raport o innowacyjności gospodarki polski w 2010 roku

redakcja naukowa Tadeusz Baczko

Warszawa 2011

RAPORT o innowacyjnoci gospodarki Polski w

2010 roku

Szsta edycja Raportu o innowacyjnoci gospodarki Polski wydanego przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN zawiera:

analizy makroekonomiczne i mikroekonomicznewyniki bada przedsibiorstw innowacyjnych w latach 20072009analizy inwestorw w badania i rozwj w latach 20052009najnowsze oceny innowacyjnoci przedsibiorstwList 500 najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw w 2009 r.listy rankingowe firm innowacyjnych wg zatrudnienia w 2009 r.zestawienia patentw firm oraz innowacyjnych produktw i usug

Kierunki dziaa strategicznych:rozwj sektora innowacyjnegouwzgldnianie potrzeb firmfinansowanie dziaalnoci innowacyjnejaktywizacja procesw innowacyjnychpoprawa perspektyw ekspansjiograniczanie barier

Wyniki bada tworz podstaw tworzenia Strategii Innowacji dla Polski. Zesp badawczy serdecznie zaprasza do jej wsptworzenia.

o innowacyjnocigospodarki Polski w 2010 roku

RAPORT


Warszawa 2011


RAPORT

Przygotowano w ramach

Sieci NaukowejOcena wpywu dziaalnocibadawczo-rozwojowej (B+R)i innowacji na rozwj spoeczno--gospodarczy

koordynowanej przez

pod patronatem honorowym

Prof. dr hab. in. Michaa KleiberaPrezesa Polskiej Akademii Nauk

Partner Raportu

Partner medialny

Partner wspierajcy

Instytut Nauk EkonomicznychPolskiej Akademii Nauk


Warszawa 2011


RAPORT

Redakcja naukowaTadeusz Baczko

Redakcja czci makroekonomicznejMagorzata Piekowska

Redakcja czci mikroekonomicznejEwa Puchaa-Krzywina

RedakcjaJoanna Pczkowska, Micha Baranowski

Opracowanie graficzne okadki:Jacek Tarasiewicz

Opracowanie typograficzne:Anna Wojda

Raport bdzie dostpny take w internecie pod adresem:www.inepan.waw.pl

Copyright by Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii NaukInstytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii NaukUl. Nowy wiat 7200330 Warszawawww.inepan.waw.pl

ISBN: 9788361597247

Tabela rankingu 500 najbardziej innowacyjnych firm jest zastrzeona jako wzr wsplnotowy w Urzdzie Harmonizacji Rynku Wewntrznego OHIM w Alicante (Hiszpania) na 27 krajw Unii Europejskiej.

Realizacja wydawnicza:Wydawnictwo Key Text sp. z o.o.ul. Wolska 64a, 01134 Warszawatel. 022 632 11 39, 022 632 11 36, fax wew. [email protected]

SpiS treci

WPROWADZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

GWNe WNiOSKi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Tadeusz BACZKO, Od dystansu innowacyjnego do alokacyjnego wyzwania . . . . . 13

cZ MAKrOeKONOMicZNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Leszek Jerzy JASISKI, Nowe wymiary gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Urszula POWIec, Innowacje. Potrzeba szerszej ich interpretacji . . . . . . . . . . . . . 35Andrzej H. JASISKI, Aktywno patentowa a nakady na badania i rozwj

w okresie transformacji polskiej gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Iwona WIECZEWSKA, Innowacje a wzrost efektywnoci sektorw

polskiej gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Iwona NOWICKA, Ocena zrealizowanych w Polsce projektw foresight . . . . . . . . 53Grayna NIEdBALSKA, Przyczyny luki innowacyjnej midzy Uni Europejsk

a Stanami Zjednoczonymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Agnieszka OLECHNICKA, Adam POSZAj, Innowacyjno i metropolizacja

w Europie rodkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Stanisaw M. SZUKALSKI, Korporacyjne centra badawcze i usugowe

oraz wyzwania innowacyjnoci gospodarki polskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Sylwia PANGSy-KANIA, Open Innovation a dziaalno badawczo-rozwojowa

polskich przedsibiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Beata BOCHISKA, Wzornictwo przykadem efektywnej inwestycji

w innowacje produktowe i procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Adam GIEGIel, Uwarunkowania i mechanizm absorpcji postpu technicznego

w gospodarce polskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Patryk KO, Stan wykorzystania rodkw przez jednostki naukowo-badawcze

w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 20072013 . . . 92Pawe KRZyWINA, Ulgi podatkowe zwizane z dziaalnoci innowacyjn . . . . . . 97Marta OSKA, Jednostki badawczo-rozwojowe w procesie zwikszania

wsppracy z gospodark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Izabela KIJESKA-dBROWSKA, Wsppraca z gospodark jako jedna

z podstawowych funkcji wspczesnych szk wyszych . . . . . . . . . . . . . . . . . 109ewa PIOTROWSKA, Ewa ROSZKOWSKA, Analiza zrnicowania wojewdztw

Polski pod wzgldem poziomu innowacyjnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Jerzy Wadysaw Ryll, Spoeczne i historyczne fundamenty innowacyjnoci . . . . 120Marek SZyL, Eugeniusz LISOWSKI, Przedsibiorstwa patentujce

w latach 20052009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

cZ MiKrOeKONOMicZNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

PrOceSY iNNOWAcYJNe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

ewa PUCHAA-KRZyWINA, Czynniki ograniczajce aktywno innowacyjn przedsibiorstw w latach 20072009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

Marek SZyl, Przedsibiorstwa giedowe inwestujce w badania i rozwj w 2009 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

SpiS treci6

Kamil KASNeR, Luka kapitaowa przeszkod w realizacji innowacyjnych przedsiwzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Nela GRdZKA, Innowacje tworzone przez uytkownikw (User Innovation) w Polsce w latach 20072009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

Aleksander ONIERSKI, Koncepcja popytowego podejcia do innowacji w produkcji aparatury medycznej w wietle bada jakociowych . . . . . . . . . . 187

Monika dBOWSKA, Spoeczna odpowiedzialno biznesu a innowacje . . . . . . . . 192Monika HORNUNG-HAAdAj, Ochrona rodowiska firm innowacyjnych

w 2009 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Micha BARANOWSKI, Porwnanie wieku polskich firm innowacyjnych . . . . . . . . 200Irena BASZCZyK, Kazimierz ZARACHOWIcz, Innowacyjno w regionach

Polski w latach 20072009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206Justyna JANIK, Od tradycji do wsppracy innowacyjnej klastry lotnicze w Polsce . . 210

perSpeKtYWY eKSpANSJi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213Krystyna BOBISKA, Rola wymiany zagranicznej w rozwoju przedsibiorstw

innowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215Krzysztof KLINCEWIcz, Polscy eksporterzy zaawansowanych technologii

na rynkach zagranicznych wyniki bada empirycznych . . . . . . . . . . . . . . . 224Magorzata JUCHNIEWICZ, Barbara GRZyBOWSKA, Stymulowanie procesw

innowacyjnych w mikroprzedsibiorstwach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230Magdalena K. WyRWICKA, Sieci gospodarcze jako przejaw innowacyjnoci

regionu bariery w ich tworzeniu na przykadzie Wielkopolski . . . . . . . . . . . 234Magorzata PAWOWSKA, Relacyjne i transakcyjne finansowanie przedsiwzi

innowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239Marek dIETl, Smart Capital dla innowacyjnych przedsibiorstw . . . . . . . . . . . . . 243dawid MARCINIAK, Luka kapitaowa w Polsce jej znaczenie i skala . . . . . . . . . 248Elbieta SZyMASKA, Innowacyjno przedsibiorstw turystycznych w Polsce . . 254

LiStA 500 NAJBArDZieJ iNNOWAcYJNYcH prZeDSiBiOrStW W pOLSce W 2009 rOKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

LiStA NAJBArDZieJ iNNOWAcYJNYcH MiKrOprZeDSiBiOrStW W pOLSce W 2009 rOKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288

LiStA NAJBArDZieJ iNNOWAcYJNYcH MAYcH i reDNicH prZeDSiBiOrStW W pOLSce W 2009 rOKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

LiStA NAJBArDZieJ iNNOWAcYJNYcH DUYcH prZeDSiBiOrStW W pOLSce W 2009 rOKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306

LiStA iNNOWAcYJNYcH prODUKtW/USUG NA pODStAWie ANKiet prZeDSiBiOrStW prZYSANYcH W 2010 rOKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

DeFiNicJe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355

SOWNiK DO LiStY 500 NAJBArDZieJ iNNOWAcYJNYcH prZeDSiBiOrStW W pOLSce W 2009 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359

LiStA ALFABetYcZNA prZeDSiBiOrStW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367

SpiS tABeL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377

SpiS rYSUNKW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379

iNFOrMAcJA O iNStYtUcie NAUK eKONOMicZNYcH pAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381

GWNe WNiOSKi 7

WPROWADZENIE

Najnowsza, szsta edycja Raportu, dotyczy dystansu innowacyjnoci oraz procesw rozwoju, finansowania i ekspansji sektora innowacyjnego w Pol-sce. Prezentuje bariery innowacyjnoci oraz postulaty firm. Zawiera propo-zycje ekspertw co do celw, zakresu i kierunkw dziaa w ramach party-cypacyjnej Strategii dla Polski, ktra powinna zapewni, aby kwestie zmniejszania dystansu innowacyjnego znajdoway si w centrum dziaa sektora publicznego, biznesu i mediw w Polsce.

Strategia ta, nad ktr prace podjlimy pod koniec 2009 r. powinna pomc, aby uczestnicy procesw innowacyjnych uzyskali gos publiczny. Potrzebne jest tworzenie moliwoci zgaszania propozycji zmian w obo-wizujcych procedurach, ustawodawstwie, instrumentach finansowych, ale take w biecych przepisach. Publikacja Raportu zostaa poprzedzona wieloma spotkaniami i konferencjami. Pozwoliy one na moliwie szerokie przedyskutowanie wynikw dotychczasowych i najnowszych bada. Zesp zaprezentowa je na Gali Innowacyjnoci w maju 2010 r.

W ramach tej konferencji, w ktrej bra udzia Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Marcin Korolec, odbyy si cztery debaty publiczne. Trzy pierwsze odbyway si w skali szeroko rozumianych sekto-rw: medycznego, komunikacyjnego i teleinformatycznego, z udziaem przedstawicieli najbardziej innowacyjnych firm i wiata nauki. Wskazay one na due znaczenie firm innowacyjnych w poprawie dostpu do dbr publicznych. debata z okazji pitej edycji Raportu, ktra zostaa poprzedzo-na rozdaniem dyplomw najbardziej innowacyjnym firmom wskazaa na due potencjay zwizane ze wspprac midzy przedsibiorstwami a orodkami badawczymi.

Uczestnicy dyskusji wskazali na kluczow rol firm midzynarodowych w przenoszeniu wzorcw innowacyjnoci, zwikszaniu nakadw firm na B+R, rozszerzeniu midzynarodowych rynkw zbytu na polskie produkty i usugi dziki wiatowym sieciom dystrybucji. Wskazano na niedostosowa-nie rozwiza instytucjonalnych do potrzeb firm innowacyjnych, czyli zja-wiska, ktre okreli w ramach debaty Krzysztof Jasiecki z Instytutu Filozo-fii i Socjologii PAN jako walk bazy z nadbudow .

Wyniki bada, koncepcja oraz zestaw instrumentw zwizanych ze Strategi Innowacji dla Polski byy nastpnie prezentowane na Konferencji OECd Roundtable on OECd Innovation Strategy Towards New Percep-tion of Innovation zorganizowanej w czerwcu 2010 r. przez Ministerstwo Gospodarki i OECd. Eksperci Sieci Naukowej MSN wczyli si te aktyw-nie w dyskusj nad Strategi Innowacyjnoci i Efektywnoci Gospodarki opracowywan przez Ministerstwo Gospodarki oraz w debat nad eksper-tyzami dotyczcymi problematyki innowacyjnoci uruchomionymi przez departament Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

WprOWADZeNie8

Wydanie Raportu 2010 poprzedziy badania powicone firmom paten-tujcym oraz najwikszym inwestorom w badania i rozwj. Ogoszenie wynikw bada byo kadorazowo poczone z debat publiczn i prezenta-cj Raportw tematycznych oraz rankingw. Liderzy rankingw zostali wyrnieni. Spotkania stanowiy nie tylko form prezentacji pierwszych wynikw bada, ale pozwoliy na skoncentrowanie si na kluczowych wyzwaniach zwizanych z finansowaniem firm innowacyjnych ze szczegl-nym uwzgldnieniem dostpu do funduszy europejskich.

debaty te znalazy te czciowo odbicie w prezentowanym Raporcie. Ich uczestnikami byy firmy innowacyjne, instytucje finansowe, urzdy i agencje rzdowe zaangaowane w finansowanie projektw w ramach Pro-gramu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, firmy usug innowacyjnych, w tym kancelaria prawna wyspecjalizowana w kwestach wasnoci intelek-tualnej oraz zaproszeni eksperci.

Wyniki bada firm patentujcych w Polsce w latach 20052009 stay si podstaw czci tegorocznego Raportu powiconej wasnoci intelek-tualnej. Znalazy si tam take opisy wszystkich patentw, ktre uzyskay przedsibiorstwa w Urzdzie Patentowym RP w 2009 r.

Raport kontynuuje tradycj zeszoroczn. Na pierwszy plan wysunite zostay najwaniejsze wnioski z Raportu. W dalszej kolejnoci prezentowa-ne s tradycyjnie wyniki bada poszczeglnych autorw w podziale na cz makro- i mikroekonomiczn.

Opracowanie poza wynikami najnowszych bada zawiera zestawienie ocen innowacyjnoci firm i wyniki rankingu Lista 500 najbardziej innowa-cyjnych przedsibiorstw w Polsce w 2009 r. oraz Listy firm z ocenami inno-wacyjnoci zestawione wedug zatrudnienia od firm mikro do duych, a take wykazy najbardziej innowacyjnych produktw. Liczymy, e bdzie to nasz wkad w praktyczn realizacj Strategii Innowacji dla Polski.

Tadeusz Baczko

WprOWADZeNie 9

GWNe WNiOSKi

cel strategiczny i taktyczny

do 2020 r. Polska znajdzie si w grupie najbardziej innowacyjnych kra-jw wiata.W 2011 r. udzia inwestycji przedsibiorstw w badania i rozwj (B+R) w Polsce przekroczy 0,3% PKB.

Diagnoza: dystans innowacyjny nie zmniejsza siNiewystarczajcy poziom nakadw na B+R, niski ich udzia w PKB oraz odwrcona struktura finansowania, gdzie wicej wydaje pastwo ni firmy, blokuje postp cywilizacyjny.W Polsce przewaaj wydatki na badania podstawowe, a zdecydowana wikszo bada prowadzona jest przez jednostki sektora publicznego, co ogranicza moliwoci komercjalizacji.Udzia nowych produktw i usug w sprzeday na rynku pogorszy si od 2007 r. i jest niszy od redniej dla krajw UE 27. Istnieje jednak grupa firm, ktrych wyniki s lepsze ni rednia unijna. Ma to take swoje odzwierciedlenie w wikszym udziale procentowym MP.

Kierunki strategiczneZwiksza nakady na B+R, ktre przyczyni si do poprawy pozycji 1. Polski pod wzgldem otrzymanych patentw krajowych i midzynarodo-wych w celu zmniejszenia dystansu innowacyjnego.Lokowa w Polsce centra badawcze2. o silnych powizaniach europejskich i wiatowych, ukierunkowanych na poszukiwanie przeomowych tech-nologii oraz wzrost ich wartoci.Zapewnia sprzenia zwrotne i drono przepywu danych, informa-3 . cji, wiedzy i wzorcw pomidzy przedsibiorstwami a nauk oraz uru-chomi ssanie innowacji przez przedsibiorstwa.Wykorzysta zasoby edukacji i szkolnictwa wyszego oraz wzgldni 4. tani si robocz jako podstaw rozwoju kapitau ludzkiego dostosowa-nego do potrzeb wyzwa innowacyjnej gospodarki.

rozwija sektor innowacyjny W Polsce rozwija si sektor innowacyjny. Skadaj si na niego inno-1. wacyjne przedsibiorstwa przemysowe i usugowe, instytuty badaw-cze, orodki akademickie, jednostki otoczenia biznesu rnych form wasnoci oraz wyspecjalizowane instytucje publiczne, rzdowe i samorzdowe.

GWNe WNiOSKi10

Istnieje grupa firm, ktre inwestuj w badania i rozwj (zidentyfikowa-2. no ich 588); ma to istotne znaczenie dla aktywizacji sektora badawcze-go i orodkw akademickich w kierunku komercjalizacji ich wynikw naukowych.Rozwija si grupa firm patentujcych za granic i w Polsce (w UP RP 3 . w 20052009 w stosunku do 20042008 wzrost o 14,8%; zwiksza si liczba otrzymujcych od 1 do 2 patentw).Badania wpywu innowacji na poziom i/lub wzrost cznej produktyw-4. noci czynnikw produkcji wskazuj na korzyci, ktre wynikaj z dyfu-zji innowacji. Istotne znaczenie ma szeroko rozumiany kapita wiedzy.Ronie liczba firm finansowanych z Funduszy Europejskich. Stosunkowo 5. niewiele firm uczestniczy w Programach Ramowych UE (CIP, 7 PR). Natomiast duo wicej w Programach Operacyjnych, jednak ich wpyw na poziom innowacyjnoci gospodarki wymaga monitorowania.W wojewdztwie mazowieckim jest najwicej inwestorw w B+R. Najwik-6. szy ich przyrost jest w: podlaskim, dolnolskim, lskim, podkarpackim (jest tu take najwicej inwestorw w B+R wrd wschodnich regionw Polski). Na Wschodzie Polski 70% inwestorw pochodzi z sektora MP.

Uwzgldnia potrzeby firm W strukturze sektora innowacyjnego znaczn cz stanowi firmy sto-1. sunkowo mode. duym wyzwaniem jest identyfikacja firm innowacyj-nych we wczesnej fazie rozwoju oraz tych, ktre znajduj si w bardziej zaawansowanych fazach ekspansji.Znaczna cz firm innowacyjnych nie eksportuje w ogle. Nieliczna 2. jest grupa przedsibiorstw innowacyjnych, ktra eksportuje wikszo swojej produkcji. Istniej jednak polskie przedsibiorstwa high-tech, ktre dziaaj na rynkach midzynarodowych.Wanym zjawiskiem jest zwikszanie si liczby firm czcych dziaal-3 . no innowacyjn z zaangaowaniem w sferze ochrony rodowiska. Eko-innowacjami w 2009 r. zajmowao si 35% innowacyjnych firm (13,6% w 2008 r.).

Zapewni finansowanie dziaalnoci innowacyjnej Wzgldnie staa jest struktura wydatkw na dziaalno innowacyjn 1. przy dominacji nakadw na rodki trwae.Najczciej nakady na innowacyjno ponosz firmy due, najrzadziej 2. mae. Niekompletna jest informacja o innowacyjnoci mikroprzedsi-biorstw.Finansowanie bankowe projektw innowacyjnych jest ograniczone 3 . duym ryzykiem oraz wymaganiami dotyczcymi wysokich zabezpie-cze. Pozyskanie kredytu na ten cel jest trudniejsze ni na zwyke inwe-stycje.Spki giedowe odnotoway czterokrotnie wiksze tempo przyrostu 4. inwestujcych w B+R ni spki giedowe ogem, co wiadczy o tym,

GWNe WNiOSKi 11

e przedsibiorstwa widz coraz wiksz szans w pozyskaniu funduszy na dziaalno badawczo-rozwojow na rynku giedowym.W Polsce dziaa obecnie okoo 50 funduszy wyspecjalizowanych w PE/VC.5. Jednoczenie polscy inwestorzy w fundusze PE/VC stanowi zdecydowa-n mniejszo okoo 90% rodkw pochodzi od zagranicznych inwesto-rw. Rozwj tych funduszy powinien si przyczyni do zmniejszania luki kapitaowej, szczeglnie za dla firm we wczesnym etapie rozwoju.

pobudzi procesy innowacji dziaalno badawczo-rozwojowa jest podstaw budowy przez firmy 1. pozycji konkurencyjnej. wiadczy o tym wysoki wspczynnik korelacji pomidzy nakadami na dziaalno innowacyjn, a przychodami osi-gnitymi z tytuu tej dziaalnoci.W 2010 r. w stosunku do roku poprzedniego nastpio zmniejszenie 2. liczby patentw otrzymywanych przez firmy w UP RP. Nieliczne s przy-padki wsplnego otrzymywania patentw przez firmy i orodki badaw-cze w Polsce.

poprawi perspektywy ekspansji Wikszo eksportujcych firm innowacyjnych nie wysya nowych pro-1. duktw za granic.Polskie firmy docieraj do zagranicznych klientw z produktami dosto-2. sowanymi do lokalnych potrzeb, co motywuje do wprowadzania inno-wacji produktowych i marketingowych. Relatywnie czste s przypadki wsppracy z zagranicznymi uczelniami i instytucjami badawczymi.Im wicej osb zwizanych z rozwojem innowacji jest zatrudnionych 3 . w firmie, tym przedsibiorstwo uzyskuje wiksze przychody z tej dzia-alnoci.Rozwija si proces tworzenia klastrw innowacyjnych. dobrym przyka-4. dem jest powstanie czterech klastrw lotniczych ulokowanych w r-nych czciach Polski. Istniej firmy czce dziaalno innowacyjn z konkretnymi przedsi-5. wziciami na rzecz ochrony rodowiska i zmniejszenia zuycia materia-w zanieczyszczajcych lub niebezpiecznych dla rodowiska. Innowa-cyjne firmy zmniejszyy emisj dwutlenku wgla, iloci odpadw, obni-yy poziom haasu.czenie dziaalnoci innowacyjnej ze 6. Spoeczn Odpowiedzialnoci Biznesu (ponad 42%) prowadzi do zainteresowania eko-innowacjami, wzrostem nakadw na dziaalno innowacyjn, zwikszeniem liczby pracownikw naukowo-badawczych i zatrudnionych w B+R oraz zwik-szeniem liczba firm kupujcych gotowe technologie.

Zmniejszy bariery innowacyjnoci Najwiksze znaczenie maj zbyt wysokie koszty innowacji oraz znaczne 1. koszty prac B+R. Firmy innowacyjne s zdolne do okrelenia swoich

GWNe WNiOSKi12

potrzeb finansowych. Ponad 60% badanych przedsibiorstw, ktre natrafiy na barier finansow twierdzi, i do realizacji zada wystarcz im rodki na poziomie do 10 mln z, a co smy mniej ni 1 mln z.Cigle brak jest2. instrumentw finansowych, ktre odpowiadayby naj-bardziej innowacyjnym przedsibiorstwom w poszczeglnych fazach ich rozwoju.Zbyt dugie s procedury zwizane z dostpem do finansowania 3 . zewntrznego (kredyty, fundusze strukturalne), a take programw wspierajcych innowacyjno i wnioskw o dofinansowanie prac B+R.Niedostosowane do potrzeb firm innowacyjnych s regulacje prawno-4. -podatkowe (ulgi inwestycyjne) i rozwizania instytucjonalne.Niezbdne s systemowe rozwizania, ktre kompleksowo, a jednocze-5. nie w syntetyczny i spjny sposb bd tworzy ramy polityki innowa-cyjnej dla wszystkich przedsibiorstw, w tym mikro. Brak jest komunikacji midzy przedsibiorstwami oraz wsplnych, jasno 6. okrelonych celw wsppracy, czemu towarzyszy niski poziom wzajem-nego zaufania.Niezadowalajcy jest transfer wiedzy. Samorzdy lokalne nie przekazu-7. j informacji o nowociach i nowinkach technicznych lub rynkowych. Wsppraca z wadzami lokalnymi nie jest w peni odbierana pozytyw-nie. Brak jest instytucjonalnego wsparcia dla budowania przewag konkuren-8. cyjnych opartych na popytowym podejciu do innowacji (User-driven Innovation) oraz wsppracy z jednostkami spoza organizacji.

* * *

Potrzebna jest partycypacyjna Strategia Innowacji dla Polski, ktra doty-czyaby wspierania innowacyjnoci i umoliwiaa identyfikacj potrzeb finan-sowych przedsibiorstw, opieraaby si na istniejcej strukturze sektora inno-wacyjnego i adekwatnych instrumentach finansowych oraz regulacjach praw-no-podatkowych, zapewniajca warunki komunikacji i wsppracy, transfer wiedzy midzy jednostkami administracji pastwowej i samorzdowej a przedsibiorstwami, uwzgldniajca popytowe podejcie do innowacji.

Opracowali: T. Baczko, M. Piekowska, E. Puchaa-Krzywina

OD DYStANSU iNNOWAcYJNeGO DO ALOKAcYJNeGO WYZWANiA 13

Tadeusz Baczko

instytut Nauk ekonomicznych pAN

OD DYStANSU iNNOWAcYJNeGO DO ALOKAcYJNeGO WYZWANiA

Wejcie Polski do Unii Europejskiej zapewnio bezprecedensowy napyw fun-duszy przeznaczonych na infrastruktur i rodowisko naturalne, innowacje i kapita ludzki. Fundusze te przyczyniy si do zmniejszenia skutkw kryzysu finansowego dla Polski, ktra staa si wielkim placem budowy. Administra-cja pastwowa i samorzdowa dopracoway si rozwiza organizacyjnych i procedur, ktre pozwalaj na dynamiczny napyw funduszy oraz przepyw niezbdnej dokumentacji na linii PolskaKomisja Europejska. Przekroczylimy ju pmetek okresu programowania 20072013.

W tej sytuacji powstaje pytanie, dlaczego wic Polska cigle jest w ogonie rankingw innowacyjnoci. Czy wynika to ze strukturalnego zapnienia? Jak to si dzieje, e polscy specjalici, gdy wyjad za granic odnotowuj spekta-kularne sukcesy. Na czym polega ten fenomen ekonomiczny, polityczny, socjologiczny, psychologiczny oraz kulturowy, e mimo tak duego napywu funduszy europejskich nie daje si zauway w midzynarodowych statysty-kach znaczcego postpu. W pogoni za codziennymi wyzwaniami ta sfera zdaje si by spychana na dalsze pozycje. Istniejce rozwizania podatkowe, standardy rachunkowoci i inne rozwizania instytucjonalne cigle spotykaj si z krytyk firm innowacyjnych.

Fundusze europejskie i co dalejIstniejcy w Polsce system alokacji funduszy europejskich rozmija si z potrzebami przedsibiorstw innowacyjnych. Czsto spotykamy si w kon-takcie z firmami z takimi stwierdzeniami, e rozwizania przez nie stoso-wane s zbyt innowacyjne w stosunku do zorientowanych na sprawdzone wzory, ktre nie wi si ze wzrostem ryzyka kadry oceniajcej projekty. Szczeglnie dua frustracja jest wrd firm we wczesnych fazach inkubacji lub wrcz jeszcze niezarejestrowanych.

Standardowe rozwizania europejskie w zakresie instrumentw alokacji funduszy s implementowane w odmienny sposb w krajach posiadajcych ponad dwudziestoletnie dowiadczenie w wykorzystywaniu tych funduszy. Pozwolio to na wyksztacenie procedur alokacyjnych duo bardziej ela-stycznych ni w Polsce oraz pozwalajcych na takie ich uksztatowanie, e prowadz do znacznej oszczdnoci funduszy i ich lepszych efektw. Trud-no tu nie wspomnie o systemie motywacyjnym. Jednoczenie mona

tadeusz Baczko14

obserwowa take liczne przejawy krytyki dotychczasowych instrumentw alokacji przez beneficjentw z najbardziej rozwinitych krajw Unii Euro-pejskiej, instytucji dziaajcych w interesie beneficjentw oraz przedstawi-cieli instytucji europejskich.

Stwarza to wyjtkowo wygodn sytuacj. Mona, dobrze to uzasadniajc, uelastyczni reguy alokacji w latach 20112013. Wyeliminowaniu powinna ulec cz rozwiza stanowicych blokady dla innowacyjnych jednostek. Jednoczenie powinny by podejmowane eksperymenty w kierunku stworze-nia instrumentw, ktre wybiegaj w przyszo. Uwzgldniaj uwarunkowa-nia obecne, potrzeby gwnych aktorw ksztatujcego si systemu innowa-cyjnego: gospodarstw domowych, firm, instytucji dziaajcych w sferze dbr publicznych (zdrowia, sprawiedliwoci, komunikacji, kultury, rodowiska), jednostek badawczo-rozwojowych, uczelni i centrw transferu technologii. Powinny sprzyja jednostkom sektora wspomagajcego tworzenie i przekazy-wanie wiedzy oraz tak alokacj funduszy aby przygotowywanie projektw zapewniao transformacj wiedzy w pienidze (w sferze wasnoci intelektu-alnej, wzornictwa, rozwiza prawnych).

Strategia innowacji dla polski i jej aktorzyChcielibymy, aby obecna 6. edycja Raportu przygotowana na podstawie bada podstawowych na poziomie firm, w ukadzie regionalnym i sektorowym ua-twia pogbion diagnoz uwarunkowa makroekonomicznych i mikroekono-micznych rozwoju systemu innowacyjnego w Polsce. Liczymy na to, e przyczy-ni si do sformuowania podstaw partycypacyjnej Strategii Innowacji dla Polski . Strategii, ktra nie jest stworzona przez administracj rzdow, ale wypraco-wana przez samych zainteresowanych, ktrzy korzystajc z midzynarodowych standardw oraz dorobku wspczesnych interdyscyplinarnych bada s wia-domi barier, na ktre natrafiaj. Uwzgldniaj potencjay firm innowacyjnych, ich realne potrzeby i specyfik procesw w ktrych uczestnicz.

Uczestnicy procesw innowacyjnych s zrnicowani. S wrd nich firmy oraz instytucje i zespoy badawcze, ktre tworz w sferze wysokich technologii, ale czsto s niezdolne do ich upowszechnienia bez znaczcych inwestycji. Skala inwestycji czsto przekracza moliwoci ich samych, ale take wadz regionalnych czy rzdw. Liczc si grup podmiotw stano-wi twrcy innowacji w sferze zwyczajnych wyrobw i usug, ktrzy korzy-stajc z dorobku opracowanych technologii s zdolni do stworzenia innowa-cji na poziomie firmy, rynku, czy nawet w skali wiatowej. Postpujce pro-cesy globalizacji i rozwj technologii teleinformatycznych tworz niezwyke moliwoci dla nowych modeli biznesowych opartych na mechanizmach znanych z przyrody, jak rozprzestrzenianie si wirusw i tak ludzkich cech, jak emocje, ch komunikacji, wsppracy, ciekawo i ch poznania.

Powstaje problem, czy te nowe formy biznesu, technologie informacyj-ne pomog pokona przestrzenie zapnie strukturalnych. Wymaga to stworzenia nowych instrumentw zmniejszania asymetrii informacyjnych,


pozwalajcych na dopasowanie zasilania finansowego oraz form organiza-cyjnych i usug. Warunkiem jest bardzo powane podejcie do wyodrbnie-nia typw firm, ich cech charakterystycznych, identyfikacji procesw, powiza midzy nimi. Otwiera to moliwoci wsparcia i ich obsugi przez usugodawcw i ich produkty. Powstaje pytanie, czy na przeprowadzenie tych dziaa konieczne jest czekanie dziesicioleci. Wydaje si, e nieko-niecznie. Jest tu miejsce dla modeli usug tradycyjnych, na systemy infor-matyczne wsparcia, na modele spoecznociowe, ale take na dziaania organizacji spoecznych, wadz samorzdowych i pastwowych na poziomie regionu, kraju, wsplnot midzynarodowych oraz wiatowym.

podstawy informacyjne a wiadomoWielkim nieobecnym s instrumenty informacyjne zorientowane na procesy innowacyjne i przejawy przedsibiorczoci. Uporzdkowanie przestrzeni informacyjnej nie musi powodowa obcienia biurokratycznego. Jest tu miejsce na automatycznie tworzone rejestry, dynamiczny proces grupowa-nia firm innowacyjnych, identyfikacji procesw, powiza i wspdziaania przy realizacji konkretnych projektw. Procesy te powinny nie za sob dodatkowe moliwoci zwizane z dostpem do funduszy, usug, zasobw danych, informacji i wiedzy oraz wartoci dodane w postaci moliwoci uczestniczenia w strukturach klastrowych, sieciach, acuchach wartoci w skali lokalnej, regionalnej i sektorowej, krajowej i midzynarodowej.

Rozpoczty przed szecioma laty program badawczy w swoim zamierzeniu wpisuje si w uruchomienie aktywnych dziaa na rzecz zmniejszenia dystan-su innowacyjnego, wsparcie komunikacji firm oraz orodkw badawczych i akademickich, a take aktywne budowanie podstaw informacyjnych dla zmniejszenia barier wiadomoci. W program od samego pocztku wczyy si instytucje finansowe i media. Pozwolio to na nadanie mu dynamiki trudnej do osignicia w inny sposb. Powstaway kolejne projekty badawcze i wydawni-cze. Rozwijaa si sie ekspertw i autorw, ktrzy wczali si w kolejne pro-jekty. Bardzo cenne byo te nawizanie kontaktu z czoowymi orodkami zaj-mujcymi si badaniem innowacji oraz wyspecjalizowanymi zespoami.

Wanym efektem prac bya rosnca wiadomo istnienia w Polsce sek-tora firm innowacyjnych, ktry ma swoje problemy. Czsto wyprzedza zarwno swoje otoczenie, jak i obowizujce rozwizania instytucjonalne. Pojawiay si kolejne orodki w caej Polsce, ktre wczay si w spoeczny proces identyfikacji innowacyjnych firm. Pobudzeniu tego procesu sprzyja-a przyjta formua komunikacji wynikw bada w postaci raportw i bar-dzo duy nacisk na udzia w ich prezentacji przedstawicieli zainteresowa-nych rodowisk ze sfery biznesu, finansw, nauki, administracji publicznej i mediw. Cenne w tym procesie komunikacji wynikw bada okazay si liczne rankingi i oceny indywidualne firm innowacyjnych. Spotkay si one z przychylnym przyjciem coraz liczniejszych rodowisk zainteresowanych przyspieszeniem zmniejszania dystansu innowacyjnego.

tadeusz Baczko16

Od bada do raportu

Raport skada si podobnie jak w poprzednich latach z czci makro- i mikroekonomicznej, ktre przedstawiaj eksperckie analizy, dotyczce kluczowych zagadnie zwizanych z innowacyjnoci gospodarki Polski w 2010 r. Analizy te wsparte s o studia literaturowe, obliczenia ekonome-tryczne oraz badania empiryczne przedsibiorstw. Raport wskazuje na dystans Polski w stosunku do najbardziej innowacyjnych krajw wiata.

Jednoczenie jednak przedstawia uwarunkowania zaistniaej sytuacji i podejmuje prb okrelenia zarwno najsabszych stron Narodowego Sys-temu Innowacyjnego, jak rwnie przedstawia konkretne rekomendacje, co trzeba zrobi, aby zmniejszy polski dystans innowacyjny. Tegoroczny raport daje moliwo zapoznania si z ekspertyzami przygotowanymi w celu diagnozy, wskazania na waniejsze rekomendacje, ktre pozwalaj na nakrelenie partycypacyjnej Strategii Innowacji dla Polski. Naley pod-kreli, e Raport co roku przyciga grono znakomitych ekspertw z r-nych orodkw badawczych z caej Polski, przedstawicieli administracji publicznej, organizacji nie zorientowanych na zysk.

Makroekonomiczne wymiaryCz makroekonomiczn otwiera Leszek Jerzy Jasiski z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN studium zatytuowanym Nowe wymiary gospodarki, stanowicym podstaw do opracowania Urszuli Powiec z Akademii Finan-sw. Przygotowaa ona znakomity tekst dotyczcy innowacji i potrzeby szerszej ich interpretacji. Podkrela szeroki wymiar innowacyjnoci gospo-darki i potrzeb stworzenia wszechstronnych warunkw instytucjonalnych sprzyjajcych konkurencyjnoci. Artyku stanowi bardzo surow ocen obecnego stadium rozwoju gospodarki Polski i jej zdolnoci zmierzenia si z najbardziej innowacyjnymi krajami wiata w wietle kolejnych strategii europejskich.

Kolejnym wybitnym ekspertem, ktry wczy si do dyskusji o wyzwa-niach zwizanych z innowacyjnoci gospodarki Polski jest Andrzej H. Jasiski z Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego. Przedstawi wyniki bada zwizkw midzy aktywnoci patentow a nakadami na badania i rozwj w okresie transformacji polskiej gospodarki. Autor wska-zuje, e nie ma drg na skrty, jeeli chodzi o potrzeb zwikszania naka-dw na B+R. Udowadnia silny zwizek midzy nakadami na B+R a post-pem w obszarze wasnoci intelektualnej. Studium to ma istotne znaczenie dla przedsibiorstw. Wskazuje na potrzeb pomiaru nakadw na B+R i ich znaczenie dla dugookresowych strategii konkurencyjnych opartych na przewadze w sferze wasnoci intelektualnej.

Nastpn wan analiz ekonometryczn przeprowadzon w czci makro-ekonomicznej Raportu jest tekst Iwony wieczewskiej z Uniwersytetu dzkie-go, Innowacje a wzrost efektywnoci sektorw polskiej gospodarki. Autorka


posugujc si danymi w ukadzie gaziowym wskazuje, e dla cznej efek-tywnoci czynnikw produkcji w sektorach wysokiej, redniej i niskiej techniki kluczowe znaczenie ma szeroko rozumiany kapita wiedzy. Badania wskazuj kadrze kierowniczej firm oraz politykom gospodarczym na kluczowe znaczenie inwestycji w badania i rozwj realizowanych przez przedsibiorstwa w Polsce oraz dyfuzji innowacji dla wzrostu efektywnoci i innowacyjnoci.

dziaania w sferze bada i rozwoju, rozwj nowoczesnych technologii, postp w obszarze innowacji jest niemoliwy bez posiadania wizji rozwojo-wych, budowy planw strategicznych oraz wsppracy rzdzcych i rzdzo-nych. Bardzo cenne w tym kontekcie jest studium Iwony Nowickiej z Mini-sterstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego, ktre przedstawia ocen zrealizowa-nych w Polsce projektw foresight w wietle przeprowadzonych bada. Wskazuje na skal istniejcych wyzwa. Moe jednoczenie stanowi podstaw do wykorzystania przedstawionych dowiadcze do wdroe na rnych pozio-mach gospodarki, a szczeglnie przez firmy mikro, mae, rednie i due oraz orodki badawcze, jako podstaw rozwoju wizi wsppracy na dzi i jutro.

Rozwj innowacyjnoci w Polsce nie moe odbywa si w oderwaniu od kontekstu europejskiego i zrozumienia procesw dokonujcych si w skali wiatowej. Wanym czynnikiem, ktry stale jest wskazywany jako rdo przewagi konkurencyjnej s nakady przedsibiorstw na badania i rozwj. Szczeglne znaczenie dla zmniejszania dystansu Unii Europejskiej w sto-sunku do Stanw Zjednoczonych ma zwikszenie udziau firm wzgldnie modych. Najnowsze wyniki bada midzynarodowych na ten temat przed-stawia artyku Grayny Niedbalskiej z Komitetu Naukoznawstwa PAN i Sieci Naukowej MSN zatytuowany Przyczyny luki innowacyjnej midzy Uni Europejsk a Stanami Zjednoczonymi. Jest to szczeglnie istotne dla Polski, gdzie udzia firm modych jest bardzo duy na co wskazuje studium Micha-a Baranowskiego z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN przedstawione w czci mikroekonomicznej obecnej edycji Raportu.

dzisiejsze przewagi w obszarze innowacyjnoci w coraz wikszym stop-niu wynikaj z osigni w sferze niematerialnej. Nakady na nauk oraz badania i rozwj procentuj w powstaniu nowej infrastruktury i centrw opartych na wiedzy. Powstaj autostrady wiedzy, ktrych podstaw s wsplne badania, projekty i publikacje. Trudno je przeceni jako rdo przewagi komparatywnej. Bardzo dobrze jest to widoczne na poziomie metropolii, gdzie ilo publikacji naukowych staje si wyznacznikiem nowo-czesnoci. dobrze to obrazuje studium Agnieszki Olechnickiej i Adama Po-szaja z Centrum EUROREG Uniwersytetu Warszawskiego pt. Innowacyjno i metropolizacja w Europie rodkowowschodniej.

Nowoczesne centra wiedzy, silne orodki akademickie i instytuty badaw-cze z dobrze przygotowan kadr konkuruj ze sob w skali krajowej i mi-dzynarodowej o przycignicie nowoczesnych korporacyjnych centrw badaw-czych i usugowych wykorzystujcych czsto najnowsze technologie. Polska, z jej wzgldnie tani kadr i dynamicznie rozwijajcym si sektorem szkolnic-twa wyszego,staje si swoistym zagbiem dla tego rodzaju inwestycji. Na

tadeusz Baczko18

skal i znaczenie tego zjawiska wskazuje Stanisaw M. Szukalski z Uniwersy-tetu dzkiego w swoim studium zatytuowanym Korporacyjne centra badaw-cze i usugowe oraz wyzwania innowacyjnoci gospodarki polskiej .

Samo wejcie inwestorw zagranicznych nie na wiele si zda bez odpo-wiednio uksztatowanego otoczenia, zorientowanego na otwarte przestrze-nie innowacyjne i wypracowanie kultury organizacyjnej zorientowanej na wspprac na wszystkich poziomach gospodarki, a szczeglnie w przedsi-biorstwach. Zwraca na to uwag Sylwia Pangsy-Kania z Uniwersytetu Gdaskiego w studium zatytuowanym Open Innovation a dziaalno badawczo-rozwojowa polskich przedsibiorstw.

Pierwszy raz w naszym Raporcie wczylimy problematyk wzornictwa przemysowego i jej znaczenia dla rozwoju innowacyjnoci. Problematyk t cznie ze wskazaniem przedsibiorstwom na umiejscowienie dziaalno-ci zwizanej ze wzornictwem w acuchu wartoci przedstawia opracowa-nie Prezes Instytutu Wzornictwa Przemysowego w Warszawie Beaty Bochiskiej, zatytuowane Wzornictwo przykadem efektywnej inwestycji w innowacje produktowe i procesowe. Trudno w tym miejscu nie wspo-mnie o wykorzystaniu elementw poprzedniej edycji naszego Raportu na wystawie IWP w ramach projektu pt. Zaprojektuj swj zysk1 .

Cz makroekonomiczna Raportu zawiera te znaczce studia dotycz-ce transferu technologii oraz sposobw jej finansowania z udziaem fundu-szy publicznych oraz instrumentw wspierajcych wspprac nauki i tech-niki. Otwiera j studium analityczne oparte na midzynarodowych bada-niach porwnawczych przygotowane przez Adama Giegiela z Uniwersytetu w Biaymstoku zatytuowane Uwarunkowania i mechanizm absorpcji post-pu technicznego w gospodarce polskiej.

Szczeglne znaczenie maj fundusze z Unii Europejskiej. Stanowi one, jak wskazywalimy, wielk szans i wyzwanie. dobrym wprowadzeniem jest tu studium przegldowe. Przygotowa je Patryk Ko z Przemysowego Instytutu Automatyki i Pomiarw, ktry dysponuje dowiadczeniem w stosowaniu w praktyce funduszy europejskich. Jego opracowanie zatytuowane jest Stan wykorzystania rodkw przez jednostki naukowo-badawcze w ramach Progra-mu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 20072013.

Bardzo due s oczekiwania przedsibiorstw pod adresem ulg podatko-wych zwizanych z dziaalnoci innowacyjn. Znaczenie instrumentw podatkowych w rozwoju innowacyjnoci potwierdzaj te dowiadczenia wielu najbardziej rozwinitych krajw wiata. dotychczasowe prby tworzenia instrumentw w tym obszarze w Polsce przedstawi Pawe Krzywina z Kance-larii Prawnej POLFINANS Maciej Machocki Spka Komandytowa, w tekcie zatytuowanym Ulgi podatkowe zwizane z dziaalnoci innowacyjn.

Kwestie zwizane ze wspprac midzy nauk a gospodark przedsta-wiaj dwa opracowania oparte na badaniach Orodka Przetwarzania Infor-

1 Szerzej na temat zwizkw wzornictwa przemysowego i innowacyjnoci zob. Bacz-ko T.: Innowacyjne wzornictwo. ywa legenda i nowa dynamika, w: 21 design stories. Stu-dia przypadkw, IWP, Warszawa 2010, s. 7883.


macji w Warszawie. Pierwsze przygotowaa Marta Oska i jest ono zatytu-owane Jednostki badawczo-rozwojowe w procesie zwikszania wsppracy z gospodark. Autork drugiego z nich jest Izabela Kijeska-dbrowska, ktra koncentruje si na wsppracy z przemysem jako jednej z podstawo-wych funkcji wspczesnych szk wyszych.

W czci makroekonomicznej przedstawiony jest rwnie syntetyczny obraz zrnicowania innowacyjnoci w ukadzie regionalnym. Jest to moli-we dziki prezentacji wynikw bada na ten temat przeprowadzonych przez Ew Piotrowsk z Politechniki w Biaymstoku i Ew Roszkowsk z Uniwer-sytetu w Biaymstoku w pracy zatytuowanej Analiza zrnicowania woje-wdztw Polski pod wzgldem poziomu innowacyjnoci. dziki przeprowa-dzonym badaniom moliwe jest wskazanie na bardzo due zrnicowanie regionalne poziomu innowacyjnoci i wielowymiarowo tego zjawiska.

Wiele z tych rnic ma gbokie korzenie historyczne i jest silnie uwa-runkowane przez czynniki kulturowe, psychologiczne i socjologiczne. Warto, wic w tym kontekcie zapozna si z tekstem przedstawiciela rodowisk technicznych, ktre walcz o przywrcenie nalenej rangi zawodom tech-nicznym, wskazujc na ich tradycj i wielowiekowe osignicia. Wan rol w naszym Raporcie peni studium Jerzego W. Rylla z Naczelnej Organizacji Technicznej zatytuowane Spoeczne i historyczne fundamenty innowacyj-noci. Liczymy, e ten tekst, ktry wie dzisiejsz rzeczywisto z prze-szoci stanie si podstaw dalszych prac interdyscyplinarnych zwizanych ze zmniejszeniem dystansu innowacyjnego.

Najbardziej spektakularnym obszarem, w ktrym ocenia si poziom innowacyjnoci s dane na temat postpu w sferze wasnoci intelektual-nej, a szczeglnie iloci otrzymanych patentw w kraju i w skali midzyna-rodowej. Tradycyjnie, bo ju szsty raz obserwujemy ten szczeglny frag-ment polskiego sektora innowacyjnego, jaki stanowi firmy patentujce w Polsce. Obrazuje to Zestawienie patentw udzielonych przez Urzd Paten-towy RP polskim podmiotom gospodarczym w 2009 roku poprzedzone stu-dium Marka Szyla i Eugeniusza Lisowskiego z Sieci Naukowej MSN pt. Przedsibiorstwa patentujce w latach 20052009.

Mikroekonomiczne podstawyCz mikroekonomiczna oparta jest na badaniach empirycznych: kwestio-nariuszowych i statystycznych, ktre pozwalaj na typologi firm innowa-cyjnych, identyfikacj uwarunkowa oraz wskazuj kierunki przemian firm innowacyjnych, ich umidzynarodowienia i ekspansji. Cz mikroekono-miczn Raportu podzielilimy na dwa zasadnicze bloki tematyczne: Procesy innowacyjne oraz Perspektywy ekspansji. W pierwszym z nich zaprezento-wane zostay wyniki bada empirycznych wskazujce na najwaniejsze procesy, ktre dokonuj si w przedsibiorstwach innowacyjnych. W dru-gim za zaprezentowane zostay badania empiryczne, ktre pozwalaj na wskazanie perspektyw ekspansji innowacyjnych przedsibiorstw.

tadeusz Baczko20

Bardzo wan rol w czci mikroekonomicznej odgrywaj badania kwe-stionariuszowe przedsibiorstw. Czytelnik dziki naszemu Raportowi moe zapozna si z wynikami bada przedsibiorstw innowacyjnych rnych orodkw naukowych. Wyniki bada Sieci Naukowej MSN koordynowanej przez INE PAN cz dane jakociowe i ilociowe oraz takie charakterystyki firm innowacyjnych jak struktura kapitaowa, sektor, forma wasnoci, loka-lizacja, rok powstania, nakady na innowacje, miary poziomu innowacyjnoci produkcji i usug wedug Community Innovation Survey oraz wyniki finanso-we i bilanse. Uwzgldniaj te takie dane jakociowe jak oceny barier inno-wacyjnoci i propozycje zmian w systemie innowacyjnym.

procesy innowacyjneWikszo bada Sieci Naukowej MSN skoncentrowana jest w bloku tematycz-nym Procesy innowacyjne. Blok ten otwiera opracowanie Ewy Puchay-Krzy-winy z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN zatytuowane Czynniki ogranicza-jce aktywno innowacyjn przedsibiorstw w latach 20072009. Badanie to ma 5 lat tradycji. Przedstawia w ukadzie dynamicznym gwne bariery, na ktre natrafiaj firmy innowacyjne. Wan czci opracowania s te propo-zycje systemowe i sugestie dotyczce rozwiza instytucjonalnych. Firmy innowacyjne, mimo znacznego napywu funduszy europejskich na ten cel, nie odczuwaj zmniejszenia barier zwizanych z finansowaniem dziaalnoci.

W raporcie pokazujemy procesy, ktre mogyby czciowo ograniczy problemy finansowe firm, a nie mieszcz si w schematach programw rz-dowych i konkursowego trybu dostpu do funduszy europejskich. Od 5 lat w zwizku z tym obserwujemy firmy innowacyjne, ktre czerpi fundusze na badania i rozwj z rynku kapitaowego a szczeglnie z Giedy Papierw Wartociowych w Warszawie. Wyniki najnowszych bada tej coraz liczniej-szej grupy zawiera studium Marka Szyla z Sieci Naukowej MSN dotyczce przedsibiorstw giedowych inwestujcych w badania i rozwj w 2009 roku. Wydaje si, e istnieje cigle duy potencja wzrostu tego rda finansowa-nia. Jest to moliwe dziki rozwojowi rynkw New Connect oraz Catalyst.

W tegorocznym badaniu postanowilimy zbada take, jakie s naprawd potrzeby kapitaowe innowacyjnych firm. Stao si to moliwe dziki pyta-niom zawartym w kwestionariuszu badawczym MSN INE PAN. Wyniki tych bada i ich analiz przedstawia Kamil Kasner z INE PAN w studium pt. luka kapitaowa przeszkod w realizacji innowacyjnych przedsiwzi. Uzyskane wyniki bada wskazuj, e potrzeby kapitaowe s na tyle due, e mog by przedmiotem zainteresowania duych bankw komercyjnych. Oczywicie pod warunkiem, na co wskaza Prezes Zwizku Bankw Polskich Krzysztof Pie-traszkiewicz2, obecnoci odpowiednich rozwiza gwarancyjnych obliczonych na ograniczenie ryzyka. Studium wskazao take na silne sprzenia wewntrz-

2 Wypowied Prezesa ZBP Krzysztofa Pietraszkiewicza na seminarium INE PAN i Sieci Naukowej MSN pt. Znaczenie Funduszy Europejskich dla inwestorw w badania i rozwj, Warszawa, 14.04.2011 r. http://www.inepan.waw.pl/aktualnosci.html?id_komunikat=216


ne w firmach innowacyjnych, ktre tworz podstawy znacznych korzyci zarwno dla firm, instytucji finansowych jaki i odbiorcw innowacji.

Badania midzynarodowe prowadzone przez rne orodki w Polsce wskazuj na radykaln zmian paradygmatw innowacyjnych polegajcych na kluczowej roli odbiorcw i klientw w kreowaniu nowych wyrobw i usug. Badania na temat pomiaru tej grupy innowacji prowadzi Nela Grdz-ka z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN. Ich wyniki przedstawia w artykule Innowacje tworzone przez uytkownikw (User Innovation) w Polsce w latach 20072009. Przeprowadzia ona m.in. porwnania wskanikw udziau sprzeday nowych produktw i usug w badaniu kwestionariuszowym MSN INE PAN oraz European Innovation Scoreboard dla Polski i UE-27, wskazujc na istnienie grupy firm w Polsce o ponadprzecitnej innowacyjnoci. Specy-fik innowacji popytowych w Polsce dobrze przedstawia studium Aleksandra onierskiego z Sieci Naukowej MSN pt. Koncepcja popytowego podejcia do innowacji w produkcji aparatury medycznej w wietle bada jakociowych.

Kolejnym opracowaniem w czci mikroekonomicznej Raportu jest ana-liza autorstwa Moniki dbowskiej z INE PAN, dotyczca spoecznej odpo-wiedzialnoci biznesu w innowacyjnych firmach. Badania wskazay, e ponad 40% firm innowacyjnych dziaa w obszarze Corporate Social Respon-sibility (CSR) oraz jest aktywna w sferze ochrony rodowiska. Badania wskazuj take na powizanie midzy dziaalnoci w sferze CSR a tenden-cj do zwikszania zatrudnienia w sferze B+R.

Na znaczeniu zyskuj badania eko-innowacji. Kwestia powizania mi-dzy dziaalnoci innowacyjn a ochron rodowiska na poziomie firm jest objta badaniami Sieci Naukowej MSN INE PAN od ponad 2 lat. Wyrazem tego jest rozbudowanie kwestionariusza badawczego oraz analizy w kierun-ku opisania procesw zwizanych z obnik energochonnoci, zmniejsze-niem zuycia materiaw, energii, odpadw, emisji dwutlenku wgla, obni-eniem haasu. Wyniki tych bada zawiera studium Moniki Hornung-Haa-daj zatytuowane Ochrona rodowiska firm innowacyjnych w 2009 roku.

Badane procesy przebiegaj odmiennie w zalenoci od szeregu cech charakterystycznych dla innowacyjnych firm. Budowanie typologii innowa-cyjnych firm to bardzo wany wynik prowadzonych prac badawczych. S one zdeterminowane przez zdolno pokonywania barier, kondycj finanso-w, jako i skal posiadanego kapitau ludzkiego, warunki ekologiczne i uwarunkowania historyczne. W tym kontekcie warto si zapozna z inspi-rujcym, wspomnianym uprzednio, tekstem Michaa Baranowskiego z Insty-tutu Nauk Ekonomicznych PAN nawizujcym do dorobku demografii przedsibiorstw. Studium oparte jest o analizy 818 firm ocenionych w sys-temie 5A w ramach bada nad List 500 najbardziej innowacyjnych przed-sibiorstw w Polsce w 2008 r. i badaniach porwnawczych midzynarodo-wych. Obejmuje kwestie regionalizacji firm, z uwzgldnieniem ich wieku i potencjau modoci polskich firm innowacyjnych.

Kwestia dysproporcji w lokalizacji firm innowacyjnych i przejawy nowej dynamiki w tym obszarze jest przedmiotem analizy zespou Irena Baszczyk

tadeusz Baczko22

(INE PAN) i Kazimierz Zarachowicz (Centrum Informatyki Statystycznej) zatytuowanej Innowacyjno w regionach Polski w latach 20072009. Opracowanie to wskazuje na narastanie dysproporcji regionalnych w roz-kadzie nakadw na innowacyjno. Szczeglnie niepokojce s duo ni-sze nakady na zatrudnionego w sferze B+R w Polsce Wschodniej.

Badania Sieci Naukowej MSN INE PAN wskazuj take na procesy w skali regionalnej i sektorowej, ktre mog stanowi wyraz pojawiania si nowej jakoci procesw innowacyjnych. Procesy te zostay w znacznym stopniu zainicjowane dziki aktywnoci innowacyjnej w wojewdztwie podkarpac-kim i lubelskim. To wanie tam powstaa synna w Polsce, Europie i poza jej granicami dolina Lotnicza. Jest ona przykadem, co mona osign dziki wykorzystaniu innowacyjnych potencjaw w powizaniu z zasilaniem przez inwestycje zagraniczne. Ta inicjatywa przyczynia si do powstawania dal-szych klastrw lotniczych w caej Polsce. Niemoliwe stao si moliwe, co przedstawia Justyna Janik (INE PAN) w swoim studium zatytuowanym Od tradycji do wsppracy innowacyjnej klastry lotnicze w Polsce.

perspektywy ekspansji innowacyjnejW ekspansji firm innowacyjnych kluczow rol powinny odegra procesy umidzynarodowienia firm innowacyjnych. Szczeglnie wane za jest zwikszenie ich eksportu w zakresie nowych produktw. dotychczasowe analizy statystyczne, ktre wskazyway na zapnienie Polski w obszarze eksportu wyrobw high-tech zostay w tym roku wsparte pionierskimi badaniami empirycznymi eksportu firm innowacyjnych. Badania Krystyny Bobiskiej z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN nie tylko wskazay na sa-boci aktywnoci eksportowej firm innowacyjnych, ale pozwoliy na przed-stawienie koncentracji sektorowej eksportu, kwestii importochonnoci i roli kursu walutowego w procesie dynamizacji dugookresowej ekspansji eksportowej. W studium zatytuowanym Rola wymiany zagranicznej w roz-woju przedsibiorstw innowacyjnych Autorka w umiejtny sposb pokazu-je jak przej od wyzwa na poziomie przedsibiorstw do wskazywania per-spektyw w skali makroekonomicznej, sektorowej oraz ksztatowania instru-mentw polityki gospodarczej.

Bardzo wane z punktu widzenia perspektyw ekspansji innowacyjnej jest studium Krzysztofa Klincewicza z Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu War-szawskiego zatytuowane Polscy eksporterzy zaawansowanych technologii na rynkach zagranicznych wyniki bada empirycznych. Badania 302 firm zaawansowanych technologii zamwione przez Ministerstwo Spraw Zagra-nicznych, wskazuj na sprzeda powtarzalnych produktw przez wikszo badanych firm, ograniczony zakres obrotu prawami do technologii, zdolno firm do docierania do kocowych odbiorcw i kooperacji z zagranicznymi dys-trybutorami. Istotn rol odgrywa te dostarczanie komponentw. Zwraca te uwag due rozproszenie eksportu w ukadzie midzynarodowym. Polscy eks-porterzy umiejtnie wykorzystuj moliwoci wikszej ekspansji na obszarach,


gdzie polski rynek jest zbyt ograniczony. Natrafiaj jednak na szereg barier z ktrych potrzeby kadrowe i niewystarczajce fundusze s bardzo dotkliwe.

Polska ma najwicej mikro firm w Europie. Maj one, w dzisiejszych warunkach obnienia kosztw transakcyjnych zwizanych z dostpem na rynki zagraniczne, due moliwoci ekspansji i rozwoju. W tegorocznej edy-cji Raportu prezentujemy najnowsze monograficzne badania dotyczce innowacyjnoci mikroprzedsibiorstw, przeprowadzone na zamwienie Pol-skiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci przez zesp Magorzaty Juchnie-wicz i Barbary Grzybowskiej z Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie zatytuowane Stymulowanie procesw innowacyjnych w mikro-przedsibiorstwach. W badaniu tym wskazuje si na zrnicowanie popula-cji przedsibiorstw mikro, istnienie grupy firm inwestujcych w badania i rozwj oraz ograniczenia w dostpie do wiedzy na temat instrumentw wspomagajcych najmniejsze firmy. Studium wskazuje na bardzo duy potencja rozwojowy tej grupy firm w przypadku zasadniczych zmian w ich otoczeniu i warunkach funkcjonowania.

Bardzo ceny wkad w nakrelenie uwarunkowa ekspansji firm innowa-cyjnych wnosi projekt typu foresight przeprowadzony w Wielkopolsce i kie-rowany przez Magdalen K. Wyrwick z Politechniki Poznaskiej. Wskazuje ona na due moliwoci rozwoju sieci wsppracy i struktur przepywu wie-dzy. Badania przyjmuj perspektyw struktur opartych na wiedzy i wsp-pracy, jako podstaw rozwoju procesw innowacyjnych. du wag przy-wizuje do wspdziaania midzy wiatem nauki a biznesem. Jednoczenie badania wskazuj na niezbyt dobre relacje z wadzami samorzdowymi. W ich poprawie, w budowie kapitau spoecznego przez wadze publiczne samorzdowe i pastwowe tkwi znaczne moliwoci rozwoju systemu innowacyjnego. Wprowadzenie do tego wanego projektu badawczego i jego najwaniejsze rezultaty zawiera studium autorki zatytuowane Sieci gospodarcze jako przejaw innowacyjnoci regionu bariery w ich tworze-niu na przykadzie Wielkopolski.

Przedstawione dotychczas w Raporcie moliwoci ekspansji wi si z potrzeb znacznych zmian w istniejcych rozwizaniach zwizanych z finansowaniem dziaalnoci innowacyjnej. Potrzebna jest znaczna zmiana w dziaalnoci bankw, ktre musz rozwija najnowsze modele biznesowe oparte na dostosowywaniu si do potrzeb odbiorcw, a w tym przypadku innowacyjnych firm w rnych stadiach rozwoju i ich powiza. Cenne jest w tym przypadku skorzystanie z dorobku midzynarodowego, na co wska-zuje Magorzata Pawowska z Instytutu Ekonomicznego Narodowego Banku Polskiego w swoim studium zatytuowanym Relacyjne i transakcyjne finan-sowanie przedsiwzi innowacyjnych. Autorka porusza te kwestie innych rde finansowania innowacyjnych firm, w szczeglnoci rynku kapitao-wego i funduszy Private Equity/Venture Capital specjalnie zorientowanych na finansowanie firm innowacyjnych.

Problematyce tej kluczowej z punktu widzenia zmiany poziomu ryzyka w rnych stadiach rozwoju firm, co jest typowe dla wspomagania proce-

tadeusz Baczko24

sw innowacyjnych, powicony jest tekst Marka dietla z Krajowego Fun-duszu Kapitaowego Smart Capital dla innowacyjnych przedsibiorstw, ktry przedstawia podstawy rynku PE/VC w Polsce z uwzgldnieniem aktywnej pozycji KFK, ktry przyczyni si do powstania ponad 50 funduszy PE/VC w Polsce. Rozwj tego rynku w Polsce pozostaje jednak w tyle za najbardziej rozwinitymi krajami Europy, cho najwaniejsze jego elementy s ju w Polsce dostpne. Kwestia luki kapitaowej w Polsce cigle pozosta-je wyzwaniem a jej zmniejszenie jest warunkiem rozwoju MP, w tym take firm innowacyjnych o podwyszonym ryzyku. Problematyce luki kapitao-wej w Polsce jej znaczenia i skali jest powicony tekst dawida Marcinia-ka ze Szkoy Gwnej Handlowej. Zawiera on szacunki luki kapitaowej w Polsce wykonywane czterema sposobami.

dzisiejsza gospodarka Polski w decydujcym stopniu jest zdetermino-wana przez sektory usugowe. Maj one bardzo silne powizania z potrze-bami rynku. Nakady badawczo-rozwojowe czsto powizane s ze znacz-nymi nakadami na marketing i na nowe technologie. Sektory te cechuje bardzo wysoki poziom konkurencji i czsto wysoki poziom umidzynarodo-wienia. Typowe s dziaania w skali midzynarodowej w ramach sieci kooperujcych z wykorzystaniem najnowszych technologii teleinformatycz-nych. Takim sektorem usugowym, w ktrym czsto wystpuj innowacje w tzw. obszarach tradycyjnych jest sektor turystyki obecny w caej Polsce. Badania innowacyjnoci tego sektora stanowi jeden z kluczy do umidzy-narodowienia i usieciowienia firm sektora innowacyjnego. Podstaw dalsze-go postpu w tym obszarze jest dobra diagnoza podobna do przedstawionej przez Elbiet Szymask z Politechniki Biaostockiej w studium zatytuo-wanym Innowacyjno przedsibiorstw turystycznych w Polsce.

Raport tradycyjnie koczy Lista innowacyjnych produktw/usug na podstawie ankiet przedsibiorstw przysanych w 2010 roku. Informuje ona o najbardziej innowacyjnych produktach i stanowi nie tylko wan podsta-w indywidualnych ocen innowacyjnoci przedsibiorstw w systemie 5A, ale jednoczenie dobrze ilustruje procesy innowacyjne w Polsce i ich wyni-ki. Moe by sama z siebie rdem do opracowywania studiw przypad-kw, ale take coraz czciej pokazuje dynamik autonomicznego transferu technologii, ktry polega na wykorzystywaniu najbardziej atrakcyjnych osigni przez te same firmy lub inne przy tworzeniu nowych produktw. Stanowi te cenn podstaw do identyfikacji eko-innowacji, czy te obser-wacji osigni firm z Polski w skali midzynarodowej.

indywidualne oceny innowacyjnych firmNa zakoczenie Raportu umieszczone s sowniki poj, listy rankingowe najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw, obejmujce podstawowe infor-macje o firmach innowacyjnych takie jak: przychody, nakady na B+R, dynamika sprzeday, ilo patentw i kontraktw europejskich. Najwaniej-sz czci tabel rankingowych s indywidualne oceny innowacyjnoci firm


w systemie 5A, ktre oceniaj je ze wzgldu na innowacyjno rynkow, procesow, nakady na innowacyjno, kontrakty europejskie oraz otrzyma-ne patenty. Oceny bazuj na wskanikach zintegrowanych typu 4i (indywi-dualne integrowane indykatory innowacyjnoci). S one przyznawane nie-odpatnie. Maj liczne zalety jako podstawa do komunikacji przedsibiorstw, instytucji finansowych i orodkw badawczych. Mog by wykorzystane dla identyfikacji firm innowacyjnych w swoim otoczeniu. Moe to pomc w transferze technologii, znalezieniu partnera gospodarczego do wsppra-cy, ale take znalezieniu inwestora w B+R, ktry pozwoli rozwin prowa-dzone badania. Instytucjom finansowym, agencjom rzdowym mog pomc przy podejmowaniu decyzji alokacyjnych finansowych, produkcyjnych i w zakresie kapitau ludzkiego. Obok analizy danych ilociowych i jakocio-wych uwzgldnia si opinie ekspertw oceniajcych najbardziej innowacyj-ne wyroby i usugi zgaszane przez firmy.

Oceny innowacyjnoci s przygotowane na podstawie danych z kwestio-nariuszy przesyanych przez firmy, bada inwestorw w B+R, firm patentu-jcych, informacji o udziale firm w projektach europejskich oraz analizy bilan-sw i rachunkw wynikw firm, ktre publikuj swoje dane w Krajowym Rejestrze Sdowym. Oceny w systemie 5A pozwalaj na tworzenie map inno-wacyjnych przedsibiorstw oraz rankingw. Najbardziej renomowanym jest Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw w Polsce w 2009 r.

Listy najbardziej innowacyjnych firmTowarzysz jej listy najbardziej innowacyjnych firm wedug zatrudnienia w podziale na mikro, mae, rednie oraz due. Tegoroczne listy najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw s wynikiem wyboru spord ponad 2000 ocenionych firm. Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw obejmuje zarwno firmy mikro do 10 zatrudnionych jak i najwiksze przed-sibiorstwa. O obecnoci na niej decyduje nie wielko, ale innowacyjno. Firmy wysyajce kompletnie wypenione elektroniczne kwestionariusze maj czsto przewag nad tymi, gdzie dane pochodz tylko ze rde publicznych. Listy obejmuj firmy produkcyjne i usugowe rnej wielkoci. Znajduj si na nich rwnie instytucje badawcze jeeli maj form przed-sibiorstwa. Obecne s take niektre instytucje finansowe, ktre ponosz nakady na badania i rozwj. W przygotowaniu list wykorzystane zostay take informacje z udziau firm w projektach finansowanych w ramach pro-gramw ramowych UE i z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodar-ka. Pozyskanie projektu jednak nie wystarczyo aby zaistnie na Licie 500. Trzeba byo mie take osignicia w pozostaych czterech obszarach.

Raport, ktry oddajemy w Pastwa rce, jest wic z jednej strony zbio-rem wnioskw strategicznych, studiw diagnostycznych, rekomendacji dla tych osb, rodowisk, firm i instytucji, ktre s zainteresowane zmniejsza-niem w moliwie jak najkrtszym czasie dystansu innowacyjnego Polski. Jest jednoczenie zbiorem instrumentw informacyjnych, ktre mog

tadeusz Baczko26

pomc w przyspieszeniu rozwoju nowoczesnego sektora innowacyjnego oraz silnego sektora usug opartych na wiedzy (Knowledge Intensive Servi-ces). Stanowi te platform dla wizania ze sob rnych rodowisk i insty-tucji. Zbiera rozproszon wiedz o prowadzonych badaniach firm innowa-cyjnych i ich wynikach. Liczymy, e pomoe w tworzeniu zarwno partycy-pacyjnej Strategii Innowacji dla Polski, jak i przyczyni si do usuwania moliwie na bieco licznych, z pozoru drobnych barier, ktre dla firm innowacyjnych staj si czsto ptlami blokujcymi rozwj.

* * *

Jestemy obiektywnymi obserwatorami polskich firm innowacyjnych. Lokujemy w ich dziaaniach wielkie nadzieje. Mamy bowiem wiadomo, e sukces wielu z nich moe oznacza postp cywilizacyjny dla caych regio-nw. Wielk uwag przywizujemy do aktywnoci badawczo-rozwojowej midzynarodowych firm w Polsce. Jestemy przekonani, e zbudowanie mostw midzy nimi a ich otoczeniem to niepowtarzalna szansa. Liczymy na zwikszenie informacji publicznej dostpnej w Polsce o firmach innowa-cyjnych, a w tym o najwikszych wiatowych inwestorach w badania i roz-wj. Podjte przez nas dziaania zwizane z utworzeniem Sieci Naukowej MSN dziewi lat temu zaowocoway licznymi inicjatywami. Jestemy wia-domi moliwoci i wyzwa, jakie s jeszcze przed nami. Liczymy na dalszy rozwj zarwno instrumentw informacyjnych, jak i sieci powiza.

Wszystkie opisane przedsiwzicia byyby niemoliwe bez udziau wspa-niaych ludzi, ktrzy wczyli si w nie z niebywa energi, zapaem odsa-niajc swoje niezwyke potencjay naukowe, organizacyjne i intelektualne. Chciabym serdecznie podzikowa kadrze z przedsibiorstw, ktra w znacz-nym stopniu jest autorem naszych sukcesw. Ich codzienne zmagania w rozwoju innowacyjnych procesw, produktw i coraz pikniejszych wzo-rw i wzorcw s dla nas nieustajcym rdem inspiracji. Chciabym ser-decznie podzikowa instytucjom publicznym Polski i Komisji Europejskiej, ktre wspieraj nasze dziaania patronatami honorowymi.

Specjalne sowa podzikowania nale si kierownictwu Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN, Prezesowi Polskiej Akademii Nauk prof. Michaowi Kleiberowi za opiek nad badaniami oraz ekspertom NESTI OECd, ktrych rady i dyskusje oraz badania stanowi dla nas inspiracj dla dalszych poszu-kiwa. Chcielimy podzikowa wadzom OECd i Ministerstwa Gospodarki za zaproszenie nas do udziau w konferencji Okrgego Stou pt. Roundta-ble on OECd Innovation Strategy Towards New Perception of Innovation, za Pani Prezes UP RP Alicji Adamczak za wsparcie swoim autorytetem bada nad firmami patentujcymi. Pani Minister Elbiecie Biekowskiej pragniemy podzikowa za objcie patronatem wszystkich 5 tegorocznych konferencji powiconych wpywowi funduszy europejskich na rozwj inno-wacyjnoci.


cZ MAKrOeKONOMicZNA

NOWe WYMiArY GOSpODArKi 29

Leszek Jerzy Jasiski

instytut Nauk ekonomicznych pAN

NOWe WYMiArY GOSpODArKi

Gospodarka informacyjna (information economy) jest rozumiana jako ukad ekonomiczny z bardzo rozbudowanym sektorem informacyjnym3. Ta forma definicyjna nie precyzuje, jak duy i jakociowo zaawansowany powinien by ten sektor, by istniaa podstawa uzna, e mamy do czynienia z gospo-dark informacyjn. Uznajemy ten termin za zbliony do pojcia gospodar-ka oparta na wiedzy i w dalszych rozwaaniach nie bdziemy uwaa go za pojcie odrbne.

Termin gospodarka zbudowana na aktywach (asset-based economy) wskazuje na etap rozwoju gospodarczego, kiedy o sytuacji caego systemu rozstrzyga najbardziej lub w stopniu znaczcym poziom cen instrumentw finansowych i nieruchomoci. Istotnym czynnikiem wzrostu PKB okazuje si tu dynamika cen obu rodzajw aktyww, natomiast wielko produkcji przemysowej i warto wiadczonych usug maj dla wzrostu znaczenie ograniczone. Rosnce ceny aktyww, przekadajce si na wiksz warto netto przedsibiorstw i rosnc zdolno kredytow gospodarstw domo-wych, uatwiaj zaciganie kredytw, ktre z kolei dynamizuj popyt zagre-gowany, co oddziauje pozytywnie na produkcj w sektorach przemysowym i usugowym.

Na gruncie tego rozumowania nabiera znaczenia redukcja podatkw, bdca jednym z gwnych postulatw ekonomii strony podaowej i wpy-wajca pozytywnie na zwyk cen instrumentw finansowych i nierucho-moci. Koncepcj t wypada jednak umieci w ekonomii strony popytowej. Skuteczno tej rekomendacji dla polityki gospodarczej osabia konieczno utrzymywania na niskim poziomie stp procentowych, kiedy powstaj warunki dla zwyki cen aktyww finansowych, zwaszcza akcji4. Natural-nie, trudno jest oczekiwa pozostawania w duszym czasie niskich stp procentowych. Pomys ten bywa te odbierany jako zalecenie jedynie na okres spowolnienia gospodarczego. Myl ta zostaa sformuowana po tak zwanej bace internetowej z lat 19952001, gdy ceny instrumentw firm internetowych rosy w szybkim tempie a do chwili ich zaamania si.

Pojcie nowa gospodarka (new economy) jest uywane w kilku, chyba tylko na pozr zblionych do siebie znaczeniach. Po pierwsze, odnosi si je do przemian strukturalnych we wspczesnych gospodarkach o najwyszym

3 F. Webster definiowa spoeczestwo informacyjne sigajc po kryteria techniczne, ekonomiczne, zawodowe, przestrzenne i kulturowe. Webster F.: Theories of Information Society, Routledge, London 1995.

4 dbski W.: Rynek finansowy i jego mechanizmy, PWN, Warszawa 2001, s. 9495.

Leszek Jerzy Jasiski30

poziomie rozwoju. Miejsce produkcji przemysowej, widzianej jako rdo bogactwa, zajmuje wytwarzanie usug, a nawet posiadanie i odpowiednie ksztatowanie cen instrumentw finansowych i nieruchomoci. W tym miej-scu koncepcja ta przechodzi w hipotez gospodarki zbudowanej na akty-wach. Ta nowa sytuacja ma zapewnia stay wzrost gospodarczy (a wic niewystpowanie recesji), odporno na pojawienie si cykli koniunktural-nych i niskie bezrobocie.

Takie opinie nie wydaj si przekonujce. Brakuje w nich dostatecznej argumentacji przemawiajcej za obiecujcymi, optymistycznymi tezami, przecz im baka internetowa i kryzys z lat 20072008. Powysz kon-strukcj mylow mona spotka w postaci bardziej realistycznej i przeko-nujcej5. dziki wspczesnym rodkom przesyu informacji nabywca i sprzedawca porozumiewaj si ze sob bez pomocy porednikw, co obni-a koszty transakcyjne i w konsekwencji ceny towarw. Na poszczeglnych rynkach daje zna o sobie zjawisko wstrzsu podaowego. Zgodnie z pra-wem popytu i poday cen towaru wyznacza punkt przecicia krzywej popytu i krzywej poday, nowe moliwoci informatyczne pozwalaj na przesunicie si krzywej poday w prawo, a to oznacza wytwarzanie towa-ru po cenach niszych. Wstrzs podaowy wspiera wzrost produktywnoci i przyczynia si do wzrostu bezinflacyjnego. Teza o wiodcym znaczeniu informatyki dla wzrostu jest mocno eksponowana przez przedstawicieli tego sektora gospodarki6 .

Jeeli uzna, e wiedza jest czynnikiem produkcji, co wydaje si prze-konujce, to jednak ma ona posta zupenie inn ni tradycyjne czynniki wytwrcze, czyli kapita, zasoby naturalne i praca. Wiedza nie jest czynni-kiem dostpnym w ilociach ograniczonych. Trudniej traktowa j jako jedyny czynnik wytwrczy, podobnie jak zgodzi si z tym, e w dawnych czasach, nawet w okresie tworzenia si systemu rynkowego, nie istniay umiejtnoci warunkujce wzrost produkcji.

Ekonomia uwagi (attention economics), kolejna teoria rozpatrujca zagadnienia funkcjonowania wspczesnych systemw gospodarczych, przyjmuje za przedmiot swego zainteresowania zarzdzanie obiegiem infor-macji tak, by dobrze wykorzysta dobro rzadkie, jakim jest ludzka uwaga7 . Nie pokrywa si ona z refleksj na temat odbioru reklamy i dlatego nie naley do wiedzy o marketingu.

Ekonomici zawsze zgadzali si, e niezbdne rdo dynamiki gospo-darczej stanowi innowacje. To one s konieczne do tego, by gospodarka wytwarzaa wicej, lepiej zaspokajaa ludzkie potrzeby i osigaa wysz

5 Epping R.C.: Przewodnik po wiatowej ekonomii, EMKA, Warszawa 2001, s. 124 125.

6 Gates B.: droga ku przyszoci, EMKA, Warszawa 1997 (wydanie w jzyku angielskim 1995).

7 Zalewski T.: Informacja a sektor publiczny w dobie spoeczestwa informacyjnego w: Sektor publiczny we wspczesnej gospodarce, Wydawnictwo Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok 2008.


efektywno produkcji. Cech wielu wspczesnych produktw s ich mae rozmiary fizyczne, a ich masa i objto w niewielkim stopniu determinuj cen. Zjawisko to, opatrywane angielskim sowem weightlessness, pojawi-o si dziki zastosowaniu licznych innowacji.

Teoria innowacji pozostaje cigle w krgu aparatury pojciowej zbudo-wanej na pocztku XX wieku przez Josepha Schumpetera. Wprowadzi on rozrnienie midzy wynalazkiem, innowacj i dyfuzj innowacji. Wynala-zek nie musi zamieni si w innowacj, poniewa to, co powstaje w warun-kach laboratoryjnych, nawet, gdy korzysta z ochrony patentowej, moe nie zosta wdroone w praktyce i poddane komercyjnemu testowi na konku-rencyjnym rynku. Innowacja powinna by czym do tej pory nieznanym i uytecznym, musi zosta wdroona. Pozytywne dla gospodarki efekty zwizane z pojawiajc si nowoci nie kocz si na bezporednim jej wacicielu8. dyfuzja innowacji wywouje zmiany ekonomiczne na skutek swego rozprzestrzeniania si, czasem w formie w pewien sposb zmodyfi-kowanej, co przyczynia si do wystpienia dalszych korzystnych efektw w innych przedsibiorstwach, poprawiajc ogln wydajno gospodarcz9 . Zdaniem Schumpetera wynalazek, ktry nie zamieni si w praktyczn inno-wacj, jest pozbawiony znaczenia.

Proces dyfuzji innowacji, mierzony rozkadem w czasie przyrostu efektu produkcyjnego, daje si opisa przy pomocy spaszczonej litery S. Po wdro-eniu nowego pomysu zwizany z nim wzrost korzyci jest niewielki, z cza-sem staje si wyranie wikszy, a nastpnie tempo przyrostu ponownie maleje. Przez cay czas czna pula korzyci powiksza si10. Nie kada techniczna i organizacyjna nowa myl da si opatentowa, jak choby idea bankowoci telefonicznej lub internetowej. Tak zwany first mover, podmiot wprowadzajcy innowacj do gospodarczego obiegu, jest zdolny osign korzyci niedostpne jego naladowcom. S to czsto zyski bardzo due dziki rozprzestrzenianiu si nowego pomysu w skali midzynarodowej.

Za Schumpeterem zwyko si uwaa, e istniej dwa podstawowe rodzaje innowacji: produktowe i procesowe. W pierwszym przypadku bierze si pod uwag posta towaru, w drugim dziaania technologiczne nie-zbdne do jego wytworzenia. Za innowacyjne uznaje si przedsibiorstwo wdraajce nowe z punktu widzenia technologii produkty lub procesy pro-dukcji.

Innowacja i zwizane z ni korzyci mog przyj posta globaln lub lokaln. Nowo ma zasig oglnowiatowy lub pojawia si jedynie w danym ukadzie gospodarczym, bdc czym znanym gdzie indziej. W obu przy-

8 Kuzel M.: Rola bezporednich inwestycji zagranicznych w dyfuzji wiedzy i umiejtno-ci (na przykadzie Polski), dom Organizatora, Toru 2007, s. 62.

9 davila T., Epstein M.J., Shelton R.: Making Innovation Work: How to Manage It, Measure It, and Profit from It. Upper Saddle River: Wharton School Publishing, Philadel-phia 2006.

10 Rogers E.M.: diffusion of Innovations, New york: Free Press, New york 2003, wydanie pite.


padkach ukad globalny lub lokalny rejestruje istotny impuls rozwojowy. Przykadem innowacji s nowe rodzaje tworzyw sztucznych lub nowy sys-tem kart do bankomatw, bd te nimi uproszczenie produkcji starego wyrobu lub umieszczenie po raz pierwszy informacji o ofercie handlowej firmy w Internecie. Przez stop innowacji (po niemiecku Innovationsrate) rozumie si udzia nowych produktw w wartoci cznej produkcji przed-sibiorstwa w danym czasie11 .

W ocenie Schumpetera bez innowacji wzrost ekonomiczny byby nie-moliwy. Pozbawiona nowoci gospodarka znalazaby si w stanie trwaej rwnowagi, polegajcej na permanentnym przepywie tych samych produk-tw, ktrych poda nie powikszaaby si. Jego zdaniem taka sytuacja stoi w sprzecznoci z natur systemu rynkowego, ktrego istnienie zmusza do cigego wprowadzania innowacji. Nawet monopolistyczna pozycja przed-sibiorstwa nie moe zahamowa procesw innowacyjnych, poniewa dominujce na rynku firmy, zdolne w dogodnych warunkach zrezygnowa z konkurencji cenowej, bd zabezpiecza sw pozycj drog dalszych inno-wacji technologicznych i organizacyjnych12 . Wichry kreatywnej destrukcji, jak obrazowo wyrazi si Schumpeter, pozostan w systemie ekonomicznym w sposb trway.

Innowacje maj zasadnicze znaczenie dla nadania caej gospodarce odpowiedniej dynamiki. Natomiast w przypadku pojedynczego przedsi-biorstwa lub przedsibiorcy osignicie w szybkim czasie wysokich zyskw wymaga czsto pojawienia si duej nierwnowagi midzy potencjaem w dyspozycji producenta lub dystrybutora towarw a popytem nabywcw. Taka nierwnowaga, sprzyjajca utrzymywaniu si wysokich cen i nieobec-noci konkurencji rynkowej, ujawnia si w jednym z trzech obszarw, kt-rymi s technologia, ycie spoeczne (przejawem tego s, na przykad, nowe tendencje w modzie odzieowej, bdce okazj do osignicia szybkiego zarobku) oraz sfera rozwoju gospodarczego (kiedy przedsibiorca powtarza na nowym rynku dziaania podjte wczeniej z duym skutkiem na innym rynku)13. Nie mona dlatego utosamia ze sob dziaalnoci gospodarczej innowacyjnej, wysoce rentownej i konkurencyjnej, chocia osignicie przez podmioty ekonomiczne tych trzech podanych charakterystyk nierzadko idzie ze sob w parze.

dla stanu gospodarki wiatowej zmiany technologiczne maj due zna-czenie przynajmniej z dwch powodw. Po pierwsze, uwaa si je za czyn-nik okrelajcy istotnie posta handlu midzynarodowego, po drugie, tech-nologia staa si bezporednim przedmiotem transgranicznej wymiany towarowej. dla czci ekonomistw okolicznoci rozstrzygajc o struktu-rze handlu midzynarodowego jest luka technologiczna i tak zwany cykl ycia produktu. Teorie odwoujce si do rnic w poziomie technologii daj

11 Rittershofer W.: Witschafts-Lexikon, dtv, Muenchen 2005, s. 535.12 Schumpeter J., Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960.13 Thurow L.: Powikszanie bogactwa. Nowe reguy gry w gospodarce opartej na wie-

dzy, Helion, Gliwice 2006, s. 5253.


si odczyta jako uzupenienie i nadanie bardziej szczegowej postaci teo-riom korzyci komparatywnych i Heckschera-Ohlina.

Teoria Schumpetera nie jest jedynym wyjanieniem procesu wzrostu gospodarczego. Wzrost PKB jest moliwy w pewnych granicach bez innowacji, aczkolwiek na dusz met rozwj techniki by zawsze w histo-rii jednym z gwnym rde postpu14. Nowe teorie wzrostu akcentuj znaczenie zmian w technice i organizacji produkcji.

Schumpeter uwaa, e o powstawaniu innowacji decyduje aktywno przedsibiorcw, z tego powodu jego teori nazwano podaow. Teoria z lat szedziesitych, autorstwa Jacoba Schmooklera, wskazywaa na zaleno ujawniania si innowacji od popytu rynkowego. Poczenia teorii podaowej i popytowej dokona pod koniec lat osiemdziesitych Karlheinz Oppenln-der. Jego zdaniem innowacje wprowadzane przez przedsibiorcw mog mie znaczenie przeomowe, te jednak stanowi mniejszo. Wikszo innowacji tworz nowoci o charakterze imitacyjnym, bdce reakcj na zmiany popytu. To konsumenci przesdzaj o kierunku zmian w strukturze produkcji, co wywouje skutek dodatkowy w postaci wzrostu produkcji15 .

We wspczesnej gospodarce technologia staa si rwnie specyficz-nym towarem na rynku midzynarodowym. Jej znaczenie stale wzrasta w nastpstwie dugookresowych przemian strukturalnych w gospodarce wiatowej. do rewolucji przemysowej z pierwszej poowy XIX wieku w gospodarce kadego kraju dominowao rolnictwo. Nowe wynalazki spo-wodoway, e jego miejsce zacz stopniowo zajmowa przemys, ponownie w drugiej poowie XX wieku nowa technika wysuna na miejsce czoowe usugi. Kraje wysoko rozwinite nazywa si czsto uprzemysowionymi, w istocie s to kraje epoki poprzemysowej. W zrnicowanej wewntrznie sferze usug ronie znaczenie korzyci uzyskiwanych dziki dysponowaniu wiedz, ktrej tworzenie przyjo posta odrbnego sektora dostarczajcego szczeglnego towaru w postaci nowych umiejtnoci, skadajcych si na wasno intelektualn. Pojawio si okrelenie: gospodarka oparta na wie-dzy (knowledge-based economy) na oznaczenie etapu w rozwoju gospodar-czym, w ktrym wiedza staje si decydujcym czynnikiem wzrostu i rozwo-ju. Kluczowe znaczenie produktw wysokiej techniki uzasadnia dziaania na rzecz zniesienia barier handlowych w ich obrocie midzynarodowym.

Ekonomia innowacji (innovation economics) jest nowym dziaem w naukach ekonomicznych, ktry prbuje wyjani funkcjonowanie gospo-darki innowacyjnej. Bezporednim impulsem dla powstania tego nurtu myli ekonomicznej byo wejcie w ycie w 1994 roku Pnocnoameryka-skiego Ukadu o Wolnym Handlu (NAFTA). Na mocy jego postanowie powstaa strefa wolnego handlu, czyli grupa krajw nie stosujcych we wzajemnym handlu ce, ale zachowujcych odrbne taryfy celne w sto-

14 Sprague de Camp L.: Wielcy i mali twrcy cywilizacji, Wiedza Powszechna, Warsza-wa 1970, s. 13.

15 Oppenlnder K.H.: Empirische Wirtschaftsforschung als Grunlage fr unternehme-risches und wirtschaftspolitisches Handeln, duncker und Humbolt, Berlin 2000.


sunku do pastw trzecich. Stronami umowy NAFTA s Kanada, Meksyk i Stany Zjednoczone. Uwaa si, e byo to porozumienie wychodzce fak-tycznie poza tradycyjn formu strefy wolnego handlu. Za tak ocen przemawia midzy innymi liberalizacja przepywu usug profesjonalnych. Ta cz Ukadu bya oceniana jako nieudana, ustaleniem przyczyn czego zaja si ekonomia innowacji. Z tym nurtem ekonomii by zwizany Mil-ton Friedman.

Czynnikami produkcji w gospodarce innowacyjnej s kapita spoeczny, kapita twrczy, kapita intelektualny i przedsibiorcy. Innowacj rozumie si tu jako przyrost wiedzy odniesiony do czasu, w jakim on powsta. Ozna-cza to kwantyfikacj innowacji, co pozwala na wprowadzenie zalenoci funkcyjnej midzy innowacj a czasem i uznanie tej funkcji za dwukrotnie rniczkowaln. Zasb wiedzy przyjmuje posta podobn do instrumentu finansowego, mona pyta o efekty jego wykorzystania. Poszczeglnym zestawom komponentw wiedzy przyporzdkowuje si rozkad prawdopo-dobiestwa wystpienia poszczeglnych, odpowiadajcych im efektw w procesie gospodarowania. Pozwala to przedsibiorcom dokona wyboru najlepszego zestawu komponentw wiedzy, a wic do efektywnej alokacji rynkowej szczeglnego produktu, jakim jest wiedza. Skoro innowacje mona uzna za poddajce si prognozowaniu, powstaje problem optymalnego kie-rowania funduszy na prace badawczo-rozwojowe16 .

Z pojciem innowacyjnoci wie si pojcie konkurencyjnoci. Za kon-kurencyjny uznamy podmiot gospodarczy (cay kraj, region, sektor lub przedsibiorstwo) i dostarczany przez niego towar jeeli wykazuje zdolno do utrzymania lub nawet poprawy dotychczasowej pozycji na rynku17. Pre-sja rynkowa ze strony innych podmiotw nie osabia pozycji danego pod-miotu. O konkurencyjnoci produktu rozstrzyga gwnie jego cena i jako, istotne znaczenie maj rwnie rozwizania marketingowe, wrd nich kanay dystrybucji, jakimi towar trafia do konsumenta. W analizie relatyw-nej pozycji kraju lub regionu duo miejsca zajmuj zdolno dostosowania poday towarw wytwarzanych do zmieniajcego si popytu, rentowno produkcji, dynamika wydajnoci pracy i produktywnoci wykorzystywanego kapitau oraz efektywno prowadzonych prac badawczo-wdroenio-wych18 .

Chocia konkurencyjno midzynarodow zwyko si wiza z oglnym zaawansowaniem ekonomicznym kraju, pojcie to ogranicza si czasem do kursu jego waluty, a zwaszcza realnego kursu efektywnego, co niezale-nie od znaczenia tego parametru ekonomicznego stanowi due uproszcze-nie problemu. Konkurencyjno definiuje si take jako zdolno podmiotu gospodarczego do dugookresowego, efektywnego wzrostu.

16 Foray d.: The Economics of Knowledge, MIT Press, Boston 2004.17 Wzitek-Kubiak A.: Konkurencyjno polskiego przemysu, Bellona, Warszawa 2003,

s. 6771.18 Krugman P.: The Age of diminished Expectations, MIT Press, Cambridge 1997, s. 14.

iNNOWAcJe. pOtrZeBA SZerSZeJ icH iNterpretAcJi 35

Urszula Powiec

Akademia Finansw w Warszawie

iNNOWAcJe. pOtrZeBA SZerSZeJ icH iNterpretAcJi

Od zaakceptowania w marcu 2000 r. zaoe Strategii Lizboskiej przez Rad Europejsk termin innowacje sta si bardzo popularny, chocia wywodzi si on z dorobku myli ekonomistw nurtu instytucjonalnego z przeomu XIX i XX wieku. Innowacje stay si przejawem odpowiedzi Unii na wyzwania poprawy konkurencyjnoci i rozwoju rzucone krajom rozwi-nitym przez kraje o gospodarkach wschodzcych (grup BRIC tj. Brazylia, Rosja, Indie, Chiny) i zwizym okreleniem kierunku rozwoju obranego przez kraje rozwinite. Innowacje byy rozumiane jako zmaterializowanie si nakadw na badania i rozwj (B+R) w wartoci dodanej, a wic w pro-dukcie czy usudze przeznaczonej do sprzeday i znajdujcej na rynku zbyt, z reguy bardzo zyskowny.

Innowacje oznaczay wic modernizacje technologiczne, organizacyjne i menederskie wdroone przez przedsibiorc i prowadzce do poprawy konkurencyjnoci danego podmiotu na rynku. Mogo nim by przedsibior-stwo lub powizana grupa przedsibiorstw. Tak rozumiane innowacje byy zgodne z ideami J.A. Schumpetera, okrelanego nawet jako czowiek rene-sansu XX wieku19. dla Schumpetera przedsibiorca to osoba o wyjtkowej indywidualnoci, podejmujca ryzyko z samej swojej natury i wprowadzajca do gospodarki innowacje i nowe technologie. Schumpeter rozrnia wyra-nie pojcie wynalazku od pojcia innowacji. Innowacja to spoytkowanie wynalazku dla rozwoju nowych produktw, dla korzyci przedsibiorcy i gospodarki poniewa pomylna innowacja rozprzestrzenia si na ca gospodark. dlatego, chocia rzeczywiste rdo wzrostu gospodarki znajdu-je si w dziaalnoci innowacyjnego przedsibiorcy, jego trwao wymaga masowego naladownictwa innowacji, a to moe nastpi w sprzyjajcym rodowisku instytucjonalnym. Tworz je z jednej strony wolna konkuren-cja, a z drugiej umiarkowany, wywaony interwencjonizm pastwowy.

Tak wic z dorobku ekonomistw nurtu instytucjonalnego (a nastpnie neoinstytucjonalnego) wynika, e osignicie trwaoci rozwoju kraju wymaga holistycznego podejcia20. Potrzebne s innowacyjne przedsibior-stwa jako inicjatorzy wzrostu gospodarczego, ale dla zapewnienia trwaoci rozwoju kraju konieczne jest nagromadzenie odpowiedniego kapitau ludz-

19 Landreth H., Colander d.C.: Historia myli ekonomicznej, PWN 2005, s. 399.20 Powiec U.: Ksztatowanie gospodarki i spoeczestwa odpowiadajcych cywilizacji

wiedzy, w: Innowacyjna Polska w Europie 2020, Powiec U. (red.), PWE 2010.

Urszula powiec36

kiego (rozumianego jako wyksztacenie i umiejtnoci), rzeczowego (dziki wysokiej stopie akumulacji i dugoci procesu oszczdzania) oraz sprzyjaj-cego rozwojowi funkcjonowania instytucji gospodarczych, spoecznych, kul-turowych (w tym zwaszcza pastwa).

dorobek myli instytucjonalistw i neoinstytucjonalistw znalaz wyraz w koncepcji trjkta wiedzy lansowanej przez Uni Europejsk od 2005 r. jako element Strategii Lizboskiej. Tworz go B+R, edukacja oraz innowa-cje przedsibiorstw majce by wiodcym ogniwem rozwoju krajw czon-kowskich Unii. Takie rozumienie wiodcych czynnikw rozwoju odpowiada poziomowi rozwoju i interesom najbardziej rozwinitych krajw UE.

Zgodnie z dorobkiem autorw raportw o konkurencyjnoci krajw wia-ta (ocenianej na podstawie 110 elementw) publikowanych przez World Eco-nomic Forum, kraje przechodz przez charakterystyczne stadia rozwoju sty-mulowanego najpierw gwnie tanimi czynnikami produkcji, nastpnie gw-nie efektywnoci, a w stadium najwyszym innowacjami (por. rys. 1).

rysunek 1

Stadia rozwoju konkurencyjnoci krajw

Stymulatory efektywnoci Szkolnictwo wysze i wyszkolenie Efektywno rynku dbr Efektywno rynku pracy Rozwj rynku nansowego Gotowo technologiczna Rozmiar rynku

Innowacje Zoono biznesu Innowacje

Podstawowe wymogi Instytucje Infrastruktura Stabilno makroekonomiczna Zdrowie i szkolnictwo podstawowe

Kluczowe dla gospodarekstymulowanych tanimi czynnikami

Kluczowe dla gospodarekstymulowanych efektywnoci

Kluczowe dla gospodarekstymulowanych innowacjami

rdo: World economic Forum.

W przypadku Polski gwnym czynnikiem wzrostu jest nadal tania sia robocza, chocia postpuje przechodzenie od niskiego poziomu wyksztace-nia pracownikw do redniego (niebieskie konierzyki), a take do wyszego redniego (biae konierzyki)21. Ponadto, nawet w tym niskim stadium roz-woju wystpuje na tle innych krajw UE komparatywna niekorzy w spe-nianiu wymogw w zakresie instytucji, infrastruktury i stabilnoci makro-ekonomicznej (por. tab. 1). Rwnoczenie atutem Polski jest rozwj szkol-

21 Marczewski K.: O polskim eksporcie w dobie globalizacji w: O ksztatowaniu adu gospodarczego, Mczyska E., Sadowski Z. (red.), PTE, Warszawa 2008.

iNNOWAcJe. pOtrZeBA SZerSZeJ icH iNterpretAcJi 37

nictwa wyszego i szkole (wspczynnik skolaryzacji brutto na poziomie wyszym w roku 2008/09 wynosi 52,7%)22, a take rozmiar rynku (7,7% udziau w ludnoci UE-27). W odniesieniu do stadium innowacje Polsk charakteryzuje komparatywna niekorzy.

tabela 1

Filary konkurencyjnoci polski w latach 20092010

Grupy i filary pozycja Warto

Globalny indeks konkurencyjnoci 46 4,33

podstawowe wymogi 71 4,30

instytucje 66 3,90

infrastruktura 103 2,88

Stabilno makroekonomiczna 74 4,56

Zdrowie i szkolnictwo podstawowe 35 5,88

Stymulatory efektywnoci 31 4,56

Szkolnictwo wysze i szkolenie 27 4,82

efektywno rynku dbr 53 4,34

efektywno rynku pracy 50 4,54

Zoono rynku finansowego 44 4,61

Gotowo technologiczna 48 3,97

rozmiar rynku 20 5,07

innowacje i czynniki zoonoci 46 3,84

Zoono biznesu 44 4,35

innowacje 52 3,33

rdo: Opracowanie wasne na podstawie The Global Competitiveness Report 20092010, s. 1320.

Tak wic poziom konkurencyjnoci Polski jest znacznie zrnicowany (hybrydowy), a ponadto jest oczywiste, e daleko nam do stadium rozwoju stymulowanego innowacjami. dziki nim rozwijaj si w duej mierze 33 najbardziej rozwinite kraje (o poziomie PKB/per capita powyej 17 tys. USd), ktrych udzia w globalnym PKB w 2007 r. wynosi ponad 70%, a udzia w ludnoci naszego globu poniej 15%23. Kraje te charakteryzuje nie tylko wysoki biecy poziom PKB/per capita (a wic strumie dochodu), ale take wysoki poziom zasobw materialnych (w tym infrastruktura) i niematerial-nych (sprawne instytucje gospodarcze, spoeczne i kulturowe). W konse-kwencji trzeba uzna istnienie zjawiska dualnoci gospodarki wiatowej24 .

22 Rocznik Statystyczny RP, GUS 2009, s. 344.23 Obliczenia wasne na podstawie Rocznika Statystycznego RP, GUS 2008, s. 756760

oraz s. 879.24 Gomuka S.: Mechanizmy i rda wzrostu gospodarczego w wiecie, w: Wzrost

gospodarczy w krajach transformacji. Konwergencja czy dywergencja, Rapacki R. (red.), PWE 2009.

Urszula po

raport o innowacyjności gospodarki polski w 2010 roku

Documents