İsam kütüphanesi - yayın aramaisamveri.org/pdfdrg/g00028/2018_70/2018_70_kenane.pdfmedine’de...

Hz. Ebu Bekir’in Halife Seçiminde Evs ve Hazreç Kabilelerinin Tutumu ve Hilafeti Döneminde

İdaredeki Rolleri Üzerine Bir İnceleme

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 70, Mayıs 2018, s. 482-507

482

_____________________________________________________________________________________

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 70, Mayıs 2018, s. 482-507

Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date

20.04.2018 20.05.2018

Kenan ECEOĞLU

Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, İslam Tarihi

Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi

[email protected]

HZ. EBU BEKİR’İN HALİFE SEÇİMİNDE EVS VE HAZREÇ KABİLE-

LERİNİN TUTUMU VE HİLAFETİ DÖNEMİNDE İDAREDEKİ ROLLERİ

ÜZERİNE BİR İNCELEME*

Öz

Hz. Peygamber’in vefat etmesi üzerine Beni Saide gölgeliğinde bir araya gelen Evs

ve Hazreç kabileleri Allah Resulü’nden sonra devleti kimin yöneteceğini belirle-

mek istediler. Bu iş için ön plana çıkan isim Hazreç kabilesi reisi Sa’d b. Uba-

de’ydi. Konuşma onun öncülüğünde başlamış ve bu iş için hak sahiplerinin Medine

sakinleri olduğu vurgulanmıştı. Bu sırada Muhacirlerden Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer

ve Ebu Ubeyde toplantının yapıldığını haber almış ve ardından Beni Saide gölgeli-

ğine gelmişti. Muhacirlerin buraya gelişiyle birlikte hararetli tartışmalar yaşanmış,

Ensar grubu İslam’a hizmetlerini, Muhacirler ise Hz. Peygamber’e yakınlıklarını

ve Araplar arasında Kureyş’in konumununu ön plana çıkararak rakiplerinin argü-

manlarını çürütmeye çalışmışlardır. İki tarafın uzun süren tartışmalarından sonra

Evs kabilesinin de desteğiyle Hz. Ebu Bekir halife seçilmiştir. Halife, Beni Saide

gölgeliğinde kendisi aleyhine tavır takınan Hazreç Kabilesi’nden dokuz, kendisini

destekleyen Evs Kabilesi’nden de dört kişiyi hilafeti süresince devlet görevlerinde

istihdam etmiştir. Hazreç kabilesi üyeleri vali, komutan, askeri ulak, davet elçisi,

Kâtip, Sancaktar ve zekât amili olarak görevlendirilirken Evs kabilesi üyeleri şura

üyeliği, vekillik, zekât amilliği ve askeri ulaklık gibi vazifeleri yürütmüşlerdir.

* Bu makale Yrd. Doç. Dr. Serdar Özdemir danışmanlığında hazırlanan Hz. Ebubekir Dönemi Devlet Bürokrasisi

başlığını taşıyan yüksek lisans tezinin bir bölümüdür.

mailto:[email protected]




483

Anahtar kelimeler: Hz. Ebu Bekir, Evs, Hazreç, Muhacir, Ensar

AN ANALYSIS OF THE ATTITUDE OF THE AWS AND KHAZRAJ

TRIBES IN THE ELECTION OF THE CALIPHATE AND THEIR ROLE IN

ADMINISTRATION DURING THE CALIPHATE OF ABU BAKR

Abstract

After the passing away of Prophet Muhammad, the Aws and Khazraj tribes came

together to decide who will be the successor to Prophet Muhammad. The person

that came into prominence for the new ruler of the state was Sa’d b. Ubaydah from

the Khazraj tribe. The discussion started under Sa’d b. Ubaydah’s leadership and

the locals of Medina were emphasized as the eligible people to rule the state.

Meanwhile, from the Muhājirūn (those who followed the Prophet from Mecca to

Medina) Abu Bakr, Umar and Abu Ubaydah were informed that the meeting was

held and then they went to the meeting which was at a garden owned by the tribe

Bani Sa’ida. While the Anṣār (Supporters of Prophet Muhammad from Medina)

explained the great service they had provided to Islam. On the other side, the

Muhājirūn were arguing the very close relationship to the Prophet Muhammad and

the significance of Quraysh among the Arab tribes. After long discussion between

the two sides, Abu Bakr was elected as the Caliph with the support of the Aws tri-

be. The Caliph Abu Bakr, during his caliphate assigned nine people from Khazraj

tribe even though they were against his caliphate and four people from Aws tribe

despite supported his caliphate. Members of Khazraj tribe were assigned to positi-

ons such as governer, commander, dispatch rider, inviter to Islam, secretary, ban-

nerman, and chief of almsgiving. Whereas members of the Aws tribe were assigned

to postions such as advisor, deputy, chief of almsgiving and dispatch rider.

Keywords: Abu Bakr, Aws Tribe, Khazraj Tribe, The Anṣār, The

Muhājirūn

Giriş

Medine’de yaşayan Evs ve Hazreç kabilleri Kahtan soyundan gelen Ezd Kabilesinin önemli

kollarından ikisini oluşturmaktadır.2 Başlangıçta Beni Kurayza, Beni Kaynuka ve Beni Nadir

gibi Yahudi kabilelerinin yönetimi altında bulunan şehirde, Evs ve Hazreç kabileleri birçok

zulümle karşı karşıya kalmış, fakat Hazreç reislerinden Malik b. Aclan’ın önderliğinde bu du-

rumu tersine çevirmeyi başarmışladır.3 Medine’de Yahudi hâkimiyetini sona erdirip yönetimi

ele geçiren bu iki kabile kısa bir sonra kendi içlerinde bölünmüş ve Yahudilerin de kışkırtmaları

sonucunda birçok kez karşı karşıya gelmişlerdir. Oldukça kanlı geçen ve Hicretten beş yıl önce

gerçekleşen Buas savaşına kadar birçok savaş gerçekleşmiştir. Bu savaşta Evs Kabilesi Beni

2 Bu konuyla ilgili detaylı bilgi için Murat Sözener’in “İslam’ın Doğduğu Çağda Evs ve Hazreç Kabileleri Arasındaki

İlişkiler” adlı yüksek lisans çalışmasına bakılabilir. 3 Murat Sözener, İslam’ın Doğduğu Çağda Evs ve Hazreç Kabileleri Arasındaki İlişkiler, Yüksek Lisans Tezi, s. 39-

46, 2010.

https://www.britannica.com/topic/muhajirun

https://www.britannica.com/place/Mecca






484

Nadir ve Beni Kurayza’dan destek alarak kendisinden daha güçlü ve kalabalık olan Hazreç ka-

bilesini yenmeyi başarmıştır.4

Hazreç Kabilesi üyeleri bu yenilgi üzerine yeni müttefikler bulmak amacıyla Mekke’ye

hareket etmişlerdir. Yapılan görüşmeler neticesinde Kureyş’ten umdukları desteği alamayan bu

kişiler Hz. Peygamber’le görüşmüş ve Müslüman olarak yurtlarına dönmüşlerdir. Medine’ye

döndüklerinde yüz yılı aşkın süredir devam eden bu kanlı davanın İslam’la ortadan kaldırılabi-

leceğini düşünerek kabile üyelerini bu din hakkında bilgilendirmişlerdir.5 Bu süreçten sonra

gerçekleştirilen ve Akabe biatları olarak tarihe geçen bu görüşmeler neticesinde bu iki kabile

arasında Müslümanlık hızla yayılmış ve Hz. Peygamber’in Medine’ye hicreti ile birlikte uzun

süredir devam eden savaşlar bitirilmiş, Medine aradığı huzura kavuşmuştur.6

Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinden sonra Evs ve Hazreç kabileleri bütün güçle-

riyle Allah Resulü’nün ve davasının destekçileri olmuş ve onu her türlü saldırıdan korumuşlar-

dır. Bedir savaşından başlamak üzere Uhud ve Hendek savaşlarında Hz. Peygamber’in yanında

yer alarak Müşriklere karşı büyük başarıların kazanılmasında önemli görevler üstlenmişlerdir.

Hz. Peygamber’in kabilesi tarafından dışlandığı bir dönemde sığınacak bir liman ve bunun ya-

nında İslam’ın yayılması için uygun bir ortam sunmuş olmaları nedeniyle Ensar gurubunu oluş-

turan bu kabilelerin İslam’a büyük hizmetleri olmuştur.7

Muhtemeldir ki Hz. Peygamber’e olan bu yakınlıkları ve yardımları onların Hz. Pey-

gamber sonrası oluşturulacak yeni düzende söz sahibi olmak istemelerine neden olmuştur. Zira

Hz. Peygamber’in vefatının akabinde Evs ve Hazreç kabilelerinin Beni Saide gölgeliğinde bir

araya gelerek Allah Resulü’nden sonra devletin başına bir yönetici seçmek istemeleri bunu gös-

terir mahiyettedir. Toplantıya muhacirlerin davet edilmemiş olması da dikkate değer konulardan

biri olarak dikkatleri celbetmektedir. Özellikle muhacirlerin toplantıya gelişinden sonra meyda-

na gelen tartışmalar ve akabinde halife seçilen Hz. Ebu Bekir’in kendisini destekleyen ya da

karşı duran bu kabilelere karşı nasıl bir yönetim modeli sergilediği incelenmesi gereken bir hu-

sustur. Biz de bu hususun aydınlatılması için bu konuyu ele almayı uygun gördük. Evs ve Haz-

reç kabileri hakkında verdiğimiz bilgilerden sonra halife seçimi sürecinde iki kabilenin tavırları

ve daha sonraki süreçte bu tavırların halife tarafından nasıl değerlendirildiği, söz gelimi Hz. Ebu

Bekir’in lehine ya da aleyhine konuşan kişilerin bu dönemde herhangi bir görev alıp almadığı

ulaşmaya çalıştığımız cevaplardan biridir. Yine yönetimde bu iki kabileden hangisine daha fazla

görev verildiği de makaleye başlarken sorduğumuz sorulardandır.

1: Evs ve Hazreç Kabilelerinin Halife Seçimindeki Tutumu

1.1: Hz. Ebu Bekir’in Halife Seçilmesi Sürecinde Evs ve Hazreç Kabilelerinin Tutumu

Hz. Peygamber’in kendinden sonra bir halef bırakmadan vefat etmiş olması Ensar grubunu

harekete geçirdi. Beni Saide gölgeliğinde bir araya gelerek yeni devlet başkanının belirlenmesi

için ilk adım atılmış oldu.8 Bu görev için en büyük aday Hazreç kabilesine mensup Sa’d b. Uba-

4 Ahmet önkal, “Beni Hazreç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 17, Türkiye Diyanet Vakfı

Yayınları, 1998, s. 143-144; Murat Sözener, İslam’ın Doğduğu Çağda Evs ve Hazreç Kabileleri Arasındaki İlişkiler,

s. 60-64, 71. 5 Murat Sözener, İslam’ın Doğduğu Çağda Evs ve Hazreç Kabileleri Arasındaki İlişkiler, s. 101-112. 6 Ahmet önkal, “Beni Hazreç”, DİA, C. 17, s. 144. 7 Hüseyin Algül, “Evs”, DİA, C. 11, s. 542; Demircan, Adnan, İslam Tarihi’nin İlk Döneminde Birlikte Yaşama

Tecrübesi, Beyan Yayınları, s. 70-71, İstanbul 2016. 8 Ahmet önkal, “Beni Hazreç”, DİA, C. 17, s. 144; Mustafa Sabri Küçükaşçı, “Sakifetü Beni Saide”, DİA, C. 36, s.

11.




485

de’ydi.9 Zira bu sahabe İslam öncesi döneminde de hürmet edilen itibar sahibi bir kişi olarak

göze çarpıyordu. Evs kabilesi ise Sa’d’ın karşısına bir aday çıkarmamıştı. Muhtemel olan husus,

Hazreç kabilesi lideri Sa’d b. Ubade’nin bir seçime gerek kalmadan halife olarak belirlenmesiy-

di. Fakat bu seçim yıllarca devam etmiş ve Hz. Peygamber’in Medine’ye gelişi ile birlikte sön-

dürülmüş olan asabiyet ateşini yeniden alevlendirebilirdi. Bu seçimle birlikte Hazreç’in üstün-

lüğü kabul edilmiş olacaktı. Oysaki yüz yılı aşkın bir süre devam eden bu üstünlük mücadelesi-

nin bir anda karara bağlanması ve Evs tarafından Hazrec’in büyüklüğünün kabul edilmesi bir

anda olacak bir şey değildi. Toplantının başından itibaren bu konuda değişik görüşler ortaya

atıldı. Kimi Sa’d’ı savunurken kimi de Kureyş’in konu hakkında söz sahibi olduğunu dillendir-

di. Nitekim Hz. Ömer ve Hz. Ebu Bekir toplantı yapıldığını öğrendi ve yolda karşılaştıkları Ebu

Ubeyde b. Cerrah’ı da yanlarına alarak toplantının yapıldığı yere gittiler.10

Bir Teym, biri Adi b. Ka’b ve biri de Haris b. Fihr kabilesine mensup olan bu üç kişilik

Muhacir grubu toplantıya geldiklerinde karşılarında Medine’nin iki büyük kabilesini gördüler.

Buna karşın onlar Mekke’nin en güçlü ailelerine mensup kişilerden değillerdi.11 Fakat üç saha-

bede Allah Resulü’nün çok sevdiği ve değer verdiği kişilerdi. Hatta ikisi onun Kayınpederi, biri

de ümmetin eminiydi. Muhacir grubu buraya geldiğinde bazı sahabeler konu hakkındaki fikirle-

rini öne sürmüş ve işin nasıl olması gerektiğini müzakere etmişlerdi. Hazreç lideri Sa’d b. Uba-

de de Ensar’a konuşma yapanlardan biriydi ve şöyle seslenmişti;

“Ey Ensar Topluluğu, Siz öyle bir üstünlüğe sahipsiniz ki bu, Araplar arasında hiç kimseye

nasip olmamıştır. Hz. Peygamber kendi kavmi arasında on yıldan uzun bir süre kalmış ve onları

İslam’a davet etmiş fakat çok az bir grup ona iman etmiştir. Bu küçük grup onu koruyamış,

dinini muhafaza edememiş ve ona yapılacak saldırıları savuşturamamışlardı. Bunun sonucunda

Allah sizin iyiliğinizi murat edip hicreti sizin yurdunuza yöneltti. Kendisine ve elçisine iman

etmenizi nasip etti. Onu ve arkadaşlarını koruma görevini size verdi. Hz. Peygamber’i ve dinini

yüceltmenize fırsat verdi ve sizler de onun düşmanlarına karşı savaştınız. Bu nedenle onun

düşmanlarına karşı duran güçlü kimseler oldunuz. Araplar da isteyerek ya da istemeyerek bu

dini kabul ettiler. Böylece bütün Araplar kılıcınız sayesinde Hz. Peygamber’e itaat ettiler. Allah

onu yanına aldığında o, sizden razıydı. O halde bu işe kendinizi layık görmelisiniz. Çünkü bu iş

onlardan çok sizin hakkınızdır.”12

Bunun yanında Vakıdi’ye nisbet edilen Kitabu Ridde adlı eserde ilk konuşan kişinin Hu-

zeyme b. Sabit13 olduğu ve onun şöyle dediği aktarılmaktadır; “Ey Ensar topluluğu siz Kureyş’i

kendinizden önde tuttunuz. Onlarda bu konuda kıyamate kadar sizin önünüzdedirler. Sizler ise

Allah’ın Kur’an’da bahsettiği Ensar topluluğusunuz. Hicret edilen yurt sizindir ve Allah Resü-

9 Sa’d b. Ubade b. Düleym b. Harise b. Haram b. Huzeyme b. Sa’lebe b. Tureyfe b. Hazreç b. Sa’ide b. Ka’b b.

Hazreç el-Ensari. İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 3, s. 55; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 441 10 İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 266-269; 11Halk Hz. Ebu Bekir’e biat etmek üzereyken Ebu Süfyan; “Ben Öyle bir toz duman görüyorum ki onu ancak kan

temizler. Ey Abdumenat ailesi, Ebu Bekir nasıl olur da sizin işlerinizi üstlenebilir? Ali İle Abbas neredeler? Neden bu

iş Kureyş’in en az nüfuslu ailesine veriliyor?” Demiş ve Hz. Ali’ye dönerek; “Uzat elini sana biat edelim. Eğer

istersen burayı süvari ve askerlerle doldururum”. Bu söz karşısında kızan Hz. Ali; “Vallahi sen uzun süre İslam için

kötülük düşünen birisin. Bizim senin gibi birinin önerisine ihtiyacımız yoktur”. Demiş ve muhtemel karışıklığın

önüne geçmiştir. Bkz. İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 187-188. 12 İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 187-192; Mustafa Çavuşoğlu, Üseyd b. Hudayr’ın Hz. Ebu Bekir’in Halife

Seçilmesindeki Rolü Üzerine Bir Değerlendirme, İstem, s. 213-215, Sayı; 24, 2014. 13 Huzeyme b. Sabit b. el-Fakih b. Sa’lebe b. Saide b. Amir b. Gayyan b. Amir b. Hatme b. Cüşem b. Malik b. el-Evs

el-Ensari el-Evsi el-Hatmi. İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 239; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 170; Zehebi,

Siyeru Alamu’n-Nübela, C. 4, s. 100.




486

lü’nün kabri de hemen yanı başınızdadır. Hem Kureyşin saygı duyacağı hem de Ensar’in gü-

vendiği bir adam üzerinde ittifak edin ve bu konuda görüş birliğine varın.”14 Bu sözlerden sonra

Evs kabilesinin önde gelen simalarından Üseyd b. Hudayr15 söz alarak; “Ey ensar topluluğu

Allah’ın sizler için nimeti çok büyüktür; Sizi Ensar olarak isimlendirmiş ve hicreti size yönelt-

miştir. Sizin aranızdayken Efendimizin ruhunu kabzetmiştir. Bu işi (yani halife seçimini) Allah

için yapınız. Bu iş yani hilafet sizin değil Kureyş’in hakkıdır. Şayet Kureyş kimi öne sürerse siz

de o kişiyi öne sürün. Kimi geri çekerse siz de onu geri çekin”.16 Bir başka rivayette Üseyd; bu

işi Hazrec’in üstlenmesi durumunda Evs’in ona tabi olacağını fakat Evs’in üstlenmesi neticesin-

de Hazrec’in yarış içine gireceğini söylemiştir.17 Bu sözler karşısında ortam gerilmiş ve bazı

kişiler Üseyd’e hakaret ederek onu susturma yoluna gitmişlerdir. Üseyd’den sonra söze başla-

yan Nu’man b. Beşir’in babası Beşir b. Sa’d18; Hz. Peygamber’in Kureyş’e mensup olması do-

layısıyla halifelik hakkının Kureyş’e daha yakın olduğunu, muhacirlere yapılan yardımların ve

İslam’a olan hizmetlerinin ancak Allah rızasını kazanmak için olduğunu anlattı. Yapılan yar-

dımlardan dünyalık bir kazancın umulmasının yanlış olduğunu sözlerine ekledikten sonra Ku-

reyş’e bu konuda karşı gelmeyeceğini söyledi.19 Daha sonra söz alan Üveym b. Saide;20 “Ey

Ensar din adına ilk savaşanlar sizler iken sakın ha din için onun ehli ile savaşanlar olmayın.

Hilafet ancak Nübüvvet ehlinindir. Hilafeti Allah’ın kıldığı yere siz de kılın ki orada (Mekke)

Hz. İbrahim’in daveti de vardır.”21 Üveym den sonra Kuda’a kabilesinden Ensar’ın halifi Ma’n

b. Adiy22 söz aldı ve şayet bu işin sizin hakkınız olduğunu düşünüyorsanız bunu Kureyş’e bildi-

rin ve size itaat etsinler. Eğer Kureyş bu işin kendi hakları olduğunu düşünüyorsa o halde onlara

hilafeti onlara teslim edin. Vallahi Hz. Peygamber vefat etiğinde namazı bize kıldıran Hz. Ebu

Bekir’di. Biz bundan anladık ki Hz. Peygamber bizim için ona razı oldu. Zira namaz dinin dire-

dir mealinde sözler söyleyerek bu işin sonuca kavuşturulmasını istedi.23 Vakıdi, Ensar’ın Beni

Saide’de konuşmaları devam ederken Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Ebu Ubeyde’nin toplantı

yerine geldiğini ve Sa’d b. Ubade’yi elbiseye bürünmüş olarak gördüklerini nakletmektedir.

14 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 32-33. 15 Üseyd b. Hudayr b. Simak b. Atik b. Rafi b. İmrülkays b. Zeyd b. Abdüleşhel b. Cüşem b. Haris b. Hazreç b. Amr

b. Malik b. el-Evs el-Ensari el-Eşheli, Ebu Yahya; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 92; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C.

1, s. 240; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 234; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 240. 16 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 33; 17 Diğer bir rivayette Üseyd şöyle demektedir; “Allaha yemin olsun ki, eğer Hazreç bu işi bir kez üstlenirse, bu

konuda ebediyen sizin üzerinizde olurlar. Ve sizde ebediyen bu işe sahip olamazsınız. Kalkın Ve Hz. Ebu Bekir’e

biat edin”. Bkz. İbü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 192. 18 Ebu’n-Numan Beşir b. Sad b. Sa’lebe b. Cülas el-Ensari el-Hazreci; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 172; İbnü’l-

Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 398; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 442; 19 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 33-34; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191-192. 20 Üveym b. Saide b. Aiş b. Kays b. en-Nu’man b. Zeyd b. Ümeyye b. Malik b. Avf b. Amr b. Avf b. Malik b. Evs el-

Evsi el-Ensari. Hz. Ebu Bekir döneminde herhangi bir görev üstlenmemiştir. Üveym bazı rivayetlere göre muhacir

grubuyla yolda karşılaşmış ve onlara geri dönüp kendi aralarında bu işi çözmelerini söylemiştir. İbn Hişam es-Sire, C.

2, s. 660; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 349; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1248; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Gabe, C. 4, s.

303; Taberi, Tarih, C. 3, s. 206-207. 21 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 34. 22 Ma’n b. Adiy b. el-Cedd b. el-Aclan b. Harise b. Dubey’a b. Haram b. Cü’al b. Amr b. Cüşem b. Vedm b. Zübyan

b. Hümeym b. Zühl b. Heni b. Beli b. Amr b. el-Haf b. Kuda’a el-Belevi el-Aclani. Kuda’a kabilesinin Beni el-Aclan

koluna mensuptur. Beni Saide toplantısında Hz. Ebu Bekir lehine görüş bildirmiş ve onun halife seçilmesinde katkısı

olmuştur. Hz. Ebu Bekir döneminde meydana gelen savaşlara katılmış, Halid b. Velid tarafından süvari birliğinin

başında komutan olarak görevlendirilmiş ve Müseyleme üzerine öncü olarak gönderilmiştir. İbn Sa’d, Tabakat, C. 3,

s. 354; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 6, s. 151. 23 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 34-35.




487

Ayrıca Sa’d’ın hastalığını gören Ensar grubundan bazı kişilerin halife adaylığı konusunda alter-

natifleri gözlemledikleri nakledilmektedir.24

Ma’n b. Adiy sözlerini bitirince Ensar’ın hatibi Sabit b. Kays b. Şemmas25 öne çıkarak;

“Ey Muhacirler Sizler ve biz biliyoruz ki Allah Hz. Muhammed’i nebi olarak göndermiştir. O

Mekke’de mukim iken eza ve tekzibe maruz kalıyordu. Allah ona bu tür durumlar karşısında

geri durma ve güzel mukabelede bulunmasını emrediyordu. Bundan sonra ona hicreti ve savaş-

masını emretti. Onu evinden (Medine’ye) nakletti. Biz onun ensarı olduk. Bizim topraklarımız

onun hicret ettiği ve konakladığı yer oldu. Sonra sizler bize geldiniz mallarımızı sizlerle paylaş-

tık ve sizlere iş verdik. Size buralarda ev verdik. Sizi birçok şeye önceledik. Bizler Allah’ın

ensarı ve İslamın birlikleriyiz (ordusu). Sizler Hz. Peygamberin bizim için söylediği güzel şey-

leri biliyorsunuz. Hz. Peygamber dünyadan ayrıldı ve kimseyi yerine bırakmadı. O yalnızca

vekil olarak kitabı sünneti ve cemaati bıraktı. Allah’a yemin olsun ki bu ümmet asla dalalet

üzere bir araya gelmez. Biz Allah’ın Ensarlarıyız. İnsanlar arasında imamet bizimdir. Ey Kureyş

Hadi bakalım sizler de olanı dökünüz.26 Dedi. Onun bu sözlerine cevap vermek için söz alan Hz.

Ebu Bekir; “ Ey Sabit! Sizler söylemiş olduğunuz bütün faziletlere sahipsiniz. Ancak gerçek

olan bir şey var ki, o da Araplar Kureyş kabilesinden olana boyun eğerler. Zira Kureyş gerek

soy gerekse yaşadığı yer itibariyle Arapların en asilleridir. İşte Ömer, işte Ebu Ubeyde b. Cer-

rah, onlardan birine biat ediniz.” Dedi.27

Hz. Ebu Bekir’in sözlerinden sonra Sabit b. Kays; Muhacirlere dönerek bu işi kabul

edip etmediklerini sordu. Onlarda kabul ettiklerini söylediler.28 Bunun üzerine o, muhacirlere

dönerek bunun kabul edilmesinin Hz. Peygamber’e isyan manasına geleceğini, zira Hz. Pey-

gamber’in Hz. Ebu Bekir’i namazlarda öne geçirerek ondan razı olduğunu herkese gösterdiğini

söyledi. Ve bu durumda Hz. Ömer ve Ebu Ubeyde’nin bu iş için öne geçirilemeyeceğini savun-

du.29

Bu sözler üzerine Muhacirler Ensara dönerek; Sizler biliyorsunuz ki Allah’a ilk ibadet eden

ve Resulüne ilk inananlar Hz. Peygamber’in dostları ve akrabalarıdır. Bu iş için en hak sahibi

kişiler onlardır. Bu konuda onlarla anlaşmazlık içinde olanlar zalim ve haddi aşan kimselerdir.

Siz Ey Ensar! Biz sizin İslamdaki önceliğinizi ve üstünlüğünüzü inkâr etmiyoruz. Allah sizi

dinin Ensarı olarak isimlendimiştir. Ve hicreti sizin yurdunuza kılmıştır. İlk muhacirlerden son-

ra bizim için sizlerden daha değerli kimse yoktur. Bizler emir sizler de vezirsiniz. Herşey size

24 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 35. 25 Sabit b. Kays b. Şemmas b. Züheyr b. Malik b. İmru’ul-Kays b. Malik b. Sa’lebe b. Ka’b b. Hazrec el-Ensari el-

Hazreci. Hazreç kabilesine mensup olmasına rağmen Hz. Ebu Bekir lehine konuşmuştur. Hz. Ebu Bekir döneminde

sancaktar olarak hizmet vermiştir. İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 511; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 2, s. 12;

Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 10, s. 279; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 391; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 451;

İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 4, s. 326; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 200; İbn Mende el-Abdi, Marifet’ü-Sahebe,

C. 1, s. 336. 26 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 35-36; Yakubi Ensarın hatibi olan Sabit b. Kays b. Şemmas’ın bir konuşma yaptığını

söylemekle birlikte içerik hakkında bilgi vermez. Fakat onun konuşmasından sonra Hz. Ebu Bekir’in söz alarak onun

söylediği faziletleri tasdik etiğini bildirir. Bkz. Yakub, Tarihü’l-Yakubi, C. 2, s. 123; 27 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 41; Taberi, Tarih, C. 3, s. 205-206; Yakub, Tarihü’l-Yakubi, C. 2, s. 123; İbnü’l-Cevzi, el-

Muntazam, C. 4, s. 65-66; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 187-189; İbn Kesi, el-Bidaye, C. 5, s. 267. 28 Diğer bir rivayette Hz. Ömer ve Ebu Ubeyde’nin İslam’daki önceliği, mağarada iki kişiden ikinci olması ve Hz.

Peygamber’in emri ile namazları kıldırmış olmasından dolayı Hz. Ebu Bekir varken bu işi üstlenmeyeceklerini

bildirmişlerdir. Devamında Hz. Ömer, Hz. Ebu Bekir’e dönerek elini uzatmasını istemiş, Beşir’de herkesten önce

davranarak biat etmiştir. Bkz. Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 35-37, 42; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191; Zehebi, Tarihu’l-

İslam, C. 3, s. 6; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 267-268; 29 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 36-37.




488

danışılır ve siz olmadan hiçbir iş sona ermez dediler.30Bu sözlerden sonra Hazreç kabilesinin

Beni Selime koluna mensup olan Hubab b. Münzir31 söz aldı ve: “ Ey Ensar topluluğu! Hakkı-

nız konusunda hileye düşmeyin. Allah’a açık olarak ilk sizin beldenizde ibadet edilmiştir. İlk

olarak sizin mescidlerinizde namaz için toplanılmıştır. Araplar sizin kılıçlarınınz sayesinde iman

etmiştir. Dinin yayılmasında ve İslamdaki fazilette bu gün en fazla pay size aittir. İnsanlar ara-

sında bu iş için en hak sahibi sizlersiniz. Şayet muhacirler bu dediğimizi kabul etmezse bir emir

bizden bir emir sizden olsun.”32 Hz. Ömer Hubab’ın bu sözüne karşı; “Bu söylediğin şeyin

imkânı yoktur. Hiçbir dönemde bunun benzeri yapılmamıştır. Vallahi Hz. Peygamber, sizin

dışınızdaki bir kabileye mensupken Araplar sizi başlarında emir olarak görmeyi kabul etmezler.

Fakat Hz. Peygamber’in kendilerinden olduğu kişilere bu görevi kolaylıkla verirler.” Dedi.33

Hz. Ömer’in bu çıkışı karşısında Hubab sert bir konuşma yaptı ve Ensar’a dönerek işlerine sahip

çıkmalarını, Muhacirlerin söylediklerine itibar ederlerse halifelik konusundaki nasiplerini kay-

bedeceklerini söyledi. Eğer kendilerine karşı gelinirse muhacir grubunu mescidden çıkarıp bu

işi üstlenecek güçlerinin olduğunu, sözlerine itiraz edeni kılıçla yola getireceğini tehditkâr bir

şekilde ortaya koydu.34 Bu tehditvari sözler üzerine Üseyd ve Beşir ona dönerek kötü bir laf

ettiğini söyledi ve onu uyardı.35

Karşılıklı atışmaların artması ve söylemlerin ağırlaşması üzerine Hz. Ömer, Hubab’ a döne-

rek; “ O halde Allah senin canını alacaktır.” Dedi. Hubab’da; “ Hayır! Allah senin canını ala-

caktır. Diye cevap verdi.36 Olayın kızışması sonra araya giren Ebu Ubeyde biraz nükteli bir

edayla; “Ey Ensar topluluğu, sizler ilk yardım edenlersiniz. İlk değiştirenlerde siz olmayınız”

dedi.37

Hz. Ömer birkez daha söz alarak Ensar’ı öven sözler söyledi. Onların Allah’ın ve Resu-

lü’nün Ensarları olduğunu, kendilerinin de kardeşleri olduğunu belirttikten sonra yaptıkları iyi-

liklerden bahsetti ve Ensar’ın, Allah’ın kendilerine yönelttiği iyilikler karşısında hased etmeme-

si gerektiğini savundu. Onun bu sözleri bağrışmalara neden olunca Ma’n b. Adi söz alarak; Mu-

hacirlerin değerinden bahsetti ve bu işin Kureyş’e teslim edilmesi gerektiğini söyledi. Bu sözleri

işiten Beşir’de Ma’n’ı destekleyerek bu konuda Ensar’ı uyardı ve Kureyş’le çekişme içine gir-

memeleri gerektiğini bildirdi. Hz. Ebu Bekir bu söz karşısında mutlu oldu ve Beşir’e dua etti.

Hubab, Beşir’in amcasının oğluna karşı Kureyş’i desteklemesine kızdı ve bunu neden yaptığını

sordu. Beşir de; Allah’ın kendileri dışında bir kavme vermiş olduğu hak konusunda anlaşmazık

30Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 7; Belazuri, Ensabu’l-Eşraf, C. 1, s. 581-584; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 187; Zehebi,

Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 6-9. 31 Hubab b. Münzir b. Cemuh b. Zeyd b. Haram b. Ka’b, Ebu Ömer; İbn Sa’d Tabakat, C. 3, s. 427; İbn Abdilber, el-

İsti’ab, C. 1, s. 316; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 665; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 9; Zehebi, Tarihu’l-İslam,

C. 3, s. 286. 32 Belazuri, Ensabu’l-Eşraf, C. 1, s. 581; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 135; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191; Taberi,

Tarih, C. 3, s. 220; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 316; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 30, s. 285; İbnü’l-Esir,

Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 665; 33 M. Yaşar Kandemir, “Hubab b. Münzir”, DİA, C. 17, s. 264, 1998; Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 39; İbnü’l-Esir, el-

Kamil, C. 2, s. 191-192; Taberi, Tarih, C. 3, s. 220. 34 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 37-38; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191-192. 35 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 38; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191. 36 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 39; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191. 37 Yakub, Tarihü’l-Yakubi, C. 2, s. 123; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191-192. Yakubi, Ebu Ubeyde’nin sözü

bitince Abdurrahman b. Avf’ın ayağa kaltığını ve Ensar’ın arasında Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Ali’nin denginin

olmadığını söylediğini ve bunun üzerine Münzir b. Erkam’ın söz alarak Hz. Ali bu işi istese ona kimsenin karşı

çıkmayacağını söylediğini aktarmaktadır. Fakat Abdurrahman b. Avf’ın bu toplantıya bilinmektedir. Ayrıca Bkz.

Yakub, Tarihü’l-Yakubi, C. 2, s. 123.




489

çıkarmayı istemediğini söyledi. 38 Bu söze kızan Hubab kılıcını kınından çıkardıysa da Ensar’ın

araya girmesiyle olay büyümeden engellendi. Hubab kendisini engelleyenlere sitem ettikten

sonra Hz. Ebu Bekir’e dönerek; onun bu görevi üstlenmesi konusunda bir tereddütünün olmadı-

ğını, bilakis ondan sonra göreve gelecek kişiler konusunda endişeli olduğunu söyledi. Bu ko-

nuşmaların ardından Hz. Ömer, Hz. Ebu Bekir’e dönerek elini uzatmasını istedi.39 Bir süre sus-

kun bekleyen topluluk yavaş yavaş Hz. Ebu Bekir’e biat etmeye başladı. O gün Sa’d b. Ubade

haricinde toplantıda hazır bulunan herkes biat etti.40 Sa’d ise biat etmekten geri durdu ve Hav-

ran’a yerleşerek burada vefat etti.41

Hz. Peygamber’in vefatının akabinde ortaya çıkan bu tablo İslam tarihindeki ilk fikir

ayrılığı olarak etkisini uzun yıllar hissettirdi. Muhacir ve Ensar arasında vuku bulan bu tartışma-

ların neticesinde halifelik Kureyş’in elinde kaldı. Ensar grubu bir daha bu hakkı elde etme fırsa-

tını yakalayamadı. Bütün bunlardan bağımsız olarak o günün siyasi şartları gereği de Kureyş’in

karizması Ensar’ın önündeydi. Zira onlar Allah’ın evinin sakinleri olarak uzun yıllar Araplar

arasında itibar görmüş ve saygı duyulmuş kişilerdi. Her ne kadar Hazreç ve Evs kabilelerinin

büyüklüğünü kabul etsek de Üseyd b. Hudayr’ın; “Evs’den biri bu işi üstlenirse Hazreç bu ko-

nuda bizimle yarışır..” Sözü aslında bu dönemin siyasi mülahazasını da özetler mahiyettedir. İki

büyük kabileden birinin seçilmesi durumunda bu işin başka yönlere çekilebileceğini vurgulayan

bu söz bizim için önemli bir delildir.

Netice itibariyle muhacir grubunun etkili hitabeti ve Evs kabilesinin desteği toplantıya

katılanların düşüncelerinin değişmesini sağlamıştır. Buna karşın Hazreç kabilesine mensup Sa-

habenin önde gelenlerinden Beşir’b. Sa’d’ın da Kureyş’in hak sahibi olduğunu vurgulaması da

dengelerin değişmesine neden olmuştur. Çünkü Beşir, Hz. Peygamber döneminde önemli görev-

ler almış, Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer’in tavsiyesiyle Gatafan üzerine gönderilen seriyeye ko-

mutanlık yapmış önemli bir isimdir.42

2. Hz. Ebu Bekir Döneminde Görev Yapan Evs ve Hazreç Kabilesi Üyeleri ve İdaredeki

Rolleri

2.1: Hazreç Kabilesi

Bu bölümde Hz. Ebu Bekir dönemini boyunca görev yapmış Hazrec kabilesinin üyeleri

hakkındaki malumatlar yer alacaktır. Bu dönemde görev alan kişilerin soy bilgileri ile Hz. Pey-

gamber dönemindeki görevleri verilerek, bu kişilerin önceki deneyimlerinin bu atamaya etkisine

dair ipuçları yakalanmaya ve halifenin istihdam siyasetine dair bilgi edinilmeye çalışılacaktır.

2.1.1: ZİYAD B. LEBİD

Ebu Abdullah, Ziyad b. Lebid b. Sa’lebe b. Sinan b. Amir b. Adiy b. Ümeyye b. Beyaza

el-Ensari el-Beyazi.43 Medine’nin iki önemli kabilesinden biri olan Hazrec’in Beni Ümmeyye b.

38 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 42; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 191. 39 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 41-42. 40 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 67. 41 Mehmet Azimli, “Sa’d b. Ubade”, DİA, C. 35, s. 377-375, 2008; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 441; İbn Hacer,

el-El-İsabe, C. 3, s. 55-56. 42 M. Yaşar Kandemir, “Beşir b. Sa’d”, DİA, C. 6, s. 6-7, 1992; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 442. 43 Efendioğlu, Mehmet, “Ziyad b. Lebid”, DİA, C. 44, s. 482; Vakıdi, Megazi, C. 1, s. 171; İbn Hişam, es-Sire, C. 1,

s. 459, ; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 185; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 52; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s.

448; Halife b. Hayyat, Tabakat, C. 1, s. 170; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 533; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s.

339; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 484.




490

Beyaza koluna mensup olan Ziyad, Medine’de dünyaya geldi.44 İkinci Akabe Biatı’na katıldı.45

Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinden itibaren onun yanında olmaya gayret eden Ziyad,

Bedir, Uhud ve Hendek savaşlarından başlamak üzere diğer birçok savaşta Allah Rasulü ile

birlikte bulundu.46 Mekke fethinden sonra Hadramut’a gönderilen seriyeye komutan olarak

atandı. Halkın İslam’ı kabul etmesinden sonra da Hz. Peygamber tarafından Kinde ve Sedef’e

Vali, Kadı ve Zekât Amili olarak görevlendirildi.47 Bununla beraber Bahreyn zekât amilliği

görevini de yerine getirdi.48

Hz. Ebu Bekir’in halife seçilmesi sürecinde Hadramut bölgelerindeki görevine devam

eden49 Ziyad, bu görevi haricinde Beni Amr b. Muaviye kabilesinin zekât amili olarak da görev

yapıyordu.50 Hz. Ebu Bekir Halife olduğunda onu bu görevde bırakmakla birlikte yeni görevler

de verdi. İlk olarak Yemen bölgelerinde51 görevlendirilen Ziyad, Ridde hadiselerinin bastırılma-

sında,52 İrtidat eden Necran halkının kuşatılmasında53 ve hicri 12. Yılda Cüvasa, Uman, Mehre,

Sekasik ve Sekun bölgelerinde çıkan isyanların durdurulmasında kullanıldı.54 Bu savaşlar sıra-

sında bölgenin güçlü kabilelerinden olan Kinde kabilesinin reisi Eş’as b. Kays’ı yenilgiye uğrat-

tıktan sonra yakalayıp Hz. Ebu Bekir’in yanına gönderdi.55

Ziyad, Kinde kabilesinin bir kolu olan Amr b. Muaviye oğullarının zekâtlarını toplama

görevini üstlendi. Onların yanına vardığında zekât almak için önce Şeytan b. Hucr’un yanına

gitti. Ondan zekât olarak genç dişi bir deve aldı. Fakat daha sonra devenin Şeytan’ın kardeşi

Adda b. Hucr’a ait olduğu anlaşıldı. Şeytan onu kendi devesi zannederek vermişti. Adda’nın

devesini tanıyarak geri istemesi üzerine Şeytan, Ziyad’a deveyi bırakmasını onun yerine başka

bir deve almasını söyledi. Ziyad bu teklifi kabul etmedi ve işaretlenen devenin geri verilemeye-

ceğini savundu. Tartışmanın uzaması üzerine Ziyad iki kardeşi küfür ve İslam’dan uzaklaşmak-

la itham etti ve devenin artık Allah’ın hakkı olduğu söyledi. İki kardeş ise deveyi almak husu-

sunda ısrarcı davranarak kendi kabilelerine feryat etmeye ve kendilerine zulmedildiğini dillen-

dirmeye başladı. Nihayet Harise b. Süreka oraya geldi ve Ziyad’a deveyi geri verip başka bir

44 Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 52; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 448; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 533; İbn Hacer,

el-El-İsabe, C. 2, s. 484. 45 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 185; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 52; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 448;

İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 339; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 484. 46 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 448; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 533; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 339. 47 İbn Hişam, es-Sire, C. 2, s. 600; İbn Hibban, Siyeru’n-Nebeviyye, , C. 2, s. 443; İbn Hazm, Cevami’u-Sire, C. 1, s.

20; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 2, s. 252; Makrizi, İmtau’l-Esma, , C. 2, s. 101, C. 14, s. 253-254; Diyarbekri,

Tarihul Hamis, C. 2, s. 182; Halife b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 97; İbni Habib, Muhabber, C. 1, s. 186; Belazuri, Futuh

76; Taberi, Tarih, C. 3, s. 147-228; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 185; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 165-197;

İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 338; İbn Hibban, Sikat, C. 2, s. 180; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 9, s. 124; İbnü’l-

Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 339. 48 İbn Hibban, Siyeru’n-Nebeviyye, C. 1, s. 392; İbn Hibban, Sikat, C. 2, s. 123. 49 Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 14, s. 253; Vakıdi, Ridde I, s. 167; Belazuri, Futuh 76; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C.

4, s. 71; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 185; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 264; Cevad Ali, el-Mufassal, C. 7, s.

193-198; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 9, s. 128. 50 İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 230. 51 Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 365. 52 Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 393; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 484. 53 Süheyli, Ravdü’l-Ünüf, C. 3, s. 233; Halife b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 116; Taberi, Tarih, C. 3, s. 427. 54 Vakıdi, Ridde I, s. 167-194; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 86; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 185;

Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 74; Suyuti, Tarihu’l-Hulefa, C. 1, s. 62. 55 Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 14, s. 243; Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 190-195; Belazuri, Futuh 105-106; Makdisi, el-Bed

ve’t-Tarih, C. 5, s. 156; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 185; İbn Sa’d, Tabakat, C. 6, s. 99; İbn Asakir, Tarihu

Dımeşk, C. 9, s. 129; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 5, s. 265; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 484.




491

deve alması tavsiyesinde bulunarak deveyi bağlı olduğu ipten kurtardı. Ziyad ise Hadramut ve

Sekunlu bazı gençlere emir vererek Harise’yi tutuklattı ve deveyi geri aldı.56

Kindeliler ve Ziyad taraftarları karşı karşıya geldi. Ziyad, Muaviyeoğullarına silahlarını

bırakmalarını emretti ise de karşılık bulamadı. Daha sonra Muaviyeoğulları toptan bir karar

alarak zekâtı vermemek konusunda söz birliğine vardılar. Fakat kabile içerisinde bulunan Şu-

rahbil b. es-Sımt ve onun oğlu Muaviyeoğullarını bu yaptıklarından vazgeçirmeye çalıştı. Fakat

başarılı olmadılar. Daha sonra Şurahbil b. es-Sımt ve Abis’in oğlu İmru’ul-Kays Muaviyeoğul-

larından ayrılarak Ziyad’ın yanına geldiler. Ona bazı tavsiyelerde bulunan bu kişiler saldırı için

en uygun zamanın gece vakti olduğunu söylediler. Onların fikrine sıcak bakan Ziyad gece ani

bir baskınla Muaviyeoğullarını yenilgiye uğrattı ve birçok ganimet elde etti.57

Ziyad, Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer’in hilafetinde Irak ve Suriye bölgelerinde savaşlara

katılarak Kufe ve Dımeşk’te bir süre kaldı. Hz. Osman döneminde herhangi bir olaya karışma-

yarak hicri 41. Yılda vefat etti.58

2.1.2: Muaz b. Cebel

Ebu Abdirrahman Muaz b. Cebel b. Amr b. Evs b. Aiz b. Adiy Beni Seleme el-Ensari.59

Hicretten 18 yıl önce Mekke de doğan Muaz, Hazreci ve Cüşemi nisbeleriyle tanındı. Babası

Hazreçoğulları’nın Beni Udey kolundandı. Genç yaşta Müslüman olanlardan biri olarak ikinci

Akabe Biatı’na katıldı.60Medine’ye hicretin ardından Abdullah b. Mesud’la kardeş ilan edildi.61

Bedir savaşından itibaren Huneyn ve Taif dışındaki bütün savaşlara katıldı62 ve bu savaşlarda

kendi kabilesi olan Beni Selime’nin bayraktarlığını ve temsilciliğini üstlendi.63

Fetihten sonra Mekke’ye Öğretmen olarak bırakıldığı için Huneyn ve Taif gazvelerine katı-

lamadı.64 Hicretin dokuzuncu yılında Yemen’in Cened ve Hadramut bölgesine gönderildi.65 O,

bölgede elçilik, zekât memurluğu66 ve kadılık görevlerini67 ifa etmesinin yanında dini bilgileri

de öğretti.68 Yemen’e gönderilen heyetin başkanlığını yürüttü69 ve Himyer melikine gönderilen

56 İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 230-231. 57 İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 230-231; M. Salih Arı, a.g.e. s. 142; Mevlana Şibli Numani, a.g.e. C. 1-2, s. 431. 58 İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 339; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 448; Halife b. Hayyat, Tabakat, C. 1, s. 170; İbn

Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 533; Ali Bakkal, a.g.e. s. 328-329. 59 İbn Kuteybe, el-Mearif, C. 1, s. 254; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 175; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 264;

İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 437; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1402; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, LVIII, s. 383;

İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 5, s. 187; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 269; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 6, s. 107;

Belazuri, Ensab, C. 1, s. 274. 60 Diyarbekri, Tarihul Hamis, C. 2, s. 142; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 438. 61 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 357; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 438; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1402;

İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 5, s. 187. 62 Diyarbekri, Tarihul Hamis, C. 2, s. 142; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 438; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 5, s. 187;

Belazuri, Ensab, C. 1, s. 274. 63 Vakıdi, Megazi, C. 3, s. 1003. 64 İbn Hişam, es-Sire, C. 2, s. 500; Süheyli, Ravdü’l-Ünüf, C. 7, s. 367; Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 2, s. 36; Tarihul

Hamis, Diyarbekri, C. 2, s. 117; Taberi, Tarih, C. 3, s. 94; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 141; İbn Kesir, el-Bidaye, C.

4, s. 422; İbn Haldun, Tarih, C. 2, s. 466; İbn Hibban, Sikat, C. 2, s. 82; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, LVIII, s. 407. 65 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 183; İbni Habib, Muhabber, C. 1, s. 126; Belazuri, Futuh, C. 1, s. 76-77; Taberi, Tarih, C. 3,

s. 228; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 6, s. 6, 264; Cevad Ali, el-Mufassal, XVI, s. 292; İbn Hibban, Sikat, C. 2, s.

109; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1402. 66 Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 9, s. 376; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1402. 67 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 11, s. 314; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1402. 68 Vakıdi, Megazi, C. 3, s. 959, C. 8, s. 396; İbn Hazm, Cevami’u-Sire, C. 1, s. 25; Süheyli, Ravdü’l-Ünüf, C. 6, s.

292; Halife b. Hayyat, C. 1, s. 97; Belazuri, Futuh, C. 1, s. 77; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 91; İbn Haldun, Tarih, C.

2, s. 482; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 438-439; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1402.




492

mektubu taşıdı.70 Yemen’e gönderilmeden önce Hz. Peygamber tarafından kendisine nasıl hü-

küm vereceğine dair bazı sorular yöneltildi71 ve gittiği bölgelerde insanlara kolaylıkla muamele

etmesi emredildi.72

Hz. Peygamber’in hastalandığı süreçte Yemen bölgesinde ortaya çıkan ve Peygamberlik

iddiasında bulunan Esvedü’l-Ansi, etrafına topladığı kişilerle bölgede isyan çıkardı. Onun bu

faaliyetlerinden haberdar olan Muaz, Esved ve destekçilerinden gelebilecek tehlikelere karşı

bölgenin güçlü kabilelerinden Bekr b. Vail’in bir kolu olan Sekun’lu bir hanımla evlendi. Bu

sayede onların desteğini kazanmış oldu. Hz. Peygamber, Müslüman emirlere Ezd kabilesine

mensup Veber b. Yuhannes ile mektup gönderdi ve onlardan Esved’e karşı harekete geçmelerini

istedi.73 Muaz b. Cebel mektubu okuyunca görevi üstlendi ve kabile kabile dolaşarak onlara

tavsiyelerde bulunup Esved’in yalancılığını ortaya çıkarmaya gayret etti74 ve Esved’in ortadan

kaldırılması sürecinde etkin bir rol üstlenmiş oldu.75

Muhammed Hamidullah’ın vesaiku’s-siyasiyye adlı kitabında Yemen bölgesine giden

görevlilerin emirlik konusunda ihtilafa düştüğü en sonunda Muaz b. Cebel’in emirliğinde birleş-

tikleri belirtilmektedir. Bu süreçten sonra namazları Muaz b. Cebel kıldırdı.76 Bu sırada Hz.

Peygamber’in vefat haberi ile birlikte Hz. Ebu Bekir’in halife olduğu haberi kendilerine ulaştı.77

Muaz, Hz. Peygamber’in vefatından sonra bir müddet daha görevine devam etti ve daha sonra

Medine’ye döndü.

2.1.3: ENES B. MALİK

Ebu Hamza Enes b. Malik b. Nadr b. Damdam b. Zeyd b. Haram b. Cündem b. Amir b.

Ganem b. Adiy b. Neccar el-Ensari (ö.93).78 Hazreç kabilesinin Neccaroğulları koluna mensup-

tur. Medine’ye hicret edildiğine on yaşlarında olmasına rağmen okuma yazma bilen nadir kiş-

lerden biri olarak dikkat çekmiştir.79 Bu özellikleri nedeniyle ailesi tarafından Hz. Peygamber’in

hizmetine verilmiş ve uzun yıllar hizmette bulunması nedeniyle “Hadimu’n-Nebi” lakabını al-

mıştır.80

69 İbn Hişam, es-Sire, C. 3, s. 590; Süheyli, Ravdü’l-Ünüf, C. 7, s. 486; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 2, s. 304;

Belazuri, Futuh, C. 1, s. 77; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 89. 70 Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 2, s. 690. 71 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 438; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1404; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, LVIII, s. 412;

Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 272. 72Tarihul Hamis, Diyarbekri, C. 2, s. 143; Belazuri, Futuh, C. 1, s. 78; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 190; İbn Hacer,

el-El-İsabe, C. 6, s. 107. 73 M. Salih Arı, Hz. Ebu Bekir ve Ridde Savaşları, Beyan yayınları, s.132, 1996 İstanbul. 74 İbnü’l Esir, el- Kamil, C. 2, s. 337-338. 75 Tarihul Hamis, Diyarbekri, C. 2, s. 56; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 199. 76 İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 199-200; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 341. 77 Muhammed Hamidullah, el-Vesaiku’s-Siyasiyye, terc. Vecdi Akyüz, Kitabevi yayınları, s.377, t.y 78 Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 6, s. 352; İbn Kuteybe, el-Mearif, C. 1, s. 308; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 6, s. 303;

Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 6, s. 288; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 363; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 9, s.

456; İbn Sa’d, Tabakat, C. 7, s. 12; Halife b. Hayyat, Tabakat, C. 1, s. 159; Buhari, Tarihu Kebir, C. 2, s. 27; İbn

Hibban, Sikat, C. 3, s. 4; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 109; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 9, s. 332; İbnü’l-Esir,

Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 294; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 275; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 1, s. 376; Zirikli,

A’lam, C. 2, s. 24. 79 İbn Kuteybe, el-Mearif, C. 1, s. 308; Makdisi, Bid’u ve Tarih, C. 5, s. 117; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 363. 80 İbn Hişam, es-Sire, C. 2, s. 125; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 2, s. 378; Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 6, s. 352-

354; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 11, s. 414; Diyarbekri, Tarihu’l-Hamis, C. 2, s. 313; İbn Kuteybe, el-Mearif,

C. 1, s. 308; Makdisi, Bid’u ve Tarih, C. 5, s. 117; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 6, s. 290; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s.

363; Cevad Ali, El-Mufassal, C. 14, s. 148; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 4, s. 289; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-

Ğabe, C. 1, s. 294; Zehebi, Tezkiret’ül-Huffaz, C. 1, s. 37; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 275.




493

Hz. Peygamber’in maiyetinde yetişerek Hudeybiye, Hayber, Umretü’l-Kaza, Mekke’nin

fethi, Huneyn savaşı,81 Taif Kuşatması, Tebük Savaşı82 ve Veda Haccında Allah Resulü ile bir-

likte bulundu.83 Ensar ve Muhacir arasında kardeşlik bağının kurulması sürecine de katkı sağla-

dı ve bu anlaşmaya evsahipliği yaptı.84

Hz. Ebu Bekir halife olduktan bir süre sonra Enes b. Malik’in meziyetlerinden İslam

devleti adına yararlanmak istedi ve onu bu amaçla Bahreyn’e göndermeyi düşündü. Henüz genç

yaşta olmasına rağmen uzun yıllar Hz. Peygamber’in terbiyesi altında yetişmiş olması kedisine

Bahreyn bölgesinin Vergi memurluğu görevinin verilmesinde en önemli etkenlerden biri ol-

du.85Hz. Ebu Bekir, Enes’i Bahreyn’e vergi tahsildarı olarak göndermeyi düşündüğünde, duru-

mu Hz. Ömer ile istişare etti. Hz. Ömer onun genç olduğunu ama gençliğinin bu göreve getiril-

mesinde herhangi bir engel oluşturmayacağını söyledi ve bu atamayı destekledi.86Hz. Ebu Bekir

döneminde olduğu gibi Hz. Ömer döneminde de devlet ve İslam toplumu yararına çalışmalarını

sürdüren Enes, Hicri 91 veya 93 yılında Basra’da vefat ett.87

2.1.4: SELİT (SÜLEYT) B. KAYS

Selit b. Kays b. Amr b. Abdillah b. Malik b. Adiy b. Amir b. Ganem b. Adiy b. en-

Neccar el-Ensari en-Neccari.88Annesi Zağibe bt. Zürare b. Ades b. Ubeyd b. Sa’lebe b. Ganem

b. Malik b. Neccar’dır ve Esad b. Zürare’nin kız kardeşidir.89Hz. Peygamber tarafından Yema-

me halkını İslam’a davetle görevlendirildi.90Bedir savaşından başlamak üzere bütün savaşlara

katıldı.91

Hz. Ebu Bekir tarafından Yemame Valiliğine tayin edildi.92Hanifeoğulları dinden dö-

nünce halife onların üzerine ordu gönderdi. Ordu komutanlarından Şurahbil, erken davranılma-

sını istediği için o sıralarda Müseyleme ile savaş halinde bulunan Halid b. Velid’e acele etmesi-

ni söylüyordu. Neticede Şurahbil Hanifeoğullarına karşı aceleci davrandı ve yenildi. Bunun

üzerine Halid, Şurahbil’i kınadı. Durumu haber alan Hz. Ebu Bekir, ordunun arkadan vurulma-

sını engellemesi ve Halid’e yardımcı olması için Selit’i gönderdi.93 Selit, Hz. Ömer zamanında

Irak bölgesinde meydana gelen savaşlarda ye aldı ve Hz. Ebu Bekir döneminde başladığı cihad

81 Vakıdi, Megazi, C. 3, s. 897; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 4, s. 108. 82 Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 2, s. 608; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 1, s. 395. 83 İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 363. 84 İbn Kesir, el-Bidaye, C. 3, s. 272. 85 Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 121; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 6, s. 293; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 278; İbn

Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 1, s. 378. 86 Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 6, s. 293; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 4, s. 420; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 278; İbn

Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 1, s. 378. 87 İbrahim Canan, “Enes b. Malik”, DİA, C. 11, s. 235; Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 3, s. 152; Diyarbekri, Tarihu’l-

Hamis, C. 2, s. 313; Makdisi, Bid’u ve Tarih, C. 5, s. 117; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 6, s. 303; İbnü’l-Esir, el-

Kamil, C. 4, s. 28; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 363; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 4; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s.

295; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 277. 88 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 186; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 388; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 646;

İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 538; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 3, s. 136. 89 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 388. 90 Belazuri, Futuh, C. 1, s. 93; Cevad Ali, el-Mufassal, C. 7, s. 213; Muhammed Süheyl Tugus, Tarih’u-Hulefa’i-

Raşidin, C. 1, s. 51. 91 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 186; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 388; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 646;

İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 538; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 3, s. 136. 92 Halife b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 123; Ekrem b. Ziya el-Amri, Asru Hilafeti Raşidin, C. 1, s. 112. 93 Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 14, s. 234, 584; Taberi, Tarih, C. 3, s. 249, 282; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 204, 214-

215; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 347.




494

faaliyetlerine devam etti.94 Köprü savaşında sancaktarlardan Kays b. Habib ve Kardeşi Ebi Mıh-

can şehit olunca sancağı Selit b. Kays aldı. Onun da şehit olmasıyla Müsenna sancağı devraldı.95

2.1.5: BERA B. MALİK

Bera b. Malik b. Nadr b. Damdam b. Zeyd b. Haram b. Cündüb b. Amir b. Ganim b. Adiy b.

Neccar el-Hazreci.96 Neccaroğulları sülalesinden olan Bera, Enes b. Malik’in kardeşidir. Rıdvan

beyatında bulunmuş Bedir hariç Hz. Peygamber’in katıldığı bütün savaşlara katılmıştır.97 Halid

b. Velid dinden dönen ve Peygamberlik iddiasında bulunan Müseyleme ile Yemame mevkiğin-

de karşılaşınca orduyu savaş düzenine soktu ve bölümlere ayırdı. Bu amaçla ordunun sağ kana-

dına Zeyd b. Hattab, sol kanadına Üsame b. Zeyd ve cenah komutanlığında da Enes b. Malik’in

kardeşi Bera b. Malik’i atadı.98 Müseyleme askerleriyle birlikte korunaklı bir mevziye girince

İslam ordularının ona ulaşması zorlaştı. Bu duruma bir çare düşününen Bera, mırzakların ucuna

konulan kalkan vasıtasıyla Müseyleme’nin ordusununun içine atılmayı önerdi. Nihayet söyledi-

ğini yaparak düşman askerlerinin kalbine giriş yaptı ve etrafını saran onlarca kişiyle savaşarak

giriş kapısını Müslümanlara açmayı başardı. Bu çarpışmalar neticesinde ciddi yaralar alınca

Halid, yaralarının bakımını bizzat yaptı.99 Hz. Ebu Bekir’den sonra da fetihlere katıldı ve Tüster

kalesinin alınması esnasında şehit oldu.100

2.1.6: ZEYD B. SABİT

Zeyd b. Sabit b. ed-Dahhak b. Zeyd b. Levdan b. Amr b. Avf b. Ganem b. Malik b. en-

Neccar el-Ensari el-Hazreci.101 Neccaroğullarına mensup olan Zeyd, Tebük savaşına katıldığı

sırada Beni Neccar’ın sancağını Umare b. Hazm taşıyordu. Hz. Peygamber daha sonra sancağı

Umare’den alıp Zeyd’e teslim etti. Buna üzülen Umare; “Ya Resulüllah yoksa hakkımda bir şey

mi duyun?” dedi. Hz. Peygamber; “Hayır, ancak Kuran Mukaddemdir” buyurdu.102

94 Belazuri, Futuh, C. 1, s. 248; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 3, s. 243. 95 İbn Kuteybe, Ahbaru Tıval, C. 1, s. 113; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 186; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 388;

İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 646. 96 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 238; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 209; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman,

C. 5, s. 258; İbn Sa’d, Tabakat, C. 7, s. 11; Halife b. Hayyat, Tabakat, C. 7, s. 316; Buhari, Tarihu Kebir, C. 2, s. 117;

İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 153; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 363; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 125; İbn

Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 412; Zirikli, A’lam, C. 2, s. 47. 97 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 238; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 209; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman,

C. 5, s. 258; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 153; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 363; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3,

s. 125; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 413. 98 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 122; Diyarbekri, Tarihu’l-Hamis, C. 1, s. 211-215; İbn Sa’d, Tabakat, C. 7, s. 11. 99 Taberi, Tarih, C. 3, s. 290-294; Makdisi, Bed’u ve’t-Tarih, C. 5, s. 162-165; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s.

82; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 218; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 69; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 300, 357; Sıbt

İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 84, C. 7, s. 258; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 154-155; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-

Ğabe, C. 1, s. 363; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 125; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 413-414. 100 Ahmet Önkal, “Bera b. Malik”, DİA, C. 5, s. 469, 1992; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 10, s. 98, 250; Halife

b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 146; Belazuri, Futuh, C. 1, s. 97, 369; İbn Kuteybe, Ahbaru Tıval, C. 1, s. 130; Taberi,

Tarih, C. 4, s. 84-86; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 233; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 367-368; Zehebi,

Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 209; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 7, s. 98-99; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 258; İbn

Sa’d, Tabakat, C. 7, s. 11; Buhari, Tarihu Kebir, C. 2, s. 117; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 154-155; İbnü’l-Esir,

Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 363; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 125; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 413-414; Zirikli, A’lam,

C. 2, s. 47; Yakut Hamevi, Mecma’ul-Buldan, C. 2, s. 30. 101İbn Hadide, el-Misbah, C. 1, s. 93; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 5, s. 213; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 53;

Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 7, s. 82; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 537; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C.

19, s. 295; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 346; Zehebi, Tezkiratü’l-Huffaz, C. 1, s. 27; Zehebi, Siyeru A’lam, C.

7, s. 67; Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 15, s. 15; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 490; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib,

C. 3, s. 399; Zirikli, A’lam, C. 3, s. 57. 102 Vakıdi, Megazi, C. 3, s. 1003; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 7, s. 83; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s.

537; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 346.




495

Hz. Peygamber Medine’ye geldiğine Beni Neccar’dan bir grup Zeyd b. Sabit’i Allah

Resulü’nün yanına getirdi ve onu Hz. Peygamber’e tanıttı.103 Zeyd, ezberlediği on yedi sureyi

Hz. Peygamber’in huzurunda okuyunca,104 Allah Resulü bu okuyuşu beğendi ve ona İbraniceyi

öğrenmesini tavsiye etti.105 Bunun üzerine çalışmaya başlayan Zeyd, on beş gün içerisinde bu

dili okuyup yazacak hale geldi. 106İbranice’nin yanında Farsça, Rumca, Habeşçe ve Kıptice’de

bilen107 Zeyd, Hz. Peygamber’in Yahudilere ve diğer devletlere göndermek istediği mektupları

yazma ve onların yazdıklarını da okuma görevini yerine getirerek Hz. Peygamber’in kâtipliğini

üstlendi.108Bunun yanında Hz. Peygamber’e vahiy kâtibi olarak da hizmet etti.109 Hz. Peygam-

ber’in emri ile Hayber ve Evtas ganimetlerinin hesaplanması ve paylaştırılması görevini icra

etti.110

Hz. Ebu Bekir’in hilafeti döneminde de Kâtiplik görevine devam etti.111 Halife tarafın-

dan Kuran’ı cem etmekle görevlendirildi.112 Medine’de mahkeme, Fetva, Kıraat ve Feraiz konu-

larında reis olarak görülüyordu.113Bu özelliklerinden dolayı Yermük ganimetlerinin paylaştırıl-

ması görevi ona verildi.114

Hz. Ebu Bekir, Kur’an’ı cem etmek istediğinde Zeyd b. Sabit’i yanına çağırdı ve ona;

“Sen suçlamadığımız akıllı bir gençsin” diyerek bu göreve layık olduğu bildirdi.115 Hz. Ebu

Bekir’in vefatından sonra da görevlerini sürdürdü. Hz. Ömer ve Hz. Osman döneminde önemli

görevler icra etti.116

103 Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 7, s. 82. 104 Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 7, s. 82. 105 İbn Hadide, el-Misbah, C. 1, s. 93; Belazuri, Futuh 456; Taberi, Tarih, C. 2, s. 561; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C.

3, s. 236; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 63; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 7, s. 82; Zehebi, Siyeru A’lam, C.

7, s. 67. 106Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 1, s. 196, 202; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 11, s. 382; Tarihul Hamis,

Diyarbekri, C. 1, s. 5, 464, Makdisi, el-Bed ve’t-Tarih, C. 5, s. 116; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 4, s. 105; Sıbt İbnü’l-

Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 3, s. 314; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 7, s. 67. 107 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 5, s. 213; Cevad Ali, el-Mufassal, C. 15, s. 133; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-

Zaman, C. 7, s. 83; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 346; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 491. 108 İbn Hişam, es-Sire, C. 1, s. 544; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 1, s. 182; Halife b. Hayyat, Tarih I, s. 99;

Belazuri, Futuh 454; Taberi, Tarih, C. 3, s. 173; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 176; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s.

538; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 346; Belazuri, Ensab, C. 5, s. 548. 109 Halife b. Hayyat, Tarih’u Halife b. Hayyat, s. 125: İbn Hişam, es-Sire, C. 2, s. 47; İbn Hadide, el-Misbah, C. 1, s.

93; İbni Habib, Muhabber, C. 1, s. 377; İbnü’l-Cevzi, Telgih, C. 1, s. 110; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 53;

Zehebi, Tezkiratü’l-Huffaz, C. 1, s. 27, ; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 491; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 3, s.

399. 110 Vakıdi, Megazi, C. 3, s. 949; İbn Hadide, el-Misbah, C. 1, s. 93; Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 9, s. 236; Yusuf es-

Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 5, s. 401; Tarihul Hamis, Diyarbekri, C. 2, s. 55, İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 294;

Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 15, s. 15. 111 Halife b. Hayyat, Tarih I, s. 123; Taberi, Tarih, C. 3, s. 426; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 5, s. 371; Sıbt İbnü’l-Cevzi,

Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 150; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 538; İbnü’l-Esir, Usdü’l-Ğabe, C. 2, s. 346. 112 Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 3, s. 48, C. 4, s. 78; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 11, s. 330; Tarihul Hamis, C. 1,

s. 14, Fesevi, el-Marife ve Tarih, C. 1, s. 485; İbnü’l-Cevzi, Telgih, C. 1, s. 110; Diyarbekri, İbnü’l-Esir, el-Kamil, C.

2, s. 482; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 388; Cevad Ali, el-Mufassal, C. 15, s. 259; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-

Zaman, C. 5, s. 82; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 538; Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 15, s. 15; İbn Hacer, el-El-

İsabe, C. 2, s. 491; Zirikli, A’lam, C. 3, s. 57. 113 İbn Hadide, el-Misbah, C. 1, s. 93; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 121; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 57; İbn

Hayyan, Ahbar’u-Kudat, C. 1, s. 107; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 539; Zehebi, Tezkiratü’l-Huffaz, C. 1, s. 28. 114 Vakıdi, Megazi, C. 3, s. 949; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 1, s. 243. 115 Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 3, s. 48, C. 4, s. 78; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 11, s. 330; Tarihul Hamis,

Diyarbekri, C. 1, s. 14, Fesevi, el-Marife ve Tarih, C. 1, s. 485; İbnü’l-Cevzi, Telgih, C. 1, s. 110; İbnü’l-Esir, el-

Kamil, C. 2, s. 482. 116 Tarihul Hamis, Diyarbekri, C. 2, s. 267, Halife b. Hayyat, Tarih I, s. 135, 153, 154, 156 178; Taberi, Tarih, C. 4,

s. 39, 145, C. 6, s. 179; İbn Miskeveyh, Tecaribu’l-Ümem, C. 1, s. 410; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 360; İbn

Hacer, el-El-İsabe, C. 2, s. 492; Belazuri, Ensab, C. 10, s. 8.




496

2.1.7: UBADE B. SAMİT

Ubade b. es-Samit b. Kays Esram b. Fihr (b. Kays) b. Sa’lebe b. Ganem b. Salim b. Avf

b. Amr Avf el-Ensari el-Hazreci es-Salimi, Ebü’l-Velid (ö. 34/654).117 Medineli olan Ubade,

Hazrec kabilesinin üyelerindendir ve Enes b. Malik’in teyzesi Ümmü Haram bt. Milhan’la evli-

dir. Birinci ve İkinci Akabe Biatı’na katılarak on iki nakib arasına seçilen118 Ubade, Medine’ye

döndükten sonra İslam’ı yaymak için büyük emek verdi ve birçok kişinin hidayetine vesile oldu.

Hicretten sonra Ebu Mersed el-Ganevi ile kardeş ilan edildi.119 Daha sonra Abdullah b. Said ve

Hafsa bt. Ömer ile birlikte halka okuma yazma öğretme görevini üstlendi. Bedir başta olmak

üzere Uhud, Hendek ve Hz. Peygamber’in katıldığı diğer bütün savaşlara katıldı.120 Mekke fethi

sırasında Ensar birliğine komutanlık yaptı. Okuma yazma bilmesinden dolayı Hz. Peygamber’in

vahiy kâtipliğini üstlendi ve daha sonra Allah Resulü tarafından zekât amili olarak görevlendi-

rildi.121

Hz. Ebu Bekir döneminde devlete olan hizmetini devam ettirerek Halife tarafından He-

raklios’u İslam’a davet etmek için gönderilen heyet içerisinde yer aldı.122Hz. Ebu Bekir’in vefa-

tından sonra Hz. Ömer tarafından Kur’an öğretmek için Muaz b. Cebel ve Ebu’d-Derda ile bir-

likte Suriye’ye gönderildi.123 Halife Ömer’in önem verdiği kişilerden biri olarak önemli görevler

üstlendi. Öğretmen, kadı, komutan ve vali olarak çeşitli görevlerde hizmetlerini sürdürdü.124

2.1.8: SABİT B. KAYS B. ŞEMMAS

Sabit b. Kays b. Şemmas b. Züheyr b. Malik b. İmru’ul-Kays b. Malik b. Sa’lebe b.

Ka’b b. Hazrec el-Ensari el-Hazreci.125 Ensarın hatibi olarak biliniyordu.126 Uhud savaşından

başlamak üzere bütün savaşlara katıldı.127 Hicretten sonra Amir b. Ebu’l-Bükeyr’le kardeş ilan

edildi.128Hz. Peygamber, Beni Nadir ganimetlerinin dağıtılması esnasında Sabit’i yanına çağırdı

ve ondan kavmine çağrı yapmasını istedi. Sabit Hazreç kabilesini çağırınca Allah Rasulü sadece

Hazreci değil Ensar’ın tamamını çağırmasını söyledi. Ensar ve Muhacir toplanınca Hz. Pey-

gamber onlardan razı olduğunu buyurdu.129 Mekke’nin fethinden sonra Eslem kabilesine gönde-

rilecek olan zekât ve mirasla ilgili hükümlerin yer aldığı mektubu yazdı. Sa’d b. Ubade ve Mu-

hammed b. Mesleme ise şahit olarak yer aldı.130 Hz. Peygamber’in vefatının akabinde halife

117 İbn Sad, Tabakat, C. 3, s. 412; Halife b. Hayyat, Tabakat, C. 1, s. 554; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 251; İbn Abdilber,

İstiab, C. 2, s. 807; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 158; İbn Hacer, el-İsabe, C. 3, s. 505; Zirikli, A’lam, C. 3, s.

258. 118 İbn Hişam, es-Sire, C. 1, s. 431; İbn Sad, Tabakat, C. 7, s. 271; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 251. 119 İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 158. 120 İbn Sad, Tabakat, C. 7, s. 271; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 158. 121 İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 158; İbn Hacer, el-İsabe, C. 3, s. 505. 122 İbn Hacer, el-İsabe, C. 4, s. 394. 123 İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 158. 124 İbn Hişam, es-Sire, C. 1, s. 431; İbn Sad, Tabakat, C. 7, s. 271; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 158; M. Yaşar

Kandemir, “Ubade b. Samit”, DİA, C. 42, s. 14. 125 İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 511; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 2, s. 12; Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 10,

s. 279; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 391; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 451; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 4, s.

326; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 200; İbn Mende el-Abdi, Marifet’ü-Sahebe, C. 1, s. 336; Yusuf es-Salihi,

Sebilü’l-Hüda, C. 11, s. 395; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 69. 126İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 4, s. 327; İbnü’l-Esir ve Safedi, onu ayrıca Hz. Peygamber’in hatibi olarak da

zikreder. Bkz. İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 451; Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 10, s. 279; İbn Abdilber, el-

İsti’ab, C. 1, s. 200; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 11, s. 395. 127 İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 451; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 511; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 200;

Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 69. 128Kurtaş, Mustafa, DİA, C. 35, s. 352-353. 129 Vakıdi, Megazi, C. 1, s. 379; Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 1, s. 191. 130 İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 4, s. 327.




497

seçmek için bir araya gelen Ensar’ın arasında o da bulundu ve muhacir topluluğuna bir hutbe

irad etti.131

Hz. Ebu Bekir döneminde riddet hadiselerinin bastırılmasında aktif bir şekilde görev

alan Sabit, Halid b. Velid’in komutası altında ilk olarak Tüleyha el-Esedi ile savaştı. Halid, Tü-

leyha’ya saldırmasını ve onu yok etmesini istedi.132 Bu savaşın ardından mürtetlerle savaşmaya

devam ederek Yemame savaşına katıldı. Yemame savaşında her kabilenin kendi sancağı vardı.

Herkes o sancak altında savaşa devam ediyordu. Sabit ise bu savaşta Ensar’ın sancaktarlığını

yürütüyordu.133 Yemame halkı dinden döndüğünde bölgeye sevk edilen İslam orduları ile mür-

tedler arasında çetin bir şavaş başladı. Sabit bu savaştaki yerini alarak, savaş esnasında Müslü-

manları toparlamak için çağrı yapıyor ve şöyle söylüyordu; “ Ey Müslümanlar! Kendinizi çok

kötü alıştırdınız.” Daha sonra da Yemame’lileri kastederek: Allah’ım ben bunların yaptıkların-

dan uzak olduğumu sana bildiriyorum” diyordu. Diğer taraftan da Müslümanları kastederek:

“Bunların yaptıklarından dolayı da sana özür beyan ediyorum” dedi ve savaşın ilerleyen safha-

larında şehit oldu.134

2.1.9: BEŞİR B. SAD B. EBU NUMAN B. BEŞİR EL-ENSARİ

Ebu’n-Numan Beşir b. Sad b. Sa’lebe b. Cülas el-Ensari el-Hazreci (ö. 12/663).135 Be-

şir, tanınmış sahabi Numan b. Beşir’in babasıdır.136İkinci Akabe Biatı’nda bulunan Beşir, Hz.

Peygamber’in katıldığı Bedir, Uhud ve Hendek savaşları başta olmak üzere hemen hemen bütün

savaşlara katılmıştır.137Hz. Peygamber tarafından Mürreoğulları üzerine gönderilen seriyeye

komutan olarak atandı.138 Beşir ve komutası altındaki askerler Mürreoğulları’na ait koyun ve

deve sürülerini ganimet olarak aldı ve Medine’nin yolunu tuttu. Durumdan haberdar olan Mür-

reoğulları Beşir’in önünü kesti. Şiddetli çarpışmaların yaşandığı bu savaşta İslam ordusu birçok

şehit verdi. Beşir ise savaş sırasında ayağına ağır bir darbe aldı ve bu nedenle bayıldı. Düşman

askerleri onun öldüğünü düşünerek bıraktılar. Sağ kalan askerler de geri çekilmek zorunda kal-

dı. Beşir ancak birkaç gün sonra kendine gelebildi. Civarda bulunan Yahudi bir aileye sığınarak

yaralarının iyileşmesini bekledi ve iyileştikten sonra da Medine’ye döndü.139

131 Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 35. 132 Halife b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 102; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 379; Belazuri, Futuh, C. 1, s. 101; İbn Kesir,

el-Bidaye, C. 6, s. 349. 133 İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 511; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 2, s. 12; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 391;

Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 14, s. 528; Diyarbekri, Tarihu’l-Hamis, C. 2, s. 213; Vakıdi, Ridde, C. 1, s. 131; İbnü’l-

Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 81; İbnü’l-Esir, el-Kamil, C. 2, s. 215-216; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 69; İbn

Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 355-368. 134İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 511; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 2, s. 12; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 391;

İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 451; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 4, s. 327; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 200-

201; İbn Mende el-Abdi, Marifet’ü-Sahebe, C. 1, s. 336; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 11, s. 395; Diyarbekri,

Tarihu’l-Hamis, C. 2, s. 213; İbni Habib, Muhabber, C. 1, s. 403; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 368. 135 İbn Hişam, es-Sire, C. 1, s. 691; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 112; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 78; Sıbt

İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 84; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 402; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 33; İbn

Abdilber, el-İsti’ab, I, s.172; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 398; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 442; İbn Hacer,

Tehzübu’t-Tehzib, C. 1, s. 464; Zirikli, A’lam, C. 2, s. 56; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 244. 136 İbn Kesir, el-Bidaye, C. 3, s. 384; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 84; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 33;

İbn Abdilber, el-İsti’ab, I, s.172; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 398; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 442; İbn

Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 1, s. 464; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 244. 137 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 112; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 78; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 389;

Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 84; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 402; İbn Abdilber, el-İsti’ab, I, s.172;

İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 398; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 398; Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 10, s. 102;

İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 1, s. 464. 138 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 112; Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 10, s. 102. 139 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 402.




498

629 yılında Gatafan kabilesinin Medine’ye saldıracağı haberini alan Hz. Peygamber va-

kit kaybetmeden 300 kişilik bir seriye hazırladı. Bu seriyenin başına Hz. Ebu Bekir ve Hz.

Ömer’in teklifi üzerine Beşir b. Sa’d atandı. Beşir, Hz. Peygamber tarafından kendisine verilen

savaş sancağını alarak Fedek ile Vadilkura arasında yer alan Cinab ve Yümn’e doğru hareket

etti.140Uyeyne b. Hısn ile iş birliği yapan Gatafanlılar Müslümanlar karşısında tutunamayacakla-

rını anlayıp dağıldılar. Beşir, elde ettiği ganimetleri alarak Medine’ye döndü.141 Umretü’l-kaza

seferinde Allah Rasulü olası bir savaş halinde kendilerini korumak amacıyla yanlarında götür-

dükleri silahları koruma görevini Beşir’e verdi.142

Hz. Peygamber’in vefatının akabinde Sakife gölgeliğinde toplanan ve Ensar’dan birinin

halife olmasını savunan Medineli kardeşlerine rağmen Hz. Ebu Bekir’in halife olması gerektiği-

ni savundu ve ona ilk biat eden sahabi oldu.143 Hz. Ebu Bekir tarafından gönderilen Irak ordusu-

na katılarak Hire fethinde bulundu. Halid tarafından Bankıya mevkiine gönderilerildi ve bu

bölgede Acemlerle savaşması istendi. Halid b. Velid’in bizzat komutanlığını yaptığı Aynu’t-

Temr seferinde şehit oldu.144

2.2: Evs Kabilesi

Bu bölümde Hz. Ebu Bekir döneminde görev alan Evs kabilesi üyeleri incelenecek ve

bu kişiler hakkında bilgiler verilecektir.

2.2.1: KATADE B. NU’MAN

Katade b. Nu’man b. Zeyd b. b. Sevad b. Ka’b b. Hazreç Zafer b. el-Evsi el-Zaferi.145 Ebu

Said el-Hudri’nin anne bir kardeşidir.146 Akabe Biatı’na katılmış, Bedir, Uhud ve Huneyn savaş-

larında bulunmuştur.147 Bir rivayete göre Bedir,148 diğer bir rivayete göre Uhud savaşında149

140 İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 442. 141 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 402. 142 Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 84; Zirikli, A’lam, C. 2, s. 56. 143 İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 389; İbn Haldun, Tarih, C. 2, s. 352; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 84;

İbn Abdilber, el-İsti’ab, I, s.172; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 398; Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 10, s. 102;

İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 442; İbn Hacer, Tehzübu’t-Tehzib, C. 1, s. 464; Muhammed Rıza, Ebu Bekir, C. 1, s.

22; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 244; İhsan Süreyya Sırma, Müslümanların Tarihi, C. 3, s. 31, Beyan Yayınları, İstanbul

2014. 144 M. Yaşar Kandemir, “Beşir b. Sa’d”, DİA, C. 6, s. 7; Vakıdi, Megazi, C. 1, s. 165; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C.

4, s. 112; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 6, s. 389; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 33; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 398;

Safedi, el-Vafi bi’l-Vefeyat, C. 10, s. 102; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 442; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 244. 145 Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 4, s. 114; Fesevi, el-Marife ve Tarih, C. 1, s. 320; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam,

C. 4, s. 333; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 345; Halife b. Hayyat, Tabakat, C. 1, s. 148; Buhari, Tarihu Kebir, C. 7, s.

184; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 344; İbn Naim, Marifet’ü-Sahabe, C. 4, s. 2338; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1274;

İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 49, s. 269; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 4, s. 370; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 5, s. 317;

Belazuri, Ensab, C. 1, s. 241. 146 Vakıdi, Megazi, C. 2, s. 585; Süheyli, Ravdü’l-Unüf, C. 6, s. 32; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 10, s. 17;

Fesevi, el-Marife ve Tarih, C. 1, s. 320; Taberi, Tarih, C. 11, s. 525; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 2, s. 194; İbn Kesir,

el-Bidaye, C. 7, s. 159; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 345; Halife b. Hayyat, Tabakat, C. 1, s. 148; İbn Hibban, Sikat, C.

3, s. 344; İbn Naim, Marifet’ü-Sahabe, C. 4, s. 2338; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 49, s. 275; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-

Ğabe, C. 4, s. 370; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 4, s. 11; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 5, s. 317. 147 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 333; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 345; İbn Naim, Marifet’ü-Sahabe, C. 4, s.

2338; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1275; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 49, s. 269-275; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe,

C. 4, s. 370; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 5, s. 317. 148 İbn Kesir, el-Bidaye, C. 3, s. 356; Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 11, s. 333; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 2, s. 193-194;

İbnü’l-Esir ve İbn Hacer onun Bedir, Uhud ve Hendek savaşalrında yaralandığını rivayet edenlerin olduğunu

söylemektedir. Bkz. İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 4, s. 370; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 5, s. 317-318. 149 Süheyli, Ravdü’l-Unüf, C. 6, s. 33; Uyunu’l-Eser, C. 2, s. 22; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 4, s. 38; Kastalani,

Mevahibü-Leduniyye, C. 2, s. 298; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 4, s. 114; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 345; İbn

Hibban, Sikat, C. 3, s. 344; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1275; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 241; İbn Hazm,

Cemheret’ü Ensabü’l-Arab, C. 1, s. 343.




499

gözünden yaralanmış ve gözü yuvasından dışarı çıkmıştır. Onu bu halinden haberdar olan Allah

Resulü, elleri ile onun gözünü yerine koymuştur. Katade bu olaydan sonra o gözü ile ilgili hiçbir

problem yaşamadığını bildirmiştir.150 Mekke’nin fethi günü Beni Zafer’in sancağını taşıyan

Katade, görevlerine sonraki dönemde de devam etmiştir.151

Hz. Ebu Bekir Hicri 12. Yılda hac yapmak için Medine’den ayrılınca yerine Ensar’dan Evs

kabilesine mensup olan Katade b. Nu’man ez-Zaferi’yi idareci olarak bıraktı.15223 yılında 65

yaşında iken vefat eden Katade’nin namazını Hz. Ömer kıldırdı ve onu kardeşi Ebu Said el-

Hudri’nin yanına defnetti.153

2.2.2: ÜSEYD B. HUDAYR

Üseyd b. Hudayr b. Simak b. Atik b. Rafi b. İmrülkays b. Zeyd b. Abdüleşhel b. Cüşem

b. Haris b. Hazreç b. Amr b. Malik b. el-Evs el-Ensari el-Eşheli, Ebu Yahya ( ö. 20/641).154 Evs

kabilesinden Beni Abdüleşhel’e mensuptur. Babası Hudayr, Evs kabilesinin eşrafındandır.

Mus’ab b. Ümeyr vasıtası ile İslam’ı kabul etmiş, Evs kabilesinin lideri olan Sa’d b. Muaz’ın

Müslüman olmasına vesile olmuştur.155

İkinci Akabe Biatı’na katılarak Hz. Peygamber tarafından seçilen on iki nakib arasında

yer aldı ve kendi kavmini temsil etmekle görevlendirildi.156 Medine’ye hicretin ardından Zeyd

b. Harise ile kardeş ilan edilen157 Üseyd, Bedir Savaşının yapılacağını bilmediği için bu savaşa

katılmadı.158Uhud ve Tebük savaşlarında Evs kabilesinin sancaktarlığını yaptı. Hendek Gazvesi

sırasında Halid b. Velid’in saldırılarına karşı hendeği muhafaza görevi verilen iki yüz kişilik

birliğin kumandanlığını yürüttü.159 Beni Kurayza seferi sırasında da Hz. Peygamber tarafından

Ebu Lubabe’nin yerine görevlendirildi.160 Ayrıca o Tebük savaşından sonra Medine’ye dönüş

150 Süheyli, Ravdü’l-Unüf, C. 6, s. 33; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 2, s. 22, 37; İbn Kesir, iki rivayeti de

vermektedir. İbn Kesir, el-Bidaye, C. 3, s. 356, C. 4, s. 38; Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 11, s. 333; Kastalani,

Mevahibü-Leduniyye, C. 1, s. 249, C. 2, s. 298; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 4, s. 114; Taberi, Tarih, C. 2, s.

516; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 345; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 344; İbn Naim, Marifet’ü-Sahabe, C. 4, s. 2338; İbn

Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1275; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 49, s. 275-280; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 241; İbn

Hazm, Cemheret’ü Ensabü’l-Arab, C. 1, s. 343. 151 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 333; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 346; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 49, s. 274. 152 Halife b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 123; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 3, s. 121; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 49, s.

286; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 2, s. 366. 153 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 4, s. 333; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 7, s. 159; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 346; Halife

b. Hayyat, Tabakat, C. 1, s. 148; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 344; İbn Naim, Marifet’ü-Sahabe, C. 4, s. 2338; İbn

Abdilber, el-İsti’ab, C. 3, s. 1276; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 49, s. 289; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 4, s. 370;

İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 5, s. 318; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 241. 154 Buhari, Tarihu Kebir, C. 2, s. 47; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 296; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C.

5, s. 327; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 92; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 240; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s.

234; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 240. 155 İbn Hişam, es-Sire, C. 1, s. 36; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 1, s. 186; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s.

296; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 93; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 240; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 207;

Belazuri, Ensab, C. 1, s. 240. 156 İbn Hişam, es-Sire, C. 1, s. 444; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 2, s. 140; İbni Habib, Muhabber, C. 1, s. 268;

İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 39; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 296; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 93;

İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 240. 157 İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 240; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 207. 158 Vakıdi, Megazi, C. 1, s. 21; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 296; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 93; İbnü’l-

Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 240; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 207; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 240. 159 Vakıdi, Megazi, C. 1, s. 215, 225, 239, C. 2, s. 473, C. 3, s. 895; İbn Seyyidinnas, Uyunu’l-Eser, C. 2, s. 14;

Makrizi, İmtau’l-Esma, C. 1, s. 135, C. 2, s. 12; Yusuf es-Salihi, Sebilü’l-Hüda, C. 4, s. 186; Diyarbekri, Tarihu’l-

Hamis, C. 1, s. 422; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 163; İbn Sa’d, Tabakat, C. 2, s. 29, 114; Belazuri, Ensab, C.

1, s. 317. 160 Vakıdi, Megazi, C. 1, s. 507.




500

sırasında askerlerin susaması ve çevrede su bulunmaması üzerine Hz. Peygamber tarafından su

aramaya gönderildi.161

Cahiliye döneminde okuma yazma öğrenen ve kavmi arasında ağırbaşlı karakteri ile ön

plana çıkan Üseyd, iyi bir yüzücü ve maharetli bir okçu olduğu ve görüşlerine başvurulan akil

kimseler arasında yer aldığı için “Kamil” ünvanıyla tanınıyordu.162Hz. Peygamber’in kâtipleri

arasında bulunuyor ve Allah Resulü zaman zaman onun fikirlerine başvuruyordu. Bunların ya-

nında öğretmenlik de yapan Üseyd, Hendek Gazvesi sırasında Hz. Peygamber’i Uyeyne b.

Hısn’la anlaşma yapmaktan vazgeçirenlerden biriydi.

Hz. Peygamber’in vefatının akabinde Beni Saide gölgeliğinde toplanan Medineli Müs-

lümanlar’ın halife adaylığı konusunda Hazreçli Sa’d b. Ubade’yi desteklemesine karşın o, Hz.

Ebu Bekir’in halife olmasını savunan kişiler arasında yer aldı ve Hz. Ebu Bekir’in halife seçil-

mesinde önemli bir rol üstlendi.163Hz. Ebu Bekir’in hastalandığı dönemde kendisinden sonra

gelecek halifeyi belirleme hususunda danıştığı müşavirlerden biri de oydu. Hz. Ebu Bekir,

Üseyd’e, Hz. Ömer ile ilgili görüşünü sorduğunda O; “Allah için kesinlikle onu senden sonra

tercih edilen biri olarak biliyorum. Allah’ın razı olduğu iyi şeylerden razı olur; Allah’ın gazabı-

na sebep olan şeylerde öfkelenir. Gizli yapılması gereken işleri yapan onları aleni yapandan

daha hayırlıdır. Bu işi üzerine alacak ondan daha güçlü kimse yoktur.” Cevabını verdi.164

Hz. Ebu Bekir’in vefatından sonra da devlete olan hizmetlerine devam ederek Hz.

Ömer döneminde gerçekleştirilen ve sahabenin önde gelenlerinin katıldığı Cabiye toplantısında-

ki yerini aldı.165 Yine bu dönemde Kudus’ün fethine katıldı ve 641 yılında vefat etti.166

2.2.3: SELEME B. SELAME VAKŞ

Ebu Avf Seleme b. Selame b. Vakş b. Zuğbe b. Zeura b. Abdüleşhel el-Ensari el-

Eşheli.167 Annesi Evs kabilesinden Selma bt. Seleme b. Selame’dir.168 Bedir savaşına katılanlar

arasında yer almaktadır. Birinci ve ikinci Akabe Biatında yer alan Seleme, Bedir’den başlamak

üzere bütün savaşlara katılmıştır.169 İbn İshak onun Zübeyr b. Avvam’la kardeş yapıldığını söy-

lerken,170 Asım b. Ömer b. Katade ise Ebi Sebre b. Ebi Rühm b. Abdiluzza el-Amiri Amir b.

Luey ile kardeş ilan edildiğini söylemektedir.171

Seleme b. Selame birçok kez Hz. Ebu Bekir ve Halid b. Velid arasında gerçekleşen ya-

zışmaları taşıma görevini ifa etti. Hz. Ebu Bekir halife olunca Hanife oğulları isyan etti. Halife

onların üzerine Halid b. Velid’i gönderdi. Halid, isyancıları etkisiz hale getirdi. Bunun üzerine

161 Vakıdi, Megazi, C. 3, s. 1041. 162 İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 3, s. 296; Sıbt İbnü’l-Cevzi, Miratu’z-Zaman, C. 5, s. 327; İbn Abdilber, el-İsti’ab,

C. 1, s. 93; Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 207. 163 Diyarbekri, Tarihu’l-Hamis, C. 2, s. 167; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 240. 164 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 149-150. 165 Zehebi, Siyeru A’lam, C. 3, s. 207. 166Buhari, Tarihu Kebir, C. 2, s. 47; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 1, s. 93; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk, C. 9, s. 96;

İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 1, s. 240-241; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 1, s. 234; Belazuri, Ensab, C. 1, s. 240. 167 Fesevi, el-Marife ve Tarih, C. 1, s. 334; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 335; Buhari, Tarihu Kebir, C. 4, s. 68; İbn

Hibban, Sikat, C. 3, s. 163; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 641; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 523; İbn Hacer, el-

El-İsabe, C. 3, s. 124; el-Bürri, Cevheretü fi Neseb, C. 1, s. 119; İbnü’l-Cevzi, el-Muntazam, C. 5, s. 216. 168 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 335; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 641; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 523. 169 Fesevi, el-Marife ve Tarih, C. 1, s. 334; İbn Kesir, el-Bidaye, C. 8, s. 33; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 335; Buhari,

Tarihu Kebir, C. 4, s. 68; İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 163; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 641; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-

Ğabe, C. 2, s. 523; İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 3, s. 124; el-Bürri, Cevheretü fi Neseb, C. 1, s. 119; İbnü’l-Cevzi, el-

Muntazam, C. 5, s. 216. 170 İbn Kesir, el-Bidaye, C. 7, s. 277; İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 335; el-Bürri, Cevheretü fi Neseb, C. 2, s. 281. 171 İbn Sa’d, Tabakat, C. 3, s. 335.




501

Halife, Seleme b. Selame b. Vakş ve Ebu Nuheyk b. Evs’i, Hanife oğullarından buluğ çağına

gelenlerden hiç kimseyi sağ bırakmaması talimatı ile Halid’e yolladı. Ne Var ki ulaklar Halid’e

ulaştıklarında çoktan anlaşma imzalanmıştı.172

Hz. Ömer tarafından Yemame bölgesinde görevlendirilen173 Seleme’nin Ölümü ile ala-

kalı farklı rivayetler vardır. Bazıları onun 34 yılında öldüğünü söylerken diğer bazıları da 45

yılında Muaviye b. Ebi Süfyan zamanında öldüğünü söylemektedirler.174

2.2.4: EBU HASME el-ENSARİ

Ebu Hasme Abdullah (Amir) b. Saide b. Amir b. Adi el-Harisi el-Ensari.175 Medine’nin

önemli kabilelerinden biri olan Evs’in Beni Harise kolunun üyesidir.176Uhud savaşında orduya

kılavuzluk yapmış, Hayber savaşı sırasında atıyla birlikte savaşa katılması nedeiyle kendisine

iki pay verilmiştir. 177

Allah Rasulü, onun ürünlerin miktarını tesbit ve takdir konusundaki yeteneğinden fay-

dalanmak için Hayber’in zekâtlarını takdir etmek üzere görevlendirmiştir. Ölçü ve takdir konu-

sundaki kabiliyetiyle bilinen bu sahabinin görevi Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman dö-

neminde de devam etmiştir. Muaviye döneminde vefat ettiği rivayet edilmektedir.178

3. Sonuç

Kahtan asıllı Haris b. Sağlebe’nin iki oğlundan meydana gelen Evs ve Hazreç kabileleri,

kardeş çocukları olmalarına rağmen asabiyet düşüncesine yenik düşerek pek çok kez karşı kar-

şıya gelmiş ve bu karşılaşmalarda sayısız kabile üyesi ölmüştür. Son karşılaşmaları olan Buas

savaşı ise en kanlı çarpışmalardan birine sahne olmuş, her ne kadar Evs’in zaferi ile sonuçlansa

da iki taraf için ağır kayıpların verilmesine yol açmıştır. Yüz yılı aşkın süredir devam bu savaş-

ların sonucunda Hazreç kabilesinin üyeleri Hz. Peygamber’i tanıma fırsatını yakalamış ve Teb-

liğ ettiği dinin kurtuluş reçeteleri olduğunu anlamışlardır. Netice itibariyle kısa bir süre içerisin-

de İslam, Medine’de yayılmış ve hicretin gerçekleşmesiyle bir dönemin en büyük düşmanları

olan bu iki kabile, canlarını ve mallarını İslam uğrunda harcayarak önemli bir mevkii elde et-

mişlerdir. Daha ilk günden itibaren Mekke’den gelen teklifleri reddetmiş ve her ne pahasına

olursa olsun Allah Resulü’nü koruyacaklarını bildirmişlerdir. Nitekim Bedir başta olmak üzere

Uhud, Hendek ve Hz. Peygamber’in katıldığı bütün savaşlarda bu sözlerini yerine getirmişler-

dir.

Hz. Peygamber döneminde onu koruma ve İslam’ı yayma faaliyetlerinin merkezi olan Me-

dine şehrinin sakinleri, onun vefatından sonra da bu özelliklerini devam ettirmek ve bu zamana

kadar yaptıkları iyilikleri bundan sonra da devlet başkanı hüviyetiyle devam ettirebilmek ama-

cıyla Beni Saide gölgeliğinde bir araya toplanmışlardır. Toplantının ana gündem maddesi ise

172 Halife b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 110; Taberi, Tarih, C. 3, s. 299; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 6, s. 310;

Muhammed Rıza, Ebu Bekir, C. 1, s. 48. 173 Halife b. Hayyat, Tarih, C. 1, s. 155; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 641; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 523;

İbn Hacer, el-El-İsabe, C. 3, s. 124. 174 İbn Hibban, Sikat, C. 3, s. 163; İbn Abdilber, el-İsti’ab, C. 2, s. 641; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 2, s. 523; İbn

Hacer, el-El-İsabe, C. 3, s. 124. 175 İbn Abdilber, İstiab, C. 4, s. 1629; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 120, C. 6, s. 66; İbn Hacer, El-İsabe, C. 7, s.

72. 176 Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 134; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 120, C. 6, s. 66. 177 İbn Hibban, Siyeru’n-Nebeviyye, C. 1, s. 221; İbn Sad, Tabakat, C. 2, s. 30; Taberi, Tarih, C. 2, s. 506; Zehebi,

Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 134; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Ğabe, C. 3, s. 120, C. 6, s. 66; İbn Hacer, El-İsabe, C. 7, s. 72. 178 İ. Lütfü Çakan, “Ebu Hasme” DİA, C. 10, s. 145, 1994; Zehebi, Tarihu’l-İslam, C. 4, s. 134; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-

Ğabe, C. 3, s. 120, C. 6, s. 66; İbn Hacer, El-İsabe, C. 7, s. 72-73.




502

Hazreç kabilesinin lideri olan Sa’d b. Ubade’nin halife tayin edilmesidir. Bu toplantıya katılan

ve Medine’nin ana omurgasını teşkil eden Evs ve Hazreç kabileleri her ne kadar İslam öncesi

dönemde büyük savaşlar yapmış olsalar da, İslam’ın kalplerine ve şehirlerine girmesiyle birlikte

bir dönemi bitirmiş olarak Kureyş’in yapamadığını yapmış olmanın da vermiş olduğu özgüvenle

halifelik hakkının kendilerine ait olduğunu düşünmüşlerdir. Zira onlara göre Hz. Peygamber’i

yurdundan çıkaran ve ona karşı uzun yıllar cephe alan Kureyş kabilesi bu konudaki hakkını

kaybetmişti. İslam dininin yayılması ve Arapların itaat altına alması da Medine sakinlerinin

kılıçları ve cesaretleriyle olmuştu. Bu ve buna benzer nedenlerden dolayı Ensar, bu işte kendisi-

ni hak sahibi saymış ve Beni Saide gölgeliğinde yapmış oldukları konuşmayla da bu düşüncele-

rini fiilen ortaya koymuşlardır.

Hz. Peygamber’in vefatının şoku henüz atlatılmamışken böyle bir girişimin Kureyş kabilesi

nezdinde ne anlama geldiği önemlidir. Allah Resulü’nün vefatından hemen sonra bu toplantının

yapılmış olması da manidardır. Akıllara bu işin daha önce konuşulup konuşulmadığı soruları

gelmektedir. Toplantının yapılış zamanı ve katılanların düşünceleri bu toplantının daha önceden

planlandığı görüşünü desteklemektedir. Önde gelen Müslümanların Hz. Peygamber’in tekfin

işleriyle ilgilendiği bir süreçte Hazreç kabilesi reisi başta olmak üzere Medine eşrafını oluşturan

önemli sahabelerin burada toplanmasını anlamlandırabilmek için Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve

Ebu Ubeyde’nin toplantıya katıldıktan sonra Muhacir ve Ensar arasında geçen diyaloglara bak-

mak gerekmektedir. Sa’d b. Ubade, Huzeyme b. Sabit ve Hubab b. Münzir gibi Hazreç kabilesi

mensuplarının konuşmaları bu konunun ortaya konulması için önem arz etmektedir. Onlar; ge-

rek İslam’a hizmet gerekse Hz. Peygamber’e destek konusunda yaptıkları hizmetler neticesinde

bu işi yürütme hakkının Ensar’a ait olduğu ve Muhacirlere bu hakkın verilmesi durumunda bir

daha asla kendilerine söz hakkı tanınmayacağı düşüncesindedirler. Bu düşüncelere rağmen Haz-

reç kabilesine mensup olan Beşir b. Sa’d’ın kendi kabile üyelerine katılmaması ve Kureyş’i bu

konuda hak sahibi görmesi grup içerisindeki ilk ayrışma olmasının yanında Ensar’ın da henüz

kendi arasında bir birlik kuramadığının en önemli göstergesidir. Bütün bunların yanında Hazreç

kabilesiyle birlikte Beni Saide’de bulunan Evs kabilesi üyelerinin de Hazreç’ten birinin halife

olması fikrine henüz tam olarak ikna olmadığı anlaşılmaktadır. Evs kabilesi üyelerinin, Muhacir

grubunun toplantıya dâhil olmasından sonra Hazreç kabilesinin karşısında ve Kureyş’in yanında

yer almaları bunu göstermektedir. Zira kabilenin önde gelenlerinden biri olan Üseyd b. Hu-

dayr’ın, Hazreç kabilesi üyelerinden Huzeyme b. Sabit’in sözlerine cevap niteliği taşıyan ko-

nuşması bu görüşümüzü destekler mahiyettedir.

Muhacir grubunun toplantıya gelmesinden sonra zaman zaman sert tartışmalar yaşanmış ol-

sa da, netice de Hz. Peygamber’e yakınlık ve dinde öncelik gibi saiklerle Hz. Ebu Bekir’e halife

olarak biat edilmiştir. Halife, hilafete geçiyle birlikte ortaya çıkan sorunlarla ilgilenmiş, bu işin

çözülmesinden sonra da fetih hareketlerine girişmiştir. Halife, hilafeti süresince Hazreç kabile-

sinden dokuz, Evs’ten ise dört kişiye çeşitli görevler vermiştir. Hazrec Kabilesinden görevlendi-

rilen kişilerin çoğunluğu bu kabilenin Beni Neccar koluna mensup olmakla birlikte Beni Beya-

da, Beni Udey ve Beni Amr b. Avf kollarından görevlilerde vardır. Bu kişilerden iki tanesi vali,

iki tanesi Komutandır. Bu komutanlardan biri aynı zamanda zekât amilliği görevini yerine ge-

tirmektedir. Bundan başka görevi sadece zekât amilliği olan bir kişi daha vardır. Kalan dört kişi

ise Hz. Ebu Bekir’e kâtip, davet elçisi, Sancaktar ve öncü kuvvet komutanı olarak hizmet etmiş-

lerdir. Bu görevlilerden biri olan ve Beni Saide Gölgeliğinde Hz. Ebu Bekir’e karşı Sa’d b.

Ubade’nin yanında yer alan Sabit b. Kays b. Şemmas’ın bu olaydan kısa süre sonra sancaktar

olarak görevlendirilmesi önemli noktalardan biridir. Yine aynı kabileye mensup olan ve Beni




503

Saide’de Hz. Ebu Bekir’i destekleyen Beşir b. Sa’d’ın da öncü kuvvet komutanlığın atanmış

olması da aynı derece de önem azretmektedir. Buna karşın Beni Saide’de Hz. Ebu Bekir aleyhi-

ne konuşan Hubab ve Huzeyme’ye bu dönem boyunca herhangi bir görev verilmemiştir.

Hz. Ebu Bekir, hilafet dönemi boyunca Evs kabilesinden dört kişiyi görevlendirmiştir. Bu

kişiler Evs Kabilesinin alt kollarından olan Beni Abdü’l-Eşhel, Beni Zafer ve Beni Harise’ye

mensupturlar. Bu kişiler Hz. Ebu Bekir için, vekillik, Askeri Ulaklık, Zekât Amilliği ve Şura

üyeliği gibi görevlerde hizmet etmişlerdir. Bu görevlilerden biri olan ve halifenin yakın danış-

manları arasında bulunan Üseyd b. Hudayr’ın Beni Sakife’de yer alması ve Hz. Ebu Bekir lehi-

ne tavır takınması önemli hususlardandır. Bunlardan başka Beni Sakife’de yer almış ve Sa’d’a

karşı Hz. Ebu Bekir’i desteklemiş olan Ensar’ın halifi Ma’n b. Adiy’in bu dönemde öncü kuvvet

komutanı olarak istihdam edilmesi çalışmamızın sonucu açısından önemli tesbitlerimizdendir.

Bu tesbitlerden yola çıkarak Hz. Ebu Bekir’in halife seçilmesi sürecinde kendisine karşı

olan kişilere herhangi bir tavır koymadığı anlaşılmaktadır. Zira O, halife seçilmesinden kısa bir

süre sonra mürtedlerin en tehlikelilerinden biri olan Müseyleme’yle savaşmak için yola çıkan

orduya Hazreç kabilesinin hatibi Sabit b. Kays’ı sancaktar olarak atamıştır. Bu siyaseti ile kabi-

leler arası dengeye dikkat etmiş ve Hazreç kabilesinin gönlünü almıştır. Ayrıca hilafeti boyunca

kendisini destekleyen Evs kabilesinden dört kişiyi, buna karşın Hazreç kabilesinden ise dokuz

kişiyi görevlendirmiştir. Hazreç kabilesinin üyeleri komutanlık ve valilik görevlerini üstlenmiş

olmalarına rağmen Evs kabilesi üyeleri daha çok Halifenin yakın çevresinde görevlendirilmiştir.

Halife bu atamarı yaparken kişilerin Hz. Peygamber dönemindeki görev tecrübelerini de esas

almış ve yönetimdeki devamlılığı sağlamak adına Allah Resulü’nün atadığı görevlileri yerinde

bırakmıştır.

KAYNAKLAR

Algül, Hüseyin, “Evs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 11, Türkiye Diya-

net Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, s. 542.

Belzuri, Ahmed Yahya (ö. 279/ 892-893), Ensabu’l-Eşraf, C. 1 (tah. Muhammed Hamidullah),

Mısır 1959; C. 2 (tah. Muhammed Bakır el-Mahmudi), Beyrut 1974; C. 3 (tah. Mu-

hammed Bakır el-Mahmudi), Beyrut, 1977; C. 4 (tah. Abdülaziz ed-Duri), Beyrut 1978;

C. 5 (tah. İhsan Abbas), Beyrut, 1979.

-----------, Ensabu’l-Eşraf (tah. Süheyl Zekkar-Riyaz Zirikli), C. 1-13, Beyrut 1403/1996.

-----------, Futühu’l-Büldan, Beyrut 1988.

-----------, Futühu’l-Büldan (trc. Mustafa Fayda), İstanbul 2013.

Buhari, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail el-Buhari (ö. 256/870), Tarihu’l-Kebir, Haydarabad:

Dairetü’l-Mearifi’l-Osmaniyye.

El-Bürri, Muhammed b. Ebi Bekir b. Abdullah b. Musa (ö. 645), Cevhereti fi Nesebi’n-Nebi ve

Ashabihi’l-Aşara (tah. Muhammed et-Tunuci) I-II, Riyad 1983.

Canan, İbrahim, “Enes b. Malik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 11,

Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, s. 235.

Cevad Ali (2001), el-Mufassal fi Tarihi’l-Arab Kable’l-İslam, C. 1-10, Daru’l-Saki.




504

Demircan, A. (2016). İslam Tarihi’nin İlk Döneminde Birlikte Yaşama Tecrübesi. İstanbul:

Beyan Yayınları.

Diyarbekri, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan (ö. 990/1582), Tarihu’l-Hamis fi Ahvali Enfesi

Nefs, C. 1-2, Beyrut: Daru Sadr.

Efendioğlu, Mehmet, “Ziyad b. Lebid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C.

44, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013, s. 482-483

Fesevi, Ya’kub b. Süfyan b. Cüvvan (1981), el-Ma’rife ve’t-Tarih (tah. Ekrem Ziya Ömeri), C.

1-4, Beyrut: Müessesetü’r-Risale.

Halife b. Hayyat (1993), Kitabu’t-Tabakat, (tah. Süheyl Zekkar), Daru’l-Fikr.

--------------------, (1977), Tarih (tah. Ekrem Ziya Ömeri), Beyrut: Darul Kalem, Müessesetü’r-

Risale.

Hamidullah, Muhammed, Mecmuatu’l-Vesaıki’s-Siyasiyye Li’l-Ahdi’n-Nebevi ve’l-Hilafeti’r-

Raşide (trc. Vecdi Akyüz) Kitabevi Yayınları ts.

İbn Abdilber, Ebu Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed (1992), el-İstiab fi-Ma’rifeti’l-Ashab

(tah. Ali M. El-Bicavi), C. 1-4, Beyrut: Daru’l-Ci’l.

İbn Asakir, Ebu’l-Kasım Ali b. el-Hasan (1995), Tarihu Medineti Dımeşk (tah. Ömer b. Garame

el-Amri), C. 1-80, Daru’l-Fikr.

İbn Habib, Muhammed b. Habib b. Ümeyye b. Amr el-Haşimi (ö. 245), el-Muhabber (tah. Eliza

Lichten-Stadter), C. 1, Beyrut: Daru’l-Afaki’l-Cedide.

İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali el- Askalani (1995), el-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe (tah. Adil

Ahmed Abdü’l-Mevcud ve Ali Muhammed Me’ud), C. 1-8, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-

İlmiye.

-------------(1326), Tehzibü’t-Tehzib, C. 1-12, Hindistan: Matba’atü Dairtü’l-Mearife en-

Nizamiyye.

İbn Hadide, Muhammed b. Ali b. Ahmed (ö. 783), el-Misbahü’l-Meda (tah. Muhammed Azi-

muddin), C. 1-2, Beyrut: Alemü’l-Kütüb.

İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed (1988), Kitabü’l-İber ve Divanü’l-Mübtedei ve’l-

Haber (tah. Halil Şehade), C. 1-5, Beyrut: Daru’l-Fikr.

İbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Said el-Endülisi (1983), Cemheretü Ensabi’l-Arab, Beyrut: Daru’l-

Kütübü’l-İlmiye.

İbn Hibban, Ebu Hatim Muhammed (1973), Kitabu’s-Sikat, Hindistan: Dairetü’l-Mearifi’l-

Osmaniye.

---------------, (1996), es-Siretü’n-Nebeviyye ve Ahbaru’l-Hulefa, Beyrut: Kütüb’ü-Sekafiye.

İbn Hayyan, Ebu Bekir Muhammed b. Halef el-Bağdadi (1947), Ahbaru’l-Kudat (tah. Abdüla-

ziz Mustafa el-Meraği), C. 1-3, Beyrut: Mektebetü’t-Ticariyyeti’l-Kübra.

İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdülmelik (1995), es-Siretü’n-Nebeviyye (tah. Mustafa Seka,

İbrahim Abyar ve diğerleri), C. 1-2, Mısır: eş-Şeriket’l-Mektebe.




505

İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesar (1978), Siretü İbn İshak (tah. Süheyl Zekkar), Beyrut:

Daru’l-Fikr.

İbn Kesir, Ebu’l-Fida (1988), el-Bidaye ve’n-Nihaye (tah. Ali Şi’ri), C. 1-14, Daru İhya’u Tu-

ras’l-Arabi.

İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdillah b. Müslim ed-Dineveri (1992), el-Mearif (tah. Servet

Ukkaşe), Kahire: Heyetü’l-Mısriyye el-Amme lil-Kitab.

İbn Seyyidinnas (1993), Uyunu’l-Eser fi Fununi’l-Meğazi ve’ş-Şemaili ve’s-Siyer, C. 1-2, Bey-

rut: Darul Kalem.

İbn Sa’d, Ebu Abdullah Muhammed (1990), et-Tabakatü’l-Kübra (tah. Muhammed Abdülkadir

Ata), C. 1-8, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiye.

İbnü’l-Cevzi, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (1992), el-Muntazam fi Tarihi’l-Ümem ve’l-

Mülük (tah. Muhammed Abdülkadir Ata ve Mustafa Abdülkadir Ata), C. 1-18, Beyrut:

Daru’l-Kütübül ilmiye.

----------------, (1997), Telgih Fehuve Ehi’l-Eser fi Uyuni’t-Tarih ve’s-Siyer, Beyrut: Şeriketü

Darü’l-Erkam bin Ebi’l-Erkam.

İbnü’l-Esir, İzzeddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (1997), el-Kamil fi’t-Tarih (tah. Ömer

Abdüsselam Tedmuri) C. 1-9, Beyrut: Darul Kitabul Arabi.

----------------, (1994), Üsdü’l-Ğabe fi Ma’rifeti’s-Sahabe (tah. Ali Muhammed Meud ve Adil

Ahmed Abdü’l-Mevcud), Daru’l-Kütübü’l-İlmiye.

İbn Miskeveyh, Ebu’l-Ali Ahmed b. Muhammed b. Ya’kub (2000), Tecaribu’l-Ümem ve Tea-

gibü’l-Hümem (tah. Ebu Kasım İmami), C. 1-7, Tahran: Suruş Yayınevi.

El-Makrizi, Takiyyuddin Ahmed b. Ali (1999), İmtau’l-Esma (tah. Muhammed Abdülhamid

Nemisi), C. 1-15, Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-İlmiye.

Es-Safedi, Salahuddin, Halil b. Aybek (2000), Kitabu’l-Vafi bi’l-Vefeyat (tah. Ahmed Arnavut

ve Türki Mustafa), C. 1-29, Beyrut: Daru İhya’u Turas.

Sözener, Sözener (2010), İslam’ın Doğduğu Çağda Evs ve Hazreç Kabileleri Arasındaki İlişki-

ler, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

Es-Suyuti, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr (2004), Tarihu’l-Hulefa (tah. Hamdi Demir-

taş), Mektebetü Nizar Mustafa el-Bezar.

Es-Süheyli, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. Abdillah (2000), er-Ravdü’l-Unüf (tah. Ömer Abdüs-

selam Selami), C. 1-2, Beyrut: Daru İhya’i Türasi’l-Arabi.

Et-Taberi, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerir (1967), Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülük, C. 1-11, Bey-

rut: Daru’t-Türas.

Kandemir, M. Yaşar, “Muaz b. Cebel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C.

30, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2005, s. 339.

Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Sakifetü Beni Saide”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi

(DİA), C. 36, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, s. 11-12.




506

Makdisi, el-Mutahhir b. Tahir (ö. 355), el-Bed’u ve’t-Tarih, C. 1-6, Bursaid: Mektebetü’s-

Sekafetü’l-Diniyye.

Mevlana, Şibli Numani (2003), Son Peygamber Hz. Muhammed (trc. Yusuf Karaca), C. 1-2,

İstanbul: İz Yayıncılık.

Nazlıgül, Habib, “Ma’n b. Adi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 27, Tür-

kiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, s. 554.

Rıza, Muhammed, (2004), Ebu Bekir Sıddık Evvelü Hulefa’i-Raşidin (tah. Şeyh Halil Şeyha),

Daru’l-Kitabu’l-Arabi.

Es-Salihi, Muhammed b. Yusuf (1993), Sebilü’l-Hüda ve’r-Reşad (tah. Şeyh Adil Ahmed Ab-

dü’l-Mevcud ve Şeyh Ali Muhammed Meud), C. 1-12, Beyrut, Daru’l-Kütübü’l-İlmiye.

Önkal, Ahmed, “Beni Hazreç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 17, Tür-

kiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1998, s. 143-144.

Tugus, Muhammed Süheyl, (2003), Tarihu Hulefa’i Raşidin el-Futuhat ve’l-İnca’zat’s-Siyaset,

Daru’n-Nefais.

Vakıdi, Muhammed b. Ömer (1989), Kitabu’l-Meğazi (tah. M. Jones), C. 1-3, Beyrut: Darul

A’lemi.

----------, (1990), Kitabu’r-Ridde ve Nebzetün min-Futuhi’l-Irak (tah. Yahya Ceburi), Beyrut:

Darü’l-Garbi’l-İslami.

Ya’kubi, Ahmed b. Ebi Yakub b. Ca’fer, (ö. 284), Tarihu’l-Yakubi, Beyrut: Daru Sadır.

Yakut, Ebu Abdullah er-Rumi el-Hamevi (1995), Mu’cemu’l-Büldan, C. 1-5, Beyrut: Daru Sa-

dir.

----------, (1977), Mu’cemü’l-Büldan, C. 1-5, Beyrut.

Ez-Zehebi, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (2006), Siyeru A’lami’n-Nübela, C. 1-

18, Kahire: Daru’l-Hadis.

-------------, (1993), Tarihu’l-İslam ve Vefeyatü’l-Meşahir ve’l-A’lam (tah. Ömer Abdüsselam

Tedmuri), C. 1-52, Beyrut: Daru’l-Kitabu’l-Arabiyye.

----------------, (1998), Tezkiratü’l-Huffaz, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiye.

Zirikli, Hayreddin, (2002), el-A’lam, Kamus’u Teracim, C. 1-10, Darü’l İlmü’l-Melayin.




507

EKLER

EK 1: Hazreç Kabilesi’nden Görevli Olanlar

KABİLE ALT SOY GÖREV İSİM

Hazreç Kabilesi

Beni Beyada Komutan & Zekât Ami-

li

Ziyad b. Lebid

Beni Udey

Vali

Muaz b. Cebel

Beni Neccar Vali Selit b. Kays

Beni Neccar Zekât Amili

Enes b. Malik

Beni Neccar Komutan

Bera b. Malik

Beni Neccar Kâtip

Zeyd b. Sabit

Beni Amr b. Avf

Davet Elçisi

Ubade b. Samit

- Sancaktar

Sabit b. Kays Şemmas

- Ö. Kuvvet Komutanı

Beşir b. Sa’d

EK 2: Evs Kabilesi’nden Görevli Olanlar

KABİLE ALT SOY GÖREV İSİM

Evs Kabilesi

Beni Zafer

Vekil Katade b. Nu’man

Abdü’l-Eşhel

Şura Üyesi

Üseyd b. Hudayr

Abdü’l-Eşhel

Askeri Ulak

Seleme b. Selame

Beni Harise

Zekât Amili Ebu Hasme

İsam kütüphanesi - yayın aramaisamveri.org/pdfdrg/g00028/2018_70/2018_70_kenane.pdfmedine’de...

Documents