tbmm (s.sayýsý:96 ...msmmmo.org.tr/turmob/ttk/haber186.pdf ·...

Dnem: 23 Yasama Yl: 2

TBMM (S. Says: 96)

Trk Ticaret Kanunu Tasars ve Adalet KomisyonuRaporu (1/324)

Not: Tasar Bakanlka; tali olarak Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji,esas olarak da Adalet Komisyonuna havale edilmitir.

T.C.Babakanlk

Kanunlar ve KararlarGenel Mdrl 27/9/2007

Say: B.02.0.KKG/196-279/3739Konu: Yenileme

TRKYE BYK MLLET MECLS BAKANLIINAnceki yasama dneminde hazrlanp Bakanlnza sunulan ve tzn 77 nci

maddesi uyarnca hkmsz saylan iliik listede adlar belirtilen kanun tasarlarnnyenilenmesi Bakanlar Kurulunca uygun grlmtr.

Gereini arz ederim.Cemil iekBabakan V.

LSTEEsas No. Hkmsz Saylan Kanun Tasarsnn Ad :1/887 Ceza nfaz Kurumlar ve Tutukevleri zleme Kurullar Kanununda Deiiklik Yaplma-

sna likin Kanun Tasars1/903 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Hindistan Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Bilim ve

Teknoloji Alanlarnda birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun BulunduunaDair Kanun Tasars

1/906 Trkiye Cumhuriyeti ile sve Krall Arasnda 30 Haziran 1978 Tarihinde mzalananSosyal Gvenlik Szlemesini Deitiren Ek Szlemenin Onaylanmasnn Uygun Bu-lunduuna Dair Kanun Tasars

1/922 Adalete Uluslararas Eriim Hakknda Szlemenin Onaylanmasnn Uygun Bulundu-una Dair Kanun Tasars

1/931 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti Hkmeti ArasndaTurizm Alannda birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna DairKanun Tasars

1/934 Trkiye Cumhuriyeti Kk ve Orta lekli Sanayi Gelitirme ve Destekleme daresiBakanl ile Romanya Kobiler ve Kooperatifler Ulusal Kurumu Arasndaki Mutaba-kat ve birlii Zaptnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/936 Trkiye Cumhuriyeti Ulatrma Bakanl ile Suriye Arap Cumhuriyeti Ulatrma Bakanl- Arasnda Yaplan Lokomotif, Vagon ve Dier Ray Hizmetlerini de Kapsayan DemiryoluAra ve Gerelerinin Yapm, Gelitirilmesi, Yenilenmesi, Bakm ve Onarmyla lgili Kar-lkl Anlama Protokolnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

---- 2 ----

Trkiye Byk Millet Meclisi (S. Says: 96)

Esas No. Hkmsz Saylan Kanun Tasarsnn Ad :1/939 Trkiye Cumhuriyeti ile Slovakya Cumhuriyeti Arasnda Hukuki ve Ticari Konularda

Adli birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/941 Trkiye Cumhuriyeti ile Libya Arap Halk Sosyalist Byk Cemahiriyesi Arasnda Ta-

rm Alannda Teknik, Bilimsel ve Ekonomik birlii Protokolnn OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/957 Trkiye Cumhuriyeti Salk Bakanl ve Dnya Salk rgt Avrupa Blge OfisiArasnda ki Yllk birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna DairKanun Tasars

1/958 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Litvanya Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda SavunmaSanayii birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/959 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Rusya Federasyonu Hkmeti Arasnda DenizlerdeKarasularn tesindeki Olaylarn nlenmesine likin Anlamann OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/962 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Afganistan slam Cumhuriyeti Hkmeti ArasndaTarm Alannda Teknik, Bilimsel ve Ekonomik birlii Protokolnn OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/963 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Sudan Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda DenizcilikAnlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/964 Trkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanl ile Bosna-Hersek Adalet Bakanl Arasnda -birlii Konusunda Protokoln Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/965 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Rusya Federasyonu Hkmeti Arasnda SavunmaSanayii Alannda kili Birlii Sresince Mbadele Edilen veya Oluturulan GizlilikDereceli Bilgi ve Malzemelerin Karlkl Korunmas Anlamasnn OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/970 Trkiye Cumhuriyeti Babakanlk Trk birlii ve Kalknma daresi Bakanl ile z-bekistan Cumhuriyeti D Ekonomik likiler Ajans Arasnda birlii ProtokolnnOnaylanmasnn Uygun Bulunduu Hakknda Kanun Tasars

1/973 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Rusya Federasyonu Hkmeti Arasnda ki TaraflAskeri Teknik birlii erevesinde Kullanlan ve Elde Edilen Fikr ve Sna MlkiyetHaklarnn Karlkl Korunmasna likin Mterek Anlamasnn Onaylanmasnn Uy-gun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/982 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Moolistan Hkmeti Arasnda Salk Alannda -birliine Dair Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduu Hakknda Kanun Tasars

1/983 Trkiye Cumhuriyeti ile Amerika Devletleri rgt Genel Sekreterlii Arasnda ere-ve birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/986 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Kore Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda ktisad Kal-knma birlii Fonu Kredilerine likin Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulundu-una Dair Kanun Tasars

1/987 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Bosna-Hersek Bakanlar Kurulu Arasnda TurizmAlannda birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair KanunTasars

1/1000 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Moldova Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ekono-mik birliine Dair Mutabakat Zaptnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna DairKanun Tasars

---- 3 ----


Esas No. Hkmsz Saylan Kanun Tasarsnn Ad :1/1014 Karadeniz Ekonomik birlii Parlamenter Asamblesinin Ayrcalk ve Baklklarna

Dair Protokoln Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1015 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Bosna-Hersek Bakanlar Kurulu Arasnda birlii

Protokolnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1016 Asya Karayollar A Hkmetleraras Anlamasna Katlmamzn Uygun Bulunduu-

na Dair Kanun Tasars1/1020 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Srbistan ve Karada Bakanlar Konseyi Arasnda

Asker-Bilimsel ve Asker-Teknik birlii Konusunda Anlamann OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1044 Uyuturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaaklna Kar Birlemi Milletler Szle-mesinin 17 nci Maddesinin Uygulanmasna likin Deniz Yoluyla Yaplan KaaklklaMcadele Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1045 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Belarus Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Veteriner-lik Alannda birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair KanunTasars

1/1046 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Gney Afrika Cumhuriyeti Hkmeti ArasndaGmrk darelerinin Karlkl Yardmlamasna likin Anlamann OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1049 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Bulgaristan Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Bilim-sel ve Teknolojik birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna DairKanun Tasars

1/1051 Trkiye Cumhuriyeti ile Arjantin Cumhuriyeti Arasnda Veterinerlik Alannda birliiAnlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1058 Gneydou Avrupa Sivil-Asker Acil Durum Planlama Konseyi Kurulmas HakkndaAnlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1059 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Msr Arap Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ulus-lararas Karayolu Tamacl Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun BulunduunaDair Kanun Tasars

1/1060 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Afganistan slam Cumhuriyeti Hkmeti ArasndaGmrk Konularnda birlii ve Karlkl Yardmlama Anlamasnn Onaylanmas-nn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1063 Trkiye Cumhuriyeti ile Arjantin Cumhuriyeti Arasnda Bitki Koruma Alannda bir-lii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1071 ocuklarla Kiisel liki Kurulmasna Dair Avrupa Szlemesinin OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1076 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Fas Krall Hkmeti Arasnda Bitki Karantina veBitki Koruma Alannda birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun BulunduunaDair Kanun Tasars

1/1078 Trkiye Cumhuriyeti Jandarma Genel Komutanl ile Ukrayna ileri Bakanl Birlikler Ana Departman Arasnda Gvenlik Alannda Personel Eitimi ve retimibirlii Protokolnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

---- 4 ----


Esas No. Hkmsz Saylan Kanun Tasarsnn Ad :1/1079 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Fas Krall Hkmeti Arasnda Salk Alannda

birliine Dair Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduu Hakknda KanunTasars

1/1080 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Suudi Arabistan Krall Hkmeti Arasnda G-venlik, Uyuturucu ve Psikotrop Maddelerle Mcadele Alannda birlii AnlamasnnOnaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1087 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Kazakistan Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ulus-lararas Terrizm, Organize Sular, Uyuturucu ve Psikotrop Maddelerle Bunlarn Kat-k Maddeleri ve Benzerlerinin Kaakl ve Dier Tiplerdeki Sularla Mcadeledebirlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1088 Trkiye Cumhuriyeti Devlet statistik Enstits ile Kazakistan Cumhuriyeti statistikAjans Arasnda statistik birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun BulunduunaDair Kanun Tasars

1/1090 Uluslararas Karayolu Yolcu ve Eya Tamaclna likin Trkiye Cumhuriyeti vePortekiz Cumhuriyeti Arasnda Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna DairKanun Tasars

1/1091 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasnda DemiryoluTamacl Alannda birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduunalikin Kanun Tasars

1/1092 Trkiye Cumhuriyeti ile Bosna-Hersek Arasnda Hukuki ve Ticari Konularda Adlibirlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1095 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Pakistan slam Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ta-rm Alannda Teknik-Bilimsel ve Ek Ekonomik birlii Protokolnn OnaylanmasnnUygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1101 Uluslararas ocuk Karmann Hukuki Vehelerine Dair Kanun Tasars1/1107 Trkiye Cumhuriyeti ve Tayland Krall Arasnda Yatrmlarn Karlkl Teviki ve Ko-

runmasna likin Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1109 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ve Ukrayna Hkmeti Arasnda Enerji Alannda bir-

liine likin Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1116 Trkiye Cumhuriyeti Dileri Bakanl ile Arap Devletleri Ligi Genel Sekreterlii Ara-

snda Mutabakat Muhtrasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1117 Mteaddit Defalar Deitirilmi Bulunan 13 Aralk 1960 Tarihli Eurocontrol Hava

Seyrsefer Gvenlii in birlii Uluslararas Szlemesi Birletirme ProtokolKonusundaki Diplomatik Konferansn Son Senedinin Onaylanmasnn Uygun Bulundu-una Dair Kanun Tasars

1/1118 Avrupa Topluluunun, Mteaddit Defalar Deitirilmi ve 27 Haziran 1997 Tarihli Pro-tokol ile Birletirilmi Bulunan 13 Aralk 1960 Tarihli Eurocontrol Hava SeyrseferGvenlii in birlii Uluslararas Szlemesine Katlmasna Dair Protokol Hakkn-daki Diplomatik Konferansn Son Senedinin Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna DairKanun Tasars

1/1123 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasnda Kiilerin Geri Ka-bulne likin Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

---- 5 ----


Esas No. Hkmsz Saylan Kanun Tasarsnn Ad :1/1124 Trkiye Cumhuriyeti ve Krfez Arap lkeleri birlii Konseyi yesi lkeler Arasn-

da Ekonomik birliine likin ereve Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulundu-una Dair Kanun Tasars

1/1128 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Hari-taclk Alannda Eitim, Teknik ve Bilimsel birliine Dair Anlamann Onaylanmas-nn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1138 Trk Ticaret Kanunu Tasars1/1140 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Fas Krall Hkmeti Arasnda Veterinerlik Alann-

da birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1141 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasnda Bilimsel ve

Teknolojik birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair KanunTasars

1/1142 Hava Yoluyla Uluslararas Tamacla likin Belirli Kurallarn Birletirilmesine DairSzlemenin Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1143 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti, Msr Arap Cumhuriyeti Hkmeti ve Suriye ArapCumhuriyeti Hkmeti Arasnda Turizm Alannda birliine likin Mutabakat Zapt-nn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1144 Trkiye Cumhuriyeti ile Romanya Arasnda Hukuki Konularda Adli Yardmlama An-lamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1151 Trkiye Cumhuriyeti Devleti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Devleti Arasnda Telif Hak-lar ve lgili Dier Fikri Haklar Alannda birlii Anlamasnn Onaylanmasnn UygunBulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1152 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Yunanistan Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda SalkAlannda birliine Dair Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduu HakkndaKanun Tasars

1/1159 Kat Mlkiyeti Kanununda Deiiklik Yaplmasna likin Kanun Tasars1/1163 Uluslararas Telekomnikasyon Birlii (ITU) 2003 Dnya Radyo Komnikasyon Kon-

ferans Sonu Belgelerinin Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1174 Uluslararas Denizcilik rgt Szlemesinde Yaplan Deiikliklerin Onaylanmasnn

Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1187 Temel Ceza Kanunlarna Uyum Amacyla eitli Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna

Dair Kanun Tasars1/1203 Ekonomik birlii Tekilat (ET) Kaaklk ve Gmrk Sular Veri Bankasnn Ku-

rulmas ve letilmesine Dair Anlamann Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna DairKanun Tasars

1/1231 Milletleraras zel Hukuk ve Usul Hukuku Hakknda Kanun Tasars1/1238 Milletleraras Mal Satmna likin Szlemeler Hakknda Birlemi Milletler Antla-

masna Katlmamzn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1253 Avrupa Konseyi Terrizmin nlenmesi Szlemesinin Onaylanmasnn Uygun Bulun-

duuna Dair Kanun Tasars1/1256 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Kolombiya Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Tica-

ret birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars1/1275 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Fildii Sahili (Kotdivuar) Cumhuriyeti Hkmeti Ara-

snda Ticaret Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun Tasars

---- 6 ----


Esas No. Hkmsz Saylan Kanun Tasarsnn Ad :1/1276 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Fildii Sahili (Kotdivuar) Cumhuriyeti Hkmeti

Arasnda Ekonomik ve Teknik birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulundu-una Dair Kanun Tasars

1/1280 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Slovenya Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda GmrkKonularnda birlii ve Karlkl Yardm Anlamasnn Onaylanmasnn UygunBulunduuna Dair Kanun Tasars

1/1281 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ve Guyana Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ticaret veEkonomik birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair KanunTasars

1/1289 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Malavi Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ticaret,Ekonomik ve Teknik birlii Anlamasnn Onaylanmasnn Uygun BulunduunaDair Kanun Tasars

1/1290 Tank Koruma Kanunu Tasars1/1296 Iraka Komu Devletler Hkmetleri ile Irak Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ter-

rizm, Snrlardan Yasad Szmalar ve rgtl Sularla Mcadele Konularnda Gven-lik birliine likin Protokoln Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair KanunTasars

1/1302 Sporda Dopinge Kar Uluslararas Szlemeye Katlmamzn Uygun BulunduunaDair Kanun Tasars

1/1334 Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda17 Temmuz 1998 Tarihinde Ankarada mzalanan Sosyal Gvenlik Szlemesinin Re-vizyonu ile lgili Ek Szlemenin Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair KanunTasars

1/1349 stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Hakknda Kanun Tasars

---- 7 ----


T.C.Babakanlk

Kanunlar ve KararlarGenel Mdrl 9/11/2005

Say: B.02.0.KKG.0.10/101-1078/4903TRKYE BYK MLLET MECLS BAKANLIINA

Adalet Bakanlnca hazrlanan ve Bakanlnza arz Bakanlar Kurulunca 17/10/2005tarihinde kararlatrlan Trk Ticaret Kanunu Tasars ile gerekesi iliikte gnderilmitir.

Gereini arz ederim.Recep Tayyip Erdoan

BabakanGENEL GEREKE*

A) 29/06/1956 tarihli 6762 sayl Trk Ticaret Kanununun Trk Hukukundaki Yeri ve Deeri1 01/01/1957 tarihinde yrrle girip yaklak elli yldr uygulanan, tasars Prof. Dr. Hirsch ta-

rafndan kaleme alnm bulunan, 6762 sayl Kanun, hazrland ve kabul edildii dnemin reti-leri ile kuram ve yaklamlarn iyi bir ekilde yanstan, sorunlara ada, gvenilir ve ileyebilirzmler getiren, bu alanda Trkiye'nin gereksinimlerini byk lde karlayan, menfaatler den-gesini hak ve adalete uygun bir tarzda kuran, modern hukuk yntemlerinin ve kanun tekniklerininbaaryla kullanld bir Kanundur. 6762 sayl Kanun, ticaret, endstri ve hizmet sektrnn ken-disine zg hukuk ilikilerini iyi bir ekilde dzenlemi, hem Trk ticaret hukukunun doru yn-de gelimesinde etkili rol oynam hem de lkenin ekonomik kalknmasna gerekli kanun desteinisalamtr. Kurumlar ve hkmleri balamnda oluan zgn retiler ve ufuk aan ilkesel itihat-larla 6762 sayl Kanun, Trk hukukunda rnek alnan, adalar arasnda saygn bir yeri olan, nes-nel adalete dayanan zmler sunan bir temel kanun konumunu kazanmtr.

* Genel Gerekede ve Madde gerekelerinde kullanlan ksaltmalarn alm ekilleri aadadr. 6762 sayl Kanun:6762 sayl Trk Ticaret Kanunu; AB: Avrupa Birlii; AET: Avrupa Ekonomik Topluluu; Alm POK: Alman Payl OrtaklklarKanunu; Alm. TK: Alman Ticaret Kanunu; ASOK: Karayollaryla Arizi Otobs Hizmetleri Yoluyla Yolcu Tamaclna likinUluslararas Szleme/Agreement on the International Occasional Carriage of Passengers by Road by Means Accosional Co-ach and Bus Services; AT: Avrupa Topluluu; ATRG: Avrupa Topluluu Resmi Gazetesi; BEHG: Bundesgesetz ber die Brse-nund Effektenhandel) BIMCO: Baltk Uluslararas Denizcilik Konferans/Baltic International Maritime Conference; CadburyRaporu: Cadbury Report (The Cadbury Committee Report: Financial Aspects of Corporate Govenance); CBA: Cenevre BirlikAnlamas; ekK: ekle demelerin Dzenlenmesi ve ek Hamillerinin Korunmas Hakknda Kanun; CMI: Milletleraras De-nizcilik Komitesi/Comit Maritime International; CMR: Karayollarnda Eya Tanmasna likin Milletleraras Szleme/Con-vention on the Contract for the International Carriage of Good by Road; CoKHK: orafi aretlerin Korunmas HakkndaKanun Hkmnde Kararname; COTIF: Uluslararas Demiryolu Tamalarna likin Szleme/Convention relative aux trans-ports internatinaux ferroviaries; EndTasKHK: Endstriyel Tasarmlarn Korunmas Hakknda Kanun Hkmnde Kararname;FaizK: Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanun; FE: Avrupa Forumu/Forum Europaeum; FR.TK: Fransz Ticaret Ka-nunu; FSEK: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu; GRuR Int: Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht, Internationaler Teil;GmbH G Co. KG: Limited irket ve Orta Komandit irket; IASB: Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurulu/InternationalAccounting Standarts Committee; IFRS: Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar Birlii/International Financial Repor-ting Standarts Association; IFRIC: Uluslararas Finansal Raporlama Yorum Komitesi; International Financial Reporting Stan-darts Interpretation Comittee; IFRSB: Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar Kurulu/International Financial Repor-ting Standarts Board; Interbus Szlemesi: Otobsle Arizi Yolcu Tamaclna likin Uluslararas Szleme/Agreement on theInternational Occasional Carriage of Passengers by Coach and Bus; BirK.: svire Birleme, Blnme, Tr Deitirme, Mal-varl Devrine likin Federal Kanun; sv. BK: svire Borlar Kanunu; sv. TK: svire Ticaret Kanunu; KoopK: Kooperatif-ler Kanunu; KVK: Kurumlar Vegisi Kanunu; MarkKHK: Markalarn Korunmas Hakknda Kanun Hkmnde Kararname;NAFTA: North American Free Trade Agreement; PatKHK: Patentlerin Korunmas Hakknda Kanun Hkmnde Kararname;RKK: Rekabetin Korunmas Hakknda Kanun; SLIM-Team: Pazar mevzuatnn basitletirilmesi alma takm/Simpler Le-gislation for Internal Market-Team; SerPK: Sermaye Piyasas Kanunu; SPK: Sermaye Piyasas Kurulu; TOBB: Trkiye Oda-lar ve Borsalar Birlii; TSTz: Ticaret Sicili Tz; US-GAAP: United States Generally Accepted Accounting Principles;VUK: Vergi Usul Kanunu; ZGR: Zeitschrift fr unternekmens-und Gesellsckaftsreckt.

---- 8 ----


B) Trk Ticaret Kanununun karlmasnda Etkili Olan SebeplerI. 6762 sayl Kanunu Dorudan Etkileyen Gelimeler2 6762 sayl Kanunun uyguland 20. yzyln ikinci yarsnda, bir ticaret kanunu iin nem-

li, hatta bir anlamda srad olaylar cereyan etmi, kalc sonu douran dnemler balamtr. Bun-lar, dierleri yannda, AET-AT/AB'nin kurulup bir kresel, ekonomik, ticar ve siyas g hlinegelmesi; Avrupa Ekonomik Alan, NAFTA gibi dnya ticaretinde yeri ve etkisi olan, ekonomik, bl-gesel birliklerin almaya balamalar; sz konusu rgtlerin madd hukuk kurallar koymalar veuluslarst hukuk rejimleri yaratmalar; 1960'larn ortalarndan itibaren serbest pazar ve rekabetekonomisinin tm lkelerde yaygnlk kazanmas, bu kavramlarn AB iin ortak deerler olarak ka-bul edilmesi ve AB'nin Kopenhag kriterleri arasna girmesi; iletmeler aras younlamalarn, yaniirketler topluluklarnn artmas ve bylece iletmenin bamsz hareket ettii, hep menfaatine olankararlar almas gerektii eklindeki hukuk dogmas ile gerek arasndaki elikinin bymesi; ge-nel ilem artlarnn kanunlardaki menfaatler dengesini kuran yedek hkmleri uygulamadan kov-mas; adaleti tehlikeye atan yanlln adeta kklemesi; uzman hukukuluun tketicinin aleyhineilemesi; elektronik (e) ilemlerin ve ticaretin, hem ticareti hem irketler hukukunda ynetim kuru-lu ile genel kurula daveti, katlmay, oy vermeyi, bilgi almay ve vermeyi kkten etkilemesi; evrekirlilii bata olmak zere teknolojinin yol at tahribatn sorumluluk hukukunu etkilemesi, bu se-beple zellikle deniz tamaclnda taycnn sorumluluunu yeniden ekillendirmesi ve tanm-lamas; emredici kurallarla korunmas gereken kiiler arasna, tketicinin, halk paysahibinin, sigor-talnn, elektronik ortamda ilem yapann ve genel ilem artlarnn muhataplarnn katlmas; ulus-lararas konvansiyonlarn ticaret kanunlarnn konusunu oluturan birok alan ayrntl bir tarzdadzenlemeleri; iki tarafl d ticaretin ok tarafl uluslararas ticarete dnmesi; kreselleme anla-ynn yaplamas olan Dnya Ticaret rgtnn faaliyete gemesidir. Balcalar satrbalar ileanlan bu gelimeler, rgtlenmeler ve oluumlar; kuramlarn, retilerini ve dzenlerini birliktegetirmitir. Kanunlar, zellikle AB yesi lkelerin kanunlar bu hzl akn arkasndan adeta srk-lenmi, srekli deitirilmitir. Son elli yl hem yeni konularn kanunlatrld hem de temel ka-nunlarn, daha nce grlmemi sklkla deitirildii bir dnem olmutur. 6762 sayl Kanunda isegeen elli yl iinde bu gelimelere karlk verebilecek deiiklikler yaplmamtr.

II. AB Tam yeliine Aday Olma, Mzakerelere Balanmas Karar ve Mzakere Edenlke Konumu

3 Trkiye, 1960'lardan beri AET/AT'nin ortak yesidir; 14/04/1987'de yelik iin bavurmu,11/12/1995 tarihinde, Ortaklk Konseyi Gmrk Birlii aamasna geilmesini kararlatrm ve 10-11/12/1999 tarihlerinde yaplan Helsinki Zirvesi'nde tam ye aday konumunu almtr. Trkiye ileAB, 2001 ylnda, Trkiye'nin katlma srecine hazrlanmasna hizmet edecek olan katlma ortakl- anlamasn imzalamlardr.

Ortak yelik ile balayan hukuk uyumun salanmas ykm, Gmrk Birliiyle birlikte so-mutlam ve Trkiye, rekabet ve fikr mlkiyet hukukuna ilikin dzenlemeler bata olmak zereeitli AT dzenlemelerini ulusal hukukun bir paras haline getirmitir. ye adayl ise, Trke-ye "AB mktesebat" diye evrilen "acquis communautaire"nin Trk hukukuna aktarlmas zorun-luunu getirmitir. Bu amala Bakanlar Kurulu tarafndan kabul edilen, 2001/2129 sayl "AvrupaMktesabatnn stlenilmesine likin Trkiye Ulusal Program" ile "Avrupa Birlii Mktesabat-nn stlenilmesine likin Trkiye Ulusal Programnn Uygulanmas, Koordinasyonu ve zlenmesi-ne Dair Karar" 24/03/2001 tarihli ve 24352 mkerrer sayl Resm Gazetede yaymlanmtr. Bun-

---- 9 ----


larn yerini 24/07/2003 tarihli ve 25178 mkerrer sayl Resm Gazetede yaymlanan, 23/06/2003tarihli ve 2003/5930 sayl "Avrupa Mktesebatnn stlenilmesine likin Ulusal Program" ve "Av-rupa Mktesebatnn stlenilmesine likin Trkiye Ulusal Programnn Uygulanmas, Koordinas-yonu ve zlenmesine Dair Karar" almtr. Anlan dzenlemeler, AB'ye tam yelik sreci iinde,Trkiye'de ksa ve orta vadede gerekletirilmesi ngrlen almalar kapsamakta, bu almala-rn genel erevesini izen ynlendirici bir nitelik tamaktadr. nk AB'nin, ye lkelerin ulusalhukuklarnda eitli dallarda gerekletirdii uyumlatrma ile ortaya kan ortak hukuka ve dolay-syla gelecein hukukunun biimlendirilmesine ilikin almalara ve reformlara uzak kalm 6762sayl Kanunun, adaylk ve mzakere srecinde, AET/AT'nin ticaret, irketler, sermaye piyasas, ta-ma ve sigorta hukukuna ilikin ynergeleri ile tzklerine gre deitirilmesi kanlmaz bir ge-reklilik haline gelmitir. AB Komisyonu acquis communautaire ile ilgili olarak u aklamay yap-mtr. "Bavuruda bulunan (her) lke Toplulua ye olmas ile birlikte, Anlamalar ve Anlama-larn ngrlm hedeflerini, Anlamalarn yrrle girmesinden itibaren verilmi her trl d-zenlemeleri, kararlar ve Topluluun kurulmas ve glendirilmesi amacyla aklanm grleriekincesiz kabul etmek zorundadr" [ABRG 1972, Nr. 73, 3].

AB Komisyonu 03/10/2005 tarihinde, Trkiye ile mzakerelere balanmasn AB yelerinindevlet ve hkmet bakanlarndan oluan Konseye nermi ve Konsey 17/12/2004 tarihinde bu tav-siyeye uymutur. Konsey neriyi benimsemi ve 03/10/2005 tarihinde yelik Mzakere ereveBelgesini kabul ederek, mzakereleri balatmtr. Trkiye artk Mzakere Eden lkedir. Bu hu-kuk konumu, Tasarnn sadece AB mktesabat ile uyumlatrlmas zorunluunu ortaya karmak-la kalmamakta, ayn zamanda, Trkiye'ye, ileride yaynlanacak ynergelere de uyum salamak, ABKomisyonunun kurduu yksek dzeyli uzmanlardan oluan komisyonlarn AB hukukunun ekil-lendirilmesine ilikin raporlarnda yer alan nerileri deerlendirmek, AB'nin ticaret hukuku alann-daki eylem plann izlemek ve gelecekteki Kanunda gerekli deiiklikleri yapmak grevini de yk-lemektedir. Yeni Trk Ticaret Kanunu, AB'ye ye dier lkelerin, ticaret, irketler, tama, deniz ti-careti ve sigorta kanunlarnda olduu gibi, dinamik bir konuma geecek ve eskisiyle kyaslanama-yacak sklkta deitirilme olaslna ak bir kanun haline gelecektir. AB Mktesebat ve bu ba-lamda ABnin ticaret hukukuna ilikin dzenlemeleri, Mzakere Eden lke Trkiyenin gelecek-teki hukukudur.

III. Teknolojik Gelimeler ve Internet4 Geni anlamda, yani Trk Ticaret Kanunu kapsamnda ticaret hukuku teknolojik gelimeler-

den etkilenmitir: Evraksz kymetli evrak, konteynerle tama, denizlerde petrol kirlilii, yeni kur-tarma aralar ve teknikleri gibi. Bunlarla birlikte zellikle internetin gnlk hayata srad bir hz-la girip her alanda kullanlr hle gelmesi, hukuku da etkilemitir. Bugn btnlk gsteren bir sis-tematik altnda toplanmam bile olsa, disiplinleraras bir dal niteliini tayan bir internet hukukun-dan bile sz edilebilir. Szlemelerin kurulmalarndan balayarak, belgelerin, zellikle faturalarn,teyit mektuplarnn, ihtar ve ihbarlarn, her eit konimentonun, tama senedinin, sigorta poliesi-nin elektronik ortamda oluturulmas ve bu belgelerin bir ksmnn elektronik ortamda saklanmayabalanmas; effafln bu yoldan en st dzeyde salanabilmesi; irketlerde ynetim kurulu, genelkurul, mdrler kurulu, yneticiler kurulu gibi organlarn toplantlarna ilikin arlarnn e-postaile yaplmas, toplantya katlmann, neri sunmann, oy kullanmann fizik olarak deil sanal yollagerekletirilmesi, kararlarn ayn yolla alnp gvenli elektronik imza ile imzalanmas kanun koyu-cular yeni kanunlar karmaya veya mevcut kanunlarda deiiklik yapmaya yneltmitir. Alman-

---- 10 ----


ya, Fransa ve skandinav lkeleri bata olmak zere birok lke, 2000 ylndan beri e-postay, e-ti-careti ve ynlendirilmi e-mesaj ticaretin bir paras haline getirmilerdir. Tasarnn bu gelimeyiyanstmas gereklidir. Nitekim hem Tasarnn eitli maddelerinde hem de son hkmlerde sz ko-nusu gelimeye ilikin kurallar ngrlmtr.

IV. Uluslararas Piyasalarn Bir Paras Olmak5 Trkiye bir taraftan AB yeliine hazrlanrken, dier taraftan da uluslararas ticaret, endstri,

hizmet, finans ve sermaye piyasalarnn bir paras olmak zorundadr. Bunun iin uluslararas piya-salarn kurumlarna, kurullarna ve kurallarna yer veren bir ticaret kanununa sahip olmaldr.

2005 ylnn Ekim aynda AB ile tam yelik mzakerelerine balama hazrl iinde bulunanTrkiye, uluslararas piyasalarn bir paras, Trk iletmeleri de bu piyasalarn rekabet gcn ha-iz, etkin ve gvenilir aktrleri olmak zorundadrlar. Bunun iin bata gelen art, iletmelerimizinUluslararas Finansal Raporlama Standartlarna (IFRS) gre dzenlenmi ve uluslararas denetimstandartlar (IAAS) uyarnca denetlenmi finansal tablolar ile iddialarn ortaya koyabilmeleridir.Sz edilen standartlar, Trkiyeye uluslararas itibar salayabilecei gibi, gcmz karlatra-bilir leklere gre hesaplamamza, buna gre stratejik derinlik tayan ve srdrlebilir politikala-r belirlememize de olanak verecektir.

Trk Ticaret Kanunu bu amalarn gerekletirilmesinde etkili ve vazgeilmez belki de tekaratr. Bu ilke ve mekanizmalara yer vermeyen bir Ticaret Kanunu bugnn gereksinimlerine ce-vap veremez.

V. Ticaret Kanununu Etkileyen Yeni Kanunlar6 2004 ylnda yrrle giren 28/01/2004 tarihli ve 5083 sayl Trkiye Cumhuriyeti Devleti-

nin Para Birimi Hakknda Kanun gereince Trk Lirasndan alt sfr atlm ve Yeni Trk Liras01/01/2005 tarihinden itibaren dolama girmitir. Bu nemli deiiklik dier kanunlarda olduu gi-bi Tasarda da dikkate alnmtr. nk, Yeni Trk Liras, sermaye irketlerinin asgar sermayele-rini, anonim irketlerde payn itibar deerinin, tama ve deniz ticareti hukuklarnda sorumluluk s-nrlarnn ve nihayet para cezalarnn yeniden dzenlenmesini gerekli klmtr. 22/11/2001 tarihlive 4721 sayl Trk Meden Kanunu ile 26/09/2004 tarihli ve 5237 sayl Trk Ceza Kanunu bataolmak zere birok kanunun Tasary etkiledii phesizdir.

C) eitli Avrupa lkelerinde Ticaret Hukuku ReformuI. Genel Olarak7 20. yzyln son yarsnda, AB yesi lkeler ile svire'de ve Amerika Birleik Devletleri'nde,

6762 sayl Kanun anlamnda ticaret hukuku yani, ticar iletme, irketler, kymetli evrak, tama,deniz ticareti ve sigorta hukuklar (bundan sonra bu konularn tm "ticaret hukuku" diye anlacak-tr.) ve bu alanlar dzenleyen kanunlar byk apl deiikliklere uramtr. Bunlarn bir ksmAET/AT ynergeleri ve tzkleri balamnda, bir ksm da bunlardan bamsz olarak, ulusal gerek-sinimler veya teknik gelimeler sebebiyle yaplmtr. Avrupa lkelerinde (menkul kymet ve diersermaye piyasas aralarna ve genel olarak sermaye piyasasna ilikin ilemler bir yana) dar anlam-da kymetli evrak hukuku alannda hemen hemen hibir deiiklik yaplmamtr. Bu lkeler polieve bonodan oluan kambiyo senetleriyle ekte 1930 ve 1931 tarihli konvansiyonlara ve bunlarnoluturduu "ortak" hukuka bal kalmlardr. Kymetli evrakta ayr bir sisteme sahip ngiltere'dede durum ayndr.

---- 11 ----


Ticaret hukuku alannda Avrupa'da gerekletirilen byk reformun niteliine ve kapsamnailikin genel resmi grebilmek iin, Alman, Avusturya, Fransz, ngiliz, talyan ve svire hukukla-r ile AET/AT hukukunda yaplan deiikliklerin balcalar hakknda bilgi vermek, Tasar ile geti-rilen deiiklikleri deerlendirmek ynnden yararl olacaktr.

II. Avrupa lkeleri1. Almanya8 Alm. TK, 1950'li yllardan gnmze kadar birok kez byk ve kk deiikliklere ura-

m, en byk deiiklikler 1985, 1993 ve 2001 yllarnda, zellikle 1998 ticaret hukuku reformun-da, tacir kavram, ube, ticaret unvan, ticar mmessil ve vekiller, acenta, kollektif irketler, ticardefterler konularnda yaplmtr. Gene 1998 ylnda Tama Hukuku Reformu Kanunu (Transportreformgesetz) diye anlan Kanunla, Alm TKnn tama, tama ileri yklenicisi ve depo ilemlerihkmleri reforma tbi tutulmutur. Ticar defterler ile deniz ticaretine ilikin hkmlerde 1972,1985 ve 1986 yllarnda yaplan reform niteliindeki yeniletirmelerle Alm. TK. yeni bir kanun ko-numunu kazanmtr. Almanya'da, birleme, blnme ve tr deitirme, 1994 ylnda bamsz birkanunun konusunu oluturmu, son olarak da 2004 ylnda, yeni bir Haksz Rekabet Kanunu yrr-le girmitir. Trk Ticaret Kanununun ticar iletme kitabnn konularn kapsayan Alm. TKnnbirinci kitabnda 1998 tarihli Ticaret Hukuku Reformu Kanunu ile yaplan deiiklik 1 il 6 nc pa-ragraflarda ngrlen tacir anlayn esasl ekilde deitirmi ve ticar iletmeye esasl rol tan-mtr. Alm. TK gene tacir balamnda sbjektif sistemi srdrmektedir. Ancak Alm. TKnneski 1 inci paragrafnda yer alan ve toptan ticarete dayal, sayma yntemi ile gsterilen iletme fa-aliyetleri ve ilerine kanunda artk yer verilmemektedir. Bunun sebebi saylan iletme faaliyetleri-nin 19. yzyl ticaret hukuku anlayna gre yaplandrlm olmas ve zellikle hizmet iletmele-rinin yeni trlerini kapsamamasdr. Ayrca iletme faaliyeti katalou sistemi bugnk iletme anla-yndan uzak belirlemelere dayanmaktadr. Nihayet kk tacir anlayna son verilirken tacirkavram tacir saylmay da ierecek ekilde genilemitir.

9 Payl irketleri, limited irketleri ve kooperatifleri dzenleyen kanunlar Almanya'da tamamenyenilenmitir. 1965 ylnda Almanya'da bal iletmeler (konzern) hukukunu da ilk defa iererek,anonim ve payl komandit irketleri ayrntl bir ekilde dzenleyen ve Avrupay getirdii sistemle-ri ve kurumlaryla derinden etkileyen kanun yrrle girmitir. Bu Kanun ilk defa 1985 ylnda Bi-lano Ynergesi Kanunu ile deitirilmi, daha sonra otuzun stnde deiiklie konu olmutur.AET/AT ynergeleri dnda ulusal ihtiyalar ve yeni almlar sebebiyle yaplan nemli deiiklik-leri yle sralayabiliriz: Kk Anonim irketler ve Anonim irketler Hukukunun BasitletirilmesiKanunu (1994); Gerek Olmayan tibar Deersiz Paylar Kanunu (1998); letmeler Alannda Kontrolve effafla likin Kanun (1998); Euro Kanunu (1998); Nama Yazl Hisse Senetleri Kanunu(2001); Devralmalarn Dzenlenmesine likin Kanun (2001); effaflk ve Kamuyu Aydnlatma Ka-nunu (2002); Alman Kurumsal Ynetim Kodeksi (2002); Bilno Reformu Kanunu (2004); letme-lerin Btnl ve Anonim irketlerin Modernletirilmesi Kanunu (2005). Bu kanunlar Alman ano-nim irketler hukukunun geirdii evrimin kk bir kesitidir. 1965 ylnda balayan reform krk yl-dan beri hzn artrarak devam etmektedir. Bu hzl, kapsaml ve bir anlamda kktenci deiimi sa-dece AET/AT hukukuna uyum ile aklayamayz. Alman anonim irketler hukukundaki sz konususrad hareketlilik ancak aa, teknolojiye uymakla ve bilgi toplumu ile tanmlanabilir.

Alman anonim irketler hukukundaki srekli yenilemenin ekseni vardr: (1) Bilanco huku-ku. 1980li yllarda, bilno kanunlar ile balayan reform 2004 ylndan itibaren, bilno kavram-

---- 12 ----


nn dar kapsamn aarak finansal raporlamaya dnmtr. 2004 ylnda karlan Bilno Kanu-nu (BilReG), pay senetleri borsada ilem gren anonim irketlerin IFRSleri uygulamasn veBilno Denetim Kanunu (BilKoG), finansal raporlamann denetlenmesini ngrmektedir. (2) denetim. Almanya, Anglo-Sakson retisini ilk benimseyen ve bamsz d denetim yannda, ef-faflk temelinde i denetime de, ayn lde nem veren bir AB lkesidir. 1998 ylnda kabul edi-len letmeler Alannda Kontrol ve effafla likin Kanun (KonTraG) bu ekseni kurmu, gelimeeffaflk ve Kamuyu Aydnlatma Kanunu (TransPuG) ile devam ettirilmitir. (3) nc eksen Al-man anonim irketler hukukunun geleneksel hkm ve kurumlarndan ayrlp yeni almlar yap-maktr: Kk anonim irketlerin, bu balamda tek paysahipli anonim irketlerin dzenlenmesi vebaz dzenlemelerde basitlie gidilmesi (Kk Anonim irketler ve Anonim irketler HukukununBasitletirilmesi Kanunu), kk oranda paylara sahip bulunan paysahiplerinin ihrac yani ulusla-raras retide kullanlan terimiyle squeeze out ile genel kurullarn ses ve grnt olarak dar-ya tanmas gibi almlardr.

10 1892 ylnda kabul edilen Alman Limited irketler Kanunu da 1950'den bu yana yaklakotuz kez deitirilmitir. Deiikliklerin bir ou, AET/AT ynergelerinin kanuna dntrlmesidolaysyla yapld iin effafl, finansal tablolar, denetlemeyi, sermayenin korunmasn, ube-leri ilgilendirmektedir. Bazlar da ticaret hukuku reformu kapsamnda tacir ve ticaret unvan hak-kndadr. Yenilikler ayrca, ortaklarn verdikleri dnler, bal iletmelerin rekabet edebilme yete-neinin artrlmas ve oy kullanlmasnn kolaylatrlmas konularn kapsamaktadr.

11 Alman limited irketler hukukunda 1980 ylnda kabul edilen Limited irketler Hukuku Re-formu Kanunundan (GmbH-Novelle) sonra, AET ynergelerinin ulusal hukuka dntrlmesi1985 ylnda gerekletirilmitir. 1980 Kanunu deiikliklere ramen temelde kimliini korumu,tayc ilkelerini srdrmtr. Limited irketlerin Kk Reformu diye de anlan bu Kanununda en nemli yenilii tek kii limited irkettir. 1980 reformunun dier zirve noktalar, sermayeninasgar snrnn ykseltilmesi, ayn sermaye raporunun ve fark sorumluluunun kabul, bilgi almabata olmak zere mnferit ortaklk haklarnn geniletilmesidir. Sermayenin Artrlmas Kanunu dalimited irketlerin birleme ve tr deitirmelerine ilikin hkmler iermektedir.

12 Almanya 1985 deiiklii ile byk ve kk limited irket ayrmna hukuk hkmler ba-lamaya balam ve byk limited irketler konsolidasyona dahil edilip, limited irket bal iletme-ler kavramn yaratmtr. Bu lkede bugnk eilim limited irket ve orta komandit irketi(GmbH&Co. KG), Alm. TK'da ngrlm bulunan geni kapsaml denetim ve kamuyu aydnlat-ma dzenlemelerine balamak ve limited irket paylarn borsada ilem grr duruma getirmektir.Ancak limited irket kavram ile ters den bu dnce, retide byk direnle karlamaktadr.

13 Alm. TK'nn kollektif ve komandit irketlere ilikin eitli hkmleri ve bu arada unvan, si-cil, oy hakknn kullanlmas ve effaflk konular deiikliklere konu olmutur (1974, 1980, 1985,1994, 1998).

14 Almanya'da tama hukukuna ilikin gelimeler dier btn Avrupa lkelerinde olduu gi-bi bir ynyle CMR balamnda gerekletirilmitir. Bu sebeple Almanya hakknda verilen bilgi-ler dier Avrupa lkeleri ve onlarn kanun deiiklii konular ve reform hedefleri iin de geerli-dir. Trkiye dahil, Avrupa'nn tmnde uygulanan CMR, uluslararas dzeyde tamay dzenle-mesine ramen ulusal hukuklar da etkilemitir. zellikle taycnn sorumluluunun snrlandrl-masna ilikin ilkeleri ulusal kanunlar ynnden de yaygnlk kazanmtr. Alman reformu 1998'deTama Hukuku Reformu Kanunu ile gereklemitir. Ayrca gene 1998de demiryolu ile yk ta-

---- 13 ----


nmas hukuku esasl surette reforma tbi tutulmutur. Her iki Kanun ile tama hukuku bir taraf-tan btnle kavumu dier taraftan da gereksiz ve tekrar nitelii tayan dzenlemelerden kur-tulmutur. Eskiden isularda, demiryolu ile ve hava yolu ile tama farkl dzenlemelerin konusu-nu oluturuyordu. elien ve eskimi hkmler hukuk gvenliini tehlikeye atyor, ayrca bunla-rn CMR ile badatrlmalar pek g oluyordu. Alm. TK tamaya ilikin olarak szlemeyeyer vermitir: Tama (Alm.TK. paragraf 407-252d), tama ileri yklenicisi (Alm.TK. paragraf453-466) ve depolama (Alm.TK. paragraf 467 vd.). Ancak bu zel hukuk hkmleri yannda e-itli kanunlarda hem zel hem de kamu hukuku nitelikli birbirini tekrar eden, birbiriyle elien, yo-rum glkleri douran normlar bulunmaktadr. Depo ilemleri ynnden reformun arlk nokta-s tketicinin korunmasdr.

15 Almanya'da sigorta szlemesini dzenleyen 1908 ylnda kabul edilen Sigorta Szlemesi-ne likin Kanun, bir ok deiiklie uramtr. Bunlarn sonuncusu 10/07/2002 tarihlidir.

Almanyada sigorta szlemesi hukukunda reform yapma almalar son aamaya gelmi, busebeple de bir tasar hazrlanmtr. Tasar 1908 Kanununun birikimini kullanmakla birlikte, sigor-talnn korunmas, zellikle bir tketici gibi korunmas ynnden yenilikleri iermektedir.

2. Avusturya16 Avusturya'da ticaret hukuku alanndaki reform ve modernletirme hareketleri Almanya'ya

paraleldir. 1897 ylnda kabul edilen Avusturya Ticaret Kanunu 1954 ylndan balayarak, AET/ATynergelerinin uyarlanmas dnda, eitli deiikliklere uramtr. Bunlar tama (1954, 1967),acenta (1960-1993), ticaret sicili (1991), ube (1991), ticaret unvan (1991), ticar mmessil (1991)ticar vekil (1991), tellallk ve kollektif irket (1991) ile ilgilidir. Ayrca AET/AT ynergeleri ba-lamnda ticar defterler ile ylsonu finansal tablolar bata olmak zere bir ok konu yenilenmitir.

17 Sermaye irketlerindeki deiiklik daha ok AET/AT ynergeleri erevesinde sermayeninkorunmas, tek kii anonim irketi, tek kii limited irketi, birleme, blnme, kamuyu aydnlatmakonularnda gerekletirilmitir: u nemli kanunlar anlabilir: AB irketler Hukuku DeiikliiKanunu ve Kooperatif Hukuku Revizyonu Kanunu.

18 Deniz ticareti alannda deiiklik, 1981'de yaplmtr.3. Fransa19 Fransa'da Ticaret Kanunu son elli ylda kkl deiikliklere uramtr. Ticaret irketlerinin

tmn kapsayan geni apl reform 24/07/1966 tarihli 66-37 sayl Kanunun rndr. irketler hu-kukunun temel ilkelerini dzenleyen 509 maddeden oluan bu Kanun, dank mevzuat bir araya ge-tirmitir. 23/03/1967 tarihli 67-236 sayl Kanun Hkmnde Kararname ise uygulama kurallar nite-liindeki hkmlere yer vermitir. 1994'de Payl Ad irket Kanunu (Socit par action simplifiee)yrrle girmitir. 15/03/2001 tarihli Kanun ise kurumsal ynetim ilkelerinin etkisi altnda ynetimkurulunda seeneklere yer veren dzenlemeler getirmitir. Fransz irketler hukukundaki en nemlideiiklik ekonomik kar birlikleri ile gerekletirilmitir. Daha sonra da elektronik ortamda genelkurul yaplmasna ve on-line oy kullanlmasna ilikin hkmler yrrle girmitir.

20 16/12/1999 tarihli bir Kanun hkmete kanun hkmnde kararname yoluyla baz kanunla-rn yasal ksmn deitirme yetkisini vermitir. Fransz hkmetinin bu kanundan ald yetki ileyaynlad 18/09/2000 tarihli ve 2000-912 sayl Kanun Hkmnde Kararname, tm kanun, kanunhkmnde kararname ve kararnameleri Ticaret Kanunu bal altnda yeni bir sistematikle fakathkmlerin ieriine neredeyse hi dokunmakszn biraraya getirmitir.

---- 14 ----


21 Fransz Hkmeti, yine 16/12/1999 tarihli Kanunun verdii yetkiye dayanarak, 14/12/2000tarihinde Parasal ve Finansal Kanun (Code Montaire et Financier) balkl yeni bir dzenleme ya-ynlamtr. Bu Kanun, baka konularn yan sra, "eklere ve deme Kartlarna likin 30/10/1935tarihli Kanun Hkmnde Kararname"yi iermektedir. Sz konusu dzenleme, 1991'de geni apldeiiklie uramtr. Ksacas, 1932 ylnda kabul edilen eke likin Cenevre Yeknesak Kanu-nundan, Fransz i hukukuna aktarlan tm hkmler artk Ticaret Kanununda deil fakat anlan Ka-nunda yer almaktadr. Bununla birlikte Fr. TKda da hala baz polie hkmleri bulunmaktadr(m. L 511-1 vd). Fransz irketler hukuku ynnden "Ticaret irketlerine ilikin 23/03/1967 tarihlive 67/236 sayl Kanun Hkmnde Kararname" de nemli bir i kaynak niteliindedir.

22 2000 ylnda kabul edilen Fr. TK kara ve nehir tamalar bakmndan "tayc"y da yenibir dzene balamtr.

23 Fransz sigorta hukuku ayr bir kanunla dzenlenmi ve bu kanun da birok kez deitiril-mitir. "Deniz ticaret hukuku" da, bata "Navlun Szlemeleri ve Deniz Tamalarna likin 31 Ara-lk 1966 tarih ve 66-1078 sayl Kararname" gelmek zere, bir dizi kanun ve kanun hkmnde ka-rarname ile ayr bir mevzuat oluturur.

Trk hukukundan farkl olarak, 2000 ylnda kabul edilen yeni Fransz Ticaret Kanunu "mal du-rumu bozulan iletmelerin kurtarlmas ve adl tasfiyesi" konusunda ayrntl hkmleri iermektedir.

4. ngiltere24 ngiltere'de ticaret hukuku anlay, Kara Avrupas'ndan tamamen farkldr. ngiltere'de, ti-

caret hukukunun merkezinde tacir yer alr; tacir balamnda szlemeler (contracts), ithalt ve ih-racat ilemleri, tama ve ifls dzenlenir ve bu konular ticaret hukukunun kapsamndadr. ngilte-re'de ticaret hukuku kapsamnda ele alnan konularda gelime daha ok szlemeler hukuku alann-da ve "case"ler erevesinde olmutur.

ngilterede ticaret hukuku anlay Kara Avrupasndan farkl olduu iin, karlatrlabilirbilgi vermek gtr. Ticaret hukukunun merkezinde satm szlemesi yer alr ve bu alan 1983 y-lnda kabul edilen Eya Satm Kanunu (Sale of Goods Act) tarafndan ynetilir. Anlan Kanun e-itli tarihlerde deitirilmitir. Bu deiiklikler dnda, son elli yln nemli kanunlar arasnda 1973ylnda kabul edilen Eya Salama Kanunu (Supply of Goods Act), genel ilem artlar ile ilgili1977 ylnda kabul edilen Drst Olmayan Szleme artlar Kanunu (Unfair Contracts Terms Act)ve tketicinin korunmas hakknda 1999 ylnda kabul edilen Tketici Szlemelerinde Drst Ol-mayan artlara likin Dzenlemeler Kanunu (Unfair Terms in Consumer Contracts RegulationsAct 1999) saylabilir.

25 irketlere, zellikle sermaye irketlerine ilikin olarak ngiltere'de nemli deiiklikler ya-plmtr. Bunlar AET/AT ynergeleri erevesinde gerekletirilmitir. Uyumlatrmalar ile ngilizirketler hukukunun "avrupalat" da ileri srlebilir. Ksaca sylemek gerekirse bugn anonimirketlere ilikin olarak AB yesi lkelerde hangi hkmler uygulanyorsa, ngiltere'de de ayn h-kmler uygulanmaktadr. Bu arada "common law"dan gelen nl ultra-vires, ngiliz hukuk siste-minden karlmtr. ngiltere'de irketler hukuku alannda iki byk gelime iki byk kapsamldeiiklie sebep olmutur. Bunlardan birincisi 1985 irketler Kanunu (Companies Act) ile bunun1998 ve 1999 deiiklikleridir. Bu deiikliklerin byk ounluu AET/AT ynergeleri ve tzk-leri balamnda gerekletirilmitir. kincisi ise Cadbury raporu ile balayan ve btn Dnyay sa-ran kurumsal ynetim ilkelerinin pay senetleri borsada ilem gren irketleri, dolaysyla irketlerhukukunu temelden etkilemesidir.

---- 15 ----


Bir baka deyile ngilterede son yirmi ylda irketler hukuku alannda yaplan deiiklikler,ulusal dzenlemeler ve AET/AT ikincil hukuku balamnda deerlendirilmelidir. Ulusal dzeyde,irketler hukukunu bir anlamda yenileyen ve bileim salayan konsolide eden son dzenleme1985 ylnda kabul edilen irketler Kanunu (Companies Act)dur. Bu Kanunun baz blmlerini de-iiren 1985 ylnda kabul edilen Ticaret Unvanlar Kanunu (Business Names Act), 1986 ylnda ka-bul edilen deme Glne likin Kanun (Insolvency Act), 1986 ylnda kabul edilen FinansalHizmetler Kanunu (Financial Services Act) da irketler hukukunu baka bir yrngeye oturtmutur.Bu yrnge, effaflktr. 1989 ylnda kabul edilen irketler Kanunu (Companies Act) irket finan-sal tablolarnda ve denetlemede ayrntl hkmleri, kk ve orta lekli irketler iin getirdii zelmaddeleriyle dikkat ekmektedir. Bu son dzenlemeyi AET/AT hukukunun da geni bir ekilde et-kiledii phesizdir.

Birleik Krallkta irketler hukuku reformu ile ilgili olarak, bir kamu kurumu olan Ticaret ve Sa-nayi Kurumu (Department Trade and Industry)nun oluturduu irketler Hukukunun Gzden Gei-rilmesi Komisyonu (Company Law Review)nda, rekabet gcn haiz bir ekonomi iin, modern ir-ketler hukuku anlay erevesinde, stratejik ereve (1999), genel kurul ve paysahipleri iletiimi(1999), irket kurulmas ve sermayenin korunmas gibi bilimsel derinlii bulunan belgeler yaymlan-mtr. Bu almalar bir taraftan kk lekli ve kapal irketlerde karar alabilme mekanizmalar-nn basitletirilmesine, dier taraftan da kurumsal ynetim ilkelerinin uygulanmasna odaklanmtr.Ancak ikinci konu Ticaret ve Sanayi Kurumu alma programnda 2003den sonra yer tutmaya ba-lamtr. Bugn ngilterenin gndeminde, denetileri gzetim altnda tutacak kurulun oluturulmas,deneti mesleinin yeniden yaplandrlmas, meslek eitim, ynetim kurulundan bilgi ve belge al-ma haklarnn glendirilmesi, Ticaret ve Sanayi Kurumu mfettilerinin yetkilerinin geniletilmesisorunlar bulunmaktadr. Bunlar iin, Muhasebe ve Denetleme Sorunlarna liikin Egdm Grubu(Co-ordinating Group on Audit and Accounting Issues) kurulmutur. Bu arada, Cadbury raporu ilebalayan ve btn dnyada genel kabul gren kurumsal ynetim (69, 88 nolu paragraflar) ilkeleri paysenetleri borsada ilem gren irketler hukukunu temelden etkilemitir. ngiliz irketler hukuku evri-mi iinde AET/AT balamnda yaplan deiiklikleri de ayrca vurgulamak gerekir.

26 Yukarda (24 nolu paragraf) ticaret hukuku iin sylenenler ngiliz hukukunda Kara Avru-pas anlamnda kymetli evrak hukukunu karlayan negotiable instrument hukuku iin de geer-lidir. ngiltere polie, bono ve eklere ilikin Cenevre Konvansiyonlarn kabul etmemi, kendi zeldzenlemesini gelitirmitir. 1882 ylnda kabul edilen Polie Kanunu (Bill of Exchange Act),"common law"dan gelen ilkeleri yeniletirerek devam ettirmekte, ek ise 1957 Kanununa bal bu-lunmaktadr. Bu iki kanun deiikliklerle ngiliz sisteminin esasn oluturmaktadr.

ngiliz deniz ticareti hukukunda nemli bir yere sahip olan ve binlerce mahkeme kararyla z-gn bir konumda bulunan 1885 ylnda kabul edilen Konimento Kanunu (Bill of Lading Act), 1992ylnda kabul edilen Deniz Yoluyla Eya Tanmas Kanunu (Carriage of Goods by Sea Act) ile y-rrlkten kaldrlm ve bu alan yeni ilkelerle yeniden dzenlenmitir. 1992 Kanununu deniz tica-reti ile ilgili bir reform netiliinde olan bir kanun izlemitir. Bu da 1993 ylnda kabul edilen Tica-ret Denizcilii Kanunu (The Merchant Shipping Act)dur.

Sigorta hukukuna gelince: ngiliz sigorta hukuku 1958 ylnda kabul edilen Sigorta irketleriKanunu (Insurance Companies Act) ile sigorta gzetim hukuku alannda dzenlemeye tbi tutulmu-tur. Daha sonra bu alan AET/ATnun 78/473, 87/343, 88/357, 90/619 ve 92/49 sayl Ynergeleriyletopluluk hukukuna uyum balamnda deitirilmi ve tamamlanmtr. Ancak, bugn yrrlkte olan

---- 16 ----


dzenleme 1982 ylnda kabul edilen Sigorta irketleri Kanunu (Insurance Companies Act)dur. Si-gorta hukuku alannda nemli bir dier dzenleme sigortalnn korunmasyla ilgili 1975 ylnda ka-bul edilen Sigorta Poliesi Hamillerini Koruma Kanunu (Policy Holder Protection Act)dur. Bu alan-la ilgili anlmas lazm gelen bir dier dzenleme ise Finansal Hizmetler Kanunu (Financial ServicesAct)dur. Bu son Kanun, bankalar ile dier kredi ve finans kurulularn, bu arada da sigortay dzen-lemekte ve sigortaya ilikin olarak yine sigorta gzetim hukuku ile ilgili bir ok kural iermektedir.

5. talya27 1942 ylnda kabul edilen talyan Medeni Kanunu, dier AB yesi lkelerde olduu gibi,

AET/AT ynergelerine uyum salanmas amacyla birok kez deitirilmi, en byk deiiklik deanonim irketlere ilikin 2325-2461 sayl hkmlerde yaplmtr. talya, Avrupa'daki akma uyarakkaytl sermayeyi de kabul etmitir. Bunun dnda talyan Medeni Kanunu, ticar iletme sistemininanavatan olarak hkmlerini gelitirmi ve ticar iletmeye bal kurumlarda da yeniletirmeler yap-mtr. talyan anonim irketler hukukunun AET/AT hukuku ile uyumu, bu lke anayasasna uygunolarak karlan bakanlk kararnameleri, kanun hkmnde kararnameler ve kanunlarla yaplm, ya-ni avrupalatrma eitli aralarla salanmtr. Anlmaya deer ilk deiiklik 29/12/1969 tarihli ve1127 sayl Bakanlk Kararnamesinin rndr. Bu kararname Kamuyu Aydnlatma Ynergesi di-ye de adlandrlmakta ve bilno hukukundaki kkl deiiklii ifade etmektedir. Bu lkede07/06/1974 tarihinde 216 sayl Kanunla talyan retisinde miniriform diye adlandrlan kk ap-l bir irketler hukuku reformu gereklemitir. Miniriform daha ok sermaye piyasas ile ilgilidir.Ancak, genel kurula temsil yolu ile katlma ve oyun temsilci araclyla kullanlmas konusunda ay-rntl dzenlemelere gidilmitir. Ayrca, sz konusu reform pay senedi ile deitirilebilir tahvil, dei-tirme ve alm haklar, oysuz pay gibi menkul deerler ile ilgili hkmler ngrmek suretiyle talyananonim irketleri hukukunu esasl bir ekilde zenginletirmitir. 10/12/1986 tarihli sermayenin korun-mas ynergesinin ulusal hukuka dntrlmesine ilikin bakanlk kararnamesi, 22 sayl16/01/1991 tarihli Birleme ve Blnme Hakknda Kanun Hkmnde Kararname, 127 sayl09/04/1991 tarihli Ylsonu Finansal Tablolar ile Konsolide Tablolar Kanun Hkmnde Kararnamesive 88 sayl 27/01/1991 tarihli Denetlemeye Ait Kanun Hkmnde Kararname de AET/AT hukukunutalyaya aktarmlardr. Ayn dnemde karlan dier iki kanun hkmnde kararnameler ube (Say:516, tarih: 29/12/1992) ve sermayenin korunmas (Say: 315, tarih: 02/05/1995) hakkndadr. Son ola-rak da 6 numaral ve 17/01/2003 tarihli olup 01/01/2004 ylnda yrrle girmi bir kanun hkmn-de kararname ile irketler topluluu kanun hkmlere balanarak nemli bir boluk doldurulmutur.

6. Amerika Birleik Devletleri ve zellikle Sarbanes-Oxley Kanunu28 Amerika Birleik Devletlerinde ticaret hukukunun kapsam Trk hukuku ile karlatrma

yapmaya olanak brakmayacak kadar deiiktir. Bu yarg federal nitelikteki Ticaret Kanunu (Uni-form Commercial Code) bakmndan da dorudur. Onun iin Amerika Birleik Devletlerinde ano-nim irketleri karlayan corporation hukuku alanndaki, konumuzu ilgilendiren baz deimele-re dikkati ekmek bu Blmn amacna uygun olacaktr. Corporation hukuku ile ilgili en ilgi ekendzenleme nl Enron ve Worldcom skandallarndan sonra karlan Sarbanes-Oxley Act(SOA)tir. Sarbanes-Oxley Act Avrupay ve Tasary etkilemitir. SOAnn hedefleri yle zetle-nebilir: (1) irket ynetimi daha ok hesap verir duruma getirilmelidir. (2) effaflk artrlmal, d-zeyi ykseltilmelidir. (3) irketleri gzeten kamu kurumlarnn ve bamsz yetkililerin grev veyetkileri artrlmaldr. (4) irket ynetimi, denetisi ve danmanlar arasndaki menfaat ihtilaflarortadan kaldrlmaldr. (5) Deneti daha gl bir konuma getirilmeli, denetleme kurulularn da

---- 17 ----


denetleyen bir kurum hayata geirilmelidir. (6) Muhasebe standartlar gelitirilmelidir. (7) Hukuku-muzdaki SPKy karlayan kurum olan Securities Exchange Commissionun gc daha etken du-ruma getirilmelidir. 30/07/2002 tarihli bu Kanun, Amerika ve Avrupa literatrnde kurumsal yne-tim kurallarna somutluk kazandran, muhasebe standartlarnda hesap verilebilirlii, karlatrlabi-lirlii ve effafl daha ileri noktalara gtrmeyi amalayan, bamsz ve sonu alc ve sadeceamaca uygun denetime odaklanan ve hedefleyen bir reform olarak nitelendirilmektedir. Anlan konu yannda SOA borsa irketlerinde, yani Avrupadaki terimle hisse senetleri borsada ilem g-ren irketlerde denetim komitesini, yrtc nitelikte kararlar alan ynetim kurulu yelerini ve di-er temsilcileri glendiren hkmlere yer vermitir. SOA ayrca denetilerin denetime zglenipmterilerine dier hizmetleri sunmaktan engellenmeleri, denetimin gzetim altnda tutulmas vecezai yaptrmlarn artrlmas konularna odaklanmtr.

7. svire29 svire'de, Ticaret Kanununun ticar iletme kitab kapsamndaki konular dzenleyen sv.

BK'nn drdnc ksmn oluturan, ticaret sicili, ticaret unvan ve ticar defterlerin tutulmasna ili-kin hkmlerden (m. 927-964) sadece sicile ilikin hkmler svire Ticaret Sicili Tz'nde ya-plan deiikliklerle yenilenmitir. Aada aklanacak (32 nolu paragraf) olan limited irket refor-mu ile svire sicil hukuku da kk apta da olsa yeniden dzenlenmektedir.

svire'de en nemli deiiklik anonim irketlerde yaplan 1991 reformudur. Bu byk apldeiiklikten sonra anonim irketlerde tek deiiklik 15/12/2000 tarihli Rappen Kanunu (yrr-lk: 01/07/2001) ile gerekletirilmitir. Rappen svire Franknn yzde birini, yani santimiifade eder. Payn itibar deeri on svire Frankndan 1 Rappen (Santim)e indirilerek bir taraftansermayenin belirginlii yumuatlm, dier taraftan da sermayenin elde edilmesinde kolaylk sa-lanmas amalanmtr. Bir sistem farkllna yol amayan bu deiiklik, asgar sermaye artnnhafifletilmesine ve itibar deerden uzaklalmasna bir iaret saylabilir. svire'de halen anonimirketlerin denetlenmesini ayr bir kanunda dzenlemek yolunda almalar yaplmaktadr. Bu refor-mu irketleri dorudan ilgilendiren, 2004 ylnda yrrle giren, Birleme, Blnme, Tr Dei-tirme ve Malvarl Devrine Dair Federal Kanun izlemitir. Ancak bu lke ksa bir sre getiktensonra 1991 ylnda yaplan anonim irketler reformunun yetersizliini anlamtr. svire'de halenbirok konuda deiiklik almalar yaplmaktadr. Bunlar yle sralayabiliriz: (1) Anonim irke-tin genel kurulu reformu (bu reform on-line genel kurullar ve on-line oy kullanma hakkn svi-re'ye getirmeyi amalamaktadr). (2) Gerek olmayan itibar paylar Stckaktien (Bu tasar itibardeerli paylar yannda, kesir esasna gre pay oluturulmasn hedeflemektedir). (3) Bir dier dei-iklik konusu kurumsal temsildir. (4) Bundan baka kurumsal ynetim ynnde almalar da var-dr. Ayrca, kaytl ve arta bal sermayenin dzenine bal olmakszn bir band balamnda ser-mayenin ynetim kurulu tarafndan artrlmas/azaltlmas da nerilmektedir. (5) IFRS'in uygulan-masn salayan almalar da hzlanmtr. (6) Nihayet Amerika Birleik Devletleri hukukundanyararlanlarak iki yeni payn yaratlmasna ilikin grler de ileri srlmektedir. Bunlardan birin-cisini iletmeye endeksli pay diye Trkeye evirebileceimiz "Tracking-Stocks" oluturmakta-dr. Bu tr pay irketin tmnn deil de bir blmnn krndan yararlanr. Mesela bir irketin hembeyaz hem de kahverengi rnleri olup da televizyon, video, mzik dolab gibi kahverengi rnle-ri daha krl ise buna karlk beyaz rnlerin pazar pay kkse belli iletmeye endeksli pay ba-arl blmn krna katlr. kinci pay ise belli bir sre sonra irketin belli bir bedelle geri satn al-ma ykm altna girdii Trkede geri alnabilir pay diye adlandrabileceimiz "Redeemable

---- 18 ----


Share"dir. Bu ikinci tr pay zellikle piyasas olmayan kolay alnp satlamayan irket paylarna e-kicilik kazandran unsurlarla donatlmtr. Dier Avrupa lkeleri yannda svirenin anonim ir-ketler hukukunda ne kadar byk almlar peinde olduu ve anonim irketler hukukunu nasl biryrngede dndrmek istedii bu zet aklamalardan anlalmaktadr. zerinde durulmas gerekenikinci nokta svirede anonim irketler hukuku ile borsalara ilikin dzenlemelerin birbirine girme-si yani bu lkede anonim irketler hukukuna borsa hukuku araclyla mdahale edilmesidir.24/02/1993 tarihli Borsalara ve Menkul Deerler Ticaretine likin Federal Kanun (BG ber dieBrsen und Effektenhandel-BEHG) borsa irketlerini sadece modernletirmekle kalmam ayn za-manda hem amerikanlatrm hem de avrupallatrmtr. sv. BKdaki paysahiplerinin haklarna,borlarna, muhasebeye ve denetlemeye ilikin yetersiz hkmler BEHG ile 17/04/2002 tarihliSWX Ynergesi, svire Genel Kabul Grm Muhasebe lkeleri ile Amerikan Genel Kabul Gr-m Muhasebe lkelerinin (US GAAP) ve IFRSlerin nihayet uluslararas denetim standartlarnnbu lkedeki anonim irketlerinin bir ouna uygulanmalar sonucunu dourmutur. sviredeki ge-nel manzara, sv. BKnn hesaplara ve denetlemeye ilikin hkmlerinin kk, kapal, aile le-inde irketlere uygulanddr.

svire anonim irketlerinin denetlenmesine ilikin manzara da, muhasebe standartlarndan pekfarkl deildir. Bu konuda, 23/06/2004 tarihli iki Kanun tasarsn anabiliriz: (1) Denetleme Kuru-lularnn Denetlenmesine likin Federal Kanun (Tasars) ve (2) Borlar Kanununun irketlerinDenetlenmesi Ykm Hukukunun Deiiklii Tasars.

svirede kurumsal denetim ile ilgili iki dzenleme vardr: (1) Kurumsal denetim ile ilgili eniyi uygulamaya ilikin svire Kodu. (2) Kurumsal Denetim Bilgileri Hakknda Ynerge.

30 Limited irketlere deiik bir kiilik verecek apta bir deiiklik tasars halen parlamento-dadr. svire reformunun hedefleri, Uzmanlar Tasarsnda, yle sralanmtr: (1) Limited irketinkiisel gelere daha fazla yer veren, kk ve orta lekli iletmelerin ihtiyalarn karlayan biryapya kavuturulmas; (2) anonim irketlerde tm Avrupa'da gncel hle gelen ylsonu finansaltablolarnn IFRS balamnda dzenlenmesi ve effaflk ile hesap denetimine ilikin gelimelerinkanuna yanstlmas; (3) AET/AT ynergelerine uyum salanmas; (4) ortaklarn mteselsil sorum-luluuna yer vermeden, sermaye yapsnn glendirilmesi ve sermayenin korunmasnn gvencealtna alnmas ve (5) azln korunmas sisteminin gelitirilmesi.

31 svire tama hukukunda 1980'li yllardan balayarak geni apl deiiklikler yaplmtr.Bunlarn bir ksm Posta Kanunu ve Tama Kanunu gibi kamusal alana ilikindir. svire CMR'denve COTIF'den de etkilenmitir. Sigorta hukukunda ise yeniletirme daha hzl ve kapsaml olmutur.Sosyal sigortalar bir tarafa brakacak olursak deiiklikleri, dierleri yannda, yle sralayabiliriz:Eskiden 1911 Kanunu ile tek kanunda dzenlenen hastalk ve kaza sigortalar 1984'de iki ayr kanunakonu olmutur. 1984 kanunlarnn yerini 1994 kanunlar almtr. 1946, 1949 ve 1959 tarihli kanunlar-la dzenlenmi bulunan yallk ve destekten yoksun kalma sigortas, askerlik rizikolarn gvence al-tna almaya ilikin sigorta ve sakatlk sigortalar, devaml olarak ihtiyalara cevap verebilir hle geti-rilmitir. svire AET/AT'n sigorta gzetim hukukuna ilikin ynergelerini de hukukuna yanstmtr.

7. Dnyada Yeni irket Trleri32 Trkiyede bir ticaret hukuku reformu yaplrken zellikle son zamanlarda ortaya kan ve

baz lkelerde kanunlap uygulanmaya ve almaya balayan, baz lkelerde de tasar halinde bu-lunan veya tartlan yeni irket trlerine ilikin bilgi verilmesi de gereklidir. nk, bu gelime bir

---- 19 ----


taraftan bir ok lkede geerli olan irket trlerindeki snrl say ilkesini sarsmas, dier taraftan dagereksinimlerin hukuk domalarn nne geip hukuku yeni araylara zorlamas ynnden nemtamaktadr. Komisyon, aada belirtilecei gibi, bu yeni irket trlerini, Ticaret Kanununun kap-sam dnda olduu, baka bir deyile ayr kanunlarn konusunu oluturduklar bazlarnn da yoz-laan tr tanmna girdikleri iin dzenlememitir. Gelime iki gereksinimin eseridir. Yeni trler (1)serbest meslek mensuplarnn, zel yapda bir irket altnda toplanmak istemelerinden, (2) sorum-luluu snrl bir ahs irketine duyulan gereksinimin artm olmasndan kaynaklanmaktadr.

lk tr 2000lerde New-York Eyaletinde ve ngilterede faaliyete geen snrl sorumlu ahs or-takldr (Limited Liability Partnership-LLP). LLP, Almanyada 26/05/1994 tarihinde kanunla d-zenlenen meslek ortaklna (Partnerschaftsgesellschaft) ama asndan benzemekle beraber so-rumluluk sisteminde farkldr. LLP ve Partnerschaftsgesellschaft, mimar, mhendis, muhasebeci,deneti, hatta avukat gibi serbest meslek sahiplerinin meslek hizmetlerini bir irket halinde sunma-larna olanak tanmaktadr. LLP snrl sorumluluk ilkesine dayaldr. Alman Partnerschaftsgesells-chaft ise, i ilikide kollektif irkete benzeyen, meslek katknn art olduu ve sorumluluun, mes-lein kanun dzenlemesinin gerekli grmesi istisnas dnda, snrlanamad bir trdr. Bu irket,zellikle, denetleme irketleri ile denetleme irketlerini ve denetileri denetleyen irkete uygundur.svirede LLPden esinlenilerek snrl sorumlu ahs irketi (Partnerschaft mit beschrnkter Haf-tung, PmbH) nerilmi, ayrca yatrm fonlar reformu balamnda deiir esas sermayeli yatrmirketi ntasars hazrlanmtr. ntasar ile svire hukukuna deiir sermayeli anonim irket gel-mi olacaktr. Anlan reform balamnda bir de ngiliz hukukundan esinlenen yatrm fonu iletenve komandite orta tzel kii olabilen bir komandit irket modeli de ortaya kmaktadr.

Limited irket&Co Komandit irketi dier komandit irketlere stn hale getiren bu form-ln svirede de yatrm fonlarna uyguland anlalmaktadr.

Bu ksa zet betonlam olan irket yaplarnda talarn oynadn gstermektedir. Bu almTrk hukuku iin gerekliyse yatrm fonlar erevesinde gereklemeli ve Almanyada olduu gi-bi komandit irketin de halka almasna olanak salanmaldr.

III. AET/AT1

Hukuku1. Ticar letme Hukuku33 Tasarnn ticar iletme kitabnn kapsamndaki konularla ilgili olarak AET'nin sadece grup

ynergesi anlabilir. Bunlardan birincisini haksz rekabete ilikin 051-053'de aklanan ynergeler olu-turur. kinci gruba ise ticaret irketleri hakknda olmakla beraber, ticaret siciline ilikin hkmler ierenAET'nin 68/151 sayl ynergesi girer. ncs ise acenteye dair 1986 tarihli 86/653 sayl ynergedir.

2. irketler Hukuku34 AET/ATda ticaret hukuku, sadece sermaye irketleri hukuku alannda gelime gstermitir.

Ticaret hukukunun komu dal olarak sermaye piyasas hukuku da aama yapan bir hukuk olarak de-erlendirilebilir. Ancak, bu ikinci daldaki ilerleme, kymetli evrak hukuku ile deil, kymetli evrak ti-careti ve irketin kontrolnn devralnmas eklinde Trkeye evirebileceimiz take over ile ilgi-lidir. Sigorta hukuku ise, sigorta szlemesi hukuku dnda sigorta gzetme hukuku ynnden aynizgide ilerlemitir. Tama hukukundaki gelime de CMR ekseninde gereklemitir. Dorudan do-ruya deniz ticaretiyle ilgili olan AET/AT ynergelerine rastlanmamaktadr. Deniz ticareti hukukunda-ki reform yenilenen veya yenileri dzenlenen uluslararas szlemeler ereveler ile ekillenmitir.

1 Genel gereke ile madde gerekelerinde ou kez AET/AT ksaltmasna yer verilmitir. nk, toplulukta baz dzenlemelerTopluluk Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) bazlar da AT diye adlandrlrken yaplmtr. Ynergeler bu ayrnty zenleyanstmaktadr.

---- 20 ----


AET/ATn uyumlatrma ynergeleri ile ortak hukuk yaratan tzkleri ortaya bir "Avrupa ir-ketler hukuku" karmtr. Bu ynergelerin ve tzklerin dzenledii konular ve getirdii kurum-lar, irketler hukukunun gncel sorunlarndan kaynaklanmakta, yeni kuramlarla retileri yanst-makta ve reform hedeflerini gstermektedir. 68/151 sayl ve 09/03/1968 tarihli, "kamuyu aydnlat-ma ynergesi" diye anlan birinci irketler hukuku ynergesi, ultra vires kuraln kaldrmtr. Ayr-ca ayn ynerge tescil edilen bir irketin geersizliinin ileri srlemeyeceini, ancak ksa bir hakdrc sre iinde fesih davas alabileceini ngrerek tescilin sala kavuturucu etkisi re-tisine genellik kazandrmtr. Bu ynerge genel olarak effafl ve organlarn ilemleri konusundanc kiileri koruyucu kurallar gelitirmitir. 77/91 sayl 13/12/1976 tarihli, kurulu ve serma-yenin korunmasna ilikin "sermaye ynergesi" diye anlan ikinci ynerge, sermayenin korunmasilkesini pekitirmi, bir irketin kendi hisse senetlerini iktisab kurumuna devrimsel bir boyut ka-zandrmtr. 78/855 sayl ve 09/10/1978 tarihli irketlerin birlemeleri hakknda nc ynerge,gerek birleme trleri, gerek alacakllarn ve paysahiplerinin korunmas ynnden, yeni bir alm-dr. 78/660 sayl ve 25/07/1978 tarihli, baz ortaklklarn ylsonu finansal tablolarna ilikin drdn-c ynerge, effaflk ve drst resim verme retilerinin irketler retisine egemen olmasn sa-layan ve Uluslararas Finansal Raporlama Standartlarnn uygulanmasnn yolunu aan ayrntl birmetindir. 82/891 sayl ve 17/12/1982 tarihli irketlerin blnmelerine ilikin altnc ynerge, b-lnme kavram ve trlerinin tanmnda, ksm kll halefiyet ilkesinin uygulamaya konulmasnda,koruma ve sorumluluk hukukunda yol gsterici olmutur. 83/349 sayl ve 13/06/1983 tarihli, kon-solide hesaplara ilikin konseyin yedinci ynergesi ile 84/253 sayl ve 10/04/1984 tarihli, kanundenetleme sorumluluu tayan kiilerin, yani denetilerin irket hesaplarna ilikin finansal tablo-lar onaylamasna ilikin sekizinci ynerge de, konusunda nemli bir dzenlemedir. 89/666 saylve 21/12/1989 tarihli, baka bir lkenin hukukuna tbi baz ortaklklarn ye lkelerden birinde u-be amalarna ilikin onbirinci ynerge ile 89/667 sayl tek ortakl, snrl sorumlu (kapal) ortak-lklara ilikin onikinci ynerge ve 2001/86 sayl ve 08/10/2001 tarihli, Avrupa Ortaklna ile-rin Katlmalarna likin Ynerge de ulusal hukuklar gelitiren metinlerdir.

Ynergeler, sadece AB yelerine ve ye adaylarna, irketler hukuku ile ilgili bir reform konu-lar katolou sunmakla kalmam, ayn zamanda baz lkelerde hakim, olumsuz grleri de etkisizhle getirmitir. Tek kiilik anonim ve limited irket ynergesi ve 19/07/2002 tarihli ve 1606/2002sayl, Uluslararas Muhasebe Standartlarnn Uygulanmasna likin Avrupa Tz (75 Nolu pa-ragrafa baknz) bu niteliktedir. Hemen hemen tm ticaret hukukularnn kar olduu snr aanbirlemelere ilikin onuncu ynerge tasars da bu konuda dier bir rnektir.

35 AET/AT hukukunda, Avrupa irketler hukukunu derinden etkileyen, ancak ikincil hukukdzenlemeleriyle deil de, Avrupa Topluluklar Mahkemesinin kararlar ile gerekleen nemli birgelimeye de deinilmelidir. nk, bu gelime, irketler hukukunda bir almn ynne iaret et-mektedir. retide de tartmalara yol aan, deerlendirmelere ve farkl yorumlara sebep olan bukararlar 09/03/1999 tarihli Centros, 05/11/2002 tarihli berseering ve 30/09/2003 tarihli Ins-pire Art kararlardr. Bu kararlar merkez/ube kavramlarn adeta yeniden tanmlamakta ve bir AByesi devlette kurulmu olup da orada hi faaliyet gstermeyen bir irketin, dier bir lkede atube yoluyla btn faaliyetini bu ubede younlatrmasna olanak tanmaktadr. Bylece merkezdurumundaki irket bir kabuk halinde kalmakta, ube esas faaliyet yeri gibi almaktadr. ABdetemel ilkelerden biri olan sermayenin dolam ve yerleimi ilkesinden yararlanan bu uygulamayaAvrupa Topululuklar Mahkemesinin kararyla geit verilmesi Avrupa retisinde hararetli tartma-

---- 21 ----


lara sebep olmutur. ok kullanlan rnek udur: Almanyada limited irketin asgar sermayesi15.000 Avrodur. Bu sermayeyi salayamayan veya irkete koymak istemeyen, ancak Almanyadafaaliyette bulunmaktan vazgemeyen kiiler, limited irketi, asgar sermaye ngrmeyen ngilte-rede kurup, ngilterede hi faaliyet gstermeden, Almanyada aacaklar bir ube araclyla bulkede istedikleri gibi alabilirler. ABnin nem verdii irketlerin snr aan hareketlilii (corpo-rate mobility) kavram (56 nolu paragraf) balamnda Avrupa Topluluklar Mahkemesinin izin ver-dii bu model, devletler zel hukukunda ynetim merkezi ve kurulu hukuku teorilerini tartmala-rn tekrar canlandrrken, irketler hukukunda da, bir lkenin tanmad bir irket trnn ubesiaraclyla istedii gibi faaliyette bulunmasna olanak salayacaktr.

3. Sermaye Piyasas Hukuku36 Sermaye piyasasn ilgilendiren AT ynergeleri irketin kontrolnn devralnmas (take-

over) dnda, hizmetlerin salanmas ve sermayenin dolam serbestisi hakkndadr. Bu ynerge-ler ticaret kanunlarnn dzenledikleri konular ile ilgili deildir. Bu ynergeler kredi ve finans ku-rumlarnn denetimini, kotasyon artlarn, pazarlarn "manipule" edilmesinin ve ierden renenle-rin ticaretinin nlenmesini, izahname ve iletme ii bilgilerin aklanmasn kendilerine konu al-maktadr.

4. Tama Hukuku37 Avrupa Topluluunu Kuran Anlama'nn, yani Roma Anlamasnn 70-80. maddelerinde ta-

maya ilikin Topluluk politikalarnn esaslarn gsteren hkmler yer almt. Bu hkmler Ro-ma Anlamasndan itibaren Topluluun nem verdii hedeflere ynelmitir. Ayn hkmler "Avru-pa in Bir Anayasa Oluturan Anlama Tasars"na da, baz deiikliklerle, aktarlmtr. Sz ko-nusu kurallarn temelinde Topluluun ana hedeflerinin ortak bir tama politikas erevesinde iz-lenmesi dncesi yatmaktadr. Tamann deiik cepheleri bu suretle, ortak politikalar balamn-da dzenlenmitir. Komisyon bata olmak zere tm organlarn grevi Topluluk iinde, uluslarara-s tamaya ilikin ortak kurallar konulmas, yerleik olmayan tama irketlerinin ye lkeler iin-de serbeste hizmet sunabilmelerinin salanmas ve tamann gvenliinin, salk ile evre korun-masnn en iyi ekilde gerekletirilmesidir. AT almalarn, hibir zaman, tama hukukuna ili-kin ulusal hukuklarn uyumlatrlmasna ve bu alanda hkmler konulmasna yneltmemitir. ATbir taraftan gvenlik ynnden alt yapy dzeltmi ve Transavrupa A'n kurmak abalarn sr-drm, dier taraftan da, AT'a ye lkelerin tama iletmelerinin rekabet gcn artrc nlemleralmtr. Bu amalarla AT organlar rekabeti koruyucu kurallarn tama sektrne uygulanmasnsalayan tzkler ve ynergeler karmtr. Sz konusu ikincil hukuk dzenlemeleri, Tasary do-rudan ilgilendirmedikleri iin bunlara iaret etmekle yetinilmitir. Topluluun 1982'de imzaladASOK ile Interbus Szlemesi de bu genel gerekenin konusu dndadr. Bu iki szlemeden birin-cisi hizmetlerin sunulmasna dair ulusal hkmleri uyumlatrm ve denetlemeleri basitletirmitir;dieri ise turistik faaliyetler balamnda tama kurallar koymutur. Topluluun demiryolu ile ta-maya ilikin almalar da tama hizmeti sunulmasnn serbestletirilmesi ile, trans-Avrupa hzltren almalarna ve bu konudaki ibirliine ilikindir. sularda, yani kanallarda ve doal su yol-larnda eya ve yolcu tamasnn younluu ve geleneksel konumu Avrupa'nn zelliklerinden bi-ridir. Bu sebeple AT bu tr tamaya da zel bir ilgi gstermitir. Dzenlemeler "navigation" terim-lerinin uyumlatrlmas ve sektrdeki kapasite fazlal sorunu iin nlem alnmas gibi konularayounlamtr.

---- 22 ----


AET'de deniz yolu ile tamalarla ilgili ilk almalara 1976'da balanmtr. ye devletlerin,baz nc lkelerde karlatklar glkler AT tarafndan eitli kararlarn alnmasna yol am-tr. Ayrca, 1974'de kurulan bir uzmanlar grubu deniz ticaretini ilgilendiren eitli taslaklar hazrla-mtr. Taslaklar ynerge haline gelmitir. Bunlar deniz yolu ile yaplacak tamalarda tankerlerdearanacak asgar artlar belirleyen 79/116/AET sayl ynerge; Kuzey Denizinde ak deniz klavuz-lar hakknda 79/115/AET sayl ynerge ve gemi adamlarnn yetitirilmesine, yeterliliklerinin bel-gelenmesine ve vardiyalarn standartlarna dair 79/114/AET sayl ynergelerdir. Ayrca gemi ilet-meciliiyle ilgili 77/587/AET, 78/774/AET ve 79/4/AET sayl Konsey kararlar da anlmaldr.

5. Sigorta Hukuku38 AT'nin sigorta sektrne yaklam, rekabetin korunmas balamnda olmutur. Bu sebeple

dzenlenmeler hizmetlerin serbeste sunulmasna ve sermayenin serbeste dolamna odaklanm-tr. Bunlar Tasary dorudan ilgilendirmemektedir. AT tarafndan can sigortas ile can sigortas d-ndaki sigortalara ilikin daha ok idar nitelikte hkmler ieren eitli ynergeler karlmtr.Sz konusu ynergeler, ye lkelerin ulusal sigorta hukuklarnn uyumlatrlmasna ilikin olma-yp, yukarda iaret edildii gibi sigorta sektrnde sermayenin serbest dolam ile yerlemesineilikin engellerin kaldrlmas hakkndadr. Ayrca bir tketici olan sigortalnn korunmasna ilikinhkmlere de yer verilmitir. Bu balamda u iki ynerge zellikle anlabilir: 24/07/1973 tarihli ve73/239 sayl Hayat D Sigorta irketlerinin Faaliyete Gemeleri Konusunda ye Devletlerin da-ri Mevzuata likin Hkmlerinin Uyumlatrlmasna likin Birinci Konsey Ynergesi ve05/03/1979 tarihli ve 79/267 sayl Hayat Sigortas irketlerinin Faaliyete Gemelerine Dair Yasalve dari Mevzuatn Uyumlatrlmas Hakknda Birinci Ynerge. Anlan ynergeleri, ilk aamayifade etmeleri ynnden birinci ynergeler diye adlandrabiliriz. Bunlar ikinci ve nc aamala-r ifade eden deiiklikler izlemitir:

AET/AT ayrca motorlu ara sigortasna (24/04/1972 tarihli ve 72/430/AET sayl) ilikin bi-rinci ynergeyi karm, bunu ikinci (30/12/1983, 84/5/AET) ve nc (14/05/1994, 90/232/AET)ynergeler izlemitir. AET bundan baka 30/05/1978 tarihli ve 78/473/AET sayl mterek sigor-tann uyumlatrlmas ynergesini yaymlamtr. Nihayet AET gene uyumlatrma balamnda hu-kuk koruma sigortas (22/06/1987, 87/344/AET) ile kredi sigortas (22/06/1987, 87/343/AET) y-nergelerini de karara balamtr.

39 Deitirme ynergeleri bir taraftan tek izin ilkesini getirmitir; bylece merkez lkede de-netim makam tarafndan verilen iznin sigortal riskten bamsz olarak tm Topluluk lkelerindegeerli olmasn salamtr. Dier taraftan da sigorta genel artlar iin onay zorunluluunu kaldr-m ve zellikle can sigortasnda, sigortacya, bilgi verme ykmn yklemitir. Komisyon, yrr-lkte olan ynergelerde yaplan deiikliklerin sayca fazla olmalar nedeniyle, ortaya kan karma-ay nlemek amacyla ynergelerin sadeletirilmesi almalar da yapmaktadr. lk olarak can si-gortas dolaysyla karlan ynergelerin daha ak ve anlalabilir bir hale getirilebilmesi iin05/11/2002 tarihli ve 2002/83 sayl ynergeyi yaynlamtr.

40 AT, sigorta szlemesi hukukunda ye lkelerin ulusal hukuklarnn uyumlatrlmasna y-nelik almalar da yapm, ancak giriim baarsz kalmtr. Gerekten, 1979'da Komisyon Kon-seye sigorta szlemesine ilikin bir ynerge tasars sunmutur. Bu tasary, 1980'de Konseyin, Av-rupa Parlamentosu'nun ve Ekonomik ve Sosyal Komitenin kurduklar alma gruplarnn deiik-lik nerilerini dikkate alan yeni bir tasars izlemitir. Tasar, sigorta ettirenin szlemenin yaplma-s, rizikonun arlamas ve gereklemesi hallerinde davran ve ihbar ykmllklerinin uyumla-

---- 23 ----


trlmasna ynelik hkmleri iermekteydi. Ayrca, tasarda prim denmesi, szlemenin sresi vesona ermesi, sigortal nc kiinin hukuk durumu ile ilgili hkmler de ngrlmt. Tasarnnuygulanma alan zarar sigortalaryla snrlyd; hastalk, can, hava ve tama sigortalar kapsam dbraklmt. neri, ynergeye dntrlememitir. nk, Komisyon sigorta szlemesi hukuku-nun uyumlatrlmas almalarndan vazgeerek tasary geri ekmitir.

41 Topluluk, belirli sigorta dallarna ilikin olarak, ksmen sigorta szlemesi hukuku asndanda nemli olan baz hkmleri de ieren, zel ynergeler de karmtr. Bu balamda, 25/02/1964tarihli Reasrans ve Retrosesyon Alannda Serbest (Meslek) Hizmet Edimlerinin ve Yerleme z-grlne likin Snrlamalarn Kaldrlmasna dair 64/225 sayl ynergeyi anabiliriz.

42 733/239 sayl "lk Ynergenin Turistik Destek Edimleriyle lgili Olarak Deitirilmesinedair 10/12/1984 tarihli ve 84/641 sayl ynergeyle, yerleme zgrl nndeki engellerin kald-rlmasn salamak amac gdlmtr.

43 22/06/1987 tarihinde 870344 sayl Hukuk Koruma Sigortas Hakkndaki, Ynetime li-kin ve Hukuki Hkmlerin Uyumlatrlmas ynergesi ise baz madd kurallar da iermektedir.

44 733/239 sayl birinci ynergenin kredi ve kefalet sigortalar asndan deitirilmesine ili-kin 22/06/1987 tarih ve 87/343 sayl ynerge ile, ilk ynerge hkmlerini kredi ve kefalet sigorta-lar asndan tamamlayan hkmler getirilmitir.

D) Avrupa'da Ticaret Hukuku Alannda Reform Konular45 Tasarya yeni giren veya deitirilen kurumlarn ou Avrupa'nn eitli lkelerinde, zel-

likle 1970'den bu yana gerekletirilen reformlardan esinlenilerek kaleme alnmtr. Bu sebeple,Avrupa devletlerinde ticaret hukuku alannda hangi alanlarda deiiklik yapldnn, yani reformkonularnn ksaca aklanmas, Tasardaki yeni kurumlarn anlalmas ynnden yararldr.

I. Ticar letme Kitabna Giren Konular46 AB yesi lkelerde Tasarnn ticar iletme kitabnn kapsamna giren temel konularda ye-

niletirmeler ticaret sicili, ticaret unvan ve haksz rekabete ilikin hkmlerde yaplmtr.1. Ticaret Sicili47 Avrupa lkelerinde ticaret sicili reformu u noktalara odaklanmtr: (a) Ticaret sicilinin k-

tk eklinde deil de elektronik ortamda tutulmas ve buna bal olarak, tescile dayanak oluturanbelgelerin ayn ortamda dosyalanmas ve saklanmas Avrupa'da yaygnlk kazanmtr. Almanya, s-vire, Fransa ve sve bu konuda rnek olarak gsterilebilir. (b) Aleniyetin artrlmas ile ticaret si-cilinin olumlu ve olumsuz ilevi geniletilmi ve gelitirilmitir. (c) Grne gven kuram, tica-ret sicilinin merkezi haline gelmitir. Gelimede AET'nin 68/151 sayl birinci ynergesi etken ol-duundan bu reform genel niteliktedir. Kabul edilen ilkeler gereince, ilan edilen ierikle tescil edi-len husus arasndaki eliki nc kiileri etkileyemez, bu farkllk nc kiilere ileri srlemez.nc kii ilana dayanabilir.

2. Ticaret Unvan48 Ticaret unvanna ilikin deiiklikler, kamuyu aydnlatma ilkesi erevesinde gereklemi-

tir. lk olarak, AET'nin 68/151 sayl ynergesi ile, sermaye irketlerinin kulland mektuplarda vesipari formlarnda, irketin merkezinin, sicil numarasnn, trnn ve tasfiye halinde bulunduu-nun belirtilmesi zorunluu getirilmitir. ye devletlerden bazlar, zorunluun kapsamn genilet-mi (mesel, Almanya'da irket krtasiyesine ynetim kurulu yelerinin ad ve soyadlarnn yazlma-s da arttr) ve gereklilie uymamann yaptrmn da gstermilerdir.

---- 24 ----


49 Almanya ve svire gibi lkeler unvann gerei yanstmas ilkesi balamnda da ticaret un-vanna ilikin hkmlerini ekillendirmilerdir.

3. Haksz Rekabet50 Avrupa Topluluklar Mahkemesinin 1979 tarihli Cassis-de Dijon kararndan beri, yerleik

gr, rekabetin drstlk ilkesi balamnda dzenlenmesi yetkisinin ye devletlere ait olduudur.Sz konusu yetkiye daha sonra yanltc veya geree uymayan reklamlar hakknda haksz rekabetkurallar konulabilmesi de eklenmitir. Ayrca, tketici de haksz rekabete kar korumann kapsa-mna alnmtr. Tketicinin haksz rekabete dair kurallarla da korunmas, Almanya'da bir yzyl-dan fazla bir sredir uygulanan 1896 ylnda kabul edilen kanunun yerine geen 07/07/2004 tarihliHaksz Rekabete Kar Kanun ile svire'nin 1986 ylnda kabul edilen Haksz Rekabet Kanunundada kabul edilmitir. Her iki Kanun bu ynde bir ok kural iermektedir. Nitekim AET, ye devlet-lerin yanltc reklamlara ilikin ulusal hkmlerini uyumlatrmak ve bu balamda konuyu dzen-lemek amacyla 84/450 sayl teblii yaynlamtr. Bu tebli daha sonra AT'n karlatrmal rek-lamlara ilikin 97/55 sayl ynergesiyle tamamlanmtr. En son olarak da Avrupa Parlamentosu veKonsey tarafndan kararlatrlm AT/2005/29 sayl 11/05/2005 tarihli Haksz Uygulamalarnalikin Ynerge (GRuR Int. 2005, 569) yaynlanmtr. Dier yandan, AT'n 2002/58 sayl ve12/07/2002 tarihli, kiiye zg verilerin ilenmesi ve korunmasna ilikin ynergesi de haksz reka-betle yakndan ilgilidir. Nitekim Almanya'nn 2004 ylnda kabul edilen Kanunun baz hkmleri-ne bu ynergenin kurallar yansmtr.

Alman Kanununun birinci paragraf, haksz rekabete ilikin kanunun, rakiplerin, tketicilerin vedier piyasa ilgililerinin haksz rekabetten korunmalarna hizmet ettiini belirtmitir. svire Kanunu-nun amac da ayn ly korumaktr. Anlan Kanunun 1 inci maddesi kanunun amacnn, btn ka-tlanlarn menfaatine, hukuka uygun (drst) ve bozulmam rekabetin salanmas olduunu belirt-mitir. Haksz rekabet hukukundaki bu yeni boyutun Avrupa'da genellikle geerli olduu sylenebilir.

51 Avrupa lkelerinde, bir szlemenin taraflarn szlemenin ihlline ve feshedilmesine y-neltmek veya tevik etmek; bakasnn yapt iten faydalanmak, retim ve ticaret srlarn alp kul-lanmak veya kullandrmak; alma koullarna uymamak ve genel ilem artlarn ktye kullan-mak, haksz rekabetin en ok rastlanan ekilleri arasnda yer almtr. Dier yandan, bu saylanlarda dahil olmak zere hukuka aykr iletme uygulamalar ve yntemleri AB'nin gndemindedir. Bukonuda hazrlanm bulunan 08/07/2003 tarihli "Tketicinin Korunmasnda birlii Tz" ne-risi (KOM, 2003, 443) tartmaya sunulmutur.

52 Emek ilkesinin glenmesi ve etki alannn geniletilmesi de, haksz rekabet hukukuna ka-zandrlan yeni bir ieriktir.

53 Nihayet, haksz rekabete ilikin kurallarn Avrupa'da kamu sektrn de kapsamas, kamu ku-rulularnn da ayn hkmlere tbi klnmas yaklam da zerinde durulmaya deer bir gelimedir.

4. Acente54 AET'nin 18/12/1986 tarihli ve 86/653 sayl ynergesi erevesinde, AB yelerinin acenta

hukuklar hem uyumlatrlm hem de modernletirilmitir. Sz konusu dzenleme, AB yesi l-kelerin ulusal acente hukuklarn ynden etkilemitir: a) nkarar usul balamnda AB ereve-sinde yorum ve uygulama birlii salanmtr; b) ynergeye uygun yorum ve hukuk gelitirme il-kesiyle bu alanda bir ortak AB hukuku olumaya balanmtr; c) anlan ilkeler acentaya ilikin h-kmleri ye lkelerin ulusal hukuklarnda adeta emredici bir konuma getirmitir. Ynergenin nem

---- 25 ----


tayan dzenlemeleri, acentann creti, korunmas, fesih sreleri ve yabanc acentelere ilikindir.Bu konular AB'ye ye lkelerde reform konularn oluturmutur. Baz AB lkelerinde acenteninhaklar arasnda, zellikle cret hakknda ilgi ekici genilemeler olmutur. Almanya'da 1989 dei-ikliiyle, baz artlara bal olarak, acente szlemesinin sona ermesinden sonra yaplan szleme-ler dolaysyla da cret denmesi kabul edilmitir.

II. Ticaret irketleri Kitabna Giren Konular1. Birleme, Blnme ve Tr Deitirme55 AET'nin, birlemelere ilikin 78/855 ve blnmeler hakkndaki 82/891 sayl ynergeleri,

AB lkelerinde birlemelerin, blnmelerin ve tr deitirmelerin ayrntl bir tarzda dzenlenme-sine yol amtr. AB yesi lkeler dnda, svire de bu dinamikten etkilenmitir. Baz lkeler, ye-niden yaplandrlmalarn ve tr deitirmelerini, irketleri aan bir genilikte ele almlardr. Al-manya ve svire, yapsal ve trsel deiiklik hkmlerinin kapsamna, ticar iletmeyi, dernei, va-kflar, baz kamu tzel kiilerini de sokmutur. svire ayrca, malvarl devirlerini de, yeniden ya-plandrma konsepti iinde deerlendirmi ve buna ilikin hkmlere Birleme Kanununda yer ver-mitir. yapsal deiiklik, ekillenme serbestisi, ortaklarn korunmas, ortakln (yeliin) s-reklilii ve ortaklar ile intifa senedi sahipleri gibi dier hak sahiplerinin korunmas temelleri zeri-ne ina edilmitir. Blnmede ksm kll halefiyet yeni vurgulanan bir ilkedir; ayrlma akesi,denkletirme, alacakllarn korunmas, birlemeye, blnmeye ve tr deitirmeye katlanlarn zelsorumluluklar ile i ilikilerinin gemesi yeni bir anlayla ele alnmtr.

2. irketlerin Snraan Hareketlilii56 Snraan, yani bir lkenin bir irketiyle ilgili birleme, blnme gibi bir yapsal deiikliin

o lkenin snr dnda (tesinde) baka bir lkede gerekletii; snraan merkez deitirmeleri, s-nraan birlemeler ve birlemeler kapsamnda snraan etkili blnmeler, yabanc lkelerde esas fa-aliyetin younlaaca ubeler almas Avrupa'da irketlerin hareketlilii eklinde ifade edilmekte-dir (corporate mobility). Bu adan 35 nolu paragrafta anlan Avrupa Topluluklar Mahkemesi karar-lar retide farkl grlerin ileri srlmesine sebep olmutur. Hareketlilik (tanabilirlik de denile-bilir) gncel ve canl tartmalarn konusudur. Avrupann istei, iletmelerin mobil olmasdr. ir-ketler hukuku retisi tanabilirlie baka bir deyile hareketlilie odaklanmtr. Ancak bu yolla i-pazar kurulabilir. svire, (bir AB lkesi olmad halde) 2004 ylnda yrrle giren birlemeleri,blnmeleri, tr deitirmelerini ve malvarl devirlerini dzenleyen ksaca Birleme Kanunu diyeanlan kanununda, Milletleraras zel Hukuk Kanununa ekledii hkmlerle snraan birlemeleridzenlemitir. Aada 93 nolu paragrafta anlan Yksek Dzeyli Uzmanlar Raporunda, irketlerinsnraan hareketlilii ayrntl olarak ele alnm, merkez deitirme, kurulu ve merkez teorileri ba-lamnda irdelenmitir. Ayn rapor, sorunu snraan birlemeler ynnden de tartmaktadr.

Bu sorun Trkiye iin gncel deildir. Ancak irketler hukukunun gelime ynlerinden biri ola-rak ilgi ekicidir ve Trkiyenin yakn geleceinde gncellik kazanmas olasl sebebiyle aratr-maclarca ele alnmas gerekli olan bir konudur. ok da uzun olmayan bir sre iinde merkez de-itirmeleri ve snraan birlemeler ile corporate mobility, AB ile mzakereler kapsamnda Tr-kiye iin gncellik kazanabilir.

2. Anonim irketlera) Gvenli Kurulu ve Sermayenin Korunmas

57 Gvenli kurulu ile sermayenin korunmas, anonim irketin snrl sorumlu bir ticaret irke-ti olmasndan kaynaklanan ve birbirini tamamlayan iki tayc ilke veya bir tayc ilkenin iki y-

---- 26 ----


zdr. Bu ilkeler, veya ilke, sermayenin, irketin hem iletme konusunun hizmetinde bulunmasnhem de tam tasarruf yetkisinin kapsamnda olmasn ifade eder. Hizmetinde olmak sermayenin,kural olarak, irketin mlkiyetinde olmas, sermayenin gerek deeri ile irkete fiilen getirilmesi,korunmas ve geri iade edilmemesi eklinde tanmlanr. AET'nin 13/12/1976 tarihli ve 77/91 saylirketlere ilikin ikinci ynergesi de bu anlay vurgular. Anlan ilkeler, denetlemenin amaca uygunyaplabilmesi iin, basit, effafl salayc ve ak kurulu ve sermaye artrm hkmlerini gerek-li klar.

Bu vesile ile, 77/91 sayl, 2. irketlere ilikin ynergenin birka defa deitiine ve hep ser-mayenin korunmas ilkesine bal kalndna iaret etmek gerekir. AT'n, i pazarda engellerin kal-drlmas balamnda hukuk hkmlerin basitletirilmesi [Simpler Legislation for the internal Mar-ket (SLIM-Team)] almalar yaplmas iin kurduu SLIM-alma-takm, sermaye salanmas-n kolaylatrma balamnda nerileri arasna, tehlike oluturmayan belli hallerde, ayn sermayeninbilirkiilerce deerlendirilmesinden vazgeilmesini de almtr (93 nolu paragrafta anlan YksekDzeyli Uzmanlar Raporu'na baknz.).

Bugn AB yesi devletlerin bilano hukuklarnn gncel sorunu IFRS'in, mnferit irket bilano-larna da uygulanp uygulanmayacadr. nk, AB Konseyi 2005 ylndan itibaren sadece pay se-netleri borsada ilem gren anonim irketlerde ve sadece konsolide finansal tablolarn IFRS'e gre d-zenlenmesi zorunluunu getirmi, konsolide olmayan finansal tablolara uygulanacak standartlarda yedevletleri serbest brakmtr (68 nolu paragraf). IFRS'in temelinde yatan dnce, bilanonun, sade-ce, bir iletmenin finansal durumu ile bu hususta meydana gelen deiiklikler hakknda bilgi verme i-levini haiz olduudur. Buna karlk, Kara Avrupas anlaynda, bilanonun bu tr bilgilendirme ya-nnda, en az bunun kadar nemli bir dier grevi de, sermayenin iade edilip edilmediini, sermayeyefaiz verilip verilmediini, yllk krn kanun ve esas szlemeye gre kullanlp kullanlmadn, da-tlann kr olup olmadn, sermayenin zararlarla yitirilip yitirilmediini, kr datmnn sermaye-den ve sermayenin gvencesi olan yedeklerden yaplp yaplmadn da ortaya koymasdr. Yani Av-rupa anlaynda, sermayenin korunmas ilkesi ile bilano arasnda sk bir balant vardr. imdi AByesi devletler IFRS'i konsolide olmayan bilanolara da uygularlarsa, sermayenin korunmas ilkesin-den zveride bulunup bulunmayacaklarnn deerlendirmesini yapmaktadrlar.

58 Son yllarda, sermayenin korunmas ilkesinin Kara Avrupas anonim irketler hukukundakiitibarl konumunu sorgulayan grlere ska rastlanmaktadr. Bu eilim belirgindir. Grn tem-silcileri gn getike fazlalamaktadr. Buna karlk snrl sorumluluk sisteminin, sz konusu ilkeolmadan ayakta kalamayaca dncesi dile getirilmektedir. Byk ounluk ilkenin hla anonimirketler hukuku asndan vazgeilmez nitelikte olduunu kabul etmektedir. IFRS'nin anlan ilke-ye duyarsz olduu yorumu ise, bu standartlara ilikin, yzeyde kalan hatta haksz bir yargdr.

b) Tedrici Kuruluun Kaldrlmas

59 Basit ve gvenli kurulu anlay Avrupada tedrici kuruluun kaldrlmas sonucunu dour-mutur. nk, bu tr kurulu hantal ve karktr. Nitekim Almanya, Avusturya, Belika, Fransa,Hollanda ve svire bata olmak zere hemen hemen tm Avrupa lkelerinde tedrici kurulu artkmevcut deildir. Halka ak kurulu, ani kuruluun halka alma ile tamamlanmas dncesine da-yanan yeni yntemlerle salanabilmektedir.

---- 27 ----


c) Asgar Sermaye60 AET'nin irketlere ilikin 13/12/1976 tarihli 77/91 sayl ikinci ynergesinden bu yana, AB

yesi lkelerde asgar sermaye vazgeilmez nitelikte bir gereklilik olarak kabul edilmektedir. Ala-cakllara gvence salamak amacyla birok AB yesi asgar sermaye rakamn ykseltmitir. As-gar sermaye olmadan snrl sorumluluk olmaz dncesi Avrupada hl hakimdir. Bu, asgar ser-mayenin kredi gvenliini salad, alacakllarn ortak gvenceyi oluturduu ve zellikle halkaak irketlerde servencileri caydrd inancnn rndr. Ancak bu dnce de 1990'l yllardanberi sarslmaya balamtr. Asgar sermayenin snrl sorumluluk ilkesine yarar ve salad g-vence sorgulanmaktadr. Bu grler 93 nolu paragraftaki Yksek Dzeyli Uzmanlar Raporuna dayansmtr. Asgar sermaye kavram, uzun yllar sermayenin korunmas ilkesi ynnden olmazsaolmaz grlm, kr datmnn sermayeden veya sermayenin adeta tamamlaycs olarak ngrl-m bulunan kanun (zorunlu) yedek akelerden yaplmasn engelleyen bir snr olarak deerlendi-rilmitir. nk, gemi yl zararlar kapatlmadan kr datlamaz; kanun yedek ake, sermayeninbelirli bir tutarn amadka ancak kanunla belirlenen yerlere harcanabilir: yoksa paysahiplerineaktarlamaz, sermayeye eklenemez. Bu iki yasak Avrupa lkelerinin ortak ilkeleridir. Yksek D-zeyli Uzmanlar Raporunda (93 nolu paragraf) asgar sermayenin irketin rekabet gcne etkisi in-celenmi, ilkenin bu adan ne yarar ne zarar olduu sonucuna varlmtr. Ancak rekabet gcltnn elverili olup olmad kendi bana bir sorundur.

d) Asgar tibar Deer Pay ile tibar Deersiz ve Gerek Olmayan tibar Deersiz Paylar61 AT ynergeleri asgar itibar deere ilikin herhangi bir hkm iermemektedir. Bu ekin-

genlikte Avrupa'da kendisini belli eden bir eilimin rol olabilir: Gerekten Avrupa'da hem hukukve finans retisi hem sermaye piyasas uzmanlar hem de uygulayclar ve ilgili evreler itibar de-erin yararl olduuna ilikin grlere kar kmaktadr (93 nolu paragrafta anlan rapor, IV 3 b).Eletiriler yle zetlenebilir: (a) Piyasa, zellikle borsa deeri olutuu andan itibaren

tbmm (s.sayýsý:96 ...msmmmo.org.tr/turmob/ttk/haber186.pdf ·...

Documents