profesiuli ambebi

profesiuli ambebi

s.s.i.p. `saqarTvelosadvokatTa asociacia~

eleqtronuli sainformacio gamocema

31 marti 2013

zaza xatiaSvili - saakaSvilis mmarTvelobis yvela mosamar-Tles sasjeli rom Seukribo gamova, rom minimum 200-300 weli unda isxdnen cixeSi.

zaza xatiaSviliadvokatTa sagafiqcvo komitetma, romelsac saqarTvelos advoka-tTa asociaciis Tavmjdomare

zaza xatiaSvili xelmZRvanelobs, saprotesto aqcia gamarTa

30 maiss, quTaisSi, parlamentis Senobis win, saqarTvelos ad-vokatTa asociaciis Tavmjdomare zaza xatiaSvilma advokatTa korpusTan erTad sisxlis samrTlis saproceso kodeqsis 111–e muxli gaaprotesta.

srulad me-2 gverdze

srulad me-10 gverdze

srulad 12-e gverdze srulad 21-e gverdze

srulad 26-e gverdze srulad 36-e gverdze

rubrika _ profesiuli ambebi strasburgis sasamarTlodanbolo wlebSi mimdinareobs evrosa-samarTlos reforma, raTa ganitvir-Tos sasamarTlo da man droulad gadawyvitos gasaCivrebuli saqmeebi.

rubrika – profesiuli ambebi ruseTis

federaciidanrekomendaciebi advokatebisTvis masobrivi in-

formaciis saSualebebTan urTierTobis dros.

rubrika–profesiuli

ambebi ukrainidan„ufaso iuridiuli daxmarebis“ kanonproeqtis pirve-

ladi ganxilvisas advokatebis mxridan seriozuli

winaaRmdegobebi warmoiSva.qarTvel advokatTa winaSe mdgomi

gamowvevebi da SesaZleblobebi

samarTlis uzenaesobis ganmtkiceba:

სამართლის უზენაესობის განმტკიცება: ქართველ ადვოკატთა წინაშე მდგომი გამოწვევები და შესაძლებლობები

2012 წლის დეკემბერი

მოხსენება მომზადებულია ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის

უფლებათა ინსტიტუტის მიერ IBAHRI Trust-ის მხარდაჭერით

ეს მოხსენება მომზადებულია ლუნდის-ლონდონის 2009 წლის სახელმძღვანელო მითითებების შესაბამისად

(www.factfindingguidelines.org)

misamarTi: q. Tbilisi 0108. Zmebi zubalaSvilebis 36. tel: +(995 32) 218 34 86 el. fosta: [email protected]

2

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

zaza xatiaSvili - saakaSvilis mmarTvelobis yvela mosamarTles sasjeli rom Seukribo gamova, rom minimum 200-300 weli unda isxdnen cixeSi

xelisuflebis cvlilebis Semdgom arsebul sasamarTlo sistemis md-gomareobaze, „profesiuli ambebi“ saqarTvelos advokatTa asociaciis Tavmjdomares, zaza xatiaSvils esaubra. interviuSi zaza xatiaSvilma is-aubara advokatTa asociaciis saqmianobasa da samomavlo gegmebze.

- batono zaza, 2013 weli Tqveni am Tanamdebobaze yofnis bolo welia, ra gegmebi gaqvT am wels da sad apirebT muSaobis gagrZelebas?

- pirvel rigSi, unda gavakeTo sami ram, es aris, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi cvlilebebis Setana, romelic mudmivad iyo Cemi erT-erTi yvelaze didi brZolis sagani, radgan arsebul sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi advokatTa damoukidebloba da profesionalizmi meo-rexarisxovania da wina planze iwevs mTlianad saprokuroro saxelmwifos Seqmnis procesi. amasTan, didia politikuri wnexi sasamarTlo sistemaze da manam, sanam kublaSvili da sxva patara „feodalebi“ sasamarTloSi ga-nagrZoben TavianT saqmianobas, viTareba ar Seicvleba. Sesabamisad mimaCnia, rom kodeqsSi Sesatani cvlilebebi, romelic advokatisa da prokuroris rols faqtobrivad Tanaswors gaxdis, iqneba Cemi momavali saqmianobis um-niSvnelovanesi mizani.

meore, aucilebelia rac SeiZleba male, probaciis, sasjelaRsrulebis da iuridiuli daxmarebis saministros daqvemdebarebidan wamoviRoT e.w. saxazino instituti. radgan, dauSvebelia, kanoniT ministris prerogati-va iyos saadvokato saqmianobaSi Careva da gadawyvetilebebis miReba. sam-wuxarod, swored aseTi uflebebi hqonda da aqvs ministrs, is advokatebi ki, vinc saxazino institutis SemadgenlobaSi arian da ufaso iuridiul momsaxurebas uweven socialurad daucveli fenis warmomadgenlebs, faq-

zaza xatiaSvili

saqarTvelos advokatTa asociaciis Tavmjdomare

3

profesiuli ambebiw

ww

.gba.gewww.gba.ge 31/03/2013

tobrivad, saministros TanamSromlebi xdebian, rac miuRebelia. advokati aris Tavisufali profesiis adamiani da ar SeiZleba iyos saministroze damokidebuli.

saqrTveloSi iyo da samwuxarod dResac grZeldeba mankieri praqtika, prokurorebi dakavebulebs an maT axloblebs aiZuleben aiyvanon is ad-vokati, romelic aris saxelmwifo advokaturis warmomadgeneli. martis bolos, zugdidel advokatebTan mqonda Sexvedra, romlebmac aRniSnes, rom zugdidSi araferi Secvlila da yvela saqmeze gamodis saxazino advokati miuxedavad imisa, pirovneba aris Tu ara socialurad daucveli. vfiqrob, es gamowveulia Zveli prokurorebis Tanamdebobebze datovebiT da aseve samegrelo–zemo svaneTis prokurorad valeri iosavas daniSvniT, romelic advokatebis devniT gamoirCeoda. valeri iosavam, rodesac igi saakaSvilis reJimis mosamarTle iyo, ganixila advokat mamuka nozaZis saqme da advoka-ts gamamtyunebeli ganaCeni gamoutana. es iyo advokatis uprecedento devna. me piradad vicavdi mamuka nozaZis interesebs da SemiZlia vTqva, rom saqme gamoiZia arauflebamosilma pirma, xolo sasamarTlom saerTod ar Seafasa mtkicebulebebi. starsburgis adamianis uflebaTa sasamarTlo male gamoi-tans gadawyvetilebas aRniSnul saqmesTan dakavSirebiT da mivaRwevT valeri iosavas msgavsi prokurorebis gasamarTlebas.

da bolos, Zalian mniSvnelovania advokatTa devnis faqtebTan dakav-SirebiT miRebuli daskvnebis sisruleSi moyvana. rac unda ganxorcieldes ramdenime kuTxiT - advokatebis wamebasa da SeuracxyofaSi braldebuli pirebi unda dasxdnen sabraldebo skamze. saakaSvilis reJimma 147 advokati gaasamarTla da am faqts unda mieces samarTlebrivi Sefaseba.

rac Seexeba Cems samomavlo gegmebs, Tu advokatTa korpusis winaSe md-gari yvela problema mogvarda, SeiZleba kenWi arc viyaro, magram am ga-dasaxedidan me vfiqrob, rom kenWs viyri. radgan, aRniSnuli da sxva prob-lemebis mogvareba grZelvadiani procesia.

- bolo dros, advokatTa asociacia strasburgis gadawyvetilebebTan dakavSirebiT marTavs preskonferenciebs. Tqven xSirad saubrobT adamianis uflebaTa konvenciis darRvevis faqtebis Sesaxeb da specialuri seminarebic ki CautareT advokatebs am sakiTxebze, ratom aris aseTi mniSvnelovani ada-mianis uflebaTa konvenciis codna advokatisTvis da cvlis Tu ara samarT-lebriv garemos qveyanaSi? qarTveli advokatebisTvis saamayo faqtia, rode-sac 2012 wels Tqven xdebiT erTaderTi advokati evropaSi, romelic ori Tvis manZilze igebs or sasamarTlo process evropis adamianis uflebaTa sasamarTloSi saxelmwifos winaaRmdeg evropuli konvenciis 3 -e muxlis darRvevis gamo (wameba araadamianuri, arahumanuri mopyroba).

- saqarTveloSi xelisuflebas aqvs araswori damokidebuleba evro-

4

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

sasamarTlos gadawyvetilebebTan mimarTebaSi. xelisufleba evrosasamarT-los moTxovnebs asrulebda im mxriv, rom adamians fuls droulad uxdi-da, magram sasamarTlos gadawyvetileba nebismier evropul saxelmwifoSi iTxovs kanonis Secvlas da im CarCoebSi Casmas, rogorc gadawyvetilebaSia mocemuli da axdens ama Tu im danaSaulis prevencias.

2012 wlis 9 oqtombers da 18 dekembers, giorgi miqiaSvilisa da re-vaz dvaliSvilis saqmeebTan dakavSirebiT, evrosasamarTlom saqarTvelos xelisuflebis winaaRmdeg gamoitana gadawyvetileba, sadac sasamarTlom saxelmwifo daadanaSaula evropis konvenciis me-3 muxlis darRvevaSi, rac gulisxmobs wamebas, araadamianur da arahumanur mopyrobas. orive saqme-ze, rogorc Tqven aRniSneT, me viyavi advokati da movige ara mxolod me-3 muxlis darRveva giorgi miqiaSvilis da revaz dvaliSvilis wamebis gamo, aramed evropulma sasamarTlom saxelmwifos mxridan aseve daadastura me-3 muxlis darRveva araefeqturi gamoZiebis Catarebis gamo. Sesabamisad, me gadavedi Semdeg etapze - yvela moZalade Tu am Zaladobis xelSemwyobi mosamarTle, gamomZiebeli da policieli unda dajdes sabraldebo skamze, raTa Camoyalibdes samarTlebrivi azrovneba da samoqalaqo sazogadoebas hqondes swori aqcentebi. mas Semdeg, rac advokati var, vibrZvi imisTvis, rom saqarTveloSi iyos iseTi sasamarTlo, romelic daeqvemdebareba evro-konvenciis me-6 muxlis, anu samarTliani sasamarTlos principebs. Tumca, amas xeli saakaSvilis diqtatorulma reJimma SeuSala.

- bolo periodSi sakmaod xSirad saubroben politikur amnistiaze, ramdenad saWirod migaCniaT es amnistia da vis unda Seexos igi?

- vfiqrob, rom xelisuflebam dauSva Secdoma, rodesac sasamarTlo sistemidan ar daiwyo im naklovanebebis aRmofxvra, romelic saakaSvilis reJimma moutana saqarTvelos. xelisuflebas principuli nabijebi unda gadaedga am kuTxiT, Tu saakaSvilis mmarTveloba Sefasdeboda rogorc diqtatoruli reJimi, maSin sazogadoebaSi kiTxvebi moixsneboda da axal mTavrobas ar mouwevda gamudmebiT Tavis marTleba, rom maT surdaT de-mokratiuli principebis dacviT midgomodnen Zvel xelisuflebas. axal mmarTvel Zalas, rogorc samarTlebrivi ise adamianuri resursebis kuTxiT, unda eCvenebina msofliosTvis, Tu rogori iyo sinamdvileSi saakaSvilis reJimi. dRevandelma xelisuflebam dauSva didi Secdoma, rodesac ganacxa-da, rom arCevnebi Catarda demokratiulad, maSin isini iyvnen eiforiaSi da ver gaTvales Tu ra Sedegebi mohyveboda maT gancxadebas. dRes, mTeli mosoflio gaiZaxis saakaSvilma demokratiuli arCevnebi Caatarao. amitom, Cndeba kiTxva, xelisufleba romelic atarebs demokratiul arCevnebs, ro-gor gavasamarTloT rogorc reJimi? dRes, ivaniSvilis xelisufleba imkis am Secdomebis Sedegs. me vfiqrob, sanam saqarTveloSi ar Catardeba niu-

5

profesiuli ambebiw

ww


rnbergis msgavsi sasamarTlo procesi da yvela is moZalade prokurori da mosamarTle ar gasamarTldeba, saqarTvelo darCeba samarTlebrivad ganuviTarebeli saxelmwifo da mosaxleoba verasdros gaigebs ras niSnavs samarTliani sasamarTlo.

- Cans Tu ara marTlmsajulebis xarisxis amaRlebis niSnebi xelisu-flebis cvlilebis Semdeg da rogor afasebT yofili xelisuflebis maRal-Cinosnebis dakavebis faqtebs?

- saakaSvilis mmarTvelobis yvela mosamarTles sasjeli rom Seukribo gamo-va, rom minimum 200-300 weli unda isxdnen cixeSi. vinaidan am mosamarTleTa danaSaule-bebis gamoZieba ar moxda, axali xelisufleba gamouval mdgomareobaSi aRmoCnda. dRes, faq-tobrivad, saakaSvilis reJimi marTavs bevr process da vxedavT, rom adamiani vis mimarTac iyo Zalian bevri kiTxva isev Tanamdebobazea.

- amasTan, minda aRvniSno, rom advoka-tTa asociaciaSi SevqmeniT jgufi, romelmac Seiswavla mosamarTleebis mier danaSaulis

Cadenis faqtebi. isini warvudgineT axal xelisuflebas. sasamarTlo-Si mosamarTleebi ganaCenSi axdendnen kopirebis meTodiT prokuroris mier Semotanili sabraldebo daskvnis gadaweras. gansakuTrebiT xSiri iyo aRmkveTi RonisZiebis saxiT, patimrobis Sesaxeb, prokuroris mier sasamarTloSi wardgenili Suamdgomlobis kopirebis meTodiT gadabeWd-vis SemTxvevebi. saxelmwifosagan moviTxove eqspertizis Catareba aRniS-nul sakiTxTan dakavSirebiT. maSin vTqvi, me damiWireT im SemTxvevaSi, Tu ar daemTxva prokuroris Suamdgomloba da mosamarTlis mier gamotanili ganCinebebiTqo. imdenad utvinod moqmedebda sasamarTlo xelisufleba, rom rodesac prokurori uSvebda Secdomas da Tavis SuamdgomlobaSi erTi braldebulis magivrad werda sxva braldebulis gvars, sasamarTloc uS-vebda igive Secdomas. magaliTad, advokati madona mildiani daapatimres da saqmeSi prokurorma miuTiTa, rom revaz oqropiriZem SeiZleba Tavi aaridos gamoZiebas da amitom unda Seefardos ptimrobao, sasamarTlom gadawera prokuroris Suamdgomloba Tavis ganCinebaSi. me vfiqrob, es aris sisxlis samarTlis danaSauli, amaze meti ra darRveva unda Caidinos sa-samarTlom. axalma xelisuflebam me ar momismina da eqspertiza ar Caata-ra. Sedegebi rac miiRes yvela vxedavT. saakaSvilis reJimma dro ixelTa da veneciis komisias miaRebina miTiTebebi Tu rogor unda Catardes reforma. saxelmwifoSi aravis eyo unari daesva erTi kiTxva veneciis komisiisT-

6

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

vis. rodesac konstitucia icvleboda pavle kublaSvilis faqtoris gaTvaliswinebiT da konstantine kublaSvili kanonmdeblobis Tanaxmad aqcies did feodalad. kerZod, igi dRes aris uzenaesi sasamarTlos Tavm-jdomare, iusticiis sabWos Tavmjdomare, (romelic ixilavs mosamarTleTa disciplinaruli devnis sakiTxebs) mosamarTleTa konferenciis Tavmjdo-mare (romelic axdens mosamarTleTa nominirebas) da iusticiis umaRlesi skolis xelmZRvaneli,(romelic amzadebs mosamarTleebs). es aris evro-puli Rirebulebebi da es iyo saqarTvelos evrokavSirSi integracia? me vfiqrob kublaSvilis sasamarTlos yvelaze patiosan mosamarTles, ufro meti danaSauli aqvs Cadenili, vidre saqarTvelos sapatimro dawesebule-baSi myof nebismier damnaSaves, dReis mdgomareobiT konstantine kublaS-vilma da mosamarTleebma miiRes xelSeuxeblobis garantia. amitom, mTeli samoqalaqo sazogadoeba darCa motyuebuli da samarTlianobis principma ver izeima.

- premier ministrma daniSvnidan Zalian male gamoTqva survili da mza-oba advokatis profesiis gaZlierebasTan dakavSirebiT, ramdenad ganxor-cielebadi aRmoCnda dapireba da ra mdgomareobaa am kuTxiT?

- advokatTa korpusis mdgomareobis gaumjobesebis Sesaxeb, jer kidev saakaSvilis mmarTvelobis dros, uamravi rekomendacia arsebobda. Tumca, imJamindelma mTavrobam maTi ganxilvac ki ar moindoma. etyoba biZina ivaniS-vilma naxa es rekomendaciebi da gaecno advokatebis uuflebo viTarebas, moiqca ise, rogorc unda moqceuliyo nebismieri demokratiuli qveynis lideri - man ganacxada, rom arsebuli mdgomareoba aucileblad unda gaum-jobesebuliyo da advokatTa korpusi unda gaZlierebuliyo, rasac poziti-uri nabijebi mohyva - iusticiis saministro Sedis winadadebiT parlamen-tSi, rom sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Sevides cvlilebebi da advokatis roli da uflebebi gauTanabrdes prokuroris ufelebebs. CemT-vis saamayoa, rom es yvela cvlileba momzadebulia advokatTa asociaciaSi. me vfiqrob, parlamentma droulad unda miiRos aRniSnuli cvlilebebi, raTa sasamarTloSi damkvidrdes mxareTa SejibrebiTobis realuri prin-cipi. me vici, rom prokuraturaSi arian Zalebi, romlebsac ar surT am cv-lilebebis gatareba da ewinaaRmdegebian progresul cvlilebebs. swored amitom, am cvlilebebis miReba gaWianurda. ori weli vibrZodi, raTa mowme ar dakiTxuliyo arc policiaSi da arc prokuraturaSi da dakiTxuliyo pirdapir sasamarTloSi advokatis savaldebulo monawileobiT da Zalian mniSvnelovania, rom sisxlis samarTlis procesSi Sevida aRniSnuli cvli-leba da seqtembridan mowme daikiTxeba mxolod sasamarTloSi, advokatis savaldebulo monawileobiT, rac bolos da bolos daamTavrebs policiasa da prokuraturaSi moqalaqeTa wamebis da zewolis faqtebs. vfiqrob saqa-rTvelos hyavs Zalian kargi iusticiis ministri da advokatTa asociacias

7

profesiuli ambebiw

ww


Tea wulukianis didi imedi aqvs.

- CarTulia Tu ara advokatTa asociacia marTlmsajulebis reformis ganxorcielebis procesSi, kanonSemoqmedebiT saqmianobaSi?

- ra Tqma unda, CarTulia. Cven bevri vibrZoleT da sabolood msoflios advokatTa asociaciam yuradReba mogvaqcia. 2012 wlis zafxulSi TbilisSi Camovida da Seiswavla advokatTa devnis faqtebi, maTi uuflebo mdgomareo-ba, dado angariSi, SeimuSava rekomendaciebi, romelsac eswreboda iusti-ciis ministris moadgile sandro baramiZe. saxelmwifom aiRo valdebuleba, rom kanonmdeblobaSi ganxorcieldeba Sesabamisi cvlilebebi da mTavroba parlaments warudgens advokatTa asociaciaSi SemuSavebul kanonproeqts sisxlis samarTlis procesSi cvlilebebis Taobaze, rac didi gamarjvebaa.

garda amisa, asociacia CaerTo uwyebaTaSoris sabWos muSaobis pro-cesSi, romelic Seqmnilia iusticiis sabWoSi da kurirebs sakanonmdeblo iniciativebs yvela sferoSi. Sesabamisad, Svidive reformis jgufSi monaw-ileobs advokati, rac Zalian mniSvnelovania da rac metyvelebs imaze, rom iusticiis saministro da advokatTa asociacia gaagrZeleben TanamSromlo-bas, rac Cveni profesiis damoukideblobas xels Seuwyobs.

- batono zaza, gvesaubreT advokatTa asociaciis miRwevebsa da advoka-tTa uflebebis komisiis saqmianobaze.

- rodesac gavxdi Tavmjdomare, 111 advokati damxvda cixeSi, amitom mivmarTe aRmasrulebel sabWos iniciativiT da SevqmeniT advokatTa ufle-baTa dacvis komisia, romelmac daiwyo advokatTa devnis fatqebis gamoZie-ba-Seswavla. riTac mivaRwieT imas, rom advokatebi vaRiareT plitikur devnilebad. magaliTisTvis kmara advokati lali jimSeraSvili, romelic saxelmwifo devnis Sedegad, iZulebuli Seiqna briuselSi wasuliyo. lali jimSeraSvilis gancxadebiT igi daibares q.Tbilisis policiis sammarT-veloSi da aZalebdnen Cvenebis micemas advokatebis winaaRmdeg, magram Tu lali jimSeraSvili moiZiebda faqtebs da miscemda advokatTa asociaciis Tavmjdomaris winaaRmdeg Cvenebas, mas fulad jildos gadascemdnen. mas Semdeg, rac es faqti gaxda CemTvis cnobili, Cemi piradi xarjebiT gavemg-zavre briuselSi da advokat lali jimSeraSvilTan erTad evroparlamen-tis pres klubSi gavmarTe preskonferencia, romelic daviwye da mivmarTe evropul medias, rom mivesalmebodi maT 21-e saukunis hitleris saxelmwi-fodan, romelsac samwuxarod, zogierTi icnobda, rogorc „demokratiis Suquras“. swored advokatTa asociaciam pirvelad davawerineT evropul mediaSi saakaSvilis reJimis namdvili saxis Sesaxeb. preskonferenciaze rodesac Jurnalistebi usmendnen advokat lali jimSeraSvils cxare crem-

8

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

liT tirodnen da yvela gakvirvebuli iyo, Tu ratom xdeboda „demokratiis Suqura“ saxelmwifoSi amgvari anomaliuri movlenebi.

saqarTvelos advokatTa asociaciis Tavmjdomarem imdeni vibrZole rom 2012 wlis 30 noembers advokati lali jimSeraSvili oficialurma briuselma cno politikur devnilad da mas mianiWa uvado politikuri TavSesafari, rac aris uprecedento movlena.

aseve, advokatTa uflebaTa dacvis komisiis daskvnebis safuZvelze saqarTvelos parlamentma politikur patimrebad aRiara tariel murman-iSvili da givi eqvTimiSvili, rac aris didi gamarjveba.

advokatTa asociacias aseve daexmara evropis advokatTa asocia-ciis da samarTlis sabWo. romlis aRmasrulebeli komitetis yvela sxdomaze umetes SemTxvevebSi sa-kuTari xarjiT Cavdiodi da yvela sxdomaze pirvel sakiTxad gadioda qarTvel advokatTa devnis sakiTxi. minda siamayiT aRvniSno, rom orsaa-Tian Sexvedraze, daaxloebiT saaT-naxevari yovelTvis saqarTvelos advokatebis uuflebo mdgomareobis

ganxilvas eTmoboda. yovel sxdomaze vayenebdi sakiTxs, rom Cven gvWirdeba politikuri mxardaWera, mTels msoflios gavacani 22 wlis advokatis, mariana ivelaSvilis ukiduresi SemTxveva, rodesac axalgazrda qali cixe-Si Casves klientis cudad dacvis mizeziT, ramac gamoiwvia namdvili Soki evropis qveynebis advokatebs Soris. mariana ivelaSvilis gaTavisuflebis moTxovniT, parizis advokatTa asociaciis daxmarebiT SevagroveT 1800 ev-ropeli cnobili advokatis xelmowera da mivmarTeT didi rvianis qveynebis prezidentebs, ramac SesaZelbeli gaxada advokat mariana ivelaSvilis gaTa-visufleba. msoflios advokatTa asociaciam advokat mariana ivelaSvilis patimroba, Tavis daskvnaSi Seafasa, rogorc samarcxvino SemTxveva saqarT-velos xelisuflebis mxridan.

advokatTa devnis gamo moviTxovdi, evropis advokatTa asociaciis aR-masrulebeli komitetis sxdoma TbilisSi gamarTuliyo. rasac mivaRwieT.

saqarTvelos advokatTa asociacia aris evropaSi erTaderTi asocia-cia, romelmac SeZlo da gaukeTa organizeba araevrokavSiris wevr qveyanaSi evropis advokatTa asociaciis da samarTlis sabWos aRmosavleT evropis, aRmasrulebeli (PECO) komitetis sxdomis Catarebas q.TbilisSi, advoka-

9

profesiuli ambebiw

ww


tTa asociaciis SenobaSi, rac iyo imis dasturi da dasawyisi, rom Cvens qveyanaSi advokatis profesia iqneboda daculi, saqarTveloSi Camovida 14 cnobili evropeli advokati, magram am umniSvnelovanesi movlenis gaSuqeba saqarTveloSi vercerTma televiziam ver gabeda.

garda amisa, 2012 wlis 26 Tebervals ukrainaSi Catarda iuridiuli forumi postsabWouri da aRmosavleT evropis advokatTa warmomadgen-lebs Soris, sadac amden stumarTa Soris, Sexvedris gasaxsnelad, mainca da mainc saqarTvelos advokatTa asociaciis Tavmjdomare mimiwvies, rogorc yvelaze mebrZoli advokatTa asociaciis Tavmjdomare, es iyo im didi Sro-mis Sedegi, romelsac Cveni asociacia eweoda advokatTa uflebebis dac-vis kuTxiT. miRweulia SeTanxmeba parizis advokatTa asociaciasTan, rom franguli mxare aiRebs valdebulebas da sakuTari xarjebiT SeZlebs xuTi qarTveli advokatis gadamzadeba, rac Zalian didi miRwevaa.

rac Seexeba advokatTa uflebebis dacvis komisias, minda aRvniSno, rom yvelafers rasac mivaRwie, mivaRwie maTi damsaxurebiT. isini arian gmiri adamianebi, romlebmac advokatTa korpuss moutanes dideba. komisia aris Rirseuli nawili asociaciisa.

da bolos, yvelaze didi daxmareba gagviwia evropis advokatTa saer-TaSoriso

observatoriam, romelmac ori wlis ganmavlobaSi gamoaqveyna sami daskvna saqarTvelos advokatTa korpusTan mimarTebaSi da saqarTveloSi saadvokato saqmianoba Seafasa riskis sferod. igive dawera Tavis daskvnaSi evropis sabWos adamianis uflebaTa dacvis komisarma Tomas hamerbergma, rac gaxda Cveni dakavebuli kolegebis gaTavisuflebis safuZveli. viyavi pirveli Tavmjdomare, romelmac Cavatare aqcia q.briuselSi evropis par-lamentis win qarTveli advokatebis uflebebis dasacavad.

Zalian didia eTikis komisiis roli advokatTa korpusis ganviTarebis saqmeSi saqarTvelos uaxles istoriaSi Seiqmna pirveli precedenti imsa, rom gadwyvetilebebi gamosuliyo mxolod evropis adamianis uflebaTa dacvis konvenciis precedentebze dayrdnobiT da es gaakeTa Cvenma eTikis komisiam, romelmac daiwyo profesiuli standartebis srulyofa, romelic kidev ufro gaaZlierebs Cvens korpuss.

pirvelad, saqarTvelos uaxlesi istoriis manZilze dainerga savalde-bulo gangrZobadi iuridiuli ganaTleba, romelmac advokatebs SesTavaza maTi moTxovnis gaTvaliswinebiT Sedgenili saganmanaTleblo servisi ufa-sod. momavalSi kidev ufro saintereso gaxdeba savaldebulo seminarebi da advokatebi viqnebiT yvelaze momzadebuli segmenti profesiuli saqmi-anobisaTvis Cvens qveyanaSi. vfiqrob saadvokato saqmianoba saqarTveloSi gaxdeba erT-erTi yvelaze prestiJuli da daculi profesia.

10

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

30 maiss, quTaisSi, parlamentis Senobis win, saqarTvelos advokatTa asociaciis Tavmjdomare zaza xatiaSvilma advokatTa korpusTan erTad sisxlis samrTlis saproceso kodeqsis 111–e muxli gaaprotesta.

advokatebma saqarTveloSi Seqmnili samarTelbrivi mdgomareoba da samarTaldamcavi organoebis mxridan advokatTa korpusis mimarT ganx-orcilebuli ukanono qmedebebi mimoixiles. gansakuTebuli SeSfoTeba ad-

vokatTa uflebebis gaumarTle-belma SezRudvam gamoiwvia, rac saqarTvelos parlamentis mier sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 111 muxli 2-e nawilis Zveli redaqciiT miRebiT gamoix-ateba.

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 111 muxli 2-e nawilSi vkiTxulobT, rom dacvis mxare ar aris uflebamosili sasamarT-los mimarTos SuamdgomlobiT Semdegi sagamoZiebo moqmedebebis

Casatareblad– Cxreka, amoReba. saqarTvelos mTavrobis mier warmodgeni-li cvlilebaTa paketiT gTvaliswinebuli iyo advokatis ufleba, miemarTa sasamarTlosTvis SuamdomlobiT Cxrekis da amoRebis Taobaze. Sesabamis-ad, amoqmeddeboda sasamarTloSi dacvis da braldebis mxaris Tanaworo-bis principi, rasac saqarTvelos samoqalaqo sazogadoeba da advokatTa korpusi eloda.

advokatebma aRniSnes, rom parlamentma daarRvia evropis konvenciis meeqvse muxlis–samarTliani sasamarTlos cnebis ZiriTadi principi „dac-vis da braldebis mxaris“ Tanasworobis Sesaxeb da sisxlis samarTlis

advokatTa sagafiqcvo komitetma, romelsac saqarTvelos advokatTa

asociaciis Tavmjdomare zaza xatiaSvili xelmZRvanelobs, saprotesto aqcia gamarTa

11

profesiuli ambebiw

ww


saproceso kodeqsis 111 muxli 2-e nawili 2014 wlis 1 seqtembramde ZalaSi Zveli redaqciiT datova. romliTac dacvis mxaris Suamdgomlobis safuZ-velze amoRebuli sagnis, nivTis an nivTierebis, aseve informaciis Semcveli dokumentis pirveladi gamokvlevis ufleba aqvs braldebis mxares da Se-sabamisad advokatebi verasodes isargebleben aRniSnuli muxliT. advoka-tebma es vclileba Seafases, rogorc parlamentis mcdeloba saqarTvelo daabrunos bolSevizmis epoqaSi.

advokatebi moklebulni ari-an SesaZleblobas gamoiTxovon elementaruli informacia, ro-melic maTi dacvis qveS myofs exeba. axali mowvevis parlamen-tSi inicirebuli cvlilebebi braldebuls aniWebda uflebas gamoeTxova cnoba, daxasiaTeba da sxva dokumenti saxelmwifo an kerZo dawesebulebidan, sawar-modan an organizaciidan. Sesa-bamisad, organizacia valdebu-li iyo uzrunveleyo aRniSnuli moTxovnis Sesruleba, swored

am uflebiTaa aRWurvili prokurori. advokatTa gancxadebiT, ufleba, ro-melic prokurors gaaCnia informaciis gamoTxovis nawilSi, unda hqondes advokatsac, magram parlamentma esec amoiRo.

zaza xatiaSvilis gancxadebiT: ,,advokatTa korpusi aseTi erTsulo-vani arasodes yofila, rac maZlevs imeds, rom advokatebis ZalisxmeviT saqarTveloSi damTavrdeba feodalizmi da daiwyeba qveynis demokratiuli mSeneblobis procesi“.

12

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

calmxrivi deklaraciis aRi-arebis politika da misi gamoy-enebis praqtika

bolo wlebSi mimdinareobs ev-

rosasamarTlos reforma, raTa ganitvirTos sasamarTlo da man drou-

lad gadawyvitos gasaCivrebuli saqmeebi. reformas ukavSirdeba ramden-

ime mniSvnelovani dokumenti, rogoricaa braitonis, izmirisa da inter-

leikenis deklaraciebi, romelTa mizania gamoimuSaos sasamarTlos re-

formis saukeTeso varianti.

evrosasamarTlos saqmianoba imarTeba egred wodebuli sasamarTlos

wesebiT. ama wlis 2 agvistos sasamarTlom miiRo axali wesi N62a, ro-

melic gulisxmobs calmxrivi deklaraciis gamoyenebas.

sasamarTlos mier saqmis ganxilvamde savaldebuloa rom saqmeSi

monawile mxareebi, anu erTi mxriv, momCivani da meore mxriv, mopasuxe

mTavroba, Seecadon miaRwion megobrul morigebas. Tu momCivani ar eTanx-

meba mopasuxe mTavrobis SeTavazebul morigebis pirobebs mopasuxe mTav-

robas ufleba aqvs sasamarTlos warudginos calmxrivi deklaracia.

calmxrivi deklaracia warmoadgens mopasuxe mTavrobis mier gakeTebul

aRiarebas momCivnis mimarT konvenciis erTi an meti muxlis darRvevis

Sesaxeb.

profesiuli ambebi strasburgis

sasamarTlodan

wyaro:

„adamianis uflebaTa

prioriteti~

13

profesiuli ambebiw

ww


calmxrivi deklaraciis miRebis Semdeg sasamarTlo SejibrebiTo-

bis principis dacviT (anu gaecnoba ra momCivanis pozicias) gadawyvets

daamtkicos Tu uaryos wardgenili deklaracia. im deklaraciisagan gan-

sxvavebiT, romelic konfidencialuri molaparakebebis Sedegad miiRweva,

calmxrivi deklaracia sajaroa da mimdinareobs SejibriTobis prin-

cipis dacviT (ix. wesi 62a § 1 (c)). SejibriTobis principi gulisxmobs,

rom momCivans saSualeba aqvs daasabuTos Tu ratom unda ganixilos da

gadawyvitos sasamarTlom misi saqme.

deklaraciis uaryofis SemTxvevaSi saqme Cveulebrivi wesiT ganixile-

ba sasamarTlos mier. damtkicebis SemTxvevaSi mopasuxe mTavrobas eZl-

eva sami Tvis vada nakisri valdebulebebis aRsrulebaze. amasTanave unda

aRiniSnos, rom Tu igi ar Seasrulebs nakisr vadebulebebs momCivans Seu-

Zlia moiTxovos misi saqmis sasamarTlo warmoebaSi dabruneba.

im SemTxvevaSi Tu momCivani daeTanxmeba calmxrivi deklaraciis piro-

bebs saqme ganixileba, rogorc megobruli morigeba da moxdeba misi sa-

samarTlos saqmeebidan amoReba konvenciis 39 muxlis safuZvelze, xolo

gadawyvetileba waredgineba ministrTa komitets, romelic pasuxismgebe-

lia zedamxedveloba gauwios xelSemkvreli mxareebis mier gadawyvetile-

baTa aRsrulebis process.

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos momavali braitonis konferenciaze gadawydeba

“adamianis uflebaTa prioriteti” exmaureba “amnesti interneSenal”-

is mimarTvas evrosasamarTlos reformasTan dakavSirebiT.

amJamad strasburgSi aqtiurad mimdinareobs molaparakebebi braitonis

deklaraciis samuSao versiaze, romelic adamianis uflebaTa evropuli

sasamarTlos momavals gansazRvravs. sakiTxi Seexeba evrosasamarTlos

reformas, raTa daCqardes konkretul saqmeTa gadawyveta da jerovnad

moxdes miRebuli gadawyvetilebebis aRsruleba. deklaraciis miReba

moxdeba 18-20 aprils dagegmil koferenciaze.

adamianis uflebaTa dacvis sistemis qmedunarianobisaTvis aucilebe-

14

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

lia sasamarTlo gadawyvetilebebis Sesabamisi aRsruleba da konvenciis

adgilobriv, erovnul doneze efeqturi danergva. braitonis molapara-

kebebis dros am kuTxiT gakeTebuli mTeli rigi SemoTavazebebi mosawoni

da mxardasaWeria.

Tumca, ramdenime SemoTavazeba seriozul zians miayenebs sasamarTlos

uflebamosilebas da mis unars uzrunvelyos adamianis uflebaTa qmedi-

Ti dacva.

esenia:

• damatebiTi dasaSvebobis moTxovnebis SemoReba iseTi tipis saqmeebze,

romelTa SemTxvevaSic erovnuli sasamarTloebi iTvaliswineben ada-

mianis uflebaTa dacvis konvenciiT gacxadebul uflebebs. damatebiTi

dasaSvebobis kriteriumebi calsaxad zRudavs sasamarTlos iurisdiq-

cias.

• garkveuli samarTlebrivi ganmartebis principebis kodificirebis

sakiTxi, rogoricaa sasamarTlos mixedulebis Tavisuflebis zRvari da

subsidiarobis principi. es cvlilebebi riskis qveS ayenebs sasamarT-

los rols rogorc adamianis ZiriTad uflebaTa da TavisuflebaTa

efeqturi damcvelisa. kerZod Sexedulebis Tavisuflebis doqtrina sxva

samarTlebrivi ganmartebis mniSvnelovan principebTan erTad ganaviTara

sasamarTlom da maTi arseboba aucilebelia, raTa sasamarTlos SeeZlos

cvalebad garemoebebTan da socialur cvlilebebTan adaptireba.

arasamTavrobo uflebadamcveli organizacia „adamianis uflebaTa

prioriteti“ sxva saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebTan erTad

uerTdeba “amnesti interneSenal”-is mimarTvas da mouwodebs samoqalaqo

sazogadoebas, arasamTavrobo organizaciebsa da sxva dainteresebul mxa-

reebs daicvan evropuli sasamarTlos uflebamosileba da mTlianoba,

da SeuerTdnen saprotesto ganacxads, raTa sasamarTlo darCes xelmis-

awvdomi uflebadarRveuli yvela adamianisaTvis. saprotesto mimarTva

unda gaegzavnos mTavrobebs, maT Soris saqarTvelos mTavrobas, rom ev-

rosabWos saparlamento asambleaze miRebuli gadawyvetileba, romelic

evrosasamarTlos reformas Seexeba ar iqces damatebiT barierad sa-

samarTlo misawvdomobis TvalsazrisiT da sasamarTlo kvlavindeburad

15

profesiuli ambebiw

ww


darCes darRveul uflebaTa dacvis qmediT saSualebad.

evrosasamarTloSi gansaxilvel saqmeTa raodenoba mkveTrad Semcirda

rogorc cnobilia, evrosasamarTlom me-14 damatebiTi oqmis miRe-

biT dasaSvebi gaxada mosamarTlis mier saqmis erTpirovnuli ganxilva.

am cvlilebam gasaocari Sedegi gamoiwvia - evrosasamarTlos arsebobis

istoriaSi pirvelad, ganxilvis lodinis reWimSi myofi saqmeebis raode-

nobam mkveTrad iklo. Tu 2012 wlis dasawyisSi aseTi saqmeebis raodenoba

150, 000 Seadgenda, am momentisTvis es raodenoba 128,000-mde Semcir-

da. evrosasamarTlo gamoTqvams imeds, rom es tendencia gagrZeldeba

da saqmeebis raodenobiT gadatvirTuloba aRar Seaferxebs sasamarTlos

saqmianobas.

evrosasamarTlos gamoTvlebiT, mis warmoebaSi arsebul saqmeebTan gam-

klavebas 2-3 weliwadi dasWirdeba. evrosasamarTlos yovelwliuri mox-

senebis winaswari versia da statistika ganTavsebulia mis oficialur

veb gverdze. mocemuli statistika aseve gviCvenebs im qveynebis CamonaT-

vals, romlebic lideroben evro sasamarTloSi maT winaaRmdeg Setani-

li saCivrebis raodenobiT. reitingis xuTeulSi Sedian ruseTi, TurqeTi,

rumineTi, ukraina da bulgareTi. wina wlisagan gansxvavebiT, saberZneTi

aRar Sedis liderTa xuTeulSi - is amJamad reitingis me-7 adgils ika-

vebs.

Tavis yovelwliur moxsenebaSi sasamarTlos prezidenti aRniSnavs Tu

raoden didi wvlili Seaqvs blogebs evrosasamarTlos saqmianobis gan-

viTarebasa da populariazaciaSi:

„bolo wlebis ganmavlobaSi, internet sivrceSi Seiqmna mravali

blogi, romelic exeba evrosasamarTlos saqmianobas - evro konvenciasa

da precedentul samarTals. isini TavianT mkiTxvelebs Cvens preceden-

tul samarTals sruliad gansxvavebulad, axleburad sTavazoben. Cven,

evrosasamarTlo, am blogebs didi interesiT vkiTxulobT da mivesalme-

biT maT saqmianobas.“ - ganacxada evrosasamarTlos prezidentma.

evrosasamarTlos precendentuli gadawyvetileba ukrainis uzenaesi sasamarTlos mosamarTle volkovis saqmeze

16

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

2013 wlis 9 ianvars evrosasamarTlom saqmze volkovi ukrainis winaaR-

mdeg miiRo precendentuli gadawyvetileba. kerZod, evrosasamarTlos

gadawyvetilebiT aRiarebulia, rom ukrainam daarRvia baton aleqsandr

volkovis, yofili uzenaesi sasamarTlos mosamarTlis uflebebi, rode-

sac is 2010 wlis maisSi gaaTavisufla Tanamdebobidan „ficis darRvevis“

motiviT. sasamarTlom daadgina samarTliani sasamarTlo uflebis da

piradi cxovrebis pativiscemis uflebis darRveva da daavala ukrainas

dauyovnebliv aRadginos volkovi uzenaesi sasamarTlos mosamarTlis

Tanamdebobaze.

batoni volkovi uzenaesi sasamarTlos wevrad 2003 wels dainiSna. 2008

wels iusticiis umaRles sabWoSi daiwyo mis winaaRmdeg devna savarau-

do profesiuli gadacdomis gamo, rac 2010 wels dasrulda misi gaTavi-

suflebiT parlamentis gadawyvetilebiT „ficis darRvevis“ safuZvel-

ze. batonma volkovma warumateblad gaasaCivra Tavisi gaTavisuflebis

gadawyvetileba.

evrosasamarTlos gadawyvtilebiT voklovis saqmeze dadginda evro-

konvenciis 6.1 muxlis oTxgzis darRveva:

pirveli, organo, romelmac ganixila baton volkovis saqme, ar iyo

damoukidebeli da miukerZoebeli. arsebobda „struqturuli xarvezebi“

iusticiis umaRlesi sabWos ganxilvis procesSi, romlis wevrTa nawili

piradad mikerZoebuli iyo. parlamentis mier saqmis ganxilva „emsaxure-

boda mxolod da mxolod proceduris politizirebis mizans da xelisu-

flebis danawilebis principis darRveviT kidev ufro amZimebda proce-

duris xarvezebs.“ aRniSnuli darRvevbi ver gamosworda zemdgomi admin-

istraciuli sasamarTlos ganxilvis procesis Sedegad.

dairRva samarTlebrivi ganWvretadobis principi, radgan baton volko-

vis winaaRmdeg mimdinare procesSi ar arsebobda gansazRvruli vadebi.

aseve dairRva samarTlebrivi ganWvretadobis principi imis gamo, rom

parlamentis plenaruli sxdomis dros „parlamentis wevrebma ganzrax

da ukanonod gamoiyenes sxdomaze ardamswre deputatTa xmebi“, rac ar-

Rvevda ukrainis konstitucias da sxva kanonmdeblobas.

17

profesiuli ambebiw

ww


zemdgomi administraciuli sasamarTlos palata ar CaiTvala „kanonis

Sesabamisad Seqmnil tribunalad“, radgan palatis Tavmjdomare misTvis

kanoniT dadgenili vadis gasvlis Semdegac agrZelebda mosamarTlis mov-

aleobis Sesrulebas.

sasamarTlom aseve daadgina evrokonvenciis me-8 muxlis darRveva,

radgan baton volkovis mosamarTlis Tanamdebobidan gaTavisufleba ar

Seesabameboda qveynis Sida kanonmdeblobas da aseve imis gamo rom Tavad

kanoni iyo TviTneburi.

sasamarTlom daavala ukrainis mTavrobas aRadginos batoni volkovi

uzenaesi sasamarTlos mosamarTlis Tanamdebobaze „uaxloes vadaSi“.

aRsaniSnavia, rom evrosasamarTlom daadgina „ukrainis marTlmsa-

julebis funqcionirebis seriozuli sistemuri problemebi“ da daava-

la ukrainas gaataros mosamarTleTa disciplinuri samarTalwarmoebis

sistemis reforma sakanonmdeblo reformis CaTvliT.

profesori filip liCi, romelic warmoadgenda volkovis interesebs

evrosasamarTlos winaSe Semdeg komentars akeTebs: Cven mivesalmebT am

gadawyvetilebas. batoni volkovi iyo endemuri politikuri korufciis

msxverpli, ris arsebobasac ukrainaSi es gadawyvetileba adasturebs.

aRsaniSnavia, rom evropulma sasamarTlom pirvelad daadgina usamarT-

lod gaTavisuflebuli piris Tanamdebobaze aRdgena. es gadawyvetileba

adasturebs, rom ukrainis marTlmsajulebas gadaudeblad esaWiroeba

fundamenturi reforma“.

wamyvani rusuli uflebadacviTi organizaciebi upirispirdebian kanons „ucxouri agentis“ Sesaxeb.

arasamTavrobo organizaciebi amtkiceben, rom es kanoni arRvevs adami-

anis uflebaTa evrokonvenciis me-11 da me-10 muxlebiT gaTvaliswinebul

Sekrebisa da gaerTianebis Tavisuflebasa da gamoxatvis Tavisuflebas.

arasamTavrobo organizaciebi iTxoven evrosasamarTlom dauyovnebliv

ganixilos maTi saCivari.

saCivari aRZres arasamTavrobo organizacia „memorialma“ da adamia-

18

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

nis uflebaTa dacvis evropulma centrma (EHRAC), romlis Stab bina

midlseqsis universitetSi mdebareobs.

2012 wlis noemberSi miRebulma kanonma „ucxouri agentis Sesaxeb“ Ca-

moayaliba rusuli arasamTavrobo organizaciebis axali klasifikacia

- maT „ucxouri agentebi“ ewodaT.

kanonis Tanaxmad, Tu arasamTavrobo organizacia dafinansebas ucxoeTi-

dan iRebs da eweva politikur saqmianobas, maSin is unda daregistrirdes,

rogorc „ucxouri agenti“. „ucxour agentad“ registraciis Sedegad,

arasamTavrobo organizacias uwesdeba garkveuli SezRudvebi, kerZod

moxsenebebis gakeTebis, informaciis miwodeba/miRebis SezRudvebi. nebi-

smieri masala, romelsac amgvari arasamTavrobo organizacia Seqmnis,

unda daxarisxdes, rogorc „ucxouri agentis“ mier Seqmnili masala.

saCivari evrosasamarTloSi gaagzavnes Semdegma arasamTavrobo orga-

nizaciebma - Ecodefence, Golos, Citizens Watch, Civic Assistance Committee, the Committee against Torture, Mashr, International Memorial, Moscow Helsinki Group, Public Verdict, Memorial Human Rights Group, the Movement for Human Rights.

gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad, arasamTavrobo organizacia Go-

los, romelic ruseTis federaciaSi arCevnebis damoukidebel moni-

torings awarmoebs, ruseTis federaciaSi Catarebuli saprotesto ms-

vlelobebis mamoZravebeli Zala iyo da swored am msvlelobebma gamoi-

wvia samarTlebrivi SezRudvebis daweseba, rogoricaa, magaliTad, kanoni

„ucxouri agentis“ Sesaxeb.

arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebi amtkiceben, rom moce-

muli kanoni sruliad umizezod da usamarTlod ayenebs arasamTavrobo

organizaciebs da maT warmomadgenlebs seriozuli sanqciebis gatarebis

saSiSroebis winaSe, rogoricaa sisxlissamarTlebrivi devnis dawyeba, an

organizaciis saqmianobis SeCereba.

momCivanebi aseve acxadeben, rom termini „ucxouri agenti“ ruseTSi

iwvevs negatiur reaqcias, radganac is sazogadoebaSi sityva „mzveravTan“

asocirdeba. aqedan gamomdinare, aman SeiZleba uaryofiTi gavlena moax-

19

profesiuli ambebiw

ww


dinos arasamTavrobo organizaciebis reputaciaze da xeli SeuSalos maT

normalur funqcionirebas.

garda amisa, rusuli samarTali naTlad ar gansazRvravs, Tu ras gu-

lisxmobs termini „politikuri saqmianoba“, ramac SeiZleba gamoiwvios

uflebamosil pirTa mier kanonis borotad gamoyenebis faqtebi.

gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad, kanoni „ucxouri agentis“ Sesaxeb,

gavlenas moaxdens ara marto evrosasamarTloSi sarCelis Semtan orga-

nizaciebze, aramed mTeli ruseTis maStabiT moqmed aTasobiT arasamTav-

robo organizaciaze.

adamianis uflebaTa dacvis evropuli centris warmomadgeneli, fil-

ip liCi, acxadebs: - „es aris represiuli kanoni, romelic pirdapir sa-

SiSroebas uqmnis rusuli arasamTavrobo organizaciebis integraciasa

da saqmianobas, xolo es ukanasknelebi wamyvan rols TamaSoben qveyanaSi

mimdinare procesebis kontrolSi. Cven viTxovT strasburgisagan qmede-

bebis dauyovnebliv ganxorcielebas, raTa es kanoni gauqmdes.“

„ucxouri agentis“ Sesaxeb kanonis Taobaze komentars aseve akeTeben

„erTiani ruseTis“ («Единная Россия») partiis warmomadgenlebi.

„es organizaciebi ruseTis nacionaluri arasamTavrobo organizaciebis

rols TamaSoben, Tumca realurad isini Tavis saqmianobas ucxouri fu-

liT axorcieleben da ukraven im musikaze, romelsac maT sxva saxelm-

wifo ukveTavs. Cven unda davicvaT Cveni Sidasaxelmwifoebrivi saqmianoba

ucxoTa Carevisagan.“ - ganacxada prezident putinma.

„ucxouri agentis“ kanonis Tanaavtoris, ruseTis „dumas“ deputati-

sa da „erTiani ruseTis“ partiis warmomadgenlis, mixeil straSinovis

TqmiT, zogi politikuri teqnologia, romelsac iyeneben arasamTavrobo

organizaciebi da maTi msgavsi struqturebi, iwvevs saxelmwifos konsti-

tuciuri wyobis ngrevas.“

partia „erTiani ruseTi“ acxadebs: - „im arasamTavrobo organizaciebs,

romlebic monawileoben politikur saqmianobaSi da amisTvis ucxoeTi-

dan Rebuloben dafinansebas, unda mieceT ucxouri agentebis statusi,

raTa sazogadoebam dainaxos, Tu vin awvdis am organizaciebs sxvadasxva

20

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

saxis ideebs da vin uxdis maT am ideebis ganxorcielebisaTvis fuls.“

garda rusuli arasamTavrobo organizaciebisa da politikosebisa,

mocemul sakiTxze komentari gaakeTa mravalma saerTaSoriso arasamTav-

robo organizaciamac.

Human rights watch-is evropuli da centraluri aziis programis di-

reqtorma, hiu viliamsonma, ganacxada: - „prezident putinis da misi mim-

devrebis mier am kanonproeqtis miReba, adgilobrivi da saerTaSoriso

kritikis miuxedavad, gviCvenebs prezidentis upativiscemlobas adamianis

uflebaTa im saerTaSoriso valdebulebebis mimarT, romlebic ruseTis

federaciam ikisra. axali kanoni Zirs uTxris ruseTSi arsebul Tavisu-

fal sazogadoebas.“

evropasa da centralur aziaSi Amnesty international-is direqtori,

jon dalhuizeni, acxadebs: - „am kanonis mizans warmoadgens sirTulee-

bis Seqmna im arasamTavrobo organizaciebisaTvis, romlebic akritike-

ben xelisuflebas. mocemuli kanonis mizania ruseTSi arasamTavroboe-

bis saqmianobis ganxorcielebis kidev ufro garTuleba da is saswrafod

unda gauqmdes.“

21

profesiuli ambebiw

ww


rubrika – profesiuli ambebi ruseTis

federaciidan

rekomendaciebi advokatebisTvis masobrivi informaciis saSuale-bebTan urTierTobis dros.

rekomendacia moqmedebs ruseTis federaciaSi savaldebulo wesiT, romelic exmareba advokatTa korpuss pozitiuri da produqtiuli urTierTobebis damyarebaSi masobrivi informaciis saSualebebTan.

advokatTa da JurnalistTa sazogadoeba eqvemdebareba saxelmwifo

samarTlis faseulobebs. advokatma unda daicvas TiToeuli moqalaq-

is interesebi da uflebebi kanonis farglebSi, masobrivi informaciis

saSualebebi ki icaven moqalaqis uflebas miiRos informacia. masobri-

vi informaciis saSualebebis roli didia moqalaqeTa samarTlebriv

kulturasa da saxelmwifo samarTlis principebis pozitiuri azris

formirebaSi.

amasTan dakavSirebiT advokatebisa da Jurnalistebis urTierTobaSi

aucilebelia gamWvirvaloba, ndoba da urTierTTanamSromloba.

I. TanamSromloba masobrivi informaciis saSualebebis warmomadgen-

lebTan maT saqmianobaSi

- advokatisTvis ar aris rekomendirebuli masobrivi informaciis

saSualebebis warmomadgenlebisTvis uaris Tqma im informaciis miwo-

debaze, romelic moicavs sazogadoebriv interess; garda gamonakli-

sisa, rodesac es informacia warmoadgens profesiul saidumlos an

SeuZlia ziani miayenos ama Tu im piris interesebsa da reputacias.

- masobrivi informaciis saSualebebis warmomadgenlebTan urTier-

Tobisas advokatebi valdebulni arian mkacrad daicvan eTikis normebi

da pativi scen sazogadoebis uflebebs informaciis miRebasTan dakav-

SirebiT.

22

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

- im SemTxvevaSi, Tu advokats ar SeuZlia warmoadginos saWiro kompe-

tenciis mqone informacia konkretul sakiTxze, mizanSewonilia maso-

brivi informaciis saSualebebis warmomadgenels, SeZlebisdagvarad

miuTiTos bevrad ufro kompetentur wyaroze.

II. advokatis sityva unda iyos kanoni

- advokati unda gamodiodes masobrivi informaciis saSualebebSi

samarTlis ganxriT.

- advokatebisTvis rekomendebulia Tavi Seikavon radikaluri poli-

tikuri gancxadebebisgan da masobrivi informaciis saSualebebSi

gamosvlisgan.

- advokatebi zedmiwevniT unda moemzadon masobrivi informaciis

saSualebebSi gamosvlisas: SeZlebisdagvarad SeuTanxmdnen Jurnali-

stebs im kiTxvebis dasmaze, romlebsac mzad arian upasuxon; amasTan,

SesTavazon Jurnalistebs, rom gamosvlis sabooo sityvis Tqmis sa-

Sualeba mieces maT, raTa Tavidan aicilon uzustobebi da Secdomebi;

survilisamebr, winaswar Tavi aaridon im SekiTxvebs, romlebzec ar

arian valdebulni gascen pasuxi.

- masobrivi informaciis saSualebebSi gamosvlisas advokatebma

uari unda Tqvan mikerZoebul movlenebze, faqtebsa da garemoebebze.

sakuTari azris gamoTqmisas, saWiroa zustad, politikuri Sefase-

bebis gareSe gadmoscen saqmis Sinaarsi.

- advokatma samarTlianad unda Seafasos arakanonieri da usamarT-

lo qmedebebi, mimarTuli im pirisadmi, romelic arRvevs kanons da

zRudavs adamianis Tavisuflebas.

III. advokatis azri unda iyos kompetenturi

- advokatma ar unda imsjelos zedapirulad da calmxrivad. saku-

Tari azris gamoTqmisas, advokati unda daeyrdnos kanonis normebiT

gaTvaliswinebul faqtebsa da iuridiul praqtikas.

- intervius micemisas, preskonferenciaze sakuTari azris gadmo-

23

profesiuli ambebiw

ww


cemisas, radios an televiziis eTerSi gamosvlisas advokatma Tavisi

pozicia naTlad da lakoniurad unda gadmosces. unda gasces zusti,

gasagebi pasuxebi dasmul kiTxvebze, romlebic Seexeba samarTlebriv

aspeqtebs.

IV. masobrivi informaciis saSualebebTan urTierTobaSi advokati

warmoadgens profesiul sazogadoebas, magram misi saxeliT gamosvla

SeuZlia mxolod maSin, Tu flobs Sesabamis uflebamosilebas

- advokati SezRudulia profesiuli eTikis moTxovnebiT. masobrivi

informaciis saSualebebSi gamosvlisas man unda gaiTvaliswinos, rom

misi gamosvlis mixedviT bWoben mTel korporaciaze. ama Tu im sakiTxze

azris gadmocemisas, man unda daakonkretos es sakuTari azria, Tu

konkretuli organos an organizaciis, romelsac is warmoadgens. ad-

vokats ufleba aqvs sakuTari azris dafiqsirebis, magrm gamoTqmisas

yovelTvis unda aRniSnos, rom es sakuTari azria da ara im organiza-

ciis, sadac is muSaobs.

- advokats ar unda Sehyavdes sazogadoeba SecdomaSi im organos an

organizaciis uflebamosilebisa da mniSvnelobis Sesaxeb, romlis

warmomadgenelic TviTon gaxlavT.

- advokatTa sazogadoebrivma da profesiulma organizaciebma, rom-

lebic warmoadgenen masobrivi informaciis saSualebebs, unda aRniS-

non TavianTi samarTlebrivi da organizaciuli mdgomareoba da agreTve

wevrTa raodenoba.

V. masobrivi informaciis saSualebebis gamoyeneba profesiuli

miznebisTvis dasaSvebia mxolod profesiuli eTikis saerTo normebis

dacviT

- masobrivi informaciis saSualebebisTvis, organizaciebisa da moqa-

laqeTa sasamarTlo uTanxmoebisa da sxva procesialuri moqmedebebis

Sesaxeb informaciis miwodebisas, advokatma ar unda dauSvas usafuZv-

lo an arazust faqtebze dayrdnobiT miRebuli masalis ganxilva; amave

dros, unda daicvas gamoZiebis saidumloeba.

24

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

VI. avtoris uflebaTa normebis aucilebeli dacva

- erTi da imave masalis ganTavseba sxvadasxva gamomcemlobaSi miiC-

neva araeTikurad. ramdenime gamomcemlobisTvis erTi da imave masalis

miwodeba SesaZlebelia mxolod im redaqciis TanxmobiT, romelmac

pirvelad miiRo esa Tu is masala an preskonferenciis CarCoebSi.

- advokatis mier masobrivi informaciis saSualebebis warmomad-

genelTa SemoqmedebiTi unaris gamoyeneba sakuTari nawarmoebisTvis av-

toris dasaxelebis gareSe araeTikuria.

- advokati unda warmoadgendes etalons avtoris uflebaTa normebis

da saavtoro eTikis dacvaSi.

VII. masobrivi informaciis saSualebebis gamoyeneba reklamirebis

mizniT dauSvebelia

- profesiuli movaleobis Sesrulebisas warmoadgens ra advokati

masobrivi informaciis saSualebebisTvis informacias, man unda daivi-

wyos sakuTari Tavis reklamireba. optimaluri variantia advokatma

mimarTos masobrivi informaciis saSualebebs praqtikaSi momxdari

SemTxvevebis, precendenturi saqmeebis an moqalaqeTa kiTxvebze pasux-

is gacemis mizniT.

- advokatis da im organizaciis moRvaweobis Sesaxeb informireba

dasaSvebia sainformacio gamomcemlobaSi an oficialur veb-gverde-

bze.

- advokatTa daxasiaTebisas, maTi iuridiuli ganaTlebis, miRwevebi-

sa da Sesrulebuli samsaxuris dasaxelebisas ar SeiZleba sxva advo-

katebTan da organizaciebTan Sedarebisas (amave dros aRmatebiTi an Se-

darebiTi xarisxis zedsarTavi saxelebis gamoyeneba) da maTi muSaobis

negatiuri Sefaseba.

- advokats SeuZlia gamosvla masobrivi informaciis saSualebebSi,

rogorc specialisti samarTlis sferoSi, garda im gamonaklisisa,

Tu mas masobrivi informaciis saSualebebi mimarTaven, rogorc sain-

tereso mosaubres an im informaciis mqone pirs, romelic ar moicavs

25

profesiuli ambebiw

ww


samarTals.

VIII. sazogadoebis Sida problemebis saxalxod gamoaSkaraveba arae-

Tikuria

- advokatma Tavi unda Seikavos masobrivi informaciis saSualebebi-

saTvis sazogadoebis Sida problemebis ganxilvaze. am problemebis

wamoWra sesaZlebelia mxolod korporatiul an specialur masobrivi

informaciis saSualebebTan.

- advokatma unda daicvas wesi: kolegebze saxalxod - an kargis Tqma,

an - arafris. sazogadoebis wevris avtoritetis Selaxva, miuxedavad

imisa, warmoadgens is procesialur metoqes Tu ara, ewinaaRmdegeba

profesiuli eTikis normebs.

26

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

ufaso iuridiuli daxmarebis Sesaxeb kanonproeqti - testi: iyo an

ar iyo advokaturisgan damoukidebeli, ukrainuli sazogadoebis insti-

tuti

„ufaso iuridiuli daxmarebis“ kanonproeqtis pirveladi ganxilvisas

advokatebis mxridan seriozuli winaaRmdegobebi warmoiSva. Jurnal „ad-

vokatis“ wina gamoSvebebSi, arc Tu ise mcire yuradReba daeTmo iuridi-

uli daxmarebis sferoSi arsebul winaaRmdegobebs, romlebsac SeuZliaT

normatiuli aqtis provocireba, misi miRebis SemTxvevaSi. aqtis miRebis

Sedegad advokatebisTvis SesaZlo saSiSroebis warmoSobis ganzogadebis

TxovniT, Jurnalis redaqciam, ukrainis advokatTa asociaciis sakanon-

mdeblo komisiis Tavmjdomares, vladimer maslovs mimarTa.

Jurnali „advokati“ _ batono vladimer, ukrainis advokatTa asocia-

ciaSi maSinve SeamCnies is saSiSroeba, romelic axasiaTebs kanonproeqts.

ra RonisZiebebi Catarda asociaciis mier misi ganxilvisas?

manam sanam konkretulad kiTxvas vupasuxebde, minda SegaxsenoT am kanon-

proeqtis Sedgenis istoriuli ganviTareba. 1993 wels, iusticiis samin-

istros Zlieri dapirispirebis gadalaxvis Semdeg, Cven gavTavisufldiT

sruli kontrolisgan, romelic adre xorcieldeboda am dawesebulebis

mxridan advokatebis mimarT. magram me darwmunebuli var, rom saminis-

tros yovelTvis hqonda survili nebismieri saSualebiT Careuliyo ad-

vokatTa saqmianobaSi. zogjer es gamosdioda. magaliTad, SeiZleba gavix-

senoT „licenziaTa“ gacema iuridiuli praqtikis ganxorcielebisaTvis.

sargeblobda ra imiT, rom „licenzirebuli iuristebis“ dabegrvis pro-

cesis organizeba ioli iyo, zogierTi advokati licenzias paralelurad

rubrika–profesiuli ambebi ukrainidan

wyaro: ukrainuli Jurnali „advokati“

interviu _ ukrainis damsaxurebul iuristTanvladimer maslovTan

27

profesiuli ambebiw

ww


saministroSic iRebda. Sesabamisad, aseTi gziT, am saxelmwifo organos

TanamSromlebma miiRes advokatebis kontrolis ufleba. ukrainis advo-

katTa asociaciis daxmarebiT, SesaZlebeli gaxda problemis aRmofxvra.

mogvianebiT, evropuli sazogadoebis winaSe, ukrainis samoqalaqo val-

debulebebis Sesrulebasa da adamianis uflebaTa gardauvali dacvis faq-

torebs amofarebulma iusticiis saministrom normatiuli aqtebis Se-

muSaveba daiwyo, romelTa daxmarebiTac Seecada „revanSis aRebas“ advo-

katTa kontrolis sakiTxSi. kargad maxsovs, erT-erT forumze, romelsac

ucxoeli eqspertebi eswrebodnen, saministros yofili ministri rogor

cdilobda daesabuTebina, evropuli sazogadoebis moTxovnebze dayrd-

nobiT SemuSavebuli kanonis miRebis aucilebloba. maSin Cven (advoka-

tTa asociaciis warmomadgenlebma), Cveni gamosvlebiTa da argumentebiT,

grafikulad warmovaCineT am oficialuri piris warumatebeli gancxade-

bebi.

Semdgom, prezident viqtor iuSCenkos iniciativiT Seiqmna ufaso

iuridiuli daxmarebis gawevis koncefcia.

am sakiTxTan dakavSirebiT me Semovinaxe sakmaod bevri erTmaneTisgan

gansxvavebuli proeqti. sxvadasxva subieqtebi cdilobdnen maT inicire-

bas, Tumca mizani erTi iyo - advokatTa korpusis marTvis uflebis miReba

nebismieri saSualebiT.

advokatTa asociacia yovelmxriv amxelda am mcdelobebs. ar SeiZle-

ba ar aRiniSnos advokatTa asociaciis prezidentis t. baflomeevosa da

vice-prezdentis o. Jukovskos roli, romlebic sxvadasxva forumze dam-

swre ucxoel Tu adgilobriv eqspertebs acnobdnen sakiTxebis WeSmarit

viTarebasa da mdgomareobas.

minda moviyvano kidev erTi magaliTi, iusticiis saministrom Tavis veb-

gverdze ganaTavsa informacia, rom maT dawesebulebaSi eqspertis monaw-

ileobiT ganixileba SemuSavebuli kanonproeqti. me mivmarTe saminis-

tros pres-samsaxurs, vTxove SeetyobinebinaT konkretulad vin gamodis

eqspertis saxiT da mowveulni arian Tu ara advokatTa sabWos warmo-

madgenlebi. samwuxarod, amomwuravi pasuxi ver miviRe. rogorc cnobi-

lia, advokatTa sabWos warmomadgenlebma da saerTaSoriso eqspertebma

28

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

gaakritikes saministros winadadeba. Tumca, am dawesebulebis TanamSrom-

lebi kritikas ar axmaureben.

jer kidev kanonproeqtis SemuSavebis stadiaSi, advokatTa sabWos war-

momadgenlebi araerTxel gamoTqvamdnen TavianT uaryofiT mosazrebas

arsebul wamowyebasTan dakavSirebiT. naTeli magaliTi amisa aris advoka-

tTa sabWos araerTi Sekreba rodesac, dRis wesrigSi araerTxel damd-

gara sakiTxi xelisuflebis organoebis damokidebulebis Sesaxeb.

mas Semdeg, rac cnobili gaxda, rom ministrTa kabinetma miiRo iusti-

ciis saministros mier warmodgenili kanonproeqti, is ganixiles qalaq

odesaSi advokatTa konferenciaze. damswreTa Soris absoluturma um-

ravlesobam uaryofiTi damokidebuleba gamoxata aRniSnuli proeqtis

mimarT. magram miuxedavad amisa, kanonproeqti mainc Seitanes gansax-

ilvelad da deputatebis xmaTa umravlesobiT iyo miRebuli. es sakiTxi

agreTve ganvixileT odesis advokatTa sabWos krebaze. aqve minda avRniS-

no, rom damswre advokatebi sakmaod mkacrad akritikebdnen am proeqts.

odesis advokatebs ZiriTadad awuxebT is, rom es proeqti ewinaaRmdegeba

advokatis profesiul gamovlinebas. ganxilvisas bevri SeniSvna gaCnda.

advokatTa sabWo moiTxovs sazogadoebis yuradRebis miqcevas iseT mt-

kivneul momentebze, romlebic SemdgomSi, kanonproeqtis miRebisas

gamomJRavndeba.

kidev erTi patara magaliTi, vfiqrob, rom kanonproeqtis avtorebs

surT Cveni qveynis kanonmdeblobaSi Seitanon is terminebi, romlebic

SemdgomSi negatiur zemoqmedebas moaxdenen sxva sakanonmdeblo aqtebze.

miaqcieT yuradReba, rom kanonproeqtSi ukve gaCnda termini „iuridi-

uli momsaxureba“ da es, miuxedavad imisa, rom ukrainis konstituci-

is 59-e muxlis mixedviT ukrainaSi gamoiyeneba iseTi gageba, rogoricaa

„iuridiuli daxmareba.“

me ubralod valdebuli var mivaqcio yuradReba imas, rom iusticiis

TanamSromlebs SesaZleboba mieceT gaiziaron sxvadasxva qveynebis ga-

mocdileba ufaso iuridiuli daxmarebis SeTavazebis sferoSi. ramde-

nadac CemTvis cnobilia,zustad am mizniT imyofeboda Cveni delegacia

israelSi da sxva qveynebSi. am delegaciis warmomadgenlebi sxva qveynebis

29

profesiuli ambebiw

ww


praqtikis gaanalizebisas advilad darwmundebodnen imaSi, rom ufaso

iuridiuli daxmareba finansdeba saxelmwifo biujetidan da am proce-

sis ganxorcielebisTvis axali saxelmwifo aRmasrulebeli organos Cam-

oyalibebis saWiroeba ar dgeba.

Jurnali „advokati“–aqvs Tu ara am dokuments Sansi iqnas miRebuli,

im faqtis gaTvaliswinebiT, rom umaRles radaSi gadacemulia ramodenime

kanonproeqti, romlebic Sinaarsiis mixedviT sistemurad aregulireben

ukrainis advokaturas?

pirdapiri satelevizio eTeriT xSirad vuyureb umaRlesi radas sx-

domebs. nebismieri saRad moazrovne adamiani advilad SeamCnevs, rom bevri

kanonproeqtis bedi pirTa arc ise didi wris Sexedulebebzea damokide-

buli. SeuiaraRebeli TvaliTac ki Cans, rom zemoT aRniSnuli kanonpro-

eqti amosaRebia, me ar gamovricxav im situaciasac, rom Tavidan miiReben

am kanons da Semdgom, SesaZlebelia gadavidnen im kanonproeqtebze, rom-

lebic aregulireben advokaturas mTlianad.

minda gavamaxvilo yuradReba imaze, Tu ra wesiT „atrialeben“ kanon-

proeqts. amas winaT, sazogadoebrivi organizaciis „saxalxo advokati“

(romelsac xelmZRvanelobs saxalxo deputati n.d.katerinCuki) mier

gaimarTa mrgvali magida, Temaze „ufaso sasamarTlo daxmareba umweoTaT-

vis: rogor mivaRwioT Sedegs“. me da advokatTa sabWos wevrebma a.v.boiko

da m.a.korneevi monawileoba miviReT am forumSi. Seiqmna STabeWdileba,

rom mrgvali magidis organizatorebi nebismieri meTodebiT cdilobdnen

ganewyoT monawileebi am kanonproeqtis dadebiTad Sefasebisken. miuxe-

davad Cveni metad damajerebeli kritikuli SeniSvnebisa, mrgvali magi-

dis rezolucia uecrad gaxda kanonproeqtis momxre. ar gamikvirdeba,

Tu aseTi rezoluciebiT daiwyeben umaRlesi radas mxardaWeris mopove-

basac. CemTvis es meTodebi Zalian kargad aris cnobili jer kidev komu-

nisturi wyobidan...

Jurnali „advokati“. am kanonproeqtisTvis biZgis micemis mcdeloba

„advokaturis Sesaxeb“ kanonis miRebamde, anu raRac nawilis daregu-

lireba iqamde, sanam moxdeba mTlianad daregulireba - es aris qulis

miwera xelisuflebis mxridan saerTaSoriso organizaciebis winaSe,

30

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

araTanmimdevrulobis gamoxatva, rac damaxasiaTebelia ukrainis kanon-

SemoqmedebiTi saqmianobisaTvis bolo wlebSi, an Segnebuli mcdeloba

dauqvemdebaron advokatura xelisuflebas.

am kanonproeqtTan dakavSirebuli situaciis gaanalizebisas, Zalian

mawuxebs is, rom mainc SeuZliaT „Seagdon“ (sxva sityva me principSi

miuReblad mimaCnia) es kanonproeqti cxovrebaSi. masSi „daafiqsireben“

zogierT sakiTxs, romelic SemdgomSi miCneul iqneba, rogorc saziano

sxva advokaturis kanonproeqtebisaTvis.

SegaxsenebT analogiur viTarebas. saldatovis ubedurma saqmem gaiara

sakonstitucio sasamarTlo. masSi afiqsirebdnen e.w. iuridiuli sferos

specialistebis uflebebs, mxolod sisxlis samarTlis procesze. Tumca

Semdgom, „iuridiuli sferos specialistebi“ moulodnelad gamoCndnen

samoqalaqo procesualur kodeqsSi ( nawili 1-li. muxli 56) da ukrain-

is kodeqsSi administraciul samarTaldarRvevaTa Sesaxeb (muxli 271).

vfiqrob, rom am taqtikas gaazrebulad mimarTaven axlac.

Jurnali „advokati“–kanonmdeblobis kidev romel normebs arRvevs

kanonproeqti, garda konstituciis 59-e muxlisa?

kanonproeqtis analizisas, martivia mixvide im daskvnamde, rom is

ara marto ar eTanxmeba, aramed zogjer mizanmimarTulad upirispird-

eba kanonmdeblobis moTxovnebs. ukrainis konstituciaze dayrdnobiT,

mxolod advokaturas SeuZlia iuridiuli daxmarebis gaweva, maT Soris

ufaso.

iusticiis saministros „mfarvelobiT“ ufaso iuridiuli daxmarebis

sistemis SeqmniT, kanonproeqtis avtorebi ubiZgeben sazogadoebas

ukrainis konstituciis 59-e muxlis me-2 nawilis moTxovnebis darRvevi-

saken. sayuradReboa is, rom kanonproeqtiT ar aris uzrunvelyofili

piris ufleba (visac ekuTvnis ufaso iuridiuli daxmareba) Tavisuflad

airCios dacvis mxare.

ar vici miaqcia Tu ara vinmem yuradReba kanonproeqtis me-12 muxls,

radgan es norma gegmavs Seqmnas e.w. specializirebuli iuridiuli pire-

bi, romlebic gauweven pirvelad iuridiul daxmarebas. ganixileba Ria

31

profesiuli ambebiw

ww


mcdeloba imisa, rom advokaturisTvis Seiqmnas alternatiuli orga-

nizaciebi.

warmoidgineT, ramdeni aseTi „iuridiuli piri“ moipovebs adgilobriv

Zalauflebas da romeli maTgani gauwevs iuridiul daxmarebas. Semdeg

ki, moulodnelad, ministrTa kabineti am „iuridiul pirebs“ darTavs

nebas aiRon anazRaureba garkveuli momsaxurebisTvis.

ar vici ratom, magram kanonproeqtis avtorebs daaviwydaT, rom ukrain-

is konstituciis 121-e muxlisa da „prokuraturis Sesaxeb“ ukrainis kan-

onis 36-e muxlis mixedviT, prokuraturis valdebulebaa sasamarTloSi

moqalaqeTa interesebis warmoCena im SemTxvevaSi, rodesac maT ar Seu-

ZliaT damoukideblad daicvan sakuTari darRveuli uflebebi. amis Ses-

axeb pirdapir aris naTqvami samecniero-saeqsperto monacemTa kontro-

lis kanonproeqtis mTavar wesdebaSi.

Jurnali „advokati“– ramdenad koreqtulad miiCneva ufaso iuridi-

uli daxmarebis dayofa pirvelad da meorad daxmarebebad, eqneba Tu ara

amas raime zegavlena axali fasiani iuridiuli daxmarebis sistemis re-

struqturizaciis procesSi?

kanonproeqtis avtorebs, rogorc Cans, Cvens qveyanaSi surT iuridiuli

daxmarebis inglisuri sistemis Seqmna. magram amas akeTeben „ukrainu-

lad“. me vfiqrob, rom „pirveladi iuridiuli daxmareba“ aris ubralod

„saCvenebeli“ sakiTxi, am kanonproeqtis mTavari arsis gayvanisTvis. amas

adasturebs me-8 da me-9 muxlebis ubralo SedarebiTi analizi. kanon-

proeqtis me-9 muxlis mixedviT, pirveladi ufaso iuridiuli daxmarebis

gawevas SeZleben aRmasrulebeli organoebi, adgilobrivi TviTmmarTv-

elobis organoebi da kerZo samarTlis fizikuri Tu iuridiuli pirebi.

specializirebuli iuridiuli pirebis Sesaxeb me ukve visaubre. warmov-

idginoT situacia, rodesac moqalaqes dasWirdeba saCivris dawera (ara-

procesialuri dokumenti) ama Tu im aRmasrulebeli organos garkveuli

qmedebis an umoqmedobis gamo. SeZlebs ki es piri saTanadod Seadginos

dokumentebi, sadac unda iyos miTiTebuli organos - „kuratoris“ - yve-

la uaryofiTi mxare? maSinve gipasuxebT - ara.

axla rac SeexebaT kerZo samarTlis fizikur pirebs, romlebic kanon-

32

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

proeqtis mixedviT, valdebulni arian gauwion pirveladi iuridiuli

daxmareba. me-12 muxlis me-6 punqtSi amgvar pirebze naTqvamia, „romle-

bic specializirdebian Sesabamisi industriis kanonmdeblobaSi“. Se-

sabamisad, ibadeba kiTxva: profesiiT isini unda iyvnen iuristebi? sam-

wuxarod, rogorc praqtika gviCvenebs, Cveni qveynis zogierT sferoSi

konsultaciebs iZleva xalxi, romlebsac sruliad ar aqvT iuridiuli

ganaTleba. amaswinaT, odesis televiziis eTerSi erT-erTi amgvari msax-

iobi didi enTuziazmiT acxadebda, Tu rogor exmareba mewarmeebsa da sxva

„Cagrulebs“. rodesac mas hkiTxes, Tu ra iyo profesiiT, man upasuxa: „...

me maqvs didi gamocdileba mewarmeobaSi“ da morCa.

Jurnali „advokati“– ras elodos advokaturisgan mosaxleobis

daucveli nawili da kanonproeqtis konteqstSi arsebuli ufleba ufaso

iuridiul daxmarebaze ramdenad realuria?

me mawuxebs is faqti, rom saxelmwifos xmamaRali lozungebis „davi-

cavT daucvelebs“ qveS imaleba axali sqema saxelmwifos finansebis mi-

tacebisa. amasTanave is pirebi, romlebzec gavrceldeba am kanonproeqtis

moqmedeba, pirvel rigSi dazaraldebian. kanonproeqtis me-10 muxlis

gaanalizebisas me didi nerviuloba dameufleba am moqalaqeebis mimarT.

dafiqrdiT: jer saWiroa mimarTvis blankis miReba (p.6), Seivsos igi da

aRiniSnos romeli iuridiuli daxmareba esaWiroeba adamians. SemdgomSi

aRmasrulebeli xelisuflebis organom 30 dRis ganmavlobaSi gauwios

Sesabamisi samsaxuri. Tu aRmoCndeba , rom am samsaxuris gaweva mas ( aR-

masrulebeli xelisuflebis organos) ar SeuZlia, maSin 5 dRis ganmav-

lobaSi mimarTva gdagzavnil unda iqnas sxva organoSi.

warmogidgeniaT, rogori kvalificiuri TanamSromlebi esaWiroeba am

saqmes, romlebic dakavebulni iqnebian mxolod imiT, gansazRvron Tu

romel organos gadaugzavnon mimarTva? sabWoTa peirodSi me vmuSaobdi

iusticiis saministroSi. im dros, iusticiis saolqo sammarTveloebSi

aseT rols asrulebdnen Zalian maRali kvalifikaciis iuristebi. dar-

wmunebuli var, rom aRmasrulebeli xelisuflebis adgilobriv orga-

noebSi aseTi TanamSromlebi ar moiZebneba. amitomac daiwyeben mimarT-

vebis gadagzavnas erTi organizaciidan meoreSi. Sors ar gvinda wasvla,

33

profesiuli ambebiw

ww


amis naTeli magaliTi: kanonis moTxovnilebebis realizacia „moqalaqeTa

mimarTva“. yvela, visac ki hqonia Sexeba amasTn an miumarTavT gancxadebiT

Tu saCivriT aRmasrulebeli xelisuflebis organoebisTvis, damerwmune-

ba rogori damRleli proceduraa da amave dros uSedegoc.

ufaso meorad iuridiul daxmarebas rac Seexeba, aq situacia ufro

rTulia. gTxovT, miaqcioT yuradReba kanonproeqtis me-18 da me-19 mux-

lebs. maTSi gaTvaliswinebulia mimarTvebis miRebis wesrigi aseTi dax-

marebis micemisa da aseTi mimarTvebis ganxilvasTan dakavSirebiT. me-18

muxlidan Cans, rom moqalaqem unda Seavsos blanki, daurTos dokumente-

bi imisa, rom mas SeuZlia isargeblos ufaso iuridiuli momsaxurebiT.

amitom moqalaqem jer unda moipovos damamtkicebeli sabuTebi imisa, rom

mas ar SeuZlia gadaxda da mxolod mere SeuZlia mimarTos centrs (ro-

melic 10 dRis ganmavlobaSi ganixilavs am sakiTxs, aqvs Tu ara ufleba

isargeblos aseTi tipis daxmarebiT). xdeba drois dakargva. SeiZleba

isec moxdes, rom roca dadebiTad gadawydeba moqalaqis saqme ufaso

iuridiuli daxmarebis miRebasTan dakavSirebiT, es daxmareba ukve aRar

iyos imdenad efeqturi am piris dacvisa da TavisuflebisaTvis...

Jurnali „advokati“– SeiZleba Tu ara dRes met-naklebad naTlad

warmovidginoT Cveni mosaxleobis ra kategoria da saqmeTa romeli kat-

egoriebi miiReben iuridiul pirvelad da meorad daxmarebas?

girCevT waikiTxoT kanonproeqtis me-8 muxli. is pirebi, romlebsac

SeuZliaT isargeblon pirveladi ufaso iuridiuli daxmarebiT, saer-

Tod ar arian gansazRvrulni. gamodis, rom adgilobrivi TviTmmarTv-

elobis organoebi konsultacias gauweven da dokumentebs Seadgenen spe-

cializirebuli organizaciebis, iuridiuli sferos specialistebisa da

advokatebis daxmarebiT biujetis xarjze.

rac Seexeba meorad ufaso daxmarebas, aq kanonproeqtiT gaTvaliswineb-

ulni arian is pirebi, romlebsac aqvT amis ufleba. es pirebi SeiZleba

davyoT Semdeg kategoriebad:

- arasasikeTo materialuri mgomareoba;

-bavSvebi;

34

profesiuli ambebiw

ww

.gba

.ge

31/03/2013

-isini, vis mimarTac miRebulia sisxlis samarTlisa da administraci-

uli kanonmdeblobis zomebi da procedurebi.

-devnilis, omis veteranis, reabilitaciis statusis mqone.

-pirebi, romlebsac sasamarTlo ganixilavs, rogorc fsiqiurad daa-

vadebulebs.

-is pirebi, romlebic moixseniebian saerTaSoriso xelSekrulebebSi,

romelTa monawile aris ukraina.

Jurnali „advokati.“ – mosaxleobis sxva kategoriebis warmomadgen-

lebi ra Tqma unda ukmayofilo darCebian saxelmwifos mimarT: motyue-

buli pensionerebi, daTxovili samxedro pirebi, dayaCaRebulebi, umiwod

darCenililebi, glexebi da a.S. radgan moqalaqeebis iuridiuli dax-

marebis xarisxis Sefaseba organoebis TanamSromlebs exebaT, romelTa

mimarTac isini Sitanen saCivars, gana SeiZleba samarTliani iyos?

ra Tqma unda ara. xarisxiani iuridiuli daxmareba pirvel rigSi mo-

nacemTa bazas unda iRebdes saxelmwifosgan damoukidebel principebze

dayrdnobiT. magram aseTi principi kanonproeqtSi naxsenebic ar aris.

piriqiT, am proeqtSi moxseniebulia bevri iseTi normebi, romlebic

advokats saxelmwifo organoebze damokidebuls xdis. magaliTad, ad-

vokati damokidebulia iusticiis saministroze (da mis teritoriul

sammarTveloebze), es Cans advokatTa reestris formirebis procesidan

(dagegmilia advokatTa reestris formireba, romlebic sTavazoben ufaso

iuridiul daxmarebas). minda yuradReba gavamaxvilo, rom kanonproeqtis

26-e muxli krZalavs advokatebisTvis sxva praqtikiT sargeblobas, rom-

lebic aseT momsaxurebas mudmivad sTavazoben. sabWoT periodSi aseTebi

iyvnen iuristebi, romlebic icavdnen tribunalis samxedroebs ucxoeT-

Si. gasagebia, rom aseT pirobebSi damokidebuleba Zalian didia da es

mxolod erT-erTi garemoebaa. bevris Tqma SeiZleba imaze, rom aRmas-

rulebeli xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoe-

bi ki ar icaven, aramed Tavad uxeSad arRveven moqalaqeTa uflebebs. Sei-

Zleba aRniSnuli organoebis mimarT moqalaqeTa saCivrebis statistika

gavaanalizoT. amas mowmobs administraciuli sasamarTloebis ricxvic.

35

profesiuli ambebiw

ww


Jurnali „advokati“– es kanonproeqti xom ar amkvidrebs meqrTameo-

bisa da Zalauflebis borotad gamoyenebis fundaments?

me gamovxatav ufro zustad: is ara marto qmnis fundaments aramed am-

kvidrebs calkeul korufcias. amas winaT, umaRlesi radas mier miRebuli

iqna kanoni lamazi saTauriT „korufciis acilebisa da winaaRmdegobis

zomebis Sesaxeb“. masSi gaTvaliswinebulia kanonproeqtebis antikoruf-

ciuli eqspertizis Catareba. me vfiqrob, avtorebma specialurad naCqa-

revad SeimuSaves es kanonproeqti, raTa es eqspertiza ar Catarebuliyo.

Jurnali „advokati“. im garemoebis gaTvaliswineba, rom kanonproeqtma

gaiara pirveladi mosmena, rac imas niSnavs, rom SeiZleba miRebul iqnas,

ra cvlilebebis Setanas gvTavazobs ukrainis advokatTa sabWo?

aq ver auvalT winadadebebs kanonproeqtis cvlilebebisa da damate-

bebis Sesaxeb. me gamakvirva iuristTa asociaciis poziciam, (romelmac

mxari dauWira am kanonproeqts). me vfiqrob, rom advokatTa sabWom sas-

wrafod unda gaakeTos organizeba aRniSnuli kanonproeqtis antikorup-

ciuli eqspertizis CatarebisTvis.

36







37







ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაცია

International Bar Association4th Floor, 10 St Bride Street

London EC4A 4AD, United Kingdom

ტელ: +44 (0)20 7842 0090

ფაქსი: +44 (0)20 7842 0091

ვებგვერდი: www.ibanet.org

მასალები ამ მოხსენებიდან შეიძლება გამოყენებული იქნეს ციტირებისთვის ან ხელახლა გამოქვეყნებისთვის, რისთვისაც მადლობას იმსახურებს

ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაცია(International Bar Association)

38

შინაარსი

აკრონიმების ნუსხა� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 5

წინათქმა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 6

თავი პირველი: მისიის ძირითადი ამოცანები და მეთოდოლოგია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 12

თავი მეორე: ზოგადი ინფორმაცია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 14

2.1. ისტორიული კონტექსტი � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 14

2.2. ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა და სისხლის სამართლის რეფორმა � � � � � � � � � � � 15

2.3. საქართველოს ვალდებულებები ადამიანის უფლებათა სფეროში � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 18

თავი მესამე: ადვოკატები და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 20

3.1. ორგანიზაციის სტრუქტურა და ისტორია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 20

3.2. წევრად მიღების სტანდარტები, იურიდიული განათლება და გადამზადება � � � � � � � � � � � � 21

3.3. განსხვავებული გამოცდილებები და შეხედულებები საქართველოს

ადვოკატთა ასოციაციაში � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 25

3.4. პროფესიული ეთიკა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 26

3.5. ადვოკატები, რომლებიც ადვოკატთა კოლეგიის წევრები არ არიან � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 28

3.6. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 28

თავი მეოთხე: სასამართლოს დამოუკიდებლობა� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 30

4.1. მოსამართლეთა დანიშვნა� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 30

4.2. დისციპლინა, უფლებამოსილების ვადა და სხვა თანამდებობაზე გადაყვანა � � � � � � � � � � � 32

4.3. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 33

39

შინაარსი

აკრონიმების ნუსხა� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 5

წინათქმა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 6

თავი პირველი: მისიის ძირითადი ამოცანები და მეთოდოლოგია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 12

თავი მეორე: ზოგადი ინფორმაცია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 14

2.1. ისტორიული კონტექსტი � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 14

2.2. ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა და სისხლის სამართლის რეფორმა � � � � � � � � � � � 15

2.3. საქართველოს ვალდებულებები ადამიანის უფლებათა სფეროში � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 18

თავი მესამე: ადვოკატები და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 20

3.1. ორგანიზაციის სტრუქტურა და ისტორია � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 20

3.2. წევრად მიღების სტანდარტები, იურიდიული განათლება და გადამზადება � � � � � � � � � � � � 21

3.3. განსხვავებული გამოცდილებები და შეხედულებები საქართველოს

ადვოკატთა ასოციაციაში � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 25

3.4. პროფესიული ეთიკა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 26

3.5. ადვოკატები, რომლებიც ადვოკატთა კოლეგიის წევრები არ არიან � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 28

3.6. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 28

თავი მეოთხე: სასამართლოს დამოუკიდებლობა� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 30

4.1. მოსამართლეთა დანიშვნა� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 30

4.2. დისციპლინა, უფლებამოსილების ვადა და სხვა თანამდებობაზე გადაყვანა � � � � � � � � � � � 32

4.3. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 33

თავი მეხუთე: მხარეთა თანასწორობა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 35

5.1. მხარეთა თანასწორობის პრინციპი: ადამიანის უფლებათა ევროპული

სასამართლოს იურისპრუდენცია� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 35

5.2. დაცვის მხარის და ბრალდების მხარის შუამდგომლობათა განხილვა� � � � � � � � � � � � � � � � � 36

5.3. პროკურორთა შერჩევა და გადამზადება � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 38

5.4. სამართლიან სასამართლოსთან დაკავშირებული სხვა მოსაზრებები � � � � � � � � � � � � � � � � 39

5.5. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 41

თავი მეექვსე: საპროცესო შეთანხმება� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 43

6.1. პროკურორის როლი� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 43

6.2. მოსამართლის როლი � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 44

6.3. ადვოკატის ეთიკური დილემა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 45

6.4. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 46

თავი მეშვიდე: თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებებში მოთავსებულ დაცვის

ქვეშ მყოფ პირთან ურთიერთობა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 47

7.1. თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებებში ადვოკატების შესვლასთან

დაკავშირებული პრობლემები � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 47

7.2. ღირსების შემლახველი ჩხრეკის მეთოდები � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 48

7.3. საქმესთან დაკავშირებული ჩანაწერებისა და დოკუმენტების ჩამორთმევა� � � � � � � � � � � � 48

7.4. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 50

თავი მერვე: ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 51

8.1. უსაფუძვლო დევნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 51

8.2. ადვოკატების მიმართ გამოყენებული სისხლისსამართლებრივი

ბრალდებების მახასიათებლები� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 52

8.3. დასკვნა � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 53

თავი მეცხრე: რეკომენდაციები � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 55

40

აკრონიმების ნუსხა

ABA CEELI ამერიკის ადვოკატთა ასოციაციის ცენტრალური ევროპისა და ევრაზიული სამართლის

ინიციატივა

AOC ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

CJR Council სისხლის სამართლის რეფორმის საბჭო

CLE განგრძობადი იურიდიული განათლება

CoE ევროპის საბჭო

CPC სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

ECHR ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია

ECtHR ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო

EU ევროპის კავშირი

GBA საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია

GYLA საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია

HCJ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო

HRW Human Rights Watch

IBAHRI ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი

MCLA სასჯელაღსრულების, პრობაციის და იურიდიული დახმარების საკითხთა სამინისტრო

MoJ საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო

NGO არასამთავრობო ორგანიზაცია

PDO სახალხო დამცველის ოფისი

UN გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია (გაერო)

UNDP გაეროს განვითარების პროგრამა

5სამართლის უზენაესობის განმტკიცება: ქართველ ადვოკატთა გამოწვევები და შესაძლებლობები 2012 წლის დეკემბერი

41

აკრონიმების ნუსხა

ABA CEELI ამერიკის ადვოკატთა ასოციაციის ცენტრალური ევროპისა და ევრაზიული სამართლის

ინიციატივა

AOC ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

CJR Council სისხლის სამართლის რეფორმის საბჭო

CLE განგრძობადი იურიდიული განათლება

CoE ევროპის საბჭო

CPC სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

ECHR ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია

ECtHR ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო

EU ევროპის კავშირი

GBA საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია

GYLA საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია

HCJ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო

HRW Human Rights Watch

IBAHRI ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი

MCLA სასჯელაღსრულების, პრობაციის და იურიდიული დახმარების საკითხთა სამინისტრო

MoJ საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო

NGO არასამთავრობო ორგანიზაცია

PDO სახალხო დამცველის ოფისი

UN გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია (გაერო)

UNDP გაეროს განვითარების პროგრამა


წინათქმაეს მოხსენება შემუშავებულია ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინს-ტიტუტის ფაქტების დამდგენი მისიის მიერ, 2012 წლის 23-27 აპრილს, საქართველოში ჩატარებული კვლევის საფუძველზე. მისიის მიზანი იყო საქართველოში იურიდიული პროფესიის დამოუკიდებ-ლობის საკითხის შესწავლა. ეს გადაწყვეტილება მიღებულ იქნა საქართველოს ადვოკატთა ასოცი-აციის თვმჯდომარისაგან მიღებული სერიოზული საჩივრების შემდეგ, რომლებშიც მითითებული იყო იმ დაბრკოლებებზე, რომელთა წინაშეც ქართველი ადვოკატების უმრავლესობა დგას და რომლე-ბიც ხელს უშლის მათ საქმიანობას. მისიამ ასევე განიხილა საკითხები, რომლებიც დაკავშირებულია მართლმსაჯულების განხორციელებასთან, ზოგადად, ადვოკატთა მდგომარეობასთან და ამავდრო-ულად, სამართლიანი სასამართლოსა და საპროცესო შეთანხმების სისტემასაც გულისხმობს. მოხსე-ნებაში ჩამოყალიბებულია შემდეგი ძირითადი დასკვნები:

რეფორმების მიმდინარეობა საქართველოში

1991 წლიდან, საქართველოში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ მოკლე პერიოდის განმავლო-ბაში, საქართველოს სამართლებრივმა ინსტიტუტებმა მნიშვნელოვანი და დრამატული ცვლილებები განიცადა. 2003 წლის ვარდების რევოლუციას რეფორმების მძლავრი ტალღა მოჰყვა. მათ შორის იყო დანაშაულის მიმართ ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკის შემოღება, რასაც დანაშაულისა და კო-რუფციის საგულისხმო კლება მოჰყვა. ბოლო წლებში გადასინჯულ იქნა ყველა უმნიშვნელოვანესი საკანონმდებლო აქტი. მიმდინარეობს შესწორებების შეტანა მრავალ ძირითად კანონში. მთლიანო-ბაში, საქართველოში განხორციელებული საკანონმდებლო და ინსტიტუციური რეფორმები საკმაოდ პოზიტიური აღმოჩნდა. ბევრი რამ გაკეთდა საერთაშორისო სტანდარტებთან და საუკეთესო პრაქ-ტიკასთან შესაბამისობის უზრუნველსაყოფად, განსაკუთრებით - ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის სტანდარტების გათვალისწინების კუთხით.

ამ პროცესს თან სდევდა მნიშვნელოვანი ცვლილებები, რომლებიც კადრების სფეროში განხორ-ციელდა. სასამართლო სისტემაში ნაკლებად ქმედითი თანამშრომლები უფრო ახალგაზრდა მოსა-მართლეთა ახალი თაობით შეიცვალა. ისტორიას ჩაბარდა ‘სატელეფონო სამართალი’, როდესაც მოსამართლეები საქმეებს პოლიტიკოსებისაგან მიღებული მითითებების შესაბამისად წყვეტდნენ. შეიცვალა ათასობით პოლიციელი და მრავალი პროკურორი. საქართველოს პროკურატურაში ბევრი რამ ახდენს შთაბეჭდილებას, მისი მოლაპლაპე შენობისა და ახალგაზრდა და დინამიური თანამშ-რომლების ჩათვლით. მოსამართლეებისა და პროკურორებისთვის განხორციელდა სწავლებისა და გადამზადების პროგრამები. საერთაშორისო საზოგადოებრიობამ უმნიშვნელოვანესი როლი შეას-რულა რეფორმების პროცესის ხელშეწყობაში და საჭირო მასალებით უზრუნველყოფაში. ეს დახმა-რება სასამართლოებთან და პროკურატურასთან უშუალოდ მუშაობის მეშვეობით განხორციელდა.

სისხლის სამართლის სისტემა უფრო ეფექტიანი და ჰუმანური გახდა. გაუმჯობესდა პოლიციისა და საპატიმრო დაწესებულებათა თანამშრომლების როგორც ანაზღაურების, ასევე განათლების სისტემა. ამას ხელი უნდა შეეწყო მორალისა და პროფესიული დონის ამაღლებაში. მოძიებულ იქნა რესურსე-ბი ციხეების რეკონსტრუქციისა და შეკეთებისთვის. ზოგიერთ ციხეში გაუმჯობესდა პატიმრებისა და ადვოკატების შეხვედრისათვის განკუთვნილი ოთახების მდგომარეობა. ზოგიერთი პოლიციისა და ციხის თანამშრომლის მიმართ დაიწყო სისხლის სამართლებრივი დევნა თანამდებობის ბოროტად გამოყენების ბრალდებით.

სახალხო დამცველის სამსახურის შექმნამ დიდად შეუწყო ხელი საქართველოში სამართლის უზენა-ესობის განმტკიცებას. სახალხო დამცველი აქტიურადაა დაინტერესებული საქართველოში მცხოვრე-ბი ყველა ადამიანის უფლებების დაცვის გარანტიებით, მათ შორის, პატიმრებისა და მათი ადვოკატე-ბის უფლებების დაცვის საკითხებით. სახალხო დამცველს სრული ხელმისაწვდომობა აქვს თავისუფ-ლების აღკვეთის დაწესებულებებში. მის მოხსენებებში სააშკარაოზეა გამოტანილი საქართველოში ადამიანის უფლებათა დარღვევების შემთხვევები, რომელთაგან ზოგიერთი მართლაც მნიშვნელოვა-ნია; თუმცა მოხსენებებში ასევე ხაზგასმულია ის წარმატებებიც, რომლებიც მიღწეულ იქნა ზოგიერთი პრობლემის დაძლევის თვალსაზრისით.

სამართლის უზენაესობის განმტკიცება: ქართველ ადვოკატთა გამოწვევები და შესაძლებლობები 2012 წლის დეკემბერი6

42

საქართველოში მიმდინარე რეფორმის ხარვეზები

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში სამართლის უზენაესობის განმტკიცების პროცესი წარმატე-ბული აღმოჩნდა, ცხადია, რომ რეფორმის პროცესი არათანაბრად განვითარდა.

სასამართლო თავისუფალია გარე ჩარევებისაგან, მაგრამ იგი არ არის საკმარისად ღია ან შემტევი ინს-ტიტუტი. ბევრი რამ არის გასაკეთებელი მოსამართლეთა შერჩევისა და დანიშვნის პროცესების გამჭ-ვირვალების ასამაღლებლად. ხშირია კრიტიკა სასამართლო გადაწყვეტილებების დასაბუთების სტან-დარტების მისამართით. განაჩენები ზოგჯერ შაბლონურია. მაშინაც კი, როდესაც განაჩენი შაბლონის მიხედვით არ არის გამოტანილი, მას მაინც აკლია სათანადო დასაბუთება. არსებობს ფართოდ გავრ-ცელებული აზრი, რომელიც ძირითადად სისხლის სამართლის საქმეების ადვოკატებს ეკუთვნის და რაც მკაფიოდ გულისხმობს, რომ სისხლის სამართლის საქმეებში, მოსამართლეები ბრალდების მხარის შუამდგომლობებს უფრო წყალობენ. დაცვის მხარე ვერ სარგებლობს მხარეთა თანასწორობის უფლე-ბით ბრალდების მხარესთან მიმართებაში. პრობლემურად არის ასევე მიჩნეული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები, რომელთა განხილვა სათანადო პროცესის დაცვით არ მიმდინარეობს.

ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკამ და საპროცესო გარიგების მასშტაბურმა გამოყენებამ სამწუხა-რო შედეგები მოიტანა. სისხლის სამართლის საქმეებზე გამამტყუნებელი განაჩენების ხვედრითი წილი უპრეცედენტოდ დიდია - 97 პროცენტზე მეტი. არსებობს მტკიცე რწმენა, განსაკუთრებით კი სისხლის სამართლის საქმეთა ადვოკატებს შორის, რომ მოსამართლეები ვერ უზრუნველყოფენ სამართლიანო-ბას საპროცესო გარიგებების განხილვისას და რომ ბრალდებულებზე ახდენენ არაპირდაპირ ზეწოლას, რათა ისინი დაითანხმონ საპროცესო გარიგებაზე, ამ უკანასკნელთა სურვილის საწინააღმდეგოდ.

ასევე ცხადია, რომ საბჭოთა პერიოდის ყველა ცუდი ტრადიცია ჯერ არ დასამარებულა. ადმინისტრა-ციულ სამართალდარღვევათა გამო ჩატარებული მძიმე პროცესები, რომლებიც საქართველოს ადმი-ნისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის (AOC) საფუძველზე მიმდინარეობს, განსაკუთრებით მომიტინგეთა და დემონსტრანტთა წინააღმდეგ წარმოებული საქმეები, ჩრდილს აყენებს საქართვე-ლოს სწრაფვას რეფორმებისა და დემოკრატიისკენ.

ადვოკატთა ინსტიტუტის არამდგრადი განვითარება ბოლო წლებში

ადვოკატთა ინსტიტუტმა, საქართველოს სხვა ინსტიტუტების მსგავსად, რეფორმების არაერთგვარო-ვანი პროცესი გაიარა. ხანგრძლივი პაუზის შემდეგ, დღეს მას არეგულირებს და წარმოადგენს ეროვ-ნული პროფესიული ორგანო - საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია (GBA). ასოციაციის თავმჯდო-მარე, აღმასრულებელი საბჭო და ეთიკის კომისია ინტენსიურად მუშაობენ ადვოკატთა რეპუტაციის ამაღლებისთვის და პროფესიული სტანდარტების, მათ შორის ეთიკური ქცევის გაუმჯობესებისთვის. ადვოკატთა ასოციაციის ზოგიერთი წევრი, განსაკუთრებით სამოქალაქო საქმეთა პრაქტიკოსები, თა-ვიანთ პროფესიულ ფუნქციებს რაიმე მნიშვნელოვანი შეფერხებების გარეშე ასრულებენ.

ამავდროულად, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას და მის წევრებს მრავალ სერიოზულ პრობ-ლემასთან უწევთ ბრძოლა. საბჭოთა მმართველობის დროს ადვოკატურა ძლიერი ინსტიტუტი არ იყო, ხოლო დამოუკიდებლობის წლებში მისი მდგომარეობა და სტატუსი მხოლოდ უმნიშვნელოდ გაუმ-ჯობესდა. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია მხოლოდ სამიოდე წელია რაც ნორმალურად ფუნქ-ციონირებს. აღსანიშნავია, რომ მან ამ მოკლე პერიოდში მრავალ ამოცანას გაართვა თავი. თუმცა წინ კვლავ დიდი სამუშაო ელის. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა, რათა მათი კორპუსის მიერ პატიოსნებისათვის წარმოებული ბრძოლის საჭიროება კონსტრუქციული დიალოგის აუცილებლობას შეუთავსოს.

მრავალ მიზეზთა გამო, ადვოკატებს არ უსარგებლიათ ისეთივე ინტენსიური სასწავლო ღონისძიებე-ბითა და სხვა სახის დახმარებით, როგორსაც მართლმსაჯულების ადმინისტრირების სხვა მხარეები ღებულობდნენ გარეშე ინსტიტუტებიდან. ეს განსაკუთრებით ეხება მოსამართლეებს და პროკურო-რებს. საბოლოოდ, ამის გამო, ადვოკატების გადამზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების ღონისძი-ებათა მასშტაბები მოსამართლეებისა და პროკურორებისათვის შეთავაზებულ ღონისძიებებთან შე-დარებით საკმაოდ მოკრძალებულად გამოიყურება. ასეთი მიდგომის შედეგების შემჩნევა ადვილად შეიძლება სისხლის სამართლის ზოგიერთი საქმის განხილვისას. ეს დისპროპორცია პრიორიტეტული წესით უნდა გამოსწორდეს.


43

საქართველოში მიმდინარე რეფორმის ხარვეზები

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში სამართლის უზენაესობის განმტკიცების პროცესი წარმატე-ბული აღმოჩნდა, ცხადია, რომ რეფორმის პროცესი არათანაბრად განვითარდა.

სასამართლო თავისუფალია გარე ჩარევებისაგან, მაგრამ იგი არ არის საკმარისად ღია ან შემტევი ინს-ტიტუტი. ბევრი რამ არის გასაკეთებელი მოსამართლეთა შერჩევისა და დანიშვნის პროცესების გამჭ-ვირვალების ასამაღლებლად. ხშირია კრიტიკა სასამართლო გადაწყვეტილებების დასაბუთების სტან-დარტების მისამართით. განაჩენები ზოგჯერ შაბლონურია. მაშინაც კი, როდესაც განაჩენი შაბლონის მიხედვით არ არის გამოტანილი, მას მაინც აკლია სათანადო დასაბუთება. არსებობს ფართოდ გავრ-ცელებული აზრი, რომელიც ძირითადად სისხლის სამართლის საქმეების ადვოკატებს ეკუთვნის და რაც მკაფიოდ გულისხმობს, რომ სისხლის სამართლის საქმეებში, მოსამართლეები ბრალდების მხარის შუამდგომლობებს უფრო წყალობენ. დაცვის მხარე ვერ სარგებლობს მხარეთა თანასწორობის უფლე-ბით ბრალდების მხარესთან მიმართებაში. პრობლემურად არის ასევე მიჩნეული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები, რომელთა განხილვა სათანადო პროცესის დაცვით არ მიმდინარეობს.

ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკამ და საპროცესო გარიგების მასშტაბურმა გამოყენებამ სამწუხა-რო შედეგები მოიტანა. სისხლის სამართლის საქმეებზე გამამტყუნებელი განაჩენების ხვედრითი წილი უპრეცედენტოდ დიდია - 97 პროცენტზე მეტი. არსებობს მტკიცე რწმენა, განსაკუთრებით კი სისხლის სამართლის საქმეთა ადვოკატებს შორის, რომ მოსამართლეები ვერ უზრუნველყოფენ სამართლიანო-ბას საპროცესო გარიგებების განხილვისას და რომ ბრალდებულებზე ახდენენ არაპირდაპირ ზეწოლას, რათა ისინი დაითანხმონ საპროცესო გარიგებაზე, ამ უკანასკნელთა სურვილის საწინააღმდეგოდ.

ასევე ცხადია, რომ საბჭოთა პერიოდის ყველა ცუდი ტრადიცია ჯერ არ დასამარებულა. ადმინისტრა-ციულ სამართალდარღვევათა გამო ჩატარებული მძიმე პროცესები, რომლებიც საქართველოს ადმი-ნისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის (AOC) საფუძველზე მიმდინარეობს, განსაკუთრებით მომიტინგეთა და დემონსტრანტთა წინააღმდეგ წარმოებული საქმეები, ჩრდილს აყენებს საქართვე-ლოს სწრაფვას რეფორმებისა და დემოკრატიისკენ.

ადვოკატთა ინსტიტუტის არამდგრადი განვითარება ბოლო წლებში

ადვოკატთა ინსტიტუტმა, საქართველოს სხვა ინსტიტუტების მსგავსად, რეფორმების არაერთგვარო-ვანი პროცესი გაიარა. ხანგრძლივი პაუზის შემდეგ, დღეს მას არეგულირებს და წარმოადგენს ეროვ-ნული პროფესიული ორგანო - საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია (GBA). ასოციაციის თავმჯდო-მარე, აღმასრულებელი საბჭო და ეთიკის კომისია ინტენსიურად მუშაობენ ადვოკატთა რეპუტაციის ამაღლებისთვის და პროფესიული სტანდარტების, მათ შორის ეთიკური ქცევის გაუმჯობესებისთვის. ადვოკატთა ასოციაციის ზოგიერთი წევრი, განსაკუთრებით სამოქალაქო საქმეთა პრაქტიკოსები, თა-ვიანთ პროფესიულ ფუნქციებს რაიმე მნიშვნელოვანი შეფერხებების გარეშე ასრულებენ.

ამავდროულად, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას და მის წევრებს მრავალ სერიოზულ პრობ-ლემასთან უწევთ ბრძოლა. საბჭოთა მმართველობის დროს ადვოკატურა ძლიერი ინსტიტუტი არ იყო, ხოლო დამოუკიდებლობის წლებში მისი მდგომარეობა და სტატუსი მხოლოდ უმნიშვნელოდ გაუმ-ჯობესდა. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია მხოლოდ სამიოდე წელია რაც ნორმალურად ფუნქ-ციონირებს. აღსანიშნავია, რომ მან ამ მოკლე პერიოდში მრავალ ამოცანას გაართვა თავი. თუმცა წინ კვლავ დიდი სამუშაო ელის. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა, რათა მათი კორპუსის მიერ პატიოსნებისათვის წარმოებული ბრძოლის საჭიროება კონსტრუქციული დიალოგის აუცილებლობას შეუთავსოს.

მრავალ მიზეზთა გამო, ადვოკატებს არ უსარგებლიათ ისეთივე ინტენსიური სასწავლო ღონისძიებე-ბითა და სხვა სახის დახმარებით, როგორსაც მართლმსაჯულების ადმინისტრირების სხვა მხარეები ღებულობდნენ გარეშე ინსტიტუტებიდან. ეს განსაკუთრებით ეხება მოსამართლეებს და პროკურო-რებს. საბოლოოდ, ამის გამო, ადვოკატების გადამზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების ღონისძი-ებათა მასშტაბები მოსამართლეებისა და პროკურორებისათვის შეთავაზებულ ღონისძიებებთან შე-დარებით საკმაოდ მოკრძალებულად გამოიყურება. ასეთი მიდგომის შედეგების შემჩნევა ადვილად შეიძლება სისხლის სამართლის ზოგიერთი საქმის განხილვისას. ეს დისპროპორცია პრიორიტეტული წესით უნდა გამოსწორდეს.


ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნა და შევიწროება

ბოლო წლებში, 140-ზე მეტი ადვოკატის მიმართ სისხლის სამართლებრივი ბრალდების წაყენება და დაპატიმრება თავისთავად მიუთითებს პრობლემის არსებობაზე. ამ პრობლემის ახსნას სხვადასხვა მოსაუბრე სხვადასხვაგვარად გვთავაზობს. ზოგიერთს მიაჩნია, რომ ეს საქმეები ზოგადად დანაშა-ულის წინააღმდეგ ბრძოლის მკაცრი ზომების დამკვიდრების ტენდენციას ასახავს და რომ ადვო-კატთა სისხლისსამართლებრივი დევნა, თავისი არსით, რაიმე ეჭვს არ უნდა იწვევდეს. თუმცა თვით ადვოკატთა კორპუსში მტკიცედ სჯერათ, რომ ზოგიერთი საქმე არასათანადოდ იყო მოტივირებული, რომ მრავალ შემთხვევაში, როდესაც ქცევა, ყველაზე უარეს შემთხვევაში, არაეთიკურად შეიძლებო-და ყოფილიყო მიჩნეული, გაუმართლებლად განიხილებოდა თაღლითობის ქმედებად, და რომ ად-ვოკატებს აშკარად არათანაზომიერ სასჯელს უფარდებდნენ. დელეგაციამ ვერ შეძლო გაეკეთებინა დამაჯერებელი დასკვნები სისხლისსამართლებრივი დევნის შემთხვევების ასეთი დიდი რაოდენობის გამომწვევი მიზეზების შესახებ. თუმცა ზოგიერთი საკითხი მაინც ნათელია.

პირველი: ადვოკატთა რაოდენობა, რომლებსაც ბოლო წლებში ბრალდებები წაუყენეს (ადვოკატთა კორპუსის 4%), უდავოდ მიუთითებს, რომ საქართველოში ამ კუთხით რაღაც წესრიგში არ არის. ამ მოვლენის გამომწვევი მიზეზების განსაზღვრა და მათი აღმოფხვრა ყველა შესაბამისი უწყების მოვა-ლეობას წარმოადგენს.

მეორე: ადვოკატთა დევნა მათი საქმიანობის გამო ძალზე სერიოზულ საფრთხეს უქმნის მათ დამო-უკიდებლობას. ამიტომ, მსგავსი გადაწყვეტილებები მხოლოდ მაშინ უნდა იქნას მიღებული, როდესაც დევნა სათანადოდაა დასაბუთებული.

მესამე: დევნის შემთხვევების საგულისხმო რაოდენობა დელეგაციას დაუსაბუთებლად მიაჩნია. და-ვები, რომლებიც მოსაკრებლებს ან ადვოკატთა არაეთიკურ ქცევას ეხებოდა და სამოქალაქო საქმის სახე ჰქონდა, განიხილებოდა როგორც სისხლის სამართლის დანაშაული. არ ხდებოდა ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივ დევნასთან დაკავშირებული ლეგიტიმური საჩივრების გამოძიება. არასწო-რი გადაწყვეტილებების დადგენის შემთხვევაში არ ხდებოდა შეცდომის გამოსწორება. ახალგაზრდა ადვოკატის, მარიანა იველაშვილის მდგომარეობა ნათლად ადასტურებს ზემოთქმულს.

მეოთხე: ადვოკატთა კორპუსმა თავად უნდა იმოქმედოს იმისთვის, რომ არ ხდებოდეს ადვოკატთა დევნა მათი პროფესიული საქმიანობის გამო. ასეთი შემთხვევების შემცირება ხელს შეუწყობს საქართ-ველოს ადვოკატთა ასოციაციის მიერ პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების ამაღლების პროცესის გაგრძელებას. საჭიროა გადამზადების კონკრეტული კურსი, რომელიც ადვოკატებსა და მათ კლიენტებს შორის წერილობითი ხელშეკრულებების შემუშავების ტექნიკის სწავლებაზე იქნება ფოკუსირებული.

ადვოკატთა კორპუსის წევრებს მხოლოდ დევნის საფრთხე არ ემუქრებათ. მრავალმა ადვოკატმა გა-ნაცხადა, რომ საპატიმრო დაწესებულებებში მათ სერიოზულად უშლიან ხელს მუშაობაში და რომ ხშირია პატიმრობაში მყოფი მათი კლიენტების შეურაცხყოფის შემთხვევები. დელეგაციასთან შესახ-ვედრად მრავალი ასეთი პირი მოვიდა, რომლებსაც უნდოდათ მოეთხროთ თავიანთი შემთხვევების შესახებ. ამ საჩივრებს საერთო თემა აერთიანებდა: ციხის თანამდებობის პირები და პროკურატურა ასეთ საყვედურებს სერიოზულად არ განიხილავს და არ ახდენს მათ სათანადო გამოძიებას, ან საერ-თოდ უარს აცხადებს გამოძიებაზე.

პრობლემები, რომელთა წინაშეც ადვოკატები დგანან მათი დევნისა და საქმიანობაში ხელის შეშლის გამო, მათ პროფესიაში თანაბრად არ არის წარმოდგენილი. ეს პრობლემები ძირითადად ექმნებათ სისხლის სამართლის სფეროში მომუშავე პრაქტიკოსებს, თუმცა თვით სისხლის სამართალში მომუ-შავე ადვოკატებიც კი ამ პრობლემებით არაერთგვაროვნად არიან შეწუხებული. მიუხედავად ამისა, ეს პრობლემები სერიოზული და მნიშვნელოვანია და ისინი უფრო სწრაფ რეაგირებას მოითხოვს, ვიდრე ეს დღეს ხდება.

ნდობისა და პატივისცემის დეფიციტი ადვოკატთა კორპუსსა და სხვა ინსტიტუციებს შორის

სისხლის სამართლის ადვოკატთა და პროკურატურას შორის კოლეგიალობისა და საერთო მიზნი-სადმი ერთობლივი სამსახურის შეგნება ძალზე დაბალია. ეს ალბათ იმითაა გამოწვეული, რომ პრო-


44

კურორები არ არიან საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრები. კიდევ უფრო ცუდია ის, რომ პროკურორთა და მოსამართლეთა ზოგიერთ წრეებში ფესვები აქვს გადგმული სისხლის სამართ-ლის ადვოკატთა მიმართ უპატივცემულობას და გარკვეულ სიძულვილსაც კი. ძნელია ითქვას საიდან მოდის ეს ან რამდენად დიდია ეს პრობლემა. ნათელია, რომ მართლმსაჯულების ინტერესები ვერ იქნება სათანადოდ გათვალისწინებული, როდესაც მასში ჩართულ მთავარ სუბიექტებს არ შეუძლიათ ან არ სურთ ერთად მუშაობა, ურთიერთნდობის სულ მცირე ხარისხითაც კი. თუმცა პრაქტიკა ადასტუ-რებს, რომ ისინი უფრო ღია არიან დიალოგისა და თანამშრომლობისთვის უცხოელ პარტნიორებთან, ვიდრე ერთმანეთთან.

ადვოკატებსა და სხვა ინსტიტუციებს შორის ნდობისა და პატივისცემის დეფიციტი ერთ დღეში ვერ გამოსწორდება. ყველა მხარემ უნდა იკისროს პასუხისმგებლობა გულითადი და პროფესიული ურთიერთობების აღსადგენად. ეს სამუშაო უკვე მიმდინარეობს. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისა და სხვა წამყვანი უწყებების წარმომადგენლები მსჯელობენ მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო შესწორებების შესახებ. აუცილებელია, რომ ასეთი სახის თანამშრომლობა კიდევ უფრო განვითარდეს.

პროფესიული და ეთიკური სტანდარტები

ხარვეზები უდავოდ არსებობს ადვოკატთა სწავლებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების სისტემის ყველა დონეზე. პროფესიული დონე (ერთი წელი მუშაობის სტაჟი) არც სტრუქტურირებული და არც შეფასებული არ არის. არ ხდება ისეთი უმნიშვნელოვანესი საკითხების სწავლება, როგორიცაა ად-ვოკატის საქმიანობა და პროფესიული ეთიკა. ადვოკატთა გამოცდა არ იძლევა პროფესიონალიზმის ადეკვატურ შეფასებას. დღეისათვის მოქმედებს საქართველოს ადვოკატთა კოლეგიის ეთიკის კომი-სია და იგი ძალზე კარგ საქმეს აკეთებს, მაგრამ მას არა აქვს სათანადო რესურსები. სულ ახლახანს შემოღებული იქნა სავალდებულო განგრძობადი იურიდიული განათლება. ამ ინიციატივის დანერგ-ვას, ვიდრე იგი ხელშესახებ ნაყოფს მოიტანს, გარკვეული დრო დასჭირდება.

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ მიზნად დაისახა პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების ამაღლება. უკვე მიმდინარეობს ადვოკატთა გამოცდების სისტემის გადასინჯვა. საჭიროა ადვოკატთა შესახებ კანონის გადასინჯვაც. ჯეროვნად უნდა შეფასდეს პრობლემები, რომლის წინაშეც დგას სა-ქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების ამაღლების კუთხით. ამ მიზნის განსახორციელებლად საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას შესაძლოა დასჭირდეს მნიშ-ვნელოვანი მხარდაჭერა მთავრობისაგან და საერთაშორისო პარტნიორებისაგან. ნებისმიერ შემთ-ხვევაში, პროფესიული სტანდარტების ამაღლება დღეს უმთავრესი პრიორიტეტია. ამ პროცესისადმი მხარდაჭერა დიდწილად შეუწყობს ხელს საქართველოში სამართლის უზენაესობის განმტკიცებას.

რეკომენდაციები

საერთაშორისო ადვოკატთა ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტის რეკომენდაცია სრულა-დაა მოცემული ამ მოხსენების ბოლოს.

ადვოკატთა კორპუსი და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია

სწავლება, ასოციაციაში მიღება და ეთიკა

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა ადვოკატთა პროფესიული სტან-დარტების ამაღლებისა და მათი კომპეტენციის მიმართ საზოგადოების ნდობის განმტკიცების მიმარ-თულებით. ამ მიზნით:

• ადვოკატთა გამოცდის ტესტი უნდა ითვალისწინებდეს ადვოკატის პროფესიული კომპეტენციის შეფასებას;

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა უზრუნველყოს, რომ განგრძობადი იურიდიული გა-ნათლების პროგრამა იყოს საკმაოდ ინტენსიური;


45

კურორები არ არიან საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრები. კიდევ უფრო ცუდია ის, რომ პროკურორთა და მოსამართლეთა ზოგიერთ წრეებში ფესვები აქვს გადგმული სისხლის სამართ-ლის ადვოკატთა მიმართ უპატივცემულობას და გარკვეულ სიძულვილსაც კი. ძნელია ითქვას საიდან მოდის ეს ან რამდენად დიდია ეს პრობლემა. ნათელია, რომ მართლმსაჯულების ინტერესები ვერ იქნება სათანადოდ გათვალისწინებული, როდესაც მასში ჩართულ მთავარ სუბიექტებს არ შეუძლიათ ან არ სურთ ერთად მუშაობა, ურთიერთნდობის სულ მცირე ხარისხითაც კი. თუმცა პრაქტიკა ადასტუ-რებს, რომ ისინი უფრო ღია არიან დიალოგისა და თანამშრომლობისთვის უცხოელ პარტნიორებთან, ვიდრე ერთმანეთთან.

ადვოკატებსა და სხვა ინსტიტუციებს შორის ნდობისა და პატივისცემის დეფიციტი ერთ დღეში ვერ გამოსწორდება. ყველა მხარემ უნდა იკისროს პასუხისმგებლობა გულითადი და პროფესიული ურთიერთობების აღსადგენად. ეს სამუშაო უკვე მიმდინარეობს. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისა და სხვა წამყვანი უწყებების წარმომადგენლები მსჯელობენ მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო შესწორებების შესახებ. აუცილებელია, რომ ასეთი სახის თანამშრომლობა კიდევ უფრო განვითარდეს.

პროფესიული და ეთიკური სტანდარტები

ხარვეზები უდავოდ არსებობს ადვოკატთა სწავლებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების სისტემის ყველა დონეზე. პროფესიული დონე (ერთი წელი მუშაობის სტაჟი) არც სტრუქტურირებული და არც შეფასებული არ არის. არ ხდება ისეთი უმნიშვნელოვანესი საკითხების სწავლება, როგორიცაა ად-ვოკატის საქმიანობა და პროფესიული ეთიკა. ადვოკატთა გამოცდა არ იძლევა პროფესიონალიზმის ადეკვატურ შეფასებას. დღეისათვის მოქმედებს საქართველოს ადვოკატთა კოლეგიის ეთიკის კომი-სია და იგი ძალზე კარგ საქმეს აკეთებს, მაგრამ მას არა აქვს სათანადო რესურსები. სულ ახლახანს შემოღებული იქნა სავალდებულო განგრძობადი იურიდიული განათლება. ამ ინიციატივის დანერგ-ვას, ვიდრე იგი ხელშესახებ ნაყოფს მოიტანს, გარკვეული დრო დასჭირდება.

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ მიზნად დაისახა პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების ამაღლება. უკვე მიმდინარეობს ადვოკატთა გამოცდების სისტემის გადასინჯვა. საჭიროა ადვოკატთა შესახებ კანონის გადასინჯვაც. ჯეროვნად უნდა შეფასდეს პრობლემები, რომლის წინაშეც დგას სა-ქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების ამაღლების კუთხით. ამ მიზნის განსახორციელებლად საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას შესაძლოა დასჭირდეს მნიშ-ვნელოვანი მხარდაჭერა მთავრობისაგან და საერთაშორისო პარტნიორებისაგან. ნებისმიერ შემთ-ხვევაში, პროფესიული სტანდარტების ამაღლება დღეს უმთავრესი პრიორიტეტია. ამ პროცესისადმი მხარდაჭერა დიდწილად შეუწყობს ხელს საქართველოში სამართლის უზენაესობის განმტკიცებას.

რეკომენდაციები

საერთაშორისო ადვოკატთა ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტის რეკომენდაცია სრულა-დაა მოცემული ამ მოხსენების ბოლოს.

ადვოკატთა კორპუსი და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია

სწავლება, ასოციაციაში მიღება და ეთიკა

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა ადვოკატთა პროფესიული სტან-დარტების ამაღლებისა და მათი კომპეტენციის მიმართ საზოგადოების ნდობის განმტკიცების მიმარ-თულებით. ამ მიზნით:

• ადვოკატთა გამოცდის ტესტი უნდა ითვალისწინებდეს ადვოკატის პროფესიული კომპეტენციის შეფასებას;

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა უზრუნველყოს, რომ განგრძობადი იურიდიული გა-ნათლების პროგრამა იყოს საკმაოდ ინტენსიური;


• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციაციის ეთიკის კომისიას, მისი სამუშაო პროგრამის ეფექტი-ანი განხორციელებისთვის სათანადო რესურსები უნდა გააჩნდეს;

• მთავრობამ და საერთაშორისო პარტნიორებმა ყოველმხრივი დახმარება უნდა გაუწიონ საქარ-თველოს ადვოკატთა ასოციაციას ადვოკატთა კორპუსს პროფესიული და ეთიკური სტანდარტე-ბის გაუმჯობესების პროცესში.

ნდობასა და რწმენაზე დაფუძნებული ურთიერთობების აღდგენა

მართლმსაჯულების განხორციელებაში ჩართულმა ყველა ინსტიტუციამ ერთიანი ძალისხმევა უნდა გამოიჩინოს ნდობასა და რწმენაზე დაფუძნებული ურთიერთობის აღსადგენად. ამ მიზნით:

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, პროკურატურამ და იუსტიციის სამინისტრომ უნდა გააგ-რძელონ და ინტენსიური გახადონ ერთობლივ სემინარებში, სამუშაო ჯგუფებსა და თანამშრომ-ლობის სხვა ღონისძიებებში მონაწილეობა;

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ და პროკურატურამ უნდა ჩამოაყალიბონ რეგულარული შეხვედრების პროგრამა, რომელშიც გათვალისწინებული იქნება საერთო ინტერესებში შემავა-ლი საკითხების განხილვა, ეთიკური სტანდარტების, საპროცესო შეთანხმებისა და მატერიალური სამართლის სფეროების ჩათვლით.

ადვოკატთა სამართლებრივი დევნა

• იმ შემთხვევებში, როდესაც ადვოკატის მხრიდან თაღლითობის რაიმე ნიშნები არ არსებობს, უმ-ჯობესია პროკურატურამ კლიენტის საჩივრები გადაუგზავნოს საქართველოს ადვოკატთა ასოცი-აციას შიგადისციპლინური პროცედურით განსახილველად და ყოველ საქმეზე სისხლისსამართ-ლებრივი ბრალდების ძებნა არ დაიწყოს.

• ხელისუფლებამ სასწრაფო წესით უნდა გადახედოს მარიანა იველაშვილის საქმეს.

სასამართლო

• იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დამატებითი ზომები უნდა მიიღოს მოსამართლეთა შერჩევისა და დანიშვნის პროცესის გამჭვირვალობის და ობიექტურობის ასამაღლებლად; აგრეთვე უნდა დაიხ-ვეწოს იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში ჩარიცხვის პროცედურები.

• მოსამართლეებმა დაუყოვნებლივ უნდა გადადგან ნაბიჯები, რათა თითოეული მათი განაჩენის დამაჯერებლად დასაბუთებულობა უზრუნველყონ.

• მოსამართლეები უფრო ენერგიულად უნდა ცდილობდნენ სისხლის სამართლის პროცესებში ბრალდებულთათვის სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფას. მათ მიერ ბრალდებულის-თვის სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფის მოვალეობის განუხრელი შესრულება არა-ვითარ შემთხვევაში არ უნდა იყოს დამოკიდებული ადვოკატის მიერ დაცვის საქმის ხარვეზით წარმართვის შესახებ არსებულ ვარაუდებზე.

• სისხლის სამართლის პროცესზე, მოსამართლეებმა დაცვის შუამდგომლობები, ბრალდების მხა-რის შუამდგომლობების თანაბრად უნდა განიხილონ. ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელიც ერთ შუამდგომლობას მეტ უპირატესობას ანიჭებს, ვიდრე მეორეს, სათანადოდ უნდა იქნას და-საბუთებული.

• მოსამართლეებმა, რომლებმაც კარგად იციან, რომ ბრალდებულისათვის სამართლიანი სასა-მართლოს უზრუნველყოფაში გადამწყვეტ როლს ასრულებენ, საპროცესო შეთანხმებების მი-მართ უფრო აქტიური პოზიცია უნდა დაიკავონ. მათ არ უნდა დაამტკიცონ საპროცესო შეთანხ-მება, რომელშიც შეთანხმების შესაძლებლობა ბრალდების მხარის საქმით სათანადოდ გამყარე-ბული არ არის.

• ადამინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ახალი კოდექსის ძალაში შესვლამდე მიღებული უნდა იქნას ზომები სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევების აღმოსაფხვრელად.


46

პროკურორები

• პროკურორებმა განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა გამოიძიონ თავისუფლების აღკვეთის და-წესებულებებში ადვოკატთა საქმიანობის ხელშეშლასთან და უკანონო ქმედებებთან დაკავშირე-ბული საჩივრები. მათ ასეთი საქმეების არა მხოლოდ დეტალური და დაუყოვნებელი გამოძიება, არამედ ასეთი გამოძიებების თვალსაჩინოდ ჩვენებაც უნდა უზრუნველყონ. მოსარჩელეებს უნდა მიეწოდებოდეს ინფორმაცია გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ.

ციხის ადმინისტრაცია

• ციხის თანამშრომლებს მიღებული უნდა ჰქონდეთ მკაფიო მითითება, რომ ადოვკატისა და მისი კლიენტის დოკუმენტები და მათი მიმოწერა კონფიდენციალურია და რომ დაუშვებელია მათი შემოწმება ან მათ კომუნიკაციაში რაიმე სხვა ფორმით ჩარევა.

• სასწრაფოდ უნდა იქნას მიღებული ზომები ქალი ვიზიტორების ჩხრეკის მეთოდებთან დაკავში-რებით, ხოლო ციხის თანამშრომლებს უნდა ჩაუტარდეთ სათანადო სწავლება ჩხრეკის ჩატარე-ბის წესების ასათვისებლად.

კანონმდებლობა

• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ძირეული გადასინჯვა რაც შეიძლება უმოკ-ლეს დროში უნდა დასრულდეს.

• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ახალ კოდექსში საქართველოს მთავრობამ უნდა უზრუნველყოს საპროცესო უფლებების სრული პატივისცემა; ამასთან დაკავშირებით, საერთა-შორისო ადვოკატთა ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მოუწოდებს საქართველოს მთავრობას, რათა ახალ კოდექსში გათვალისწინებული შესაძლო სასჯელებიდან ამოიღოს ადა-მინისტრაციული პატიმრობა.


47


• პროკურორებმა განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა გამოიძიონ თავისუფლების აღკვეთის და-წესებულებებში ადვოკატთა საქმიანობის ხელშეშლასთან და უკანონო ქმედებებთან დაკავშირე-ბული საჩივრები. მათ ასეთი საქმეების არა მხოლოდ დეტალური და დაუყოვნებელი გამოძიება, არამედ ასეთი გამოძიებების თვალსაჩინოდ ჩვენებაც უნდა უზრუნველყონ. მოსარჩელეებს უნდა მიეწოდებოდეს ინფორმაცია გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ.


• ციხის თანამშრომლებს მიღებული უნდა ჰქონდეთ მკაფიო მითითება, რომ ადოვკატისა და მისი კლიენტის დოკუმენტები და მათი მიმოწერა კონფიდენციალურია და რომ დაუშვებელია მათი შემოწმება ან მათ კომუნიკაციაში რაიმე სხვა ფორმით ჩარევა.

• სასწრაფოდ უნდა იქნას მიღებული ზომები ქალი ვიზიტორების ჩხრეკის მეთოდებთან დაკავში-რებით, ხოლო ციხის თანამშრომლებს უნდა ჩაუტარდეთ სათანადო სწავლება ჩხრეკის ჩატარე-ბის წესების ასათვისებლად.


• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ძირეული გადასინჯვა რაც შეიძლება უმოკ-ლეს დროში უნდა დასრულდეს.

• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ახალ კოდექსში საქართველოს მთავრობამ უნდა უზრუნველყოს საპროცესო უფლებების სრული პატივისცემა; ამასთან დაკავშირებით, საერთა-შორისო ადვოკატთა ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მოუწოდებს საქართველოს მთავრობას, რათა ახალ კოდექსში გათვალისწინებული შესაძლო სასჯელებიდან ამოიღოს ადა-მინისტრაციული პატიმრობა.


თავი პირველი: მისიის ძირითადი ამოცანები და

მეთოდოლოგია

ეს მოხსენება შემუშავებულია ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინს-ტიტუტის ფაქტების დამდგენი მისიის მიერ. მისია საქართველოში განხორციელდა 2012 წლის 23-27 აპრილს. ეს გადაწყვეტილება მიღებული იქნა საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის თვმჯდომარი-საგან მიღებული სერიოზული საჩივრების განხილვის შემდეგ, რომლებშიც ქართველი ადვოკატები-სა და მათი საქმიანობის წინაშე მდგარ დაბრკოლებებზე იყო საუბარი. განსაკუთრებით სერიოზული ბრალდებები დაკავშირებული იყო ადვოკატთა წინააღმდეგ აღძრულ არასათანადო და შეურაცხმ-ყოფელ სამართალწარმოებასთან, რაც მათი მსჯავრდებითა და პატიმრობით მთავრდებოდა. მისიის წინაშე იდგა შემდეგი ამოცანები:

ა) იურიდიულ პროფესიათა დამოუკიდებლობა და ადვოკატთა სათანადო ფუნქციონირებისთვის საჭირო სხვა გარანტიები;

ბ) მართლმსაჯულების განხორციელების სხვა ხელშემშლელი ფაქტორების შესწავლა, როგორც კანონის, ისე პრაქტიკის დონეზე, სამართლიანი სასამართლოს რეგიონული და საერთაშორისო სტანდარტების განხორციელებაზე ფოკუსირება;

გ) მოსაზრებებისა და რეკომენდაციების შემცველი მოხსენების დაწერა და გამოქვეყნება.

მეთოდოლოგია

მოსაზრებები და დასკვნები ძირითადად ეფუძნება ცხრამეტ ინდივიდუალურ და ჯგუფურ ინტერვიუს, რომლებიც ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტის დელეგაციამ თბილისში, მისიის განხორციელებისას ჩაატარა. დელეგაციის წევრები შეხვდნენ ეროვნული და საერ-თაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენელთა ფართო სპექტრს, მათ შორის: იუსტიციის მინისტრის მოადგილეს; შინაგან საქმეთა მინისტრის პირველ მოადგილეს; საქართველოს სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთა სამინისტროს თანამდებობის პირებს; საქართ-ველოს ადვოკატთა ასოციაციის თავმჯდომარეს, აღმასრულებელი საბჭოსა და ეთიკის კომისიის წევ-რებს; უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის მოადგილეს; იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებს; მთავარი პროკურორის მოადგილეს; საქართველოს სახალხო დამცველს (ომბუდსმენს); 50-ზე მეტ ადვოკატს, კერძო პრაქტიკოსებისა და პროცესებში არასამთავრობო ორგანიზაციათა სახელით მო-ნაწილე ადვოკატების ჩათვლით; ადამიანის უფლებათა სფეროში მოღვაწე ეროვნული არასამთავ-რობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ჩათ-ვლით; გაერთიანებული სამეფოს ელჩს და ბრიტანეთის საელჩოს სხვა თანამშრომლებს; ევროპის კავშირის დელეგაციის წევრებს; და გაეროს განვითარების პროგრამის, ამერიკის შეერთებული შტა-ტების (აშშ) იუსტიციის დეპარტამენტის და აშშ საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს წარმომად-გენლებს. ასევე გაკეთდა შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობის ანალიზი.

ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი დიდ მადლობას უხდის ყველას, ვინც დრო გამოძებნა და შეხვდა დელეგაციის წევრებს.

დელეგაციის წევრები

ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მადლიერებას გამოხატავს ფაქტების დამდგენი დელეგაციის მიმართ. მისი წევრები იყვნენ:

ჯოზეფ მიდლეტონი არის კერძო პრაქტიკის მქონე ადვოკატი ლონდონიდან. იგი არის Doughty Street Chambers-ის (უშიშართა ქუჩის პალატის, მთარგმნელის შენიშვნა) წევრი, რომელიც გაერთიანებული სამეფოს ადვოკატთა ერთ-ერთი წამყვანი პალატაა და სამოქალაქო თავისუფლებებისა და ადამი-ანის უფლებათა სფეროზეა ფოკუსირებული. ჯოზეფ მიდლეტონი არის მიგრაციის სამართლის, სის-ხლის სამართლის (განსაკუთრებით ექსტრადიციის საკითხებში) და საკონსტიტუციო სამართლის


48

სპეციალისტი. მას გაერთიანებული სამეფოს ფარგლებს გარეთ მრავალ ქვეყანაში აქვს განხილული სიკვდილით დასჯის კონსტიტუციურობის საკითხი. 16 წლის განმავლობაში მან გამოცდილება შეიძინა გარდამავალი დემოკრატიის ქვეყნების და განსაკუთრებით, ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების საარ-ჩევნო კანონმდებლობის სფეროში. მან იცის რუსული ენა. თითქმის ორი წელი სწავლობდა მოსკოვში და რამდენჯერმე ნამყოფია თბილისში, სხვადასხვა მიზნით. მონაწილეობას ღებულობდა ამნესტი ინ-ტერნეიშენელის, იურისტთა საერთაშორისო კომისიის და ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისის მისიებში (OSCE/ODIHR).

მაიკლ ლინი არის ირლანდიელი ადვოკატი ბულინიდან. მან დაამთავრა დუბლინის წმინდა სამების კოლეჯი (Trinity College). იგი იყო მრავალი მომჩივანის წარმომადგენელი ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებულ საქმეებში ირლანდიის მაღალი ინსტანციის სასამართლოში და უზენაეს სასამართ-ლოში, ევროპის კავშირის მართლსაჯულების სასამართლოში და ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში (ECtHR). მრავალ პროცესზე იგი წარმოადგენდა ირლანდიის ადამიანის უფლებათა კომისიას როგორც amicus curiae (დამოუკიდებელი ექსპერტი სასამართლოში, მთარგმნელის შენიშ-ვნა). იგი არის ირლანდიის სამოქალაქო თავისუფლებათა საბჭოს, ირლანდიის საიმიგრაციო საბჭოს და საზოგადოებრივი ინტერესის სამართლის ალიანსის საკონსულტაციო ჯგუფების წევრი. იგი ას-წავლის დიპლომის შემდგომ კურსს საკონსტიტუციო სამართალში, მასმედიის სამართალში და თავ-შესაფრის სფეროს სამართალში. იგი იყო ადამიანის უფლებათა დარღვევების ფაქტების დამდგენი მისიების წევრი, მათ შორის, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტი-ტუტის დელეგაციის, რომელიც 2011 წელს სირიაში იყო მივლინებული.

სკოტ ნიუტონი 1999 წლიდან არის ცენტრალური აზიის სამართლის ლექტორი აღმოსავლეთისა და აფ-რიკის კვლევის სამართლის სკოლაში, სადაც იგი ასევე იყო აღმოსავლეთისა და აფრიკის კვლევითი ცენტრის თანამედროვე ცენტრალური აზიისა და კავკასიის ფაკულტეტის დეკანი. 1996-2000 წლებში იგი ცხოვრობდა და მუშაობდა ყაზახეთში, სადაც იყო სამართლის პროექტის დირექტორი და იუსტი-ციის მინისტრის მრჩეველი; შედარებით მოკლე ვადით მუშაობდა საერთაშორისო განვითარების სა-აგენტოებში რუსეთში, ტაჯიკეთში, უზბეკეთში, ალბანეთში, შრი ლანკაში და მრავალ სხვა ქვეყანაში. იგი აქტიურად მუშაობდა საქართველოში, სადაც ასრულებდა კვლევითი ხასიათის სამუშაოს, ასევე იყო კონსილიეიშენ რესორსის პროექტების (ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარება) და ფონდ ღია საზოგადოების პროექტების (ჯანმრთელობა და ადამიანის უფლებები) კონსულტანტი. იგი რეგუ-ლარულად ამზადებდა საექსპერტო დასკვნებს ყოფილი საბჭოთა კავშირის სამართლის საკითხებზე გაერთიანებული სამეფოს სასამართლოებისა და ტრიბუნალებისთვის.

რუპერტ უაითი (მისიის მომხსენებელი) არის ადამიანის უფლებათა პრაქტიკოსი სპეციალისტი. მას განსაკუთრებით დიდი გამოცდილება აქვს კონფლიქტით დაზარალებულ ქვეყნებში ადამიანის უფ-ლებათა დაცვის სფეროში. 2006-2010 წლებში იგი მონაწილეობდა გაეროს დახმარების მისიაში ავღა-ნეთში, სადაც მუშაობდა სხვადასხვა საკითხებზე: არასათანადო დაკავების, გარდამავალი მართლმ-საჯულების ხელშეწყობის, ქალთა მიმართ ძალადობის თავიდან აცილების და შეიარაღებულ კონფ-ლიქტებში სამოქალაქო პირთა დაცვის საკითხების ჩათვლით. რუპერტ უაითმა ადვოკატის კვალიფი-კაცია 1994 წელს მიიღო და ადამიანის უფლებების სფეროში დახელოვნებამდე მრავალი წელი კო-მერციული სამართლის სფეროში მუშაობდა. წმინდა ანდრიას უნივერსიტეტში მას მიენიჭა იურიდიულ მეცნიერებათა მაგისტრის წოდება მშვიდობისა და კონფლიქტის კვლევებში, ესექსის უნივერსიტეტის სამართლის მაგისტრის წოდება ადამიანის უფლებათა სამართალში და ინგლისური ლიტერატურის ბაკალავრის წოდება ოქსფორდის უნივერსიტეტში.

ქეროლინ ჰოვარდი არის ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტის პროგრამის იურისტი და სწორედ მის ფუნქციებში შედის საქართველოს ფაქტების დამდგენი მისიის მართვა. ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტში მოსვლამდე, ქეროლინ ჰოვარდი ადამიანის უფლებათა საკითხებზე მუშაობდა ავღანეთში და დარფურში (კონფ-ლიქტური რეგიონი სუდანში, მთარგმნელის შენიშვნა), აგრეთვე გაეროს სამშვიდობო ოპერაციების დეპარტამენტში. იყო დაცვის კოორდინატორი ნორვეგიის ლტოლვილთა საბჭოში. კაროლინს მიღე-ბული აქვს ადამიანის უფლებათა მაგისტრის ხარისხი ესექსის უნივერსიტეტში და ისტორიკოსის ბაკა-ლავრის წოდება ქეიმბრიჯის უნივერსიტეტის ქვინსის კოლეჯში.


49

სპეციალისტი. მას გაერთიანებული სამეფოს ფარგლებს გარეთ მრავალ ქვეყანაში აქვს განხილული სიკვდილით დასჯის კონსტიტუციურობის საკითხი. 16 წლის განმავლობაში მან გამოცდილება შეიძინა გარდამავალი დემოკრატიის ქვეყნების და განსაკუთრებით, ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების საარ-ჩევნო კანონმდებლობის სფეროში. მან იცის რუსული ენა. თითქმის ორი წელი სწავლობდა მოსკოვში და რამდენჯერმე ნამყოფია თბილისში, სხვადასხვა მიზნით. მონაწილეობას ღებულობდა ამნესტი ინ-ტერნეიშენელის, იურისტთა საერთაშორისო კომისიის და ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისის მისიებში (OSCE/ODIHR).

მაიკლ ლინი არის ირლანდიელი ადვოკატი ბულინიდან. მან დაამთავრა დუბლინის წმინდა სამების კოლეჯი (Trinity College). იგი იყო მრავალი მომჩივანის წარმომადგენელი ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებულ საქმეებში ირლანდიის მაღალი ინსტანციის სასამართლოში და უზენაეს სასამართ-ლოში, ევროპის კავშირის მართლსაჯულების სასამართლოში და ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში (ECtHR). მრავალ პროცესზე იგი წარმოადგენდა ირლანდიის ადამიანის უფლებათა კომისიას როგორც amicus curiae (დამოუკიდებელი ექსპერტი სასამართლოში, მთარგმნელის შენიშ-ვნა). იგი არის ირლანდიის სამოქალაქო თავისუფლებათა საბჭოს, ირლანდიის საიმიგრაციო საბჭოს და საზოგადოებრივი ინტერესის სამართლის ალიანსის საკონსულტაციო ჯგუფების წევრი. იგი ას-წავლის დიპლომის შემდგომ კურსს საკონსტიტუციო სამართალში, მასმედიის სამართალში და თავ-შესაფრის სფეროს სამართალში. იგი იყო ადამიანის უფლებათა დარღვევების ფაქტების დამდგენი მისიების წევრი, მათ შორის, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტი-ტუტის დელეგაციის, რომელიც 2011 წელს სირიაში იყო მივლინებული.

სკოტ ნიუტონი 1999 წლიდან არის ცენტრალური აზიის სამართლის ლექტორი აღმოსავლეთისა და აფ-რიკის კვლევის სამართლის სკოლაში, სადაც იგი ასევე იყო აღმოსავლეთისა და აფრიკის კვლევითი ცენტრის თანამედროვე ცენტრალური აზიისა და კავკასიის ფაკულტეტის დეკანი. 1996-2000 წლებში იგი ცხოვრობდა და მუშაობდა ყაზახეთში, სადაც იყო სამართლის პროექტის დირექტორი და იუსტი-ციის მინისტრის მრჩეველი; შედარებით მოკლე ვადით მუშაობდა საერთაშორისო განვითარების სა-აგენტოებში რუსეთში, ტაჯიკეთში, უზბეკეთში, ალბანეთში, შრი ლანკაში და მრავალ სხვა ქვეყანაში. იგი აქტიურად მუშაობდა საქართველოში, სადაც ასრულებდა კვლევითი ხასიათის სამუშაოს, ასევე იყო კონსილიეიშენ რესორსის პროექტების (ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარება) და ფონდ ღია საზოგადოების პროექტების (ჯანმრთელობა და ადამიანის უფლებები) კონსულტანტი. იგი რეგუ-ლარულად ამზადებდა საექსპერტო დასკვნებს ყოფილი საბჭოთა კავშირის სამართლის საკითხებზე გაერთიანებული სამეფოს სასამართლოებისა და ტრიბუნალებისთვის.

რუპერტ უაითი (მისიის მომხსენებელი) არის ადამიანის უფლებათა პრაქტიკოსი სპეციალისტი. მას განსაკუთრებით დიდი გამოცდილება აქვს კონფლიქტით დაზარალებულ ქვეყნებში ადამიანის უფ-ლებათა დაცვის სფეროში. 2006-2010 წლებში იგი მონაწილეობდა გაეროს დახმარების მისიაში ავღა-ნეთში, სადაც მუშაობდა სხვადასხვა საკითხებზე: არასათანადო დაკავების, გარდამავალი მართლმ-საჯულების ხელშეწყობის, ქალთა მიმართ ძალადობის თავიდან აცილების და შეიარაღებულ კონფ-ლიქტებში სამოქალაქო პირთა დაცვის საკითხების ჩათვლით. რუპერტ უაითმა ადვოკატის კვალიფი-კაცია 1994 წელს მიიღო და ადამიანის უფლებების სფეროში დახელოვნებამდე მრავალი წელი კო-მერციული სამართლის სფეროში მუშაობდა. წმინდა ანდრიას უნივერსიტეტში მას მიენიჭა იურიდიულ მეცნიერებათა მაგისტრის წოდება მშვიდობისა და კონფლიქტის კვლევებში, ესექსის უნივერსიტეტის სამართლის მაგისტრის წოდება ადამიანის უფლებათა სამართალში და ინგლისური ლიტერატურის ბაკალავრის წოდება ოქსფორდის უნივერსიტეტში.

ქეროლინ ჰოვარდი არის ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტის პროგრამის იურისტი და სწორედ მის ფუნქციებში შედის საქართველოს ფაქტების დამდგენი მისიის მართვა. ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტში მოსვლამდე, ქეროლინ ჰოვარდი ადამიანის უფლებათა საკითხებზე მუშაობდა ავღანეთში და დარფურში (კონფ-ლიქტური რეგიონი სუდანში, მთარგმნელის შენიშვნა), აგრეთვე გაეროს სამშვიდობო ოპერაციების დეპარტამენტში. იყო დაცვის კოორდინატორი ნორვეგიის ლტოლვილთა საბჭოში. კაროლინს მიღე-ბული აქვს ადამიანის უფლებათა მაგისტრის ხარისხი ესექსის უნივერსიტეტში და ისტორიკოსის ბაკა-ლავრის წოდება ქეიმბრიჯის უნივერსიტეტის ქვინსის კოლეჯში.


თავი მეორე: ზოგადი ინფორმაცია

2�1� ისტორიული კონტექსტი

საქართველო სამხრეთ კავკასიაში მდებარეობს, ევროპისა და აზიის სტრატეგიულად მნიშვნელოვან გზასაყარზე. მეათე საუკუნეში იგი პირველად გახდა ერთიანი სამეფო და თავისი სამხედრო და კულ-ტურული აღმავლობის ხანმოკლე ‘ოქროს ხანა’ გაიარა მანამდე, სანამ მცირე აზიასა და სამხრეთ კავკასიას მონღოლთა ურდო შემოესია და საქართველოს ‘გრძელი ბნელი ღამე’ დაუდგა.1

შემდეგი 500 წელი საქართველო გახდა სპასეთის, ოსმალეთისა და რუსეთის იმპერიების მტრობის საგანი. საბოლოოდ, 1801 წელს, რუსეთმა მისი ანექსია მოახდინა. რუსეთის 1917 წლის რევოლუციის შემდეგ საქართველოს ჰქონდა დამოუკიდებლობის ხანმოკლე პერიოდი - 1918 წლიდან 1921 წლამდე, წითელი არმიის მიერ ქვეყნის ოკუპაციამდე, რის შემდეგაც, 1922 წელს, იგი საბჭოთა კავშირის შემად-გენლობაში იქნა შეყვანილი, როგორც ამიერკავკასიის სოციალისტურ-ფედერაციული საბჭოთა რეს-პუბლიკის ნაწილი. 1936 წელს, ამიერკავკასიის სოციალისტურ-ფედერაციული საბჭოთა რესპუბლიკის დაშლის შემდეგ, საქართველომ საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის სტატუსი მიიღო.

1990 წლის ოქტომბერში, საბჭოთა კავშირის დაშლის საწყის ეტაპზე, ოპოზიციის ზეწოლის შედეგად ჩატარდა ღია, მრავალპარტიული და დემოკრატიული არჩევნები, რომელსაც 1991 წლის აპრილის რე-ფერენდუმი მოჰყვა, რის საფუძველზეც საქართველომ ოფიციალურად გამოაცხადა დამოუკიდებლო-ბა. საქართველოს პოსტსაბჭოთა პერიოდის პირველი პრეზიდენტი, ზვიად გამსახურდია, სათავეში ჩაუდგა განადგურების პირამდე მისულ ქვეყანას და საქართველო, საბჭოთა დროს ერთ-ერთი ყვე-ლაზე აყვავებული ქვეყანა, უკიდურეს სიღარიბეში ჩავარდა.2

1992 წელს, სამხედრო გადატრიალების შედეგად, გამსახურდიას ხელისუფლება დასრულდა. მისმა შემცვლელმა, საბჭოთა კავშირის ყოფილმა საგარეო მინისტრმა ედუარდ შევარდნაძემ ახალგაზრდა დამოუკიდებელი სახელმწიფო დანგრევისაგან იხსნა.3 თუმცა შევარდნაძის მთავრობაში სულ უფრო ვრცელდებოდა პროტექციონიზმი და კორუფცია; სიღარიბემ საყოველთაო და ენდემური ხასიათი მი-იღო, ხოლო პრეზიდენტის ერთგულება დემოკრატიული პრინციპებისადმი სულ უფრო მცირდებოდა. შევარდნაძის პრეზიდენტობის დროს, შეიარაღებული კონფლიქტების შემდეგ, საქართველომ დაკარ-გა კონტროლი აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთზე, რის შედეგადაც ქვეყანაში წარმოიშვა იძულებით გადაადგილებულ პირთა დიდი ტალღა; ქვეყანამ მემკვიდრეობით მიიღო პრობლემური ეთნოსთაშო-რისი ურთიერთობები, საერთაშორისო ჩარევა და მოუგვარებელი, დაძაბული ურთიერთობა რუსე-თის ფედერაციასთან. საომარი მოქმედებები სამხრეთ ოსეთში ხანმოკლე პერიოდით კვლავ განახლ-და 2008 წელს, ხოლო გამოყოფილი რეგიონების საკითხის პოლიტიკური გადაწყვეტა კვლავ ჩიხშია შესული.

2003 წელს, მმართველი პარტია შეეცადა გაეყალბებინა საპარლამენტო არჩევნები, რამაც გამოიწვია ცვლილებების განხორციელების საყოველთაო მოთხოვნა ოპოზიციის მხრიდნ, რასაც მოჰყვა მშვი-დობიანი აქციები, რომელიც ‘ვარდების რევოლუცის’ სახელითაა’ ცნობილი. შევარდნაძე აიძულეს გადამდგარიყო. 2004 წლის იანვარში ვარდების რევოლუციის ყველაზე გამოჩენილი ლიდერი, მი-ხეილ სააკაშვილი, საქართველოს ახალ პრეზიდენტად აირჩიეს 96%-იანი უმრავლესობით. 36 წლის ასაკში იგი გახდა სახელმწიფოს ყველაზე ახალგაზრდა მეთაური ევროპაში.

არჩევნებში პრეზიდენტ სააკაშვილის წარმატებას მალე მოჰყვა მნიშვნელოვანი საკონსტიტუციო რე-ფორმა. შესწორებული კონსტიტუციით შემოღებულ იქნა პრემიერ მინისტრის პოსტი, პრეზიდენტის ძალაუფლების ნომინალური დაბალანსებისთვის, მაგრამ, იმავდროულად, პრეზიდენტს საგულისხ-მო უფლებამოსილებები გადაეცა, პარლამენტის დათხოვნის უფლების ჩათვლით.4 კონსტიტუციური

1 თომას დე ვაალი, კავკასია, Oxford University Press, 2010, გვ. 36.2 იქვე, გვ. 134.3 თომას დე ვაალი, ‘საქართველოს არჩევანი: მომავლის დაგეგმარება ბუნდოვან ეპოქაში’, კარნეგის წვლილი საერთაშო-

რისო მშვიდობაში, 2011 , გვ. 5, www.carnegieendowment.org/files/georgias_choices.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

4 ‘რეფორმების დღის წესრიგი: ადამიანის უფლებათა პრიორიტეტი საქართველოს რევოლუციის შემდეგ’, Human Rights Watch, 2004, http://www.hrw.org/reports/2004/02/24/agenda-reform-human-rights-priorities-after-georgian-revolution, [ხელმი2-საწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


50

ცვლილებებით პრეზიდენტს მიეცა მოსამართლეების დანიშვნისა და განთავისუფლების უფლება, რი-თაც გაიზარდა პრეზიდენტის ზეგავლენა სასამართლო ხელისუფლებაზე, რომელიც ისედაც განიცდი-და დამოუკიდებლობის დეფიციტს. ზოგიერთი ანგარიშის მიხედვით, ამ ცვლილებების განხორციელე-ბისას, არ იქნა გათვალისწინებული სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულებები, კერძოდ, საჯა-რო კონსულტაციების შესაძლებლობის უზრუნველყოფა, თუმცა ცვლილებები მაინც განხორციელდა, იმ საბაბით, რომ იმ პერიოდში, საჭირო ინსტიტუციური და პოლიტიკური რეფორმების განსახორცი-ელებლად საჭირო იყო ‘მტკიცე აღმასრულებელი ხელისუფლება’.5 პრეზიდენტ სააკაშვილის ხელმ-ძღვანელობით, ახალმა მთავრობამ იკისრა ვალდებულება, რომ ააშენებდა ძლიერ დემოკრატიულ სახელმწიფოს, ლიბერალური ეკონომიკით და რეფორმირებული ინსტიტუტებით. საქართველომ ასე-ვე მკაცრად პრო-დასავლური კურსი აიღო და გამოაცხადა, რომ ისწაფოდა გამხდარიყო ჩრდილოეთ ატლანტიკის ხელშეკრულების ორგანიზაციის (ნატოს) და ევროკავშირის წევრი.

ანტიკორუფციულმა რეფორმებმა, რეკონსტრუირებულ და გამარტივებულ საგადასახადო სისტემას-თან ერთად, ხელი შეუწყო ეკონომიკის სწორი მიმართულებით განვითარებას, ხოლო 2006 წელს, სა-ხელმწიფო ბიუჯეტი 350 მილიონი დოლარიდან 3 მილიარდ დოლარამდე გაიზარდა. ამ ზრდის საშუ-ალებით მოხდა გზების, საავადმყოფოების, სკოლებისა და სხვა სახელმწიფო ინფრასტრუქტურული პროექტების დაფინანსება. თუმცა 2005-2007 წლები ასევე გამოირჩეოდა ადამიანის უფლებათა დარღ-ვევებით, დემოკრატიული პროცესების შეკვეცით და ძალაუფლების თვითნებური განხორციელებით.6 ამ პრობლემებმა, ეკონომიკური რეფორმების არათანაბარ ზეგავლენასთან დაკავშირებულ ძირეულ საკითხებთან ერთად, 2007 წლის ნოემბერში თბილისში მასობრივი დემონსტრაციები გამოიწვია. პრეზიდენტი სააკაშვილი მეორე ვადით აირჩიეს 2008 წლის იანვარში, მაგრამ საგულისხმოდ მცირე უმრავლესობით.

ბოლო ხუთი წელი აღინიშნა ფართომასშტაბიანი პროტესტებითა და დემონსტრაციებით, რომლებიც მთავრობის წინააღმდეგ იყო მიმართული. ხელისუფლება მათ ცვალებადი ხარისხის ძალით პასუხობ-და. ზოგ შემთხვევაში მათ მონაწილეთა წინააღმდეგ ცრემლსადენი გაზი, რეზინის ტყვიები და წყლის ჭავლი გამოიყენეს. დემონსტრანტებს სჯიდნენ საქართველოს 1984 წლის ადმინისტრაციულ სამარ-თალდარღვევათა კოდექსის (ასკ) საფუძველზე, რომელიც საზოგადოებრივი წესრიგის წინააღმდეგ მიმართული სამართალდარღვევებისთვის ჯარიმების დაკისრებას და ხანგრძლივ ადმინისტრაციულ პატიმრობას ითვალისწინებს. როგორც ამას ქვემოთ განვიხილავთ, მისი დღევანდელი ფორმით, ად-მინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი ვერ უზრუნველყოფს სათანადო სამართალწარმო-ების პროცედურული გარანტიების დაცვას და სამართლიანი სასამართლოს პატივისცემას.

2�2� ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა და სისხლის სამართლის რეფორმა

დანაშაულის მიმართ ნულოვანი ტოლერანტობა საქართველოში

2004 წელს, ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, ახალმა მთავრობამ ძირითად პრიორიტეტად კორუფ-ციისა და დანაშაულობის ღრმად ფესვებგამდგარი პრობლემების მოგვარება დაისახა. ამ ახალი მიდ-გომის ღერძად იქცა დანაშაულისადმი ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა. იგი მიზნად ისახავდა სისხლის სამართლის კანონმდებლობის აგრესიულ აღსრულებას როგორც მსუბუქი, ისე მძიმე დანა-შაულის მიმართ. ეს მეთოდი შეგნებულად იქნა გადმოტანილი ამერიკის შეერთებული შტატების ზო-გიერთი ქალაქის კანონმდებლობიდან. ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების მთელ სისტემაში გავრცელდა. გარკვეულ დონეზე მან მართლაც აშკარა წარმა-ტება მოიტანა. მკვეთრად შემცირდა როგორც მსუბუქი, ასევე სერიოზულ დანაშაულთა დონე, მკვლე-ლობების ჩათვლით. დანაშაულის შემცირებასთან ერთად საგულისხმოდ ამაღლდა საზოგადოების მხარდაჭერა სამართალდამცავი უწყებებისადმი.7

მთავრობამ ასევე აქტიურად დაიწყო ბრძოლა კორუფციის წინააღმდეგ. ხელისუფლებაში მოსვლის პირველი წლის განმავლობაში მრავალი ყოფილი მინისტრი და ბიზნესმენი დააპატიმრეს, ხშირად მასმედიის თანხლებით. 2004 წლის ზაფხულში, მთლიანად დაითხოვეს სახელგატეხილი საგზაო პო-

5 ნილ მაკფარლანე, ‘პოსტ-რევოლუციური საქართველო ზღვარზე’, Chatham House, 2011, გვ. 8, www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Russia%20and%20Eurasia/bp0311_macfarlane.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

6 იქვე. გვ. 9.7 თომას დე ვაალი, ‘საქართველოს არჩევანი: მომავლის დაგეგმვა ბუნდოვან ეპოქაში’, (იხ. სქოლიო 3), გვ. 14.


51

ცვლილებებით პრეზიდენტს მიეცა მოსამართლეების დანიშვნისა და განთავისუფლების უფლება, რი-თაც გაიზარდა პრეზიდენტის ზეგავლენა სასამართლო ხელისუფლებაზე, რომელიც ისედაც განიცდი-და დამოუკიდებლობის დეფიციტს. ზოგიერთი ანგარიშის მიხედვით, ამ ცვლილებების განხორციელე-ბისას, არ იქნა გათვალისწინებული სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულებები, კერძოდ, საჯა-რო კონსულტაციების შესაძლებლობის უზრუნველყოფა, თუმცა ცვლილებები მაინც განხორციელდა, იმ საბაბით, რომ იმ პერიოდში, საჭირო ინსტიტუციური და პოლიტიკური რეფორმების განსახორცი-ელებლად საჭირო იყო ‘მტკიცე აღმასრულებელი ხელისუფლება’.5 პრეზიდენტ სააკაშვილის ხელმ-ძღვანელობით, ახალმა მთავრობამ იკისრა ვალდებულება, რომ ააშენებდა ძლიერ დემოკრატიულ სახელმწიფოს, ლიბერალური ეკონომიკით და რეფორმირებული ინსტიტუტებით. საქართველომ ასე-ვე მკაცრად პრო-დასავლური კურსი აიღო და გამოაცხადა, რომ ისწაფოდა გამხდარიყო ჩრდილოეთ ატლანტიკის ხელშეკრულების ორგანიზაციის (ნატოს) და ევროკავშირის წევრი.

ანტიკორუფციულმა რეფორმებმა, რეკონსტრუირებულ და გამარტივებულ საგადასახადო სისტემას-თან ერთად, ხელი შეუწყო ეკონომიკის სწორი მიმართულებით განვითარებას, ხოლო 2006 წელს, სა-ხელმწიფო ბიუჯეტი 350 მილიონი დოლარიდან 3 მილიარდ დოლარამდე გაიზარდა. ამ ზრდის საშუ-ალებით მოხდა გზების, საავადმყოფოების, სკოლებისა და სხვა სახელმწიფო ინფრასტრუქტურული პროექტების დაფინანსება. თუმცა 2005-2007 წლები ასევე გამოირჩეოდა ადამიანის უფლებათა დარღ-ვევებით, დემოკრატიული პროცესების შეკვეცით და ძალაუფლების თვითნებური განხორციელებით.6 ამ პრობლემებმა, ეკონომიკური რეფორმების არათანაბარ ზეგავლენასთან დაკავშირებულ ძირეულ საკითხებთან ერთად, 2007 წლის ნოემბერში თბილისში მასობრივი დემონსტრაციები გამოიწვია. პრეზიდენტი სააკაშვილი მეორე ვადით აირჩიეს 2008 წლის იანვარში, მაგრამ საგულისხმოდ მცირე უმრავლესობით.

ბოლო ხუთი წელი აღინიშნა ფართომასშტაბიანი პროტესტებითა და დემონსტრაციებით, რომლებიც მთავრობის წინააღმდეგ იყო მიმართული. ხელისუფლება მათ ცვალებადი ხარისხის ძალით პასუხობ-და. ზოგ შემთხვევაში მათ მონაწილეთა წინააღმდეგ ცრემლსადენი გაზი, რეზინის ტყვიები და წყლის ჭავლი გამოიყენეს. დემონსტრანტებს სჯიდნენ საქართველოს 1984 წლის ადმინისტრაციულ სამარ-თალდარღვევათა კოდექსის (ასკ) საფუძველზე, რომელიც საზოგადოებრივი წესრიგის წინააღმდეგ მიმართული სამართალდარღვევებისთვის ჯარიმების დაკისრებას და ხანგრძლივ ადმინისტრაციულ პატიმრობას ითვალისწინებს. როგორც ამას ქვემოთ განვიხილავთ, მისი დღევანდელი ფორმით, ად-მინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი ვერ უზრუნველყოფს სათანადო სამართალწარმო-ების პროცედურული გარანტიების დაცვას და სამართლიანი სასამართლოს პატივისცემას.

2�2� ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა და სისხლის სამართლის რეფორმა

დანაშაულის მიმართ ნულოვანი ტოლერანტობა საქართველოში

2004 წელს, ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, ახალმა მთავრობამ ძირითად პრიორიტეტად კორუფ-ციისა და დანაშაულობის ღრმად ფესვებგამდგარი პრობლემების მოგვარება დაისახა. ამ ახალი მიდ-გომის ღერძად იქცა დანაშაულისადმი ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა. იგი მიზნად ისახავდა სისხლის სამართლის კანონმდებლობის აგრესიულ აღსრულებას როგორც მსუბუქი, ისე მძიმე დანა-შაულის მიმართ. ეს მეთოდი შეგნებულად იქნა გადმოტანილი ამერიკის შეერთებული შტატების ზო-გიერთი ქალაქის კანონმდებლობიდან. ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების მთელ სისტემაში გავრცელდა. გარკვეულ დონეზე მან მართლაც აშკარა წარმა-ტება მოიტანა. მკვეთრად შემცირდა როგორც მსუბუქი, ასევე სერიოზულ დანაშაულთა დონე, მკვლე-ლობების ჩათვლით. დანაშაულის შემცირებასთან ერთად საგულისხმოდ ამაღლდა საზოგადოების მხარდაჭერა სამართალდამცავი უწყებებისადმი.7

მთავრობამ ასევე აქტიურად დაიწყო ბრძოლა კორუფციის წინააღმდეგ. ხელისუფლებაში მოსვლის პირველი წლის განმავლობაში მრავალი ყოფილი მინისტრი და ბიზნესმენი დააპატიმრეს, ხშირად მასმედიის თანხლებით. 2004 წლის ზაფხულში, მთლიანად დაითხოვეს სახელგატეხილი საგზაო პო-

5 ნილ მაკფარლანე, ‘პოსტ-რევოლუციური საქართველო ზღვარზე’, Chatham House, 2011, გვ. 8, www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Russia%20and%20Eurasia/bp0311_macfarlane.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

6 იქვე. გვ. 9.7 თომას დე ვაალი, ‘საქართველოს არჩევანი: მომავლის დაგეგმვა ბუნდოვან ეპოქაში’, (იხ. სქოლიო 3), გვ. 14.


ლიციელთა კორპუსი და მის ნაცვლად ახალი, რეფორმირებული უწყება შეიქმნა. კორუფციის აღმოფ-ხვრისაკენ გამიზნული, ანალოგიური რადიკალური რეფორმები ჩეულებრივ საპოლიციო ძალებში, საბაჟო სამსახურში და მთლიანად ადმინისტრაციულ ორგანოებშიც განხორციელდა.

ნულოვანი ტოლერანტობის ზეგავლენა მსჯავრდების დონეზე და პატიმართა რაოდენობაზე

დღევანდელი მთავრობის შთამბეჭდავ მიღწევად მიიჩნევა დანაშაულის დონის შემცირება და ყო-ველდღიური კორუფციის ფაქტიური აღმოფხვრა, რაც განსაკუთრებით თვალსაჩინო ხდება სხვა პოსტსაბჭოთა რესპუბლიკებთან შედარებისას. თუმცა, დროთა განმავლობაში, თავი იჩინა ნულო-ვანი ტოლერანტობის ნაკლებად პოზიტიურმა მხარეებმა. კერძოდ, მსჯავრდების მაჩვენებელმა უპ-რეცედენტოდ მაღალ დონეს მიაღწია. 2011 წელს იგი დაახლოებით 97%-ს შეადგენდა.8 ეს, რა თქმა უნდა, შემაშფოთებელი მაჩვენებელია, რადგან არ არის ნათელი სისხლის სამართლის პროცესების წარმოებისას ბრალდებულები არიან თუ არა უზრუნველყოფილი სამართლიანი სასამართლოთი და ჩნდება ეჭვი, პროცესი პრაქტიკულად მათ წინააღმდეგ ხომ არ არის მიმართული. ეს საკითხი უფრო დეტალურად ქვემოთაა განხილული.

ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკის კიდევ ერთი შედეგია საქართველოში პატიმართა რაოდენო-ბის განსაკუთრებული ზრდა. 2010 წელს საქართველო ერთ სულ მოსახლეზე პატიმართა რაოდენო-ბით მსოფლიოში მეხუთე ადგილზე იყო.9 სხვადასხვა წყროებიდან ნათლად ჩანს, რომ ამ პოლიტიკამ გამოიწვია, ან მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი ციხეების უზომოდ გადატვირთვას, ჯანდაცვის მომსა-ხურების გაუარესებას და პატიმართა შორის სიკვდილიანობის დონის ამაღლებას. სულ მცირე, ზო-გიერთ ციხეში, ამ პრობლემებს თან სდევს პატიმართა მიმართ არაადამიანური და ღირსების შემლახ-ველი მოპყრობა, რაც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის (ECHR) მე-3 მუხლის დარღვევას წარმოადგენს.10

საპროცესო შეთანხმების სისტემა

საქართველოში სისხლის სამართლის მართლმსაჯულებაზე სერიოზული ზეგავლენა იქონია საპრო-ცესო შეთანხმების სისტემის შემოღებამ (ანუ, საპროცესო შეთანხმებამ). ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკის მსგავსად, ეს იდეაც ამერიკის შეერთებული შტატებიდანაა გადმოღებული. ეს სისტემა 2004 წელს შემოიღეს და იმ დღიდან მოყოლებული საპროცესო შეთანხმების გამოყენების შემთხ-ვევები უზომოდ გაიზარდა. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს (მოსამართლეთა დანიშვნაზე პასუხისმგებე-ლი ორგანო) მონაცემებით, 2011 წელს სისხლის სამართლის საქმეთა 87,5% საპროცესო შეთანხმებით დასრულდა.11 საპროცესო შეთანხმების სისტემის მომხრენი ამტკიცებენ, რომ ეს მეთოდი სისხლის სამართლის სისტემაში პრინციპულ და ლეგიტიმურ როლს ასრულებს და რომ იგი წარმატებული მე-ქანიზმია კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაში. ის ზოგავს დროს და სახსრებს და ამცირებს სასამარ-თლოთა დატვირთვას. თუმცა სისტემის მოწინააღმდეგენი აცხადებენ, რომ ის გზა, რომლითაც საპ-როცესო შეთანხმება საქართველოში გამოიყენება, აბსოლუტურად შეუთავსებელია სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან. ეს საკითხი უფრო დეტალურად მეექვსე თავშია განხილული.

ინსტიტუციური და საკანონმდებლო რეფორმა

1922 წელს, საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების მომენტიდან, საქართველო საბჭოთა სამართ-ლებრივ სისტემაში მოაქციეს. სასამართლო ინსტიტუტციურად სუსტი იყო. მოსამართლეები ექვემ-დებარებოდნენ პოლიტიკურ ორგანოებს და ხშირად მათგან მითითებებს ღებულობდნენ. უმაღლესი სასამართლო ორგანო იმ დროს იყო საქართველოს უმაღლესი სასამართლო, რომელიც საბჭოთა კავშირის უმაღლეს სასამართლოს ექვემდებარებოდა, ხოლო საქართველოს დაბალი ინსტანციის სა-

8 იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოწოდებული სტატისტიკური მონაცემები, დათარიღებულია 2012 წლის 31 მაისით. მონა-ცემებში გათვალისწინებული არ არის მსჯავრდებები, რომლებიც საპროცესო შეთანხმების შედეგად იქნა გამოტანილი, საქ-მის სასამართლო პროცესზე განხილვის გარეშე.

9 თომას დე ვაალი, ‘საქართველოს არჩევანი: მომავლის დაგეგმვა ბუნდოვან ეპოქაში’, (იხ. სქოლიო 3), გვ. 47.10 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2010 წლის ყოველწლიური მოხსენება: სასჯელაღსრულების დაწესებულება-

თა და დროებითი დაკავების იზოლატორების მონიტორინგი’, გვ. 7, http://www.ombudsman.ge/files/downloads/en/njxiqrvnresqlesvbinn.pdf [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

11 იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ 2012 წლის 31 მაისს, ელექტრონული ფოსტით გამოგზავნილი სტატისტიკური მონაცემები.


52

სამართლოები საბჭოთა სასამართლო სისტემის იერარქიის შესაბამისად იყო შექმნილი. სამართალ-წარმოების პროცესში ბრალდების მხარე დომინირებდა.

1991 წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, მისი სამართლებრივი სისტემა ახ-ლად მიღებული კონსტიტუციის შესაბამისად შეიცვალა.12 შორსგამიზნული რეფორმები, სასამართ-ლო ხელისუფლების შტოს ჩათვლით, ბოლო წლებშიც გრძელდებოდა. 2007 წელს მოხდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს რესტრუქტურიზაცია. გაიზარდა მოსამართლეთა რაოდენობა და შემოღებულ იქნა მოსამართლეთა შიდაუწყებრივი სწავლების ფორმა.13 ახალ ინსტიტუციურ რეფორმებს თან სდევდა ახალი კანონმდებლობის მიღება. 2011 წელს, სასამართლოსა და იუსტიციის სამინისტროს სისხლის სამართლის რეფორმების საბჭოს შორის გამართული კონსულტაციების შედეგად, იუსტიციის უმაღ-ლესი საბჭოს ინიციატივით მიღებული იქნა დამატებითი საკანონმდებლო ცვლილებები, რომლებიც მიზნად ისახავდა საქართველოში სასამართლოს დამოუკიდებლობის შემდგომ განმტკიცებას.14

2008 წელს, მნიშვნელოვანი რეფორმა განხორციელდა პროკურატურაშიც, რომელიც ადრე აშკა-რად გამოირჩეოდა თავისი საზედამხედველო უფლებამოსილებით. იგი იუსტიციის სამინისტროს დაექვემდებარა. დღეს პროკურატურა აღმასრულებელი ხელისუფლების ნაწილია. მას ხელმძღვანე-ლობს მთავარი პროკურორი, რომელსაც ნიშნავს პრეზიდენტი იუსტიციის მინისტრის წარდგინების საფუძველზე.15 იუსტიციის მინისტრი სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების პოლიტიკაზე პასუხის-მგებელი და ანგარიშვალდებულია პარლამენტის წინაშე, ხოლო მთავარი პროკურორი ზედამხედვე-ლობას უწევს პროკურატურის საქმიანობას.16 ადრე, ყოფილი საბჭოთა მართლმსაჯულების მსგავსად, პროკურატურა პასუხისმგებელი იყო პრეზიდენტის წინაშე.

ბოლო პერიოდამდე, ადვოკატურის რეფორმა მნიშვნელოვნად ჩამორჩებოდა მართლმსაჯულების სხვა ინსტიტუტებში მიმდინარე რეფორმებს. ადვოკატთა სტატუსისა და სტანდარტების ამაღლების პროცესი დეტალურად განხილულია მესამე თავში.

სისხლის სამართლის პროცესი

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში (სსსკ) ბოლო წლებში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შევიდა, რომლებიც 2009 წელს გადაისინჯა და 2010 წლის ოქტომბრიდან შევიდა ძალაში. ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი იყო სისხლის სამართლის პროცესში შეჯიბრებითობის სისტემის შემოღე-ბა, რომელმაც ინკვიციურობის პრინციპი ჩაანაცვლა. ასევე შემოღებული იქნა ნაფიც მსაჯულთა სასა-მართლო, თუმცა, მხოლოდ მკვლელობის საქმეებზე. საქართველოში მისიის ვიზიტის დროისათვის, მხოლოდ ორი ასეთი პროცესი იყო ჩატარებული.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში შეტანილი სხვა ცვლილებების მეშვეობით გაიზარდა მინიმალური მტიცებულების მოთხოვნა და განმტკიცდა სისხლის სამართლის საქმეების სათანადო პროცესების უზრუნველყოფის გარანტიები. თუმცა სერიოზულ პრობლემად რჩება მხარეთა თანასწო-რობის პრინციპის დაცვა სისხლის სამართთლის საქმეებში. ეს საკითხი უფრო დეტალურად მეხუთე თავშია განხილული.

ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები

სისხლის სამართლის დანაშაულისაგან განსხვავებით, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევების-თვის სასჯელი საბჭოთა სისტემის მემკვიდრეობაა. საბჭოთა კავშირში ადმინისტრაციული სამართალ-წარმოება, inter alia, გამოიყენებოდა ნებისმიერი სახის საზოგადოებრივი პროტესტის ან არასანქ-ცირებული პოლიტიკური საქმიანობის დათრგუნვის და ხელის შეშლის მიზნით. დამოუკიდებელმა

12 იქვე.13 იუსტიციის სამინისტრო, ‘იუსტიციის უმაღლესი სკოლა: სასამართლო რეფორმა’, http://www.justice.gov.ge/index.php?lang_

id=ENG&sec_id=257, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს]. 2011 წლის განმავლობაში პრაქტიკოსი მოსამართლეებისს-თვის ჩატარდა 50-მდე სემინარი/ტრენინგი, მათ შორის, ადამიანის უფლებათა სამართალში, რომელიც იუსტიციის უმაღლეს-მა სკოლამ ჩაატარა.

14 იქვე. ეს ეხება რამდენიმე საკანონმდებლო დოკუმენტს, როგორიცაა, ორგანული კანონი საერთო სასამართლოების შესახებ და საქართველოს კანონი საქმეთა განაწილების შესახებ. რეფორმა მოიცავდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრისთვის რაიმე სხვა ანაზღაურებადი თანამდებობის დაკავებას (სამეცნიერო, პედაგოგიური და სახელოვნებო სამუშაოს გარდა).

15 კანონი საქართველოს პროკურატურის შესახებ, http://www.legislationline.org/documents/id/15661, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს]

16 იქვე, მუხლი 8.


53

სამართლოები საბჭოთა სასამართლო სისტემის იერარქიის შესაბამისად იყო შექმნილი. სამართალ-წარმოების პროცესში ბრალდების მხარე დომინირებდა.

1991 წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, მისი სამართლებრივი სისტემა ახ-ლად მიღებული კონსტიტუციის შესაბამისად შეიცვალა.12 შორსგამიზნული რეფორმები, სასამართ-ლო ხელისუფლების შტოს ჩათვლით, ბოლო წლებშიც გრძელდებოდა. 2007 წელს მოხდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს რესტრუქტურიზაცია. გაიზარდა მოსამართლეთა რაოდენობა და შემოღებულ იქნა მოსამართლეთა შიდაუწყებრივი სწავლების ფორმა.13 ახალ ინსტიტუციურ რეფორმებს თან სდევდა ახალი კანონმდებლობის მიღება. 2011 წელს, სასამართლოსა და იუსტიციის სამინისტროს სისხლის სამართლის რეფორმების საბჭოს შორის გამართული კონსულტაციების შედეგად, იუსტიციის უმაღ-ლესი საბჭოს ინიციატივით მიღებული იქნა დამატებითი საკანონმდებლო ცვლილებები, რომლებიც მიზნად ისახავდა საქართველოში სასამართლოს დამოუკიდებლობის შემდგომ განმტკიცებას.14

2008 წელს, მნიშვნელოვანი რეფორმა განხორციელდა პროკურატურაშიც, რომელიც ადრე აშკა-რად გამოირჩეოდა თავისი საზედამხედველო უფლებამოსილებით. იგი იუსტიციის სამინისტროს დაექვემდებარა. დღეს პროკურატურა აღმასრულებელი ხელისუფლების ნაწილია. მას ხელმძღვანე-ლობს მთავარი პროკურორი, რომელსაც ნიშნავს პრეზიდენტი იუსტიციის მინისტრის წარდგინების საფუძველზე.15 იუსტიციის მინისტრი სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების პოლიტიკაზე პასუხის-მგებელი და ანგარიშვალდებულია პარლამენტის წინაშე, ხოლო მთავარი პროკურორი ზედამხედვე-ლობას უწევს პროკურატურის საქმიანობას.16 ადრე, ყოფილი საბჭოთა მართლმსაჯულების მსგავსად, პროკურატურა პასუხისმგებელი იყო პრეზიდენტის წინაშე.

ბოლო პერიოდამდე, ადვოკატურის რეფორმა მნიშვნელოვნად ჩამორჩებოდა მართლმსაჯულების სხვა ინსტიტუტებში მიმდინარე რეფორმებს. ადვოკატთა სტატუსისა და სტანდარტების ამაღლების პროცესი დეტალურად განხილულია მესამე თავში.

სისხლის სამართლის პროცესი

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში (სსსკ) ბოლო წლებში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შევიდა, რომლებიც 2009 წელს გადაისინჯა და 2010 წლის ოქტომბრიდან შევიდა ძალაში. ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი იყო სისხლის სამართლის პროცესში შეჯიბრებითობის სისტემის შემოღე-ბა, რომელმაც ინკვიციურობის პრინციპი ჩაანაცვლა. ასევე შემოღებული იქნა ნაფიც მსაჯულთა სასა-მართლო, თუმცა, მხოლოდ მკვლელობის საქმეებზე. საქართველოში მისიის ვიზიტის დროისათვის, მხოლოდ ორი ასეთი პროცესი იყო ჩატარებული.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში შეტანილი სხვა ცვლილებების მეშვეობით გაიზარდა მინიმალური მტიცებულების მოთხოვნა და განმტკიცდა სისხლის სამართლის საქმეების სათანადო პროცესების უზრუნველყოფის გარანტიები. თუმცა სერიოზულ პრობლემად რჩება მხარეთა თანასწო-რობის პრინციპის დაცვა სისხლის სამართთლის საქმეებში. ეს საკითხი უფრო დეტალურად მეხუთე თავშია განხილული.

ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები

სისხლის სამართლის დანაშაულისაგან განსხვავებით, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევების-თვის სასჯელი საბჭოთა სისტემის მემკვიდრეობაა. საბჭოთა კავშირში ადმინისტრაციული სამართალ-წარმოება, inter alia, გამოიყენებოდა ნებისმიერი სახის საზოგადოებრივი პროტესტის ან არასანქ-ცირებული პოლიტიკური საქმიანობის დათრგუნვის და ხელის შეშლის მიზნით. დამოუკიდებელმა

12 იქვე.13 იუსტიციის სამინისტრო, ‘იუსტიციის უმაღლესი სკოლა: სასამართლო რეფორმა’, http://www.justice.gov.ge/index.php?lang_

id=ENG&sec_id=257, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს]. 2011 წლის განმავლობაში პრაქტიკოსი მოსამართლეებისს-თვის ჩატარდა 50-მდე სემინარი/ტრენინგი, მათ შორის, ადამიანის უფლებათა სამართალში, რომელიც იუსტიციის უმაღლეს-მა სკოლამ ჩაატარა.

14 იქვე. ეს ეხება რამდენიმე საკანონმდებლო დოკუმენტს, როგორიცაა, ორგანული კანონი საერთო სასამართლოების შესახებ და საქართველოს კანონი საქმეთა განაწილების შესახებ. რეფორმა მოიცავდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრისთვის რაიმე სხვა ანაზღაურებადი თანამდებობის დაკავებას (სამეცნიერო, პედაგოგიური და სახელოვნებო სამუშაოს გარდა).

15 კანონი საქართველოს პროკურატურის შესახებ, http://www.legislationline.org/documents/id/15661, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს]

16 იქვე, მუხლი 8.


სახელმწიფომ გადაწყვიტა შეენარჩუნება საბჭოთა სამართლის სისტემის ეს ელემენტი, ფრიად სამ-წუხარო, თუმცა, პროგნოზირებადი შედეგებით.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი 1984 წელს მიიღეს და მას შემდეგ მასში მრავალი შესწორება და დამატება შეიტანეს, ყველაზე ბოლოს - 2011 წელს. იგი ითვალისწინებს ჯარიმის დაკისრებას და/ან ხანგრძლივი ვადით ადმინისტრაციულ პატიმრობას დროებითი დაკავების იზოლატორში. ასეთი სასჯელები გამოიყენება მცირე ხულიგნობისთვის, პოლიციის ბრძანებისადმი უხეში დაუმორჩილებლობისთვის და საჯარო თავშეყრის ადგილებში წერიგის დარღვევისთვის.

ბოლო პერიოდამდე, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი 30 დღემდე პატიმრობას ითვალისწინებდა. იმის გათვალისწინებით, რომ აქ უმნიშვნელო ადმინისტრაციული დარღვევები იგუ-ლისხმება და ასეთ პროცესებში სამართლიანი სასამართლოს პრინციპების დაცვა გართულებულია, ეს ისედაც საკმაოდ ხანგრძლივი პერიოდი გამოდიოდა. თუმცა, 2009 წელს, მთავრობის საწინააღმ-დეგო გამოსვლების მრავალი ტალღის შემდეგ, მაქსიმალური პატიმრობის ვადა გაასამმაგეს და იგი 90 დღე გახდა. შემდგომმა პრაქტიკამ უჩვენა, რომ ასეთი ხანგრძლივი პერიოდით პატიმრობის მისჯის შემთხვევები სულაც არ იყო იშვიათი. მხოლოდ 2011 წელს, სასამართლოებმა 90 დღით ადმინისტრა-ციული პატიმრობა 31 ადამიანს, 60 დღით - 132 ადამიანს, ხოლო 30 დღით - 343 ადამიანს მიუსაჯეს.17

როდესაც დაკავებულ ადამიანს ასეთი ხანგრძლივი პერიოდით პატიმრობა ემუქრება, ცხადია, რომ უზრუნველყოფილი უნდა იქნას ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლით დად-გენილი სამართლიანი სასამართლოს გარანტიები.18 თუმცა, ნათლად ჩანს, რომ საქართველოში არ ხდება ამ გარანტიების უზრუნველყოფა. ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში სამართლიანი სა-სამართლოსა და სათანადო პროცესის უზრუნველყოფის ხარვეზს, როგორც კანონში, ისე პრაქტიკაში, ხშირად აკრიტიკებენ როგორც ქართველი, ისე საერთაშორისო ექსპერტები (იხ. ამ მოხსენების მე-5 თავი).

ამჯერად მიმდინარეობს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის გადასინჯვა, რომელ-შიც ჩართული არიან სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები და ევროპის საბჭოს ექსპერ-ტები. შესწორებული კოდექსის მეორე პროექტს პარლამენტს წარუდგენენ 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ. თუმცა, დელეგაციასთან შეხვედრისას, ზოგიერთმა თანამოსაუბრემ შეშფოთე-ბით აღნიშნა, რომ შესწორებები არც მასშტაბური იქნება და არც ეფექტიანი. უფრო მეტიც, მოსალოდ-ნელია, რომ რაიმე ცვლილება ძალიან დაგვიანებული იყოს. არსებობს მოსაზრება, რომ ადმინისტ-რაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი, თავისი დღევანდელი ფორმით, საპარლამენტო არჩევნე-ბის პერიოდში მშვიდობიანი დემონსტრაციებისა და პოლიტიკური მოვლენების ჩასახშობად იქნება გამოყენებული.

19

2�3� საქართველოს ვალდებულებები ადამიანის უფლებათა სფეროში

1999 წლის მაისში, საქართველომ მოახდინა ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის რატიფი-ცირება, რის შემდეგაც, მასზე ვრცელება ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს იურისდიქ-ცია. 2011 წლის იანვრისთვის, ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს საქართველოს წინააღ-მდეგ 39 გადაწყვეტილება ჰქონდა მიღებული. სასამართლოში განსახილველად საქართველოდან შემოსულია 2 812 საქმე.20 საქართველო აქტიურად თანამშრომლობს ადამიანის უფლებათა დამცველ რეგიონულ ორგანიზაციებთან, მათ შორის, წამების აღკვეთის ევროპულ კომისიასთან, რასიზმის და

17 ‘ადმინსიტრაციული შეცდომა: ხარვეზიანი ადმინისტრაციული პატიმრობის სისტემა საქართველოში’, Human Rights Watch, 2012, გვ. 11, http://www.ombudsman.ge/files/downloads/en/hcqkqyhblwldxcayqiwg.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივg-ლისს]. ამ მონაცემებს მუდმივად აქვეყნებდა შინაგან საქმეთა სამინისტრო.

18 ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ამ საქმეზე რამდენიმე მკაფიო განჩინება მიიღო, სომხეთის წინააღმდეგ შემოსული საქმის ანალოგიურად. იხ., მაგალითადმ გალსტიანი სომხეთის წინააღმდეგ, App No 26986/03 (ECtHR, 2007 წლის 15 ნოემბერი). იმ საქმეში ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ ადმინისტრაციული სასჯელი -15 დღით თავისუფლების აღკვეთა, მიუთითებს, რომ პროცესი თავისი არსით იყო სისხლის სამართლის, და ამიტომ მასზე ვრცელდებოდა სამართ-ლიანი სასამართლოს პრინციპით გათვალისწინებული სრული დაცვა, როგორც ეს მე-6 მუხლშია დადგენილი. თუ საქართ-ველოს წინაშეც ანალოგიური გამოწვევები დადგება, მოსალოდნელია, რომ შედეგიც ანალოგიური იქნება.

19 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’ 2011’, გვ. 51–66, www.ombudsman.ge/files/downloads/en/hcqkqyhblwldxcayqiwg.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს]. საჯარო დემონსტრაციის წინააღმდეგ პოლიციის ძალების არაპროპორციული გამოყენება კიდევ ერთი პრობლემური საკითხია.

20 ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო. ‘ფაქტები ქვეყნების შესახებ: 1959-2010’, 2011 წლის ნოემბერი, გვ. 22, www�echr.CoE.int/NR/rdonlyres/C2E5DFA6-B53C-42D2-8512-034BD3C889B0/0/FICHEPARPAYS_ENG_MAI2010.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


54

შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის ევროპულ კომისიასთან და ევროპულ კომისიასთან ‘დე-მოკრატია კანონის მეშვეობით’ (ვენეციის კომისია).21

საერთაშორისო დონეზე, საქართველომ ასევე მოახდინა ადამიანის უფლებათა ცხრა ძირითადი ხელშეკრულების რატიფიცირება, მათ შორისაა: საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკუ-რი უფლებების შესახებ;22 კონვენცია წამებისა და სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან ღირსების შემ-ლახველი მოპყრობისა და დასჯის წინააღმდეგ;23 კონვენცია ქალთა მიმართ ყველა სახის დისკრიმი-ნაციის აღმოფხვრის შესახებ;24 და საერთაშორისო პაქტი ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა შესახებ.25

2011 წლის იანვარში, გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭომ განიხილა საქართველოში არსებული მდგომარეობა საყოველთაო პერიოდული განხილვის ფარგლებში. საქართველო დაეთანხმა რეკო-მენდაციათა უმრავლესობას, რომლებიც სხვა ქვეყნებმა წარმოადგინეს, მაგრამ უარყო ჩეხეთის რეს-პუბლიკის რეკომენდაცია, რომელიც ეხებოდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრების დანიშვნისა და განთავისუფლების საკითხის მარეგულირებელი კანონის შეცვლას, და განაცხადა, რომ ამ სფეროში განხორციელებული რეფორმა წარმატებული აღმოჩნდა.26

ეროვნულ დონეზე, ადამიანის უფლებები საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავშია დაცული.27 ადამიანის უფლებების დეტალურ კანონთან ერთად, კონსტიტუცია ასევე სახალხო დამცველის სამსა-ხურსაც აფუძნებს.28 საქართველოში სახალხო დამცველის ოფისს მაღალი ავტორიტეტი აქვს. სახალ-ხო დამცველს (ან ომბუდსმენს) და მის კოლეგებს პატიმრობის ყველა ადგილზე მიუწვდებათ ხელი. სახალხო დამცველი ყოველწლიურად დეტალურ მოხსენებას წარუდგენს პარლამენტს. ეს მოხსენე-ბები ფასდაუდებელ ინფორმაციას შეიცავს საქართველოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის შესახებ.

21 ვენეციის კომისია არის ევროპის საბჭოს საკონსულტაციო ორგანო საკონსტიტუციო საკითხებში.22 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 3 მაისს.23 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 26 ოქტომბერს.24 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 26 ოქტომბერს.25 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 3 მაისს.26 გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭო, ‘საყოველთაო პერიოდული შემოწმების სამუშაო ჯგუფის მოხსენება’, 2011, UN Doc

A/HRC/17/11, რეკომენდაცია 107.5, 24, http://www.upr-info.org/IMG/pdf/a_hrc_17_11_georgia_e.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

27 საქართველოს კონსტიტუცია, 1995 წლის 24 აგვისტო, http://www.parliament.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=180&Itemid=85&lang=en, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

28 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’, (იხ. სქოლიო 9), გვ. 21


55

შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის ევროპულ კომისიასთან და ევროპულ კომისიასთან ‘დე-მოკრატია კანონის მეშვეობით’ (ვენეციის კომისია).21

საერთაშორისო დონეზე, საქართველომ ასევე მოახდინა ადამიანის უფლებათა ცხრა ძირითადი ხელშეკრულების რატიფიცირება, მათ შორისაა: საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკუ-რი უფლებების შესახებ;22 კონვენცია წამებისა და სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან ღირსების შემ-ლახველი მოპყრობისა და დასჯის წინააღმდეგ;23 კონვენცია ქალთა მიმართ ყველა სახის დისკრიმი-ნაციის აღმოფხვრის შესახებ;24 და საერთაშორისო პაქტი ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა შესახებ.25

2011 წლის იანვარში, გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭომ განიხილა საქართველოში არსებული მდგომარეობა საყოველთაო პერიოდული განხილვის ფარგლებში. საქართველო დაეთანხმა რეკო-მენდაციათა უმრავლესობას, რომლებიც სხვა ქვეყნებმა წარმოადგინეს, მაგრამ უარყო ჩეხეთის რეს-პუბლიკის რეკომენდაცია, რომელიც ეხებოდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრების დანიშვნისა და განთავისუფლების საკითხის მარეგულირებელი კანონის შეცვლას, და განაცხადა, რომ ამ სფეროში განხორციელებული რეფორმა წარმატებული აღმოჩნდა.26

ეროვნულ დონეზე, ადამიანის უფლებები საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავშია დაცული.27 ადამიანის უფლებების დეტალურ კანონთან ერთად, კონსტიტუცია ასევე სახალხო დამცველის სამსა-ხურსაც აფუძნებს.28 საქართველოში სახალხო დამცველის ოფისს მაღალი ავტორიტეტი აქვს. სახალ-ხო დამცველს (ან ომბუდსმენს) და მის კოლეგებს პატიმრობის ყველა ადგილზე მიუწვდებათ ხელი. სახალხო დამცველი ყოველწლიურად დეტალურ მოხსენებას წარუდგენს პარლამენტს. ეს მოხსენე-ბები ფასდაუდებელ ინფორმაციას შეიცავს საქართველოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის შესახებ.

21 ვენეციის კომისია არის ევროპის საბჭოს საკონსულტაციო ორგანო საკონსტიტუციო საკითხებში.22 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 3 მაისს.23 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 26 ოქტომბერს.24 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 26 ოქტომბერს.25 საქართველო შეუერთდა 1994 წლის 3 მაისს.26 გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭო, ‘საყოველთაო პერიოდული შემოწმების სამუშაო ჯგუფის მოხსენება’, 2011, UN Doc

A/HRC/17/11, რეკომენდაცია 107.5, 24, http://www.upr-info.org/IMG/pdf/a_hrc_17_11_georgia_e.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

27 საქართველოს კონსტიტუცია, 1995 წლის 24 აგვისტო, http://www.parliament.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=180&Itemid=85&lang=en, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

28 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’, (იხ. სქოლიო 9), გვ. 21


თავი მესამე: ადვოკატები და საქართველოს

ადვოკატთა ასოციაცია

უფრო ფართო კონტექსტში თუ განვიხილავთ, საქართველოში პრაქტიკოსი ადვოკატები ორ კატეგო-რიად შეიძლა დაიყოს: ისინი, რომლებიც დამოუკიდებლად მუშაობენ და ისინი, რომლებიც მთავრო-ბის სამსახურებში ან სხვა სექტორში მუშაობენ.

ადვოკატები აუცილებლად უნდა იყვნენ თავიანთი პროფესიული ორგანოს - საქართველოს ადვო-კატთა ასოციაციის წევრები. მთავრობის სამსახურების ადვოკატები, პროკურორთა ჩათვლით, რო-გორც წესი, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრები არ არიან. საქართველოს იურიდიული დახმარების სამსახურებში დასაქმებული ადვოკატები, როგორც სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული დაცვის ადვოკატები, ჰიბრიდულ კატეგორიას მიეკუთვნებიან: ისინი მთავრობის მიერ არიან დაქი-რავებული, მაგრამ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრები არიან. ადვოკატებს, რომლებიც ადვოკატთა კორპუსის წევრები არ არიან, შეუძლიათ კლიენტები წარმოადგინონ მხოლოდ პირველი ინსტანციის სამოქალაქო სამართალწარმოებაში. სხვა სამოქალაქო პროცესებში და სისხლის სამარ-თლის საქმეთა ყველა სახის პროცესზე კლიენტის წარმოდგენა შეუძლიათ მხოლოდ ადვოკატის საქ-მიანობის უფლების მქონე იურისტებს.29

3�1� ორგანიზაციის სტრუქტურა და ისტორია

ადვოკატთა როლის შესახებ გაეროს ძირითადი პრინციპების (შემდგომში, ‘ძირითადი პრინციპები’) შესაბამისად, ადვოკატთა პროფესიულმა გაერთიანებებმა თავიანთი წევრების სახელით ოთხი ძირი-თადი ფუნქცია უნდა განახორციელონ: სწავლებისა და ტრენინგების უზრუნველყოფა; პროფესიული სტანდარტების რეგულირება; იურიდიული მომსახურების გაწევა; და სამართლის უზენაესობის და იურიდიულ პროფესიათა დამოუკიდებლობის განმტკიცების ხელშეწყობა.30 ‘ძირითადი პრინციპები’ ადვოკატებს უფლებას აძლევს შეუერთდნენ თვითმმართველ პროფესიულ გაერთიანებებს, რომელ-თა აღმასრულებელ ორგანოს მისი წევრები ირჩევენ და რომელიც თავის ფუნქციებს გარედან ჩარე-ვის გარეშე ახორციელებს.31

საქართველოში ერთადერთი თვითმმართველი გაერთიანება, რომელიც ადვოკატთა სახელით ამ ძი-რითად ფუნქციებს ახორციელებს, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციაა. დღეს იგი დაახლოებით 3700 ადვოკატს აერთიანებს, რომელთა უმრავლესობა საადვოკატო პრაქტიკას მარტო ეწევა. რო-გორც ზემოთ აღვნიშნეთ, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრობა ყველა ადვოკატისთვის აუცილებელია.

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის უმაღლესი ორგანოა მის წევრთა საერთო კრება, რომელიც იმართება, სულ მცირე, წელიწადში ერთხელ მაინც. საერთო კრებაზე ირჩევენ საქართველოს ადვო-კატთა ასოციაციის თავმჯდომარეს და სხვა თანამდებობის პირებს, ასევე ამტკიცებენ პროფესიული ეთიკის კოდექსს (შემდგომში, ‘ეთიკის კოდექსი’). საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის მართვა ევალება აღმასრულებელ საბჭოს, რომელსაც ex officio ხელმძღვანელობს ასოციაციის თავმჯდომა-რე. ასოციაციის სხვა ძირითადი ერთეულებია: ეთიკის კომისია, აუდიტის კომისია და განგრძობადი იურიდიული განათლების კომისია.32

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის თავმჯდომარეს, ასევე აღმასრულებელი საბჭოს, ეთიკური კომისიის და აუდიტის კომისიის წევრებს ირჩევენ ოთხი წლის ვადით. ასოციაციის თავმჯდომარე ერ-თადერთი არჩეული პირია, რომელსაც სამუშაოსათვის ხელფასს უხდიან. თავმჯდომარედ ყოფნის პერიოდში მას აკრძალული აქვს ადვოკატად მუშაობა.33

29 ირინა ურუმოვა, ‘იურიდიული პროფესიები საქართველოში’, 2008, www.osce.org/odihr/36297, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

30 გაეროს ძირითადი პრინციპები ადვოკატთა როლის შესახებ, მე-9 და 24-26 პრინციპები, http://www2.ohchr.org/english/law/lawyers.htm, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

31 იქვე, 24-25 პრინციპები.32 იხ. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია, http://gba.ge/new/?lang=eng, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს]33 საქართველოს კანონი ადვოკატთა შესახებ, 27-ე მუხლი.


56

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ჯერ კიდევ საკმაოდ ახალგაზრდა ორგანიზაციაა. ადვოკატთა შესახებ კანონში მისი შექმნა პირველად გათვალისწინებული იქნა 2001 წელს, სადაც დადგენილია ასოციაციის უფლებამოსილებათა კანონიერი საფუძვლები, მისი სტრუქტურა და მოვალეობები. თუმ-ცა, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის შექმნა რამდენიმე წლით დაგვიანდა მრავალი სარჩელის გამო, რომლებშიც ეჭვქვეშ აყენებდნენ ადვოკატთა ერთადერთი გაერთიანების კონსტიტუციურობის საკითხს.34 ეს წინააღმდეგობა გამოწვეული იყო შიშით იმის გამო, რომ შემოთავაზებული ერთიანი ადვოკატთა ასოციაცია სამუდამოდ დააკანონებდა საბჭოთა სტილის ცენტრალურ კონტროლს ამ პროფესიაზე და ხელს შეუწყობდა კორუფციას.35

ადვოკატთა კორპუსის სტატუსთან დაკავშირებით კონსენსუსი ვერ იქნა მიღწეული, რამაც ასევე ხელი შეუშალა ადვოკატთა გამოცდების ჩატარებას (რომელსაც 2004 წლამდე იუსტიციის უმაღლესი საბ-ჭო ატარებდა) და მათ ჩარიცხვას ადვოკატთა კორპუსში. თუმცა, ხანგრძლივი არგუმენტების შემდეგ, პრობლემები თანდათანობით მოგვარდა ერთიანი პროფესიული ასოციაციის სასარგებლოდ და სა-ბოლოოდ, 2006 წელს, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია კანონის საფუძველზე შეიქმნა.36

წინსვლა ნელი ტემპით ვითარდებოდა. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ ვერ შეძლო მისი ყრილობის მოწვევა, ნაწილობრივ კვორუმის მოთხოვნის გამოც, რომელიც ადვოკატთა შესახებ 2001 წლის კანონით იყო დადგენილი. ამის გამო, 2009 წლამდე, ამჟამინდელი თავმჯდომარისა და სხვა თანამდებობის პირთა არჩევამდე, იგი უმოქმედო ინსტიტუტი იყო. 2006-2009 წლებში საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის უმოქმედობის შედეგად პარლამენტში კვლავ განახლდა მოწოდებები ალ-ტერნატიული ადვოკატთა ასოციაციის დაარსების მიზანშეწონილობის საკითხთან დაკავშირებით. იმ დროს, მსგავსი მოწოდებებისადმი წინააღმდეგობის გაწევა ძირითადად იმ მოსაზრების გამო მოხერ-ხდა, რომელსაც საერთაშორისო საზოგადოებრიობა უჭერდა მხარს და რომელიც ძლიერ, დამოუკი-დებელ და ერთიან ადვოკატთა ასოციაციის არსებობას აღიარებდა.37

იუსტიციის სამინისტროში დელეგაციას აცნობეს, რომ მთავრობის ოფიციალური პოლიტიკა კვლავ მხარს უჭერს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას, როგორც ადვოკატთა ერთადერთ ეროვნულ გაერთიანებას. მთავრობას არ სურს გავრცელდეს აზრი, რომ იგი ერევა ადვოკატთა საქმეებში. თუმ-ცა დელეგაციას ასევე აცნობეს, რომ ადვოკატთა ალტერნატიული გაერთიანების შექმნის სურვილი კვლავ აქვთ მთავრობის გარკვეულ წრეებს. ზოგიერთი თანამოსაუბრის აზრით, როგორც კი საქართ-ველოს ადვოკატთა ასოციაცია მთავრობის კრიტიკით გამოდის, მაშინვე განახლდება ხოლმე მოწო-დებები რამდენიმე ასოციაციის შექმნასთან დაკავშირებით.

რამდენიმე თანამოსაუბრემ აღნიშნა, რომ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრთა საგულის-ხმო რაოდენობა ყოფილი პროკურორი ან მოსამართლეა, რომლებიც სამსახურიდან თავიანთი მო-ვალეობის არაჯეროვნად შესრულების გამო გაათავისუფლეს. მათ ასევე აღნიშნეს, რომ ეს წევრები უფრო კონსერვატიულები არიან და ნაკლებად უჭერენ მხარს რეფორმებს; მათ ასევე არ სურთ ან-ტაგონისტური დამოკიდებულება ჰქონდეთ თავიანთი ყოფილი კოლეგების მიმართ, არც სასამართ-ლო დარბაზში და არც მასმედიისათვის ინტერვიუს მიცემის დროს. დელეგაციას აცნობეს, რომ ზო-გიერთი ადვოკატის ეს კონფრონტაციული პოზიცია გაამწვავა იმ ფაქტმაც, რომ ადრე საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას არ ჰყავდა მოქმედი ეთიკის კომისია (იხ. ქვემოთ). ამან საფუძველი შეურყია მთლიანად დაცვის ადვოკატთა რეპუტაციასაც.

3�2� წევრად მიღების სტანდარტები, იურიდიული განათლება და გადამზადება

მრავალმა თანამოსაუბრემ გამოხატა წუხილი ადვოკატთა ტრენინგებისა და მათი პროფესიული და-ხელოვნების სტანდარტებთან დაკავშირებით. ეს ეხებოდა ტრენინგებისა და სწავლების ყველა დო-ნეს, აკადემიური სწავლების დონით დაწყებული, განგრძობადი იურიდიული განათლებით დამთავ-რებული. თუმცა ამ საკითხით შეშფოთების მთავარ საგანს მაინც ადვოკატთა გამოცდების სტანდარტი წარმოადგენდა.

34 ურუმოვა, (იხ. სქოლიო 29).35 იხ. მოხსენება Eurasianet.org, http://russian.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav061302aru.shtml, [ხელმისაწვდომი

იყო 2012 წლის 26 ივლისს].36 ურუმოვა, (იხ. სქოლიო 29).37 წერილი ევროპის ადვოკატთა საბჭოსა და იურიდიულ საზოგადოებათა პრეზიდენტის წერილი საქართველოს პარლამენ-

ტის თავმჯდომარეს, 2009, www.ccbe.eu/fileadmin/user_upload/NTCdocument/Georgiapdf1_1272355806.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


57

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ჯერ კიდევ საკმაოდ ახალგაზრდა ორგანიზაციაა. ადვოკატთა შესახებ კანონში მისი შექმნა პირველად გათვალისწინებული იქნა 2001 წელს, სადაც დადგენილია ასოციაციის უფლებამოსილებათა კანონიერი საფუძვლები, მისი სტრუქტურა და მოვალეობები. თუმ-ცა, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის შექმნა რამდენიმე წლით დაგვიანდა მრავალი სარჩელის გამო, რომლებშიც ეჭვქვეშ აყენებდნენ ადვოკატთა ერთადერთი გაერთიანების კონსტიტუციურობის საკითხს.34 ეს წინააღმდეგობა გამოწვეული იყო შიშით იმის გამო, რომ შემოთავაზებული ერთიანი ადვოკატთა ასოციაცია სამუდამოდ დააკანონებდა საბჭოთა სტილის ცენტრალურ კონტროლს ამ პროფესიაზე და ხელს შეუწყობდა კორუფციას.35

ადვოკატთა კორპუსის სტატუსთან დაკავშირებით კონსენსუსი ვერ იქნა მიღწეული, რამაც ასევე ხელი შეუშალა ადვოკატთა გამოცდების ჩატარებას (რომელსაც 2004 წლამდე იუსტიციის უმაღლესი საბ-ჭო ატარებდა) და მათ ჩარიცხვას ადვოკატთა კორპუსში. თუმცა, ხანგრძლივი არგუმენტების შემდეგ, პრობლემები თანდათანობით მოგვარდა ერთიანი პროფესიული ასოციაციის სასარგებლოდ და სა-ბოლოოდ, 2006 წელს, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია კანონის საფუძველზე შეიქმნა.36

წინსვლა ნელი ტემპით ვითარდებოდა. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ ვერ შეძლო მისი ყრილობის მოწვევა, ნაწილობრივ კვორუმის მოთხოვნის გამოც, რომელიც ადვოკატთა შესახებ 2001 წლის კანონით იყო დადგენილი. ამის გამო, 2009 წლამდე, ამჟამინდელი თავმჯდომარისა და სხვა თანამდებობის პირთა არჩევამდე, იგი უმოქმედო ინსტიტუტი იყო. 2006-2009 წლებში საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის უმოქმედობის შედეგად პარლამენტში კვლავ განახლდა მოწოდებები ალ-ტერნატიული ადვოკატთა ასოციაციის დაარსების მიზანშეწონილობის საკითხთან დაკავშირებით. იმ დროს, მსგავსი მოწოდებებისადმი წინააღმდეგობის გაწევა ძირითადად იმ მოსაზრების გამო მოხერ-ხდა, რომელსაც საერთაშორისო საზოგადოებრიობა უჭერდა მხარს და რომელიც ძლიერ, დამოუკი-დებელ და ერთიან ადვოკატთა ასოციაციის არსებობას აღიარებდა.37

იუსტიციის სამინისტროში დელეგაციას აცნობეს, რომ მთავრობის ოფიციალური პოლიტიკა კვლავ მხარს უჭერს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას, როგორც ადვოკატთა ერთადერთ ეროვნულ გაერთიანებას. მთავრობას არ სურს გავრცელდეს აზრი, რომ იგი ერევა ადვოკატთა საქმეებში. თუმ-ცა დელეგაციას ასევე აცნობეს, რომ ადვოკატთა ალტერნატიული გაერთიანების შექმნის სურვილი კვლავ აქვთ მთავრობის გარკვეულ წრეებს. ზოგიერთი თანამოსაუბრის აზრით, როგორც კი საქართ-ველოს ადვოკატთა ასოციაცია მთავრობის კრიტიკით გამოდის, მაშინვე განახლდება ხოლმე მოწო-დებები რამდენიმე ასოციაციის შექმნასთან დაკავშირებით.

რამდენიმე თანამოსაუბრემ აღნიშნა, რომ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრთა საგულის-ხმო რაოდენობა ყოფილი პროკურორი ან მოსამართლეა, რომლებიც სამსახურიდან თავიანთი მო-ვალეობის არაჯეროვნად შესრულების გამო გაათავისუფლეს. მათ ასევე აღნიშნეს, რომ ეს წევრები უფრო კონსერვატიულები არიან და ნაკლებად უჭერენ მხარს რეფორმებს; მათ ასევე არ სურთ ან-ტაგონისტური დამოკიდებულება ჰქონდეთ თავიანთი ყოფილი კოლეგების მიმართ, არც სასამართ-ლო დარბაზში და არც მასმედიისათვის ინტერვიუს მიცემის დროს. დელეგაციას აცნობეს, რომ ზო-გიერთი ადვოკატის ეს კონფრონტაციული პოზიცია გაამწვავა იმ ფაქტმაც, რომ ადრე საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას არ ჰყავდა მოქმედი ეთიკის კომისია (იხ. ქვემოთ). ამან საფუძველი შეურყია მთლიანად დაცვის ადვოკატთა რეპუტაციასაც.

3�2� წევრად მიღების სტანდარტები, იურიდიული განათლება და გადამზადება

მრავალმა თანამოსაუბრემ გამოხატა წუხილი ადვოკატთა ტრენინგებისა და მათი პროფესიული და-ხელოვნების სტანდარტებთან დაკავშირებით. ეს ეხებოდა ტრენინგებისა და სწავლების ყველა დო-ნეს, აკადემიური სწავლების დონით დაწყებული, განგრძობადი იურიდიული განათლებით დამთავ-რებული. თუმცა ამ საკითხით შეშფოთების მთავარ საგანს მაინც ადვოკატთა გამოცდების სტანდარტი წარმოადგენდა.

34 ურუმოვა, (იხ. სქოლიო 29).35 იხ. მოხსენება Eurasianet.org, http://russian.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav061302aru.shtml, [ხელმისაწვდომი

იყო 2012 წლის 26 ივლისს].36 ურუმოვა, (იხ. სქოლიო 29).37 წერილი ევროპის ადვოკატთა საბჭოსა და იურიდიულ საზოგადოებათა პრეზიდენტის წერილი საქართველოს პარლამენ-

ტის თავმჯდომარეს, 2009, www.ccbe.eu/fileadmin/user_upload/NTCdocument/Georgiapdf1_1272355806.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


საადვოკატო საქმიანობის უფლების მოპოვების კრიტერიუმი

საადვოკატო საქმიანობის უფლების მოსაპოვებლად განმცხადებელს უნდა ჰქონდეს უმაღლესი გა-ნათლება (უმაღლესი იურიდიული განათლების დამადასტურებელი მოწმობა), უნდა ჰქონდეს იურის-ტად ან ადვოკატის თანაშემწედ მუშაობის არანაკლებ ერთი წლის სტაჟი (იხ. კანონი ადვოკატთა შე-სახებ, მუხლი 10). ადვოკატთა გამოცდების ნაცვლად მას შეიძლება ჩაბარებული ჰქონდეს მოსამართ-ლეთა საკვალიფიკაციო გამოცდა. თავად კანონი პრაქტიკოსი ადვოკატებისაგან არ მოითხოვს განგ-რძობადი იურიდიული განათლების მიღებას. თუმცა საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ დააწესა მოთხოვნები განგრძობადი იურიდიულ განათლებასთან დაკავშირებით (იხ. ქვემოთ).

ადვოკატთა აკადემიური და პროფესიული სწავლების დონეები

აკადემიური განათლების დროს ადვოკატებმა უნდა მიიღონ იურიდიული განათლება. ამის საშუალე-ბას იძლევა 17 უმაღლესი სასწავლებელი. ამ სასწავლებლებში სწავლების სტანდარტები სხვადასხ-ვაგვარია. ისიც ითქვა, რომ ზოგიერთ მათგანში სწავლების დონე უბრალოდ ძალიან დაბალია. საერ-თაშორისო საზოგადოების დახმარებით მიმდინარეობს გარკვეული სამუშაოები სასწავლო გეგმების (კურიკულუმების) განმტკიცებისა და სახელმძღვანელოთა სტანდარტიზაციის მიზნით.

პროფესიული სწავლება (მინიმუმ ერთი წელი მუშაობის გამოცდილება) სტრუქტურირებული პრო-ცესი არ არის და ადვოკატთა ასოციაცია მას ოფიციალურად არც აკონტროლებს და არც აფასებს. პროფესიული სწავლების უმნიშვნელოვანესი ელემენტები - ადვოკატირებისა და პროფესიული ეთი-კის პრაქტიკული კურსების ჩათვლით - ადვოკატთა გამოცდების ჩაბარებამდე არც მოითხოვება და არც არის ხელმისაწვდომი. ასევე არ ტარდება ტრენინგები მოლაპარაკებების ჩატარების, მოწმეთა დაკითხვისა და ჯვარედინი დაკითხვის, წერილობით ან ზეპირად სამართლებრივი არგუმენტების ჩამოყალიბების ან კლიენტთა, კოლეგებისა და სასამართლოს მიმართ ეთიკური ვალდებულებების სფეროებში. აქედან გამომდინარე, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: პროფესიული სწავლების (ტრენინგის) ეტაპი უნდა გახდეს სტრუქტურირებული პროცესი და უნდა მოხდეს მისი შეფასება; და სავალდებულო კურსები ძირითა-დი პროფესიული ჩვევების შესახებ, ადვოკატირებისა და პროფესიული ეთიკის ჩათვლით, უნდა იქნეს ინტეგრირებული და შეფასებული, როგორც ადვოკატთა სწავლების ნაწილი�

ადვოკატთა გამოცდები

ადვოკატთა გამოცდების დანიშვნასა და ორგანიზებაზე პასუხისმგებელია საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია. იგი პერიოდული ინტერვალებით აქვეყნებს ტესტს, რომელშიც შედის 5000 ღია ტიპის (მრა-ვალ ვარიანტიანი პასუხით) საკითხი და სწორი პასუხები. ადვოკატთა გამოცდაზე კანდიდატებმა პა-სუხი უნდა გასცენ ამ ტესტიდან აღებულ 100 საკითხს. თითქმის ყველა თანამოსაუბრემ აღნიშნა, რომ ადვოკატთა გამოცდები აბსოლუტურად არაადეკვატურია. დღევანდელ საგამოცდო ტესტში საერთოდ არ არის გათვალისწინებული სამართლის აღქმის ან იურიდიული პრაქტიკის საკითხები. იგი არ იძ-ლევა ადვოკატირების უნარის, ეთიკის საკითხების ცოდნის ან სხვა უაღრესად მნიშვნელოვანი (ზე-მოთ აღნიშნული) პროფესიული უნარ-ჩვევების შეფასების საშუალებას. ეს, რა თქმა უნდა, გასაკვირი არ არის, რადგან ადვოკატობის კანდიდატები ამ სფეროებში რაიმე ტრენინგს არ გადიან.

როგორც ადგილობრივი, ისე საერთაშორისო აქტორები დელეგაციის წინაშე მუდმივად ხაზს უსვამდ-ნენ იმ ფაქტს, რომ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ მნიშვნელოვნად უნდა აამაღლოს ადვო-კატობის მსურველების მიმართ წაყენებული უნარ-ჩვევების დონე და გააფართოვოს ამ მოთხოვნათა არეალი. მათ მიაჩნიათ, რომ თუკი საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ასე არ მოიქცევა, იგი ვერ მოახერხებს ადვოკატთა პროფესიის მიმართ საზოგადოების ნდობის განმტკიცებას და ვერ დაძლევს დღეისათვის არსებულ მრავალ პრობლემას. ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფ-ლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: ადვოკატთა გამოცდები უნდა უზრუნველყოფდეს გონივრულ ტესტს ადვოკატის პროფესიული უნარ-ჩვევების შეფასებისთვის�

ადვოკატთა სტანდარტების ამაღლებაზე მუშაობა უკვე მიმდინარეობს, მაგრამ პროგრესი შეიძლება სწრაფად ვერ იქნას მიღწეული. სამუშაო ჯგუფს დაევალა ცვლილებების მომზადება კანონში ადვო-კატთა შესახებ, სადაც გათვალისწინებული იქნება ადვოკატობის მსურველთა მიმართ წაყენებული


58

მოთხოვნების ამაღლება. თუმცა, ამ ცვლილებათა პაკეტის დასრულება 2012 წლის ბოლომდე მოსა-ლოდნელი არ არის.

განგრძობადი იურიდიული განათლება

პროკურატურასთან და სასამართლოსთან შედარებით, სადაც თანამშრომელთა რაოდენობა შედა-რებით მცირეა, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია განგრძობადი იურიდიული განათლების უზ-რუნველყოფის კუთხით, უდიდესი პრაქტიკული პრობლემების წინაშე დგას. ეს სწავლება უნდა გან-ხორციელდეს 3700 ადვოკატისთვის. საერთაშორისო დონორთა ფონდები ძირითადად პროკურორ-თა და მოსამართლეთა შესაძლებლობის განმტკიცებაზე იყო მიმართული.

სასამართლოები და პროკურატურა განსაკუთრებულ კრიტიკას გამოხატავდნენ სისხლის სამართ-ლის პროცესების ადვოკატთა მიმართ, რომლებსაც უწუნებდნენ სასამართლო დარბაზში ქცევისა და სამართლის ცოდნის ზოგად დონეს. ისინი მიუთითებდნენ, რომ ადვოკატთა ასოციაციის მიერ წარ-სულში ორგანიზებული ტრენინგის კურსები დაცვის ადვოკატებს ვერ აძლევდა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის წარმოდგენისთვის საჭირო ცოდნასა და უნარს. მათი აზრით, მოსამართლე-თა მიმართ გამოთქმული ბრალდებები, რომ ადვოკატთა მიმართ ისინი ობიექტური არ არიან, სა-ფუძველს მოკლებულია და რომ ასეთ ბრალდებას ძირითადად იწვევს ის ფაქტი, რომ ადვოკატები, არასათანადო ტრენინგებისა და სისხლის სამართლის კოდექსის არასაკმარისი ცოდნის გამო, უფრო ხშირად უშვებენ პროცესუალურ შეცდომებს.

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის აღმასრულებელმა საბჭომ 2012 წლის დასაწყისიდან ასოცი-აციის ყველა წევრისთვის სავალდებულო გახადა ყოველწლიური, სულ მცირე 12 საათიანი სწავლება განგრძობადი იურიდიული განათლების ფარგლებში. ამ 12 სათიდან 3 საათი უნდა დაეთმოს პროფე-სიული ეთიკის სტანდარტებს. ადვოკატთა უმრავლესობისთვის ეს იქნება საქართველოს ადვოკატ-თა ასოციაციის ეთიკის კოდექსის პირველი ოფიციალური დემონსტრირება. ადვოკატთა გამოცდების ჩაბარებიდან ერთი წლის განმავლობაში ადვოკატები მაინც არ არიან საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ოფიციალური წევრები, რის გამოც მათ არა აქვთ რაიმე ვალდებულება (და არც ცოდნა მოეთხოვებათ) მისი ეთიკური სტანდარტების მიმართ.

განგრძობადი იურიდიული განათლების ფარგლებში, ეთიკის სავალდებულო კომპონენტის გარდა, დანარჩენი ცხრა საათის შინაარსს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია განსაზღვრავს სხვადასხვა საერთაშორისო პარტნიორებთან კონსულტაციის გზით, რომლებსაც შეუძლიათ დახმარება გაუწიონ მას ტრენინგების ორგანიზებაში. ამ პარტნიორთა შორის არიან ამერიკის ადვოკატთა ასოციაციის ცენტრალური ევროპისა და ევრაზიის სამართლებრივი ინიციატივა (ABA CEELI), გაეროს განვითა-რების პროგრამა (UNDP), ნორვეგიის სამართლის უზენაესობის მრჩეველთა მისია საქართველოში (NORLAG) და ევროკავშირი.

ABA CEELI-ი ერთადერთი ორგანიზაციაა, რომელსაც საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისგან მი-ღებული აქვს ადვოკატებისთვის ტრენინგების შემუშავებისა და ჩატარების სრული უფლებამოსილება. იგი ამჟამად ტრენინგებს ატარებს იმ უნარ-ჩვევების სფეროებში, რომლებიც პრიორიტეტულადაა მიჩ-ნეული სისხლის სამართლის ადვოკატებისთვის; იგი მოიცავს ძირითად უნარებს, რომლებიც საჭიროა სასამართლო პროცესისთვის, სასამართლო ექსპერტიზისთვის, იურიდიული დოკუმენტების შექმნის-თვის და მოწმე ექსპერტების დაკითხვისთვის. იგი ასევე სპეციალურ ტრენინგს ატარებს სისხლის სა-მართლის საპროცესო კოდექსის შესწავლის მიზნით. 2010 წლის ზაფხულიდან დღემდე, ABA CEELI-იმ დაახლოებით 1800-1900 ადვოკატს ჩაუტარა ტრენინგი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესახებ, 1500 ადვოკატს - სასამართლო პროცესისთვის საჭირო უნარებში, ხოლო 850-მა ადვოკატმა გაიარა ექსპერტი მოწმეების გამოკვლევის ტრენინგი. სწავლებას ადვოკატები კმაყოფილებით შეხვ-დნენ, ხოლო სწავლების შემდეგ მათ მიერ სტანდარტების გამოყენებას ზოგადად დადებით შეფასებას აძლევენ.

იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლებისგან დელეგაციამ შეიტყო, რომ ევროკავშირის დაფი-ნანსებით, ევროპის საბჭო ახორციელებს პროექტს ‘სასამართლო რეფორმების განმტკიცება აღმო-სავლეთი პარტნიორობის ქვეყნებში’. აღნიშნული პროექტის ფარგლებში, ევროსაბჭოს ექსპერტე-ბი მუშაობენ რეკომენდაციების შემუშავებაზე, რომლებიც იურისტთა პროფესიული სტანდარტების


59

მოთხოვნების ამაღლება. თუმცა, ამ ცვლილებათა პაკეტის დასრულება 2012 წლის ბოლომდე მოსა-ლოდნელი არ არის.

განგრძობადი იურიდიული განათლება

პროკურატურასთან და სასამართლოსთან შედარებით, სადაც თანამშრომელთა რაოდენობა შედა-რებით მცირეა, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია განგრძობადი იურიდიული განათლების უზ-რუნველყოფის კუთხით, უდიდესი პრაქტიკული პრობლემების წინაშე დგას. ეს სწავლება უნდა გან-ხორციელდეს 3700 ადვოკატისთვის. საერთაშორისო დონორთა ფონდები ძირითადად პროკურორ-თა და მოსამართლეთა შესაძლებლობის განმტკიცებაზე იყო მიმართული.

სასამართლოები და პროკურატურა განსაკუთრებულ კრიტიკას გამოხატავდნენ სისხლის სამართ-ლის პროცესების ადვოკატთა მიმართ, რომლებსაც უწუნებდნენ სასამართლო დარბაზში ქცევისა და სამართლის ცოდნის ზოგად დონეს. ისინი მიუთითებდნენ, რომ ადვოკატთა ასოციაციის მიერ წარ-სულში ორგანიზებული ტრენინგის კურსები დაცვის ადვოკატებს ვერ აძლევდა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის წარმოდგენისთვის საჭირო ცოდნასა და უნარს. მათი აზრით, მოსამართლე-თა მიმართ გამოთქმული ბრალდებები, რომ ადვოკატთა მიმართ ისინი ობიექტური არ არიან, სა-ფუძველს მოკლებულია და რომ ასეთ ბრალდებას ძირითადად იწვევს ის ფაქტი, რომ ადვოკატები, არასათანადო ტრენინგებისა და სისხლის სამართლის კოდექსის არასაკმარისი ცოდნის გამო, უფრო ხშირად უშვებენ პროცესუალურ შეცდომებს.

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის აღმასრულებელმა საბჭომ 2012 წლის დასაწყისიდან ასოცი-აციის ყველა წევრისთვის სავალდებულო გახადა ყოველწლიური, სულ მცირე 12 საათიანი სწავლება განგრძობადი იურიდიული განათლების ფარგლებში. ამ 12 სათიდან 3 საათი უნდა დაეთმოს პროფე-სიული ეთიკის სტანდარტებს. ადვოკატთა უმრავლესობისთვის ეს იქნება საქართველოს ადვოკატ-თა ასოციაციის ეთიკის კოდექსის პირველი ოფიციალური დემონსტრირება. ადვოკატთა გამოცდების ჩაბარებიდან ერთი წლის განმავლობაში ადვოკატები მაინც არ არიან საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ოფიციალური წევრები, რის გამოც მათ არა აქვთ რაიმე ვალდებულება (და არც ცოდნა მოეთხოვებათ) მისი ეთიკური სტანდარტების მიმართ.

განგრძობადი იურიდიული განათლების ფარგლებში, ეთიკის სავალდებულო კომპონენტის გარდა, დანარჩენი ცხრა საათის შინაარსს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია განსაზღვრავს სხვადასხვა საერთაშორისო პარტნიორებთან კონსულტაციის გზით, რომლებსაც შეუძლიათ დახმარება გაუწიონ მას ტრენინგების ორგანიზებაში. ამ პარტნიორთა შორის არიან ამერიკის ადვოკატთა ასოციაციის ცენტრალური ევროპისა და ევრაზიის სამართლებრივი ინიციატივა (ABA CEELI), გაეროს განვითა-რების პროგრამა (UNDP), ნორვეგიის სამართლის უზენაესობის მრჩეველთა მისია საქართველოში (NORLAG) და ევროკავშირი.

ABA CEELI-ი ერთადერთი ორგანიზაციაა, რომელსაც საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისგან მი-ღებული აქვს ადვოკატებისთვის ტრენინგების შემუშავებისა და ჩატარების სრული უფლებამოსილება. იგი ამჟამად ტრენინგებს ატარებს იმ უნარ-ჩვევების სფეროებში, რომლებიც პრიორიტეტულადაა მიჩ-ნეული სისხლის სამართლის ადვოკატებისთვის; იგი მოიცავს ძირითად უნარებს, რომლებიც საჭიროა სასამართლო პროცესისთვის, სასამართლო ექსპერტიზისთვის, იურიდიული დოკუმენტების შექმნის-თვის და მოწმე ექსპერტების დაკითხვისთვის. იგი ასევე სპეციალურ ტრენინგს ატარებს სისხლის სა-მართლის საპროცესო კოდექსის შესწავლის მიზნით. 2010 წლის ზაფხულიდან დღემდე, ABA CEELI-იმ დაახლოებით 1800-1900 ადვოკატს ჩაუტარა ტრენინგი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესახებ, 1500 ადვოკატს - სასამართლო პროცესისთვის საჭირო უნარებში, ხოლო 850-მა ადვოკატმა გაიარა ექსპერტი მოწმეების გამოკვლევის ტრენინგი. სწავლებას ადვოკატები კმაყოფილებით შეხვ-დნენ, ხოლო სწავლების შემდეგ მათ მიერ სტანდარტების გამოყენებას ზოგადად დადებით შეფასებას აძლევენ.

იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლებისგან დელეგაციამ შეიტყო, რომ ევროკავშირის დაფი-ნანსებით, ევროპის საბჭო ახორციელებს პროექტს ‘სასამართლო რეფორმების განმტკიცება აღმო-სავლეთი პარტნიორობის ქვეყნებში’. აღნიშნული პროექტის ფარგლებში, ევროსაბჭოს ექსპერტე-ბი მუშაობენ რეკომენდაციების შემუშავებაზე, რომლებიც იურისტთა პროფესიული სტანდარტების


ამაღლებას ისახავს მიზნად.38 იუსტიციის სამინისტროში განაცხადეს, რომ როგორც სამინისტროს, ისე საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წარმომადგენლები აქტიურად არიან ჩართული პროექტში, რომელიც საბოლოოდ შეიმუშავებს რეკომენდაციებს რამდენიმე ძირითად სფეროში. ამ სფეროთა შორის გათვალისწინებულია ადვოკატთა როლი, ადვოკატის სტატუსის მისაღებად საჭირო მოთხოვ-ნები, განგრძობადი იურიდიული განათლება და დისციპლინური სტანდარტები.

იუსტიციის სამინისტრომ დელეგაციას ასევე აცნობა, რომ 2011 წელს, სისხლის სამართლის რეფორ-მის სამთავრობო საბჭომ (CJR Council) ევროკავშირის დონორთა ფონდიდან 120 000 ევრო გამოყო საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ინსტიტუციური გაძლიერების მხარდასაჭერად. გარდა ამისა, სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების საბიუჯეტო მხარდაჭერის ახალი პროგრამის ფარგლებში (ხელმოწერილია ევროკავშირთან 2012 წლის თებერვალში) სისხლის სამართლის რეფორმის საბჭომ გადაწყვიტა ისეთივე ტექნიკური დახმარება გაუწიოს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას, რო-გორსაც იგი ამჟამად უწევს იუსტიციის სამინისტროს და სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იური-დიული დახმარების საკითხთა სამინისტროს.39

საერთაშორისო დონორები აქტიურად მუშაობენ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციასთან განგრ-ძობადი იურიდიული განათლების უფრო მასშტაბური პროგრამის უზრუნველყოფის მიზნით, რაც საკ-მაოდ იმედისმომცემი ნაბიჯია, თუმცა ადვოკატთა პროფესიული ტრენინგის სტანდარტების გასაუმ-ჯობესებლად, კიდევ ბევრია გასაკეთებელი. აქედან გამომდინარე, ადვოკატთა საერთაშორისო ასო-ციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, თავისი პარტნიორების დახმარებით, უნდა გააძლიეროს მუშაობა განგრძობადი იური-დიული განათლების პროგრამაზე, რომელიც უნდა იყოს საკმარისად ინტენსიური, რათა ადვოკატთა კომპეტენტურობისადმი საზოგადოების ნდობის ამაღლებას შეუწყოს ხელი� ამასთან დაკავშირებით, მოძიებული უნდა იქნას რესურსები სამართლის სფეროს მონაცემთა ბაზებზე ადვოკატების ხელმი-საწვდომობის გასაზრდელად, რათა მათ მუდამ ჰქონდეთ განახლებული ინფორმაცია სამართლის სფეროში მიმდინარე მოვლენების შესახებ, რომლებიც მათ პროფესიულ პრაქტიკასთანაა დაკავში-რებული�

მართლმსაჯულების სხვა ინსტიტუტებთან ურთიერთქმედება

დელეგაციისთვის ასევე ცნობილი გახდა ადრე ჩატარებული ერთობლივი ტრენინგების შესახებ, რომლებიც გამიზნული იყო მოსამართლეებისთვის, პროკურორებისა და დაცვის ადვოკატებისთვის და მოიცავდა საერთო პრობლემებთან დაკავშირებულ საკითხებს. ამ ტრენინგებზე განსაკუთრებუ-ლი ყურადღება დაეთმო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსთან დაკავშირებულ საკითხებს. თუმცა, როდესაც დელეგაცია ასეთი ინიციატივების განხორციელების პერსეპქტივას განიხილავდა, პროკურორებიც და მოსამართლეებიც შეშფოთებას გამოთქვამდნენ, რომ ეს შეიძლება ადვოკატებს არაჯეროვნად გამოეყენებინათ კონკრეტული პროცესების წარმოებისა და განხილვისთვის, და არა საერთო პრობლემურ საკითხებზე კონსტრუქციული დისკუსიისთვის. ეჭვგარეშეა, რომ ასეთი საკით-ხების განხილვა და დისკუსიის პარამეტრების შეთანხმება ყოველთვის შეიძლება მანამ, სანამ ამგ-ვარი ერთობლივი ღონისძიებები განხორციელდება.

დელეგაციას ასევე აცნობეს, რომ მთავარი პროკურორის მოადგილემ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას შესთავაზა პროკურატურის სასწავლო ცენტრში არსებული რესურსები, რაც მათ დაეხმა-რებოდა ასოციაციის წევრთა პროფესიული დახელოვნების დონის ამაღლებაში. როგორც პროკურა-ტურაში ამბობენ, ადვოკატთა ასოციაციამ ამ შეთავაზებაზე უარი თქვა. თუმცა მთავარი პროკურორის მოადგილემ დელეგაციასთან შეხვედრისას დაადასტურა, რომ ეს წინადადება ძალაშია, თუ საქართ-ველოს ადვოკატთა ასოციაცია მათ დახმარებისთვის მიმართავს.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციასა და მართლმსაჯულების სხვა ინს-ტიტუტებს შორის ურთიერთობა ზოგიერთ სფეროში დაძაბულია, დელეგაცია მიესალმება იმ ფაქტს, რომ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია, მოსამართლეებთან და პროკურორებთან ერთად, აქტი-ურად მონაწილეობს მთელ რიგ საკანონმდებლო სამუშაო ჯგუფებში, რომლებიც სისხლის სამართ-ლის რეფორმის სამთავრობო საბჭომ შექმნა, ასევე ამავე საბჭოს მიერ ორგანიზებულ სამინარებსა

38 იუსტიციის სამინისტრო, ‘საქართველოს მთავრობის მიერ გაწეული ძალისხმევა ადვოკატებთან მიმართებით’, იუსტიციის სამინისტროს შიგა დოკუმენტი, გამოგზავნილია ელექტრონული ფოსტით 2012 წლის 21 მაისს.

39 იქვე�


60

და კონფერენციებში.40 საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, სასამართლომ, პროკურატურამ და იუსტიციის სამინისტრომ უნდა გააგრძელონ და უფრო ინტენსიური გახადონ მათი მონაწილეობა ერ-თობლივ სემინარებში, სამუშაო ჯგუფებში და თანამშომლობის სხვა ღონისძიებებში� საქართველოს სამართლებრივი სისტემის ცვლილების სწრაფი ტემპისა და ამ მოხსენებაში აღწერილი მრავალი პრობლემის გათვალისწინებით, ერთობლივად განსახილველი საკითხების ნაკლებობის პრობლემა ნამდვილად არ დგას.

3�3� განსხვავებული გამოცდილებები და შეხედულებები საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციაში

საქართველოს ზოგიერთი ადვოკატის წინაშე მდგარი პრობლემები მართლმსაჯულების ყველა სფე-როში თანაბრად არ იჩენს თავს; როგორც ჩანს, ზოგიერთი პრობლემა მხოლოდ სისხლის სამართ-ლის საქმეების წარმოებისას იჩენს თავს; თუმცა ზოგჯერ მსგავსი ხასიათის საკითხები ადმინისტრა-ციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე მიმდინარე სამართალწარმოებასაც შეიძლება წარმოჩინდეს.

ერთ-ერთი მთავარი უკმაყოფილება, რომელსაც დელეგაციის წინაშე ადვოკატები და სხვა თანამო-საუბრენი გამოხატავდნენ, სისხლის სამართლის პროცესებში მხარეთა თანასწორობის უზრუნველ-ყოფის პრობლემას ეხება. ეს საკითხი უფრო დეტალურად მეხუთე თავშია განხილული. თუმცა, ერთი გამონაკლისის გარდა, დელეგაციასთან მსგავსი უკმაყოფილება სამოქალაქო პროცესებთან დაკავ-შირებით არავის გამოუთქვამს. ეს გამონაკლისი დაკავშირებულია სამოქალაქო დავებთან, სადაც კერძო პირი ედავება სახელმწიფოს, მაგალითად, მიწასთან დაკავშირებით. როგორც გვაცნობეს, ასეთ შემთხვევებში მოსამართლეები უფრო ხშირად სახელმწიფოს უჭერენ მხარს, საქმის არსებითი მხარის მიუხედავად. დელეგაციამ ვერ შეძლო ამ საჩივრის არსის გამოკვლევა. თუმცა, ასეთ სარჩე-ლებში გადაწყვეტილების სახელმწიფოს სასარგებლოდ მიღების ტენდენცია ალბათ შესაბამისია იმ პრობლემისა, რომლებიც სისხლის სამართლის პროცესებში ბრალდების მხარის მიმართ პრეფერენ-ციულ დამოკიდებულებას უკავშირდება.

ადვოკატები და სხვა თანამოსაუბრენი კიდევ ერთ მთავარ პრობლემაზე მიუთითებდნენ. მათი განც-ხადებით, ადვოკატებს არა აქვთ სათანადო ხელმისაწვდომობა პატიმრობის ადგილებში მყოფ თა-ვიანთ კლიენტებზე. ასეთ ადგილებში, მუშაობაში ხელს მათ სხვა საშუალებებითაც უშლიან. ეს საკით-ხი მეშვიდე თავშია განხილული. ცხადია, რომ ეს მხოლოდ სისხლის სამართლის საქმეებზე მომუშავე ადვოკატებს ეხება.

მესამე მთავარი საჩივარი დაკავშირებულია ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივ დევნასთან, რაც ძირითადად დაკავშირებულია სავარაუდო არაეთიკურ პროფესიულ ქცევასთან. ეს საკითხი მერვე თავშია განხილული. დელეგაციისათვის მიწოდებული ინფორმაციის თანახმად, ამ პრობლემის წი-ნაშე დგანან როგორც სისხლის სამართლის, ისე სამოქალაქო სამართლის საქმეთა პრაქტიკოსი ად-ვოკატები. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ყველა პარამეტრით ძალზე სერიოზული საკითხია, იგი საქართ-ველოს ადვოკატთა ძალზე მცირე რაოდენობას ეხება. ადვოკატთა უმრავლესობის მიმართ არც სისხ-ლის სამართლის გამოძიება დაუწყიათ და არც ბრალდების მხარეს დაუშინებია.

მისიის დელეგატებთან გამოხატული სხვა პრობლემები პროფესიული პრაქტიკის სხვადასხვა სფე-როებთან იყო დაკავშირებული. თუმცა მათი უმრავლესობა მაინც სისხლის სამართლის საქმეები-დან მომდინარეობდა. უნდა აღინიშნოს, რომ თვით სისხლის სამართალში მომუშავე პრაქტიკოსებს შორისაც, ზემოაღწერილი პრობლემები თანაბრად არ არის განაწილებული. პრაქტიკოსთა წინაშე სერიოზული საკითხები დგას და ისინი ფართოდაა გავრცელებული, მაგრამ, სისხლის სამართლის სფეროში მომუშავე ზოგიერთ პრაქტიკოსი, სხვებთან შედარებით, აშკარად უფრო სერიოზული დაბ-რკოლებების წინაშე დადგა.

ამ პრობლემების გამომწვევ მიზეზებთან დაკავშირებით, სხვადასხვა მოსაზრებები არსებობს. ზო-გიერთმა პრაქტიკოსმა მიუთითა, რომ მის საწინააღმდეგოდ მიმართული ზომები გამოწვეულია სა-ხელმწიფოს შეგნებული და სისტემატური მცდელობით ძირი გამოუთხაროს ადვოკატთა პროფესიის დამოუკიდებლობას. სხვებს მიაჩნიათ, რომ მათი კოლეგების პრობლემები მათივე მიზეზითაა გან-

40 იქვე. ბოლო თვეებში, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წარმომადგენლებმა შექმნეს სისხლის სამართლის კანონმ-დებლობისა და იურიდიული დახმარების სამუშაო ჯგუფები.


61

და კონფერენციებში.40 საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, სასამართლომ, პროკურატურამ და იუსტიციის სამინისტრომ უნდა გააგრძელონ და უფრო ინტენსიური გახადონ მათი მონაწილეობა ერ-თობლივ სემინარებში, სამუშაო ჯგუფებში და თანამშომლობის სხვა ღონისძიებებში� საქართველოს სამართლებრივი სისტემის ცვლილების სწრაფი ტემპისა და ამ მოხსენებაში აღწერილი მრავალი პრობლემის გათვალისწინებით, ერთობლივად განსახილველი საკითხების ნაკლებობის პრობლემა ნამდვილად არ დგას.

3�3� განსხვავებული გამოცდილებები და შეხედულებები საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციაში

საქართველოს ზოგიერთი ადვოკატის წინაშე მდგარი პრობლემები მართლმსაჯულების ყველა სფე-როში თანაბრად არ იჩენს თავს; როგორც ჩანს, ზოგიერთი პრობლემა მხოლოდ სისხლის სამართ-ლის საქმეების წარმოებისას იჩენს თავს; თუმცა ზოგჯერ მსგავსი ხასიათის საკითხები ადმინისტრა-ციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე მიმდინარე სამართალწარმოებასაც შეიძლება წარმოჩინდეს.

ერთ-ერთი მთავარი უკმაყოფილება, რომელსაც დელეგაციის წინაშე ადვოკატები და სხვა თანამო-საუბრენი გამოხატავდნენ, სისხლის სამართლის პროცესებში მხარეთა თანასწორობის უზრუნველ-ყოფის პრობლემას ეხება. ეს საკითხი უფრო დეტალურად მეხუთე თავშია განხილული. თუმცა, ერთი გამონაკლისის გარდა, დელეგაციასთან მსგავსი უკმაყოფილება სამოქალაქო პროცესებთან დაკავ-შირებით არავის გამოუთქვამს. ეს გამონაკლისი დაკავშირებულია სამოქალაქო დავებთან, სადაც კერძო პირი ედავება სახელმწიფოს, მაგალითად, მიწასთან დაკავშირებით. როგორც გვაცნობეს, ასეთ შემთხვევებში მოსამართლეები უფრო ხშირად სახელმწიფოს უჭერენ მხარს, საქმის არსებითი მხარის მიუხედავად. დელეგაციამ ვერ შეძლო ამ საჩივრის არსის გამოკვლევა. თუმცა, ასეთ სარჩე-ლებში გადაწყვეტილების სახელმწიფოს სასარგებლოდ მიღების ტენდენცია ალბათ შესაბამისია იმ პრობლემისა, რომლებიც სისხლის სამართლის პროცესებში ბრალდების მხარის მიმართ პრეფერენ-ციულ დამოკიდებულებას უკავშირდება.

ადვოკატები და სხვა თანამოსაუბრენი კიდევ ერთ მთავარ პრობლემაზე მიუთითებდნენ. მათი განც-ხადებით, ადვოკატებს არა აქვთ სათანადო ხელმისაწვდომობა პატიმრობის ადგილებში მყოფ თა-ვიანთ კლიენტებზე. ასეთ ადგილებში, მუშაობაში ხელს მათ სხვა საშუალებებითაც უშლიან. ეს საკით-ხი მეშვიდე თავშია განხილული. ცხადია, რომ ეს მხოლოდ სისხლის სამართლის საქმეებზე მომუშავე ადვოკატებს ეხება.

მესამე მთავარი საჩივარი დაკავშირებულია ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივ დევნასთან, რაც ძირითადად დაკავშირებულია სავარაუდო არაეთიკურ პროფესიულ ქცევასთან. ეს საკითხი მერვე თავშია განხილული. დელეგაციისათვის მიწოდებული ინფორმაციის თანახმად, ამ პრობლემის წი-ნაშე დგანან როგორც სისხლის სამართლის, ისე სამოქალაქო სამართლის საქმეთა პრაქტიკოსი ად-ვოკატები. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ყველა პარამეტრით ძალზე სერიოზული საკითხია, იგი საქართ-ველოს ადვოკატთა ძალზე მცირე რაოდენობას ეხება. ადვოკატთა უმრავლესობის მიმართ არც სისხ-ლის სამართლის გამოძიება დაუწყიათ და არც ბრალდების მხარეს დაუშინებია.

მისიის დელეგატებთან გამოხატული სხვა პრობლემები პროფესიული პრაქტიკის სხვადასხვა სფე-როებთან იყო დაკავშირებული. თუმცა მათი უმრავლესობა მაინც სისხლის სამართლის საქმეები-დან მომდინარეობდა. უნდა აღინიშნოს, რომ თვით სისხლის სამართალში მომუშავე პრაქტიკოსებს შორისაც, ზემოაღწერილი პრობლემები თანაბრად არ არის განაწილებული. პრაქტიკოსთა წინაშე სერიოზული საკითხები დგას და ისინი ფართოდაა გავრცელებული, მაგრამ, სისხლის სამართლის სფეროში მომუშავე ზოგიერთ პრაქტიკოსი, სხვებთან შედარებით, აშკარად უფრო სერიოზული დაბ-რკოლებების წინაშე დადგა.

ამ პრობლემების გამომწვევ მიზეზებთან დაკავშირებით, სხვადასხვა მოსაზრებები არსებობს. ზო-გიერთმა პრაქტიკოსმა მიუთითა, რომ მის საწინააღმდეგოდ მიმართული ზომები გამოწვეულია სა-ხელმწიფოს შეგნებული და სისტემატური მცდელობით ძირი გამოუთხაროს ადვოკატთა პროფესიის დამოუკიდებლობას. სხვებს მიაჩნიათ, რომ მათი კოლეგების პრობლემები მათივე მიზეზითაა გან-

40 იქვე. ბოლო თვეებში, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წარმომადგენლებმა შექმნეს სისხლის სამართლის კანონმ-დებლობისა და იურიდიული დახმარების სამუშაო ჯგუფები.


პირობებული; მაგალითად: მათი არასათანადო კომპეტენტურობით, არაჯეროვანი მომზადებით, სა-მართლის სფეროში მიმდინარე მოვლენათა უცოდინრობით ან არაეთიკური ქცევით. ზოგიერთი ად-ვოკატი თავის კოლეგას აკრიტიკებდა იმის გამო, რომ იგი საჩივრის მასმედიასთან მიტანას უფრო ჩქარობდა, ვიდრე ოფიციალური არხებით მის განხილვას.

დელეგაციას არ შეუძლია თქვას, რომელია სწორი ადვოკატთა ამ განსხვავებული მოსაზრებებიდან. დელეგაციამ ეს მოსაზრებები გაითვალისწინა დასკვნებისა და რეკომენდაციების მომზადებისას. თუმცა, ამ მოხსენებიდან უკვე ნათელი გახდება, რომ საქართველოში მრავალი ადვოკატი აღმოჩნდა პრობლემების წინაშე, თავიანთი პროფესიული მოვალეობების შესრულებისას.

გამოცდილებასა და მოსაზრებებს შორის არსებული განსხვავებები გარკვეულწილად, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ხელმძღვანელობაშიც აისახება. მისი აღმასრულებელი საბჭო თავის ხედ-ვებში უდავოდ არის ურყევი და მონოლითური. მისი საქმიანობის შედარებით ხანმოკლე პერიოდში, ასოციაციის თავმჯდომარემ თავი გამოიჩინა, როგორც საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის - რო-გორც პროფესიული ინსტიტუტის - ენერგიულმა დამცველმა. მისი ხელმძღვანელობით მოხდა ჩარევა მთელ რიგ მწვავე შემთხვევებში, როდესაც საჭირო იყო კონკრეტული ადვოკატის უფლებების დაცვა. იგი საჯაროდ გამოხატავდა მკვეთრ კრიტიკას მთავრობისა და სახელმწიფო ინსტიტუტების მიმართ როგორც საზღვარგარეთ, ისე საქართველოში. ზოგიერთმა თანამოსაუბრემ, აღიარებდა რა სწრაფად ცვალებად გარემოში ადვოკატთა როლის დამკვიდრების სირთულეს, იმავდროულად აღნიშნა, რომ ასეთი კრიტიკა, თავისი ბუნებით, ზედმეტად პოლიტიზირებული იყო.

დელეგაციაზე შთაბეჭდილება მოახდინა აღმასრულებელი საბჭოს წევრთა მიერ განსხვავებული მოსაზრებების გამოთქმის ღია ფორმამ, როდესაც ისინი საუბრობდნენ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წინაშე მდგარი პრობლემების მასშტაბებისა და მიზეზების შესახებ. თვით ადვოკატების მხრიდან სხვა ინსტიტუტებთან დიალოგში ჩაბმა, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას ქვეყანაში მისი ავტორიტეტისა და სტატუსის კონსოლიდირებაში დაეხმარება.

3�4� პროფესიული ეთიკა

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა ფართოდ გავრცელებული პრობლემა, რომელიც ეხება ადვოკატ-თა მიერ პროფესიული ეთიკის გაგებისა და მისი პრაქტიკაში დაცვის მდგომარეობას. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ეს შეიძლება იყოს პირდაპირი შედეგი იმ ფაქტისა, რომ ეს საკითხი არც ისწავლება სადმე და მისი ცოდნა არც ადვოკატთა ტრენინგის რომელიმე კომპონენტით მოითხოვება.

კანონი ადვოკატთა შესახებ, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას ავალდებულებს განსაზღვროს მისი წევრებისათვის შესაფერი ეთიკური სტანდარტები. ეს სტანდარტები ჩამოყალიბებულია ‘სა-ქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კოდექსში’, რომელიც 2006 წელს მიიღეს.41 ადვოკატთა შესახებ კანონის საფუძველზე, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისია უფლებამო-სილია შეამოწმოს და განიხილოს მისი წევრების მიერ პროფესიული სტანდარტების დარღვევის შე-სახებ შემოსული ინფორმაცია.42 მანვე უნდა განიხილოს სხვადასხვა წყაროებიდან შემოსული სა-ჩივრები, კლიენტების, კოლეგა ადვოკატების, პროკურორებისა და მოსამართლეებისაგან მიღებული საჩივრების ჩათვლით. ადვოკატთა შესახებ კანონი ადგენს სხვადასხვა დისციპლინურ სახდელებს დადასტურებული დარღვევებისთვის, საადვოკატო საქმიანობის უფლების ჩამორთმევის ჩათვლით.43

მართალია, ეთიკის კოდექსი 2006 წელს იქნა მიღებული, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ დის-ციპლინური პროცედურის დებულებები მხოლოდ 2010 წელს მიიღო დოკუმენტში: ‘ადვოკატთა წი-ნააღმდეგ დისციპლინური პროცესის შესახებ’. მანამდე, არც საზოგადოების წევრებს და ზოგადად, არც ასოციაციის წევრებს არაფერი სმენიათ ეთიკის კომისიის მიერ დარღვევების განხილვის ან დის-ციპლინური ფუნქციების შესრულების შესახებ. 2006 წლიდან 2010 წლამდე, ეთიკის კომისიამ მხოლოდ 100 საჩივარი მიიღო. 2010 წლიდან მან 250-ზე მეტი საჩივარი გამოიძია. 2012 წლის პირველ ოთხ თვეში დაახლოებით 50 განცხადება შემოვიდა.

41 http://gba.ge/new/index.php?a=main&pid=308&lang=eng, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს]42 საქართველოს კანონი ადვოკატთა შესახებ, (იხ. სქოლიო 33), 28.7 მუხლი.43 იქვე, 34-ე მუხლი.


62

2010 წლიდან გამოძიებული 250 საჩივრიდან, სათანადოდ დასაბუთებულად მხოლოდ 25 იქნა მიჩ-ნეული. ამ საქმეთაგან ხუთ შემთხვევაში, შესაბამისმა ადვოკატებმა შედეგები გაასაჩივრეს, თუმცა, გასაჩივრების შემდეგ, ყოველი საქმის შედეგი უცვლელი დარჩა. ყველაზე ხშირად, საჩივარი ეხებოდა ადვოკატის მიერ კლიენტის ინტერესების არაჯეროვან დაცვას, ინტერესთა კონფლიქტს ან ადვოკატის მიერ სასამართლოს უპატივცემულობას. ეთიკის კომისიის მიერ ამ 250 საქმის გადაწყვეტის შედეგად დაგროვილი პრეცედენტების ფონზე, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ამჟამად ამზადებს ეთი-კის კოდექსის განახლებულ და შესწორებულ ვარიანტს, რომელიც ამ წლის ბოლოს, დასამტკიცებ-ლად წარედგინება ასოციაციის საერთო კრებას. შესწორებების შედეგად, მოხდება საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კოდექსის ჰარმონიზება შესაბამის ევროპულ სტანდარტებთან.

ეთიკის კომისია კმაყოფილებით შეხვდა განგრძობადი იურიდიული განათლების ფარგლებში ეთი-კის საკითხებზე სავალდებულო ტრენინგის შემოღებას, თუმცა აღინიშნა, რომ უფრო მეტია საჭირო. როგორც საქმის გარემოებები უჩვენებს, საქართველოს იურიდიულ პროფესიათა შორის ეთიკური კულტურის ღრმა ფესვების არქონის გამო, ეთიკის კომისია თანდათანობით და ნაბიჯ-ნაბიჯ მიიწევს წინ, რადგან მას ამ ეტაპზე არ სურს რაიმე მკაცრი მეთოდებით ზიანი მიაყენოს ადვოკატების მიერ ეთიკური სტანდარტების აღიარების პროცესს.

დელეგაციაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ეთიკის კომისიის წევრების და მათი ორი დამხმარე თანამშრომლის მონდომებამ. ისინი ენერგიულად შრომობენ, რათა ადვოკატის პროფესიში დაფუძნ-დეს მტკიცე ეთიკური სტანდარტები და უზრუნველყოფილ იქნას მწყობრი და ეფექტიანი მარეგული-რებელი მექანიზმი, რომელიც მომჩივანს ნდობით განაწყობს. კომისია დარწმუნებულია, რომ ასეთი მექანიზმი შემუშავების პროცესშია და რომ მისი ეფექტიანობის შემთხვევაში იგი წარმატებით იქნება გამოყენებული პრაქტიკაში, რაც პროკურატურაში საჩივრების შეტანაზე უფრო ხელსაყრელი ალტერ-ნატივა იქნება.

საზოგადოებაში ნდობის ამაღლების მიზნით, ეთიკის კომისიის სამი წევრი მსაჯულის როლს ასრუ-ლებს, და იმ შემთხვევაში, როდესაც კომისია აკეთებს დასკვნას, რომ დარღვევა სისხსლისამართ-ლებრივი ხასიათისაა, ისინი საქმეს პროკურატურას გადასცემენ. ეთიკის კომისიას მიაჩნია, რომ გა-დასახადთან დაკავშირებული დავები (მაგალითად, ჰონორარების სქემები) შეიძლება გადაწყდეს ეთიკის პრინციპების საფუძველზე. ამიტომ, მრავალი საქმე, სადაც მიიჩნევენ, რომ ადვოკატმა არ იმოქმედა კლიენტის ინტერესებიდან გამომდინარე, ყველაზე უკეთ კომისიის მიერ გადაწყდება.

ეთიკის კომისია ცდილობს საქმე სწრაფად განიხილოს. ერთი თვე ეთმობა პროცედურულ ნაბიჯებს, ხოლო მომდევნო სამ თვეში ხდება საქმის განხილვა. კომისია, გადაწყვეტილების მიღებისა და მისი გადაწყვეტილებების გამოქვეყნების მეშვეობით, ისევე როგორც საკუთარი პრეცედენტული სამარ-თლის ჩამოყალიბებისას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დაფუძნებული პრინ-ციპებით, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლით და გაეროს ძირითადი პრინციპებით ხელმძღვანელობს.

როგორც უკვე აღინიშნა, დელეგაციაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა კომისიის გულმოდგინებამ. თუმცა მას აუცილებლად სჭირდება დამატებითი რესურსები; მის ორ დამხმარე თანამშრომელს და-ბალი ხელფასები აქვთ, ხოლო კომისიის წევრებს, რომლებსაც ანაზღაურება საერთოდ არ გააჩნიათ, მძიმე და სწრაფად მზარდი მოცულობის სამუშაოს შესრულება უხდებათ. თავის პრეცედენტულ სა-მართალში მწყობრი პრინციპების ჩამოყალიბება დროს მოითხოვს. ამასთან, ეთიკის კომისია ადგენს ‘სახელმძღვანელო მითითებას’ პრაქტიკოსი ადვოკატებისთვის, რომელიც თან ერთვის მის ზოგიერთ გადაწყვეტილებას. ვინაიდან ადვოკატის საქმიანობის მტკიცე ეთიკური სტანდარტების შემუშავება სასწრაფო ხასიათის ამოცანაა, ხოლო ეთიკის კომისია ამ სამუშაოში მნიშვნელოვან როლს ასრუ-ლებს, ამ მიმართებით ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, საერთაშორისო პარტნიორე-ბის მხარდაჭერით, უნდა უზრუნველყოს დამატებითი რესურსები ეთიკის კომისიისთვის, რათა მან წარმატებით შეძლოს მისი დღევანდელი სამუშაო პროგრამის განხორციელება�


63

2010 წლიდან გამოძიებული 250 საჩივრიდან, სათანადოდ დასაბუთებულად მხოლოდ 25 იქნა მიჩ-ნეული. ამ საქმეთაგან ხუთ შემთხვევაში, შესაბამისმა ადვოკატებმა შედეგები გაასაჩივრეს, თუმცა, გასაჩივრების შემდეგ, ყოველი საქმის შედეგი უცვლელი დარჩა. ყველაზე ხშირად, საჩივარი ეხებოდა ადვოკატის მიერ კლიენტის ინტერესების არაჯეროვან დაცვას, ინტერესთა კონფლიქტს ან ადვოკატის მიერ სასამართლოს უპატივცემულობას. ეთიკის კომისიის მიერ ამ 250 საქმის გადაწყვეტის შედეგად დაგროვილი პრეცედენტების ფონზე, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ამჟამად ამზადებს ეთი-კის კოდექსის განახლებულ და შესწორებულ ვარიანტს, რომელიც ამ წლის ბოლოს, დასამტკიცებ-ლად წარედგინება ასოციაციის საერთო კრებას. შესწორებების შედეგად, მოხდება საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კოდექსის ჰარმონიზება შესაბამის ევროპულ სტანდარტებთან.

ეთიკის კომისია კმაყოფილებით შეხვდა განგრძობადი იურიდიული განათლების ფარგლებში ეთი-კის საკითხებზე სავალდებულო ტრენინგის შემოღებას, თუმცა აღინიშნა, რომ უფრო მეტია საჭირო. როგორც საქმის გარემოებები უჩვენებს, საქართველოს იურიდიულ პროფესიათა შორის ეთიკური კულტურის ღრმა ფესვების არქონის გამო, ეთიკის კომისია თანდათანობით და ნაბიჯ-ნაბიჯ მიიწევს წინ, რადგან მას ამ ეტაპზე არ სურს რაიმე მკაცრი მეთოდებით ზიანი მიაყენოს ადვოკატების მიერ ეთიკური სტანდარტების აღიარების პროცესს.

დელეგაციაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ეთიკის კომისიის წევრების და მათი ორი დამხმარე თანამშრომლის მონდომებამ. ისინი ენერგიულად შრომობენ, რათა ადვოკატის პროფესიში დაფუძნ-დეს მტკიცე ეთიკური სტანდარტები და უზრუნველყოფილ იქნას მწყობრი და ეფექტიანი მარეგული-რებელი მექანიზმი, რომელიც მომჩივანს ნდობით განაწყობს. კომისია დარწმუნებულია, რომ ასეთი მექანიზმი შემუშავების პროცესშია და რომ მისი ეფექტიანობის შემთხვევაში იგი წარმატებით იქნება გამოყენებული პრაქტიკაში, რაც პროკურატურაში საჩივრების შეტანაზე უფრო ხელსაყრელი ალტერ-ნატივა იქნება.

საზოგადოებაში ნდობის ამაღლების მიზნით, ეთიკის კომისიის სამი წევრი მსაჯულის როლს ასრუ-ლებს, და იმ შემთხვევაში, როდესაც კომისია აკეთებს დასკვნას, რომ დარღვევა სისხსლისამართ-ლებრივი ხასიათისაა, ისინი საქმეს პროკურატურას გადასცემენ. ეთიკის კომისიას მიაჩნია, რომ გა-დასახადთან დაკავშირებული დავები (მაგალითად, ჰონორარების სქემები) შეიძლება გადაწყდეს ეთიკის პრინციპების საფუძველზე. ამიტომ, მრავალი საქმე, სადაც მიიჩნევენ, რომ ადვოკატმა არ იმოქმედა კლიენტის ინტერესებიდან გამომდინარე, ყველაზე უკეთ კომისიის მიერ გადაწყდება.

ეთიკის კომისია ცდილობს საქმე სწრაფად განიხილოს. ერთი თვე ეთმობა პროცედურულ ნაბიჯებს, ხოლო მომდევნო სამ თვეში ხდება საქმის განხილვა. კომისია, გადაწყვეტილების მიღებისა და მისი გადაწყვეტილებების გამოქვეყნების მეშვეობით, ისევე როგორც საკუთარი პრეცედენტული სამარ-თლის ჩამოყალიბებისას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დაფუძნებული პრინ-ციპებით, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლით და გაეროს ძირითადი პრინციპებით ხელმძღვანელობს.

როგორც უკვე აღინიშნა, დელეგაციაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა კომისიის გულმოდგინებამ. თუმცა მას აუცილებლად სჭირდება დამატებითი რესურსები; მის ორ დამხმარე თანამშრომელს და-ბალი ხელფასები აქვთ, ხოლო კომისიის წევრებს, რომლებსაც ანაზღაურება საერთოდ არ გააჩნიათ, მძიმე და სწრაფად მზარდი მოცულობის სამუშაოს შესრულება უხდებათ. თავის პრეცედენტულ სა-მართალში მწყობრი პრინციპების ჩამოყალიბება დროს მოითხოვს. ამასთან, ეთიკის კომისია ადგენს ‘სახელმძღვანელო მითითებას’ პრაქტიკოსი ადვოკატებისთვის, რომელიც თან ერთვის მის ზოგიერთ გადაწყვეტილებას. ვინაიდან ადვოკატის საქმიანობის მტკიცე ეთიკური სტანდარტების შემუშავება სასწრაფო ხასიათის ამოცანაა, ხოლო ეთიკის კომისია ამ სამუშაოში მნიშვნელოვან როლს ასრუ-ლებს, ამ მიმართებით ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, საერთაშორისო პარტნიორე-ბის მხარდაჭერით, უნდა უზრუნველყოს დამატებითი რესურსები ეთიკის კომისიისთვის, რათა მან წარმატებით შეძლოს მისი დღევანდელი სამუშაო პროგრამის განხორციელება�


3�5� ადვოკატები, რომლებიც ადვოკატთა კოლეგიის წევრები არ არიან

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრობა კანონით მოეთხოვებათ ადვოკატებს, რომლებიც ადვოკატის საქმიანობას დამოუკიდებლად ეწევიან. თუმცა, არიან პირები, რომლებიც ადვოკატის საქ-მიანობას ეწევიან მიუხედავად იმისა, რომ მათ ვერ შეძლეს ასოციაციის წევრობის სტატუსის მოპოვე-ბა ან მათ შეუწყდათ წევრობა.

2008 – 2010 წლებში, საქართველოს ადვოკატთა საზოგადოების 3000-მდე წევრს შეუწყდა წევრობის სტატუსი, ძირითადად იმის გამო, რომ მათ ვერ შეძლეს საწევროს გადახდა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ პირთა უმრავლესობას შემდგომში აღუდგა წევრობა, ის ფაქტი, რომ ადვოკატები საქმიანობას ეწე-ვიან ასოციაციის წევრობის გარეშე, უდავოდ სერიოზული საკითხია. ეს ნიშნავს, რომ ადვოკატები საქ-მიანობას ეწევიან ასოციაციის მიერ მათი პროფესიული და ეთიკური საქმიანობის ზედამხედველობის გარეშე.

პრაქტიკაში გამოვლენილი პრობლემის ერთ-ერთი მაგალითია ახლახანს ადამიანის უფლება-თა ევროპული სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება. საქმეში ბექაური საქართველოს წინააღმდეგ,44 განმცხადებლის ადვოკატთა დაბალი პროფესიონალიზმი საკმაოდ მკაცრად იქნა დაგმობილი, შედეგად კი განაცხადი არ მიიღეს. მოცემული სამი ადვოკატიდან მხოლოდ ერთი იყო საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრი.45 რეკომენდებულია, რომ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიამ მტკიცე ზომები მიიღოს იმ პირთა წინააღმდეგ, ვინც კვლავ აგრძელებს საადვოკატო საქმიანობას საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრობის გარეშე�

3�6� დასკვნა

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ახალგაზრდა ორგანიზაციაა, რომელიც საქმიანობას ეწევა გა-რემოში, სადაც არ არსებობს მტკიცე დამოუკიდებელი საადვოკატო საქმიანობის ტრადიცია, და სადაც რეფორმების პროცესი ბოლო ათი წლის განმავლობაში ნელი ტემპით მიმდინარეობდა და თავისი ბუნებით არათანაბარი იყო. თუმცა, ყველა, - ასოციაციის თავმჯდომარე, აღმასრულებელი საბჭო და ეთიკის კომისია - იღწვის ადვოკატთა რეპუტაციის ამაღლებისთვის და ასოციაციის წევრების პროფე-სიული სტანდარტებისა და ეთიკური ქცევის გაუმჯობესებისთვის.

მიუხედავად ამისა, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია და მისი წევრები კვლავ მრავალი გამოწ-ვევის წინაშე დგანან. მიუხედავად იმისა, რომ ადვოკატთა შორის მართლაც ბევრია მონდომებული და პროფესიისადმი ერთგული ადამიანი, არსებობს ზოგადი მოსაზრება, რომ ადვოკატთა გამოცდები ვერ იძლევა პროფესიული კომპეტენციის ადეკვატურ შეფასებას, ხოლო განგრძობადი იურიდიული განათლების უზრუნველყოფას უფრო მეტი ყურადღება სჭირდება. ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისია დღეისათვის ფუნქციონირებს და შესანიშნავ სამუშაოს ასრულებს, მაგრამ მას არა აქვს საკ-მარისი რესურსები. ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა პრო-ფესიული სტანდარტებისა და ადვოკატთა კომპეტენციისადმი საზოგადოებრივი ნდობის ამაღლების მიმართულებით� ამ მიზნით, მთავრობამ და საერთაშორისო პარტნიორებმა უნდა უზრუნველყონ ყვე-ლა შესაძლო დახმარება, რათა საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას ჰქონდეს პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების გაუმჯობესებისთვის საჭირო რესურსები�

ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მიესალმება იმ ფაქტს, რომ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრებს, აღმასრულებელი საბჭოს წევრთა ჩათვლით, შეუძლიათ გამოხატონ თავიანთი მოსაზრებები იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა მიუდგეს ასოციაცია მისი წევრების უფლებების დაცვისა და მათი პროფესიული განვითარების ამოცანის გადაჭრას. თუმ-ცა, ასოციაციის ხელმძღვანელობამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა, რათა დააბალანსოს ერთი მხრივ, ადვოკატთა პატიოსნების დაცვის მოთხოვნა და მეორე მხრივ, ყველა მხარესთან კონსტრუქციული დიალოგის უზრუნველყოფის საჭიროება. ამ მიზნით, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადა-მიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ

44 ბექაური საქართველოს წინააღმდეგ, App No 14102/02, 2012, 24-ე პარაგრაფი.45 საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის აღმასრულებელი საბჭოს განცხადება, http://gba.ge/new/index.

php?a=main&pid=685&lang=eng, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


64

და პროკურატურამ უნდა შეიმუშავონ პროგრამა, რომელიც გაითვალისწინებს რეგულარულ შეხვედ-რებს საერთო ინტერესების მქონე საკითხების განხილვის მიზნით�

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის მიერ დამყარებული საჭირო კონსტრუქციული ურთიერთო-ბების მსგავსად, სასამართლომ და პროკურატურამაც აუცილებლად უნდა გაზარდოს პროფესიული ურთიერთქმედება და თანამშრომლობა ასოციაციასთან. ის ფაქტი, რომ დღეს, სასამართლოსა და პროკურატურის წევრებთან ერთად, სისხლის სამართლის რეფორმის საბჭოში აქტიურად იწვევენ ადვოკატთა ასოციაციის წევრებს სხვადასხვა სამუშაო ჯგუფებში მონაწილეობის მისაღებად, ძალზე პოზიტიური ნაბიჯი გახლავთ� ეს ტენდენცია უნდა გაგრძელდეს და გაფართოვდეს� ამ სამუშაო ჯგუ-ფებში ერთობლივი მონაწილეობა ხელს შეუწყობს ურთიერთ პატივისცემის, თანამშრომლობისა და ურთიერთგაგების ამაღლებას, რაც ესოდენ საჭიროა მართებული და ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელებისთვის.


65

და პროკურატურამ უნდა შეიმუშავონ პროგრამა, რომელიც გაითვალისწინებს რეგულარულ შეხვედ-რებს საერთო ინტერესების მქონე საკითხების განხილვის მიზნით�

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის მიერ დამყარებული საჭირო კონსტრუქციული ურთიერთო-ბების მსგავსად, სასამართლომ და პროკურატურამაც აუცილებლად უნდა გაზარდოს პროფესიული ურთიერთქმედება და თანამშრომლობა ასოციაციასთან. ის ფაქტი, რომ დღეს, სასამართლოსა და პროკურატურის წევრებთან ერთად, სისხლის სამართლის რეფორმის საბჭოში აქტიურად იწვევენ ადვოკატთა ასოციაციის წევრებს სხვადასხვა სამუშაო ჯგუფებში მონაწილეობის მისაღებად, ძალზე პოზიტიური ნაბიჯი გახლავთ� ეს ტენდენცია უნდა გაგრძელდეს და გაფართოვდეს� ამ სამუშაო ჯგუ-ფებში ერთობლივი მონაწილეობა ხელს შეუწყობს ურთიერთ პატივისცემის, თანამშრომლობისა და ურთიერთგაგების ამაღლებას, რაც ესოდენ საჭიროა მართებული და ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელებისთვის.


თავი მეოთხე: სასამართლოს დამოუკიდებლობა

დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოების არსებობა უაღრესად მნიშვნელოვანია რო-გორც სასამართლო სისტემის, ასევე ადვოკატთა კორპუსის ფუნქციონირებისთვის. სასამართლო დამოუკიდებლობისთვის საჭიროა ერთი მხრივ, ინსტიტუციური დამოუკიდებლობა ხელისუფლების ორგანოების ჩარევისა და უკანონო ზემოქმედებისაგან, ხოლო მეორე მხრივ, ინდივიდუალურ მოსა-მართლეთა პირადი დამოუკიდებლობა, თანამდებობის პირთა ან ზემდგომ მოსამართლეთა ჩარევი-სა და უკანონო ზემოქმედებისაგან.

სასამართლოს დამოუკიდებლობა გარანტირებულია საქართველოს კონსტიტუციის 84-ე მუხლით. ბოლო წლებში მრავალი შთამბეჭდავი საკანონმდებლო და ინსტიტუციური რეფორმა გატარდა, რომ-ლებიც მიზნად ისახავდა სასამართლოს დამოუკიდებლობის განმტკიცებას მოსამართლეთა დანიშვ-ნის, დისციპლინისა და თანამდებობაზე ყოფნის ვადების სფეროებში.46 მიუხედავად ამისა, საერთაშო-რისო საზოგადოებრიობის, სამოქალაქო ორგანიზაციებისა და ადვოკატთა წარმომადგენლებისაგან დელეგაციამ შეიტყო, რომ სასამართლო არ არის საკმარისად ღია ინსტიტუტი და რომ იგი საკმაოდ დაუცველია პოლიტიკური ჩარევებისაგან, განსაკუთრებით სისხლის სამართლისა და ადმინისტრაცი-ული საქმეების წარმოებისას.47

განსაკუთრებით პრობლემურია ის საქმეები, სადაც ბრალდებულები, მათი პოლიტიკური ან სხვა საზოგადოებრივი საქმიანობის გამო მთავრობის ოპონენტებად არიან მიჩნეული. მაგალითად, 2001 წელს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ (GYLA) გამოაქვეყნა მოხსენება, სადაც აღნიშნული იყო, რომ 2009 წლის ანტისამთავრობო გამოსვლების შემდეგ ჩატარებული სასამართლო პროცესების დიდი უმრავლესობა პოლიტიკურად მოტივირებული იყო და რომ სასამართლო სისტემამ ვერ შეას-რულა თავისი მოვალეობა ვერც საგამოძიებო ორგანოების თვითნებური მოქმედებების კონტროლის კუთხით და ვერც ბრალდების მხარის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების საფუძვლიანობისა და საიმედობის გამოკვლევის ასპექტში.48

4�1� მოსამართლეთა დანიშვნა

სასამართლოს დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფისთვის აუცილებელია, რომ მოსამართლეებს ნიშნავდნენ მკაცრი შერჩევის კრიტერიუმების მიხედვითა და გამჭვირვალე პროცესის გამოყენე-ბით, რომელსაც დამოუკიდებელი ორგანო უნდა ახორციელებდეს. საერთაშორისო სტანდარტები არ კრძალავს მოსამართლეთა დანიშვნას აღმასრულებელი ან საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ, თუმცა უმჯობესია, რომ მოსამართლეთა შერჩევა დაევალოს დამოუკიდებელ ორგანოს, რათა სამარ-თალწარმოებაზე ზემოქმედება არ იქონიოს პოლიტიკურმა მოსაზრებებმა.49 ევროპული ქარტია მო-სამართლეთა სტატუსის შესახებ აცხადებს, რომ: ‘ნებისმიერ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, რომელიც ზიანს აყენებს მოსამართლის არჩევას, შერჩევას, დანიშვნას, კარიერულ განვითარებას ან მოსამართლის უფლებამოსილების შეწყვეტას, სტატუტი ითვალისწინებს აღმასრულებელი ხელი-სუფლების ან საკანონმდებლო ხელისუფლების დამოუკიდებელი ინსტანციის ჩარევას, რომლის შე-მადგენლობაშიც, სულ მცირე, ნახევარი მაინც თავიანთი კოლეგების მიერ არჩეულ მოსამართლეებს უნდა წარმოადგენდნენ. მოსამართლეების არჩევა ისეთი პირობების შესაბამისად უნდა მოხდეს, რაც მათ მაქსიმალურად ფართო წარმომადგენლობას უზრუნველყოფს.’50

46 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარის, თომას ჰამერბერგის მოხსენება, ადამიანის უფლებათა ევროსავჭოს კომი-სარი, საქართველოში მისი ვიზიტის შემდეგ, 2011 წლის 18-20 აპრილს’, CommDH(2011) გვ. 22, პუნქტი 24, https://wcd.CoE.int/ViewDoc.jsp?id=1809789&Site=&BackColorInternet=B9BDEE&BackColorIntranet=FFCD4F&BackColorLogged=FFC679 [ ხელმისაწ?-ვდომი იყო]

47 იქვე, 27-ე პარაგრაფი.48 საია, ‘სავარაუდო პოლიტიკურ მოტივზე დაფუძნებული სისხლის სამართლის და ადმინისტრაციულ სამართალდარღ-

ვევათა სამართლებრივი ანალიზი’ (2011), გვ. 98, www.gyla.ge/attachments/964_savaraudod%20politikuri%20motivaciis%20saqmeebi_Full_ENG.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

49 იურისტთა საერთაშორისო კომისია, ‘მოსამართლეთა, ადვოკატთა და პროკურორთა დამოუკიდებლობისა და ანგარიშ-ვალდებულების საერთაშორისო პრინციპები: პრაქტიკოსთა სახელმძღვანელო’ , მეორე გამოცემა, ჟენევა, 2007, გვ. 4, www�icj.org/dwn/database/PG-J&L-ENG.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

50 ევროპული ქარტია მოსამართლეთა სტატუსის შესახებ, 1998, 1.3.


66

იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შემადგენლობა

იუსტიციის უმაღლესი საბჭო (HCJ) არის ორგანო, რომელიც პასუხისმგებელია სასამართლო ხელი-სუფლების განხორციელებაზე, რის საფუძველზეც, მას აქვს აღმასრულებელი უფლებამოსილება და-ნიშნოს და გაათავისუფლოს მოსამართლეები საოლქო და სააპელაციო სასამართლოებში და განა-ხორციელოს დისციპლინური პროცესები სასამართლოს წევრების მიმართ.

2007 წლის რეფორმამდე, მოსამართლეთა დანიშვნისა და განთავისუფლების უფლებამოსილება მხოლოდ საქართველოს პრეზიდენტს ჰქონდა, რომელიც ამავდროულად იყო იუსტიციის უმაღლე-სი საბჭოს თავმჯდომარე. დამოუკიდებელი იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსთვის ამ უფლებამოსილების გადაცემა დამოუკიდებელი სასამართლოს შექმნისაკენ მნიშვნელოვან წინ გადადგმულ ნაბიჯად იქნა აღიარებული.51

იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს დღეს თავმჯდომარეობს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე. საბ-ჭოში უმრავლესობას შეადგენს რვა მოსამართლე, რომლებიც დამოუკიდებლად არიან არჩეული საბჭოს წევრებად მოსამართლეთა კონფერენციის მიერ.52 უზენაესი სასამართლოს თავჯდომარე - რომელიც ამ პოსტზე პრეზიდენტის მიერ არის დანიშნული - ღებულობს გადაწყვეტილებას, თუ რო-მელი კანდიდატი-მოსამართლეა უფლებამოსილი დააყენოს თავისი კანდიდატურა არჩევნებზე. რვა არჩეული წევრის გარდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში ოთხი წევრი დანიშნულია პარლამენტის მიერ (პარლამენტის იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარის ჩათვლით, როგორც ex officio წევ-რი), ხოლო ორი წევრი დანიშნულია პრეზიდენტის მიერ. პარლამენტის მიერ დანიშნულ წევრთაგან სულ მცირე ერთი მაინც უნდა იყოს ოპოზიციის წარმომადგენელი.53

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ დაგეგმილია შესწორებების შეტანა კანონმდებლობაში, რო-მელიც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შემადგენლობას არეგულირებს. ცვლილების შედეგად (სხვა რეფორმებთან ერთად) პრეზიდენტის მიერ დანიშნული პირები არ შეიძლება იყვნენ პოლიტიკური პარტიის წევრები ან პოლიტიკური აქტივისტები.54 თუმცა დელეგაციის ვიზიტის დროს გამოითქვა შეშ-ფოთება, რომ იუსტიციის უზენაეს საბჭოში მოსამართლეთა დასახელება მხოლოდ უზენაესი სასამარ-თლოს თავმჯდომარის უფლებამოსილებით ხდება.

მოსამართლეთა შერჩევა და დანიშვნა

საერთო სასამართლოების შესახებ კანონის დებულებების საფუძველზე, მოსამართლედ შეიძლება დაინიშნოს პირი 28 წლის ასაკიდან, თუ მას აქვს იურიდიული სპეციალობით მუშაობის სულ ცოტა 5 წლის გამოცდილება, ჩაბარებული აქვს მოსამართლეობის საკვალიფიკაციო გამოცდა და გავლილი აქვს იუსტიციის უმაღლესი სკოლის სრული სასწავლო კურსი.55 ასეთ შემთხვევაში მათ შეუძლიათ მიმართონ იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს მოსამართლედ დანიშვნის თაობაზე. მოსამართლეთა კონ-კურსის შესახებ 2007 წლის საკანონმდებლო აქტში, რომელიც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერაა მიღებული, დადგენილია შერჩევის კრიტერიუმები, რომლებიც ითვალისწინებს: კანდიდატის საკ-ვალიფიკაციო გამოცდის შედეგებს, მის პროფესიულ და ანალიტიკურ უნარს, სხდომათა დარბაზში ქცევის უნარს და პირად მახასიათებლებსა და მორალურ რეპუტაციას. საკონკურსო პროცესი ასევე ითვალისწინებს ერთ საათიან ინტერვიუს.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ საკანონმდებლო აქტში წარმოდგენილი არ არის კანდიდატის შეფასების ობიექტურობის ელემენტი, ზოგიერთი დამკვირვებელი აღნიშნავს, რომ შერჩევის პროცესი, განსა-კუთრებით - ზეპირი ინტერვიუ, კვლავ სუბიექტური და არასაკმარისად გამჭვირვალეა.56 ამ მოსაზრე-ბას 2011 წლის აპრილში გამოეხმაურა ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი.57

51 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 32-ე პარაგრაფი.52 მოსამართლეთა კონფერენცია არის საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა თვითმმართველი ორგანო, რომლის წევ-

რებიც არიან უზენაესი სასამართლოს, სააპელაციო სასამართლოების და საოლქო სასამართლოების მოსამართლეები.53 იხ. http://hcoj.gov.ge/en/home [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].54 იქვე�55 კანონი საერთო სასამართლოების შესახებ, 34-ე მუხლი.56 ამერიკის ადვოკატთა ასოციაცია, სამართლის უზენაესობის ინიციატივა, ‘სასამართლო რეფორმის ინდექსი საქართველო-

ში’, 2008, გვ. 16; http://apps.americanbar.org/rol/publications/georgia_judicial_reform_index_volume_ii_2009_en.pdf, [ხელმიგ-საწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

57 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი, (იხ. სქოლიო 46), 32-ე პარაგრაფი.


67

იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შემადგენლობა

იუსტიციის უმაღლესი საბჭო (HCJ) არის ორგანო, რომელიც პასუხისმგებელია სასამართლო ხელი-სუფლების განხორციელებაზე, რის საფუძველზეც, მას აქვს აღმასრულებელი უფლებამოსილება და-ნიშნოს და გაათავისუფლოს მოსამართლეები საოლქო და სააპელაციო სასამართლოებში და განა-ხორციელოს დისციპლინური პროცესები სასამართლოს წევრების მიმართ.

2007 წლის რეფორმამდე, მოსამართლეთა დანიშვნისა და განთავისუფლების უფლებამოსილება მხოლოდ საქართველოს პრეზიდენტს ჰქონდა, რომელიც ამავდროულად იყო იუსტიციის უმაღლე-სი საბჭოს თავმჯდომარე. დამოუკიდებელი იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსთვის ამ უფლებამოსილების გადაცემა დამოუკიდებელი სასამართლოს შექმნისაკენ მნიშვნელოვან წინ გადადგმულ ნაბიჯად იქნა აღიარებული.51

იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს დღეს თავმჯდომარეობს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე. საბ-ჭოში უმრავლესობას შეადგენს რვა მოსამართლე, რომლებიც დამოუკიდებლად არიან არჩეული საბჭოს წევრებად მოსამართლეთა კონფერენციის მიერ.52 უზენაესი სასამართლოს თავჯდომარე - რომელიც ამ პოსტზე პრეზიდენტის მიერ არის დანიშნული - ღებულობს გადაწყვეტილებას, თუ რო-მელი კანდიდატი-მოსამართლეა უფლებამოსილი დააყენოს თავისი კანდიდატურა არჩევნებზე. რვა არჩეული წევრის გარდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში ოთხი წევრი დანიშნულია პარლამენტის მიერ (პარლამენტის იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარის ჩათვლით, როგორც ex officio წევ-რი), ხოლო ორი წევრი დანიშნულია პრეზიდენტის მიერ. პარლამენტის მიერ დანიშნულ წევრთაგან სულ მცირე ერთი მაინც უნდა იყოს ოპოზიციის წარმომადგენელი.53

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ დაგეგმილია შესწორებების შეტანა კანონმდებლობაში, რო-მელიც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შემადგენლობას არეგულირებს. ცვლილების შედეგად (სხვა რეფორმებთან ერთად) პრეზიდენტის მიერ დანიშნული პირები არ შეიძლება იყვნენ პოლიტიკური პარტიის წევრები ან პოლიტიკური აქტივისტები.54 თუმცა დელეგაციის ვიზიტის დროს გამოითქვა შეშ-ფოთება, რომ იუსტიციის უზენაეს საბჭოში მოსამართლეთა დასახელება მხოლოდ უზენაესი სასამარ-თლოს თავმჯდომარის უფლებამოსილებით ხდება.

მოსამართლეთა შერჩევა და დანიშვნა

საერთო სასამართლოების შესახებ კანონის დებულებების საფუძველზე, მოსამართლედ შეიძლება დაინიშნოს პირი 28 წლის ასაკიდან, თუ მას აქვს იურიდიული სპეციალობით მუშაობის სულ ცოტა 5 წლის გამოცდილება, ჩაბარებული აქვს მოსამართლეობის საკვალიფიკაციო გამოცდა და გავლილი აქვს იუსტიციის უმაღლესი სკოლის სრული სასწავლო კურსი.55 ასეთ შემთხვევაში მათ შეუძლიათ მიმართონ იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს მოსამართლედ დანიშვნის თაობაზე. მოსამართლეთა კონ-კურსის შესახებ 2007 წლის საკანონმდებლო აქტში, რომელიც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერაა მიღებული, დადგენილია შერჩევის კრიტერიუმები, რომლებიც ითვალისწინებს: კანდიდატის საკ-ვალიფიკაციო გამოცდის შედეგებს, მის პროფესიულ და ანალიტიკურ უნარს, სხდომათა დარბაზში ქცევის უნარს და პირად მახასიათებლებსა და მორალურ რეპუტაციას. საკონკურსო პროცესი ასევე ითვალისწინებს ერთ საათიან ინტერვიუს.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ საკანონმდებლო აქტში წარმოდგენილი არ არის კანდიდატის შეფასების ობიექტურობის ელემენტი, ზოგიერთი დამკვირვებელი აღნიშნავს, რომ შერჩევის პროცესი, განსა-კუთრებით - ზეპირი ინტერვიუ, კვლავ სუბიექტური და არასაკმარისად გამჭვირვალეა.56 ამ მოსაზრე-ბას 2011 წლის აპრილში გამოეხმაურა ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი.57

51 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 32-ე პარაგრაფი.52 მოსამართლეთა კონფერენცია არის საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა თვითმმართველი ორგანო, რომლის წევ-

რებიც არიან უზენაესი სასამართლოს, სააპელაციო სასამართლოების და საოლქო სასამართლოების მოსამართლეები.53 იხ. http://hcoj.gov.ge/en/home [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].54 იქვე�55 კანონი საერთო სასამართლოების შესახებ, 34-ე მუხლი.56 ამერიკის ადვოკატთა ასოციაცია, სამართლის უზენაესობის ინიციატივა, ‘სასამართლო რეფორმის ინდექსი საქართველო-

ში’, 2008, გვ. 16; http://apps.americanbar.org/rol/publications/georgia_judicial_reform_index_volume_ii_2009_en.pdf, [ხელმიგ-საწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

57 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი, (იხ. სქოლიო 46), 32-ე პარაგრაფი.


აღნიშნული იქნა, რომ არასაკმარისი გამჭვირვალობით ხასიათდება იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში კანდიდატთა შერჩევის პროცესიც. მიუხედავად იმისა, რომ შერჩევის კრიტერიუმები ნათლადაა ჩა-მოყალიბებული იუსტიციის უმაღლესი სკოლის წესდებაში,58 ევროპის საბჭომ დაადგინა, რომ წესდე-ბაში ‘ნათლად არ არის დადგენილი, თუ რა ზეგავლენას ახდენს თითოეული კრიტერიუმი საბოლოო გადაწყვეტილებაზე, და როგორ შეიძლება ზოგიერთი კრიტერიუმის გაზომვა’.59 ამიტომ, რეკომენ-დებულია, რომ გადაისინჯოს იუსტიციის უმაღლესი სკოლის წესდება, რათა მან უფრო გამჭვირვალე პროცესი უზრუნველყოს.

ზოგიერთი საერთაშორისო დამკვირვებელი შეშფოთებას გამოთქვამს, რომ იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში პრეზიდენტის და პარლამენტის მიერ დანიშნულ კანდიდატებს კვლავ აქვთ ვეტოს უფლება მოსამართლეთა დანიშვნის პროცედურის დროს.60 თუმცა, პარლამენტისთვის 2011 წელს წარდგენი-ლი საკანონმდებლო რეფორმების პაკეტში, არის წინადადება, რომ გაუქმდეს ვეტოს უფლება, ხოლო მოსამართლეობის კანდიდატები დაინიშნონ ხმათა უმრავლესობით.61

ასეთი წინადადება მისასალმებელია. ამასთან მიმართებით, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დამა-ტებითი ზომები უნდა მიიღოს მოსამართლეთა შერჩევისა და დანიშვნის პროცესის გამჭვირვალებისა და ობიექტურობის ასამაღლებლად, იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში ჩარიცხვის პროცედურის ჩათვ-ლით�

4�2� დისციპლინა, უფლებამოსილების ვადა და სხვა თანამდებობაზე გადაყვანა

მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის დაცვის მიზნით, საერთაშორისო სტანდარტები მოითხოვს, რომ მოსამართლის დისციპლინური დასჯის, უფლებამოსილების შეჩერების ან თანამდებობიდან განთა-ვისუფლების შესახებ მიღებული ყველა გადაწყვეტილება უნდა ექვემდებარებოდეს დამოუკიდებელ და მიუკერძოებელ გადასინჯვას, რომლისთვისაც სათანადო საფუძვლები და მკაფიოდ დადგენილი პროცედურები უნდა არსებობდეს.62

საქართველოში მოსამართლეთა მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება რეგულირდება საერ-თო სასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სა-მართალწარმოების შესახებ საქართველოს კანონით (დისციპლინური პასუხისმგებლობის კანონი). ამ კანონში არსებითი ცვლილებები შეიტანეს 2007 წელს, რაც გამოწვეული იყო ვენეციის კომისიის მითითებით, რომელიც აღნიშნავდა, რომ: კანონში არსებული დისციპლინური სამართალდარღვევის დეფინიცია იმდენად ფართო იყო, რომ იგი საფრთხეს უქმნიდა სასამართლოს დამოუკიდებლობას; ზოგიერთი ნაკლებად სერიოზული დარღვევებისთვის მოსამართლეთა განთავისუფლებასთან და-კავშირებული დებულებები იყო არაპროპორციული, ხოლო იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსა-მართლეთა განთავისუფლების პროცედურები არაკონკრეტულად და ბუნდოვნად აღიქმებოდა.63

2007 წელს შეტანილი ცვლილებების შემდეგ, დისციპლინური პასუხისმგებლობის კანონში უფრო ნათლად განისაზღვრა კანონით გათვალისწინებული დისციპლინური დარღვევების ფარგლები და ამოღებული იქნა ის დებულებები, რომლებსაც კანონის განმარტებისას მოსამართლეები არასწორად აძლევდნენ დისციპლინური სამართალდარღვევის კვალიფიკაციას.64 ზოგიერთმა დამკვირვებელმა

58 იუსტიციის უმაღლესი სკოლის წესდება, მე-8 მუხლი: კონკრეტული კრიტერიუმები მოიცავს შემდეგს: ა) საკვალიფიკაციო გამოცდების შედეგები; ბ) მორალური მახასიათებლები; გ) ანალიტიკურ-ლოგიკური აზროვნება და გადაწყვეტილების მიღე-ბის უნარი

59 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებებისა და სამართლის უზენაესობის გენერალური დირექტორატი, ‘სასამართლო რეფორმის განმტკიცება აღმოსავლეთ ევროპის პარტნიორობის ქვეყნებში - სამუშაო ჯგუფის მოხსენება პროფესიული სასამართ-ლო სისტემების შესახებ - პროექტის მოხსენება: მოსამართლეთა ტრენინგი’, სტრასბურგი, 2012, იხ: www.CoE.int/t/dghl/cooperation/capacitybuilding/Source/judic_reform/Eastern%20Partnership_Report%20on%20Training%20of%20Judges_English_Final%20version_15%2005%202012.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

60 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი, (იხ. სქოლიო 46).61 იუსტიციის სამინისტრო, ‘სასამართლო რეფორმები’, გვ.2. სამინისტროს შიგა დოკუმენტი, მიღებულია ელექტრონული ფოს-

ტით 2012 წლის 21 მაისს.62 გაეროს ძირითადი პრინციპები სასამართლოს დამოუკიდებლობის შესახებ, პრინციპები 17-20 http://www2.ohchr.org/

english/law/indjudiciary.htm, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].63 ევროპული კომისია დემოკრატია სამართლის მეშვეობით, ‘ დასკვნები კანონზე საქართველოს საერთო სასამართლოების

მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწა,რმოების შესახებ’, ვენეცია, 2007, პუნქტი 36, www.venice.coe.int/docs/2007/CDL-AD(2007)009-e.asp, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

64 ამერიკის ადვოკატთა ასოციაცია, სამართლის უზენაესობის ინიციატივა, ‘სასამართლო რეფორმის ინდექსი საქართველო-ში’, (იხ. სქოლიო 56), გვ. 39.


68

აღნიშნა, რომ 2007 წლის შესწორებებით, სრულად არ აღმოფხვრილა ის ხარვეზები, რომლებზედაც ვენეციის კომისია მიუთითებდა დისციპლინურ პროცესებში გამჭვირვალების ნაკლებობასთან დაკავ-შირებით.

დისციპლინური პასუხისმგებლობის კანონში ბოლოს შეტანილი ცვლილებებით, რომლებიც ძალაში 2012 წლის მარტში შევიდა, მთლიანად გაუქმდა დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესის კონ-ფიდენციალობის მოთხოვნა. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დისციპლინური კოლეგიის ყველა გადაწყ-ვეტილება სრულად უნდა გამოქვეყნდეს საბჭოს ვებგვერდზე, თუმცა ამოღებული უნდა იყოს ყველა პირადი საიდენტიფიკაციო მონაცემი.65

მოსამართლის უფლებამოსილების ვადა

საერთაშორისო სტანდარტების თანახმად, მოსამართლეებს, როგორც დანიშნულს, ისე არჩეულს, უნდა ჰქონდეთ უფლებამოსილების გარანტირებული ვადა სავალდებულო საპენსიო ასაკამდე ან და-ნიშვნის ვადის გასვლამდე.66 საქართველოს კონსტიტუციაში შეტანილი ბოლო ცვლილებების შესა-ბამისად, (მიღებულია 2010 წელს და ძალაში შედის 2013 წელს) მოსამართლეების უფლებამოსილება გაგრძელდება მათი სიცოცხლის ბოლომდე.67

მოსამართლეთა სხვა ტერიტორიულ ერთეულებში გადაყვანა

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ ადრე არსებული პრაქტიკა, როდესაც იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს შეეძლო თვითნებურად გადაეყვანა მოსამართლე ერთი ადგილიდან მეორე ადგილზე, უკვე გაუქმებულია. რამდენიმე თანამოსაუბრემ აღნიშნა, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ ამ პრაქ-ტიკის ბოროტად გამოყენება პრობლემური გახდა, რადგან მოსამართლეები ისე გადაჰყავდათ სხვა ადგილზე, რომ მიზეზსაც არ ეუბნებოდნენ, ზოგჯერ ‘სასჯელის’ ზომად იყენებდნენ განუსაზღვრელი ვადით ქვეყნის პერიფერიებზე გადაყვანას, ან, იმ მოსამართლეებს, რომლებიც ხელმძღვანელობას არ მოსწონდა, აიძულებდნენ გადამდგარიყვნენ.

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ მოსამართლეთა გადაყვანასთან დაკავშირებული განახლე-ბული პროცედურის თანახმად, იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ წერილობით უნდა დაასაბუთოს ნების-მიერი დაგეგმილი გადაყვანა, ხოლო რაიმე გადაწყვეტილების მიღებამდე უნდა მოეთათბიროს მოცე-მულ მოსამართლეს. მოსამართლე უფლებამოსილია გაასაჩივროს ნებისმიერი გადაწყვეტილება მისი გადაყვანის შესახებ სასამართლო გადასინჯვის წესით.


მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სასამართლო დამოუკიდებელია გარეშე ჩარევისგან, იგი ჯერ კიდევ არ არის საკმაოდ ღია და თვითდაჯერებული ინსტიტუტი. სამართლებრივი სისტემის შესახებ საზოგადოებრივი აზრის შემსწავლელი ერთ-ერთი ბოლო გამოკითხვის შესაბამისად, რომელიც აშშ საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს მხარდაჭერით ჩატარდა, საქართველოს მოსახლეობის მხოლოდ ერთ მესამედს სჯერა სასამრთლოს სამართლიანობისა და დამოუკიდებლობის, ხოლო სა-სამართლოს საიმედობის შესახებ საერთო აზრი ‘არადამაჯერებელი და არაერთგვაროვანია’.68

დელეგაციამ მიუთითა რამდენიმე სფეროზე, სადაც მთავრობამ და სასამართლომ სასამართლოს დამოუკიდებლობის განმტკიცებისთვის პოზიტიური ღონისძიებები განახორციელეს. მასშტაბური რე-ფორმები გატარდა მოსამართლეთა დანიშვნის, დისციპლინისა და უფლებამოსილების ვადის სფე-როებში, რისთვისაც მნიშვნელოვანი საერთაშორისო და შიდასახელმწიფო რესურსები და მხარდა-ჭერა იქნა გამოყენებული.

65 საქართველოს კანონი ცვლილებების შეტანის შესახებ კანონში საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლე-თა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ, 2012, 30-ე მუხლი.

66 გაეროს პრინციპები სასამართლოს დამოუკიდებლობის შესახებ, (იხ. სქოლიო 62), მე-12 პრინციპი.67 საქართველოს მთავრობა, ‘ადამიანის უფლებათა საბჭოს 5/1 რეზოლუციის მე-15ა პუნქტის შესაბამისად წარდგენილი

ეროვნული მოხსენება’, 2010, UN Doc A/HRC/WG.6/10/GEO/1, 5, http://www.upr-info.org/IMG/pdf/A_HRC_WG-6_10_GEO_1_E.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

68 კავკასიის კვლევის რესურს ცენტრი, ‘დამოკიდებულება საქართველოს სასამართლო სისტემისადმი’, 2012, გვ. 20. იხ: http://www.ewmi-jilep.org/images/stories/NewsFiles/crrc_report.public%20attitudes%20judicial%20system%20eng.pdf, [ხელმისაწვe-დომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


69

აღნიშნა, რომ 2007 წლის შესწორებებით, სრულად არ აღმოფხვრილა ის ხარვეზები, რომლებზედაც ვენეციის კომისია მიუთითებდა დისციპლინურ პროცესებში გამჭვირვალების ნაკლებობასთან დაკავ-შირებით.

დისციპლინური პასუხისმგებლობის კანონში ბოლოს შეტანილი ცვლილებებით, რომლებიც ძალაში 2012 წლის მარტში შევიდა, მთლიანად გაუქმდა დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესის კონ-ფიდენციალობის მოთხოვნა. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დისციპლინური კოლეგიის ყველა გადაწყ-ვეტილება სრულად უნდა გამოქვეყნდეს საბჭოს ვებგვერდზე, თუმცა ამოღებული უნდა იყოს ყველა პირადი საიდენტიფიკაციო მონაცემი.65

მოსამართლის უფლებამოსილების ვადა

საერთაშორისო სტანდარტების თანახმად, მოსამართლეებს, როგორც დანიშნულს, ისე არჩეულს, უნდა ჰქონდეთ უფლებამოსილების გარანტირებული ვადა სავალდებულო საპენსიო ასაკამდე ან და-ნიშვნის ვადის გასვლამდე.66 საქართველოს კონსტიტუციაში შეტანილი ბოლო ცვლილებების შესა-ბამისად, (მიღებულია 2010 წელს და ძალაში შედის 2013 წელს) მოსამართლეების უფლებამოსილება გაგრძელდება მათი სიცოცხლის ბოლომდე.67

მოსამართლეთა სხვა ტერიტორიულ ერთეულებში გადაყვანა

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ ადრე არსებული პრაქტიკა, როდესაც იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს შეეძლო თვითნებურად გადაეყვანა მოსამართლე ერთი ადგილიდან მეორე ადგილზე, უკვე გაუქმებულია. რამდენიმე თანამოსაუბრემ აღნიშნა, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ ამ პრაქ-ტიკის ბოროტად გამოყენება პრობლემური გახდა, რადგან მოსამართლეები ისე გადაჰყავდათ სხვა ადგილზე, რომ მიზეზსაც არ ეუბნებოდნენ, ზოგჯერ ‘სასჯელის’ ზომად იყენებდნენ განუსაზღვრელი ვადით ქვეყნის პერიფერიებზე გადაყვანას, ან, იმ მოსამართლეებს, რომლებიც ხელმძღვანელობას არ მოსწონდა, აიძულებდნენ გადამდგარიყვნენ.

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ მოსამართლეთა გადაყვანასთან დაკავშირებული განახლე-ბული პროცედურის თანახმად, იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ წერილობით უნდა დაასაბუთოს ნების-მიერი დაგეგმილი გადაყვანა, ხოლო რაიმე გადაწყვეტილების მიღებამდე უნდა მოეთათბიროს მოცე-მულ მოსამართლეს. მოსამართლე უფლებამოსილია გაასაჩივროს ნებისმიერი გადაწყვეტილება მისი გადაყვანის შესახებ სასამართლო გადასინჯვის წესით.


მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სასამართლო დამოუკიდებელია გარეშე ჩარევისგან, იგი ჯერ კიდევ არ არის საკმაოდ ღია და თვითდაჯერებული ინსტიტუტი. სამართლებრივი სისტემის შესახებ საზოგადოებრივი აზრის შემსწავლელი ერთ-ერთი ბოლო გამოკითხვის შესაბამისად, რომელიც აშშ საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს მხარდაჭერით ჩატარდა, საქართველოს მოსახლეობის მხოლოდ ერთ მესამედს სჯერა სასამრთლოს სამართლიანობისა და დამოუკიდებლობის, ხოლო სა-სამართლოს საიმედობის შესახებ საერთო აზრი ‘არადამაჯერებელი და არაერთგვაროვანია’.68

დელეგაციამ მიუთითა რამდენიმე სფეროზე, სადაც მთავრობამ და სასამართლომ სასამართლოს დამოუკიდებლობის განმტკიცებისთვის პოზიტიური ღონისძიებები განახორციელეს. მასშტაბური რე-ფორმები გატარდა მოსამართლეთა დანიშვნის, დისციპლინისა და უფლებამოსილების ვადის სფე-როებში, რისთვისაც მნიშვნელოვანი საერთაშორისო და შიდასახელმწიფო რესურსები და მხარდა-ჭერა იქნა გამოყენებული.

65 საქართველოს კანონი ცვლილებების შეტანის შესახებ კანონში საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლე-თა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ, 2012, 30-ე მუხლი.

66 გაეროს პრინციპები სასამართლოს დამოუკიდებლობის შესახებ, (იხ. სქოლიო 62), მე-12 პრინციპი.67 საქართველოს მთავრობა, ‘ადამიანის უფლებათა საბჭოს 5/1 რეზოლუციის მე-15ა პუნქტის შესაბამისად წარდგენილი

ეროვნული მოხსენება’, 2010, UN Doc A/HRC/WG.6/10/GEO/1, 5, http://www.upr-info.org/IMG/pdf/A_HRC_WG-6_10_GEO_1_E.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

68 კავკასიის კვლევის რესურს ცენტრი, ‘დამოკიდებულება საქართველოს სასამართლო სისტემისადმი’, 2012, გვ. 20. იხ: http://www.ewmi-jilep.org/images/stories/NewsFiles/crrc_report.public%20attitudes%20judicial%20system%20eng.pdf, [ხელმისაწვe-დომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მიესალმება ამ ღონისძი-ებებს, მაგრამ იძლევა რეკომენდაციას, რომ იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დამატებითი ზომები უნდა მიიღოს მოსამართლეთა შერჩევისა და დანიშვნის პროცედურების გამჭვირვალობისა და ობიექტუ-რობის ასამაღლებლად, იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში ჩარიცხვის პროცედურების ჩათვლით�

საქართველოში საბჭოთა სამართალწარმოების მემკვიდრეობისაგან განთავისუფლებას, რა თქმა უნდა, დრო დასჭირდება. აუცილებელია მუდმივი მონიტორინგი და, რაც ახლა ყველაზე მთავარი და მნიშვნელოვანია: საჭიროა მდგრადი პოლიტიკური ნება, რათა უზრუნველყოფილ იქნას დროული საკანონმდებლო და ინსტიტუციური რეფორმები, რაც სასამართლო სისტემას განამტკიცებს.


70

თავი მეხუთე: მხარეთა თანასწორობა

დელეგაციამ შენიშნა, რომ არსებობს ფართოდ გავრცელებული აზრი (და არა მხოლოდ ადვოკატებს შორის), რომ ქართულ სასამართლოებში ბრალდებისა და დაცვის მხარეების მიმართ დამოკიდებუ-ლება დაბალანსებული არ არის. მხარეთა თანასწორობის პრინციპის დარღვევა, როგორც დელეგა-ციას აცნობეს, გამანადგურებელ ზემოქმედებას ახდენს საქართველოს სისხლის სამართლის მართლ-მსაჯულების სისტემაში (რომელიც, თავის მხრივ, შეჯიბრებითობის პრინციპზეა დაფუძნებული) ადვო-კატების მიერ თავიანთი კლიენტების ეფექტიანად წარმოდგენის შესაძლებლობებზე.

მართალია, ეს არ არის ამ უთანაბრობის კონკრეტული მიმანიშნებელი, მაგრამ მრავალი დამკვირ-ვებელი მიუთითებს მსჯავრდების უაღრესად მაღალ დონეზე. დელეგაციას ასევე აცნობეს, რომ 2011 წელს, პირველი ინსტანციის სასამართლოში განხილულ საქმეთაგან მხოლოდ 2.3 პროცენტი დას-რულდა გამამართლებელი განაჩენით. 2010 წელს გამამართლებელი განაჩენით დასრულებულ საქ-მეთა რაოდენობა კიდევ უფრო მცირე იყო - 0.2 პროცენტი.69 ამ თავში განხილულია ის პრობლემები, რომლებიც ამ საკითხთან დაკავშირებით გახდა ცნობილი დელეგაციისთვის, კერძოდ, დაცვისა და ბრალდების მხარეების მიერ სასამართლოსთვის წარდგენილი შუამდგომლობები. ასევე განხილუ-ლია სამართლიან სასამართლოსთან დაკავშირებული სხვა საკითხები, ადმინისტრაციულ სამარ-თალდარღვევათა გამოძიების ჩათვლით.

5�1� მხარეთა თანასწორობის პრინციპი: ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს იურისპრუდენცია

საქართველო არის ევროპის საბჭოს წევრი, რის გამოც იგი ვალდებულია დაიცვას ადამიანის უფლება-თა ევროპული კონვენციის დებულებები, რომლებიც, კონვენციის მე-6 მუხლის თანახმად, სისხლის სა-მართლისა და სამოქალაქო სამართალწარმოებაში სამართლიან სასამართლოს უზრუნველყოფს. ამ სფეროში, სტრასბურგის სასამართლოს იურისპრუდენცია ძალზე ინტენსიურია, სადაც იგი აღნიშნავს, რომ მხარეთა თანასწორობის პრინციპი სამართლიანი სასამართლოს უფრო ფართო კონცენფციის ერთ-ერთი მახასიათებელია. ეს ნიშნავს, რომ ‘თითოეულ მხარეს უნდა მიეცეს გონივრული შესაძლებ-ლობა წარმოადგინოს თავისი საქმე ისეთი პირობებით, რომლებიც მას, მის ოპონენეტთან შედარებით, მნიშვნელოვნად არახელსაყრელ მდგომარეობაში არ ჩააყენებს’�70 როდესაც ხდება განსაზღვრა იმისა, პრინციპი დარღვეულია თუ არა, ‘მნიშვნელობა არა მხოლოდ გარეგნულ ნიშნებს, არამედ მართლმ-საჯულების სამართლიანად განხორციელებისადმი გაზრდილ მგრძნობელობასაც ენიჭება’�71

ამ კონტექსტში, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ასევე მიუთითა ნაწილობრივ ურ-თიერთგადამფარავ უფლებაზე შეჯიბრებითობის სისტემაში სამართალწარმოების მიმართ. იგი აცხა-დებს, რომ ‘სისხლის სამართლის ან სამოქალაქო პროცესების მხარეებს უნდა ჰქონდეთ შესაძლებ-ლობა იცოდნენ ყველა წარმოდგენილი მტკიცებულების ან დასკვნის შესახებ, რათა კომენტარი გააკე-თონ მათზე [...] სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე ზეგავლენის მოხდენის მიზნით’�72 შეჯიბრებითობის სისტემის სამართალწარმოების უფლების დარღვევის განსაზღვრისას, სტრასბურგის სასამართლო კიდევ ერთხელ ანიჭებს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას მართლმსაჯულების სამართლიანი განხორ-ციელების გარეგნულ ნიშნებს.73

69 მონაცემები წარმოდგენილია იუსტიციის სამინისტროს მიერ, ელექტრონული ფოსტით, 2012 წლის 31 მაისს.70 დე ჰაესი და გისელსი ბელგიის წინააღმდეგ, App No 19983/92, 1997.71 ბულუტი ავსტრიის წინააღმდეგ, 1996. 72 ბორგერსი ბელგიის წინააღმდეგ, App No 12005/86, 1991.73 იქვე�


71

თავი მეხუთე: მხარეთა თანასწორობა

დელეგაციამ შენიშნა, რომ არსებობს ფართოდ გავრცელებული აზრი (და არა მხოლოდ ადვოკატებს შორის), რომ ქართულ სასამართლოებში ბრალდებისა და დაცვის მხარეების მიმართ დამოკიდებუ-ლება დაბალანსებული არ არის. მხარეთა თანასწორობის პრინციპის დარღვევა, როგორც დელეგა-ციას აცნობეს, გამანადგურებელ ზემოქმედებას ახდენს საქართველოს სისხლის სამართლის მართლ-მსაჯულების სისტემაში (რომელიც, თავის მხრივ, შეჯიბრებითობის პრინციპზეა დაფუძნებული) ადვო-კატების მიერ თავიანთი კლიენტების ეფექტიანად წარმოდგენის შესაძლებლობებზე.

მართალია, ეს არ არის ამ უთანაბრობის კონკრეტული მიმანიშნებელი, მაგრამ მრავალი დამკვირ-ვებელი მიუთითებს მსჯავრდების უაღრესად მაღალ დონეზე. დელეგაციას ასევე აცნობეს, რომ 2011 წელს, პირველი ინსტანციის სასამართლოში განხილულ საქმეთაგან მხოლოდ 2.3 პროცენტი დას-რულდა გამამართლებელი განაჩენით. 2010 წელს გამამართლებელი განაჩენით დასრულებულ საქ-მეთა რაოდენობა კიდევ უფრო მცირე იყო - 0.2 პროცენტი.69 ამ თავში განხილულია ის პრობლემები, რომლებიც ამ საკითხთან დაკავშირებით გახდა ცნობილი დელეგაციისთვის, კერძოდ, დაცვისა და ბრალდების მხარეების მიერ სასამართლოსთვის წარდგენილი შუამდგომლობები. ასევე განხილუ-ლია სამართლიან სასამართლოსთან დაკავშირებული სხვა საკითხები, ადმინისტრაციულ სამარ-თალდარღვევათა გამოძიების ჩათვლით.

5�1� მხარეთა თანასწორობის პრინციპი: ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს იურისპრუდენცია

საქართველო არის ევროპის საბჭოს წევრი, რის გამოც იგი ვალდებულია დაიცვას ადამიანის უფლება-თა ევროპული კონვენციის დებულებები, რომლებიც, კონვენციის მე-6 მუხლის თანახმად, სისხლის სა-მართლისა და სამოქალაქო სამართალწარმოებაში სამართლიან სასამართლოს უზრუნველყოფს. ამ სფეროში, სტრასბურგის სასამართლოს იურისპრუდენცია ძალზე ინტენსიურია, სადაც იგი აღნიშნავს, რომ მხარეთა თანასწორობის პრინციპი სამართლიანი სასამართლოს უფრო ფართო კონცენფციის ერთ-ერთი მახასიათებელია. ეს ნიშნავს, რომ ‘თითოეულ მხარეს უნდა მიეცეს გონივრული შესაძლებ-ლობა წარმოადგინოს თავისი საქმე ისეთი პირობებით, რომლებიც მას, მის ოპონენეტთან შედარებით, მნიშვნელოვნად არახელსაყრელ მდგომარეობაში არ ჩააყენებს’�70 როდესაც ხდება განსაზღვრა იმისა, პრინციპი დარღვეულია თუ არა, ‘მნიშვნელობა არა მხოლოდ გარეგნულ ნიშნებს, არამედ მართლმ-საჯულების სამართლიანად განხორციელებისადმი გაზრდილ მგრძნობელობასაც ენიჭება’�71

ამ კონტექსტში, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ასევე მიუთითა ნაწილობრივ ურ-თიერთგადამფარავ უფლებაზე შეჯიბრებითობის სისტემაში სამართალწარმოების მიმართ. იგი აცხა-დებს, რომ ‘სისხლის სამართლის ან სამოქალაქო პროცესების მხარეებს უნდა ჰქონდეთ შესაძლებ-ლობა იცოდნენ ყველა წარმოდგენილი მტკიცებულების ან დასკვნის შესახებ, რათა კომენტარი გააკე-თონ მათზე [...] სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე ზეგავლენის მოხდენის მიზნით’�72 შეჯიბრებითობის სისტემის სამართალწარმოების უფლების დარღვევის განსაზღვრისას, სტრასბურგის სასამართლო კიდევ ერთხელ ანიჭებს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას მართლმსაჯულების სამართლიანი განხორ-ციელების გარეგნულ ნიშნებს.73

69 მონაცემები წარმოდგენილია იუსტიციის სამინისტროს მიერ, ელექტრონული ფოსტით, 2012 წლის 31 მაისს.70 დე ჰაესი და გისელსი ბელგიის წინააღმდეგ, App No 19983/92, 1997.71 ბულუტი ავსტრიის წინააღმდეგ, 1996. 72 ბორგერსი ბელგიის წინააღმდეგ, App No 12005/86, 1991.73 იქვე�


ბოლო პერიოდის გადაწყვეტილებაში, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ კვლავ გაიმეორა, რომ სამართლიანი სასამართლოს კონცეფცია ‘მოიცავს მხარეთა თანასწორობის პრინ-ციპს და ფუნდამენტურ უფლებას, რათა სისხლის სამართლის პროცესი იყოს შეჯიბრებითი’ და რომ ორივეს, როგორც ბრალდების, ისე დაცვის მხარეს ‘აუცილებლად ჰქონდეთ შესაძლებლობა იცოდ-ნენ და კომენტარები გააკეთონ მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე და დასკვნებზე’�74

5�2� დაცვის მხარის და ბრალდების მხარის შუამდგომლობათა განხილვა

დელეგაციამ რამდენიმე წყაროსგან შეიტყო, რომ მოსამართლეები, დაცვის მხარესთან შედარებით, მეტ უპირატესობას ბრალდების მხარის მიერ წარმოდგენილ შუამდგომლობებს ანიჭებენ.

2012 წელს, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის მიერ განხორციელებული სასამართლოს მონიტო-რინგის პროექტის ფარგლებში, ორგანიზაციამ მოახდინა 66 წინასწარი განხილვის მონიტორინგი (2011 წლის ოქტომბრიდან დეკემბრამდე). აღმოჩნდა, რომ ბრალდების მხარის ყველა შუამდგომლობა, რომლებიც მტკიცებულების დასაშვებობას ეხებოდა, სხდომის თავმჯდომარე მოსამართლემ დააკ-მაყოფილა, ხოლო დაცვის მხარის შუამდგომლობებიდან დააკმაყოფილა მხოლოდ ისინი, რომლე-ბიც ბრალდების მხარესთან იყო შეთანხმებული.75 მიუხედავად იმისა, რომ ამ წინასწარ განხილვებში, პროცედურული განაცხადების წარდგენის თვალსაზრისით, ბრალდების მხარე უფრო აქტიურად გა-მოიყურებოდა (საია-მ აღნიშნა, რომ ბრალდების მხარის მიერ წარდგენილი 66 შუამდგომლობიდან დაცვის მხარემ მხოლოდ 6 შუამდგომლობის მოხსნა მოახერხა), ეს ვერ შეცვლის ახალგაზრდა იურის-ტთა ასოციაციის საერთო დასკვნას იმის შესახებ, რომ მოსამართლეთა მიერ სასამართლო დარბაზში გაკეთებული გადაწყვეტილებები ბრალდების მხარისთვის უპირატესობის მინიჭებაზე მიუთითებს.76

ანალოგიურად, დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ წინასწარი პატიმრობის შეფარდებისას - რომლის შესახებაც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი აცხადებს, რომ ასეთი ‘აღკვეთის ღონისძიება’ მხოლოდ გამონაკლის გარემოებებში უნდა იქნას გამოყენებული77 - სისხლის სამართ-ლის საქმეებში ბრალდებულთა 70 პროცენტს უფარდებენ წინასწარ პატიმრობას. ასეთ პატიმრობებს ხშირად ასაბუთებენ მხოლოდ პროკურორის გაუმყარებელი განცხადებით, რომ პატიმრობა საჭიროა ბრალდებულის მიმალვის ან მის მიერ ახალი დანაშაული ჩადენის აღსაკვეთად.

როდესაც დელეგაციამ ეს მოხსენებები სასამართლოს წარმომადგენლებს უჩვენა, პასუხად მოისმინა, რომ ბრალდების მხარისადმი განსხვავებული დამოკიდებულება უბრალოდ ასახავს იმ ფაქტს, რომ დაცვის ადვოკატები, პროკურორებთან შედარებით, ნაკლებად იცნობენ სისხლის სამართლის საპ-როცესო კოდექსის მოთხოვნებს. ასევე აღნიშნეს, რომ სასამართლოში თავიანთი კლიენტების საქმის წარდგენისას ადვოკატები ზოგადად მომზადების ნაკლები დონით გამოირჩევიან. შესაბამისად, არა-სათანადო და არაკორექტული შუამდგომლობები არ კმაყოფილდება იმიტომ, რომ სასამართლოს იმედი აქვს ამ გზით ხელი შეუწყოს დაცვის ადვოკატების სტანდარტების ამაღლებას.

თუმცა დელეგაციამ მაღალკვალიფიციური ადვოკატებისაგანაც შეიტყო, რომ სასამართლო არც მათ შუამდგომლობებს აკმაყოფილებს.

მიუთითებს რას მის ძირითად მოვალეობაზე, რომელიც გამოიხატება მხარეთა თანასწორობის პრინ-ციპის დაცვაში, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემ-დეგი რეკომენდაცია: სისხლის სამართლის პროცესებში მოსამართლეებმა თანასწორად უნდა განი-ხილონ როგორც ბრალდების, ისე დაცვის მხარეთა შუამდგომლობები� ნებისმიერი გადაწყვეტილება რომელიმე შუამდგომლობის სასარგებლოდ სათანადოდ უნდა იქნას დასაბუთებული�

74 აბასოვი აზერბაიჯანის წინააღმდეგ, App No 24271/05, 2008.75 ‘თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის პალატის მონიტორინგის მოხსენება’, 2012, გვ. 5, http://gyla.ge/

attachments/1336_monit_en_1%20-%20october-december%202 011.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].76 იქვე, გვ.9.77 სსსკ, 198-ე და 205-ე მუხლები.


72

სასამართლოს განმარტება მტკიცებულების მოპოვებისა და ჩამორთმევის დებულების შესახებ

მრავალმა ადვოკატმა, ვისაც დელეგაცია შეხვდა, აღნიშნა, რომ დებულების სასამართლო განმარ-ტება უზღუდავს მათ მტკიცებულების მოპოვებისა და მისი სასამართლოში წარდგენის უფლებას. რო-გორც ზემოთ აღინიშნა, სისხლის სამართლის საპროცესი კოდექსი ადგენს, რომ სისხლის სამართლის პროცესი ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე.78 სსსკ-ის 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი ასევე უზრუნველყოფს ბრალდებულის უფლებას თვითონ ან ადვოკატის დახმა-რებით მოიპოვოს მტკიცებულება.

იქ, სადაც დაცვას შეუძლია მოიპოვოს მის საქმესთან დაკავშირებული მტკიცებულება, სასამართლოს ჩარევის გარეშე, რა თქმა უნდა იგი ამას გააკეთებს. მაგრამ, როდესაც ბრალდებული ან მისი ადვო-კატი დამოუკიდებლად ვერ ახერხებს მტკიცებულების მოპოვებას, დაცვის მხარემ შესაბამისი განჩი-ნების გამოტანის შუამდგომლობით უნდა მიმართოს მოსამართლეს (39-ე მუხლის მე-2 პუნქტი). ყვე-ლაზე ხშირად დაცვის მხარეს სასამართლოს ჩარევა სჭირდება ისეთ შემთხვევებში, როდესაც დაცვის საქმისთვის რელევანტური მტკიცებულება აქვს მესამე მხარეს, რომელსაც ნებაყოფლობით არ სურს მისი გამოქვეყნება.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში განმარტებული არ არის ‘შესაბამისი განჩინების’ ცნება თუმცა სავარაუდოა, რომ იგი იქნება ან ბრძანება, რომელიც მესამე მხარეს დაავალდებულებს, მტკი-ცებულება გამოქვეყნოს ან, ნებაყოფლობით გამჟღავნებაზე უარის თქმის შემთხვევაში - ბრძანება მტკიცებულების ამოღების შესახებ, რომელიც აღმასრულებელი ორგანოს სახელზე გამოიცემა. ნე-ბისმიერ შემთხვევაში, დაცვისთვის რელევანტური მტკიცებულების მოპოვების უფლება - საჭიროების შემთხვევაში სასამართლოს დახმარებით - სამართლიანი სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების სისტემის მკაფიო და მნიშვნელოვანი მახასიათებელია.

სამწუხაროდ, 39-ე მუხლით დადგენილი პროცედურული გარანტიების პრაქტიკაში განხორციელება არ ხდება. მრავალმა თანამოსაუბრემ აღნიშნა, რომ დაცვის მხარის მიერ დაყენებულ შუამდგომლო-ბებს ხშირად არ აკმაყოფილებენ სსსკ-ის 111-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე.

111-ე მუხლი ეხება მტკიცებულების ძებნას და ამოღებას, და არა მის მოპოვებას. აქ წესები საკმაოდ განსხვავებულადაა ჩამოყალიბებული. ზოგადი წესი არის ის, რომ პროკურორს და დაცვის მხარეს სა-გამოძიებო მოქმედებების ჩატარებისას აქვთ თანაბარი უფლება-მოვალეობები (მუხლი 111.1). თუმცა 111.2 მუხლში ამ წესიდან გამონაკლისი არსებობს, რომელიც აცხადებს, რომ ‘დაცვის მხარე არ არის უფლებამოსილი, სასამართლოს მიმართოს შუამდგომლობით შემდეგი საგამოძიებო მოქმედებების ჩასატარებლად: ა) ფარული საგამოძიებო მოქმედებები; ბ) ჩხრეკა; გ) ამოღება’.

გასაკვირი არ არის, რომ სასამართლოები ბრალდებულებს და მათ ადვოკატებს ფარული საგამოძი-ებო მოქმედებების ჩატარების ან მტკიცებულების დამოუკიდებლად ამოღების უფლებას (სახელდობრ იმ პირებისაგან, რომლებსაც ეს ნებაყოფლობით არ სურთ) არ მისცემს. თუმცა ზოგიერთი მოსამარ-თლე 111-ე მუხლის მე-2 პუნქტს იმგვარად განმარტავს, რომ იგი სპობს მტკიცებულების მოპოვების უფლებას, რომელიც 39-ე მუხლითაა მინიჭებული. მოსამართლეები უარს ამბობენ განჩინების გამო-ტანაზე, რომელიც დაცვის საქმისთვის რელევანტური მტკიცებულების გამჟღავნებას მოითხოვს და ამ უარს ასაბუთებენ იმგვარად, რომ დაცვის მხარე ითხოვს მტკიცებულების ამოღებას, რაც თითქოსდა 111-ე მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევას წარმოადგენს.

ერთი შეხედვით, ეს აბსურდულად გამოიყურება. თუმცა დელეგაციას აცნობეს, რომ დაცვის მხარის მიერ წარდგენილ შუამდგომლობებზე, რომლებიც უაღრესად მნიშვნელოვანი მტკიცებულებების გამ-ჟღავნების იძულებას ეხება (ტელე-ვიდეო ჩანაწერების ან სატელეფონო ჩანაწერების) სასამართლო მუდმივად უარს სწორედ ამ საფუძვლით აცხადებდა. აქედან გამომდინარე, ადვოკატთა საერთაშო-რისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: სასამართლომ უნდა შეიმუშაოს კომენტარი ან სახელმძღვანელო მითითება სისხლის სამართლის საპროცესო კო-დექსის 39-ე და 111-ე მუხლების განმარტების შესახებ� ეს დებულებები უნდა განიმარტოს იმგვარად, რომ პრაქტიკული მნიშვნელობა მიანიჭოს დაცვის მხარის უფლებას მოიპოვოს მის საქმესთან დაკავ-შირებული მტკიცებულება� საჭიროების შემთხვევაში ეს უნდა განხორციელდეს სასამართლო განჩი-ნების შესაბამისად, რომელიც მის მფლობელს ასეთი მტკიცებულების გამჟღავნებას აიძულებს�

78 სსსკ, მე-9 მუხლი.


73

სასამართლოს განმარტება მტკიცებულების მოპოვებისა და ჩამორთმევის დებულების შესახებ

მრავალმა ადვოკატმა, ვისაც დელეგაცია შეხვდა, აღნიშნა, რომ დებულების სასამართლო განმარ-ტება უზღუდავს მათ მტკიცებულების მოპოვებისა და მისი სასამართლოში წარდგენის უფლებას. რო-გორც ზემოთ აღინიშნა, სისხლის სამართლის საპროცესი კოდექსი ადგენს, რომ სისხლის სამართლის პროცესი ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე.78 სსსკ-ის 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი ასევე უზრუნველყოფს ბრალდებულის უფლებას თვითონ ან ადვოკატის დახმა-რებით მოიპოვოს მტკიცებულება.

იქ, სადაც დაცვას შეუძლია მოიპოვოს მის საქმესთან დაკავშირებული მტკიცებულება, სასამართლოს ჩარევის გარეშე, რა თქმა უნდა იგი ამას გააკეთებს. მაგრამ, როდესაც ბრალდებული ან მისი ადვო-კატი დამოუკიდებლად ვერ ახერხებს მტკიცებულების მოპოვებას, დაცვის მხარემ შესაბამისი განჩი-ნების გამოტანის შუამდგომლობით უნდა მიმართოს მოსამართლეს (39-ე მუხლის მე-2 პუნქტი). ყვე-ლაზე ხშირად დაცვის მხარეს სასამართლოს ჩარევა სჭირდება ისეთ შემთხვევებში, როდესაც დაცვის საქმისთვის რელევანტური მტკიცებულება აქვს მესამე მხარეს, რომელსაც ნებაყოფლობით არ სურს მისი გამოქვეყნება.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში განმარტებული არ არის ‘შესაბამისი განჩინების’ ცნება თუმცა სავარაუდოა, რომ იგი იქნება ან ბრძანება, რომელიც მესამე მხარეს დაავალდებულებს, მტკი-ცებულება გამოქვეყნოს ან, ნებაყოფლობით გამჟღავნებაზე უარის თქმის შემთხვევაში - ბრძანება მტკიცებულების ამოღების შესახებ, რომელიც აღმასრულებელი ორგანოს სახელზე გამოიცემა. ნე-ბისმიერ შემთხვევაში, დაცვისთვის რელევანტური მტკიცებულების მოპოვების უფლება - საჭიროების შემთხვევაში სასამართლოს დახმარებით - სამართლიანი სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების სისტემის მკაფიო და მნიშვნელოვანი მახასიათებელია.

სამწუხაროდ, 39-ე მუხლით დადგენილი პროცედურული გარანტიების პრაქტიკაში განხორციელება არ ხდება. მრავალმა თანამოსაუბრემ აღნიშნა, რომ დაცვის მხარის მიერ დაყენებულ შუამდგომლო-ბებს ხშირად არ აკმაყოფილებენ სსსკ-ის 111-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე.

111-ე მუხლი ეხება მტკიცებულების ძებნას და ამოღებას, და არა მის მოპოვებას. აქ წესები საკმაოდ განსხვავებულადაა ჩამოყალიბებული. ზოგადი წესი არის ის, რომ პროკურორს და დაცვის მხარეს სა-გამოძიებო მოქმედებების ჩატარებისას აქვთ თანაბარი უფლება-მოვალეობები (მუხლი 111.1). თუმცა 111.2 მუხლში ამ წესიდან გამონაკლისი არსებობს, რომელიც აცხადებს, რომ ‘დაცვის მხარე არ არის უფლებამოსილი, სასამართლოს მიმართოს შუამდგომლობით შემდეგი საგამოძიებო მოქმედებების ჩასატარებლად: ა) ფარული საგამოძიებო მოქმედებები; ბ) ჩხრეკა; გ) ამოღება’.

გასაკვირი არ არის, რომ სასამართლოები ბრალდებულებს და მათ ადვოკატებს ფარული საგამოძი-ებო მოქმედებების ჩატარების ან მტკიცებულების დამოუკიდებლად ამოღების უფლებას (სახელდობრ იმ პირებისაგან, რომლებსაც ეს ნებაყოფლობით არ სურთ) არ მისცემს. თუმცა ზოგიერთი მოსამარ-თლე 111-ე მუხლის მე-2 პუნქტს იმგვარად განმარტავს, რომ იგი სპობს მტკიცებულების მოპოვების უფლებას, რომელიც 39-ე მუხლითაა მინიჭებული. მოსამართლეები უარს ამბობენ განჩინების გამო-ტანაზე, რომელიც დაცვის საქმისთვის რელევანტური მტკიცებულების გამჟღავნებას მოითხოვს და ამ უარს ასაბუთებენ იმგვარად, რომ დაცვის მხარე ითხოვს მტკიცებულების ამოღებას, რაც თითქოსდა 111-ე მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევას წარმოადგენს.

ერთი შეხედვით, ეს აბსურდულად გამოიყურება. თუმცა დელეგაციას აცნობეს, რომ დაცვის მხარის მიერ წარდგენილ შუამდგომლობებზე, რომლებიც უაღრესად მნიშვნელოვანი მტკიცებულებების გამ-ჟღავნების იძულებას ეხება (ტელე-ვიდეო ჩანაწერების ან სატელეფონო ჩანაწერების) სასამართლო მუდმივად უარს სწორედ ამ საფუძვლით აცხადებდა. აქედან გამომდინარე, ადვოკატთა საერთაშო-რისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტს აქვს შემდეგი რეკომენდაცია: სასამართლომ უნდა შეიმუშაოს კომენტარი ან სახელმძღვანელო მითითება სისხლის სამართლის საპროცესო კო-დექსის 39-ე და 111-ე მუხლების განმარტების შესახებ� ეს დებულებები უნდა განიმარტოს იმგვარად, რომ პრაქტიკული მნიშვნელობა მიანიჭოს დაცვის მხარის უფლებას მოიპოვოს მის საქმესთან დაკავ-შირებული მტკიცებულება� საჭიროების შემთხვევაში ეს უნდა განხორციელდეს სასამართლო განჩი-ნების შესაბამისად, რომელიც მის მფლობელს ასეთი მტკიცებულების გამჟღავნებას აიძულებს�

78 სსსკ, მე-9 მუხლი.


ექსპერტის მიერ წარდგენილი მტკიცებულების გამოკვლევა

ზოგიერთმა თანამოსაუბრემ შეშფოთება გამოთქვა სასამართლო პროცესზე ექსპერტებისთვის მი-ნიჭებული წონის მიმართ. სსსკ ადგენს, რომ ასეთი ექსპერტები უნდა იცავდნენ მიუკერძოებლობის პრინციპს,79 მაგრამ მათი უმრავლესობა მუშაობს სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნულ ბიუროში, რომელიც 2008 წელს შეიქმნა და იუსტიციის სამინისტროს ექვემდებარება.80 აქედან გამომდინარე, მრავალი ადვოკატი ეჭვქვეშ აყენებს ამ ექსპერტთა დამოუკიდებლობას და აღნიშნავს, რომ სასა-მართლო ბევრად მეტ ნდობას უცხადებს ამ ‘ოფიციალურ’ ექსპერტთა მოსაზრებებს, ვიდრე გარედან მოწვეულ ექსპერტებს, რომლებიც ინსტიტუციურად უფრო დამოუკიდებლებად არიან მიჩნეული.

5�3� პროკურორთა შერჩევა და გადამზადება

საჯარო ადმინისტრირების სხვა შტოების მსგავსად, პროკურატურაც აქტიურად იყო ჩართული ინს-ტიტუციურ რეფორმებში, რომლებსაც დღევანდელი მთავრობა ახორციელებს. რეფორმის შედეგად პროკურორთა რაოდენობა დაახლოებით ორი მესამედით შემცირდა; 2003 წელს საქართველოში იყო 1596 პროკურორი, ხოლო დღეს 591 პროკურორია.81 შედარებისთვის შეიძლება აღვნიშნოთ, რომ სა-ქართველოს ადვოკატთა ასოციაციაში დღეისათვის დაახლოებით 3700 წევრია.

პროკურატურის მიერ განხორციელებული შერჩევის პროცედურა, პროკურორთა შედარებით მცირე-რიცხოვანი კადრებისთვის ხელმისაწვდომი ტრენინგის შესაძლებლობებთან ერთად, კარგი წინაპი-რობა აღმოჩნდა იმისთვის, რომ პროკურატურა შეჯიბრებითობის სისტემაში დომინანტ ძალად დამკ-ვიდრებულიყო.

პროკურორის თანამდებობის დასაკავებლად მსურველებმა უნდა გაიარონ რამდენიმე წერითი ტესტი და ინტერვიუ. ამ ეტაპზე წარმატების შემთხვევაში მათ უნდა გაიარონ სტაჟირება პროკურატურაში 6-დან 12 თვემდე, რის შემდეგაც, მიღებული იქნება გადაწყვეტილება, აქვს თუ არა მოცემულ პირს პრაქტიკული მუშაობისთვის საჭირო უნარ-ჩვევები. დღეისათვის, მოქმედ პროკურორთა შორის 75%–მა პროკურატურაში მუშაობა დაიწყო, როგორც ახლად კვალიფიცირებულმა იურისტმა.

პროკურორები გადიან სავალდებულო განგრძობადი იურიდიული განათლების კურსებს, რომელიც უფრო ინტენსიურია, ვიდრე სხვა იურიდიულ პროფესიებში. თითოეული პროკურორი ყოველწლი-ურად 70 საათს უთმობს განგრძობადი იურიდიული განათლების სქემას. 2011 წელს პროკურორებმა გაიარეს ტრენინგი საქმისწარმოების სხვადასხვა კომპონენტებში, დაზარალებულთან და მოწმესთან კომუნიკაციის და სლაიდების პრეზენტაციის ეფექტიანი გამოყენების ჩათვლით. ტრენინგის შემდეგ მოხდა მათი შეფასება.

უწყვეტი შეფასების პროცესის გარდა, პროკურატურა, როგორც ჩანს, მოწადინებულია განამტკიცოს მისი ეთიკის კოდექსი, კერძოდ, გამოიძიოს მისი სამსახურის წევრთა მიერ ჩადენილი ნებისმიერი კანონდარღვევა. დელეგაციამ შეიტყო, რომ 2012 წელს 20 პროკურორი იქნა მსჯავრდებული მცირე მნიშვნელობის დანაშაულისთვის.

ის უპირატესობა, რომელიც პროკურატურას გააჩნია - მისი მცირე ზომის, დანიშვნის კონკურენტუნა-რიანი პოცედურების და მაღალეფექტური ტრენინგისა და შეფასების პროგრამების შედეგად - კიდევ უფრო გამყარდა იმის გამო, რომ იგი მუდამ იყო დონორთა ყურადღების ქვეშ. იგი კარგად არის და-ფინანსებული და საკმარისი რესურსებიც გააჩნია, განსაკუთრებით საქართველოს ადვოკატთა ასო-ციაციასთან შედარებით, და ზოგადად დაცვის ადვოკატებთან შედარებით.

პროკურორთა ყოველთვიური ხელფასი 2000 წელს 15-60 დოლარს შეადგენდა, ხოლო 2012 წლისთ-ვის 500-2000 დოლარამდე გაიზარდა,82 რითაც პროკურატურაში მუშაობა ერთობ სასურველი გახდა იურიდიული ფაკულტეტების უნარიანი კურსდამთავრებულებისთვის.

79 სსსკ, მე-12 მუხლი.80 ადვოკატთა საერთაშორისო დამკვირვებელი (ასდ), საქართველოს მისიის მოხსენება, 2011, http://gba.ge/new/admin/editor/

uploads/files/ENG/news/Report%20on%20the%20Georgian%20Mission%20of%20the%20International%20Observatory%20for%20Lawyers.June%202011.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

81 შეხვედრა მთავარი პროკურორის მოადგილესთან, 2012 წლის 26 აპრილი.82 იქვე�


74

დელეგაციამ ასევე შეიტყო, რომ პროკურატურის ყველა ოფისი აღჭურვილია თანამედროვე კომპი-უტერებითა და საინფორმაციო ტექნოლოგიებით, და რომ ყველა მათგანი დაკავშირებულია საქმეთა მენეჯმენტის ელექტრონულ სისტემასთან. მთავარმა პროკურორმა მითითება მისცა პროკურორებს გამოიყენონ სლაიდების პრეზენტაციები სასამართლოში საქმის წარდგენისას.

მიუხედავად იმისა, რომ ძნელია პროკურატურა გააკრიტიკო აგრესიული და ეფექტიანი გამოძიების-თვის, დელეგაციისთვის ცხადი გახდა, რომ ბრალდების მხარის პროფესიონალიზმი და მომზადების მაღალი დონე მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს სასამართლოს მხრიდან მათი არგუმენტებისადმი დამოკიდებულებაზე, და შეიძლება ითქვას, რომ განამტკიცებს ბრალდების საქმისადმი პროცესის მო-სამართლეთა უფრო კეთილმოსურნე დამოკიდებულების ტენდენციას.

პროკურორებისთვის არსებული რესურსებისა და ტრენინგის შესაძლებლობათა ფონზე, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ სასა-მართლომ უფრო აქტიურად იმოქმედოს, რათა ბრალდებული უზრუნველყოს სამართლიანი სასამარ-თლოთი� სასამართლოს მიერ ბრალდებულისთვის სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფის დაცვის მოვალეობა არ უნდა იყოს დამოკიდებული დაცვის მხარის მიერ დაცვის საქმის წარმოდგენის რაიმე სავარაუდო ხარვეზზე, როდესაც ამ უკანასკნელის შედარება ხდება ბრალდების მხარის მიერ წარმოდგენილ საქმესთან.

5�4� სამართლიან სასამართლოსთან დაკავშირებული სხვა მოსაზრებები

სასამართლო გადაწყვეტილების დასაბუთება

დელეგაციასთან მრავალჯერ აღნიშნეს, რომ სამართლოების მრავალი გადაწყვეტილება არ არის სა-თანადოდ დასაბუთებული, რაც კიდევ უფრო ამწვავებს იმ მოსაზრებას, რომ სასამართლო უპირა-ტესობას ბრალდების მხარეს ანიჭებს. მრავალმა პირმა დაადასტურა, რომ სუსტად დასაბუთებული, შაბლონური გადაწყვეტილებები, ხშირია როგორც სისხლის სამართლის, ისე ადმინისტრაციულ სა-მართალწარმოებაში და რომ ისინი ძირითადად მხოლოდ პოლიციის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებუ-ლებებს ეფუძნება.

სახალხო დამცველი მუდამ განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა იმ ფაქტს, რომ სასამართლოს უჭირდა განემარტა გადაწყვეტილების საფუძვლები. მან 2010 წლის მოხსნებაში აღნიშნა, რომ შუ-ალედური და საბოლოო განაჩენების დასაბუთება კვლავ რჩებოდა ‘სისტემურ პრობლემად’.83 თავის ბოლო ყოველწლიურ მოხსენებაში, სახალხო დამცველმა კვლავ ხაზგასმით მიუთითა სასამართლოს გადაწყვეტილებების არაადეკვატურ დასაბუთებაზე. 2011 წლის 169 ადმინისტრაციული სამართალწარ-მოების ანალიზის საფუძველზე მან დაასკვნა, რომ ამ საქმეებში განჩინებათა უმრავლესობა შაბლო-ნის მიხედვით იყო შექმნილი და მრავალი მათგანი ან საერთოდ არ შეიცავდა დასაბუთებას, ან მოცე-მული დასაბუთება არასათანადო იყო.84

არასათანადო დასაბუთების პრობლემაზე საერთაშორისო ექსპერტთა მრავალ მოხსენებაშიცაა მითითებული.85 იგი კვლავ რჩება იმ საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების ყურადღების ცენტ-რში, რომლებიც მიმდინარე ტრენინგებისა და შესაძლებლობათა განმტკიცების პროგრამებს უზრუნ-ველყოფენ საქართველოს მოსამართლეებისთვის.

83 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2010 წლის ყოველწლიური მოხსენება. ასჯელაღსრულებითი დაწესებულებებისა და დროებითი დაკავების იზოლატოების მონიტორინგი’ (იხ. სქოლიო 10), გვ. 149.

84 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’ (იხ. სქოლიო 19), გვ. 14.

85 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 28-ე პუნქტი.


75

დელეგაციამ ასევე შეიტყო, რომ პროკურატურის ყველა ოფისი აღჭურვილია თანამედროვე კომპი-უტერებითა და საინფორმაციო ტექნოლოგიებით, და რომ ყველა მათგანი დაკავშირებულია საქმეთა მენეჯმენტის ელექტრონულ სისტემასთან. მთავარმა პროკურორმა მითითება მისცა პროკურორებს გამოიყენონ სლაიდების პრეზენტაციები სასამართლოში საქმის წარდგენისას.

მიუხედავად იმისა, რომ ძნელია პროკურატურა გააკრიტიკო აგრესიული და ეფექტიანი გამოძიების-თვის, დელეგაციისთვის ცხადი გახდა, რომ ბრალდების მხარის პროფესიონალიზმი და მომზადების მაღალი დონე მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს სასამართლოს მხრიდან მათი არგუმენტებისადმი დამოკიდებულებაზე, და შეიძლება ითქვას, რომ განამტკიცებს ბრალდების საქმისადმი პროცესის მო-სამართლეთა უფრო კეთილმოსურნე დამოკიდებულების ტენდენციას.

პროკურორებისთვის არსებული რესურსებისა და ტრენინგის შესაძლებლობათა ფონზე, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ სასა-მართლომ უფრო აქტიურად იმოქმედოს, რათა ბრალდებული უზრუნველყოს სამართლიანი სასამარ-თლოთი� სასამართლოს მიერ ბრალდებულისთვის სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფის დაცვის მოვალეობა არ უნდა იყოს დამოკიდებული დაცვის მხარის მიერ დაცვის საქმის წარმოდგენის რაიმე სავარაუდო ხარვეზზე, როდესაც ამ უკანასკნელის შედარება ხდება ბრალდების მხარის მიერ წარმოდგენილ საქმესთან.

5�4� სამართლიან სასამართლოსთან დაკავშირებული სხვა მოსაზრებები

სასამართლო გადაწყვეტილების დასაბუთება

დელეგაციასთან მრავალჯერ აღნიშნეს, რომ სამართლოების მრავალი გადაწყვეტილება არ არის სა-თანადოდ დასაბუთებული, რაც კიდევ უფრო ამწვავებს იმ მოსაზრებას, რომ სასამართლო უპირა-ტესობას ბრალდების მხარეს ანიჭებს. მრავალმა პირმა დაადასტურა, რომ სუსტად დასაბუთებული, შაბლონური გადაწყვეტილებები, ხშირია როგორც სისხლის სამართლის, ისე ადმინისტრაციულ სა-მართალწარმოებაში და რომ ისინი ძირითადად მხოლოდ პოლიციის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებუ-ლებებს ეფუძნება.

სახალხო დამცველი მუდამ განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა იმ ფაქტს, რომ სასამართლოს უჭირდა განემარტა გადაწყვეტილების საფუძვლები. მან 2010 წლის მოხსნებაში აღნიშნა, რომ შუ-ალედური და საბოლოო განაჩენების დასაბუთება კვლავ რჩებოდა ‘სისტემურ პრობლემად’.83 თავის ბოლო ყოველწლიურ მოხსენებაში, სახალხო დამცველმა კვლავ ხაზგასმით მიუთითა სასამართლოს გადაწყვეტილებების არაადეკვატურ დასაბუთებაზე. 2011 წლის 169 ადმინისტრაციული სამართალწარ-მოების ანალიზის საფუძველზე მან დაასკვნა, რომ ამ საქმეებში განჩინებათა უმრავლესობა შაბლო-ნის მიხედვით იყო შექმნილი და მრავალი მათგანი ან საერთოდ არ შეიცავდა დასაბუთებას, ან მოცე-მული დასაბუთება არასათანადო იყო.84

არასათანადო დასაბუთების პრობლემაზე საერთაშორისო ექსპერტთა მრავალ მოხსენებაშიცაა მითითებული.85 იგი კვლავ რჩება იმ საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების ყურადღების ცენტ-რში, რომლებიც მიმდინარე ტრენინგებისა და შესაძლებლობათა განმტკიცების პროგრამებს უზრუნ-ველყოფენ საქართველოს მოსამართლეებისთვის.

83 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2010 წლის ყოველწლიური მოხსენება. ასჯელაღსრულებითი დაწესებულებებისა და დროებითი დაკავების იზოლატოების მონიტორინგი’ (იხ. სქოლიო 10), გვ. 149.

84 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’ (იხ. სქოლიო 19), გვ. 14.

85 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 28-ე პუნქტი.


ამ კონტექსტში, იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დელეგაციასთან შეხვედრის დროს აღნიშნა, რომ სასამართლო ინტენსიურად მუშაობს დასავლეთის მრავალი ქვეყნის ექსპერტ-მოსამართლეებთან ქართველი მოსამართლეების დასაბუთებულად წერის უნარის გაუმჯობესებაზე, და რომ მათ აქვთ ამ სფეროში პროგრესის მოლოდინი, რაც ინდივიდუალური უნარებისა და ინსტიტუციური ცნობიერების ამაღლებასთან ერთად უნდა იქნას მიღწეული. სახალხო დამცველმა დელეგაციას ასევე აცნობა, რომ 2011 წელს შეინიშნებოდა გარკვეული გაუმჯობესება და რომ იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ ასევე მიიღო ზომები ამ სფეროში სასამართლოს პრაქტიკის შესახებ მისი რეკომენდაციების შესასრულებლად.86

იმის გამო, რომ სასამართლო დასაბუთების არაადეკვატურობა კვლავ რჩება პრობლემურ სფეროდ, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ მოსამართლეებმა დაუყოვნებლივ უნდა გადადგან ნაბიჯები, რათა მათ მიერ გამოტანილი განა-ჩენები იყოს ინდივიდუალურად და დამაჯერებლად დასაბუთებული�

სასამართლო გადაწვეტილების გასაჩივრება

გაეროს სამუშაო ჯგუფის ბოლო მოხსენებაში საქართველოში თვითნებური დაპატიმრების შესახებ, ნათქვამია, რომ უფრო მაღალი ინსტანციების სასამართლოები უცვლელად ტოვებენ დაბალი ინს-ტანციების სასამართლოებიდან მიღებული გადაწყვეტილებების 90 პროცენტს.87

დელეგაციასთან შეხვედრისას მრავალმა ადვოკატმა გამოთქვა წუხილი იმის გამო, რომ სასამარ-თლოს არ სურს სათანადოდ განიხილოს სააპელაციო საჩივარი. მრავალს მიაჩნია, რომ ეროვნულ სასამართლოებში გასაჩივრების პროცესი უბრალო ფორმალობაა, რომელიც საქმემ უნდა გაიაროს ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში წარდგენამდე, და არა ქმედითი მექანიზმი, რომელ-მაც, რეალისტური პერსპექტივის შემთხვევაში, შეიძლება უზრუნველყოს თავდაპირველი გადაწყვე-ტილების გაუქმება.

დელეგაციისთვის ასევე ცნობილი გახდა, რომ სააპელაციო სასამართლოები იგნორირებას უკეთებენ იმ საჩივრებს, რომლებიც საქმის პირველი ინსტანციის წესით განხილვისას მომხდარ პროცედურულ დარღვევებთან არიან დაკავშირებული. მაგალითად, ერთმა ადვოკატმა განაცხადა, რომ როდესაც მან შეიტანა საჩივარი იმის შესახებ, რომ პროცესის მოსამართლემ მას უარი უთხრა მოწმის ჯვარედინ დაკითხვაზე, მისი საჩივარი დაუშვებლად ცნეს საჩივრის ამ ელემენტზე მითითების გარეშე.

ადვოკატები, რომლებსაც სურთ გაასაჩივრონ სასამართლოს განაჩენი მათი კლიენტების სახელით, ხშირად აწყდებიან პრობლემას, რომელიც ერთი მხრივ, განაჩენის სათანადო დასაბუთების არარსე-ბობასთან, ხოლო, მეორე მხრივ, სასამართლო პროცესის ჩანაწერის მოპოვების სირთულეებთანაა დაკავშირებული. დელეგაციას აცნობეს, რომ, მიუხედავად იმისა, რომ აუდიო მოწყობილობები დღეს ყველა სასამართლოშია დამონტაჟებული, და რომ სასამართლო პროცესის ჩანაწერი მხარეს უნდა მისცენ მოთხოვნისთანავე, მრავალი ადვოკატი საყვედრობს, რომ სისხლის სამართლის ან ადმინის-ტრაციული საქმეების სტენოგრამის მოთხოვნისას სასამართლოსგან ხშირად ღებულობენ პასუხს, რომ ჩამწერი მოწყობილობა ‘დაზიანებული იყო’ და ამიტომ სტენოგრამა არ არსებობს.

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

როგორც ზემოთ აღინიშნა, საქართველოში დღეს მოქმედი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევა-თა კოდექსი საშუალებას იძლევა პირის მიმართ დაიწყონ სამართალწარმოება სხვადასხვა მცირე მნიშვნელობის დანაშაულისთვის და საზოგადოებრივი წესრიგის უმნიშვნელო დარღვევებისთვისაც კი; დამნაშავედ აღიარების შემთხვევაში პირს ან დააჯარიმებენ, ან ადმინისტრაციულ პატიმრობას შეუფარდებენ.

როდესაც პირის პასუხისმგებლობის საკითხი დგება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კო-დექსის საფუძველზე, სრულად უნდა იქნას გათვალისწინებული ადამიანის უფლებათა ევროპული

86 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2011 წლის ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’, (იხ. სქოლიო 19), გვ. 157P: ‘რეკომენდებულია, რომ საერთო სასამართლოებმა, შუალედური ან საბოლოო განაჩენის გამოტანისას, სათანადო დასაბუთება წარმოადგინონ, ფაქტებისა და კანონის თვალსაზრისით’.

87 გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭო, ‘თვითნებური დაპატიმრების სამუშაო ჯგუფის მოხსენება’, დანართი: მისია საქართ-ველოში, 2012 წლის 27 იანვარი, UN Doc A/HRC/19/57/Add.2, 9, http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G12/102/62/PDF/G1210262.pdf?OpenElement, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


76

კონვენციის მე-6 მუხლით დადგენილი სამართლიანი სასამართლოს პრინციპი. იგი მოიცავს უფ-ლებას, რომ პირს ‘ჰქონდეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობანი საკუთარი დაცვის მოსამზადებ-ლად’. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო აცხადებს, რომ ამისთვის ბრალდებულს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა მოახდინოს საკუთარი დაცვის ორგანიზება იმგვარად, რომ სასამართლო პროცესზე წარადგინოს დაცვის ყველა სათანადო არგუმენტი რაიმე შეზღუდვის გარეშე და სამარ-თალწარმოების მთელი პროცესის განმავლობაში, გაეცნოს გამოძიების შედეგებს, რაც აუცილებელია დაცვის მიზნებისთვის.88

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლი ასევე მოითხოვს, რომ სასამართლომ უნდა მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება, სადაც განხილული იქნება დაცვის მხარის მიერ წა-მოყენებული ყველა სათანადო არგუმენტი. საქმეში: ფომინი მოლდოვას წინააღმდეგ, სადაც პირი დამნაშავედ ცნეს მოლდოვის ადმინისტრაციული კოდექსის საფუძველზე, ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ მოხდა მე-6 მუხლის დარღვევა, რადგან ეროვნული სასამართლოს გადაწყვეტილება არ იყო სათანადოდ დასაბუთებული.89

მიუხედავად იმისა, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევაში ბრალდებულმა პირმა სრულად უნდა ისარგებლოს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლით გარანტირებული სა-მართლიანი სასამართლოს უფლებით, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა მოქმედი კოდექ-სით გათვალისწინებული დაცვის მექანიზმები ბევრად უფრო სუსტი და ბუნდოვანია, ვიდრე სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მსგავსი გარანტიები და ისინი ადმინისტრაციულ პატიმრობაში მყოფ პირთა ძირითად უფლებასაც ვერ იცავენ, როდესაც პირი სათანადო პროცესის უზრუნველყო-ფას მოითხოვს.90

იუსტიციის სამინისტროს და სხვა უწყებათა წარმომადგენლებმა დელეგაციას აცნობეს, რომ დღეისათ-ვის მიმდინარეობს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის გადასინჯვა და რომ მისი პროექტის მეორე ვერსიას პარლამენტს 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ წარუდგენენ, მაგრამ, ამ წლის დასასრულამდე. აღნიშნულ ხარვეზთან დაკავშირებით ადვოკატთა საერთაშორი-სო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მიესალმება ამ ნაბიჯს და იძლევა რეკომენდაციას, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ფუნდამენტური შესწორება რაც შეიძლე-ბა სწრაფად უნდა დასრულდეს� გარდა ამისა, შუალედურ პერიოდში, მიღებული უნდა იქნეს ზომები თავისუფალი სასამართლოს უფლებების დარღვევათა აღსაკვეთად, როდესაც საქმე განიხილება ად-მინსიტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე� ბრალდებულს თავისუფალი ხელმი-საწვდომობა უნდა ჰქონდეს ადვოკატზე. დაცვის მხარემ სრულად უნდა მიიღოს ბრალდების მხარის მასალები და მას უნდა მიეცეს სათანადო დრო კლიენტის დაცვის მოსამზადებლად და წარსადგენად. სასამართლოებმა, საქმის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე გან-ხილვისას, უნდა უზრუნველყონ გადაწყვეტილებების სათანადო დასაბუთება.


მიუხედავად იმისა, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ზოგადად საიმედო სქემას აყა-ლიბებს მხარეთა შორის თანასწორობის უზრუნველსაყოფად, პრაქტიკაში, დაცვის ადვოკატები ვერ სარგებლობენ მხარეთა თანასწორობით ბრალდების მხარის მიმართ. სასამართლოები დაცვის მხა-რის შუამდგომლობებს უმრავლეს შემთხვევაში არ აკმაყოფილებენ, ხოლო დებულების განმარტება პროკურორთა სასარგებლოდ ხდება. ასევე კრიტიკა გამოითქვა სასამართლო გადაწყვეტილებების დასაბუთების კუთხით. ამ პრობლემათა მოგვარებისთვის, უნდა მოხდეს სისხლის სამართლის საპ-როცესო კოდექსის განმარტება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბა-მისად� სისხლის სამართლის პროცესებში მოსამართლეებმა ისევე უნდა განიხილონ დაცვის მხარის შუამდგომლობები, როგორც ბრალდების მხარის, ხოლო ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელიც ერთ შუამდგომლობას ანიჭებს უპირატესობას მეორის მიმართ, მკაფიოდ უნდა იქნეს არგუმენტირე-ბული�

სხვადასხვა მიზეზთა გამო, საქართველოში პროკურორები უკეთ არიან აღჭურვილი და უკეთ არიან

88 მოისეევი რუსეთის წინააღმდეგ, App No 62936/00, 2008, 220-ე პარაგრაფი; გალსტიანი სომხეთის წინააღმდეგ (სქოლიო 18), 84-ე პუნქტი.

89 ფომინი მოლდოვას წინააღმდეგ, App No 36755/06, 2011, 31-ე პუნქტი. 90 ‘ადმინისტრაციული შეცდომა: საქართველოს ადმინისტრაციული პატიმრობის ხარვეზიანი სისტემა’, (იხ. სქოლიო 17), გვ. 2


77

კონვენციის მე-6 მუხლით დადგენილი სამართლიანი სასამართლოს პრინციპი. იგი მოიცავს უფ-ლებას, რომ პირს ‘ჰქონდეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობანი საკუთარი დაცვის მოსამზადებ-ლად’. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო აცხადებს, რომ ამისთვის ბრალდებულს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა მოახდინოს საკუთარი დაცვის ორგანიზება იმგვარად, რომ სასამართლო პროცესზე წარადგინოს დაცვის ყველა სათანადო არგუმენტი რაიმე შეზღუდვის გარეშე და სამარ-თალწარმოების მთელი პროცესის განმავლობაში, გაეცნოს გამოძიების შედეგებს, რაც აუცილებელია დაცვის მიზნებისთვის.88

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლი ასევე მოითხოვს, რომ სასამართლომ უნდა მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება, სადაც განხილული იქნება დაცვის მხარის მიერ წა-მოყენებული ყველა სათანადო არგუმენტი. საქმეში: ფომინი მოლდოვას წინააღმდეგ, სადაც პირი დამნაშავედ ცნეს მოლდოვის ადმინისტრაციული კოდექსის საფუძველზე, ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ მოხდა მე-6 მუხლის დარღვევა, რადგან ეროვნული სასამართლოს გადაწყვეტილება არ იყო სათანადოდ დასაბუთებული.89

მიუხედავად იმისა, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევაში ბრალდებულმა პირმა სრულად უნდა ისარგებლოს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლით გარანტირებული სა-მართლიანი სასამართლოს უფლებით, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა მოქმედი კოდექ-სით გათვალისწინებული დაცვის მექანიზმები ბევრად უფრო სუსტი და ბუნდოვანია, ვიდრე სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მსგავსი გარანტიები და ისინი ადმინისტრაციულ პატიმრობაში მყოფ პირთა ძირითად უფლებასაც ვერ იცავენ, როდესაც პირი სათანადო პროცესის უზრუნველყო-ფას მოითხოვს.90

იუსტიციის სამინისტროს და სხვა უწყებათა წარმომადგენლებმა დელეგაციას აცნობეს, რომ დღეისათ-ვის მიმდინარეობს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის გადასინჯვა და რომ მისი პროექტის მეორე ვერსიას პარლამენტს 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ წარუდგენენ, მაგრამ, ამ წლის დასასრულამდე. აღნიშნულ ხარვეზთან დაკავშირებით ადვოკატთა საერთაშორი-სო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მიესალმება ამ ნაბიჯს და იძლევა რეკომენდაციას, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ფუნდამენტური შესწორება რაც შეიძლე-ბა სწრაფად უნდა დასრულდეს� გარდა ამისა, შუალედურ პერიოდში, მიღებული უნდა იქნეს ზომები თავისუფალი სასამართლოს უფლებების დარღვევათა აღსაკვეთად, როდესაც საქმე განიხილება ად-მინსიტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე� ბრალდებულს თავისუფალი ხელმი-საწვდომობა უნდა ჰქონდეს ადვოკატზე. დაცვის მხარემ სრულად უნდა მიიღოს ბრალდების მხარის მასალები და მას უნდა მიეცეს სათანადო დრო კლიენტის დაცვის მოსამზადებლად და წარსადგენად. სასამართლოებმა, საქმის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე გან-ხილვისას, უნდა უზრუნველყონ გადაწყვეტილებების სათანადო დასაბუთება.


მიუხედავად იმისა, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ზოგადად საიმედო სქემას აყა-ლიბებს მხარეთა შორის თანასწორობის უზრუნველსაყოფად, პრაქტიკაში, დაცვის ადვოკატები ვერ სარგებლობენ მხარეთა თანასწორობით ბრალდების მხარის მიმართ. სასამართლოები დაცვის მხა-რის შუამდგომლობებს უმრავლეს შემთხვევაში არ აკმაყოფილებენ, ხოლო დებულების განმარტება პროკურორთა სასარგებლოდ ხდება. ასევე კრიტიკა გამოითქვა სასამართლო გადაწყვეტილებების დასაბუთების კუთხით. ამ პრობლემათა მოგვარებისთვის, უნდა მოხდეს სისხლის სამართლის საპ-როცესო კოდექსის განმარტება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბა-მისად� სისხლის სამართლის პროცესებში მოსამართლეებმა ისევე უნდა განიხილონ დაცვის მხარის შუამდგომლობები, როგორც ბრალდების მხარის, ხოლო ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელიც ერთ შუამდგომლობას ანიჭებს უპირატესობას მეორის მიმართ, მკაფიოდ უნდა იქნეს არგუმენტირე-ბული�

სხვადასხვა მიზეზთა გამო, საქართველოში პროკურორები უკეთ არიან აღჭურვილი და უკეთ არიან

88 მოისეევი რუსეთის წინააღმდეგ, App No 62936/00, 2008, 220-ე პარაგრაფი; გალსტიანი სომხეთის წინააღმდეგ (სქოლიო 18), 84-ე პუნქტი.

89 ფომინი მოლდოვას წინააღმდეგ, App No 36755/06, 2011, 31-ე პუნქტი. 90 ‘ადმინისტრაციული შეცდომა: საქართველოს ადმინისტრაციული პატიმრობის ხარვეზიანი სისტემა’, (იხ. სქოლიო 17), გვ. 2


მომზადებული, ვიდრე მათი მოწინააღმდეგე მხარე. მაღალი პროფესიონალიზმის და მომზადების დონის წყალობით. პროკურატურამ შეჯიბრებითობის სისტემაში თავისი ინსტიტუტი წამყვან ძალად დაამკვიდრა და შეიძლება ითქვას, რომ განამტკიცა სასამართლოთა ტრადიცია ბრალდების საქმის-თვის მეტი უპირატესობის მინიჭების თვალსაზრისით. ამის გათვალისწინებით, ადვოკატთა საერთა-შორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ სასამართლომ უფრო აქტიურად უნდა იომოს, რათა სისხლის სამართლის პროცესებში ბრალდებულები უზრუნველ-ყოფილი იყვნენ სამართლიანი სასამართლოთი�

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა პროცესის სათანადოდ წარმართვის სფეროში არსებული ხარვეზების გამოსასწორებლად, საჭიროა უმოკლეს დროში დასრულდეს ადმინისტრაციულ სამარ-თალდარღვევათა კოდექსის ფუნდამენტური შესწორება� ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი აგრეთვე მოუწოდებს მთავრობას ადმინისტრაციულ სამართალ-დარღვევათა ახალი კოდექსიდან ამოიღოს ადმინისტრაციული პატიმრობა, როგორც შესაძლო სას-ჯელი� მიზანშეწონილია მიღებულ იქნას შუალედური ზომები, რომლებიც უზრუნველყოფს ადმინისტ-რაციული სამართალდარღვევის ბრალდებით დაპატიმრებულთა სამართლიანი სასამართლოს უფ-ლებებს, ვიდრე ძალაში შევა შესწორებული ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევთა კოდექსი.


78

თავი მეექვსე: საპროცესო შეთანხმება

საპროცესო შეთანხმების სისტემა 2004 წელს იქნა შემოღებული და მას შემდეგ მას საქართველოს სისხლის სამართლის მართლმსაჯულებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. იუსტიციის სამინისტროს განცხადებით, 2011 წელს, სისხლის სამართლის საქმეთა 87.5% მხარეთა შორის საპროცესო შეთან-ხმებით დასრულდა, სასამართლო პროცესამდე მიღწევის გარეშე.91 დელეგაციასთან შეხვედრისას მრავალმა თანამდებობის პირმა ხაზგასმით მიუთითა საპროცესო შეთანხმების პოზიტიურ შედეგებზე. პოზიტიურ მახასიათებელთა შორის აღინიშნა საქმეებზე გადაწყვეტილების სწრაფად მიღება, სასა-მართლოების დატვირთვის შემცირება და ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკის განხორციელების ფონზე, სხვადასხვა უწყებებს შორის უკეთესი თანამშრომლობის დამყარება.

ფართოდ არის აღიარებული, რომ საპროცესო შეთანხმების სისტემა ძალზე ეფექტიანი მექანიზმი აღ-მოჩნდა საქართველოში კორუფციისა და ორგანიზებული დანაშაული წინააღმდეგ საბრძოლველად, მაგრამ დელეგაციამ ასევე შეიტყო, რომ საპროცესო შეთანხმების სისტემის განხორციელების ფორ-მა და მასზე სასამართლოს ზედამხედველობა ვერ აკმაყოფილებს სამართლიანობის ფუნდამენტური პრინციპის მოთხოვნებს. ამის შედეგად, და განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ მსჯავრ-დებათა უმრავლესობა სწორედ საპროცესო შეთანხმებით მიიღწევა, ამ სისტემამ ზიანი მიაყენა სა-ზოგადოების ნდობას მთლიანად მართლმსაჯულების განხორციელების მიმართ. ამ თავში ჩამოყა-ლიბებულია ძირითადი პრობლემები, რომლებიც დელეგაციამ საპროცესო შეთანხმების სისტემასთან დაკავშირებით გამოავლინა.

6�1� პროკურორის როლი

საპროცესო შეთანხმების ქართულ მოდელს ყველაზე მეტად აკრიტიკებენ იმის გამო, რომ ამ სის-ტემაში პროკურორი ძალზე ფართო დისკრეციული უფლებამოსილებით სარგებლობს. როდესაც ამას ემატება ის ფაქტი, რომ გარეშე დამკვირვებლისთვის შეუძლებელია მოიპოვოს ხელშესახები ინფორმაცია საპროცესო შეთანხმების ბუნებისა და შინაარსის შესახებ, იგი იწვევს ფართოდ გავრ-ცელებულ მოსაზრებას საპროცესო შეთანხმების სისტემასთან დაკავშირებით: სისტემა იძლევა ფარ-თო შესაძლებლობას სუბიექტივიზმისთვის და პროკურორს არაჯეროვანი ზემოქმედების საშუალე-ბას აძლევს.92

განსაკუთრებით შემაშფოთებელია ის, რომ პროკურორს აქვს სრული დისკრეცია სასჯელის ზომას-თან დაკავშირებით, რომელსაც ბრალდებულს საპროცესო შეთანხმების დროს სთავაზობენ.93 ამის გამო, მაგალითად, მას შეუძლია მოითხოვოს კონკრეტული დანაშაულისთვის გათვალისწინებულ მი-ნიმალურ სასჯელზე ნაკლები, რაც, მრავალთა აზრით, უმალ მოსამართლის გადასაწყვეტია.94 პირი-ქით, საპროცესო შეთანხმების დამტკიცებისას, მოსამართლეს უფლება არა აქვს შეამციროს შეთანხ-მებაში განსაზღვრული სასჯელის ზომა, თუმცა მას შეუძლია მხოლოდ საბოლოო განაჩენი გამოიტა-ნოს შეთანხმების საფუძველზე, თუ მას მიაჩნია, რომ მოთხოვნილი სასჯელი არის ‘კანონიერი’ და დაფუძნებულია ‘უტყუარ მტკიცებულებებზე’, რაც ადასტურებს პირის ბრალსეულობას(განხილულია ქვემოთ).95

ერთადერთი შეზღუდვა, რომელიც პროკურორს თავისი დისკრეციული უფლებამოსილების გან-ხორციელებისას აქვს დაწესებული არის ის, რომ სასჯელთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღებისას პროკურორმა უნდა გაითვალისწინოს ჩადენილი დანაშაულისთვის გათვალისწინებული სასჯელის სიმძიმე, ქმედების მართლსაწინაღმდეგოობა და საჯარო ინტერესი.96 თუმცა დელეგაცია აღნიშნავს, რომ ‘საჯარო ინტერესის’ ცნება სსსკ-ში განმარტებული არ არის, და მისი გამოყენება სა-

91 იუსტიციის სამინისტროს მიერ მოწოდებული ინფორმაცია ელექტრონული ფოსტით, 2012 წლის 31 მაისს. ეს შედარებულია 2010 წლის 80 პროცენტთან, და 2009 წლის 58 პროცენტთან. 2012 წლის პირველ ოთხ თვეში საქმეთა 89 პროცენტი დასრულ-და საპროცესო შეთანხმებით.

92 საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო, ‘საპროცესო შეთანხმება საქართველოში: შეთანხმებული მართლმსაჯუ-ლება’, 2010, გვ. 17, http://transparency.ge/sites/default/files/post_attachments/Plea%20Bargaining%20in%20Georgia%20-%20Negotiated%20Justice.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

93 სსსკ, 210 (3) მუხლი.94 ევროპის საბჭოს ადამიანს უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 68-ე პარაგრაფი.95 სსსკ, 213 (4) მუხლი.96 სსსკ, 210 (3) მუხლი.


79

თავი მეექვსე: საპროცესო შეთანხმება

საპროცესო შეთანხმების სისტემა 2004 წელს იქნა შემოღებული და მას შემდეგ მას საქართველოს სისხლის სამართლის მართლმსაჯულებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. იუსტიციის სამინისტროს განცხადებით, 2011 წელს, სისხლის სამართლის საქმეთა 87.5% მხარეთა შორის საპროცესო შეთან-ხმებით დასრულდა, სასამართლო პროცესამდე მიღწევის გარეშე.91 დელეგაციასთან შეხვედრისას მრავალმა თანამდებობის პირმა ხაზგასმით მიუთითა საპროცესო შეთანხმების პოზიტიურ შედეგებზე. პოზიტიურ მახასიათებელთა შორის აღინიშნა საქმეებზე გადაწყვეტილების სწრაფად მიღება, სასა-მართლოების დატვირთვის შემცირება და ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკის განხორციელების ფონზე, სხვადასხვა უწყებებს შორის უკეთესი თანამშრომლობის დამყარება.

ფართოდ არის აღიარებული, რომ საპროცესო შეთანხმების სისტემა ძალზე ეფექტიანი მექანიზმი აღ-მოჩნდა საქართველოში კორუფციისა და ორგანიზებული დანაშაული წინააღმდეგ საბრძოლველად, მაგრამ დელეგაციამ ასევე შეიტყო, რომ საპროცესო შეთანხმების სისტემის განხორციელების ფორ-მა და მასზე სასამართლოს ზედამხედველობა ვერ აკმაყოფილებს სამართლიანობის ფუნდამენტური პრინციპის მოთხოვნებს. ამის შედეგად, და განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ მსჯავრ-დებათა უმრავლესობა სწორედ საპროცესო შეთანხმებით მიიღწევა, ამ სისტემამ ზიანი მიაყენა სა-ზოგადოების ნდობას მთლიანად მართლმსაჯულების განხორციელების მიმართ. ამ თავში ჩამოყა-ლიბებულია ძირითადი პრობლემები, რომლებიც დელეგაციამ საპროცესო შეთანხმების სისტემასთან დაკავშირებით გამოავლინა.

6�1� პროკურორის როლი

საპროცესო შეთანხმების ქართულ მოდელს ყველაზე მეტად აკრიტიკებენ იმის გამო, რომ ამ სის-ტემაში პროკურორი ძალზე ფართო დისკრეციული უფლებამოსილებით სარგებლობს. როდესაც ამას ემატება ის ფაქტი, რომ გარეშე დამკვირვებლისთვის შეუძლებელია მოიპოვოს ხელშესახები ინფორმაცია საპროცესო შეთანხმების ბუნებისა და შინაარსის შესახებ, იგი იწვევს ფართოდ გავრ-ცელებულ მოსაზრებას საპროცესო შეთანხმების სისტემასთან დაკავშირებით: სისტემა იძლევა ფარ-თო შესაძლებლობას სუბიექტივიზმისთვის და პროკურორს არაჯეროვანი ზემოქმედების საშუალე-ბას აძლევს.92

განსაკუთრებით შემაშფოთებელია ის, რომ პროკურორს აქვს სრული დისკრეცია სასჯელის ზომას-თან დაკავშირებით, რომელსაც ბრალდებულს საპროცესო შეთანხმების დროს სთავაზობენ.93 ამის გამო, მაგალითად, მას შეუძლია მოითხოვოს კონკრეტული დანაშაულისთვის გათვალისწინებულ მი-ნიმალურ სასჯელზე ნაკლები, რაც, მრავალთა აზრით, უმალ მოსამართლის გადასაწყვეტია.94 პირი-ქით, საპროცესო შეთანხმების დამტკიცებისას, მოსამართლეს უფლება არა აქვს შეამციროს შეთანხ-მებაში განსაზღვრული სასჯელის ზომა, თუმცა მას შეუძლია მხოლოდ საბოლოო განაჩენი გამოიტა-ნოს შეთანხმების საფუძველზე, თუ მას მიაჩნია, რომ მოთხოვნილი სასჯელი არის ‘კანონიერი’ და დაფუძნებულია ‘უტყუარ მტკიცებულებებზე’, რაც ადასტურებს პირის ბრალსეულობას(განხილულია ქვემოთ).95

ერთადერთი შეზღუდვა, რომელიც პროკურორს თავისი დისკრეციული უფლებამოსილების გან-ხორციელებისას აქვს დაწესებული არის ის, რომ სასჯელთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღებისას პროკურორმა უნდა გაითვალისწინოს ჩადენილი დანაშაულისთვის გათვალისწინებული სასჯელის სიმძიმე, ქმედების მართლსაწინაღმდეგოობა და საჯარო ინტერესი.96 თუმცა დელეგაცია აღნიშნავს, რომ ‘საჯარო ინტერესის’ ცნება სსსკ-ში განმარტებული არ არის, და მისი გამოყენება სა-

91 იუსტიციის სამინისტროს მიერ მოწოდებული ინფორმაცია ელექტრონული ფოსტით, 2012 წლის 31 მაისს. ეს შედარებულია 2010 წლის 80 პროცენტთან, და 2009 წლის 58 პროცენტთან. 2012 წლის პირველ ოთხ თვეში საქმეთა 89 პროცენტი დასრულ-და საპროცესო შეთანხმებით.

92 საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო, ‘საპროცესო შეთანხმება საქართველოში: შეთანხმებული მართლმსაჯუ-ლება’, 2010, გვ. 17, http://transparency.ge/sites/default/files/post_attachments/Plea%20Bargaining%20in%20Georgia%20-%20Negotiated%20Justice.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].

93 სსსკ, 210 (3) მუხლი.94 ევროპის საბჭოს ადამიანს უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 68-ე პარაგრაფი.95 სსსკ, 213 (4) მუხლი.96 სსსკ, 210 (3) მუხლი.


თანადო სასჯელის განსაზღვრის კონტექსტში, საპროცესო შეთანხმების მიზნებისთვის, ბუნდოვანი და სუბიექტური ბუნების მატარებელია.97

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი პროკურორებს ასევე საშუალებას აძლევს საპროცესო შეთანხმების პირობების საფუძველზე, ჯარიმის გადახდა შესთავაზონ (სხვა არასაპატიმრო სახდე-ლებთან ერთად) ალტერნატიული ან დამატებითი სასჯელის სახით. ეს ეხება ისეთ საქმეებსაც, სადაც კანონი მოცემული დანაშაულის ჩადენისთვის სასჯელის ზომად ჯარიმას არ ითვალისწინებს.98

ისტორიულად, საპროცესო შეთანხმება ასოცირდება ყოფილი რეჟიმის წევრების რეზონანსულ და-პატიმრებებთან კორუფციის ბრალდებით (და მათ შემდგომ განთავისუფლებასთან, მას შემდეგ რაც ისინი ‘კომპენსაციის’ სახით, მნიშვნელოვან ჯარიმებს იხდიდნენ). ამიტომ, გასაკვირი არ არის, რომ საპროცესო შეთანხმება მიჩნეულია ინსტრუმენტად, რომელიც მდიდარ დამნაშავეებს თავისუფლების გამოსყიდვის საშუალებას აძლევს, ხოლო სახელმწიფო, ეროვნულ ბიუჯეტში პირდაპირი ჩარიცხვე-ბით, საგულისხმო თანხებს იღებს.99

დელეგაციამ, მისიის განხორციელების დროს, ეს პრობლემა მთავარი პროკურორის მოადგილეს-თან და იუსტიციის მინისტრის მოადგილესთან განიხილა. საპროცესო შეანხმების სისტემის ფუნქცია კვლავ სადავო საკითხად დარჩა: არის იგი ბრალდებულისთვის ‘თავისუფლების გამოსყიდვის’ საშუ-ალება, თუ სახელმწიფოსთვის შემოსავლების გაზრდის გზა? თუმცა გადაჭრით ითქვა, რომ საჭიროა სისტემის მიმართ საზოგადოებრივი აზრის შეცვლა.

ამასთან დაკავშირებით, დელეგაციამ შეიტყო, რომ ამჟამად საერთაშორისო ექსპერტებთან მიმდინა-რეობს კონსულტაცია იმ მიზნით, რომ გატარდეს რეფორმები, რომლებიც უზრუნველყოფს საპროცესო შეთანხმების სისტემის მეტ გამჭვირვალობას და ამ სისტემის საფუძველზე შეფარდებული სასჯელე-ბის მეტ შესაბამისობას. როგორც დელეგაციისთვის გახდა ცნობილი, ყველა საპროცესო შეთანხმება, რომლებიც დღეს ინდივიდუალურ პროკურორებს აქვთ გაფორმებული, ექვემდებარება პერიოდულ გადასინჯვას და მათ ზედამხედველობას უწევს უფროსი პროკურორი, რათა უზრუნველყოფილი იქნას მოქმედი კანონმდებლობით დაწესებული კრიტერიუმების დაკმაყოფილება.

6�2� მოსამართლის როლი

საპროცესო შეთანხმების პირობების ჩამოყალიბებისას, პროკურორისთვის გადამწყვეტი როლის მი-ნიჭებასთან დაკავშირებული პრობლემის პარალელურად, დელეგაციამ მრავალი წყაროსგან შეიტ-ყო, რომ სასამართლო ვერ ასრულებს თავის უმთავრეს მოვალეობას - ვერ უზრუნველყოფს სამართ-ლიანობას საპროცესო შეთანხმების პროცესის განმავლობაში.

ასეთი განცხადებები განსაკუთრებით შემაშფოთებელია, რადგან ბრალდებული, დანაშაულის აღი-არებისას (რაც საპროცესო შეთანხმების ნაწილია), უარს ამბობს მთელ რიგ ფუნდამენტურ უფლებებ-ზე. ეს მოიცავს ჩვენების მიცემის უფლებას და სამართლიანი სასამართლოს უფლებას. ასეთ გარე-მოებებში, მოსამართლეს ეკისრება განსაკუთრებული მოვალეობა: უზრუნველყოს საკანონმდებლო გარანტიების სათანადო განხორციელება, რომლებიც ისევ დაიცავს იმ პირთა უფლებებს, რომლებიც საპროცესო შეთანხმების სუბიექტები გახდნენ.

როდესაც მოსამართლეს წარუდგენენ შუამდგომლობას საპროცესო შეთანხმების საფუძველზე გა-ნაჩენის გამოტანის თაობაზე, მოსამართლე ვალდებულია დარწმუნდეს, რომ ბრალდებულისთვის ცნობილია ყველა სამართლებრივი შედეგი, რომელიც მოჰყვება საპროცესო შეთანხმებას და მასთან დაკავშირებულ ბრალის აღიარებას.100 დაცვის სხვა მექანიზმების გამოყენებასთან ერთად, მოსამარ-თლე ასევე ვალდებულია შეამოწმოს, რომ საპროცესო შეთანხმება დადებულია ნებაყოფლობით და რომ ბრალდებულს ჰქონდა შესაძლებლობა მიეღო კვალიფიციური იურიდიული დახმარება.101

მას შემდეგ რაც დარწმუნდება, რომ ეს ძირითადი გარანტიები დაცულია, მოსამართლე ვალდებუ-ლია გამოიკვლიოს საქმის მასალები, შეამოწმოს წარმოდგენილია თუ არა მტკიცებულებანი პირის

97 საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო, ‘საპროცესო შეთანხმება საქართველოში: შეთანხმებული მართლმსაჯულე-ბა’ (სქოლიო 93), გვ. 7.

98 იქვე, გვ. 19.99 კავკასიის კვლევის რესურს ცენტრი, ‘დამოკიდებულება საქართველოს სასამართლო სისტემის მიმართ’ (სქოლიო 68), გვ. 12.100 სსსკ, 212 (3) მუხლი.101 სსსკ, 212 (2) მუხლი.


80

ბრალის დასადასტურებლად, და თუკი არის, რამდენად ‘კანონიერია’ საპროცესო შეთანხმებაში მი-თითებული სასჯელი.102 თუ მოსამართლე დაადგენს, რომ წარმოდგენილი მტკიცებულება არ არის საკმარისი ბრალის დასადასტურებლად, მას შეუძლია მოიწვიოს მხარეები საპროცესო შეთანხმების პირობების შეცვლის მიზნით. თუ სასამართლოს არც განახლებული პირობები დააკმაყოფილებს, საქ-მე უნდა დაუბრუნდეს პროკურორს.

თუმცა, საპროცესო შეთანხმებების პირობების შესწავლისას, ადამიანის უფლებათა ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ პრაქტიკაში მოსამართლე ძირითადად ეყრდნობა პროკურორის მიერ წარმოდგე-ნილ მტკიცებულებებს. საქმეთა თითქმის აბსოლუტურ უმრავლესობაში პროკურორის მიერ მოთხოვ-ნილ სასჯელის ზომას ან ჯარიმის ოდენობას სასამართლო რაიმე შეკითხვების გარეშე ამტკიცებს.103

ამავე კონტექსტში, დელეგაციას აცნობეს, რომ ევროკავშირმა ჩაატარა ერთობლივი სემინარი საპრო-ცესო შეთანხმების თემაზე, მოსამართლეებისა და პროკურორებისათვის. დელეგაციამ ასევე შეიტყო, რომ ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც მოსამართლეებსა და პროკურორებს საპროცესო შეთან-ხმების შინაარსთან დაკავშირებული პრობლემების განხილვის საშუალება მიეცათ.

თანამოსაუბრეებმა დელეგატებს ასევე აცნობეს, რომ 2011 წლის ნოემბერში, შესწორებები შევიდა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში, რათა განმტკიცებულიყო მოსამართლეებისადმი მოთ-ხოვნა, რომ საპროცესო შეთანხმების შემოწმებისას მათ სათანადო ყურადღება მიაქციონ სამართ-ლიანობის ასპექტებს.104 თუმცა ამ შესწორებების ზემოქმედების შედეგი ნათელი არ არის. როდესაც დელეგაციამ იკითხა, იყო თუ არა სასამართლო ვალდებული გამოეკვლია საპროცესო შეთანხმებაში რეკომენდებული სასჯელი რამდენად სამართლიანი იყო ბრალდებულის მიმართ, ერთმა მაღალი თა-ნამდებობის მოსამართლემ უპასუხა, რომ თუ შეთანხმების პირობები მისაღები იყო მხარეებისთვის, მაშინ სასჯელიც, დეფინიციის შესაბამისად, იყო ‘სამართლიანი’.

ზემოაღნიშნული პრობლემების ფონზე, და ბრალდებულისთვის სამართლიანი სასამართლოს უზ-რუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი მოვალეობის გათვალისწინებით, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ სასამართლო უფრო აქ-ტიურად უნდა მიუდგეს საპროცესო შეთანხმებას� კერძოდ, მოსამართლეებმა არ უნდა დაამტკიცონ საპროცესო შეთანხმება, სადაც იგი ბრალდების საქმით გამყარებული არ არის�

6�3� ადვოკატის ეთიკური დილემა

ბრალდებულები არჩევენ აღიარონ დანაშაული და გააფორმონ საპროცესო შეთანხმება, ვიდრე დად-გნენ უფრო მკაცრი სასჯელის მისჯის საფრთხის წინაშე, თუ საქმე სასამართლო პროცესზე იქნება გან-ხილული. გავრცელებული ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ მაქსიმალურად გამოიყენება წინასწარი პატიმრობა, მსჯავრდების მაჩვენებელი მაღალია და რომ მსჯავრდებულებს სასამართლო პროცესზე გრძელვადიან პატიმრობას უსჯიან - ხელს უწყობს საპროცესო შეთანხმების გაფორმების პერსპექტი-ვას (ერთ-ერთი ადვოკატის სიტყვებით), ეს არის ‘შეთავაზება, რომელზედაც უარს ვერ იტყვი’.

მრავალმა ადვოკატმა სიბრაზით აღნიშნა, რომ საქართველოს სამართლებრივი სისტემის რეალო-ბა ნიშნავს იმას, რომ შენი კლიენტის ‘საუკეთესო ინტერესებით’ მოქმედებისას ხშირად იძულებული ხარ ურჩიო მათ თავი აარიდონ სასამართლო პროცესზე მოვლენათა მოულოდნელ განვითარებას და ნაკლები ბრალდების იმედით, თავი დამნაშავედ ცნონ. თუმცა სხვებმა აღნიშნეს, რომ ისინი კლიენტს ავტომატურად არ ურჩევენ საპროცესო შეთანხმების გაფორმებას. ცხადია, რომ საქართველოს ადვო-კატთა ასოციაციის წევრები არ გამოხატავენ სიმპათიებს იმ ადვოკატთა მიმართ, რომლებიც ‘გარიგე-ბაში შედიან’ პროკურორებთან.

102 სსსკ, 213 (3) მუხლი.103 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 76-ე პარაგრაფი. 104 2011 წლის ნოემბერსი, სსსკ-ის 213-ე მუხლი შესწორდა, სადაც დაემატა დებულება:

‘სასამართლო საქმის მასალებისა და ბრალდებულის მიერ ბრალის აღიარების საფუძველზე ამოწმებს, დასაბუთებულია თუ არა ბრალდება და არის თუ არა კანონიერი და სამართლიანი სასამართლოს მიერ საქმის არსებითი განხილვის გარეშე გამოტანილი განაჩენი, შუამდგომლობაში მითითებულ სასჯელთან მიმართებაში, ასევე რამდენად ნებაყოფლობით მოხდა ბრალის აღიარება.’ ‘საპროცესო შეთანხმების ინსტიტუტი საართველოში’, http://www.justice.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=887&lang_id=ENG, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


81

ბრალის დასადასტურებლად, და თუკი არის, რამდენად ‘კანონიერია’ საპროცესო შეთანხმებაში მი-თითებული სასჯელი.102 თუ მოსამართლე დაადგენს, რომ წარმოდგენილი მტკიცებულება არ არის საკმარისი ბრალის დასადასტურებლად, მას შეუძლია მოიწვიოს მხარეები საპროცესო შეთანხმების პირობების შეცვლის მიზნით. თუ სასამართლოს არც განახლებული პირობები დააკმაყოფილებს, საქ-მე უნდა დაუბრუნდეს პროკურორს.

თუმცა, საპროცესო შეთანხმებების პირობების შესწავლისას, ადამიანის უფლებათა ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ პრაქტიკაში მოსამართლე ძირითადად ეყრდნობა პროკურორის მიერ წარმოდგე-ნილ მტკიცებულებებს. საქმეთა თითქმის აბსოლუტურ უმრავლესობაში პროკურორის მიერ მოთხოვ-ნილ სასჯელის ზომას ან ჯარიმის ოდენობას სასამართლო რაიმე შეკითხვების გარეშე ამტკიცებს.103

ამავე კონტექსტში, დელეგაციას აცნობეს, რომ ევროკავშირმა ჩაატარა ერთობლივი სემინარი საპრო-ცესო შეთანხმების თემაზე, მოსამართლეებისა და პროკურორებისათვის. დელეგაციამ ასევე შეიტყო, რომ ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც მოსამართლეებსა და პროკურორებს საპროცესო შეთან-ხმების შინაარსთან დაკავშირებული პრობლემების განხილვის საშუალება მიეცათ.

თანამოსაუბრეებმა დელეგატებს ასევე აცნობეს, რომ 2011 წლის ნოემბერში, შესწორებები შევიდა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში, რათა განმტკიცებულიყო მოსამართლეებისადმი მოთ-ხოვნა, რომ საპროცესო შეთანხმების შემოწმებისას მათ სათანადო ყურადღება მიაქციონ სამართ-ლიანობის ასპექტებს.104 თუმცა ამ შესწორებების ზემოქმედების შედეგი ნათელი არ არის. როდესაც დელეგაციამ იკითხა, იყო თუ არა სასამართლო ვალდებული გამოეკვლია საპროცესო შეთანხმებაში რეკომენდებული სასჯელი რამდენად სამართლიანი იყო ბრალდებულის მიმართ, ერთმა მაღალი თა-ნამდებობის მოსამართლემ უპასუხა, რომ თუ შეთანხმების პირობები მისაღები იყო მხარეებისთვის, მაშინ სასჯელიც, დეფინიციის შესაბამისად, იყო ‘სამართლიანი’.

ზემოაღნიშნული პრობლემების ფონზე, და ბრალდებულისთვის სამართლიანი სასამართლოს უზ-რუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი მოვალეობის გათვალისწინებით, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ სასამართლო უფრო აქ-ტიურად უნდა მიუდგეს საპროცესო შეთანხმებას� კერძოდ, მოსამართლეებმა არ უნდა დაამტკიცონ საპროცესო შეთანხმება, სადაც იგი ბრალდების საქმით გამყარებული არ არის�

6�3� ადვოკატის ეთიკური დილემა

ბრალდებულები არჩევენ აღიარონ დანაშაული და გააფორმონ საპროცესო შეთანხმება, ვიდრე დად-გნენ უფრო მკაცრი სასჯელის მისჯის საფრთხის წინაშე, თუ საქმე სასამართლო პროცესზე იქნება გან-ხილული. გავრცელებული ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ მაქსიმალურად გამოიყენება წინასწარი პატიმრობა, მსჯავრდების მაჩვენებელი მაღალია და რომ მსჯავრდებულებს სასამართლო პროცესზე გრძელვადიან პატიმრობას უსჯიან - ხელს უწყობს საპროცესო შეთანხმების გაფორმების პერსპექტი-ვას (ერთ-ერთი ადვოკატის სიტყვებით), ეს არის ‘შეთავაზება, რომელზედაც უარს ვერ იტყვი’.

მრავალმა ადვოკატმა სიბრაზით აღნიშნა, რომ საქართველოს სამართლებრივი სისტემის რეალო-ბა ნიშნავს იმას, რომ შენი კლიენტის ‘საუკეთესო ინტერესებით’ მოქმედებისას ხშირად იძულებული ხარ ურჩიო მათ თავი აარიდონ სასამართლო პროცესზე მოვლენათა მოულოდნელ განვითარებას და ნაკლები ბრალდების იმედით, თავი დამნაშავედ ცნონ. თუმცა სხვებმა აღნიშნეს, რომ ისინი კლიენტს ავტომატურად არ ურჩევენ საპროცესო შეთანხმების გაფორმებას. ცხადია, რომ საქართველოს ადვო-კატთა ასოციაციის წევრები არ გამოხატავენ სიმპათიებს იმ ადვოკატთა მიმართ, რომლებიც ‘გარიგე-ბაში შედიან’ პროკურორებთან.

102 სსსკ, 213 (3) მუხლი.103 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), 76-ე პარაგრაფი. 104 2011 წლის ნოემბერსი, სსსკ-ის 213-ე მუხლი შესწორდა, სადაც დაემატა დებულება:

‘სასამართლო საქმის მასალებისა და ბრალდებულის მიერ ბრალის აღიარების საფუძველზე ამოწმებს, დასაბუთებულია თუ არა ბრალდება და არის თუ არა კანონიერი და სამართლიანი სასამართლოს მიერ საქმის არსებითი განხილვის გარეშე გამოტანილი განაჩენი, შუამდგომლობაში მითითებულ სასჯელთან მიმართებაში, ასევე რამდენად ნებაყოფლობით მოხდა ბრალის აღიარება.’ ‘საპროცესო შეთანხმების ინსტიტუტი საართველოში’, http://www.justice.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=887&lang_id=ENG, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


მსჯავრდების მაღალი დონისა და მკაცრი სისხლისსამართლებრივი სასჯელების ფონზე, დელეგა-ციისთვის ნათელი გახდა, რომ თავისი დღევანდელი ფორმით, საპროცესო შეთანხმება გადაუჭრელი ეთიკური დილემის წინაშე აყენებს როგორც ბრალდებულს, ისე მის ადვოკატს, როდესაც მათი გადა-საწყვეტია, თუ როგორ უნდა მისცენ აღიარებითი ჩვენება.


შეჯიბრებითობის სისტემის შემოღების ფონზე, სისხლის სამართლის საქმეების საპროცესო შეთანხ-მების გამოყენებით გადაწყვეტამ, მნიშვნელოვანი შედეგები გამოიღო მართლმსაჯულების განხორ-ციელების საქმეში. არსებობს მტკიცე შეხედულება (და არა მხოლოდ სისხლის სამართლის სფეროს ადვოკატთა შორის), რომ საპროცესო შეთანხმების შემოწმებისას, სასამართლო ვერ ასრულებს თა-ვის მოვალეობას სამართლიანობის უზრუნველყოფის კუთხით და რომ ბრალდებულებზე ახდენენ არაპირდაპირ ზეწოლას, რათა მათ საპროცესო შეთანხმება გააფორმონ საკუთარი ნების გარეშე. საპროცესო შეთანხმების სისტემის შემოღებამ შესაძლოა ასევე გამოიწვია ის, რომ ადვოკატებს უხ-დებათ აირჩიონ ორიდან ერთი: ან იყვნენ უფრო დაფასებული, ან სასამართლოში ყველა წვრილმან-ზე იდავონ.

იმ ფარგლების გათვალისწინებით და იმ სამართლებრივი ლანდშაფტის ფონზე, რომელშიც დღეს საპროცესო შეთანხმების სისტემა დომინირებს, სასამართლომ უნდა უზრუნველყოს, რომ უდანაშა-ულობის პრეზუმფცია და სამართლიანი სასამართლოს უფლება იყოს საპროცესო შეთანხმების სის-ტემის ღერძი, ხოლო თვით ასეთი შეთანხმებები მართლმსაჯულების საუკეთესო ინტერესებს უნდა ემსახურებოდეს. ამის მისაღწევად, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ სასამართლოები საგულისხმოდ უნდა გააქტიურდნენ საპ-როცესო შეთანხმებების ზედამხედველობისა და სამართლიანობის დადგენის პროცესში, რაც მათ უფლებამოსილებაში ისედაც შედის� და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მოსამართლეებმა არ უნდა დაამტკიცონ ის საპროცესო შეთანხმებები, რომლებიც ბრალდების საქმით არ არის გამყარებული�


82

თავი მეშვიდე: თავისუფლების აღკვეთის

დაწესებულებებში მოთავსებულ დაცვის

ქვეშ მყოფ პირთან ურთიერთობა

ადვოკატსა და კლიენტს შორის დაუბრკოლებელი ურთიერთობა უმნიშვნელოვანესი ასპექტია რო-გორც მხარეთა თანასწორობის, ისე ბრალდებულისთვის ეფექტიანი დაცვის უფლების უზრუნველსა-ყოფად. ამ მიზნით, საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, ხელისუფლება ვალდებულია პატივი სცეს ადვოკატისა და კლიენტის ურთიერთობის კონფიდენციალობას და უზრუნველყოს, რომ ადვო-კატებს რაიმე ჩარევის გარეშე შეეძლოთ თავიანთ კლიენტებთან შეხვედრა.105

სისხლის სამართალში მომუშავე ადვოკატთა უმრავლესობა უკმაყოფილებას გამოთქვამდა, რომ მათ არა აქვთ ადეკვატური ხელმისაწვდომობა პატიმრობაში მყოფ კლიენტებთან. ისინი ასევე აც-ხადებდნენ, რომ ციხის ადმინისტრაცია მათ მუშაობაში ხელს სხვა ფორმებითაც უშლის, მათ შო-რის, დაშინებით, კონფიდენციალობის დარღვევით და ღირსების შემლახავი ჩხრეკის მეთოდების გამოყენებით. ზოგადად, ასეთ მოპყრობას ადვოკატები მიიჩნევენ მკაფიოდ გამოხატული მტრული განწყობის სიმპტომად, რომელიც ადვოკატთა მიმართ არსებობს სისხლის სამართლის მართლმ-საჯულების სისტემაში. რამდენიმე ადვოკატმა ასევე აღნიშნა, რომ ასეთი ჩარევები განსაკუთრებით ინტენსიურია მაშინ, როდესაც მათი კლიენტი ჩივის ციხის თანამშრომელთა მხრიდან არასათანადო მოპყრობის გამო.

7�1� თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებებში ადვოკატების შესვლასთან დაკავშირებული პრობლემები

დელეგაცია ესაუბრა ადვოკატებს, რომლებიც ჩიოდნენ, რომ საპატიმრო დაწესებულებებში შესვლი-სას, თავიანთ კლიენტებთან შეხვედრამდე, მათ გაუთვალისწინებელი და ხანგრძლივი ლოდინი უხ-დებათ.

დელეგაცია განსაკუთრებით შეაშფოთა ინფორმაციამ ერთი ინციდენტის შესახებ, რომელიც 2011 წლის ოქტომბერში მოხდა. ამ საქმეში არასამთავრობო ორგანიზაციის ადვოკატს ყველანაირად შეუშალეს ხელი, რათა იგი თავის კლიენტს არ შეხვედროდა. ადვოკატს ქსნის საპატიმროდან დაურეკა კლიენტ-მა და შეატყობინა, რომ იგი სასტიკად სცემეს. კლიენტთან შესახვედრად მისული ადვოკატი ნახევარი დღე ალოდინეს, მიუხედავად იმისა, რომ იმ დღეს სხვა შეხვედრები დაგეგმილი არ იყო და შეხვედ-რების ოთახიც თავისუფალი იყო. ის მხოლოდ მას შემდეგ შეუშვეს, როდესაც დაემუქრა, რომ სასჯე-ლაღსრულების სამინისტროში იჩივლებდა. ადვოკატმა დელეგაციას აცნობა, რომ იგი დროულად არ შეუშვეს მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ ამ პერიოდში ზემოქმედება მოეხდინათ პატიმარზე და გადაეფიქ-რებინათ მათ წინააღმდეგ განცხადების შეტანა. თუმცა, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, პატიმარმა გა-დაწყვიტა უკან არ დაეხია და წარედგინა თავისი საჩივარი, მაგრამ, მას შემდეგ რაც საქმე თბილისის პროკურატურას გადაეცა, როგორც ჩანს, რაიმე წინსვლა არ დაფიქსირებულა.

საპატიმრო ადგილებში შესვლისას მუდმივი დაბრკოლებების შესახებ, სახალხო დამცველმა ადრეც ისაუბრა. თუმცა, სახალხო დამცველმა დელეგაციას განუცხადა, რომ მისი უწყებისა106 და საერთაშო-რისო არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ პრობლემის წამოჭრის შემდეგ გარკვეული ძალისხ-მევა იქნა გაწეული ციხეებში მოსაცდელი ადგილების და მასთან დაკავშირებული ინფრასტრუქტურის მოსაწესრიგებლად, რათა საპატიმრო დაწესებულებებში მეტი ადგილი ყოფილიყო გამოყოფილი ად-ვოკატისა და კლიენტის შეხვედრებისა და კონსულტაციებისთვის.

105 გაეროს ძირითადი პრინციპები ადვოკატთა როლის შესახებ (სქოლიო 30), მე-8, მე-16 და 22-ე პრინციპები; საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ, მე-14 მუხლი.

106 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2010 წლის ყოველწლიური მოხსენება: სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისა და წინასწარი პატიმრობის იზოლატორების მონიტორინგი’ (სქოლიო 10), გვ. 31; ადვოკატთა საერთაშორისო დამკვირვებელი (ასდ), ‘ასდ-ის საქართველოს მისიის მოხსენება, 2011�


83

თავი მეშვიდე: თავისუფლების აღკვეთის

დაწესებულებებში მოთავსებულ დაცვის

ქვეშ მყოფ პირთან ურთიერთობა

ადვოკატსა და კლიენტს შორის დაუბრკოლებელი ურთიერთობა უმნიშვნელოვანესი ასპექტია რო-გორც მხარეთა თანასწორობის, ისე ბრალდებულისთვის ეფექტიანი დაცვის უფლების უზრუნველსა-ყოფად. ამ მიზნით, საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, ხელისუფლება ვალდებულია პატივი სცეს ადვოკატისა და კლიენტის ურთიერთობის კონფიდენციალობას და უზრუნველყოს, რომ ადვო-კატებს რაიმე ჩარევის გარეშე შეეძლოთ თავიანთ კლიენტებთან შეხვედრა.105

სისხლის სამართალში მომუშავე ადვოკატთა უმრავლესობა უკმაყოფილებას გამოთქვამდა, რომ მათ არა აქვთ ადეკვატური ხელმისაწვდომობა პატიმრობაში მყოფ კლიენტებთან. ისინი ასევე აც-ხადებდნენ, რომ ციხის ადმინისტრაცია მათ მუშაობაში ხელს სხვა ფორმებითაც უშლის, მათ შო-რის, დაშინებით, კონფიდენციალობის დარღვევით და ღირსების შემლახავი ჩხრეკის მეთოდების გამოყენებით. ზოგადად, ასეთ მოპყრობას ადვოკატები მიიჩნევენ მკაფიოდ გამოხატული მტრული განწყობის სიმპტომად, რომელიც ადვოკატთა მიმართ არსებობს სისხლის სამართლის მართლმ-საჯულების სისტემაში. რამდენიმე ადვოკატმა ასევე აღნიშნა, რომ ასეთი ჩარევები განსაკუთრებით ინტენსიურია მაშინ, როდესაც მათი კლიენტი ჩივის ციხის თანამშრომელთა მხრიდან არასათანადო მოპყრობის გამო.

7�1� თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებებში ადვოკატების შესვლასთან დაკავშირებული პრობლემები

დელეგაცია ესაუბრა ადვოკატებს, რომლებიც ჩიოდნენ, რომ საპატიმრო დაწესებულებებში შესვლი-სას, თავიანთ კლიენტებთან შეხვედრამდე, მათ გაუთვალისწინებელი და ხანგრძლივი ლოდინი უხ-დებათ.

დელეგაცია განსაკუთრებით შეაშფოთა ინფორმაციამ ერთი ინციდენტის შესახებ, რომელიც 2011 წლის ოქტომბერში მოხდა. ამ საქმეში არასამთავრობო ორგანიზაციის ადვოკატს ყველანაირად შეუშალეს ხელი, რათა იგი თავის კლიენტს არ შეხვედროდა. ადვოკატს ქსნის საპატიმროდან დაურეკა კლიენტ-მა და შეატყობინა, რომ იგი სასტიკად სცემეს. კლიენტთან შესახვედრად მისული ადვოკატი ნახევარი დღე ალოდინეს, მიუხედავად იმისა, რომ იმ დღეს სხვა შეხვედრები დაგეგმილი არ იყო და შეხვედ-რების ოთახიც თავისუფალი იყო. ის მხოლოდ მას შემდეგ შეუშვეს, როდესაც დაემუქრა, რომ სასჯე-ლაღსრულების სამინისტროში იჩივლებდა. ადვოკატმა დელეგაციას აცნობა, რომ იგი დროულად არ შეუშვეს მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ ამ პერიოდში ზემოქმედება მოეხდინათ პატიმარზე და გადაეფიქ-რებინათ მათ წინააღმდეგ განცხადების შეტანა. თუმცა, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, პატიმარმა გა-დაწყვიტა უკან არ დაეხია და წარედგინა თავისი საჩივარი, მაგრამ, მას შემდეგ რაც საქმე თბილისის პროკურატურას გადაეცა, როგორც ჩანს, რაიმე წინსვლა არ დაფიქსირებულა.

საპატიმრო ადგილებში შესვლისას მუდმივი დაბრკოლებების შესახებ, სახალხო დამცველმა ადრეც ისაუბრა. თუმცა, სახალხო დამცველმა დელეგაციას განუცხადა, რომ მისი უწყებისა106 და საერთაშო-რისო არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ პრობლემის წამოჭრის შემდეგ გარკვეული ძალისხ-მევა იქნა გაწეული ციხეებში მოსაცდელი ადგილების და მასთან დაკავშირებული ინფრასტრუქტურის მოსაწესრიგებლად, რათა საპატიმრო დაწესებულებებში მეტი ადგილი ყოფილიყო გამოყოფილი ად-ვოკატისა და კლიენტის შეხვედრებისა და კონსულტაციებისთვის.

105 გაეროს ძირითადი პრინციპები ადვოკატთა როლის შესახებ (სქოლიო 30), მე-8, მე-16 და 22-ე პრინციპები; საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ, მე-14 მუხლი.

106 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2010 წლის ყოველწლიური მოხსენება: სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისა და წინასწარი პატიმრობის იზოლატორების მონიტორინგი’ (სქოლიო 10), გვ. 31; ადვოკატთა საერთაშორისო დამკვირვებელი (ასდ), ‘ასდ-ის საქართველოს მისიის მოხსენება, 2011�


7�2� ღირსების შემლახველი ჩხრეკის მეთოდები

დელეგაციასთან საყვედური გამოთქვა მრავალმა ქალმა ადვოკატმა. ისინი აცხადებენ, რომ ვიდრე მათ კლიენტთან შეახვედრებენ, ციხის თანამშრომლები მათ მიმართ იყენებენ ჩხრეკის დამამცირე-ბელ მეთოდებს. ასეთივე საჩივრები აღნიშნულია მოხსენებაში, რომელიც 2011 წელს მოამზადა ორგა-ნიზაციამ ‘ადვოკატთა საერთაშორისო დამკვირვებელი’ (International Observatory for Lawyers)107 და ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარმა.108

ერთმა ადვოკატმა, დელეგაციას მოუთხრო, რომ რუსთავის მე-17 და ქსნის მე-18 საპატიმროებში კლიენტებთან შესვლამდე, ციხის თანამშრომლებმა იგი აიძულეს საცვლებიც კი გაეხადა. მიუხედავად იმისა, რომ ჩხრეკას ქალი თანამშრომლები ატარებენ ამ მიზნით გამოყოფილ ოთახებში, ეს ოთახები სავსეა დახურული სატელევიზიო ქსელის კამერებით. ადვოკატმა დელეგაციას განუცხადა, რომ მას არ სჯერა ციხის ადმინისტრაციის მუშაკთა განცხადების, როდესაც ისინი ამტკიცებენ, რომ ‘ვიდეოჩა-ნაწერების მონიტორინგს მხოლოდ ქალი თანამშრომლები ახორციელებენ’.

როდესაც დელეგაციის წევრებმა ეს საკითხი სასჯელაღსრულების, პრობაციის და იურიდიული დახ-მარების საკითხთა სამინისტროს წინაშე დააყენეს, მათ უთხრეს, რომ ჩხრეკა ტარდება საპატიმრო ადგილებში ნარკოტიკების შეტანის აღკვეთის მიზნით. სამინისტრომ ასევე უარყო განცხადებები იმის შესახებ, რომ კლიენტთან შეხვედრამდე, ჩხრეკის დროს, ადვოკატებს აშიშვლებენ. დელეგაციამ ასე-ვე შეიტყო, რომ დეტალურ ჩხრეკას ასევე უტარებენ ყველა ვიზიტორს, ვინც კი საპატიმროში შედის, სახალხო დამცველის ოფისის თანამშრომლეთა ჩათვლით.

დელეგაციას ასევე შეატყობინეს ერთი საქმის შესახებ, სადაც 2011 წლის 21 ოქტომბერს, ციხის თა-ნამშრომლებმა დააშინეს და შეურაცხყოფა მიაყენეს ქალ ადვოკატს, ქსნის მე-15 საპყრობილეში. შეხვედრის დროს ადვოკატს მისმა კლიენტმა განუცხადა, რომ იგი სასატიკად სცემეს ციხის თანამ-შრომლებმა. როდესაც ადვოკატმა საპატიმროს დატოვება გადაწყვიტა, ციხის ადმინისტრაციამ მას კლიენტთან შეხვედრის ჩანაწერები მოსთხოვა. მან ამაზე უარი განაცხადა, რის შემდეგაც დააკავეს და სამი მამაკაცი მას ფიზიკურად გაუსწორდა. ადვოკატის თქმით, მას ჩანთიდან ამოუღეს ჩანაწერები და კლიენტის განცხადება, და აღარც დაუბრუნებიათ. ამის შემდეგ ციხის თანამშრომლები მას გაუპატი-ურებით დაემუქრნენ, თუკი იგი გაბედავდა და მისი კლიენტის სახელით საჩივრით მიმართავდა სასა-მართლოს. 2011 წელს ადვოკატმა მის მიმართ მოპყრობის შესახებ საჩივარი შეიტანა პროკურორთან. საჩივარს თან ახლდა სამედიცინო ცნობა, სადაც დაფიქსირებული იყო ცემის შედეგად მიღებული სის-ხლჩაქცევები და სხვა დაზიანებები. დღეისათვის იგი უკვე დაკითხეს პროკურატურაში, თუმცა საქმის სასამართლოში გადაცემასთან დაკავშირებით რაიმე წინსვლა არ ჩანს.

7�3� საქმესთან დაკავშირებული ჩანაწერებისა და დოკუმენტების ჩამორთმევა

არასამთავრობო ორგანიზაციებთან და კერძო პრაქტიკის მქონე ადვოკატებთან შეხვედრისას, დელე-გაციისთვის ცნობილი გახდა მრავალი საქმის შესახებ, სადაც ციხის ხელმძღვანელობა მოითხოვდა ეჩვენებინათ კლიენტთან შეხვედრის დროს გაკეთებული ჩანაწერები. მრავალმა ადვოკატმა აღნიშნა, რომ მათ ციხის ტერიტორიიდან არ უშვებდნენ, სანამ ადმინისტრაციას კონფიდენციალურ მასალებს არ გადასცემდნენ.

სხვა მრავალ მაგალითს შორის, რომელთა შესახებაც დელეგაციას უამბეს, არის კიდევ ერთი ინფორ-მაცია. ერთმა ადვოკატმა განაცხადა, რომ მე-17 საპყრობილის (ყოფილი მე-2 საპყრობილე) მუშაკები მას მუდმივად არ უშვებდნენ ციხიდან, ვიდრე მათ კლიენტთან მისი საუბრის ჩანაწერებს არ ჩააბა-რებდა. კიდევ ერთი ინციდენტი 2011 წლის 29 აპრილს მოხდა, როდესაც ადვოკატი კლიენტთან შეხ-ვედრის შემდეგ საათნახევრის განმავლობაში არ გაუშვეს გარეთ. ამ ადვოკატმა გადაწყვიტა არ გაემ-ჟღავნებინდა ჩანაწერების შინაარსი და გაენადგურებინა ისინი. მან დელეგაციას აცნობა, რომ ერთ შემთხვევაში მან მოახერხა თავისი ჩანაწერების ასლის გაკეთება და ასე შეინარჩუნა ერთი ეგზემპ-ლარი, ხოლო მეორე კი ციხის ადმინისტრაციას გადასცა, რათა საპატიმროდან გასვლის საშუალება მოეპოვებინა.

107 ადვოკატთა საერთაშორისო დამკვირვებელი (ასდ), ‘ასდ-ის საქართველოს მისიის მოხსენება, 2011 (სქოლიო 80), გვ. 15.108 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), პუნქტი 52.


84

2011 წლის მოხსენებაში, სახალხო დამცველი მიუთითებს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ად-ვოკატისა და კლიენტის ურთიერთობის კონფიდენციალობის დარღვევებზე, როგორც განსაკუთრებუ-ლი მნიშვნელობის პრობლემაზე.109 მოხსენებაში ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ ციხის თანამშრომ-ლები შეგნებულად ართმევენ დოკუმენტებს ადვოკატებს, სადაც მათ ჩაწერილი აქვთ განცხადებები პატიმართა უფლებების დარღვევების შესახებ.110

მიუხედავად იმისა, რომ სახალხო დამცველის ოფისს ამ საკითხზე წარსულშიც ჰქონდა გაკეთებული განცხადებები, ხელისუფლების წარმომადგენლები, როდესაც საკითხი წამოიჭრებოდა, პრობლემის არსებობას არ აღიარებდნენ. სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკით-ხთა სამინისტრო ცხარედ დავობდა ნებისმიერ საჩივართან დაკავშირებით, რომელიც ადვოკატისა და კლიენტის კონფიდენციალობის პრინციპის დარღვევას ეხებოდა. როდესაც დელეგაციის წევრებ-მა მათთან საუბარში თქვეს, რომ მათთვის ცნობილი იყო ციხის ადმინსიტრაციის მიერ დოკუმენტე-ბის ჩამორთმევის შესახებ, სამინისტროდან პასუხად მიიღეს: ‘ასეთი რამ უბრალოდ არ ხდება’. რაც შეეხება ობსტრუქციის სხვა ფაქტებს, რომელთა შესახებაც საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრები ჩიოდნენ, სასჯელაღსრულების სამინისტრო კატეგორიულად უარყოფდა მათ და აცხადებდა, რომ ეს იყო ‘ცილისმწამებლური განცხადებები’, რომლებსაც ‘რამდენიმე პოლიტიზირებული ადვო-კატი ავრცელებდა’.

გარდა ამისა, დელეგაციამ ადვოკატებისაგან შეიტყო, რომ როდესაც ისინი პროკურატურის წინაშე სვამდნენ საკითხს ასეთი ჩარევების შესახებ, პროკურატურიდან ღებულობდნენ სტანდარტულ პა-სუხს, რომ გამოძიება ჩატარდა და მათი განცხადებები მტკიცებულებებით არ დადასტურდა.

ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იმეორებს სახალხო დამ-ცველის 2011 წლის მოხსენებაში გაკეთებულ განცხადებას იმის შესახებ, რომ ადვოკატისა და კლიენ-ტის ურთიერთობის კონფიდენციალობაში ციხის თანამშრომელთა ჩარევა ‘უნდა აღიკვეთოს’, ხოლო კონკრეტული საპატიმროების დირექტორებმა პასუხსიმგებლობა უნდა იკისრონ მათ დაწესებულება-ში ადვოკატთა შესვლაზე და კონფიდენციალობის გარანტიების დაცვაზე.111 ადვოკატთა საერთაშო-რისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ პროკურორებმა უდიდესი სერიოზულობით უნდა განიხილონ ადვოკატებისთვის მუშაობაში ხელის შეშლასთან და საპატიმრო დაწესებულებების მუშაკთა უკანონო ქმედებებთან დაკავშირებული განცხადებები� მათ უნდა უზრუნველყონ ასეთი საჩივრების დეტალური და დაუყოვნებელი გამოძიება და ამასთანავე თვალსაჩინო უნდა გახადონ მათი დეტალური და სწრაფი გამოძიება� გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ ასევე უნდა აცნობონ მომჩივნებს�

პატიმრებისთვის ადვოკატებთან სატელეფონო საუბარზე ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა

დელეგაციას მრავალი შემთხვევა უამბეს, როდესაც პატიმრებს საშუალებას არ აძლევენ დაუკავშირ-დნენ თავიანთ ადვოკატებს პატიმრობის ადგილიდან, რადგან ტელეფონებს ისე ბლოკავენ, რომ მათ-გან შეუძლებელია ადვოკატის ნომერზე დარეკვა. ზოგიერთმა ადვოკატმა განაცხადა, რომ ასეთი ჩა-რევის თავიდან ასაცილებლად ისინი იძულებული არიან მრავალნომრიანი მობილური ტელეფონები ჰქონდეთ და თავიანთ კლიენტებს აძლევენ იმ ‘კონფიდენციალურ’ ნომერს, რომელიც ხელისუფლე-ბისთვის ცნობილი არ არის. ერთმა ადვოკატმა, რომელიც პატიმრებს უფასო იურიდიულ მომსახურე-ბას უწევს, დელეგაციას უთხრა, რომ როდესაც მან მასმედიაში განაცხადა, რომ ტელეფონის ბლოკი-რების მეთოდით პატიმრებს მასთან დაკავშირების საშუალებას არ აძლევდნენ, ციხის დირექტორი მას დაპატიმრებით დაემუქრა.

109 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2011 წლის ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’ (სქოლიო 19), გვ. 54.

110 იქვე�111 იქვე, გვ. 259.


85

2011 წლის მოხსენებაში, სახალხო დამცველი მიუთითებს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ად-ვოკატისა და კლიენტის ურთიერთობის კონფიდენციალობის დარღვევებზე, როგორც განსაკუთრებუ-ლი მნიშვნელობის პრობლემაზე.109 მოხსენებაში ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ ციხის თანამშრომ-ლები შეგნებულად ართმევენ დოკუმენტებს ადვოკატებს, სადაც მათ ჩაწერილი აქვთ განცხადებები პატიმართა უფლებების დარღვევების შესახებ.110

მიუხედავად იმისა, რომ სახალხო დამცველის ოფისს ამ საკითხზე წარსულშიც ჰქონდა გაკეთებული განცხადებები, ხელისუფლების წარმომადგენლები, როდესაც საკითხი წამოიჭრებოდა, პრობლემის არსებობას არ აღიარებდნენ. სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკით-ხთა სამინისტრო ცხარედ დავობდა ნებისმიერ საჩივართან დაკავშირებით, რომელიც ადვოკატისა და კლიენტის კონფიდენციალობის პრინციპის დარღვევას ეხებოდა. როდესაც დელეგაციის წევრებ-მა მათთან საუბარში თქვეს, რომ მათთვის ცნობილი იყო ციხის ადმინსიტრაციის მიერ დოკუმენტე-ბის ჩამორთმევის შესახებ, სამინისტროდან პასუხად მიიღეს: ‘ასეთი რამ უბრალოდ არ ხდება’. რაც შეეხება ობსტრუქციის სხვა ფაქტებს, რომელთა შესახებაც საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევრები ჩიოდნენ, სასჯელაღსრულების სამინისტრო კატეგორიულად უარყოფდა მათ და აცხადებდა, რომ ეს იყო ‘ცილისმწამებლური განცხადებები’, რომლებსაც ‘რამდენიმე პოლიტიზირებული ადვო-კატი ავრცელებდა’.

გარდა ამისა, დელეგაციამ ადვოკატებისაგან შეიტყო, რომ როდესაც ისინი პროკურატურის წინაშე სვამდნენ საკითხს ასეთი ჩარევების შესახებ, პროკურატურიდან ღებულობდნენ სტანდარტულ პა-სუხს, რომ გამოძიება ჩატარდა და მათი განცხადებები მტკიცებულებებით არ დადასტურდა.

ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იმეორებს სახალხო დამ-ცველის 2011 წლის მოხსენებაში გაკეთებულ განცხადებას იმის შესახებ, რომ ადვოკატისა და კლიენ-ტის ურთიერთობის კონფიდენციალობაში ციხის თანამშრომელთა ჩარევა ‘უნდა აღიკვეთოს’, ხოლო კონკრეტული საპატიმროების დირექტორებმა პასუხსიმგებლობა უნდა იკისრონ მათ დაწესებულება-ში ადვოკატთა შესვლაზე და კონფიდენციალობის გარანტიების დაცვაზე.111 ადვოკატთა საერთაშო-რისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ პროკურორებმა უდიდესი სერიოზულობით უნდა განიხილონ ადვოკატებისთვის მუშაობაში ხელის შეშლასთან და საპატიმრო დაწესებულებების მუშაკთა უკანონო ქმედებებთან დაკავშირებული განცხადებები� მათ უნდა უზრუნველყონ ასეთი საჩივრების დეტალური და დაუყოვნებელი გამოძიება და ამასთანავე თვალსაჩინო უნდა გახადონ მათი დეტალური და სწრაფი გამოძიება� გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ ასევე უნდა აცნობონ მომჩივნებს�

პატიმრებისთვის ადვოკატებთან სატელეფონო საუბარზე ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა

დელეგაციას მრავალი შემთხვევა უამბეს, როდესაც პატიმრებს საშუალებას არ აძლევენ დაუკავშირ-დნენ თავიანთ ადვოკატებს პატიმრობის ადგილიდან, რადგან ტელეფონებს ისე ბლოკავენ, რომ მათ-გან შეუძლებელია ადვოკატის ნომერზე დარეკვა. ზოგიერთმა ადვოკატმა განაცხადა, რომ ასეთი ჩა-რევის თავიდან ასაცილებლად ისინი იძულებული არიან მრავალნომრიანი მობილური ტელეფონები ჰქონდეთ და თავიანთ კლიენტებს აძლევენ იმ ‘კონფიდენციალურ’ ნომერს, რომელიც ხელისუფლე-ბისთვის ცნობილი არ არის. ერთმა ადვოკატმა, რომელიც პატიმრებს უფასო იურიდიულ მომსახურე-ბას უწევს, დელეგაციას უთხრა, რომ როდესაც მან მასმედიაში განაცხადა, რომ ტელეფონის ბლოკი-რების მეთოდით პატიმრებს მასთან დაკავშირების საშუალებას არ აძლევდნენ, ციხის დირექტორი მას დაპატიმრებით დაემუქრა.

109 საქართველოს სახალხო დამცველი, ‘2011 წლის ყოველწლიური მოხსენება. ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა მდგომარეობა საქართველოში’ (სქოლიო 19), გვ. 54.

110 იქვე�111 იქვე, გვ. 259.



მიუხედავად იმისა, რომ მიღწეულია გარკვეული პროგრესი საპატიმროებში შესვლისას ლოდინის შემცირების კუთხით, სხვა ხელის შემშლელი პრობლემები, რომელთა წინაშეც ადვოკატები დგა-ნან, კვლავ მოუგვარებელია. მათ შორისაა ჩხრეკის დამამცირებელი მეთოდები და ადვოკატისა და კლიენტის ურთიერთობის კონფიდენციალობის დარღვევა ციხის მუშაკთა მიერ. ყველა ადვოკატი არ ჩივის ასეთი სახის დამაბრკოლებელი გარემოებების გამო. მიუხედავად ამისა, ეს სერიოზული პრობ-ლემებია და ბევრად მეტი ყურადღება სჭირდება, ვიდრე დღეს ეთმობა.

აქედან გამომდინარე, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძ-ლევა რეკომენდაციას, რომ საპატიმროთა ადმინისტრაციამ მკაფიო მითითება მისცეს თანამშრომ-ლებს, რომ ადვოკატისა და მისი კლიენტის დოკუმენტები არის კონფიდენციალური და არ შეიძლება მათი შემოწმება და რაიმე სხვა სახით ჩარევა� ციხის თანამშრომელთა მიერ ქალ ადვოკატთა ჩხრე-კისთვის გამოყენებული მეთოდი ზოგიერთ ციხეში არის დამამცირებელი და ღირსების შემლახველი, ამიტომ, საპატიმროთა ადმინისტრაციამ გადაუდებელი ზომები უნდა მიიღოს ამ მეთოდების გადასა-სინჯად და უზრუნველყოს, რომ ციხის თანამშრომლებს ჰქონდეთ ქალი ვიზიტორების ჩხრეკისთვის საჭირო სათანადო ჩვევები�

ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ციხის ადმინსიტრაციამ და, საჭიროების შემთხვევაში, პროკურატურამ, უდიდესი სერიოზულობით განიხილოს საჩივრები საპატიმრო ადგილებში უკანონო მოქმედებების შესახებ, ადვოკატთა მუშაობის ობსტრუქციის ჩათვლით. უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს საპატიმრო ადგილებში ყველა არამართლზომიერი მოქმედების დეტალური და სწრაფი გამოძიება და ყურადღე-ბა უნდა მიექცეს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისთვის პერიოდული მოხსენებების მიწოდებას ასოციაციის წევრების მიერ, პროკურატურაში წარდგენილი საჩივრების გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ�


86

თავი მერვე: ადვოკატთა

სისხლისსამართლებრივი დევნა

ძირითადი საჩივრები, რომლებსაც დელეგაცია ვიზიტის დროს იღებდა, დაკავშირებული იყო ადვოკატ-თა სისხლისსამართლებრივ დევნასთან. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის თანახმად, 2004 წლი-დან, მას შემდეგ რაც ხელისუფლებაში დღევანდელი მთავრობა მოვიდა, 140 ადვოკატის მიმართ დაიწყო სისხლის სამართლის სამართალწარმოება და ისინი დააპატიმრეს. ეს არის დაახლოებით მთელი ად-ვოკატთა კორპუსის 4 პროცენტი და, რა თქმა უნდა, უდიდეს შეშფოთებას იწვევს. ადვოკატთა დაპატიმ-რებას და სისხლისსამართლებრივ დევნას მწვავედ აკრიტიკებს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია.

რაც შეეხება ადვოკატთა წინაშე მდგარ მეორე პრობლემას, დელეგაციამ დაადგინა, რომ ადვოკატთა დევნის საკითხი არ შეიალება აღქმული იქნას ან მოგვარდეს იზოლირებულად. პირიქით, ეს ფენომე-ნი უფრო ფართოდ უნდა იყოს განხილული ზოგადად ადვოკატთა ინსტიტუტის ფართო კონტექსტში, ადვოკატთა ისტორიისა და მათ წინაშე მდგარი სირთულეების, მათი სტატუსის, როლისა და რეფორ-მების ბოლო პროცესის გათვალისწინებით (რაც უკვე განხილული იყო ამ მოხსენების პირველ თავში).

8�1� უსაფუძვლო დევნა

მართალია, ადვოკატები ანგარიშვალდებული არიან პროფესიული სტანდარტების ან ეთიკის დარღ-ვევისთვის, მაგრამ საერთაშორისო ნორმები მოითხოვს, რომ სახელმწიფოებმა თავი შეიკავონ ად-ვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნისაგან მათი პროფესიული მოვალეობების განხორციელების გამო, ან დასჯისგან - მათი კლიენტების საქმიანობის შედეგად.112 საქართველოს კანონი ადვოკატთა შესახებ ადგენს საადვოკატო საქმიანობაში ჩაურევლობის პრინციპს.113 იგი ასევე აცხადებს, რომ ად-ვოკატს არ დაეკისრება პასუხისმგებლობა განცხადებისთვის, რომელიც მან ზეპირად ან წერილობით წარუდგინა სასამართლოს კლიენტის ინტერესებიდან გამომდინარე.114

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნის საქმეთა უმრავ-ლესობა დაფუძნებულია სისხლის სამართლის კოდექსზე, რომელიც დანაშაულად აკვალიფიცირებს ქონების მოპოვებას მოტყუების ან თაღლითობის გზით.115 ზოგადად, ასეთი დევნა იწყება უკმაყოფილო კლიენტებისაგან საჩივრების მიღების შემდეგ. თუმცა დელეგაციისთვის ასევე ცნობილი გახდა, რომ რამდენიმე საქმეში ეს ადვოკატები ჩიოდნენ, რომ მათ წინააღმდეგ ბრალდება მთავრობის მიერ იყო შეთითხნილი. ისინი ამბობდნენ, რომ გამოძიება, მთლიანად ან ნაწილობრივ, მოტივირებული იყო ად-ვოკატის პოლიტიკური აქტიურობით, ან მისი კლიენტის საქმის პოლიტიკურად მგრძნობიარე ბუნებით.

ამასთან დაკავშირებით, დელეგაცია შეხვდა მარიანა იველაშვილს, რომლის საქმეც საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღების ცენტრში მოექცა. 2008 წელს, ქალბატონ იველაშვილს, იმ დროისათვის 22 წლის ახლადკვალიფიცირებულ ადვოკატს, ბრალი წაუყენეს საკუთრების მოტყუების გზით მოპო-ვების მუხლით და შვიდი წელი პატიმრობა მიუსაჯეს; მას ადანაშაულებდნენ იმაში, რომ კლიენტებს ვერ გაუწია ეფექტიანი იურიდიული დახმარება. ეს მისი პირველი საქმე იყო. მარიანა იველაშვილმა პატიმრობაში გაატარა სამი წელი და 20 დღე, ამათგან ერთი წელი - დახურულ საკანში. 2011 წლის 23 ნოემბერს (წმინდა გიორგის დღე და ვარდების რევოლუციის დღესასწაული), იგი პრეზიდენტმა შეიწ-ყალა და პატიმრობიდან გაანთავისუფლეს.

ადამიანის უფლებათა არასამთავრობო ორგანიზაციები და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ჩივის, რომ ქ-ნი იველაშვილის დაკავება და სისხლისსამართლებრივი დევნა ფაქტობრივად იყო სას-ჯელი მისი ანტისამთავრობო პოლიტიკური აქტიობისთვის.116 დელეგაციასთან შეხვედრისას, ქალბა-ტონმა იველაშვილმა დაადასტურა, რომ დაპატიმრებამდე მან ჟურნალში გამოაქვეყნა კრიტიკული

112 გაეროს ძირითადი პრინციპები ადვოკატების როლის შესახებ (სქოლიო 30), მე-16, 26-29 პრინციპები.113 საქართველოს კანონი ადვოკატთა შესახებ (სქოლიო 35), მე-3 მუხლი.114 იქვე, 38 (4) მუხლი.115 სისხლის სამართლის კოდექსი, 180-ე მუხლი.116 ადვოკატთა საერთაშორისო დამკვირვებელი (ასდ), ‘საქართველოს ადვოკატები კვლავ დაზარალებული არიან განმე-

ორებითი შეურაცხყოფების, მუქარისა და დაშინების გამო’, 2011, http://gba.ge/new/admin/editor/uploads/files/ENG/news/IOL-Appeal-Georgian%20Lawyers%20and%20Mariana%20Ivelashvili.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


87

თავი მერვე: ადვოკატთა

სისხლისსამართლებრივი დევნა

ძირითადი საჩივრები, რომლებსაც დელეგაცია ვიზიტის დროს იღებდა, დაკავშირებული იყო ადვოკატ-თა სისხლისსამართლებრივ დევნასთან. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის თანახმად, 2004 წლი-დან, მას შემდეგ რაც ხელისუფლებაში დღევანდელი მთავრობა მოვიდა, 140 ადვოკატის მიმართ დაიწყო სისხლის სამართლის სამართალწარმოება და ისინი დააპატიმრეს. ეს არის დაახლოებით მთელი ად-ვოკატთა კორპუსის 4 პროცენტი და, რა თქმა უნდა, უდიდეს შეშფოთებას იწვევს. ადვოკატთა დაპატიმ-რებას და სისხლისსამართლებრივ დევნას მწვავედ აკრიტიკებს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია.

რაც შეეხება ადვოკატთა წინაშე მდგარ მეორე პრობლემას, დელეგაციამ დაადგინა, რომ ადვოკატთა დევნის საკითხი არ შეიალება აღქმული იქნას ან მოგვარდეს იზოლირებულად. პირიქით, ეს ფენომე-ნი უფრო ფართოდ უნდა იყოს განხილული ზოგადად ადვოკატთა ინსტიტუტის ფართო კონტექსტში, ადვოკატთა ისტორიისა და მათ წინაშე მდგარი სირთულეების, მათი სტატუსის, როლისა და რეფორ-მების ბოლო პროცესის გათვალისწინებით (რაც უკვე განხილული იყო ამ მოხსენების პირველ თავში).

8�1� უსაფუძვლო დევნა

მართალია, ადვოკატები ანგარიშვალდებული არიან პროფესიული სტანდარტების ან ეთიკის დარღ-ვევისთვის, მაგრამ საერთაშორისო ნორმები მოითხოვს, რომ სახელმწიფოებმა თავი შეიკავონ ად-ვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნისაგან მათი პროფესიული მოვალეობების განხორციელების გამო, ან დასჯისგან - მათი კლიენტების საქმიანობის შედეგად.112 საქართველოს კანონი ადვოკატთა შესახებ ადგენს საადვოკატო საქმიანობაში ჩაურევლობის პრინციპს.113 იგი ასევე აცხადებს, რომ ად-ვოკატს არ დაეკისრება პასუხისმგებლობა განცხადებისთვის, რომელიც მან ზეპირად ან წერილობით წარუდგინა სასამართლოს კლიენტის ინტერესებიდან გამომდინარე.114

დელეგაციისთვის ცნობილი გახდა, რომ ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნის საქმეთა უმრავ-ლესობა დაფუძნებულია სისხლის სამართლის კოდექსზე, რომელიც დანაშაულად აკვალიფიცირებს ქონების მოპოვებას მოტყუების ან თაღლითობის გზით.115 ზოგადად, ასეთი დევნა იწყება უკმაყოფილო კლიენტებისაგან საჩივრების მიღების შემდეგ. თუმცა დელეგაციისთვის ასევე ცნობილი გახდა, რომ რამდენიმე საქმეში ეს ადვოკატები ჩიოდნენ, რომ მათ წინააღმდეგ ბრალდება მთავრობის მიერ იყო შეთითხნილი. ისინი ამბობდნენ, რომ გამოძიება, მთლიანად ან ნაწილობრივ, მოტივირებული იყო ად-ვოკატის პოლიტიკური აქტიურობით, ან მისი კლიენტის საქმის პოლიტიკურად მგრძნობიარე ბუნებით.

ამასთან დაკავშირებით, დელეგაცია შეხვდა მარიანა იველაშვილს, რომლის საქმეც საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღების ცენტრში მოექცა. 2008 წელს, ქალბატონ იველაშვილს, იმ დროისათვის 22 წლის ახლადკვალიფიცირებულ ადვოკატს, ბრალი წაუყენეს საკუთრების მოტყუების გზით მოპო-ვების მუხლით და შვიდი წელი პატიმრობა მიუსაჯეს; მას ადანაშაულებდნენ იმაში, რომ კლიენტებს ვერ გაუწია ეფექტიანი იურიდიული დახმარება. ეს მისი პირველი საქმე იყო. მარიანა იველაშვილმა პატიმრობაში გაატარა სამი წელი და 20 დღე, ამათგან ერთი წელი - დახურულ საკანში. 2011 წლის 23 ნოემბერს (წმინდა გიორგის დღე და ვარდების რევოლუციის დღესასწაული), იგი პრეზიდენტმა შეიწ-ყალა და პატიმრობიდან გაანთავისუფლეს.

ადამიანის უფლებათა არასამთავრობო ორგანიზაციები და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია ჩივის, რომ ქ-ნი იველაშვილის დაკავება და სისხლისსამართლებრივი დევნა ფაქტობრივად იყო სას-ჯელი მისი ანტისამთავრობო პოლიტიკური აქტიობისთვის.116 დელეგაციასთან შეხვედრისას, ქალბა-ტონმა იველაშვილმა დაადასტურა, რომ დაპატიმრებამდე მან ჟურნალში გამოაქვეყნა კრიტიკული

112 გაეროს ძირითადი პრინციპები ადვოკატების როლის შესახებ (სქოლიო 30), მე-16, 26-29 პრინციპები.113 საქართველოს კანონი ადვოკატთა შესახებ (სქოლიო 35), მე-3 მუხლი.114 იქვე, 38 (4) მუხლი.115 სისხლის სამართლის კოდექსი, 180-ე მუხლი.116 ადვოკატთა საერთაშორისო დამკვირვებელი (ასდ), ‘საქართველოს ადვოკატები კვლავ დაზარალებული არიან განმე-

ორებითი შეურაცხყოფების, მუქარისა და დაშინების გამო’, 2011, http://gba.ge/new/admin/editor/uploads/files/ENG/news/IOL-Appeal-Georgian%20Lawyers%20and%20Mariana%20Ivelashvili.pdf, [ხელმისაწვდომი იყო 2012 წლის 26 ივლისს].


სტატია და მოაწყო აქცია გორის რეგიონული პროკურორის, მიხეილ აბულაძის წინააღმდეგ, რომელ-მაც, როგორც მას მიაჩნდა, მთელი რიგი თვითნებური დაპატიმრებები განახორციელა.

მიუხედავად პრეზიდენტის შეწყალებისა და განთავისუფლებისა, იველაშვილის მსჯავრი გაქარწყლე-ბული არ არის და მას არ შეუძლია გააგრძელოს საადვოკატო საქმიანობა. მსჯავრის გაქარწყლე-ბასთან დაკავშირებით მან განცხადება შეიტანა 2012 წლის იანვარში, მაგრამ უარი უთხრეს, ხოლო სააპელაციო სარჩელი არ მიიღეს. ამჟამად მას საქმე გაგზავნილი აქვს ადამიანის უფლებათა სტრას-ბურგის სასამართლოში, სადაც იგი ჩივის, რომ მას წაერთვა სამართლიანი სასამართლოს უფლება, რაც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის დარღვევაა.

დელეგაცია უზომოდ წუხს იმის გამო, რომ ქალაბტონ იველაშვილს აკრძალული აქვს საადვოკატო საქმიანობა, რადგან არის მსჯავრდებული სისხლის სამართლის დანაშაულის ბრალდებით. აქედან გამომდინარე, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლევა რეკომენდაციას, რომ სათანადო ორგანომ პრიორიტეტული წესით გადახედოს მისი საქმეს�

დელეგაცია ასევე შეხვდა ნათელა სირაძეს, ადვოკატს, რომელიც 2009 წელს დაიჭირეს და სამი თვით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს იმ პერიოდში, როდესაც იგი წარმოადგენდა კლიენტს, რომელიც იყო იმ 40 ბრალდებულს შორის, რომლებსაც სამხედრო ამბოხში ედებოდათ ბრალი.

ქ-ნი სირაძე აცხადებს, რომ მთავრობამ გაუკეთა ორგანიზება მის დაპატიმრებას, თითქოსდა სულ სხვა საქმეში მან მოქრთამა მოწმე, რათა მას ალიბი შეექმნა მისი ერთ-ერთი კლიენტისთვის, რო-მელსაც ქურდობა ედებოდა ბრალად. როგორც ქ-ნი სირაძე ამბობს, მისი დაპატიმრება მოხდა სამ-ხედრო ამბოხის პროცესის გადამწყვეტ მომენტში, ხოლო მისი დაპატიმრების შესახებ ინფორმაცია ტელევიზიით გაავრცელეს, რაც სხვებისთვის გაფრთხილებას ნიშნავდა. დელეგაციასთან შეხვედრი-სას მან უარყო მისდამი წაყენებული ბრალდება მის მიერ თითქოსდა მოწმის მოსყიდვის შესახებ და დელეგაციას განუცხადა, რომ იგი უბრალოდ დაეთანხმა ბრალდებას, რადგან ეს საპროცესო შეთანხ-მების ნაწილია, ხოლო საპროცესო შეთანხმება გააფორმა იმიტომ, რომ სხვა შემთხვევაში მას და მის ოჯახს საფრთხე დაემუქრებოდა.

დელეგაციას არ შეეძლო შეემოწმებინა მთავრობის მიერ პოლიტიკური ნიშნით ადვოკატთა სისტე-მატური დაკავებისა და მათთვის სისხლისსმართლებრივი ბრალის წაყენების შესახებ გაკეთებული განცხადებების ჭეშმარიტება. თუმცა ზემოთმოყვანილი ორი შემთხვევა (და კიდევ მრავალი, რომელ-თა შესახებაც დელეგაციას ადვოკატებმა აცნობეს) ასახავს უფრო ზოგად პრობლემას (რომლის შე-სახებაც მოხსენება გააკეთა ევროპის საბჭომ და სხვა ორგანიზაციებმა), რაც ოპოზიციის აქტივისტთა შერჩევასა და მათ წინააღმდეგ მიმართულ, პროცედურულად გაუმართავ სისხლისსამართლებრივ დევნაში მდგომარეობს.117

8�2� ადვოკატების მიმართ გამოყენებული სისხლისსამართლებრივი ბრალდებების მახასიათებლები

როგორც ამ თავში უკვე აღინიშნა, 2004 წლიდან, მსჯავრდებული ადვოკატების საგულისხმო ნაწილი118 გაასამართლეს სისხლის სამართლის კოდექსის დებულებების საფუძველზე, სადაც მოტყუების გზით ქონების მოპოვება დანაშაულადაა დაკვალიფიცირებული.119 როგორც ჩანს, ამ ბრალდებათა უმ-რავლესობა ეფუძნებოდა უკმაყოფილო კლიენტების საჩივრებს, რომლებიც თავიანთ ადვოკატებს უჩიოდნენ, რომ მათ აიღეს საფასური, დაპირდნენ საქმის გადაწყვეტას კლიენტის სასარგებლოდ, მაგრამ ვერ მიაღწიეს სასურველ შედეგს. ამის საფუძველზე მათ ადანაშაულებდნენ ფულადი სახს-რების მოპოვებაში, კლიენტის ინტერესების არასათანადოდ წარმოდგენის ხარჯზე.

117 ევროსაბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარი (სქოლიო 46), პუნქტები 78-86. ‘პოლიტიკურ მოტივზე დაფუძნებული სისხლის სამართლისა და ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა სამართლებრივი ანალიზი’ (სქოლიო 48).

118 იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ წარმოდგენილი მონაცემების თანახმად, 2004 წლიდან 154 ადვოკატი იქნა მსჯავრდებუ-ლი, 92-ს სასჯელი შეეფარდა სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის საფუძველზე.

119 სისხლის სამართლის კოდექსი, 180-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი: ‘თაღლითობა, ესე იგი მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით სხვისი ნივთის დაუფლება ან ქონებრივი უფლების მი-ღება მოტყუებით, –...ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე’. მუხლი 180.2: ‘იგივე ქმედება ჩადენილი: ა) ჩადენილი წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ; ბ) არაერთგზის; გ ) რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია; დ) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით ისჯება [...] თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორიდან ექვს წლამდე’.


88

კიდევ ერთხელ ვიმეორებთ, რომ დელეგაციას არ შეეძლო მისთვის წარმოდგენილ საქმეთა ფაქტე-ბის გადამოწმება. თუმცა მან შენიშნა, რომ ჰონორარის ხელშეკრულებაში, რომელსაც ადვოკატები თავიანთ კლიენტებთან ათანხმებდნენ, ზოგჯერ საკმაოდ დიდი თანხები იყო დასახელებული და ამი-ტომ პოტენციურად უფრო მიზანშეწონილი იქნებოდა ასეთი დავა მხარეებს შორის გადაწყვეტილიყო. ამასთან დაკავშირებით დელეგაციას აცნობეს მიმდინარე საქმის შესახებ, სადაც ადვოკატი აცხადებს, რომ მას ასამართლებენ შეთხზული მტკიცებულების საფუძველზე, მას შემდეგ რაც მისმა კლიენტმა, სამოქალაქო ხასიათის საქმეში წარმატების მიღწევის შემდეგ, აღარ გადაიხადა შეთანხმებული ჰო-ნორარი. სადავო თანხა შეადგენს დაახლოებით 450 000 აშშ დოლარს.

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისაგან და ადვოკატებთან მომუშავე მრავალი სხვა ორგანიზა-ციისაგან, დელეგაციამ შეიტყო, რომ ‘ეკონომიკურ’ საქმეებში, თაღლითობისა და ტყუილისთვის ზო-გიერთი მათი წევრი სათანადოდ იყო მსჯავრდებული, მაგრამ საქმეთა დიდი უმრავლესობა ეხებო-და მცირე მნიშვნელობის დარღვევებს. ასეთი დარღვევების განსახილველად უფრო მიზანშეწონილი იქნებოდა ასოციაციის ეთიკური კომისიის გამოყენება, რომელიც დარღვევებს განიხილავდა ეთიკის კოდექსის, და არა სისხლის სამართლის კოდექსის საფუძველზე, რომელიც, სამსახურეობრივი მდგო-მარეობის გამოყენებითა და მოტყუებით ქონების დაუფლებისთვის, ორიდან ექვს წლამდე პატიმრო-ბას ითვალისწინებს.120 ეთიკის საკითხებისა და სხვა უნარ-ჩვევების სწავლება - მაგალითად, კონტ-რაქტის დაწერის - ასეთი შედეგების თავიდან აცილების ერთ-ერთი საშუალება იქნება.

დელეგაციამ ასევე დაადგინა, რომ ის კლიენტები, რომლებიც ადვოკატების მიერ გაწეული მომსახუ-რებით კმაყოფილი არ არინ, ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიაში საჩივრის შეტანას, პროკურა-ტურაში გასაჩივრებას ამჯობინებენ. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთი ქვეყნისთვის, სადაც საყოველთაოდ მოქმედებს ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა, რადგან მაღალია მოსალოდნე-ლობა იმისა, რომ თაღლითურ ან კორუმპირებულ საქმიანობაში ეჭვმიტანილ ადვოკატებს სწრაფად და მძიმედ დასჯიან.

მიუხედავად ამისა, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლე-ვა მკაფიო რეკომენდაციას, რომ ადვოკატების მიმართ მათი პროფესიული საქმიანობის საფუძველზე სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყების შესახებ ნებისმიერი გადაწყვეტილება უნდა იყოს სკურ-პულოზურად სამართლიანი და მკაფიოდ დასაბუთებული� როდესაც საჩივარი თავისი შედეგით არა-ეთიკური ქცევის ტოლფასია, საქმეზე არ უნდა დაიწყოს სისხლის სამართლის გამოძიება, არამედ იგი უნდა გადაეცეს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიას�


ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნის მაღალი დონე, ძირითადად მოტყუებით ქონების დაუფლების ბრალდებით, აშკარა შეშფოთებას იწვევს. ეს დევნა ხდებოდა ნულოვანი ტოლერანტო-ბის პოლიტიკის უფრო ფართო კონტექსტში, რომელიც ზემოქმედებას ახდენს ყველაზე, ვისაც კი სა-მართლებრივ სისტემასთან უხდება კონტაქტი.

მიუხედავად იმისა, რომ ადვოკატთა კორპუსი არ არის ერთადერთი ინსტიტუტი, რომელმაც არაერთ-ხელ იწვნია ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკის შედეგები, საქართველოს ადვოკატთა ასოცი-აციას მიაჩნია, რომ მისი წევრების მიმართ განხორციელებული სისხლისსამართლებრივი დევნა არის არასათანადო და არაჯეროვანი.

გარდა ამისა, ხელისუფლებას სათანადოდ არ გამოუძიებია ადვოკატთა ლეგიტიმური საჩივრები მათი დევნის შესახებ. არამართებული განაჩენების გამოტანისას არ ხდებოდა მათი გასწორება. ამასთან დაკავშირებით, ის მდგომარეობა, რომელშიც კვლავ იმყოფება ახალგაზრდა ადვოკატი, მარიანა ივე-ლაშვილი, სამარცხვინო შემთხვევაა.

120 სისხლის სამართლის კოდექსი, 180 (2) მუხლი.


89

კიდევ ერთხელ ვიმეორებთ, რომ დელეგაციას არ შეეძლო მისთვის წარმოდგენილ საქმეთა ფაქტე-ბის გადამოწმება. თუმცა მან შენიშნა, რომ ჰონორარის ხელშეკრულებაში, რომელსაც ადვოკატები თავიანთ კლიენტებთან ათანხმებდნენ, ზოგჯერ საკმაოდ დიდი თანხები იყო დასახელებული და ამი-ტომ პოტენციურად უფრო მიზანშეწონილი იქნებოდა ასეთი დავა მხარეებს შორის გადაწყვეტილიყო. ამასთან დაკავშირებით დელეგაციას აცნობეს მიმდინარე საქმის შესახებ, სადაც ადვოკატი აცხადებს, რომ მას ასამართლებენ შეთხზული მტკიცებულების საფუძველზე, მას შემდეგ რაც მისმა კლიენტმა, სამოქალაქო ხასიათის საქმეში წარმატების მიღწევის შემდეგ, აღარ გადაიხადა შეთანხმებული ჰო-ნორარი. სადავო თანხა შეადგენს დაახლოებით 450 000 აშშ დოლარს.

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისაგან და ადვოკატებთან მომუშავე მრავალი სხვა ორგანიზა-ციისაგან, დელეგაციამ შეიტყო, რომ ‘ეკონომიკურ’ საქმეებში, თაღლითობისა და ტყუილისთვის ზო-გიერთი მათი წევრი სათანადოდ იყო მსჯავრდებული, მაგრამ საქმეთა დიდი უმრავლესობა ეხებო-და მცირე მნიშვნელობის დარღვევებს. ასეთი დარღვევების განსახილველად უფრო მიზანშეწონილი იქნებოდა ასოციაციის ეთიკური კომისიის გამოყენება, რომელიც დარღვევებს განიხილავდა ეთიკის კოდექსის, და არა სისხლის სამართლის კოდექსის საფუძველზე, რომელიც, სამსახურეობრივი მდგო-მარეობის გამოყენებითა და მოტყუებით ქონების დაუფლებისთვის, ორიდან ექვს წლამდე პატიმრო-ბას ითვალისწინებს.120 ეთიკის საკითხებისა და სხვა უნარ-ჩვევების სწავლება - მაგალითად, კონტ-რაქტის დაწერის - ასეთი შედეგების თავიდან აცილების ერთ-ერთი საშუალება იქნება.

დელეგაციამ ასევე დაადგინა, რომ ის კლიენტები, რომლებიც ადვოკატების მიერ გაწეული მომსახუ-რებით კმაყოფილი არ არინ, ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიაში საჩივრის შეტანას, პროკურა-ტურაში გასაჩივრებას ამჯობინებენ. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთი ქვეყნისთვის, სადაც საყოველთაოდ მოქმედებს ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა, რადგან მაღალია მოსალოდნე-ლობა იმისა, რომ თაღლითურ ან კორუმპირებულ საქმიანობაში ეჭვმიტანილ ადვოკატებს სწრაფად და მძიმედ დასჯიან.

მიუხედავად ამისა, ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი იძლე-ვა მკაფიო რეკომენდაციას, რომ ადვოკატების მიმართ მათი პროფესიული საქმიანობის საფუძველზე სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყების შესახებ ნებისმიერი გადაწყვეტილება უნდა იყოს სკურ-პულოზურად სამართლიანი და მკაფიოდ დასაბუთებული� როდესაც საჩივარი თავისი შედეგით არა-ეთიკური ქცევის ტოლფასია, საქმეზე არ უნდა დაიწყოს სისხლის სამართლის გამოძიება, არამედ იგი უნდა გადაეცეს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიას�


ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნის მაღალი დონე, ძირითადად მოტყუებით ქონების დაუფლების ბრალდებით, აშკარა შეშფოთებას იწვევს. ეს დევნა ხდებოდა ნულოვანი ტოლერანტო-ბის პოლიტიკის უფრო ფართო კონტექსტში, რომელიც ზემოქმედებას ახდენს ყველაზე, ვისაც კი სა-მართლებრივ სისტემასთან უხდება კონტაქტი.

მიუხედავად იმისა, რომ ადვოკატთა კორპუსი არ არის ერთადერთი ინსტიტუტი, რომელმაც არაერთ-ხელ იწვნია ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკის შედეგები, საქართველოს ადვოკატთა ასოცი-აციას მიაჩნია, რომ მისი წევრების მიმართ განხორციელებული სისხლისსამართლებრივი დევნა არის არასათანადო და არაჯეროვანი.

გარდა ამისა, ხელისუფლებას სათანადოდ არ გამოუძიებია ადვოკატთა ლეგიტიმური საჩივრები მათი დევნის შესახებ. არამართებული განაჩენების გამოტანისას არ ხდებოდა მათი გასწორება. ამასთან დაკავშირებით, ის მდგომარეობა, რომელშიც კვლავ იმყოფება ახალგაზრდა ადვოკატი, მარიანა ივე-ლაშვილი, სამარცხვინო შემთხვევაა.

120 სისხლის სამართლის კოდექსი, 180 (2) მუხლი.


ცხადია, რომ ადვოკატების მიმართ წაყენებული მრავალი სისხლისსმართლებრივი ბრალი, განსა-კუთრებით თაღლითობისა და მოტყუების საფუძვლით, უკეთესი იქნებოდა განხილულიყო საქართ-ველოს ადვოკატთა ასოციციის ეთიკის კოდექსის საფუძველზე. მიუხედავად იმისა, რომ ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტმა ვერ შეძლო თითოეული საქმის გან-ხილვა, იგი იძლევა რეკომენდაციას, რომ ადვოკატთა ის საქმეები, სადაც არ არის ადვოკატის მხრიდან თაღლითობის განზრახვის მტკიცებულება, პროკურატურამ კლიენტის საჩივარი უნდა გადაუგზავნოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიას შიგა დისციპლინური პროცედურის განსახორციელებლად, და არ დაიწყოს სისიხლისსამართლებრივი დევნა ყოველ თითოეულ საქმეზე�

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიამ უკვე საგულისხმო წარმატებას მიღწია ეთი-კის საკითხთა რეგულირების სფეროში, რაც უკვე განხილულია მესამე თავში. ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკურ საკითხთა მარეგულირებელი სისტემის მუდმივმა გაუმჯობესებამ მომავალში უნდა შეამცი-როს არამართებული სისხლისსამართლებრივი ბრალდებები მისი წევრების წინააღმდეგ, მაგრამ მანამდე, იმ ადვოკატებს, რომელთა მიმართ უკვე მიმდინარეობს სისხლისსამართლებრივი დევნა, უნდა მიეცეთ სამართლიანი სასამართლოს უფლებით სარგებლობის საშუალება� ამასთან შემდგომი დაყოვნების გარეშე უნდა მოგვარდეს ნასამართლეობის გაქარწყლებასთან დაკავშირებული საჩივ-რებიც�


90

თავი მეცხრე: რეკომენდაციები

ადვოკატები და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია

ტრენინგი, ასოციაციაში გაწევრიანება და პროფესიული ეთიკა

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა პროფესიული სტანდარტების დასახვეწად და უნდა აამაღლოს საზოგადოების ნდობა ადვოკატთა კომპეტენციისადმი; ამ მიზნით:

• ადვოკატთა სწავლების სქემებში ყურადღება უნდა მიექცეს პროფესიული დახელოვნების ეტაპს (ერთი წელი მუშაობის გამოცდილება), რომელიც უნდა გახდეს სტრუქტურირებული და შეფასე-ბადი პროცესი.

• ადვოკატთა გამოცდაზე უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს გონივრული ტესტი, რომელიც დაადგენს ადვოკატის პროფესიულ უნარებს (კომპეტენციებს).

• შემოღებული უნდა იქნეს პროფესიული უნარ-ჩვევების სავალდებულო სწავლება, როგორიცაა, საადვოკატო საქმიანობა და პროფესიული ეთიკა, და იგი უნდა შეფასდეს, როგორც ადვოკატთა ტრენინგის კომპონენტი.

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა უზრუნველყოს, რომ მისი განგრძობადი იურიდი-ული განათლების პროგრამა იყოს ინტენსიური.

• საჭიროა გამოიძებნოს რესურსები, რათა განმტკიცდეს ადვოკატთა ხელმისაწვდომობა სამართ-ლებრივ მონაცემთა ბაზებზე.

• ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიისთვის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სათანადო რესურ-სები, რათა მან ეფექტიანად შეძლოს თავისი სამუშაო პროგრამის განხორციელება.

• მთავრობამ და საერთაშორისო პარტნიორებმა ყველა შესაძლო დახმარება უნდა გაუწიონ სა-ქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას, რათა იგი უზრუნველყოფილი იქნეს ადვოკატთა შორის პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების ამაღლებისთვის საჭირო რესურსებით.

• ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიამ მტკიცე პოზიცია უნდა დაიკავოს იმ პირთა მიმართ, რომლებიც საადვოკატო საქმიანობას განაგრძობენ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევ-რობის გარეშე.


მართლმსაჯულების განხორციელებაში ჩართულმა ყველა ინსტიტუტმა ერთიანი ძალისხმევა უნდა მიმართოს ნდობასა და რწმენაზე დაფუძნებული ურთიერთობის აღსადგენად; ამ მიზნით:

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, პროკურატურამ და იუსტიციის სამინისტრომ უნდა გააგ-რძელონ და ინტენსიური გახადონ ერთობლივ სემინარებში, სამუშაო ჯგუფებში და თანამშრომ-ლობის სხვა ღონისძიებებში მონაწილეობა;

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ და პროკურატურამ უნდა ჩამოაყალიბონ რეგულარული შეხვედრების პროგრამა, სადაც გათვალისწინებული იქნება საერთო ინტერესებში შემავალი სა-კითხების განხილვა, ეთიკური სტანდარტების, საპროცესო შეთანხმებისა და მატერიალური სა-მართლის სფეროების ჩათვლით.

• უნდა გაფართოვდეს ადვოკატთა ასოციაციის მონაწილეობა საკანონმდებლო ცვლილებებზე მო-მუშავე სამუშაო ჯგუფებში. პარლამენტმა კონსულტაციები უნდა გამართოს ადვოკატთა ასოცი-აციასთან, როდესაც განიხილება საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საქმიანობის სტატუსთან დაკავშირებული შესწორებები.

• პროკურატურამ უნდა განიხილოს ნაბიჯები, რომლებიც ქვემოთაა ჩამოყალიბებლი შემდგომი ღონისძიებების სახით, რომლებიც უნდა განხორციელდეს ურთიერთნდობისა და ურთიერთრწ-მენის ასამაღლებლად.


91

თავი მეცხრე: რეკომენდაციები

ადვოკატები და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაცია

ტრენინგი, ასოციაციაში გაწევრიანება და პროფესიული ეთიკა

საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა გააგრძელოს მუშაობა პროფესიული სტანდარტების დასახვეწად და უნდა აამაღლოს საზოგადოების ნდობა ადვოკატთა კომპეტენციისადმი; ამ მიზნით:

• ადვოკატთა სწავლების სქემებში ყურადღება უნდა მიექცეს პროფესიული დახელოვნების ეტაპს (ერთი წელი მუშაობის გამოცდილება), რომელიც უნდა გახდეს სტრუქტურირებული და შეფასე-ბადი პროცესი.

• ადვოკატთა გამოცდაზე უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს გონივრული ტესტი, რომელიც დაადგენს ადვოკატის პროფესიულ უნარებს (კომპეტენციებს).

• შემოღებული უნდა იქნეს პროფესიული უნარ-ჩვევების სავალდებულო სწავლება, როგორიცაა, საადვოკატო საქმიანობა და პროფესიული ეთიკა, და იგი უნდა შეფასდეს, როგორც ადვოკატთა ტრენინგის კომპონენტი.

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა უზრუნველყოს, რომ მისი განგრძობადი იურიდი-ული განათლების პროგრამა იყოს ინტენსიური.

• საჭიროა გამოიძებნოს რესურსები, რათა განმტკიცდეს ადვოკატთა ხელმისაწვდომობა სამართ-ლებრივ მონაცემთა ბაზებზე.

• ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიისთვის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სათანადო რესურ-სები, რათა მან ეფექტიანად შეძლოს თავისი სამუშაო პროგრამის განხორციელება.

• მთავრობამ და საერთაშორისო პარტნიორებმა ყველა შესაძლო დახმარება უნდა გაუწიონ სა-ქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას, რათა იგი უზრუნველყოფილი იქნეს ადვოკატთა შორის პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების ამაღლებისთვის საჭირო რესურსებით.

• ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიამ მტკიცე პოზიცია უნდა დაიკავოს იმ პირთა მიმართ, რომლებიც საადვოკატო საქმიანობას განაგრძობენ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წევ-რობის გარეშე.


მართლმსაჯულების განხორციელებაში ჩართულმა ყველა ინსტიტუტმა ერთიანი ძალისხმევა უნდა მიმართოს ნდობასა და რწმენაზე დაფუძნებული ურთიერთობის აღსადგენად; ამ მიზნით:

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ, პროკურატურამ და იუსტიციის სამინისტრომ უნდა გააგ-რძელონ და ინტენსიური გახადონ ერთობლივ სემინარებში, სამუშაო ჯგუფებში და თანამშრომ-ლობის სხვა ღონისძიებებში მონაწილეობა;

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ და პროკურატურამ უნდა ჩამოაყალიბონ რეგულარული შეხვედრების პროგრამა, სადაც გათვალისწინებული იქნება საერთო ინტერესებში შემავალი სა-კითხების განხილვა, ეთიკური სტანდარტების, საპროცესო შეთანხმებისა და მატერიალური სა-მართლის სფეროების ჩათვლით.

• უნდა გაფართოვდეს ადვოკატთა ასოციაციის მონაწილეობა საკანონმდებლო ცვლილებებზე მო-მუშავე სამუშაო ჯგუფებში. პარლამენტმა კონსულტაციები უნდა გამართოს ადვოკატთა ასოცი-აციასთან, როდესაც განიხილება საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საქმიანობის სტატუსთან დაკავშირებული შესწორებები.

• პროკურატურამ უნდა განიხილოს ნაბიჯები, რომლებიც ქვემოთაა ჩამოყალიბებლი შემდგომი ღონისძიებების სახით, რომლებიც უნდა განხორციელდეს ურთიერთნდობისა და ურთიერთრწ-მენის ასამაღლებლად.


ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნა

• საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას უნდა ჰქონდეს ტრენინგის კურსები, რომლებიც ხელს შეუწყობს ადვოკატსა და კლიენტს შორის ხელშეკრულების დაწერის უნარ-ჩვევების შეძენას.

• იმ საქმეებში, სადაც არ არის ადვოკატის მხრიდან თაღლითობის განზრახვის მტკიცებულება, პროკურატურამ კლიენტის საჩივარი უნდა გადაუგზავნოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომი-სიას, შიგა დისციპლინური პროცედურის განსახორციელებლად, და არ უნდა დაიწყოს სისიხლის-სამართლებრივი დევნა ყოველ საქმეზე.

• პროფესიული საქმიანობის გამო, ადვოკატთა სისხლისსამართლებრივი დევნის შესახებ ნებისმი-ერი გადაწყვეტილება, უნდა იყოს სკურპულოზურად სამართლიანი და მკაფიოდ დასაბუთებული.

• ადვოკატებმა, რომლებსაც წაყენებული აქვთ სისხლისსამართლებრივი ბრალი, სამართლიანი პროცესით გათვალისწინებული დაცვის ყველა საშუალებით უნდა ისარგებლონ.

• შემდგომი დაყოვნების გარეშე, უნდა მოგვარდეს ნასამართლეობის გაქარწყლებასთან დაკავში-რებული საჩივრებიც.

• პრიორიტეტული წესით უნდა გადაიხედოს მარიანა იველაშვილის საქმე.

სასამართლო

• იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დამატებითი ზომები უნდა მიიღოს მოსამართლეთა შერჩევისა და დანიშვნის პროცესის გამჭვირვალობისა და ობიექტურობის ამაღლების მიზნით, იუსტიციის უმაღ-ლეს სკოლაში ჩარიცხვის პროცედურების ჩათვლით.

• საჭიროა მოსამართლეთა ხელშეწყობა, რათა მათ მონაწილეობა მიიღონ ადვოკატებთან ერთად საერთო ღონისძიებებში.

• მოსამართლეებმა დაუყოვნებლივ უნდა მიიღონ ზომები, რათა მათი განაჩენები დასაბუთებული იყოს ინდივიდუალურად და დამაჯერებლად.

• მოსამართლეებმა უფრო აქტიურად უნდა უზრუნველყონ იმ პირთა სამართლიანი სასამართლოს უფლება, რომელთა მიმართაც სისხლის სამართლის პროცესი მიმდინარეობს. მოსამართლეს, ბრალდებულისთვის სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფის მოვალეობის განუხრელი შესრულების დროს, ხელი არ უნდა შეუშალოს დაცვის საქმეში ადვოკატის მიერ დაშვებულმა ხარვეზებმა.

• მოსამართლეებმა უფრო აქტიურად უნდა მიაწოდონ ინფორმაცია პროკურატურასა და საქართ-ველოს ადვოკატთა ასოციაციას, პროკურორთა ან ადვოკატთა კომპეტენტურობასთან დაკავში-რებული პრობლემების შესახებ.

• სისხლის სამართლის პროცესებში, მოსამართლეებმა ისევე უნდა განიხილონ დაცვის მხარის შუამდგომლობები, როგორც პროკურორთა შუამდგომლობებს იხილავენ. ნებისმიერი გადაწყ-ვეტილება, რომელიც ერთ შუამდგოლობას ანიჭებს უპირატესობას მეორესთან შედარებით, ნათ-ლად უნდა იყოს დასაბუთებული.

• სასამართლომ უნდა შეიმუშავოს კომენტარები ან სახელმძღვანელო მითითებები, სისხლის სა-მართლის საპროცესო კოდექსის 39-ე და 111-ე მუხლების განმარტებისთვის. ეს დებულებები იმგ-ვარად უნდა განიმარტოს, რომ პრაქტიკული ეფექტი მიანიჭოს დაცვის მხარის უფლებას, რომე-ლიც მას აქვს მტკიცებულების მოპოვებასთან მიმართებით; საჭიროების შემთხვევაში, ეს უნდა მოხდეს სასამართლოს განჩინებით, ასეთი მტკიცებულების იძულებით გამჟღავნების შესახებ.

• აცნობიერებენ რა თავიანთ გადამწყვეტ როლს ბრალდებულებისთვის სამართლიანი სასამართ-ლოს უზრუნველყოფაში, მოსამართლეები უფრო აქტიურად უნდა მიუდგნენ საპროცესო შეთან-ხმებას. მათ არ უნდა დაამტკიცონ ისეთი საპროცესო შეთანხმება, სადაც იგი გამყარებული არ იქნება ბრალდების მხარის საქმით.


92

• სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის განმარტება უნდა მოხდეს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბამისად. მოსამართლეებმა არა მხოლოდ უნდა გამო-იყენონ მე-6 მუხლში განსაზღვრული სტანდარტები, არამედ, ამასთანავე, თვალსაჩინო უნდა გა-ხადონ ამ სტანდარტების გამოყენება. მათ განჩინებებში, სათანადო შემთხვევაში, მკაფიო მითი-თება უნდა იყოს გაკეთებული ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალზე.

• სამართალწარმოებაში, რომელიც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძ-ველზე მიმდინარეობს, მოსამართლეებმა უნდა გაითავისონ, რომ ‘სისხლისსამართლებრივი ბრალი’ განისაზღვრება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის მიზნების შე-საბამისად. მოსამართლეებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ ბრალდებულის მიმართ ჩატარდეს სა-თანადო პროცესი, დაცული იყოს მხარეთა თანასწორობის პრინციპი და უზრუნველყოფილი იქ-ნას მკაფიოდ გამოხატული სამართლიანი სასამართლო. მკაცრად უნდა იქნეს დაცული სასჯელის თანაზომიერება ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმესთან.

• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ახალი კოდექსის ძალაში შესვლამდე, მიღებული უნდა იქნას ზომები სამართლიანი სასამართლოს უფლებების დარღვევათა შეწყვეტის მიზნით, როდესაც საქმე ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე იხილება.

• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევთა კოდექსის განმარტება უნდა შეესაბამებოდეს იმ მა-ღალ ღირებულებას, რომელიც შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას ენიჭება ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციაში.


• პროკურორებმა განსაკუთრებით სერიოზულად უნდა განიხილონ საჩივრები პატიმრობის ად-გილებში ადვოკატთა საქმიანობისთვის ხელის შეშლისა და უკანონო ქმედებების შესახებ. მათ დეტალურად და დაუყოვნებლივ უნდა გამოიძიონ ასეთი საჩივრები; ამასთან ერთად, ასეთი გა-მოძიება თვალსაჩინოც უნდა გახდეს. მომჩივნებს უნდა მიაწოდონ ინფორმაცია გამოძიების მიმ-დინარეობის შესახებ.

• გათვალისწინებული უნდა იქნეს ადვოკატების მიერ პროკურატურაში შეტანილი საჩივრების შე-სახებ პერიოდული მოხსენებების წარდგენა საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისთვის, წერი-ლობით ან რეგულარულ შეხვედრებზე.


• ციხის ადმინისტრაციამ ციხის თანამშრომლებს მკაფიო მითითებები უნდა მისცეს იმასთან დაკავ-შირებით, რომ ადვოკატისა და კლიენტის დოკუმენტაცია და კომუნიკაცია არის საიდუმლო და არ შეიძლება მათი შემოწმება ან ამ კომუნიკაციაში რაიმე სხვა ფორმით ჩარევა.

• სასწრაფოდ უნდა გადაიდგას ნაბიჯები ქალ ვიზიტორთა ჩხრეკის მეთოდების გადასინჯვისთვის და ასეთი ჩხრეკების ჩასატარებლად ციხის თანამშრომელთა სათანადო მომზადების უზრუნველ-საყოფად.


• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ფუნდამენტური გადასინჯვა რაც შეიძლება უმოკლეს დროში უნდა დასრულდეს.

• საქართველოს ხელისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღ-ვევათა ახალი კოდექსით სრულად იყოს დაცული სათანადო პროცესის უფლებები, ხოლო ად-ვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მოუწოდებს მთავრობას, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ახალი კოდექსიდან ამოიღოს ადმინისტრაციული პა-ტიმრობა, როგორც შესაძლო სასჯელის ფორმა.


93

• სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის განმარტება უნდა მოხდეს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბამისად. მოსამართლეებმა არა მხოლოდ უნდა გამო-იყენონ მე-6 მუხლში განსაზღვრული სტანდარტები, არამედ, ამასთანავე, თვალსაჩინო უნდა გა-ხადონ ამ სტანდარტების გამოყენება. მათ განჩინებებში, სათანადო შემთხვევაში, მკაფიო მითი-თება უნდა იყოს გაკეთებული ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალზე.

• სამართალწარმოებაში, რომელიც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძ-ველზე მიმდინარეობს, მოსამართლეებმა უნდა გაითავისონ, რომ ‘სისხლისსამართლებრივი ბრალი’ განისაზღვრება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის მიზნების შე-საბამისად. მოსამართლეებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ ბრალდებულის მიმართ ჩატარდეს სა-თანადო პროცესი, დაცული იყოს მხარეთა თანასწორობის პრინციპი და უზრუნველყოფილი იქ-ნას მკაფიოდ გამოხატული სამართლიანი სასამართლო. მკაცრად უნდა იქნეს დაცული სასჯელის თანაზომიერება ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმესთან.

• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ახალი კოდექსის ძალაში შესვლამდე, მიღებული უნდა იქნას ზომები სამართლიანი სასამართლოს უფლებების დარღვევათა შეწყვეტის მიზნით, როდესაც საქმე ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის საფუძველზე იხილება.

• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევთა კოდექსის განმარტება უნდა შეესაბამებოდეს იმ მა-ღალ ღირებულებას, რომელიც შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას ენიჭება ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციაში.


• პროკურორებმა განსაკუთრებით სერიოზულად უნდა განიხილონ საჩივრები პატიმრობის ად-გილებში ადვოკატთა საქმიანობისთვის ხელის შეშლისა და უკანონო ქმედებების შესახებ. მათ დეტალურად და დაუყოვნებლივ უნდა გამოიძიონ ასეთი საჩივრები; ამასთან ერთად, ასეთი გა-მოძიება თვალსაჩინოც უნდა გახდეს. მომჩივნებს უნდა მიაწოდონ ინფორმაცია გამოძიების მიმ-დინარეობის შესახებ.

• გათვალისწინებული უნდა იქნეს ადვოკატების მიერ პროკურატურაში შეტანილი საჩივრების შე-სახებ პერიოდული მოხსენებების წარდგენა საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციისთვის, წერი-ლობით ან რეგულარულ შეხვედრებზე.


• ციხის ადმინისტრაციამ ციხის თანამშრომლებს მკაფიო მითითებები უნდა მისცეს იმასთან დაკავ-შირებით, რომ ადვოკატისა და კლიენტის დოკუმენტაცია და კომუნიკაცია არის საიდუმლო და არ შეიძლება მათი შემოწმება ან ამ კომუნიკაციაში რაიმე სხვა ფორმით ჩარევა.

• სასწრაფოდ უნდა გადაიდგას ნაბიჯები ქალ ვიზიტორთა ჩხრეკის მეთოდების გადასინჯვისთვის და ასეთი ჩხრეკების ჩასატარებლად ციხის თანამშრომელთა სათანადო მომზადების უზრუნველ-საყოფად.


• ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ფუნდამენტური გადასინჯვა რაც შეიძლება უმოკლეს დროში უნდა დასრულდეს.

• საქართველოს ხელისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღ-ვევათა ახალი კოდექსით სრულად იყოს დაცული სათანადო პროცესის უფლებები, ხოლო ად-ვოკატთა საერთაშორისო ასოციაციის ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტი მოუწოდებს მთავრობას, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ახალი კოდექსიდან ამოიღოს ადმინისტრაციული პა-ტიმრობა, როგორც შესაძლო სასჯელის ფორმა.


ადვოკატთა საერთაშორისო ასოციაცია

International Bar Association4th Floor, 10 St Bride Street

London EC4A 4AD, United Kingdom

ტელ: +44 (0)20 7842 0090

ფაქსი: +44 (0)20 7842 0091

ვებგვერდი: www.ibanet.org

profesiuli ambebi

Documents