หลกการใชยาทวไป

อ.ดร.สกลรตน รตนาเกยรต

หวเรอง• ความหมายของ ยา“ ”• หลกการใชยา – 5 ถก• รปแบบและวธใชยา

• การตวงยา• การเกบรกษายา• ขอควรรอนๆ

ยา? เครองสำาอาง? ผลตภณฑเสรมอาหาร?

ทะเบยนเลขท...เลขทะเบยน...

เลขทใบรบแจง...เลขทจดแจง...

ยา คออะไรพระราชบญญตยา ฉบบท 5 มาตรา 4 พ.ศ.

2530วตถทมงหมายสำาหรบใชในการ• วนจฉย• บำาบด บรรเทา รกษา หรอ• ปองกนโรค หรอความเจบปวยของมนษย

และสตว

วตถทมงหมายสำาหรบใหเกดผลแกสขภาพ โครงสราง หรอการกระทำาหนาทใดๆของรางกายมนษยหรอสตว

ยา คออะไร (ตอ)ไมรวมถง วตถทางการเกษตร อตสาหกรรม อาหาร เครองสำาอาง เครองมอแพทย วตถทใชในการวจย ทมไดกระทำาโดยตรงตอรางกายมนษยประเภทของยา• ยาแผนปจจบน• ยาแผนโบราณ

• ยาสมนไพร

• ยาสามญประจำาบาน

• ยาบรรจเสรจ• ยาควบคมพเศษ

• ยาอนตราย

• ยาใชภายนอก

• ยาใชเฉพาะท

ยาขายทาง internet, รานชำา, รถเร, …เครองสำาอาง, ผลตภณฑเสรมอาหารอวดสรรพคณ รกษา ปองกนโรค…

ผด

กฎหมาย

หลกการใชยาทวไป

ดฉลากยาและเอกสารกำากบยาทกครง•ตรวจสอบเรองยาเถอน-ดทะเบยนตำารบ• จำาแนกประเภทยา• วนผลต วนหมดอาย• ขอมลอนๆ

ฉลากยาชอยาสามญ/ชอการคาตวยา

สำาคญปรมาณยาเลขทะเบยนตำารบยาชอทตงผผลต

อกษรแดง

ครงของการผลตวนเดอนปผลตวนหมดอาย

ยาสามญประจำาบาน

ยาแผงบรรจเสรจ

ยาแผนโบราณ

ยาอนตราย

ไมใชยา

ยาสามญประจำาบาน

ยาเสพตดใหโทษในประเภท 3

ยาอนตรายยาใชเฉพาะท

ใชยาใหถก 5 ถก

1 .ถกโรค ตรงกบโรคทเปน2. ถกคน ใชกบใคร เพศ อาย3. ถกเวลา ชวงเวลาในการให

ยา4. ถกขนาด ไมมากไมนอยเกน

ไป5. ถกวธ กน ฉด ทา หยอด

เหนบ

1. ถกโรค, 2. ถกคน• ฝากซอยา ไมรอาการ?• ลกอาการคลายแม ใชยาเดยวกบแม?• ยากอนนอน นอนวนละหลายครง– ?• วนละ 3 ครงหลงอาหาร กนขาววน–

ละ 2 ครง?• เคยวกอนกลน ไมมฟน– ?• โรคตดเชอทางเพศสมพนธ รกษาค–

นอนดวย• มโรคตบ/ไต ปรบขนาดยาใหเหมาะ–

สม• การแพยา ซลฟา เพนนซลลน–

3. ถกเวลา• กอนอาหาร กอน ½ - 1 ชม. ;

cloxacillin• หลงอาหาร หลง 15-30 นาท ; ยา

ทวไป• หลงอาหารทนท ; aspirin,

ibuprofen, mefenamic acid• กอนนอน ; กอนนอนตอนกลางคน 15-

30 นาท• รบประทานเมอมอาการ ยาแกปวด ซำาได

เมอมอาการทก 4-6 ชม.• ระหวางมออาหาร ; กอน/หลงอาหาร 2

ชม.; ยาลดกรด• ยาทตองกนครบระยะเวลา ยาปฏชวนะ

ยาคมกำาเนด

4. ถกขนาด• ตามแพทย/เภสชกร/ฉลาก• การตวง1 ชอนชา 5 มลลลตร (2 ชอนกาแฟ)1 ชอนโตะ 15 มลลลตร (2 ชอนกนขาว)1 ออนซ 30 มลลลตร1 เกรน 60 มลลกรม1 แกว ขนาดธรรมดา 250 มลลลตร

5. ถกวธ ตามรปแบบ/ชนดยา• กน ยาตองไมถกทำาลายโดยระบบยอย

อาหาร• อมใตลน ยาไมผานตบ• เหนบทวารหนก ยารดสดวงทวาร

เดกเลก ผปวยหมดสต• ฉด เขาหลอดเลอดดำา IV, เขากลาม

IM, ใตผวหนง Sc• ยาใชเฉพาะท หยอดตา ยาทา ยาสอด

ชองคลอด• ยาสดดม ยาพนหอบหด

รปแบบ/ชนดยา• ยาทใชภายใน (ยารบประทาน)• ยาทใชภายนอก/เฉพาะท

ยานำาเชอม (Syrup)

ยานำาแขวนตะกอน (Suspension)

ยาแคปซลออน (Soft gelatin)

ยาเมดชนดไมเคลอบ (Plain tablet)

ยานำาแขวนละออง (Emulsion)

ยาแคปซล (Capsule)

รปแบบ/ชนดยา (ตอ)

ยาผง (powder)

ยาขผง(Ointment)

ยาครม (Cream)

ยาหยอดตา/ ขผงปายตา ยาสดพน

(Inhaler)ยาเหนบ (Suppository)

การเกบรกษายา•แหง เยน อณหภมหอง ไมถกแสงแดด• เดกหยบไมถง (สงกวา 150 ซม.)•มฉลากครบถวน ไมเลอะเลอน ชอ–ยา วนหมดอาย•แยกยาใชภายใน ภายนอก ออก–จากกน•ควรเชคยาทก 2-3 เดอน เพอดวาหมดอายหรอเสอมสภาพหรอไม

ยาเสอมคณภาพ•ดตามทระบในฉลาก: หมดอาย, Epd., Exp. Date, Expiration date, Use before •มเฉพาะวนผลต: Mfd, Mfg date, Manufacturing date ใหบวกเพมโดยประมาณ•ยาแหง 5 ป• กงแขง 4 ป•ของเหลว 3 ป

•ยาหยอดตาเปดแลว 1 เดอน•ยาปฏชวนะผสมนำา

แลว 7 วน•ORS ผสมแลว 1

วน

ยาเสอมคณภาพ (ตอ)•ยานำา เปลยนส กลน รส หรอมตะกอน–ผดไปจากเดม•ยาหยอดตา ขน ตกตะกอน เปลยนส –

ลกษณะ•ยาเมด เยม ชน เมดแตก เปลยนส–•ยาแคปซล แยกออกจากกน บวม ชน –

สยาขางในเปลยน•ยาขผง ครม เยมเหลว แยกชน –

เปลยนส กลน•ยาแขวนตะกอน แขวนละออง - เขยา

แลวไมกลบเปนเนอเดยวกนอยางเดม

ขอแนะนำาการใชยา• อานฉลากหรอคำาแนะนำากอน ตรวจดสภาพ

วนหมดอาย• ปฏบตตามคำาแนะนำาของแพทย/เภสชกร ไม

ปรบขนาดยาเอง• บางสภาวะไมควรรกษาเอง ควรปรกษา

แพทย/เภสชกร• ไมควรใชยาโดยไมจำาเปน• ไมควรซอยาตามคำาโฆษณาและคำาบอกเลา• ไมควรซอยาจากรานยาทไมมเภสชกรประจำา• ไมควรซอยาโดยอาศยตวอยางยา หรอเดก

ไปซอยาตามลำาพง• ไมควรหลอกเดกวายาเปนขนมหวานหรอ

เครองดมทวไป• ไมควรยมยาของผอนมาใช (ยกเวนยา

สามญประจำาบาน)

ความเชอผดๆเกยวกบการใชยา ยาฉดดกวายากน

แพทยจะเลอกใชเปนลำาดบแรกคอ ยากน

ยาฉดนนเหมาะกบผปวยทไม สามารถกนยา หรอตองการผลให

ระดบยาสงขนทนท อนตรายทอาจเกดขนจากยาฉดนน

จะแกไขไดยาก หรอรนแรงมากกวา ยากน

ความเชอผดๆเกยวกบการใชยา ยาแพงดกวายาถก

ไมจรงเสมอไป ราคาทแพงอาจเนองจากบวกคา

โฆษณา การคนควาในอดต บวกกำาไร

ควรสอบถามเภสชกร/แพทยวายาดงกลาวสามารถเชอถอคณภาพได

มากนอยเพยงใด ใชเกณฑอะไรในการพจารณาวายามคณภาพ

ความเชอผดๆเกยวกบการใชยา ยาตวใหมดกวายาตวเกา

ไมจรงเสมอไป หลายตวใหผลรกษาไมแตกตาง

ยาใหมพฒนาขนเพอแกปญหาของ ยาเกา แตขอเสยคอขอมลการใช

นอย เสมอนเปนหนลองยา ผลการรกษาจะดหรอไมขนกบการ

วนจฉยทถกตอง การเลอกใชยา เหมาะสม การปฏบตตวทด ยาแตละ

ตวมขอจำากดตางกนเหมาะกบผปวยตางกน

ความเชอผดๆเกยวกบการใชยา เมออาการหายกไมตองใชยาตอ

ไมจรงเสมอไป ถาระบวาควรกน ตดตอกนทกวนจนหมด หรอยา

รกษาโรคเรอรง ตองกนตอเนอง เพอไมใหเปนเรอรง ดอยา หรอคม

อาการไมได ควรสอบถามทกครงวายาใดควรกน

จนหมด ยาใดหยดไดเมอหมดอาการ

ความเชอผดๆเกยวกบการใชยา อาการปวยของตนนนตองใชยาแรง

ยาออนไมไดผล ระวงการโฆษณายดเยยดเพอเรยก

เกบเงนในราคาสง ผลการรกษาจะดหรอไมขนกบการ

วนจฉยทถกตอง การเลอกใชยาเหมาะ สม การปฏบตตวทด ยาแตละตวมขอ

จำากดตางกนเหมาะกบผปวยตางกน ควรบอกเลาอาการใหละเอยด

ประวตการใชยา สอบถามวธปฏบตตวและขอควรระวงตางๆ

ความเชอผดๆเกยวกบการใชยา ยาชดดกวายาเดยว ยาชดกบยาเดยวหลายขนานบรรจ

แยกกนกไมตางกน แต ปญหายาชดในปจจบนคอไมทราบวาม

ยาอะไรบาง มกมยาอนตราย เชน ส เตยรอยด อยดวย เปนอนตรายเมอ

ใชเปนเวลานาน หลกเลยงยาชดโดยเฉพาะทจดเตรยม

ไวลวงหนา และบอกวาไมตองการยาสเตยรอยด

รหรอไม?การแบง/ บด เมดยา ควรทำาหรอไม

• อยาหกแบงเมดยานอกจากวาเมดยามรองบาก แบงไวให• อาจไดขนาดยาไมคงท• บางชนดเปนชนดชะลอการละลาย หรอแตกตว บาง

ชนดขนาดยาสงแตออกฤทธเนน การทำาลายเมดยา ทำาใหคณสมบตทออกแบบไวเสยไป เกดผลเสยเชน

ไดฤทธยาไมเตมท หรอไดรบยาเกนขนาดในเวลาอนสน

รหรอไม? ควรเกบยา (หยอดตา) ในตเยนเสมอ จรงหรอไม

• ยาทวไปมกแนะนำาใหเกบทอณหภมหอง ไมรอน ไมโดนแดด ไมชน ยกเวนมคำาแนะนำาพเศษให เกบในตเยน เชน ยาเหนบบางชนด ยาหยอดตา

ทมคลอแรมเฟนคอล แตมกไมไดหมายถงเกบในชองแชแขง• ยาหยอดตาในปจจบนมกไมตองเกบในตเยน

ยกเวนยาทมคลอแรมเฟนคอล

รหรอไม?

ทำาไมตองเรยกหา ยาแกอกเสบ“ ”• ยาปฏชวนะกบยาแกอกเสบเปนยาคนละชนด

กน• 3 โรคหายไดโดยไมตองใชยาปฏชวนะ–ทองเสย หวดเจบคอ แผลสะอาด

• Antibiotics Smart Use http://newsser.fda.moph.go.th/rumthai/asu/introduce.php

รหรอไม?โฆษณายา(ผดกฎหมาย) ทางเคเบลทว วทยทองถน เวบไซต

เชอถอไดหรอไม• ยาผดกฎหมาย = ยาปลอม ยาทไมมเลขทะเบยน ยาท

ลกลอบนำาเขา• เปนยาทไมไดผานการประเมนความปลอดภยและ

ประสทธภาพโดยผทรงคณวฒ อาจทำาใหเกดอนตรายตอผใช

• มกมการปนเป อนสารเคมอนตราย ตวยาทผด ตวยาสง หรอนอยเกนไป หบหอไมสามารถรกษาคณภาพยาได

รหรอไม?ตวอยางขอความทสนนษฐานไดวาไมตรงตามทไดรบ อนญาตโฆษณา และเขาขอหามในการโฆษณายา• เพลงโฆษณาเปนสรรพคณยา• เสยง/ภาพแสดงถงความทกขทรมานของผปวย• โฆษณาโออวดวารกษา/ปองกนไดอยางศกดสทธ/ “หายขาด เชน ยอดเยยม, หายแน, วเศษยง, ปลอดภย”ไมมผลขางเคยง• โฆษณาสรรพคณยาอนตราย/ ยาควบคมพเศษ เชน“รกษาไทรอยด, ลดนำาตาลในเลอด, เปนยารกษาสว/ฝา, ยากนแกปวดทองนอย เนองจากการอกเสบของทอ

ปสสาวะ, ”ยากนแกปวดขอ ขอเสอม• โฆษณาแสดงสรรพคณยาเปนเทจ/ “เกนจรง เชน แก

อาการหลงลม, รกษาโรคเอดส, ละลายไขมน/ลดไขมน/ลดนำาตาลในเลอดในการโฆษณายาระบาย, เสรมสมรรถภาพ”ทางเพศในการโฆษณายาบำารงรางกาย

รหรอไม?ตวอยางขอความทสนนษฐานไดวาไมตรงตามทไดรบอนญาต โฆษณา และเขาขอหามในการโฆษณายา•โฆษณาวาสามารถบรรเทา/ บำาบด/ รกษา/ ปองกนโรค/ อาการโรคทหามโฆษณาตอประชาชนทวไปดงน“มะเรง, อมพาต, วณโรค, โรคเรอน, โรค/ อาการของโรคสมอง, หวใจ, ปอด, ตบ, มาม, ”ไต• “โฆษณาวา เปนยาบำารงกาม/เพมสมรรถภาพทางเพศ, เปนยาขบประจำาเดอน, ”ยาคมกำาเนด• “ ”รบรองยาวา ใชแลว หายปวดหลงเลย / “มการระบ”ชอผใชยา•โฆษณาโดยการชงโชค/ แจกแถม/ สงฉลากยาแลกรางวล•โฆษณาชกชวนใหใชยาเกนความจำาเปน/ ใชประจำา/ “ ซอเปนของฝาก เชน กนทกวนชวยระบาย ละลายไขมน/ ”ยานจะเปนของฝากสำาหรบคณแม- “โฆษณาโดยแสดงขอเทจจรงทผดกฎหมาย เชน ซ”อยาจากรานกาแฟ- การโฆษณาทขดตอธรรมเนยมประเพณไทย/ ไมสภาพ

http://www.facebook.com/DrugInDailyLifeDrug in Daily Life คณะเภสชศาสตร

http://drugindailylife.wordpress.com/

ตดตอสอบถาม ดาวนโหลดเอกสารประกอบการเรยน (กลม 1, 2, 3)