تحوالت اجتماعی در دوره پهلوی -2-4

توان تاریخ چالش هویت ملی دانست. زیرا از دوران قاجار به ویژه از دوران پهلوی هویت ملی ایرانیان تحت تاریخ معاصر ایران را می

گرایی در سازی ملی و باستانرو شد. هویتهای مهمی روبهها و بحرانگرایی، با چالشو رشد ملی های جدید غربیتأثیر ورود اندیشه

های جدی روبه رو بوده و تا پایان این دوره نیز نتوانسته بر آن غلبة تام و تمامی بیابد. شاید طول زمان مورد نظر، همواره با چالش

این مدعا، حوادث و رویدادهای ایران بعد از سقوط رضاشاه باشد. اقداماتی که ترین گواه بر صدقمهمترین و در عین حال ساده

گرایی سازی(، ملیخواهی )مدرنکرد تجددگرایی به آن پایبند بود. و از آن پشتیبانی میستانسازی ملی و بارضاشاه در جهت هویت

. اما هدف بزرگتر رضاشاه همان پیروی از روش و منش غرب تر بودندو غیر مذهبی کردن ایران بود. که دو مورد اخیر به هم نزدیک

های مشخص درآورد. حرکت بود. از نظر سیاسی رضاخان کوشید تا هویت ایرانی را به صورت متمرکز در یک دولت مرکزی با ایده

های اصلی رضاخان بود .در جهت از میان بردن قدرت عشایر و قبایل، یکی از سیاست

دتی سیاسی دوره پهلویهای عقی جريان -2-5

گروه اول ، سنت گرایان ، که اساس تفکر سیاسی و بینش دینی آنها هماهنگی دین با سیاست و احیاء و توسعه سنتهای هزار ساله

جامعه ایرانی بود . پرچمداران این نهضت در آن برهه از زمان شیخ فضل اهلل نوری بود و بعد از ایشان سید حین مدرس ادامه

ه وی گشت .دهنده را

گروه دوم ، غرب گرایان ، که اساس ذهنیت آنها ، به گفته تقی زاده ، بر تقلید از فرق سر تا انگشت پا از غرب در همه شئون

اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی بود . هسته اصلی این گروه را تحصیل کردگان ایرانی تشکیل می دادند که تازه از اروپا به ایران

برگشته بودند .

گروه سوم ، ملی گرایان ، که بنیاد فکری آنها بازگشت به عظمت امپراتوری هخامنشی و ساسانی بود . این گروه فرهنگ اسالمی و

فرهنگ اروپایی را غیر ایرانی می دانستند و بعنوان جایگزین آنها بازگشت به فرهنگ آریایی دوهزار و پانصد ساله با دین و مذهب

ز جریانهای به اصطالح روشنفکرانه مادی گرایی و توسعه و ترویج نظریات سوسیالیسم و مارکسیسم در بین بود . که این امر ناشی ا

طبقه تحصیل کرده اروپا بود . این دو جری فکری اثبات خود را در تخریب آثار گذشته می دید و سعی داشت هر چه را بوی

گذشته می داد از بین ببرد .

7

پهلوی هايران در دور معماری -2-6

معماری ایران از اواخر دوره قاجار و شروع دوره پهلوی دچار هرج و مرج و آشفتگی شد در این دوران ما شاهد احداث همزمان

ساختمانهایی هستیم که هر کدام بیانگر یکی از مکاتب فکری دوره هایی مشخص از تاریخ ایران هستند :

بانی کل کشور به تقلید از تخت جمشید و ساختمانهای بلدیه ) شهرداری ( کاخ مرمر به تقلید از معماری سنتی و عمارت شهر

به شمال و جنوب میدان امام ) سپه ( به تقلید از معماری نئوکالسیک فرانسه ساخته (1-6-1)تصویرو پستخانه (1-6-1)تصویر

شدند .

(1-6-1پستخانه)تصویر ( 1-6-1ساختمانهای بلدیه ) شهرداری ( )تصویر

پهلوی ايران در دوره معماری -2-7-1

بیشتری دارد، در نگاه معماری گرایی خود به دو دوره ساسانیان و هخامنشیان توجه معماری در این دوره در نگرش به باستان

ها، سرستونها، پایه برداری و یا تقلید قرار گرفتند به دو گونه بود. عناصر مشخص معماری در بنا نظیر ستونعناصری که مورد بهره

ی ها، کنگرهها، مجسمهی حجاریها. دومین عناصر تزیینی نظیر نقوش برجستهها و دهانهها، قوسها، پلکان، ورودیها، پنجرهستون

بام و ... در دوره پهلوی اول هنرمندان معماری ایرانی و غربی که سازنده بناهای دولتی و آموزشی و صنعتی بودند، برای اولین بار با

ر فهمیدند که از چه دوره و چگونه و به چه مقدار انتخاب کنند. معماران اگر چه متاثنوعی انتخاب تاریخی روبرو شدند. آنان باید می

گرایی را تنوع بخشند. نمونه این گرایی بودند، توانستند با تعدد بناهای ساخته شده فضای معماری باستاناز فضای سیاسی باستان

(1-7-1) تصویر ی فیروز بهرام ، مدرسه(1-7-1)تصویر بناها کاخ شهربانی دربند، بانک ملی

8

شهرسازی نوين -2-8

های غیر منتظره ش با روی کار آمدن رضاخان نشان داد که آهنگ تغییرات و تحوالت در زمینه شهرسازی به گونه1922های سال

را های مناسب و جدیدی بود که توانست جامعهشتاب گرفته است. ساختار قدرت در دوره پهلوی اول بهره همه جانبه از اهرم

ها ترین آنترین، موثرترین و قویها اتفاق افتاد که جامعبیشتر به شکل روانی، زیر اقتدار خود درآورد. این اقتدار در همه زمینه

شکل جدید شهر بوداین تغییر با روی کارآمدن رضاخان شروع شد. رضاشاه با اتکا به بیگانگان خصوصیات یک دولت واحد و

گرایانة باستانگرایی به وجود آورد. این تمرکزگرایی در شهرسازی چهره خود را به روشنی نشان یزه آرمانتمرکزگرا را متکی بر انگ

های اصلی و فرعی دامنه کار شد، خیابان بود،مدل خوبی برای این 13داد. سرو سامان دهی با الگوی خطوط راست که میراث قرن

د یک شهر گشاد با یک هسته مرکزی بود که بیانگر نظام متمرکز و واحد کردند. نتیجه این کار ایجاشهر را از هم مشخص می

ساله خود به فرنگ نرفت؛ ولی حضور و کثرت کارشناسان و مستشاران خارجی در تمام 12بود.هر چند که رضاشاه در دوران

ر در ایران گسترش داد. تعداد های اداری، نظامی و اقتصادی، تجارب شهرسازی و معماری اروپا را با قدرت هرچه تمام تزمینه

محدودی از معماران و مهندسان ایرانی نیز در اروپا به خصوص در اتریش و آلمان درس خوانده بودند، معماری آن دوره اروپا را در

ایران اشاعه دادند.

(1-7-1)تصویر بانک ملی (1-7-1) تصویر بهرامی فیروز مدرسه

9

معماران دوره پهلوی -2-9

جاری را ادامه می دادند، که همان معماران سنّتی نام دارند. درآغاز ظهور پهلوی و پایان قاجاریان، هنوز معمارانی بودند که شیوة قا

بیشتر آنها تا اواخر دوران پهلوی نخست نیز در قیدِ حیات بودند و در ساختن و تزیین و آذین گری کاخهای پهلوی شرکت داشتند.

این گروه را می توان به سه نسل منقسم کرد:

، قرار می گیرد، که "مجتهد"و "حسن قمی فقیه"طیّت هستند که در رأس آنان نسل اول معماران دوران قاجار و پیش از مشرو

های حضرت معصومه از های نفیسش و گلدستهبا یزدی بندی(1-3-1)تصویر ، تیمچة بزرگ اول بازار قم "ایوان حضرت معصومه"

استاد فتحعلی "یادگار مانده؛ و سردر سبزه میدان تهران به« رسمی»که از او "استاد رستم بروجردی"آثار اوست؛ و سپس

که مقرنس سردر مدرسة سپهساالر از او است. "شیرازی

است، که سردر باغ ملّی تهران، "استاد جعفرخان کاشانی"نسل دوم، که معماران دوران پس از مشروطیت هستند و در رأس آنان

کاخ مرمر و سردر سنگی کاخ مرمر، هشتی هفت کاسه و یزدی بندی ایوان خاوری مدرسة سپهساالر از کاخ سبز سعدآباد، نقشة

، "استاد محمدی زاده"بود و تا دوران پهلوی کار می کرد؛ "مظفرالدین شاه"، که معمار زمان "استاد جعفرخان"کارهای اوست؛ و

ی صدر اعظم در خیابان ناصر خسرو و یکی دو ایوان در مدرسه یی سید نصرالدین، تیمچهکه مسجد حاج صنیع الدیوان، بقعه

از گردن « سر قبر آقا»، که گنبد "استاد محمد قمی شیرازی"از کارهای اوست؛ « سر قبر آقا»سپهساالر و از گردن به پایین گنید

گنبد کاخ مرمر، سردر بیمارستان فرزند استاد حسن قمی مجتهد، که چهار مقرنس زیر "استاد محمود قمی"به باال از آثار اوست؛

های ، که گلدسته"استاد اسماعیل قمی"نجمیه و زیر گنبد مسجد سپهساالر را ساخته است؛ و باالخره پسر دیگر استاد حسن قمی،

بارگاه حضرت عبدالعظیم و هشتی ورودی مدرسه سپهساالر از او به یادگار مانده است.

شروع می شود. از او مساجد "حاج حسین لرزاده"های پیشین هستند، با ی نسلهرهنسل سوم این معماران، که چکیده و جو

های بسیار؛ برجا مانده که مهمترین آنها عبارتند از: سردر بانک ایران و انگلیس در مسجد( و کاخ ها و ساختمان 811زیادی )حدود

(1-3-1تیمچة بزرگ بازار قم)تصویر

10

، کاخ اختصاصی رامسر، بخشی از (9-3-1)تصویر دوسی، آرامگاه فر( 1-3-1)تصویر ی دارالفنونمیدان سپه سابق، سردر مدرسه

های کاخ مرمر و بخشی از مجموعة سعدآباد، مدفن خانوادگی لرزاده، که درآن کاسه سازی، مقرنس، گره سازی و رسمی به آذین

تازگی به کار برده شده است، مسجداعظم قم، مسجد امام حسین تهران، مسجد مطهری، مسجد انبار گندم، مسجد سنگی )که به

مدرسة سپهساالر و قسمت هایی از حرم مطهر حضرت سید الشهدا)ع( در کربال. او -وسیلة شهرداری تخریب شد(، قسمتی ازمسجد

مسجد ساخته است. 969تنها پس از انقالب اسالمی

(9-3-1آرامگاه فردوسی )تصویر (1-3-1ی دارالفنون )تصویرسردر مدرسه

تلفیق سبک معماری کهن ايران و معماری مدرن

به دنبال سفر شاهان قاجار به اروپا به عالقه آنان به ساخت بناهایی مشابه آنچه در فرنگ دیده بودند، منجر شد و پس از آن

بناهایی را احداث پستال هایی که شاهان قاجار از بناهای اروپایی به ایران آورده بودند،معماران ایرانی با بهره گیری از تصویر کارت

کردند که نشانگر تلفیقی از معماری کهن ایران و معماری مدرن اروپایی بود. به ویژه در دوره امیرکبیر، نخست وزیر اصالح طلب

تهران به وجود آورد، که از جمله این تحوالت می توان به سامان دربار قاجار با نگرش های نورپردازانه تحوالتی در سیمای شهر

دهی میدان ارگ و احداث میدان توپخانه و بناهای جدید اشاره کرد.

در اواخر دوران قاجاریه حضور معماری اروپایی در فضاها و در تمامی بخش های ساختمان ها به چشم می خورد. معماران _

اروپایی در این دوران به ساخت بناهایی در ایران پرداختند که شکل ظاهری و معماری آن با بناهای پیشین ساخته شده در ایران

و به ویژه با به قدرت رسیدن رضاخان استفاده از مواد و مصالح جدید که در اروپا رایج بود، متفاوت بود. در اواخر دوران قاجار

11

جایگاه ویژه ای در معماری پیدا کرد که پس از پنج سال و با تشویق و حمایت رضاخان معماران ایرانی از این مواد و مصالح جدید

برای ساخت و احداث بناها استفاده کردند.

12

) دوره رضا خانی (اولشروع دوره پهلوی -2-11

به بعد . 1922ماری ایران از سال حال می پردازیم به مع

اول شروع دوره رضاخانی تا مدت پنج سال یا بیشتر هیچگونه اثر هنری را نمی یابیم و هیچ کار مهمی صورت نمی گیرد و کارها پ

به روال قبل پیش می رود( .

ببعد شروع می شود و فعالیت ساختمانی تا زمان جنگ 1926و 1925قسمت دوم از سال و تحول آن )دوره معماری حرکت

قسمت سوم بعد از پایان جنگ و پیدا شدن دو اختمانی و یا حتی تعطیل می شود .جهانی دوم گرفتار رکود شدید کارهای س

یخ به بعد است که حرکت معماری دوره پهلوی شروع و آغز از این تارماتریال تازه یعنی آهن و بتن و اثرات آن در معماری است .

می گردد . اوایل شروع حکومت رضاخان یکی از بدترین شرایط ممکن اقتصادی در ایران بود و از نظر اقتصادی ، فرهنگی و

ف ها اجتماعی رکودی چشمگیر مشاهده می شد و اکثر ساختماها طبق روال سابق با خشت خام و چوب ساخته می شد و سق

در شروع آن دوره معمار تحصیلکرده ای وجود نداشت و معماران عالی هم ز ستون های چوبی استفاده می شد .بصورت شیروانی و ا

دیگر ذوق و سلیقه و تجربه پدران و گذشتگان و استادان خود را از دست داده و بنا در آن دوره واقعا سیر قهقرایی می پیمود و

.ر سر محل روی زمین طرح می شدساختمانها بدون نقشه و د

)منطقه شمالی( 1912عکس هوایی تهران در سال

13

بناهای شاخصی از دوران حکومت رضاخان و با توجه به اصول معماری نئوکالسیک )تلفیقی( در ایران

، ساختمان شرکت نفت ایران و انگلیس و ساختمان بانک ملی(1-12-1) تصویر، اداره پست (1-12-1تصویر) سابقکاخ شهربانی

، به عنوان بناهای شاخص به جای مانده از معماری دوران رضاشاهی مطرح هستند.(9-12-1)تصویر

(1-12-1اداره پست) تصویر (1-12-1کاخ شهربانی سابق)تصویر (9-12-1بانک ملی)تصویر

14

شكل معماری در دوره پهلوی دوم -2-11

در دوران پهلوی دوم وجود مصالح جدید ساختمان سازی در ایران و به ویژه کاربرد سیمان که تا آن زمان ماده ای ناشناخته بود،

از سایر کشورها به ایران وارد شد که در 1925سیمان از سال امکانات ویژه ای را در زمینه احداث بناها در اختیار معماران قرار داد.

و با توجه به نیاز تولید سیمان در داخل کشور نخستین کارخانه سیمان در ایران احداث شد. 1911سال

تنها یک و 1919این ماده به سرعت از سوی معماران، استادکاران و مهندسان ایرانی مورد توجه قرار گرفت به گونه ای که در سال

سال پس از احداث کارخانه سیمان، شیوه های مختلفی برای استفاده از این ماده ساختمانی از سوی معماران ابداع شد و همچنین

این ماده در احداث تندیس ها و مجسمه ها، بناهای دولتی و اداری از جمله کاخ شهربانی مورد استفاده قرار گرفت.

معماری سبک ملی -2-11-1

ه رضا شاه ایجاد نوعی معماری عمدتا برای ابنیه دولتی و یا بناهای عمومی نوعی شیوه رومانتیسم ملی و مظهری از تاریخ در دور

باستان بود . در دستور کار قرار گرفت .

عماری در اینجا دو عامل مهم بود یکی معماری قبل از دوران اسالم و دوم استفاده از تکنولوژی مدرن غربی در ساختمان سازی م

.دوره هخامنشی به ویژه آثار باقیمانده تخت جمشید و پاسارگاد که جلوه گاه عظمت این کشور بود

ويژگی های معماری سبک ملی

ایجاد ایوانهای عظیم و مرتفع در ورودی ها -1

سریمرکزیت بنا با ستون و سرستون ها که در تخت جمشید به وفور یافت می شود و یا به صورت عریض و سرا -1

پنجره ها و قابهای اطراف آنها نظیر تخت جمشید -9

استفاده از کنگره های کنار بام کاخها -1

بناها به شکل مرتفع که حاکی از عظمت و قدرت است . -5

مصالح سنگ و سیمان -6

استفاده از نقش و متیف های تخت جمشید -7

متتشابه به بناهای دوان هیتلری : رومانتیسم ملی نشانه عظ -8

فرم ها و ایده های –گرایش دیگری در سبک معماری ملی شاهد هستیم . رجوع به معماری دوره ساسانی و استفاده از عناصر

معماری این دوره ایران است . که خود منبعث از معماری دوره اشکانی است و بازتابی از معماری مناطق کویری و گرم و خشک این

نشی دارد معماری تفاوت زیادی با معماری هخام

15

نطرياتی در مورد سبک های معماری معاصر ايران

صر ایرانی را به صورت زیر تقسیم بندی کرده اند :دکتر رنجبر کرمانی سبک های معماری معا

1- معماری ایرانی با نمای اروپایی

1- )معماری اروپایی با نمای ایرانی: ) بانک ملی فردوسی ، موزه ایران باستان

: ) دانشگاه تهران (Premodernمعماری پیش از مدرن -1

سبک برچین )التقاطی( : ) ساختمانهای دور چهارراه استانبول( -5

بانک ملی فردوسی ایران باستانموزه

چهار راه استانبول سر درب دانشگاه تهران

16

معماری نئوکالسیک اروپایی: ) ساختمان راه آهن تهران ( -9

گرایش مدرن : ) مسجد دانشگاه تهران ( -6

گرایش پست مدرن ایرانی ) مقبره ابن سینا همدان ( -7

دکتر قباديان هم معماری پهلوی را بدين ترتیب تقسیم بندی نموده اند

سنت گرایی ) به ظاهر سنتی ( : ) کاخ مرمر ، مقبره حافظ ، بنای بلدیه( -1

ساختمان راه آهن مسجد دانشگاه تهران

بنای بلدیه کاخ مرمر

17

سبک ملی: ) مقبره فردوسی ، کاخ شهربانی ، موزه ایران باستان( -1

سبک تلفیقی: )سردر میدان مشق، ساختمان پست ( -9

سبک فرنگی : ) بانک تجارت اصفهان ، بنای تلگراف خانه( -1

مقبره حافظ ابن سینا

مقبره فردوسی کاخ شهربانی

موزه ایران باستان

18

سبک آرت نوو : )کاخ سفید رضاشاه در سعد آباد( -5

نئوکالسیک : )مجلس شورای ملی ، میدان حسن آباد، هتل رامسر( -6

بانک تجارت اصفهان

کاخ سفید در سعد آباد مجلس شورای اسالمی

میدان حسن آباد

تلگراف خانه

19

نوگرایی ایرانی : ) مقبره بوعلی سینا ، مقبره باباطاهر،دانشگاه امام صادق( -6

هتل هیلتون() معماری مدرن متعالی: - 7

معماری مدرن متاخر - 8

معماری ارگانیک - 3

مقبره بو علی سینا مقبره بابا طاهر

هتل هیلتون

20

)کاخ ها( پهلوی دوره ابنیه وآثار معماری -2-12

مجموعه تاريخی فرهنگی سعد آباد -2-12-1

ترین نقاط تهران با مساحتی حدودهای توچال و دره دربند و در یکی از شمالیمجموعه تاریخی فرهنگی سعدآباد در پهنه کوهپایه

ییالق شاهان این سلسله بوده و پس از این منطقه در دوره قا جار محل استقرار و سکونت تابستانی و.هکتار قرار گرفته است 112

های مختلف به اقامتگاه تابستانی پهلوی اول اختصاص یافت و کاخ ( در وسعتی تازه و الحاق باغ1133کودتای رضاخان )سوم اسفند

بازمانده بناهای ای از هایی به مناسبت گوناگون در جای جای این پهنه برتافته از درختان کهن و سپیدار و سرو، به فاصلهوکوشک

.قاجار سربرآوردند

گذارند.آباد ساخته شد که هر یک هنر و ذوق معماری ایرانی را به نمایش میکاخ کوچک و بزرگ در سعد 18در دوره پهلوی،

کاخ سفید رضاشاه-2-12-2

ن به این نام مشهور است. بنای کاخ به دستور که به علت رنگ سفید نمای آآباد است بزرگترین کاخ مجموعه سعد کاخ سفید

سال بعد به پایان رسید. در ساخت بنای این کاخ هنرمندان، معماران و صنعتگران فراوانی 5آغاز و 1132پهلوی اول در سال

های مرمر سرسراها از معادن یزد و تربت ر است. سنگنظیهای ظریف و زیبای درون کاخ در نوع خود بیگچبری .اندهمکاری داشته

های سلطنتی آلمان و معماری داخلی آن به سبک طرح ایرانی و اند. نمای بیرونی کاخ به سبک معماری کاخهحیدریه تهیه شد

5222 نای حدودمتر مربع در دو طبقه و زیرزمینی به مساحت جمعاً با زیرب 1161بیزانسی است. کاخ سفید در زمین به مساحت

.تاالر بزرگ تشریفاتی وجود دارد 12متر مربع بنا شده است. در طبقات این کاخ

متر وسعت دارد. 112ای است که خانهترین تاالر این کاخ سفرهوسیع

(1-12-2مجموعه تاریخی سعد آباد )تصویر

21

(کاخ سبز )شهوند -2-12-3

شود، موزه سبز نامیده مینون کاخای به نام کاخ سبز قرار دارد. کاخ شهوند که اکدر ضلع شمال غربی مجموعه سعدآیاد تهران موزه

خورشیدی مورد 1927بی گمان یکی از زیباترین کاخهای موجود در کشور است که محل زندگی رضا شاه پهلوی بوده و در سال

است.بهره برداری قرار گرفته

هـ.ش( به طول انجامید، پیش 1927تا 1921کاخ شهوند که بنای تکمیلی آن از زمان وزارت جنگ رضاخان تا اوایل زمامداریش )

ای که این کاخ بر آن بنا شده که از زمینداران سرشناس آن زمان بود و تپه« علیخان»از آن ساختمانی بود متعلق به شخصی به نام

معروف است. این بنا، اولین کاخی است که توسط معماران و هنرمندان ایرانی ساخته شد.« تپه علیخان»به نام او به

2-12-2کاخ سفید رضا شاه تصویر

(3-12-2کاخ سبز)شهوند()تصویر

22

کاخ مرمر-2-12-4

ای از سبک به درازا کشید. معماری آن آینده 1916تا 1919این کاخ به دستور رضا شاه پهلوی ساخته شده و احداث آن ازسال

لرزاده )معمار(، استاد موزه بود. استادان و هنرمندانی مانند حسین 1953تا 1955های شرقی و غربی است. کاخ مرمر از سال

اند.یزدی )کاشی کار(، محمدحسین صنیع خاتم و حسین طاهر زاده در ساختن آن همکاری کرده

این کاخ در محل تقاطع خیابان امام خمینی )سپه( و خیابان ولیعصر )پهلوی( واقع شده است. بنای این کاخ به دستور رضاشاه

شود که نقشه اصلی این کاخ توسط خود رضا شاه طرح شده ته شده است. گفته میپهلوی و به دست معماران معروف آن زمان ساخ

-بود اما معمارانی که دست اندر کار ساخت آن بودند خیلی زود از کار اخراج شدند و ادامه کار به دست لئون تادوسیان معمار ایرانی

95161متر مربع است و در زمینی به وسعت 1872ارمنی معروف آن زمان داده شد و به سرانجام رسید. مساحت ساختمان آن

متر مربع ساخته شده است.

(4-12-2کاخ مرمر)تصویر

23

رامسرکاخ سلطنتی -2-12-5

به 1916در سال رضاشاه پهلوییکی از نفیس ترین آثار دوران پهلوی در شمال ایران است. این کاخ به دستور رامسر کاخ سلطنتی

به عنوان اقامتگاه خانواده پادشاهی استفاده می شد. ساختمان کاخ در میان باغی به 1957بهره برداری رسید و تا انقالب سال

متر قرار دارد که اولین نهال های مرکبات اصالح شده و گیاهان تزیینی نایاب در این باغ کاشته شده است و یکی 62222مساحت

با هوانس غریبیانن باغ های ایران است. معماری این کاخ با زیر بنای حدود ششصد متر اثر مهندس از جالب ترین و متنوع تری

ستون حجاری شده از 1نظارت معماران ایرانی و آلمانی آن روزگار است. بنای کاخ از سنگ مرمر سفید رگه در با ایوانی دارای

سمه مرمرین ببر قرار گرفته است. در ابتدای بنا یک تاالر مرکزی سنگ مرمر یکپارچه است و در دو سوی پلکان پشت کاخ، دو مج

قرار دارد که دربهای اتاق های جانبی به آن باز می شود.

5-12-2کاخ سلطنتی رامسر تصویر

24

(کاخ میان پشته )بندرانزلی-2-12-6

هکتار در غازیان بندر انزلی ساخته شده و از یک سو مشرف به دریا 17این کاخ در میان باغی دل انگیز و بزرگ به مساحت تقریبی

متر 1168است .کاخ میان پشته پس از آتش سوزی کاخ خوشتاریا به دستور رضاشاه و در شرق آن ساخته شد. زیر بنای این کاخ

و یک سالن پذیرایی با سرویس اتاق 11مربع است و بدنه آن از سنگ قواره بلوک به صورت دو جداره ساخته شده است. این کاخ

های الزم دارد. سقف همه اتاق ها از بتون آرمه ساخته شده است و سقف داخلی آن دارای گچ بری های استادانه و یک نقش

برجسته بر باالی دیوارها و در محل اتصال دیوارها با سقف است.

کاخ مرواريد)شمس(-2-12-7

به نظر می رسد کاخ مروارید، سکونتگاه شمس پهلوی ـ خواهر شاه مخلوع ـ واقع در مهرشهر کرج ازجمله آثار معماری ارزنده ای

است که به دالیل متعدد، از نظرها دورمانده وچندان که شایسته آن است محافظت ومعرفی نشده است.

که در آن زمان مسؤولیت وزارت « مهرداد پهلبد»اسالمی، به سفارش شمس و همسر او این کاخ کمتر از ده سال پیش از انقالب

فرهنگ وهنر را به عهده داشته است، در محوطه وسیعی با تپه های مالیم، در کنار دریاچه مصنوعی کوچکی ، به سبک وشیوه ای

پرآوازه ترین معمار آمریکایی در نخستین « رایتفرانک لوید »خاص ساخته می شود. این شیوه معماری مدرن که همان شیوه تفکر

دهه های قرن اخیر است

6-12-2کاخ میان پشته)بندر انزلی( تصویر

25

برج آزادی-2-12-8

توسط حسین امانت معمار ایرانی که حاال شهروند و ساکن کانادا است، ساخته شد. در آن سال آقای 1913برج شهیاد در سال

ساله شاهنشاهی ایران، میدانی در پایتخت 1522ساله ای بود که ماموریت یافت به مناسبت یادبود جشنهای 16امانت دانشجوی

در قرن بیستم باشد.” دروازه تمدن بزرگ“و نشان ” ایران مدرن“طراحی کند که نماد

قه دارای چهار آسانسور و دو راه معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و اسالمی است. این بنای سه طب

متر، 69پلکان است. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و ... قرار دارد . طول این بنا 186پله و

متر است. 5و ارتفاع از کف موزه 15ارتفاع آن از سطح زمین

7-12-2کاخ مروارید)شمس( تصویر

8-12-2برج آزادی تصویر

26

و مقاطع برج شهیادپالن ها

سردر دانشگاه تهران -2-12-9

.بنای برج آزادی و سر در دانشگاه تهران برای بسیاری از گردشگران تداعی کننده تهران و حتی ایران است

است. این بنای تاریخی، عالوه بر این بی شک ارزش بین المللی دانشگاه تهران، شهرت جهانی سردر اصلی آن را نیز به ارمغان آورده

که در سطح ملی سمبل تمام نمای علم، دانش، معرفت و نماد زندگی شیرین دانشجویی در زیر سقف مرکز نمادین علمی کشور

.)دانشگاه تهران( است، در خارج از ایران نیز معرف یک دانشگاه نامدار در سطح خاورمیانه است

عا کرد که از میان معروف ترین و معتبرترین دانشگاه های دنیا، دانشگاه تهران تنها دانشگاهی است با یک بررسی گذرا می توان اد

که از طریق یک بنای فرهنگی سمبلیک با مهندسی پیچیده، پیام های ویژه معنوی، علمی و فرهنگی را به مخاطبان خود القا می

.کند

9-12-2سر درب دانشگاه تهران تصویر

8-12-2پالن تصویر

27

میدان حسن آباد -2-12-11

ابنیه میدان حسن آباد در دوره رضا شاه و به دستور سرتیپ کریم آقا بوذرجمهوری رئیس بلدیه ) شهرداری ( تهران پس از تخریب

گنبد با رویه فلزی این 8تقلید از معماری غربی بخصوص معماری اتریش است که احداث شد و یا علی باقریان، 1919در سال

ملی حسن میدان را احاطه کرده بود و تمام موتیو های اصلیش الهام از معماری غربی را دارد . یکی از کارهای فروغی احداث ، بانک

ساختن آن افتخار می کرد .آباد است که ایشان خیلی

آرامگاه حافظیه-2-12-11

وعلی ریاضی )رئیس فرهنگ وقت( (خورشیدی به کوشش مرحوم علی اصغر حکمت شیرازی )وزیر فرهنگ وقت 1911در سال

طرح نقشه ی آرامگاه حافظ ، به شکل کنونی آن با طراحی و نظارت

فرانسوی شرق شناس و ایران شناس بزرگ « آندره گدار» مهندس

به اتمام 1916تهیه شد و به مرحله ی اجرا درآمد و در سال

طبق این نقشه در تاالر ، چهار ستون وسط که در زمان زندیه .رسید

احداث شده بود ، از دوطرف امتداد یافت و حافظیه به دو محوطه

.،شامل باغ در جنوب، تاالر و آرامگاه در شمال آن تبدیل شد

10-12-2حسن آباد تصویر میدان

11-12-2تصویر آرامگاه حافظیه

28

آرامگاه فردوسی توسی-2-12-12

مجموعه فرهنگی باغ آرامگاه فردوسی در فاصله بیست کیلومتری

ها شود و یکی از این راهشهر مشهد به طرف قوچان راه دو طرفه می

کیلومتر به باغ آرامگاه 7به وسیله بلواری به نام پردیس به طول

به شواهد باستان شناسی این رسد. بنا حکیم ابوالقاسم فردوسی می

منطقه توس تاریخی است که در دوره اساطیری به دست توس

های بزرگ ایران نیز در پهلوان ایرانی بنا گذاشته شد.سراینده حماسه

همین نقطه به خاک سپرده شد.

(1958)آرامگاه و موزه نادرشاه در مشهد-2-12-13

خورشیدی( در محل یکی 1136السلطنه در اواخر عهد قاجار )قوام

( و 51از مقابر ویران شده نادری آرامگاه جدیدی برای وی ساخت)

استخوانهای او را از تهران به مقبره مزبور حمل کردند. این بنای

جدید که در محل فعلی آرامگاه وی قرار داشت مدتی بر پا بود تا

خورشیدی درصدد بر 1995ان در سال این که انجمن آثار ملی ایر

آمد آرامگاهی مناسبِ شأن نادرشاه برای وی در همان محل مقبره

شروع شد 1996ساخته قوام السلطنه احداث نماید. این کار از سال

به پایان رسید. 1911و در سال

12-12-2آرامگاه فردوسی تصویر

13-12-2آرامگاه و موزه نادر شاه تصویر

29

آرامگاه کمال الملک-2-12-14

جوار آرامگاه عطار نیشابوری و در میان باغی در حومه در

شهر نیشابور واقع است و در سمت غرب آرامگاه خیام و به

فاصله دو کیلومتری از آن واقع است. طراح این بنای یادبود

استاد هوشنگ سیحون است.

شکل تشکیل این بنا در نقشه از دو مدول )پیمون( مربعی

سازند. اضالع را می 1بر 1است و مستطیلی با تناسب شده

کنند؛ مربع در نما با یک قوس نیم دایره خود نمایی می

هایی متقاطع که بر روی اقطار مربع زده حجم بنا از قوس

های تاق»اند پدید آمده که این فوسهای متقاطع، شده

است. طراح با کنند و احتماالً منبع الهام طراح نیز بودهاند را تداعی میر دیده شدهرا که در معماری سنتی ایران بسیا« چهاربخش

ای پیچیده دست یافتهای ظاهراً متفاوت با هندسهگیری خالقانه از قوس و با پیچشی که در ایده کلی آن ایجاد کرده، به نتیجهبهره

است.شدهای بتنی اجرا است . این طرح مبتکرانه به مدد سازه پوسته

(1951آرامگاه ابوعلی سینا در همدان)-2-12-15

ترین بناهای آن عصر ترین و عظیمزیسته از روی یکی از قدیمبا توجه به سبک معماری قرنی که حکیم در آن می آرامگاهطرح

رود ، که از شاهکارهای معماری به شمار می«گنبد قابوس»یعنی

ی موجود بر روی موجب کتیبه به« گنبد قابوس»اقتباس گردیده است.

قمری بنا شده است و بدان جهت، 937شمسی برابر با 975بنا، به سال

بدان سبک و شیوه از هر جهت مناسب « ابن سینا»بنای آرامگاهی برای

که گنبد قابوس در قرن پنجم بنا شده جاست نموده است. جالب آنمی

است یعنی زمانی که قسمتی از دوران زندگانی

در آن سپری شده است« ابن سینا»

14-12-2آرامگاه کمال الملک تصویر

15-12-2مقبره بو علی سینا تصویر

30

پارك جمشیديه

ورزشگاه آزادی

31

آشنايی با چندتن از معماران تحصیلكرده-2-13

کريم طاهرزاده بهزاد-2-13-1

او پس از پایان شد.در تبریز متولد 1167کریم طاهرزاده بهزاد در سال

تحصیالتش در دانشکده هنرهای زیبا در وزارت اوقاف استانبول مشغول به کار

سال اقامت در استانبول، به دعوت کاردار سفارت 3می شود و در نهایت بعد از

استانبول در آلمان، راهی برلین می شود. طاهرزاده بهزاد در نهایت در آذر ماه

هرزاده بهزاد معمار و مهندس و هنرشناس طا.به ایران باز می گردد 1925

سالگی فوت کرد و در امامزاده 75در تهران در سن 1911ایرانی در مرداد ماه

قاسم به خاک سپرده شد.

(1-13-2تصوير )کريم طاهرزاده بهزاد

ان هوانسیانطوار-2-13-2

ان نخستین مدرنیست معماری ایران، بود که نهضت طمعمار مشهور ایرانی وار

از 92و 12گرایی دوره پهلوی را مورد حمله قرار داد.او طی دو دهه باستان

های ایران محسوب می پیشروترین معماران مدرن و نیز از پرکارترین آرشیتکت

.معروف شد "سبک وارتان"شد و شیوه کارهایش به

در تبریز متولد شد. او نخست در رشته نقاشی 1175ان هوانسیان در سال طوار

ه هنرهای زیبای پاریس)بوزار( تحصیل کرد ولی پس از مدتی در معماری مدرس

پس از 1911ادامه تحصیل داد و دروس شهرسازی را نیز فراگرفت. او در سال

سال تحصیل و کار در اروپا به ایران بازگشت و به عنوان اولین معمار مدرن 17

د.گذار و مجری اندیشه معماران مدرن در ایران شایرانی پایه

32

هوشنگ سیحون-2-13

معمار مقبره ها و یادها

مهندس هوشنگ سیحون، معمار و طراح

تهران 1133متولد سال

دانشگاه تهران فارغ التحصیل دانشکده هنرهاى زیباى

دانش آموخته دانشکده هنرهاى زیباى پاریس )بوزار( درمعمارى

رئیس دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران یک دوره

تدریس معمارى در دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران

33

معماران مطرح در دوره پهلوی دوم -2-13

نادر اردالن -2-13-1

متولد ایران

سالگی به همراه خانواده به ایالت متحده سفر میکند 7در

18 سال به تحصیل در آمریکا گذرانده

( 56تا 19سال در ایران کار کرده است ) 19به ایران برگشته و 1361در سال

ریاست بخش معماری شرکت نفت در میادین نفتی

سال ساختمان های زیادی طراحی میکند 1به مدت

در ساخت موزه هنر های معاصر ایران به کامران دیبا کمک شایان داشته است

در دانشگاه تهران تدریس کرده است 1372در سال

به چاپ رسیده 51به پایان رسانده و در سال 51کتاب حس وحدت را در سال

تعدادی از مهم ترين بناهای طراحی و اجرا شده توسط نادر اردالن

دانشگاه امام صادق ( مدرسه مدیریت) مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد

ساختمان مرکزی گروه صنعتی بهشهر

دانشگاه بوعلی سینا همدان

34

جهانگیر درويش کجوری -2-13-2

در ورامین متولد شد 1911 سیزدهم شهریورماه

دوره متوسطه در دبیرستان البرز و هدف

در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به اتمام رساند 1991معماری را در سال ساله 1دوره مقدماتی

فارغ التحصیل رشته معماری از دانشکده معماری رم ) ایتالیا ( در مقطع ارشد

تکنیک تورین به پایان رساند در دانشگاه پلی 1911دکترای خود را در سال

آتلیه درویش را در تهران تاسیس کردند 1365آتلیه درویش را در ایتالیا و درسال 1961در سال

از آثارشان می توان به

نفری تختی تهران 92222مجموعه ی

ارومیه -تبریز –شیراز –مراکز رادیو و تلویزیون تهران

زیون در بندرعباس که جایزه ی بنیاد آقاخان را برای ایشان به ارمغان آوردمرکز رادیو و تلوی

پروژه ای آموزشی در ایتالیا را مطرح کردند که به لحاظ ساخت چنان دقیق و مستحکم بود که سالن اجتماعات این

مجموعه هنوز به عنوان مرکز اصلی همایش های این منطقه قابل استفاده است

35

هوشنگ سیحون -2-13-3

تهران 1133متولد سال

فارغ التحصیل دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران

در رشته معماریدانش آموخته دانشکده هنرهاى زیباى پاریس

رئیس دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران یک دوره

معمارى در دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران در رشته تدریس

شوراى مرکزى تمام دانشگاههاى ایران و کمیته بین شوراى ملى باستان شناسى، شوراى عالى شهرسازىعضو انجمن ،

انقالب وابسته به یونسکو پیش از المللى ایکوموس

نیم کتاب -9 نقاشى هاى سیاه قلم() مجموعه ای از نگاهى به ایران کتاب -1 معمارى سیحونکتاب -1: کتاب 9چاپ

نقاشى سیحون قرن آثار معمارى و

1371در ماساچوست آمریکا « سالوادور دالى» و « پابلوپیکاسو » برگزارى نمایشگاهى مشترک با

تهیه فیلمى درباره آرامگاه بوعلى سینا به کارگردانى امیرشمخانى

نگتن و برکلى داراى نمایشگاه دائمى در کلکسیون دانشگاههاى هاروارد، ام آى تى، دانشگاه واش

و صنعتی و شخصی در ايران مانند طراح و اجرای تعدادی از مهم ترين بناهای يادبودی

( همدان آرامگاه بوعلى سینا )

( نیشابور) عمرخیام حکیم مقبره

( مشهد مقبره و موزه نادرشاه )

نیشابور ( مقبره کمال الملک (

بانک سپه تهران

ساختمان راه آهن تهران

36

مقبره محمد تقی خان پسیان سردار آزاده خراسان

طراح بنای موزه طوس در مقبره فردوسی

ساختمان مجلس شورای ملی

کارخانه نخ ریسی کوروش اخوان

کارخانه آرد مرشدی

سازمان نقشه برداری کل کشور

مجموعه آموزشی یاغچی آباد

سینما آسیا

سینما سانترال

کارخانه کانادا درای در تهران و اهواز

کاخانه یخ سازی کوروش اخوان

خانه و ویالی خصوصی برای شخصیت های مشهور آن زمان 152و حدود

37

کامران طباطبايی ديبا -2-13-4

معماری نوگرای » تهران ، او از زمره معماران شاخص در 1917متولد سال

است « ایرانی

وی اکنون در اسپانیا آمریکا تحصیل کرد و بعد به ایران بازگشتاو در

زندگی می کند

و نقاش معمار و شهرساز

1369 فارغ التحصیل رشته معمارى و شهرسازى دانشگاه هاروارد واشنگتن

1361شرکت در نمایشگاه نقاشى بى ینال ونیز

1369نمایشگاه نقاشى بى ینال پاریس شرکت در

1361برپایى نمایشگاه نقاشى در گالرى رئالیته آمریکا

1951شرکت در دومین کنگره معمارى ایران

بنیانگذار دفتر مهندسین مشاورDAZ ( قبل ازانقالب (

شرکت درمسابقه معمارى بنیاد آقاخان و دریافت جایزه به خاطر معمارى شهرک شوشتر

کامران ديباآثار

پارک و فرهنگسرای شفق

ساختمان اداری دانشگاه جندی شاپور :

ساختمان مسکونی هیات علمی

شهرک شوشتر نو

فرهنگسرای نیاوران

ساختمان دفتر فرح پهلوی

38

موزه هنرهای معاصر

طراحى و اجراى موزه هنرهاى معاصر تهران

فرهنگسراى نیاوران پارک و

منزل مسکونى پرویز تناولى

نمازخانه جنب موزه فرش

اپورمسجد جندى ش

39

حسین امانت -2-13-5

خورشیدی طراح و معمار ایرانی است 1911حسین امانت زاده

دانش آموخته دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران است.

ساله 1522که به مناسبت یادبود جشن های او معمار برج آزادی است

دروازه تمدن »و نشانی از « ایران مدرن»شاهنشاهی و به عنوان نمادی از

در سده ی بیستم ساخته شد« بزرگ

های اولیه ی دانشگاه صنعتی شریف آرشیتکت و طراح ساختمان

نظارت و سرپرستی ساخت موزه بزرگ پاسارگاد در نزدیکی آرامگاه کوروش کبیر به او واگذار شد.

است. رک تفریحاتی در ساحل دریای خزر بودهمعمار و طراح شماری چند از مراکز صنایع دستی، مدرسه، کتابخانه و حتی یک شه

بنای سفارت ایران در شهر پکن پایتخت جکهوری خلق چین که متمایزترین سفارتخانه ناحیه دیپلماتیک در پکن است.

توان به اين موردها اشاره کرد های طراحی شده به دست وی می از ديگر سازه

1951امهر پیشین( در سال ساختمان ابن سینا در دانشگاه صنعتی شریف )آری

1969ساختمان سازمان میراث فرهنگی وصنایع دستی و گردشگری)مرکز صنایع دستی پیشین( کامل شده در سال

(1961ساختمان سفارت ایران در پکن )کامل شده در سال

مرکز بهائیان در ویرجینیا آمریکا

مرکزبهائیان در تگزاس امریکا

،از ساختمان های حول مقام اعلی، بارگاه باب در حیفا ساختمان مقر بیت العدل اعظم

های حول قوس مقام اعلی، دارالتبلیغ بین المللی از ساختمان

های حول قوس مقام اعلی، محفظه آثار بهائی از ساختمان

مشرق االذکار در ساموآ

40

منابع

منابع چاپی:

زیگفرید گیدئون/فضای زمان معماری/منوچهر مزین

ری در تجارت ایران غرب/منوچهر فالمکیشکل گیری معما

معماری و شهر سازی،معماری و رايانه معمارو آبادی مقاالت از مجالت معماری و فرهنگ جستارهای

بابک نادری آزاد /شکل در معماری ایران

بیژن شافعی ،هانیه عباس زاده/پیشگامان طراحی مدارس جدید در ایران

درن با هویت ایرانی زهره عطار عباسی/ اثری از معماری م

ویکتر دانیل / معماری دارلفنون و تغییر در گرایش های سبکی

سید هادی میر میران / فرم در معماری معاصر ایران

نادر بنیادی/ تکوین شکل در معماری ایران

محمود نقی زاده / بنیاد آفرینش های هنری نیاوران

architecture Aujourdhuiنسرین فقیه/ معماری معاصر ایران از دیدگاه مجاه

حسین مفید/ توسعه و تجدید در معماری ایران

بیژن روحانی ،حسین پیرزاد/ از قصر قجر تا پارک موزه قصر

امیر بانی مسعود / تاملی بر تداوم دوگانگی فضا در معماری مسکونی مدرن ایران

ر ایرانسید عطا اهلل طاهایی/ نقش معماری پست مدرن در شکل گیری معماری معاص

حسین سلطانی زاده/ برسی بازتاب سنت در معماری معاصر ایران

علیرضا بهرمان/ تاثیر مصالح در شکل گیری معماری نو گرا

41

وحید قبادیان/ معماری نوگرایی ایرانی

مریم قاسمی سیجانی/ معماری اصفهان در دوره پهلوی دوم

محمود توسلی / برخی از مسائل معماری و شهر سازی ایران

در مورد معماری ايران 19و 18گفتگو با معماران در مجله معماری و فرهنگ شماره

شامل:

گفتگو با ناصر تکمیل همایون،هوشنگ سیحون،

رامین جهان بگو،محمود درویش،محمد رضا جودت،ساعد سمیعی،داراب دیبا،سید علیرضا قهاری،علی غفاری،فریبرز رئیس دانا

منابع غیر چاپی:

www.arunu.ir

www.gorushir.com

www.memaran.ir

www.baarreed.ir

www.uan.ir

www.architcectstore.com

www.filebox.edu

www.vsba.com

www.greatbuildings.com