raport o innowacyjności gospodarki polski w 2011 roku

redakcja naukowa Tadeusz Baczko

Warszawa 2012

RAPORT o innowacyjnoci gospodarki Polski w

2011 roku

Sidma edycja Raportu o innowacyjnoci gospodarki Polski wydanego przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN zawiera:

analizy makroekonomiczne i mikroekonomicznewyniki bada przedsibiorstw innowacyjnych w latach 20082010analizy inwestorw w badania i rozwj w latach 20042010najnowsze indywidualne oceny innowacyjnoci przedsibiorstwList 500 najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw w 2010 r.listy rankingowe firm innowacyjnych wg zatrudnienia w 2010 r.ranking firm patentujcych w UP RP w 2010 r.List najbardziej innowacyjnych produktw w Polsce w 2011 r.

Kierunki dziaa strategicznych: koncentracja na innowacyjnoci produktowej wzmocnienie fundamentw innowacji zwikszenie wsppracy midzynarodowej zapewnienie inteligentnej specjalizacji poprawa warunkw dla midzynarodowych centrw badawczych rozwj usug opartych na wiedzy dla innowatorw

Wyniki bada wskazuj na potrzeb aktywnego wczenia si w realizacj Strategii Innowacji dla Europy oraz znaczenie ograniczenia ryzyka uczest-nikw sektora innowacyjnego.

o innowacyjnocigospodarki Polski w 2011roku

RAPORT


Warszawa 2012


RAPORT

Przygotowano w ramach

Sieci NaukowejOcena wpywu dziaalnocibadawczo-rozwojowej (B+R)i innowacji na rozwj spoeczno--gospodarczy

koordynowanej przez

pod patronatem honorowym

Prof. dr hab. in. Michaa KleiberaPrezesa Polskiej Akademii Nauk

Partner Raportu

Partner medialny

Partner wspierajcy

Instytut Nauk EkonomicznychPolskiej Akademii Nauk

Przygotowano w ramach

Sieci NaukowejOcena wpywu dziaalnocibadawczo-rozwojowej (B+R)i innowacji na rozwj spoeczno--gospodarczy

koordynowanej przez

pod patronatem honorowym

Prof. dr hab. in. Michaa KleiberaPrezesa Polskiej Akademii Nauk

Partner Raportu

Partner medialny

Partner wspierajcy

Instytut Nauk EkonomicznychPolskiej Akademii NaukWaldemara PawlakaWiceprezesa Rady Ministrw Ministra Gospodarki


Warszawa 2012


RAPORT

Redakcja naukowaTadeusz Baczko

Redakcja naukowa czci makroekonomicznejMagorzata Piekowska

Redakcja naukowa czci mikroekonomicznejEwa Puchaa-Krzywina

RedakcjaWadysawa Czech-Matuszewska

Opracowanie graficzne tekstwJoanna Pczkowska

Redakcja wydawnictwa elektronicznegoMicha Baranowski

Opracowanie graficzne okadki:Jacek Tarasiewicz

Opracowanie typograficzne:Anna Wojda

Raport bdzie dostpny take w internecie pod adresem:www.inepan.waw.pl

Copyright by Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii NaukInstytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii NaukUl. Nowy wiat 7200330 Warszawawww.inepan.waw.pl

ISBN: 9788361597278

Tabela rankingu 500 najbardziej innowacyjnych firm jest zastrzeona jako wzr wsplnotowy w Urzdzie Harmonizacji Rynku Wewntrznego OHIM w Alicante (Hiszpania) na 27 krajw Unii Europejskiej.

Realizacja wydawnicza:Wydawnictwo Key Text sp. z o.o.ul. Wolska 64a, 01134 Warszawatel. 022 632 11 39, 022 632 11 36, fax wew. [email protected]

SpiS treci 5

SpiS treciWprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Gwne wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Tadeusz BACzKo, Fundamenty innowacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

cZ MaKrOeKONOMicZNa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Leszek Jerzy JASISKI, Potencja rozwoju w dugim okresie . . . . . . . . . . . . . . . . 29Elbieta SOSzySKA, Proces budowy gospodarki wiedzy, gospodarki

stymulowanej innowacjami fakty i mity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Iwona WIECzEWSKA, Innowacyjno polskiej gospodarki na tle krajw

Unii Europejskiej analiza wybranych wskanikw innowacyjnoci . . . . . . . . 37Krzysztof PIECH, Oceny innowacyjnoci gospodarki Polski na tle krajw

regionu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Iwona NOWICKA, Narodowy program Foresight cele i zaoenia projektu

wdroeniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Marcin KARdAS, Inteligentna specjalizacja w dokumentach strategicznych UE . . 50Iwona PALCzEWSKA, znaczenie wzornictwa usug we wzrocie

innowacyjnoci i efektywnoci gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Mariusz MACIEJCzAK, Innowacyjno sektora agrobiznesu. Uwarunkowania

i perspektywy rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Wojciech PANdER, Efekty wsparcia dziaalnoci B+R przez fundusze

strukturalne w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Ewa PIOTROWSKA, Ewa ROSzKOWSKA, zrnicowanie wojewdztw Polski pod

wzgldem poziomu gospodarki opartej na wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Krzysztof KLINCEWICz, Boena KACzMARSKA, Wacaw GIERULSKI,

Midzynarodowa wsppraca badawcza polskich uczelni publicznych wyniki analiz bibliometrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Marta RSzKIEWICz, Udzia polskich przedsibiorstw w Programach Ramowych Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Pawe KRzyWINA, Kolejne zmiany przepisw ustawy o wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Micha BARANOWSKI, dyplomacja innowacji wizja czy rzeczywisto? . . . . . . . 88Jerzy W. RyLl, Sprosta globalizacji rozwijajc kapita spoeczny . . . . . . . . . . . . . 93Marek SzyL, Eugeniusz LISOWSKI, Tomasz PACzKOWSKI, Przedsibiorstwa

patentujce w 2010 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

ZeStawienie patentw udZielonych prZeZ urZd patentowy rp polSkim podmiotom goSpodarcZym w 2010 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

cZ MiKrOeKONOMicZNa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

prOceSy iNNOwacyjNe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

Anna WzITEK-KUBIAK, W sprawie metodologii badania barier innowacji . . . . . 127Ewa PUCHAA-KRzyWINA, Bariery innowacyjnoci przedsibiorstw

w latach 20072010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Marek Szyl, Przedsibiorstwa giedowe ponoszce nakady na badania i rozwj

w 2010 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Kamil KASNER, Wpyw luki kapitaowej na innowacyjno przedsibiorstw . . . . . 143

SpiS treci6

Nela GRdzKA, Wpyw User driven Innovation na przedsibiorstwa prowadzce dziaalno innowacyjn w Polsce w latach 20082010 . . . . . . . 147

Aleksander ONIERSKI, Kapita spoeczny w procesie innowacyjnym . . . . . . . . . 152Monika COx (dBOWSKA), Innowacje w spoecznie odpowiedzialnych

firmach w latach 20082010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Monika HORNUNG-HAAdAj, Ochrona rodowiska firm innowacyjnych

w 2010 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Monika MIzIELISKA-CHMIELEWSKA, Innowacyjno i interaktywno

spoeczestwa sieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

PERSPEKTyWy eKSpaNSji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

Tadeusz BACzKo, znaczenie innowacji produktowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169Tadeusz BACzKO, Ewa PUCHAA-KRzyWINA, Najbardziej innowacyjne

produkty w 2011 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171Tadeusz BACzKO, Ewa PUCHAA-KRzyWINA, Marek SzyL, Metodologia

wyboru innowacyjnych produktw w 2011 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

liSta innowacyjnych produktw na podStawie ankiet prZedSibiorStw prZySanych w 2011 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

Marek NIECHCIA, Udzia najwikszych przedsibiorstw w wydatkach badawczo-rozwojowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

Magorzata PAWOWSKA, Rola kredytu kupieckiego w finansowaniu innowacyjnych przedsibiorstw z sektora MP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

Magdalena K. WyRWICKA, Koncepcja kierowania innowacyjnoci regionu na przykadzie Wielkopolski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

Elbieta SzyMASKA, determinanty innowacyjnoci przedsibiorstw turystycznych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

Justyna JANIK, Innowacyjno i umidzynarodowienie polskiego przemysu lotniczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

Artur CHABERSKI, Analiza innowacyjnoci oraz koncentracji wasnoci innowacyjnych firm rodzinnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

LiSTa 500 NajbardZiej iNNOwacyjNych prZedSibiOrStw w pOlSce W 2010 RoKu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

liSta NajbardZiej iNNOwacyjNych MiKrOprZedSibiOrStw w pOlSce W 2010 RoKu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264

liSta NajbardZiej iNNOwacyjNych Maych i redNich prZedSibiOrStw w pOlSce w 2010 rOKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266

liSta NajbardZiej iNNOwacyjNych dUych prZedSibiOrStw w pOlSce W 2010 RoKu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282

deFiNicje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

SOwNiK dO liSty 500 NajbardZiej iNNOwacyjNych prZedSibiOrStw w pOlSce w 2010 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297

liSta alFabetycZNa prZedSibiOrStw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305

SpiS tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

SPiS RySunKW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

iNFOrMacja O iNStytUcie NaUK eKONOMicZNych paN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321

WproWadzenie 7

wprOwadZeNie

Polska Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej w drugiej poowie 2011 r. obfitowaa w liczne wydarzenia. Wiele instytucji publicznych i prywatnych zaangaowao si w przedstawianie Polski wiatu jako kraju nowoczesnego, penego inicjatyw, gdzie dokonuje si wielkiej przebudowy infrastruktury i instytucji. Jednoczenie coraz czciej pojawiay si kontrowersje wok dotychczasowych rozwiza w sferze polityki spoeczno-gospodarczej.

Sie Naukowa MSN przeprowadzia sze konferencji i seminariw (w tym dwie pod honorowym patronatem Polskiej Prezydencji), opubliko-waa pi raportw1, zorganizowaa pierwsz wystaw Innowacyjno w lotnictwie, stworzya portal internetowy2 oraz systemy certyfikacji firm, produktw innowacyjnych, dokonujc kolejnych wanych krokw w realiza-cji Strategii Innowacji dla Polski. dziki postpowi technologii pojawiy si take moliwoci korzystania z dostpnych w Internecie zasobw Sieci Naukowej MSN za pomoc telefonw komrkowych.

dziaania te byy wspierane przez wybitnych ekspertw krajowych i zagranicznych oraz przedstawicieli administracji pastwowej. Nastpio take dalsze umidzynarodowienie dziaa Sieci Naukowej MSN, czego wyrazem byo zorganizowanie Seminarium V4, czyli przedstawicieli krajw Grupy Wyszehradzkiej, wsppraca z renomowanymi organizacjami: Know-ledge4Innovation, Europe Unlimited i OECd NESTI oraz tumaczenie ksi-ek i najwaniejszych treci na jzyk angielski.

Strategia Innowacji dla Polski jest programem, ktrego ambicj jest prowadzenie konkretnych wsplnych dziaa wszystkich zaangaowanych stron w celu zmniejszenia dystansu innowacyjnego Polski. Jest to wielkie wyzwanie kulturowe, spoeczne, polityczne i gospodarcze. wiadomo skali tego dystansu nie jest powszechna. Blisko dziesicioletni okres, jaki mija od uruchomienia naszej Sieci Naukowej, wskazuje, e sam optymizm i podejmowane aktywne dziaania nie wystarcz.

Przeprowadzone dotychczasowe badania wskazuj, e dystans innowa-cyjny Polski si nie zmniejsza. Uruchomiono wprawdzie wiele dziaa czst-kowych na rnych poziomach, ale nie day one cigle synergicznego efek-tu, ktry pozwoliby, aby Polska do 2020 r. znalaza si wrd najbardziej innowacyjnych krajw wiata. Skala nieodkrytych potencjaw oraz moli-wo skorzystania z najlepszych wiatowych dowiadcze to rda nadziei.

Konieczna jest zatem nie tylko zmiana celu, ale dokadniejsze zdiagno-zowanie posiadanych zasobw w sferze biznesu i publicznej, realizowanych procesw, istniejcych powiza, zgoszonych i uruchomionych projektw, posiadanych zasobw: ludzkich, instytucjonalnych i kapitaowych oraz

1 Na temat Raportw opracowanych w 2011 r. przez Sie Naukow MSN zob. tekst M. Baranowskiego na kocu ksiki; zob. te www.inepan.waw.pl/badania/siec_naukowa/

2 www.innovation-in-aviation.pl

tadeusz baczko8

zaproponowanie formuy organizacyjnej aktywizacji tych potencjaw, aby zrealizowa zaoone cele. Pozostaje kwestia struktur odpowiedzialnych za realizacj oraz wyznaczenia im zada w czasie.

Struktury te powinny wykorzystywa istniejce instrumenty polityki fiskalnej na poziomie Europy, kraju i regionu. Nie jest to proste na poziomie kraju. Wymaga bowiem takich zmian instytucjonalnych, ktre pozwoliyby zapewni powizania horyzontalne midzy poszczeglnymi aktorami admi-nistracji pastwowej i samorzdowej, aktorami biznesowymi i niezoriento-wanymi na zysk. Naleaoby przy tym w jak najwyszym stopniu posugi-wa si aktywnymi formami komunikacji spoecznej.

Bardzo wan rol w tym procesie powinny peni istniejce instrumen-ty alokacji funduszy strukturalnych. Polityk alokacji naley zmieni. Proces ten powinien by realizowany przez koncesjonowane podmioty, wyspecjali-zowane w prowadzeniu usug dla sektora innowacyjnego. Wymaga to roz-woju usug zapewniajcych porednictwo midzy rnymi aktorami proce-sw innowacyjnych, upowszechniania wzorcowych rozwiza, tworzenia i utrzymywania rejestrw, dostarczania baz danych i wiedzy, produktw informacyjnych, informatycznych czy platform mobilnych oraz tworzenia struktur opartych na wiedzy. Centraln rol w procesie alokacji powinny odgrywa instytucje bankowe, fundusze poyczkowe oraz fundusze wyso-kiego ryzyka wsparte gwarancjami Skarbu Pastwa w celu zmniejszenia ryzyka kadry i instytucji odpowiedzialnych za decyzje finansowe. Wszystkie alokacje powinny by wsparte przez uruchomienie certyfikacji kadr, pro-duktw, firm i instytucji badawczych. decyzjom alokacji rodkw publicz-nych powinny towarzyszy decyzje dotyczce aktywizacji partnerstwa publiczno-prywatnego.

Niezbdne jest rozwinicie takich rozwiza, ktre pozwalayby, aby fundusze publiczne powodoway efekty mnonikowe oraz byy otwarte na niestandardowe projekty i formy wsppracy. Podstaw wszelkich decyzji finansowych powinien by system rejestrw podmiotw, produktw oraz projektw sektora innowacyjnego. W tym celu moliwe jest upowszechnie-nie opracowanych przez Sie Naukow MSN wskanikw typu 4I (indywi-dualne, integrowane indykatory innowacyjnoci), ocen innowacyjnoci 5A, rankingw innowacyjnoci przedsibiorstw. W celu ograniczenia negatyw-nych skutkw ryzyka projektw innowacyjnych naley zapewni ubezpie-czenie kadry podejmujcej decyzje finansowe na poziomie administracji publicznej oraz zapewni im moliwo uzyskania statusu doradcy, eksper-ta czy audytora innowacyjnoci. Jednoczenie konieczne s: stworzenie platform transferu technologii dostpnych na zasadzie konkurencji oraz diagnoza, koordynacja i planowanie projektw innowacyjnych.

Byoby celowe uruchomienie synergii realizowanych projektw infra-strukturalnych z osiganiem efektw w sferze innowacji oraz platform wspomagajcych transfer i absorpcj wiedzy i technologii. Przygotowane w ten sposb systemy informatyczne powinny by dostpne na urzdze-

WproWadzenie 9

niach mobilnych oraz zapewnia uczestnictwo w projektach osb rnej narodowoci.

Jednym z najwikszych wyzwa, jakie stoj przed rodowiskami zainte-resowanymi przeomow zmian w obszarze innowacyjnoci w Polsce, jest poziom wiadomoci wynikajcy z niedostosowania wszystkich poziomw systemu edukacji od przedszkola do uczelni wyszych. Wymaga to otwarcia, umidzynarodowienia i oparcia jego zasad funkcjonowania na zasadach partnerstwa publiczno-prywatnego oraz przekazania im na wasno odpo-wiednich aktyww.

znaczna cz proponowanych rozwiza jest ju stosowana w skali europejskiej czy w najbardziej rozwinitych krajach wiata. Jednak nie wszystkie. Czsto jest tak, e te same instrumenty bez braku odpowiednie-go sektora usug o wysokiej intensywnoci wiedzy (Knowledge Intensive Services KIS) i adekwatnie do ponoszonego ryzyka wynagradzanej kadry instytucji publicznych nie dziaaj poprawnie. Wymagaoby to dostosowa do potrzeb regionw o najwikszym dystansie innowacyjnym.

W tym miejscu pojawia si postulat, aby rozpocz aktywn polityk, wspart dyplomacj innowacyjn na poziomie instytucji UE, ale take w innych organizacjach midzynarodowych. Wymaga to zmiany paradyg-matu w polityce gospodarczej i spoecznej oraz nastawienia do firm inno-wacyjnych, podmiotw gospodarczych niezalenie od wielkoci oraz formy organizacyjno-prawnej czy fazy rozwoju biznesu oraz caej klasy kreatyw-nej. Punktem wyjcia powinna by diagnoza istniejcego w Polsce szybko rozwijajcego si sektora innowacyjnego oraz instrumentw alokacji fundu-szy Unii Europejskiej i obszarw ich niedostosowania do istniejcych potrzeb. Korzystajc z silnej pozycji Polski na arenie europejskiej, naleao-by aktywnie przystpi do realizacji partycypacyjnej Strategii Innowacji dla Europy. Upowszechnienie tej strategii, uruchomienie odpowiednich mi-dzynarodowych programw foresightowych i ekspertyz wspartych projek-tami badawczymi o cigym charakterze oraz powizanych z ni innowacji w sektorze publicznym powinno si przyczyni do promocji europejskiej innowacyjnoci, wzrostu poziomu jej upowszechnienia oraz umidzynaro-dowienia.

Tadeusz Baczko

gwne wnioSki 11

GwNe wNiOSKi

cel strategiczny i taktyczny

Utrzymywanie si dystansu innowacyjnego Polski mimo bezprecedenso-wego napywu funduszy europejskich powoduje zagroenie dla realiza-cji celu strategicznego, jakim jest znalezienie si do 2020 roku wrd najbardziej innowacyjnych krajw wiata.Postp w zakresie finansowania bada i rozwoju przez przedsibiorstwa jest niewystarczajcy, co uniemoliwia powodzenie realizacji celw tak-tycznych w zamierzonym okresie.

dystans innowacyjnyWystpuje bardzo due zrnicowanie dystansu innowacyjnego w sto-sunku do redniego poziomu w Unii Europejskiej przy niewystarczajcej dynamizacji czynnikw determinujcych poziom innowacyjnoci.Nie zosta uruchomiony odpowiednio wysoki potencja na rzecz absorp-cji wiedzy technologicznej i jej tworzenia oraz wikszego udziau dyfuzji wiedzy we wzrocie gospodarczym.Niska efektywno pracy instytucji Unii Europejskich, rzdw i innych instytucji publicznych, a take niska jako systemu stanowienia i wdra-ania prawa oraz ochrony praw wasnoci w stymulacji wzrostu gospo-darczego.Brak jest spjnego systemu rozwiza fiskalnych, monetarnych i insty-tucjonalnych, ktre sprzyjayby wzrostowi innowacyjnoci na poziomie krajw Unii Europejskiej.zmniejszenie udziau finansowania dziaalnoci B+R ze strony przed-sibiorstw w czasie ostatniego kryzysu gospodarczego. Aktywno innowacyjna przedsibiorstw w niewystarczajcym stopniu jest zorientowana na tworzenie nowych produktw i procesw techno-logicznych w skali globalnej.Brakuje wystarczajcych podstaw informacyjnych dla aktywizacji poli-tyki Unii Europejskiej w sferze innowacji.Brak jest synergii midzy polityk spoeczn, gospodarcz i regionaln krajw Unii Europejskiej a dziaaniami na rzecz zwikszenia innowacyj-noci.

Kierunki dziaazwikszenie efektywnoci polityki innowacyjnej, czego wyrazem byaby innowacyjno produktowa w skali midzynarodowej oraz udzia w wiatowych acuchach wartoci.

gwne wnioSki12

Poprawa infrastruktury (transportowej, telekomunikacyjnej i informa-cyjnej), usprawnienie sfery instytucjonalnej oraz rozwj edukacji w kie-runku zwikszania zasobw kapitau ludzkiego dla postpu w sferze nauki i techniki.Wsppraca midzynarodowa majca na celu wsplne pokonywanie wyzwa innowacyjnych w Europie z uwzgldnieniem midzynarodo-wych struktur wewntrzeuropejskich, takich jak tzw. Grupa Wyszeh-radzka (V4), ale i w skali wiatowej.Inteligentna specjalizacja obejmujca: 1) zacienienie wsppracy mi-dzy uczelniami, spoecznoci badawcz i biznesem, 2) wsplne plano-wanie, 3) poprawienie wsppracy w obszarach, gdzie UE moe zaofe-rowa warto dodan, 4) dostosowanie krajowych procedur do roz-przestrzeniania si innowacji w skali UE.Wsppraca z przedstawicielami europejskiego sektora innowacyjnego przy udziale administracji pastwowych i samorzdowych w celu zapewnienia wdraania opracowywanych projektw typu foresight, pro-gramw strategicznych oraz wzmocnienia ich poziomych powiza, spjnoci i cigoci.Aktywizacja dziaa na rzecz stworzenia lepszych warunkw dla loko-wania w Polsce centrw badawczych o silnych powizaniach krajowych europejskich i wiatowych, ukierunkowanych na poszukiwanie przeo-mowych technologii oraz wzrost ich wartoci.zapewnienie sprze zwrotnych i dronoci przepywu danych, infor-macji, wiedzy i wzorcw pomidzy przedsibiorstwami a nauk oraz uruchomienie ssania innowacji przez przedsibiorstwa oraz szerokie grono odbiorcw.Stworzenie spjnego sektora edukacyjnego jako podstawy rozwoju kapi-tau ludzkiego dostosowanego do potrzeb wyzwa innowacyjnej gospo-darki.zmniejszanie ryzyka uczestnikw partycypacyjnej Strategii Innowacji dla Polski oraz upowszechnienie ich dowiadcze i dorobku w skali kra-jowej, europejskiej i wiatowej.

Opracowali: Tadeusz Baczko, Magorzata Piekowska, Ewa Puchaa-Krzywina

Fundamenty innowacji 13

Tadeusz Baczko

instytut nauk ekonomicznych pan

FUNdaMeNty iNNOwacji

Innowacje, innowacyjno, kreatywno, transfer technologii s dzi odmie-niane przez wszystkie przypadki. Szokuje mnogo projektw z funduszy strukturalnych podpisanych w ramach Programu Operacyjnego Innowacyj-na Gospodarka. Jednak pozycja Polski w wietle midzynarodowych staty-styk innowacyjnoci nie ulega poprawie. Strukturalne opnienie w obsza-rze innowacyjnoci si nie zmniejsza. Wzgldnie wysoka skala nakadw publicznych na innowacje nie spowodowaa zauwaalnej zmiany w pozycji Polski. Wikszo zaobserwowanych przez analitykw negatywnych zjawisk, takich jak niski udzia nakadw przedsibiorstw na badania i rozwj w sto-sunku do produktu krajowego brutto i w stosunku do wydatkw publicz-nych na ten cel, przewaga wydatkw inwestycyjnych nad nakadami na wiedz, niski poziom sprzeday innowacyjnych produktw czy niski udzia przychodw z innowacyjnych dbr wysoko przetworzonych na eksport oraz powolny postp w komercjalizacji wasnoci intelektualnej nadal si utrzy-muje.

Tendencje te dotycz ju stosunkowo dugiego okresu. Rachunek eko-nomiczny zmusza do refleksji nad efektywnoci poniesionych nakadw i ich alokacji. Podejmowane prby przesunicia funduszy midzy instytucja-mi publicznymi nie daj take gwarancji sukcesu. Najczciej gwne sa-boci systemu alokacji pozostaj bowiem bez zmian. dezinformacja, demo-tywacja, dysalokacja, degradacja to negatywne mechanizmy, ktre nie tylko blokuj efekty nowych projektw, ale przyczyniaj si do zmniejszenia skali dziaa innowacyjnych podejmowanych spontanicznie bez udziau funduszy publicznych.

wiatowe koncerny i due firmy wymagaj indywidualizacji podejcia, rozszerzenia skali partnerstwa publiczno-prywatnego oraz wiadomoci dokonujcych si w skali globalnej przemian. Polskie firmy sukcesu, ktre stworzyy filary wzrostu gospodarczego w cigu ostatniego dwudziestole-cia, szybko natrafiaj na liczne bariery, ktrych pokonanie wymaga aktyw-nego zaangaowania si instytucji publicznych. Nie jest to proste ze wzgl-du na obowizujce zasady pomocy publicznej, ale jest moliwe, jak wska-zuj przykady innych krajw.

Mae i rednie firmy napotykaj liczne bariery wzrostu i innowacyjno-ci, ktre w znacznym stopniu spowodowane s brakiem dostosowania instytucji publicznych do ich potrzeb. Wynika to w znacznej iloci przypad-kw z tego, e przedmiotem dziaa wspomaganych publicznie s projekty o niszym poziomie ryzyka, a wic najczciej mniej innowacyjne. System

tadeusz baczko14

motywacji osb i instytucji odpowiedzialnych za alokacj nie sprzyja akty-wizacji najbardziej ryzykownych projektw. Prowadzi to do zjawiska, ktre mona okreli jako paradoks alokacyjny.

Wiele projektw i to tych najbardziej innowacyjnych nie ma szansy na pozyskanie funduszy publicznych. Chodzi o podmioty, ktre nie maj fun-duszy na uruchomienie dziaalnoci gospodarczej, firmy studenckie czy przedsibiorstwa rodzinne, ktre wprawdzie nie zarejestroway dziaalnoci gospodarczej, ale w wietle tendencji demokratyzacji innowacji posiadaj bardzo duy potencja. znane te prawidowoci, ktre zostay opisane m.in. przez noblist z ekonomii Kennetha J. Arrowa ju w latach 60. ubiegego wieku, nadal nie spowodoway uksztatowania si rozwiza instytucjonal-nych adekwatnych do istniejcych wyzwa w tym obszarze. Wyzwania te s obecne wszdzie tam, gdzie sigaj wpywy sektora publicznego. Warun-kw do uruchomiania innowacyjnych firm nie tworz te uczelnie i instytu-ty badawcze.

Instytuty badawcze, gdzie mogoby si dokonywa tworzenie wiedzy oraz jej upowszechnianie na najwiksz skal, dalekie s od standardw, jakie s wyznaczane przez najlepsze midzynarodowe praktyki. Kierunki przemian instytucjonalnych nie daj w tym obszarze optymistycznych sygnaw. Najbardziej niepokojcy jest brak dziaa na rzecz zwikszania zwizkw midzy edukacj i badaniami, co stanowi utrudnienie dla napy-wu nowej wiedzy do programw edukacyjnych, a take modych ludzi do projektw badawczych. Przeszkod dla komercjalizacji bada s istniejce i planowane systemy oceny instytutw badawczych niezorientowane na interdyscyplinarno.

Biurokracja zamiast funduszy i instrumentw dostosowanych do potrzeb innowatorw tak najkrcej mona okreli zagroenie rozwoju nauki i szkolnictwa wyszego. Byoby to moe bez znaczenia, gdyby nie fakt, e to wanie tu ksztatowany jest kapita ludzki, postawy innowacyjne i tworzona wiedza podstawowa, ktra w znacznym stopniu powinna mie wpyw na aplikacje praktyczne. Mgby kto odpowiedzie, e to niewielka strata, bo poziom komercjalizacji wiedzy wytwarzanej przez nauk w Polsce jest niski, a poziom innowacyjnoci firm jest zdecydowanie poniej redniej europejskiej. Miaby te zapewne duo racji, przywoujc niskie wskaniki zarwno komercjalizacji wiedzy i innowacyjnoci, jednak nie w obecnych warunkach globalnych przemian. Innowacyjno jest bowiem postrzegana dzi powszechnie jako najwaniejsze rdo wzrostu, rozwoju i dobrobytu.

Wspczenie, gdy obserwujemy coraz liczniejsze przykady sukcesw polityki proinnowacyjnej na wiecie, skutkiem niepowodze w obszarze innowacyjnoci moe by tylko utrzymanie negatywnych tendencji i dalszy exodus najzdolniejszych przedstawicieli modego pokolenia. dugotrwaa zapa w tym obszarze zmusza do powanych zmian w polityce przemyso-wej i kierunkach alokacji. Inwestowanie w mniej lub bardziej ulotne pro-jekty nie moe zastpi budowy tak solidnych fundamentw, jak: rwny dostp do wiedzy, dobra edukacja na wszystkich poziomach, spjno dzia-


a instytucjonalnych, rozwj norm i certyfikacji. dotychczasowe dziaania w sferze rozwoju infrastruktury powinny zosta ukierunkowane na dziaa-nia synergiczne, aby kade z nich wnosio swj wkad w rozwj wsppracy, umidzynarodowienie, wspieranie ludzkiej kreatywnoci i innowacyjnoci czy budow gospodarki wiedzy.

Jak jednak to osign, aby znowu nie powtrzy bdu otwierania dawno otwartych drzwi. Kolejny okres finansowania sigajcy w Unii Euro-pejskiej roku 2020 powinien by podstaw zmian w dotychczasowych prak-tykach. Jak dotd nic na to nie wskazuje. zamiast korzysta ze sprawdzo-nych najlepszych praktyk europejskich, tworzy si rozwizania, ktre pozo-staj w tyle za liderami innowacyjnoci w Europie i na wiecie. Brak jest inwestycji w struktury wiedzy, kooperacyjne projekty, a take inicjatyw tworzenia struktur niematerialnych dla projektw innowacyjnych.

W celu pokonania tych wyzwa realizowany jest przez Sie Naukow MSN, koordynowan przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, program Strategia Innowacji dla Polski, ktry jest odpowiedzi na powikszajcy si dystans innowacyjny. zgodnie z tym projektem, trzeba dziaa, nie mona czeka. W centrum jego zainteresowania s innowatorzy, konkret-ni ludzie i ich zespoy. S oni bardzo czsto kady na swoim polu samotni. Innowacje zawsze s zwizane z bardzo duym ryzykiem. Istot-ne jest wic, eby proinnowacyjne rodowiska zaczy si ze sob czy. Proponujemy rozwija partycypacyjn Strategi Innowacji dla Polski z zestawem instrumentw, ktre w cigu omiu lat zostay opracowane w ramach projektu realizowanego przez Sie Naukow MSN. S to m.in. oceny innowacyjnoci przedsibiorstw, rankingi firm innowacyjnych, raporty o przedsibiorstwach patentujcych, raporty o firmach inwestuj-cych w badania i rozwj.

Jest to odpowied na niedostrzeganie sektora innowacyjnego w Polsce. zamiast postawy pasywnej, proponujemy inny paradygmat. Opiera si on na wynikach bada, ktre wskazuj, e firmy innowacyjne w Polsce istnie-j, ale maj wiele problemw i trzeba woy bardzo duo pracy, aby ich efektem byy wyroby i usugi atrakcyjne dla lokalnych i wiatowych odbior-cw. Pojawiaj si liczne opracowania strategiczne, jednak warstwa diagno-styczna w sferze procesw lokalnych i problemw oraz barier, na jakie natrafiaj przedsibiorstwa sektora innowacyjnego, jest niewystarczajca. dotychczasowe dowiadczenia pokazuj, e nie zawsze wystarcz dziaania na poziomie krajowym. Jest potrzeba wikszej aktywizacji Polski na arenie europejskiej.

Proponujemy, co zostao po raz pierwszy sformuowane w ksice Euro-pejskie innowacje. Teoria i praktyka3, ktra ukazaa si w poowie 2011 r.

3 T. Baczko, E. Puchaa-Krzywina, Moliwoci wykorzystania wiedzy do zmniejszenia dystansu innowacyjnego. Od wdroenia indywidualnych ocen innowacyjnoci do akredyta-cji konsultantw, ekspertw i audytorw innowacyjnoci, w: Europejskie innowacje. Teoria i praktyka, J. Babiak, T. Baczko (red.), Instytut Konsultantw Europejskich, realizacja wydawnicza dom Wydawniczy ELIPSA, WarszawaBruksela 2011, s. 321324.

tadeusz baczko16

ze wstpem prof. Jerzego Buzka, wczesnego Przewodniczcego Parlamen-tu Europejskiego, i jest dostpna w Internecie4, strategi partycypacyjn innowacji, Strategi Innowacji dla Europy. Chodzi o to, aby przej z pozy-cji pasywnych na pozycje aktywne i to jest szansa, ktrej nie mona zaprze-paci. W celu lepszego zobrazowania powiza elementw odgrywajcych kluczow rol w powodzeniu proponowanego podejcia strategicznego dobrze jest skorzysta z modelu zaprezentowanego na rysunku 1, co powin-no uatwi podjcie szerszej dyskusji5 .

Kluczow rol peni fundamenty Strategii Innowacji dla Europy. T cz koncepcji zawdziczamy inspiracji prof. Tadeusza Kowalika z Instytu-tu Nauk Ekonomicznych PAN, ktry powiedzia, e cigle duo mwi si o innowacjach, wydaje na ten cel ogromne kwoty pienidzy, a rne wane dla ludzi kwestie s niezaatwione. Nie moe by tak, aby dziaania na rzecz innowacji byy realizowane bez porzdnych fundamentw, ktrych podsta-wy tworz: uwzgldnianie potrzeb odbiorcw oraz zapewnienie dbr publicznych, takich jak: dobra edukacja, bezpieczestwo, rodowisko natu-ralne czy dostosowana do potrzeb odbiorcw i zmniejszajca wykluczenie spoeczne infrastruktura. Kade z tych dziaa moe by tak realizowane, eby dawao swoje efekty synergiczne w postaci innowacji. Podstaw Stra-tegii Innowacji dla Europy s instytucje zainteresowane postpem w sferze innowacji. S to dotychczasowe i przysze instytucje europejskie oraz kra-jowe. Ich podstaw powinno by uwzgldnianie szerokiej perspektywy i prowadzenie bada przyszoci typu foresight. Wyniki tych bada, w kt-rych uczestnicz zaangaowani interesariusze, powinny by publicznie dostpne, a ich realizacja doprowadzi do powstania struktur eksperckich zainteresowanych ich realizacj. Koordynacji pracy tych struktur powinny suy wyspecjalizowane platformy informacyjne, sprzyjajce aktywnoci tych struktur oraz ich wsppracy wewntrznej i z innymi tego typu struk-turami.

Funkcjonowanie wspczesnej gospodarki jest niemoliwe bez aktywnej polityki na poziomie krajw i regionw. W poszczeglnych krajach istniej zrnicowane systemy fiskalne na poziomie kraju. W ich ramach dziaaj czsto odmienne instrumenty stymulacji innowacji. Konieczne jest dopra-cowanie takich instrumentw, ktre sprzyja bd innowacyjnoci w skali Europy, i ich monitoring. Rozwizania powinny by stabilne co do zasady, wykorzystywa najlepsze praktyki krajowe i midzynarodowe oraz by przedmiotem ocen interesariuszy. Najlepiej byoby, aby ich konstrukcja

4 http://www.eurofundsnews.eu/publikacje/ebook.html5 Schemat zosta po raz pierwszy zaprezentowany w ramach tzw. spotka czwartko-

wych PTE w dniu 10 maja 2012 roku; powiconemu dyskusji nad raportem Kurs na inno-wacje. Jak wyprowadzi Polsk z innowacyjengo dryfu? opracowanym przez zesp pod kier. Jerzego Hausnera. dyskusj prowadzia Prezes PTE Elbieta Mczyska. Uczestnikami byli Jerzy Hausner z RPP, Tadeusz Baczko i Joanna Kotowicz-Jawor z INE PAN. W przygo-towaniu jego obecnej wersji uyteczne okazay si dyskusje w ramach konferencji zorgani-zowanej przez Knowledge4Innovation Forum w Parlamencie Europejskim w Brukseli 16 maja 2012 roku.


pozwalaa na wybr takich form, ktre najlepiej odpowiadayby potrzebom innowacyjnych podmiotw oraz instytucji zainteresowanych popraw roz-wiza w caej Unii Europejskiej.

rysunek 1

Strategia innowacji dla europy

FundamentyPotrzeby Odbiorcw

Bezpieczestwo, Edukacja, rodowisko, InfrastrukturaSynergiczne Lokalne Efekty Innowacyjne

UmidzynarodowienieOrganizacje wiatoweacuchy wartociKorporacje midzynarodoweMobilni Europejczycy i ich rmy

Normy

Licencje

Patenty

Wzory

Standardy

InstytutybadawczeUczelnie

Powizania horyzontalne

Innowacje w sektorzepublicznym

KIS

Sektory

FirmyPatentujce

Inwestorzy B+R

MikrormyMP, Due

PracownicyPodmioty nierejestrowane

SpoecznociBez wykluczenia

StrukturywiedzySieci

Instrumenty

Produkujceinnowacyjne

wyroby

Instytucje. Badania przyszoci

Instrumenty na poziomie kraju, Europy i ich monitoring

Problemy,bariery, strategie

Jednym z dominujcych trendw przemian w Europie jest proces roz-szerzania si zakresu innowacji w sektorze publicznym. dotyczy to takich obszarw, jak: administracja, zdrowie, bezpieczestwo, gdzie nastpuje upowszechnienie nowych rozwiza technologicznych i organizacyjnych w obszarach: e-administracja, e-zdrowie, e-sd i wiele innych, gdzie oby-watel, firma czy inny podmiot jest w centrum uwagi pod wzgldem oferty,

tadeusz baczko18

czasu i dopasowania do potrzeb. dotyczy to urzdw, ale rwnie bardziej rozbudowanych struktur. Jako innowacje w sektorze publicznym powinny by traktowane take dziaania sprzyjajce innowacyjnym podmiotom oraz wspierajcych ich instytucji publicznych i prywatnych. dotyczy to te insty-tucji publicznych o zoonych strukturach regionalnych.

Bardzo wan rol powinny peni powizania horyzontalne czce ze sob rne sfery funkcjonowania, takie jak: gospodarka, zdrowie, infra-struktura, kultura czy edukacja. Jednym z wymaga Strategii Innowacji OECd jest, aby koncentrowa si na dziaaniach horyzontalnych. daje to szanse na powizanie ze sob czasami oderwanych od siebie dziedzin. Na poziomie instytucji europejskich takich mechanizmw dopracowano si przez lata. Chodzi wic o ich przeniesienie na poziom krajowy w celu przy-spieszenia procesw innowacyjnych. Podejcie to powinno zmniejszy nega-tywne skutki mylenia silosowego, ale take pomc w uzupenieniu luk na poziomie instytucji i rozwiza konstytucyjnych, prawnych i parlamentar-nych.

Naley rozwija dorobek midzynarodowy, ktry obejmuje normy, licen-cje, wzory, patenty czy wypracowane standardy. Bardzo du rol w rozwo-ju innowacyjnoci powinny odgrywa spoecznoci zainteresowane wzro-stem kreatywnoci oraz upowszechnieniem si wzorcw zachowa. Tak rol niewtpliwie mog peni procesy spoeczne upowszechniania norm, licencji, wzorw przemysowych, patentw i standardw, takich jak Cam-berra Manual, Frascati Manual, Oslo Manual czy Patent Manual.

W centrum zainteresowania Strategii Innowacji dla Europy jest rozwj firm i instytucji, ktre bd dostarcza usug na rzecz sektora innowacyj-nego, czyli tak zwane Knowledge Intensive Services (KIS), oraz instrumen-ty, ktre pozwoliyby doskonali dziaanie sektora innowacyjnego, elimino-wa bariery jego funkcjonowania oraz wzmacnia jego potencja. Usugi te powinny zapewni zmniejszenie asymetrii informacyjnej przy procesach alokacji oraz uatwi wszystkim typom podmiotw gospodarczych i spoecz-nych realizacj ich strategii innowacyjnych, a take pomaga w przepywie wiedzy.

Raport, tak jak w latach ubiegych, jest podzielony na cz makroeko-nomiczn i mikroekonomiczn. Otwiera go tekst Leszka Jasiskiego, dyrek-tora Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN, wskazujcy na znaczenie uwzgld-niania potencjaw rozwoju w dugim okresie. Kolejne teksty pozycjonuj innowacyjno gospodarki Polski w ocenach i badaniach. Elbieta Soszy-ska z Uniwersytetu Warszawskiego wskazuje opierajc si na midzyna-rodowych ekonometrycznych badaniach porwnawczych na podstawy budowy gospodarki wiedzy stymulowanej innowacjami. Iwona wieczew-ska z Uniwersytetu dzkiego przedstawia ocen polskiej gospodarki na tle krajw Unii Europejskiej na podstawie analizy wybranych wskanikw innowacyjnoci. Krzysztof Piech ze Szkoy Gwnej Handlowej podejmuje natomiast wane wyzwanie oceny innowacyjnoci gospodarki Polski na tle krajw regionu.


dwa kolejne artykuy wskazuj na dziaania strategiczne podejmowane na szczeblu centralnym, ktre mog mie wpyw na perspektywy rozwojo-we innowacyjnoci. S to teksty ekspertw z Ministerstwa Nauki i Szkolnic-twa Wyszego. Pierwszy z nich, autorstwa Iwony Nowickiej, jest na temat celw i zaoe projektu wdroeniowego Narodowy Program Foresight, a drugi, przygotowany przez Marcina Kardasa, dotyczy tzw. inteligentnej specjalizacji w dokumentach strategicznych Unii Europejskiej.

Kolejne dwa teksty wskazuj na obszary, w ktrych tkwi due poten-cjay rozwoju innowacji w gospodarce Polski pierwszy autorstwa Iwony Palczewskiej z Instytutu Wzornictwa Przemysowego na temat znaczenia wzornictwa usug we wzrocie innowacyjnoci i efektywnoci gospodarki, drugi za Mariusza Maciejczaka ze Szkoy Gwnej Gospodarstwa Wiejskie-go na temat uwarunkowa i perspektyw rozwoju innowacyjnoci sektora agrobiznesu.

W czterech kolejnych artykuach podjto zagadnienia zwizane z ocen przemian w okresie intensywnego napywu funduszy europejskich. Woj-ciech Pander (ECLEO) porusza kwesti efektw wsparcia dziaalnoci B+R przez fundusze strukturalne w Polsce. Ewa Piotrowska z Politechniki Biao-stockiej i Ewa Roszkowska z Uniwersytetu w Biaymstoku przedstawiy analiz zrnicowania wojewdztw Polski pod wzgldem poziomu gospo-darki opartej na wiedzy. zesp w skadzie: Krzysztof Klincewicz (Uniwer-sytet Warszawski) oraz Boena Kaczmarska i Wacaw Gierulski (Politechni-ka witokrzyska) przedstawia wyniki bada bibliometrycznych dotycz-cych midzynarodowej wsppracy badawczej polskich uczelni publicznych. Wskazuje na skal zrnicowania i istniejce wyzwania w tym obszarze. Bardzo wan rol w umidzynarodowieniu polskich orodkw akademic-kich i badawczych ma udzia polskich przedsibiorstw w Programach Ramo-wych Unii Europejskiej. Ilustruje to analiza polskich osigni w 7. Progra-mie Ramowym autorstwa Marty Rszkiewicz z Krajowego Punktu Kontak-towego Unii Europejskiej.

Cz makroekonomiczn zamykaj analizy z obszaru rozwiza insty-tucjonalnych. Rozpoczyna t cz tekst Pawa Krzywiny z Kancelarii Praw-nej POLFINANS Joanna Tarkowska Sp. k. na temat kolejnych zmian przepi-sw ustawy o wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej w 2011 roku. Nastpnie Micha Baranowski z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN podejmuje wany dla budowy nowoczesnych struktur powiza midzynarodowych temat dyplomacji innowacji. Podejcie to nabiera znaczenia w warunkach globali-zacji gospodarki oraz dokonujcych si przemian. znaczenie wyzwa globa-lizacyjnych, rozwoju wsppracy oraz rol uwarunkowa lokalnych przed-stawia studium przygotowane przez Jerzego W. Rylla z Naczelnej Organiza-cji Technicznej (NOT).

Wanym obszarem instytucjonalnym zwizanym z sektorem innowacyj-nym jest system ochrony wasnoci intelektualnej o kluczowym znaczeniu dla transferu technologii. Wynikiem analiz jest tekst Marka Szyla, Eugeniu-sza Lisowskiego, Tomasza Paczkowskiego z Sieci Naukowej MSN, dotyczcy

tadeusz baczko20

przedsibiorstw patentujcych w 2010 r. oraz ranking 20 firm o najwik-szej liczbie zatwierdzonych patentw przez UP RP. Przedstawiamy te zestawienie patentw udzielonych przez Urzd Patentowy RP polskim pod-miotom gospodarczym w 2010 roku. Stanowi ono wypadkow stara firm, ale jednoczenie wynik istniejcych rozwiza instytucjonalnych.

Cz mikroekonomiczna podobnie jak w roku ubiegym podzielona jest na dwa bloki tematyczne. Pierwszy dotyczy przebiegu procesw innowacyj-nych. Rozpoczyna go tekst Anny Wzitek-Kubiak z Instytutu Nauk Ekono-micznych PAN, bdcy refleksj na temat metodologii badania barier inno-wacji. Autorka wskazuje na komplementarno barier i potrzeb wizania ich dotkliwoci ze specyfik firm i uwarunkowa procesw innowacyjnych. Tekst ten stanowi wany komentarz do prowadzonych od 2005 r. w ramach Sieci Naukowej MSN bada nad barierami innowacji. W tegorocznym Raporcie jest kolejny tekst Ewy Puchay-Krzywiny z Instytutu Nauk Ekono-micznych PAN przedstawiajcy bariery innowacyjnoci przedsibiorstw w latach 20072010 wraz z ich interpretacj. zawiera on postulaty przed-sibiorstw, co do podanych rozwiza sprzyjajcych innowacjom. Mog one, jak wskazuje autorka, by przydatne przy identyfikacji barier instytu-cjonalnych dla przedsibiorstw innowacyjnych. Jedn z najwaniejszych barier procesw innowacyjnych w Polsce jest dostpno funduszy i wa-nie tej problematyce powicone s dwa kolejne badania. Pierwsze, autor-stwa Marka Szyla z Sieci Naukowej MSN, dotyczy przedsibiorstw giedo-wych ponoszcych nakady na badania i rozwj w 2010 roku. Badania te prowadzone ju sidmy raz wskazuj na rosnc grup inwestorw w B+R na GPW. drugi tekst, autorstwa Kamila Kasnera z Instytutu Nauk Ekono-micznych PAN, kontynuuje badania dotyczce luki kapitaowej przedsi-biorstw innowacyjnych. zwraca uwag na zachowania przedsibiorstw dotknitych brakiem funduszy i tych, ktrym udao si ten problem poko-na.

Kolejnym wyzwaniem, jakie wie si z procesami innowacyjnymi i sta-nowi w wietle bada midzynarodowych du ich sabo w Polsce, jest nie-wystarczajcy poziom wsppracy. Problematyka ta jest przedmiotem piciu kolejnych bada prezentowanych w tej czci Raportu. Podejmowana jest przez Nel Grdzk z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w artykule doty-czcym wpywu innowacji inspirowanych przez odbiorcw na przedsibior-stwa prowadzce dziaalno innowacyjn w Polsce w latach 20082010. drugi tekst jest autorstwa Aleksandra onierskiego z Instytutu Bada Edu-kacyjnych i przedstawia wyniki pionierskich bada przedsibiorstw na temat kapitau spoecznego w procesie innowacyjnym. zaprezentowane wyniki wskazuj na wyszy poziom kapitau spoecznego w firmach innowacyjnych oraz liczne przejawy jego wystpowania. Monika Cox (dbowska) INE PAN, przedstawiajc badania na temat zwizkw midzy innowacyjnoci a spo-eczn odpowiedzialnoci biznesu w latach 20082010, wskazuje m.in. na zainteresowanie ochron rodowiska. Szczegowe wyniki bada na temat zachowa proekologicznych w firmach innowacyjnych za 2010 r. przedstawia


opracowanie Moniki Hornung-Haadaj z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN. Teksty zwizane ze znaczeniem wsppracy w procesach innowacyjnych zamyka omwienie oglnopolskich bada na temat interaktywnoci spoe-czestwa sieci autorstwa Moniki Mizieliskiej -Chmielewskiej z Media Trend Centrum Komunikacji Medialnej.

drugi blok tematyczny w czci mikroekonomicznej dotyczy perspektyw ekspansji sektora innowacyjnego. Rozpoczynaj go teksty dotyczce wynikw bada przeprowadzonych w 2011 r. na temat innowacyjnoci produktowej. Badania duej grupy ekspertw zaangaowanych w ten projekt wskazay na niezwyke moliwoci wzrostu na poziomie przedsibiorstw dziki innowa-cjom produktowym. Trudno te przeceni rol polityki innowacyjnej oraz nowych modeli biznesowych w ich rozwoju. W Raporcie prezentujemy pierw-szy raz list 20 najbardziej innowacyjnych produktw w Polsce w 2011 roku wraz z opisem genezy bada, metodologi wyboru i prezentowanych w ramach Raportw o innowacyjnoci gospodarki Polski od 2006 r. zestawie opisw innowacyjnych produktw zgoszonych przez firmy. Jest to kolejny wany krok w tworzeniu podstaw informacyjnych i instrumentw dla rozwo-ju sektora innowacyjnego w Polsce. Pozwala na stworzenie licznych instru-mentw i usug sprzyjajcych wzrostowi przez innowacyjno produktow obejmujc szerokie spektrum wyrobw i usug.

Kolejne trzy artykuy przedstawiaj kierunki rozwoju finansowania pro-cesw innowacyjnych. Stanowi kontynuacj bada, zaprezentowanych w Raporcie o innowacyjnoci gospodarki Polski w 2010 roku, ktre wskazy-way na wyzwania zwizane m.in. z moliwoci wykorzystania rynku Ven-ture Capital/Private Equity i rynku kapitaowego. W tym roku zwracamy uwag na znaczenie udziau najwikszych przedsibiorstw w wydatkach badawczo-rozwojowych w ukadzie midzynarodowym w tekcie przygoto-wanym przez Marka Niechciaa z Narodowego Banku Polskiego. Kwestia finansowania innowacji jest cigle bardzo duym wyzwaniem. Jednym z rozwiza jest wykorzystanie kredytu kupieckiego w finansowaniu inno-wacyjnych maych i rednich przedsibiorstw. Na moliwoci w tym zakre-sie zwraca uwag Magorzata Pawowska z Instytutu Ekonomicznego NBP.

Ogromn rol w rozwoju ekspansji sektora innowacyjnego maj dziaa-nia na poziomie mezoekonomicznym. W zwizku z tym sigamy tu do wzor-cowych rozwiza regionalnych i sektorw o duym potencjale innowacyj-nym. zaczynamy od prezentacji powstaej w ramach projektu typu foresight koncepcji kierowania innowacyjnoci regionu na przykadzie Wielkopolski, przedstawionej przez Magdalen Wyrwick z Politechniki Poznaskiej. Bar-dzo due moliwoci ekspansji tkwi zarwno w sektorach usugowych, przemysowych, jak i w ich powizaniach. dobrym przykadem jest rozwj podstaw innowacyjnoci przedsibiorstw turystycznych w Polsce, co wyma-ga wielostronnych stara ze strony biznesu, wadz centralnych i lokalnych. Badania w tym obszarze prezentowane s przez Elbiet Szymask z Poli-techniki Biaostockiej. Trudno sobie wyobrazi rozwj tego obszaru bez nowoczesnego transportu i odpowiedniego sprztu. Warunkuje to m.in.

tadeusz baczko22

rozwj innowacyjnoci i umidzynarodowienia polskiego przemysu lotni-czego. dynamika, jaka charakteryzuje ten sektor, stanowi wyzwanie i wzo-rzec dla innych przemysw.

zaprezentowana przez Justyn Janik z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN dynamika procesw innowacyjnych realizowanych w tym sektorze moe stanowi inspiracj dla innych i due wyzwanie dla polityki gospodar-czej. Szczegln rol w rozwoju innowacyjnoci przemysu lotniczego w Polsce odgrywaj firmy rodzinne. One to maj do spenienia niezwyk misj, aby wykorzysta globalne acuchy wartoci stworzone przez wia-towe koncerny dla eksportu i umidzynarodowienia swojej oferty produk-cyjnej oraz do stymulacji rozwoju struktur wiedzy midzy biznesem i orod-kami badawczymi lokalnymi i midzynarodowymi. Wzorce tych innowacyj-nych firm mog by cenn inspiracj do rozwoju takich struktur korporacyjnych, ktre najlepiej bd budowa nowoczesne miejsca pracy i sieci wsppracy, przenosi zasoby i strumienie wiedzy. Wydobycie poten-cjau innowacyjnego ukrytego na poziomie miejsc pracy, powiza z dostaw-cami i odbiorcami jest niemoliwe bez stworzenia adekwatnych struktur wasnoci i zarzdzania. Przeprowadzone pierwsze badania innowacyjnych firm rodzinnych i koncentracji ich wasnoci stanowi podstaw tekstu przygotowanego przez Artura Chaberskiego z INE PAN.

Raport tradycyjnie kocz listy rankingowe najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw w Polsce zawierajce take jednostkowe oceny poziomu innowacyjnoci w systemie 5A w sferze innowacyjnoci rynkowej, proceso-wej, nakadw na innowacyjno, uzyskanych patentw w USA, Europie i z Urzdu Patentowego RP (UP RP) oraz kontraktw europejskich w ramach 7. Programu Ramowego i Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka przy wykorzystaniu mikroindykatorw typu 4i (indywidualnych integrowa-nych indykatorw innowacyjnoci). zawieraj one dane o przychodach ze sprzeday i jej dynamice, nakadach na B+R i ich udziale w przychodach ze sprzeday. Podstaw ocen s ankiety przesyane do Instytutu Nauk Ekono-micznych PAN oraz dane dostpne publicznie, a w szczeglnoci z UP RP, bilanse i rachunki wynikw firm objtych Rejestrem Sdowym, raporty spek giedowych, zestawienia projektw z funduszy strukturalnych oraz informacje z Krajowego Punktu Kontaktowego UE na temat firm, ktre uczestniczyy w projektach 7. Programu Ramowego UE.

Przeprowadzone badania pozwoliy na budow sidmej edycji Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw w Polsce. Jej opracowanie byo moliwe dziki przeprowadzeniu bada firm patentujcych, inwestorw w B+R i najbardziej innowacyjnych produktw w Polsce w 2011 roku. Ponadto ju tradycyjnie Raport zawiera rankingi najbardziej innowacyjnych firm w ukadzie wedug wielkoci zatrudnienia: od mikro, poprzez mae i rednie a do duych. Towarzysz im opracowania, takie jak wybr defi-nicji podstawowych poj zwizanych z innowacjami oraz sownik do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw w Polsce w 2010 r. stano-wicy syntetyczny opis rozwiza metodologicznych zastosowanych przy


tworzeniu rankingu i indywidualnych ocen innowacyjnoci przedsibiorstw. W celu uatwienia korzystania z Listy 500 najbardziej innowacyjnych przed-sibiorstw w Polsce w 2010 r. umieszczona zostaa lista alfabetyczna przed-sibiorstw, ktre uzyskay najwysze oceny indywidualne w Polsce i ktrym przysuguje prawo uzyskania certyfikatu.

Raport kocz wykazy tabel i rysunkw, ktre pozwalaj atwiej dotrze do treci i wynikw bada, ktre w nim si znajduj. zachcamy te do zapoznania si z opracowaniami przygotowanymi przez Michaa Baranow-skiego z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN prezentujcego dorobek pro-gramu bada nad innowacyjnoci realizowany przez Sie Naukow MSN Ocena wpywu dziaalnoci badawczo-rozwojowej i innowacji na rozwj spoeczno-gospodarczy. Sie ta utworzona w 2003 r. w zakadzie Bada Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN dziki wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego jest od 2004 r. koordynowana przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN.

* * *

Mija kolejna edycja bada nad najbardziej innowacyjnymi przedsibior-stwami. Kolejne edycje pozwoliy nam oceni tysice przedsibiorstw. Okaza-o si, e system 5A oparty na zintegrowanych wskanikach 4i (indywidual-ne, integrowane indykatory innowacyjnoci) dziaa. Moliwe jest nie tylko ocenianie firm innowacyjnych, ale docelowo take poprawa alokacji funduszy europejskich. Banki bd mogy lepiej powiza alokacj funduszy ze znajo-moci swoich klientw, ich potencjaw i zagroe. Pojawia si niezwyka szansa dla instytucji publicznych, ktre zmagaj si z rnymi dawno ju wykrytymi paradoksami asymetrii informacyjnych, eby tak lokowa fundu-sze publiczne, aby mogy procentowa rozwojem, wzrostem, nowymi miej-scami pracy i to w obszarach, gdzie wydawao si to niemoliwe.

Niemoliwe okazao si moliwe. Powstay rankingi oglnopolskie i dla poszczeglnych wojewdztw. Okazao si to, co przeczuwalimy, e wbrew pesymistom firmy innowacyjne mog zaistnie zarwno w regionach bar-dzo rozwinitych, jak i w takich, ktre nie wykazyway przejaww innowa-cyjnoci. Otwiera to niezwyke moliwoci. dotyczy to szczeglnie firm maych czy wrcz mikro do 10 zatrudnionych, ktrych europejskie statysty-ki odnotowuj najwicej w Polsce. Jak jednak dotrze do tych firm? Jak im pomc? Jak zidentyfikowa te z nich, ktre maj innowacyjny potencja? Innowacje zawsze gdzie musz si zacz. Maj wic bardzo silne uwarun-kowania lokalne. Czasami ich korzenie sigaj gboko i nawizuj do rodzinnych tradycji, a niekiedy nonikiem ich wspaniaej przeszoci jest tylko marka kojarzona z wybitnymi twrcami ycia gospodarczego i wspa-nia przeszoci.

Marka jest wartoci niematerialn, ale czsto spotyka si z zaintereso-waniem najpotniejszych instytucji finansowych wiata. dziki wzmocnie-niu kapitaowemu i strukturom tych firm ich klienci krajowi maj szans zaistnie w skali wiatowej. Ale zagraniczne koncerny, mimo e daj prac

tadeusz baczko24

na miejscu i zatrudniaj wybitnych analitykw, nie s jak dotd zdolne tak ulokowa kapitay, aby uzyska w kraju, do ktrego przybywaj, tak spek-takularne korzyci, eby przyczyni si do sukcesu wasnego i tych cigle jeszcze bezimiennych bohaterw, ich twrcw pracownikw.

dzi, gdy padaj kolejne uznane kanony, gdy prbuje si poszukiwa coraz to nowych algorytmw szacowania ryzyka w skali wiatowej czy kra-jowej pojawia si potrzeba powrotu do mikroekonomicznych podstaw gospodarki. Szczliwie s one nienaruszone. Ich podstawow tkank sta-nowi mae firmy w rnych stadiach rozwoju. Wikszo z nich jeszcze si nie zarejestrowaa. Ich twrcy to bezimienni bohaterowie, ktrzy szukaj w pocie czoa funduszy, potrafi porwnywa swj potencja z ryzykiem. Im dalej od nich, tym wiedza o tym potencjale i ryzyku spada. dotarcie do tych firm, a zwaszcza do tych najbardziej potrzebujcych i czsto o bardzo wysokich potencjaach rozwojowych jest wielk szans.

Czsto szanse te s ukryte wewntrz firmy. Moe je wykry albo jej szef, albo pracownik, albo odbiorca produktw niezadowolony z ich kszta-tu i formy. dziaalno innowacyjna jest z natury obarczona ryzykiem. Cza-sami bardzo duym. Jest tu ogromne pole dziaania dla firm ubezpieczenio-wych oraz odpowiednich instytucji publicznych, spoecznych czy bizneso-wych, ktre poprzez rne formy aktywnoci mog to ryzyko ograniczy. Nie oznacza to jednak, e nie pojawi si nowe ryzyka.

Innowacyjne firmy pooone s w caej Polsce i reprezentuj szerokie spektrum dziaw gospodarki nie stanowi monolitu. Jest wiele ich typw. S firmy mode i takie, ktrych tradycja siga blisko 150 lat. S to firmy o rnej formie wasnoci i wieloci struktur korporacyjnych. Ich spki matki s czsto pooone poza Polsk. S firmy, ktre dziaaj lokalnie, ale s i takie, ktre prowadz ekspansj midzynarodow. Nowe lub ulepszone produkty maj rny udzia w ich przychodach ze sprzeday i w eksporcie. Proces identyfikacji innowacyjnych firm i tworzenia im warunkw do roz-woju jest niemoliwy bez wsppracy szerokiego udziau instytucji publicz-nych i prywatnych oraz zaangaowania ekspertw, mediw i coraz szer-szych gremiw spoecznych. Ten proces w Polsce zosta uruchomiony i roz-wija si. Jest to wielka szansa na zmniejszenie dystansu innowacyjnego. Trzeba sobie jednoczenie zdawa spraw, e nie dzieje si to bez oporu i koniecznoci pokonywania licznych barier.

Chciabym w tym miejscu podzikowa wszystkim osobom, ktre anga-uj si w dziaania na rzecz wzrostu innowacyjnoci w Polsce. Prawdziwy-mi bohaterami tego procesu s pracownicy i kadra kierownicza innowacyj-nych firm, ktre patentuj, inwestuj w badania i rozwj, rozwijaj inno-wacyjne produkty, uczestnicz w sieciach wsppracy ze wiatem nauki, pozyskuj projekty europejskie i prowadz ekspansj na skal krajow oraz midzynarodow. Szczeglnie cenimy sobie wspprac ze strony tych innowacyjnych przedsibiorstw, ktre mimo wszystkich wyzwa podejmuj trud pomiaru swoich dziaa innowacyjnych, czego przejawem jest wype-nienie nie tak prostej ankiety Sieci Naukowej MSN i INE PAN. dziki temu


jednak ich wzorce innowacyjne mog by upowszechniane, zaraajc kolej-nych przedsibiorcw i innowatorw. Pozwalaj te lepiej uwiadomi przedstawicielom rodowisk naukowych, politycznych i gospodarczych, e sektor innowacyjny w Polsce istnieje, ale ma kolosalne problemy, ktre wynikaj w znacznym stopniu z niedostosowania rozwiza instytucjonal-nych do ich potrzeb.

Chciabym te serdecznie pogratulowa wszystkim firmom, ktre zna-lazy si w prestiowym rankingu Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsibiorstw w Polsce w 2010 roku. Liczymy na to, e coraz wicej z nich bdzie prowadzi monitoring swoich procesw innowacyjnych, w czym przydatna jest nasza ankieta badawcza, oceny innowacyjnoci i rankingi. Obecno w rankingach daje moliwo sprawdzenia, na ile ponoszone nakady na badania i rozwj oraz projekty innowacyjne daj efekty w postaci wzrostu ekspansji krajowej i eksportowej, tworzenia miejsc pracy i efektywnoci oraz wkadu, jaki si wnosi w tworzenie innowacyj-nych fundamentw gospodarki Polski. Jednoczenie prowadzone badania pozwalaj na diagnoz spjnoci systemu innowacyjnego firm oraz identy-fikacj ryzyka, na jakie mog natrafi te przedsibiorstwa. Mamy nadziej, e uda si wczy grono wybitnych specjalistw uczestniczcych w proce-sach oceny innowacyjnych produktw oraz prowadzcych badania proce-sw innowacyjnych do ograniczenia ryzyk i wzmocnienia potencjau inno-wacyjnych firm.

Szczeglnie serdecznie chciabym pogratulowa kierownictwu i pracow-nikom firmy ABB Polska, ktra jest tegorocznym liderem rankingu najbar-dziej innowacyjnych firm w Polsce, oraz przedsibiorstwu Ivona Software za zajcie pierwszego miejsca w rankingu innowacyjnych firm z zatrudnie-niem do 10 osb. Gratulacje nale si take twrcom sukcesu firmy LfC, ktra zostaa liderem innowacyjnoci w grupie do 250 zatrudnionych. Trud-no te nie wspomnie, e firma ABB jest take liderem rankingu firm patentujcych w Polsce, a wyrosa w wojewdztwie lubuskim LfC zwyci-ya w rankingu na najbardziej innowacyjny produkt w 2011 roku. Gratu-lacje nale si te zarzdowi i personelowi firmy Fiat Polska, ktra miaa najwiksze inwestycje w badania i rozwj w Polsce w 2010 roku. Osigni-cia tych firm ilustruj moliwoci polskiego sektora innowacyjnego.

Obecno firm silnie powizanych z rynkiem europejskim i wiatowym wrd liderw rankingw cieszy szczeglnie i wskazuje na moliwoci, ktre ju dzi s obecne w Polsce dziki dostpowi do korporacji dysponu-jcych wiatowymi acuchami dystrybucji i wartoci. Jest te przykadem, e firmy, ktre mog korzysta z najlepszych rozwiza instytucjonalnych na wiecie, maj w Polsce wysok pozycj i mog przyczyni si do wzrostu innowacyjnoci gospodarki Polski.

Jest dla caego zespou badawczego bardzo duym zaszczytem, e Patronat Honorowy nad Raportem o innowacyjnoci gospodarki Polski w 2011 roku objli Wicepremier i Minister Gospodarki RP Waldemar Paw-lak oraz Prezes Polskiej Akademii Nauk prof. hab. dr in. Micha Kleiber.

tadeusz baczko26

Cz opracowa, zawartych w prezentowanym Raporcie, bya przedmio-tem publicznych dyskusji objtych patronatami Minister Rozwoju Regional-nego oraz Polskiej Prezydencji w Unii Europejskiej. duo te zawdziczamy wsparciu konferencji Raport o Innowacyjnoci Sektora Lotniczego przez Polsk Agencj Rozwoju Regionalnego. Pozwoliy one na wysuchanie opinii wybitnych ekspertw ze wiata biznesu, nauki, finansw i administracji publicznej. Chcielibymy tym wszystkim, ktrzy przyczynili si do jego powstania, serdecznie podzikowa. Szczeglne wyrazy uznania nale si dyrekcji Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN za stworzenie warunkw do bada i wsparcie podejmowanych inicjatyw.

Chciabym serdecznie podzikowa autorom oraz redaktorom Raportu. Pani Joannie Pczkowskiej za opracowanie graficzne tekstw. Pani red. Sa-wie Matuszewskiej za aktywne i pene zaangaowania wczenie si w pro-ces redakcji, co przyczynio si do wzrostu komunikatywnoci i stopnia przejrzystoci Raportu. Chciabym wyrazi serdeczne podzikowanie Ewie Puchale-Krzywinie, Sekretarzowi Naukowemu Sieci Naukowej MSN, za nie-zawodno i bardzo duy wkad merytoryczny wniesiony w procesy badaw-cze, przygotowanie Raportu oraz za udzia w tworzeniu i rozbudowie sieci ekspertw przygotowujcych Raport. Trudno przeceni znaczenie tych prac w nadaniu Raportowi dzisiejszego ksztatu oraz powstaniu czci mikroeko-nomicznej. Wyrazy podzikowania nale si take Magorzacie Piekow-skiej z Sieci Naukowej MSN za jej wkad w redakcj naukow czci makro-ekonomicznej Raportu.

dzikuj rwnie Graynie Niedbalskiej z Komitetu Naukoznawstwa PAN i Sieci Naukowej MSN za udzia w przygotowaniu definicji podstawo-wych poj. Bardzo cenny jest te wkad Marka Szyla z Sieci Naukowej MSN w prace analityczne, badawcze i obliczeniowe. Pracom nad wersj papierow Raportu towarzyszyy aktywne dziaania Michaa Baranowskie-go, przyczyniajce si do upowszechnienia wynikw bada w Internecie.

dzisiejszy ksztat raportu i rankingi byyby niemoliwe bez wiedzy sieci ekspertw ze wiata nauki i biznesu oceniajcych poziom innowacyjnoci produktw. Bardzo due znaczenie dla dzisiejszego ksztatu Raportu maj dyskusje w ramach konferencji i seminariw organizowanych przez Sie Naukow MSN z udziaem firm innowacyjnych i wybitnych ekspertw krajo-wych i z zagranicy. Ich wiedzy i dowiadczeniu bardzo duo zawdziczamy. Szczeglnie podzikowania chciabym skierowa na rce takich uznanych ekspertw z zagranicy jak: Alessandra Collaccia, Fred Gault, Annamria Inzelt, Marta Mosn, Edita Novotna, ktrzy wsparli swoj wiedz nasze zeszoroczne spotkanie V4 Workshop on Measuring Innovation Systems wane dla rozwoju partycypacyjnej Strategii Innowacji dla Europy.

cZ MaKrOeKONOMicZNa

leSZek jerZy jaSiSki 29

Leszek Jerzy Jasiski

instytut nauk ekonomicznych pan

pOteNcja rOZwOjU w dUGiM OKreSie

W epok poprzemysow Polska wesza dopiero w warunkach systemu ryn-kowego, duo pniej ni wiat zachodni. W kocu lat 80. na przemys przy-padaa w przyblieniu poowa PKB, podczas gdy na zachodzie okoo jedna trzecia. Byo to oznak nienowoczesnoci kraju. W roku 2000 udzia przemy-su zmala w Polsce do 24,4% PKB, co przyczynio si do wzrostu bezrobocia, ale stanowio take przejaw radykalnej modernizacji gospodarki.

W pierwszej dekadzie xxI wieku Polska staa si czonkiem Unii Euro-pejskiej. Po raz kolejny w polskiej historii powrcio wtedy pytanie o relacj midzy moliwociami, jakie dziki temu powstay, a umiejtnoci ich wykorzystania. Bezporednie nastpstwa akcesji byy korzystne: znaczcy napyw bezporednich inwestycji zagranicznych, wzrost eksportu, take rolnego, poprawa sytuacji gospodarczej, wreszcie potny strumie fundu-szy strukturalnych. I tu pojawia si pierwszy dylemat: czy przekazane do naszej dyspozycji rodki wzmocni pozycj konkurencyjn kraju w dugim okresie i pomog rozwizywa problemy gospodarcze, w mniejszym stop-niu spoeczne, czego za pomoc rodkw wasnych nie dalibymy rady zro-bi? Czy fundusze strukturalne poprawi jedynie warunki ycia spoecze-stwa, przyczyniajc si do wzrostu konsumpcji? Mwic prociej: czy pie-nidzy tych nie zmarnotrawimy?

Unia Europejska gromadzi wiele krajw o gospodarce nowoczesnej, to znaczy wytwarzajcej wiele dbr i usug innowacyjnych. W strefie euro nale do nich: Belgia, Finlandia, Holandia, Niemcy, w mniejszym stopniu Austria i Francja. dla Grecji, Hiszpanii i Woch motorem wzrostu nie jest eksport zaawansowanych technologicznie dbr i usug, ale konsumpcja wasna i turystyka midzynarodowa. Podobnie jest w Polsce, z t rnic, e nie przycigamy do kraju tak wielu turystw. Wspczesny midzynaro-dowy podzia pracy oznacza pozostawienie w krajach nazywanych rozwini-tymi produkcji przemysowej towarw technicznie zaawansowanych, roz-wj wasnej bazy usugowej i badawczo-rozwojowej oraz przeniesienie pro-dukcji atwiejszej do krajw o taszej pracy. W krajach rozwinitych kluczowe miejsce w gospodarce zajmuje sektor wiedzy. W jego skad wcho-dz informatyka, telekomunikacja, tak zwane usugi profesjonalne oraz sfera bada i rozwoju (sfera B+R). Polska, bdc czonkiem Unii Europej-skiej, nie ma wielkiego wyboru albo stopniowo doczy do gospodarek innowacyjnych, albo zajmie na dugi czas pozycj peryferyjn.

W wietle niektrych teorii midzynarodowej konkurencyjnoci kraju wystpuje wspzaleno midzy wysokoci PKB na mieszkaca a przyj-

leszek jerzy jasiski30

t strategi rozwoju ekonomicznego. Wyrnia si trzy gwne sposoby uksztatowania dynamiki gospodarczej kraju: rozwj oparty na zasobach czynnikowych (mao wykwalifikowanych zasobach pracy i surowcach natu-ralnych), rozwj bazujcy na poprawie efektywnoci (gwnie na wzrocie wydajnoci pracy i cznej produktywnoci czynnikw wytwrczych) oraz rozwj dziki innowacjom, do czego niezbdny jest odpowiedni sektor wie-dzy. zgodnie z t teori, jeeli PKB per capita danego kraju nie przekracza 2 tys. dolarw, podstaw rozwoju jest dostpno zasobw, jeeli naley do przedziau od 3 do 9 tys., koem zamachowym staje si rosnca efektyw-no wytwarzania znanych ju dbr i usug, jeeli PKB per capita przewy-sza 17 tys., kluczowe znaczenie zyskuje innowacyjno. dwa pominite przedziay, poziom PKB od 2 do 3 tys. dolarw i od 9 do 17 tys., wskazuj na rozwj o charakterze przejciowym, kiedy o postpie ekonomicznym decyduj dwa zespoy czynnikw. Na gruncie tej teorii kraj stale powiksza-jcy swj poziom PKB na mieszkaca musi, wczeniej lub pniej, posiada i szeroko wykorzystywa swj sektor wiedzy6 .

W ostatnich latach xx wieku opisana teoria nie miaa jeszcze dla Polski duego znaczenia, moe jednak okaza si istotna w niezbyt odlegej przy-szoci. PKB per capita powiksza si i nadejdzie czas, kiedy przekroczy kres dolny przedziau, oznaczajcy pocztek fazy rozwoju innowacyjnego. Oczywicie nie naley traktowa poziomu 17 tys. dolarw jako wielkoci sztywnej, zastrzeenie to nie zmienia istoty problemu. Powstaje pytanie, czy w nadchodzcym czasie Polska, ze stosunkowo sabym sektorem wiedzy i sabym kapitaem spoecznym, bdzie zdolna do dalszego rozwoju, tym razem zbudowanego w duej mierze na innowacyjnoci i umiejtnoci wsppracy spoecznej7 .

zbyt niska pozycja Polski z punktu widzenia innowacyjnoci idzie w parze z niezadowalajcym rozwojem tak zwanego kapitau spoecznego, ktry naley odrnia od kapitau ludzkiego. W dwudziestoleciu po odzy-skaniu niepodlegoci istotnym czynnikiem wzrostu polskiej gospodarki okaza si rozwj tak zwanego kapitau ludzkiego. Poziom wyksztacenia spoeczestwa znacznie si poprawi, powikszy si ponad dwa razy udzia wrd dorosych osb z wyszym wyksztaceniem, odsetek studiujcej mo-dziey zbliy si do analogicznej wielkoci w USA8 . W historii wiata adne

6 The Global Competitiveness Report 20072008, World Economic Forum 2007. Wa-nym zwolennikiem omawianej teorii jest pracujcy w USA, pochodzcy z Barcelony ekono-mista xavier Sala-i-Martin.

7 Pojcie kapita spoeczny naley do pogranicza ekonomii i socjologii. Wprowadzi je na pocztku lat 70. xx wieku francuski socjolog Pierre-Felix Bourdieu.

8 W niemaej czci stao si to dziki rozwojowi prywatnych uczelni ksztaccych w zakresie zarzdzania, administracji, ekonomii lub dyscyplin pokrewnych. Takie uczelnie pojawiy si nawet w bardzo wielu miasteczkach powiatowych, w ktrych dawniej edukacja na poziomie wyszym bya nie do pomylenia. Poziom nowych uczelni by z pewnoci zrnicowany, ale podobn uwag mona byo odnie take do tradycyjnych orodkw akademickich. Pomimo tych ogranicze rozwj kapitau ludzkiego by niewtpliwy. Jako ksztacenia w krajach wysoko rozwinitych okazuje si rwnie niejednolita.

potencja roZwoju w dugim okreSie 31

spoeczestwo nie zdobyo si na tak gigantyczny skok edukacyjny9 . Roz-szerzanie konkretnych umiejtnoci pracowniczych i poprawa oglnego przygotowania zawodowego su rozwojowi kraju zgodnie z modelem molekularnym: coraz sprawniejszy pracownik poprawia sw indywidualn pozycj konkurencyjn na rynku, co w skali oglnej przyczynia si do wzro-stu gospodarczego. z czasem taka cieka rozwojowa zmniejsza skutecz-no, a na plan pierwszy wysuwa si zdolno ludzi do wspdziaania ze sob i wsplnego urzeczywistniania przyjtych planw. Ujmujc krtko, sabnie znaczenie kapitau ludzkiego, a ronie waga kapitau spoecznego. Umiejtno owocnego wspdziaania nabiera znaczenia, zwaywszy na pogarszajc si sytuacj demograficzn Polski, wyraajc si w niskim wspczynniku dzietnoci i starzeniu si spoeczestwa. do umocnienia si miejsca kraju w gospodarce globalnej potrzebne s: wzrost stopy inwestycji w PKB (uatwiajcy unowoczenienie wielu obszarw ycia), reforma syste-mu edukacji (midzy innymi rozszerzajca zasig dyscyplin technicznych i przedmiotw cisych), poprawa stanu bada naukowych (niemal w kadej dyscyplinie wiedzy), reforma finansw publicznych (prowadzca do wik-szej racjonalizacji wydatkw publicznych i zwikszenia puli wydatkw pro-rozwojowych) oraz poprawa jakoci klasy politycznej.

Spotyka si opinie, e sektor wiedzy jest w Polsce bardzo saby i pro-dukcji innowacyjnej nie ma. Tak nie jest, ale niewtpliwie innowacyjno polskiej gospodarki musi znaczco wzrosn. W przeciwnym razie staniemy si ofiar wasnego sukcesu: osigniemy poziom dochodw na tyle wysoki, e bdzie nam trudno posuwa si dalej. Czy awans sektora wiedzy okae si realny w spoeczestwie zainteresowanym biec konsumpcj, nie przywizujcym duej wagi do dugookresowych inwestycji, z cigle sab warstw przedsibiorcw, ze rodkami przekazu, ktre nie budz wiado-moci wyzwa rozwojowych, ze sabym etosem pracy, z cigym zamtem w yciu politycznym?

9 Polska smuta, J. Czapiski w rozmowie z J. akowskim w: J. akowski: zawa. zro-zumie kryzys, Biblioteka Polityki, Warszawa 2009, s. 221.

elbieta Soszyska32

Elbieta Soszyska

uniwersytet warszawski

prOceS bUdOwy GOSpOdarKi wiedZy, GOSpOdarKi StyMUlOwaNej iNNOwacjaMi FaKty i Mity

Podejmowane przez ekonomistw prby wyjaniania zrnicowania pozio-mu i tempa zmian osigni gospodarczych krajw (regionw) prowadz niekiedy do rozbienych odpowiedzi na pytanie, dlaczego jedne kraje s bogate a inne ubogie, dlaczego niektre kraje zwikszaj w sposb istotny i trway tempo wzrostu gospodarczego, inne za przyspieszaj rozwj gospodarczy, ale nie w sposb trway, za jeszcze inne wpadaj w puapk ubstwa. W latach 60. i 70. w gwnym nurcie ekonomii istnia konsens, e gwn przyczyn tych rnic by stopie akumulacji podstawowych czyn-nikw produkcji, a zwaszcza kapitau fizycznego, a nastpnie kapitau ludz-kiego bardzo czsto traktowanego wsko jako formalna edukacja w ujciu ilociowym. Na przeomie xx i xxI wieku badacze, wyjaniajc te rnice, coraz czciej wskazuj na prymat akumulacji wiedzy, w tym wiedzy tech-nologicznej, nad akumulacj kapitau produkcyjnego.

Wrd rnych organizacji midzynarodowych promujcych to podejcie do poszukiwania przyczyn, uwarunkowa rozwoju gospodarczego jest Bank wiatowy. Pracownicy Instytutu Banku wiatowego w jednym z raportw z bada nad gospodark wiedzy10 za pomoc wynikw z bada ekonome-trycznych na danych przekrojowych dla 113 krajw za okres 19962004 dowodz, e, po pierwsze, zwizek midzy wiedz a miernikami dynamiki gospodarczej nie jest tylko zwizkiem wspwystpowania, ale s to powi-zania przyczynowo-skutkowe, a po drugie, pozytywnych efektw akumula-cji wiedzy mona oczekiwa w krajach niezalenie od osignitego przez nie stadium rozwoju gospodarczego.

Podejmujc prb wydzielenia pewnych wyrniajcych si obszarw bada nad gospodark wiedzy z punktu widzenia definiowania wiedzy mona by wyrni co najmniej cztery podejcia do tego problemu. Pomi-jajc problem wiedzy ucielenionej w postaci nowych rocznikw maszyn (kwestia podnoszona midzy innymi przez K.J. Arrowa w latach 60.), mona wyrni: gospodark wiedzy stymulowan kapitaem ludzkim; gospodark informacji, w przypadku ktrej gwnym stymulantem wedug zwolenni-kw tego nurtu jest informacja i nowoczesne rodki komunikowania si;

10 Building Knowledge Economies. Advanced Strategies for development, WBI deve-lopment Studies, World Bank Institute, Washington d.C. 2007.

proceS budowy goSpodarki wiedZy, goSpodarki Stymulowanej 33

gospodark stymulowan innowacjami i wreszcie podejcie holistyczne do gospodarki wiedzy, traktowanej szeroko jako gospodarka stymulowana wie-dz tworzon, przekazywan, stosowan, dyfuzj wiedzy.

z punktu widzenia analizy makroekonomicznej wyniki bada, za pomo-c modeli regresji, wpywu kapitau ludzkiego na poziom osigni gospo-darczych i tempo wzrostu gospodarczego nie s jednoznaczne. Oszacowane wspczynniki regresji przy zmiennej kapitau ludzkiego w jednym przy-padku wskazuj11, e kapita ludzki pozytywnie stymuluje wzrost gospodar-czy; w innym e kapita ludzki wyhamowuje tempo wzrostu gospodar-czego. za inna grupa badaczy nie potrafia uchwyci wpywu kapitau ludzkiego na osignicia gospodarcze. Rozbienoci otrzymanych wynikw na poziomie makro jeli pominiemy niedoskonaoci warsztatu metodolo-gicznego wyjaniane s trzema podstawowymi grupami przyczyn. Po pierwsze, kapita ludzki mona definiowa wsko jako edukacj formaln w ujciu ilociowym bd szeroko jako ilociowe i jakociowe aspekty edu-kacji formalnej, kompetencje zdobyte w pracy, umiejtnoci zdobyte poza systemem szkolnym i prac, zdrowie siy roboczej itp. Jak wynika z naj-nowszych bada prowadzonych pod auspicjami Banku wiatowego, jako edukacji formalnej w postaci umiejtnoci kognitywnych w sposb jedno-znaczny i istotny statystycznie wpywa pozytywnie na dynamik rozwoju gospodarczego krajw12. Po drugie, oczekiwany pozytywny wpyw kapitau ludzkiego w jego ujciu ilociowym na osignicia gospodarcze i tempo ich zmian jest odnotowany w skali makro, gdy spenione s pewne dodat-kowe warunki. do nich zalicza si midzy innymi: wykorzystanie kapitau ludzkiego; osignicie w gospodarce stanu rwnowagi midzy popytem na kapita ludzki a jego poda; kierowanie kapitau ludzkiego do tych dziaal-noci gospodarczych, ktre charakteryzuj si wysz produktywnoci; kontrolowanie stopnia nierwnoci w rozkadzie kapitau ludzkiego wedug poziomw edukacji; a przede wszystkim zapewnienie wysokiej jego jakoci. Po trzecie, aby obserwowa pozytywne skutki wpywu kapitau ludzkiego na wzrost gospodarczy, musz by spenione pewne podstawowe warunki w sensie prowadzonej polityki makroekonomicznej oraz jakoci instytucji jako regu gry ekonomicznej otwartoci gospodarki, stabilizacji makroeko-nomicznej, wolnoci gospodarowania, atwoci wejcia nowych podmiotw gospodarczych i ich wyjcia z systemu itp.

z analizy wynikw bada nad wpywem informacji i nowoczesnych technologii komunikowania si (ICT) na poziom osigni gospodarczych kraju i tempo jego wzrostu mona wyprowadzi do jednoznaczn konklu-

11 E. Soszyska, Jako instytucji, kapita ludzki a dynamika rozwoju gospodarczego, w: zarzdzanie wiedz we wspczesnej gospodarce, d. Kopyciska (red.), Katedra Mikroeko-nomii, Uniwersytet Szczeciski, Szczecin 2008.

12 A.E. Hanushek, L. Woessmann, The Role of Cognitive Skills in Economic develop-ment, Journal of Economic Literature 2008, 46(3); A.E. Hanushek, L. Woessmann, do Better Schools Lead to More Growth? Cognitive Skills, Economic Outcomes, and Causation, NBER Working Papers 2009, No 14633.

elbieta Soszyska34

zj, e inwestycje w ICT nie zawsze i nie w kadym przypadku przekadaj si na wzrost gospodarczy. Jeli pocztkowy zasb kapitau ICT jest niski, koszty inwestycyjne w takich zakresach, jak stae koszty tworzenia infra-struktury, s niewspmiernie wysokie. Inwestycje w ICT w pocztkowym okresie czsto s nieproduktywne. Mimo to s niezbdne, aby kolejny stru-mie inwestycji by ju produktywny w sensie generowania wzrostu gospo-darczego.

Wanym czynnikiem oddziaujcym na poziom i dynamik wzrostu osi-gni gospodarczych s innowacje.

Na poziomie makro najczciej badany jest wpyw innowacji na PKB per capita bd jego stop wzrostu z wykorzystaniem przekrojowych lub pane-lowych modeli ekonometrycznych. Badania jednoznacznie wskazuj, i oczekiwany pozytywny wpyw innowacji na te wskaniki jest jedynie odno-towany w skali makro, gdy kontrolowane s warunki podstawowe. System ekonomicznych zacht i rozwizania instytucjonalne maj dostarcza zacht13 na rzecz wykorzystania wiedzy oraz promowania przedsibiorczo-ci. Powinny one by zapewnione przez otwarto gospodarki w handlu, stabilno makroekonomiczn, jako stanowionego i egzekwowanego prawa oraz rozwj rynkw finansowych. Pracownicy World Bank Institute mierz gospodark wiedzy, a raczej stopie zaawansowania krajw w jej budowie, za pomoc zagregowanego indeksu gospodarki wiedzy, uwzgld-niajcym edukacj, informacj oraz nowoczesne technologie komunikowa-nia si i innowacji oraz ekonomiczne zachty i rozwizania instytucjonalne. Na podstawie wynikw bada wpywu filarw wiedzy na tempo wzrostu PKB per capita na danych przekrojowych za lata 19902004 oraz paneli dla okresu 19882007 mona stwierdzi, i faktycznie, jeeli kontrolujemy wybrane wskaniki z zakresu makropolityki, a zwaszcza jakoci instytucji, a w szczeglnoci publicznych, to mona odnotowa pozytywn stymulacj wzrostu gospodarczego przez innowacje. Natomiast wskaniki, za pomoc ktrych mierzony jest kapita ludzki, oraz informacje i nowoczesne techno-logie komunikacji s raczej warunkami komplementarnymi do uruchomie-nia wpywu innowacji na wzrost gospodarczy.

Troch inne podejcie do problematyki relacji midzy osigniciami gospodarczymi, ich tempem zmian a wiedz, w szczeglnoci technologicz-n, reprezentuj badacze skupieni wok wiatowego Forum Ekonomiczne-go, ktrzy opracowuj raporty wiatowej konkurencyjnoci. Ich uwaga sku-piona jest na gwnym porednim kanale, przez ktry nastpuje transmisja wiedzy. Badaj oni konkurencyjno gospodarek z punktu widzenia ich oglnej produktywnoci i koreluj na podstawie dwch kryteriw przyna-leno gospodarki do odpowiedniego stadium rozwoju. Tymi kryteriami s: odpowiednia warto progowa PKB na gow oraz udzia surowcw i mine-raw w eksporcie ogem.

13 Measuring Knowledge in the Worlds Economies, World Bank Institute, Washington d.C. 2008.

proceS budowy goSpodarki wiedZy, goSpodarki Stymulowanej 35

Autorzy raportw nt. konkurencyjnoci definiuj gospodarki, ktre zali-czyli do najwyszego stadium rozwoju, jako te, w ktrych innowacje cznie z zaawansowaniem biznesu w 30% lub wicej wpywaj na konkurencyj-no, w domniemaniu na ogln produkcyjno gospodarki. Wskazuj na odmienne przynajmniej czciowo mechanizmy transmisji wiedzy tech-nologicznej w krajach, w ktrych gospodarki zaliczone zostay do najwy-szego stadium rozwoju, a inne w pozostaej grupie krajw. W tej pierwszej grupie krajw podstawowym mechanizmem s innowacje, za w drugiej imitacje, czyli wiedza transmitowana z krajw, ktre znalazy si w obsza-rze wiatowych technologii.

Innowacje w tym ujciu s rozumiane jako system innowacyjny14. Mie-rzony jest on midzy innymi: zdolnoci gospodarki w tworzeniu innowacji, jakoci instytucji naukowo-badawczych, rozmiarem wydatkw przedsi-biorstw na badania i rozwj, si kooperacji w obszarze B+R midzy uni-wersytetami a biznesem, zachtami stosowanymi przez rzd na rzecz roz-woju produktw zaawansowanych technologicznie, dostpnoci na rynku kadry naukowej oraz specjalistw nauk technicznych, patentami (utility patents), stop ochrony praw wasnoci. Na podstawie bada wasnych autorki, przeprowadzonych metodami ekonometrycznymi na danych prze-krojowych za lata 19902004 oraz paneli dla okresw 19812000 i 19882007 na prbach statystycznych od okoo 50 do ponad 150 krajw, wyprowadzone zostay ponisze wnioski15 .

Po pierwsze, gospodark wiedzy na przeomie xx i xxI wieku budowa-y i buduj kraje, ktre poniosy due inwestycje w kapita produkcyjny, szeroko pojt infrastruktur oraz w czynniki jakociowe wzrostu gospodar-czego, to jest w badania i rozwj a take w kapita ludzki.

Po drugie, wpyw zarwno innowacji jak i imitacji na tempo wzrostu gospodarczego, w tym przez gwny poredni kana, czyli kana oglnej produktywnoci czynnikw, jest uchwycony i przyjmuje znaczce rozmiary, jeeli wczeniej stworzona jest gotowo gospodarki i spoeczestwa na rzecz tworzenia innowacji oraz absorpcji i adaptacji wiedzy technologicznej. Wrd badaczy istnieje zgodno, e gotowo technologiczna czy te potencja technologiczno-spoeczny gospodarki na rzecz tworzenia i absorp-cji wiedzy technologicznej jest pojciem wieloaspektowym. Wrd tych aspektw najczciej s wyrniane: kapita ludzki, szeroko pojta infra-struktura, rozwj krajowego sektora B+R, rozwj rynkw finansowych, jako instytucji w sensie regu gry ekonomicznej, wystarczajca otwarto i stabilno gospodarki. Midzy przynajmniej czci tych czynnikw wyst-puje komplementarno oraz interakcje.

14 K. Schwab, x. Sala-i-Martin, R. Greenhill (eds.), The Global Competitiveness Report 20112012, World Economic Forum, Geneva 2011.

15 E. Soszyska, Modernizacja technologiczna, potencja spoeczny a wzrost gospodar-czy wnioski dla Polski, w: Gospodarka Polski 19902011. Transformacja. Modernizacja. Spjno spoeczno-ekonomiczna, M.G. Woniak (red.), tom 2, Modernizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

elbieta Soszyska36

Po trzecie, potwierdzono zgodnie z teori luki technologicznej e im dalej znajduje si kraj od wiatowej granicy technologicznej, tym przy zapewnieniu odpowiednio wysokiego potencjau na rzecz absorpcji wiedzy technologicznej jak i jej tworzenia, odnotowuje si wiksze tempo wzrostu gospodarczego w wyniku dyfuzji wiedzy.

Po czwarte, potwierdzono empirycznie hipotez, e im bliej wiatowej granicy technologicznej znajduje si gospodarka, tym wiksza jest rola szkolnictwa wyszego w stymulacji wzrostu gospodarczego.

Po pite, udowodniono, e istotn rol w stymulacji wzrostu gospodar-czego ma efektywno pracy rzdu i innych instytucji publicznych, a take jako systemu stanowienia i wdraania prawa oraz ochrona praw wasno-ci.

iwona wiecZewSka 37

Iwona wieczewska

uniwersytet dzki

iNNOwacyjNO pOlSKiej GOSpOdarKi Na tle Krajw UNii eUrOpejSKiej aNaliZa wybraNych wSKaNiKw iNNOwacyjNOci

Gwnym celem przyjtej na posiedzeniu Komisji Europejskiej w 2000 r. Strategii Lizboskiej, bdcej caociowym programem spoeczno-gospo-darczym Unii Europejskiej, byo stworzenie do 2010 r. na terytorium Euro-py najbardziej konkurencyjnej gospodarki na wiecie. Strategia ta opieraa si na czterech podstawowych filarach: innowacyjnoci (gospodarka oparta na wiedzy), liberalizacji (rynkw: telekomunikacji, energii, transportu i finansowych), przedsibiorczoci (uatwienia w zakadaniu oraz prowadze-niu dziaalnoci gospodarczej) oraz spjnoci spoecznej (ksztatowanie nowego, aktywnego pastwa socjalnego)16. dzi wiadomo ju, e zaoo-nych celw nie udao si w peni osign, jednak wytyczne przyjte w stra-tegii pozwoliy na wypracowanie okrelonych standardw w zakresie moni-torowania procesw zwizanych z realizacj zawartych w niej celw.

Potrzeba cigego monitorowania efektw podejmowanych dziaa w zakresie poprawy innowacyjnoci krajw UE wymaga jednak opracowa-nia okrelonych miar i wskanikw, za pomoc ktrych jest moliwa ocena poziomu innowacyjnoci tych krajw oraz okrelenie rozmiaru luki techno-logicznej w stosunku do najbardziej innowacyjnych gospodarek wiatowych (Stanw zjednoczonych i Japonii). Wskaniki te s wyznaczane na podsta-wie danych statystycznych gromadzonych w ramach bada nauki i techniki prowadzonych w krajach OECd17. Cz z nich publikowana jest corocznie w europejskich tablicach wynikw innowacyjnoci (European Innovation Scoreboard EIS do 2009 r., a od 2010 r. Innovation Union Scoreboard IUS) i s podstaw do wyznaczenia wartoci sumarycznego indeksu inno-wacyjnoci (Summary Innovation Index SII) dla poszczeglnych krajw UE. Corocznie na jego podstawie dokonuje si rankingu poziomu innowa-cyjnoci krajw UE. Na podstawie wynikw przedstawionych w ostatnim

16 Strategia Lizboska. droga do sukcesu zjednoczonej Europy, Urzd Komitetu Inte-gracji Europejskiej, maj 2002, s. 4.

17 Metodologia gromadzenia tych danych jest opracowywana i udoskonalana przez midzynarodow grup ekspertw ds. Wskanikw Naukowo-Technicznych (NESTI National Experts on Science and Technology Indicators).

iwona wieczewska38

raporcie Polska zostaa zaliczona do grupy krajw okrelanych mianem umiarkowanych innowatorw moderate innovators (trzecia spord czte-rech grup krajw uwzgldnionych w tym rankingu). do tej grupy zakwali-fikowano take Portugali, Wochy, Czechy, Hiszpani, Grecj, Malt, Wgry i Sowacj18. Liderami innowacyjnoci w UE (innovation leaders, pierwsza grupa) niezmiennie pozostaj: Szwecja (0,750), dania (0,736), Finlandia (0,696) i Niemcy (0,696). do drugiej grupy (innovation followers) zaliczono dziesi krajw: Wielk Brytani, Belgi, Austri, Holandi, Irlandi, Luk-semburg, Francj, Cypr, Soweni i Estoni19. Najdalsze miejsca w rankin-gu (modest innovators) zajy: Litwa, otwa, Bugaria i Rumunia. Warto take podkreli, i od 2004 r. pozycja Polski w rankingu krajw UE pod wzgldem wartoci SII ulega poprawie, bowiem w latach 20042008 Pol-ska kwalifikowana bya do czwartej grupy krajw okrelanych mianem kra-jw doganiajcych (catching up countries).

Warto indeksu SII jest wypadkow wikszej liczby wskanikw su-cych do monitorowania rnych obszarw innowacyjnoci gospodarki, zarwno od strony nakadw na innowacje (innovation inputs), jak rwnie od strony efektw dziaalnoci innowacyjnej (innovation outputs). Trudno jest jednak porwnywa w czasie wartoci indeksu SII dla poszczeglnych krajw ze wzgldu na rny zestaw wskanikw innowacyjnoci, na podsta-wie ktrych wyznaczany jest sumaryczny indeks SII dla poszczeglnych lat. z tego te powodu w prezentowanym opracowaniu zdecydowano si na ocen innowacyjnoci Polski na tle krajw UE na podstawie analizy wybra-nych, czstkowych wskanikw innowacyjnoci. Cho przedstawiona anali-za w gwnej mierze dotyczy biecych wartoci tych wskanikw, to jed-nak tam, gdzie byo to moliwe, odniesiono si take do ich dynamiki.

Pozycj Polski na tle krajw UE okrelaj zdolnoci innowacyjne gospo-darki. Jednym z najczciej stosowanych wskanikw sucych do okrele-nia zdolnoci innowacyjnej gospodarki jest wielko nakadw na dziaal-no badawczo-rozwojow (B+R) w relacji do PKB danego kraju. Wedug danych Eurostatu, w 2010 r. warto tego wskanika dla Polski ksztatowa-a si na poziomie 0,74%20, co plasowao nas na 20. pozycji w rankingu krajw UE27. Niezmiennie od lat liderami w tym rankingu pozostaj Fin-landia i Szwecja, dla ktrych warto tego wskanika jest nieco poniej 4% (w 2010 r. wynosi on 3,87% dla Finlandii oraz 3,42% dla Szwecji). Pew-nym optymizmem napawa jednak to, i warto tego wskanika dla Polski w ostatnich latach rosa (pozytywna tendencja jest widoczna od 2003 r., w ktrym udzia ten wynosi 0,54%).

Niepokojca jest jednak struktura nakadw na B+R wedug rde finansowania. dowiadczenie wskazuje, e w gospodarkach, w ktrych

18 dla tej grupy krajw warto SII w 2010 r. wahaa si midzy 0,269 (Sowacja) a 0,436 (Portugalia). Warto SII dla Polski ksztatowaa si na poziomie 0,278.

19 W tej grupie krajw warto SII wahaa si w przedziale 0,4660,618. 20 Wedug danych Eurostatu dostpnych na stronie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/

portal/page/portal/science_technology_innovation/data/database

innowacyjno polSkiej goSpodarki na tle krajw unii europejSkiej 39

gwnym rdem finansowania sfery B+R s przedsibiorstwa, ich poten-cja innowacyjny jest wyszy n

raport o innowacyjności gospodarki polski w 2011 roku

Documents