Tehnička škola „Mihajlo Pupin“ Bijeljina

MATURSKI RAD

IZRADA PROJEKTA ELEKTROENERGETSKE INSTALACIJA

DVOSOBNOG STANA

UČENIK: MENTOR:Jovo Savić Marko Miholjčić

PROJEKAT ELEKTRIČNIH INSTALACIJA

SADRŽAJ

. OPŠTA DOKUMENTACIJA

1. Licenca 2. Rešenje odgovornog projektanta3. Uvjerenje o položenom stručnom ispitu4. Izjava odgovornog projektanta

TEHNIČKA DOKUMENTACIJA

1. Sadržaj2. Projektni zadatak3. Spisak primijenjenih propisa i standarda 4. Tehnički opis5. Tehnički uslovi6. Poseban prilog 7. Tehnički proračun8. Predmjer radova

. GRAFIČKA DOKUMENTACIJA

1. Osnova prizemlja, napajanje i plan polaganja instalacija2. Jednopolna šema RT 3. Jednopolna šema GRO4. Gromobran, osnove krovnih ravni5. Detalj izjednačenja potencijala u mokrom čvoru

2

PROJEKAT ELEKTRIČNIH INSTALACIJA

1 PROJEKTNI ZADATAK1. Projektovati električne instalacije slabe i jake struje stambenog objekta koji se nalazi na tlu čiji je specifični otpor 100 m.2. Spoljnji priključak će se izvesti prema zahtjevima nadležne Elektrodistribucije, odnosno kao nadzemni, sa stuba niskonaponske distributivne mreže, a koja se napaja sa stubne trafostanice 630 kVA Priključni kabl je SKS 4x16mm2 koji se uvodi direktno u GRO objekta. Prilikom proračuna smatra se da je mreža između transformatora i objekta nepoznata, zbog nepoznatih presjeka i dužina provodnika, te će se izvesti adekvatan proračun struja kratkog spoja i provjera zaštite u TN-C-S sistemu. 3. Projektovati sledeće instalcije:

- instalacije osvjetljenja, - instalacije izvoda za priključak elekrtičnih potrošača i priključnica - instalacija prstenastog uzemljivača4. - instalacije telefona5. - antenske TV instalacije 6. Prema projektu vodovodnih instalacija nisu predviđeni električni mjerači utroška vode 7. Zaštitni sistem od previsokog napona dodira je TN-C-S.8. Projekat uraditi u skladu sa važećim tehničkim propisima i jugoslovenskim standardima za ovu vrstu instalacija 9. Predvidjeti materijal dostupan domaćem tržištu.

3

2 IZJAVA O PRIMIJENI PROPISA I STANDARDAIzjavljujem da sam pri projektovanju koristio sledeće propise , standarde i normative:

1. Zakon o uređenju prostora Sl.gl. RS 84/022. Pravilnik o tehničkim normativima za el. instalacije niskog napona ( Sl list SFRJ 53/88 i 54/88 )3. Pravilnik o jugoslovenskim standardima za električne instalacije u zgradama4. Kompleti jugoslovenskih standarda definisanih u navedenom pravilniku5. Zakon o zaštiti od požara Sl.gl. RS 16/956. Zakon o zaštiti na radu Sl.gl. RS 26/937. Pravilnik o tehničkim propisima o gromobranima ( Sl. Gl. SRJ br. 11/96 )8. Preporuke Elektroprivrede RS i nadležnog EDP

3 TEHNIČKI OPIS

3.1 Opšti dio

Električne instalacije su projektovane prema važećim tehničkim .Objekat se sastoji od prizemlja i sprata. Ovim projektom obuhvaćene su instalacije razvoda i mjerenje elktrične energije, električnog osvjetljenja, priključnica, zaštite ljudi od električnog udara i zaštite objekata od atmosferskog pražnjenja. Predviđena je telefonska i TV instalacija.

3.2 Tehnički dio

3.2.1 Snabdijevanje objekta električnom energijom

Napajanje objekta predviđeno je iz gradske distributivne mreže. Spoljnja mreža nije predmet ovog projekta. Priključak na niskonaponsku mrežu, uslovljen elektroenergetskom saglasnošću, je nadzemni, kablom SKS 4x16 mm2 od NN stuba distributivne mreže do GRO.

Ovim projektom je obuhvaćen unutrašnji razvod el. energije od glavnog razvodnog ormara sa osiguračima kućnog uvoda i brojilom utrošene električne energije.

3.2.2 Mjerenje i razvod električne energije

Mjerenje utroška električne energije vrši se u glavnom razvodnom ormaru GRO koji je lociran na fasadnom zidu. GRO je tipski, IP 43, u skladu sa propisima ZDP ''Elektrobijeljina'' sa bravicama za zaključavanje i plombama, u njemu se nalaze osigurači za zaštitu kućnog priključka od preopterećenja, D III 63/35 A, brojilo aktivne električne energije 3x380/220V, 10-40 A, uklopni časovnik za komutaciju tarifa kao i osigurači napojnog voda razvodne table RT kao i signalna sijalica za označavanje vremena i tarife.

Priključak se od kratkog spoja štiti osiguračima u trafostanici.Od GRO do razvodne table RT je postavljen petožilni napojni kabl tipa PP00-Y 5x10 mm2,

osiguran u GRO EZ osiguračima D II 25/25 A, polaže se po zidu ispod maltera. Za signalizaciju tarife polaže se PP-5x1,5 mm2.

Razvodna tabla je od PVC-a, tip IP 20, ugrađena u zid i opremljena je odgovarajućim brojem automatskih instalacionih prekidača tipa B prema jednopolnopolnoj šemi. Sva strujna kola u RT štite se automatskim instalacionim prekidačima.

3.2.3 Instalacija osvjetljenja

Instalacija rasvjete je projektovana prema projektnom zadatku i zahtjevima investitora. U stanu se postavljaju svjetiljke u svim prostorijama osim u sobama i trpezariji gdje se postavlja luster kuka sa visećim grlom i sijalicom koje korisnik skida po useljenju i postavlja luster po želji.

Kompletna instalacija osvjetljenja se izvodi provodnicima PP i PP-Y 2,3,4 i 5x1,5 mm2 položenim na zidovima i plafonima ispod maltera, tip razvoda C.

Uključenje rasvjete se vrši instalacionim prekidačima 250 V, 10 A, jednopolni, serijski i naizmjenični a postavljeni su na 1,5 m od gotovog poda. Predviđeno je osvjetljenje trema kuće. Predviđene su svjetiljke sa mogućnošću uključenja sa dva mjesta. Gdje uslovi polaganja dozvoljavaju mogu se koristiti i provodnici tipa PP/R. U prostorijama u kojima se može pojaviti vodena para i vlaga upotrebljavaju se svjetiljke u vodotijesnoj izvedbi.

TEHNIČKI OPIS

3.2.4 Instalacija priključnica

Za priključenje termičkih aparata, aparata za održavanje higijene kao i za priključenje raznih mobilnih potrošača predviđena je instalacija priključnica. Broj priključnica u prostorijama je određen na osnovu potreba, uslova i tehničkih normativa za projektovanje stanova.

Sve priključnice se postavljaju na visini 0,3 m od poda. Svako odstupanje od ovog pravila naznačeno je na crtežima. Priključnice koje su predviđene u kuhinji za priključenje raznih aparata se postavljaju na visini 1,1, m od poda. Trofazna prikjučnica za el. štednjak , za mašinu za sudove kao i za frižider se postavljaju na visini od 0,6 m od poda. Za priključenje mašine za veš predviđa se u kupatilu postavljanje kutije za fiksni izvod na visini 1,6 m od poda i 0,6 m udaljenu od tekućeg mlaza. Za bojler i grijalicu u kupatilu predviđeni su prekidači sa signalnom sijalicom ( '' kip '' ) a uključivanje se vrši indikatorom E 7 postavljenim pored ulaznih vrata na visini 1,2 m. Za priključenje aspiratora u kuhinji predviđen je izvod na visini 1,6 m. U dnevnoj sobi je predviđena trofazna prikjučnica za prikjučenje TA peći. Priključak malog bojlera je obavezno preko dvopolne prikjučnice sa zaštitnim poklopcem.

Priključnice za monofazne potrošače su dvopolone sa zaštitnim kontaktima 250 V, 10/16 A i napajaju se instalacionim provodnicima PP-Y 3x2,5 mm2 položenim u zid ispod maltera ( tip razvoda C ). Priključnica za trofazne potrošače je tropolna sa zaštitnim kontaktom i napaja se instalacionim provodnikom PP-Y 5x2,5 mm2 , položenim u zid ispod maltera ( tip razvoda C ) .Za napajanje bojlera i grijalice u kupatilu postaviti izvode instalacionim provodnicima PP-Y 3x2,5 mm2 u zid ispod maltera ( tip razvoda C ).

3.2.5 Zaštita od električnog udara

Kza zaštitu ljudi d električnog udara usvojen je TN-C-S sa temeljnim uzemljivačem , kao osnovnim, kao i sa mjerama izjednačenja potencijala u objektu, što predstacvlja dodatnu mjeru zaštite. Temeljni uzemljivač je traka Fe-Zn 25x4 mm položena u sloju betona 10 cm od tla od tla po obimu objekta, kao i čelične armature temeljnih greda zavarenih sa trakom na svakih3 do 5 metara dužine. Sa uzemljivačem, takođe trakom 25x4 mm povezana je šina uzemljenja u G.I.P. ( kutija glavnog izjednačenja potencijala ). Iz G.I.P. se provodnikom od najmanje 16 mm2 vrši povezivanje sa šinom uzemljenja u GRO. U GRO se vrši povezivanje šine uzemljenja sa šinom neutralnog provodnika . Dalje se preko pete žile napojnog kabla ( ili posebnog jednožilnog kabla ) povezuju sabirnice uzemljenja u RT i preko treće ili pete žile sa žutozelenom izolacijom povezuju metalne mase potrošača direktno ili preko zaštitnih kontakata priključnica.

Sa sabirnicom za izjednačenje potencijala ( ili eventualno sa zaštitnom šinom u GRO ) kablom PP00-Y 1x10 mm2 povezuju se cijevi vodovoda i kanalizacije, a kablom PP00-Y 1x16 mm2 metalni ormar telefonske koncentracije.

Na taj način su svi izloženi elektroprovodni dijelovi dovedeni na isti potencijal u slučaju kvara a takođe je omogućen prelazak sa sistema zaštite TN-C na TT ( jednostavnim razdvajanjem nulte i zaštitne šine u GRO ), što je uslovljeno elektroenergetskom saglasnošću .

Instalacija izjednačenja potencijala u kupatilu izvodi se vodom P/F-Y 1x6 mm2 položenim od RT do sabirnice za izjednačenje potencijala u kutiji PS 49, od koje se polažu vodovi P/F 1x4 mm2 do metalnih masa ( u cijevima Φ 11 ). Povezivanje metalnih masa vrši se obujmicama odgovarajućeg presjeka. Na ovaj način je pojava opasnog napona dodira svedena na najmanju moguću mjeru.

3.2.6 Zaštita od atmosferskog pražnjenja – gromobranska instalacija

Za zaštitu objekata od atmosferskih pražnjenja projektovana je instalacija klasičnog gromobrana u obliku Faradejevog kaveza.

Instalacija se sastoji od prihvatnih vodova izrađenih od čelične pocinkovane trake Fe-Zn 20x3 mm položene po sljemenu krova i oko vertikalnih elemenata, kao i horizontalni kišni oluci na krovu. Za gromobranske spustove su iskorišćeni vertikalni oluci kao tzv. '' prirodni spustovi ''. Dalje je spust izveden preko obujmica za oluke trakom Fe-Zn 25x4 mm do uzemljivača u temelju objekta.

Mogu se izvesti i dodatni spustovi trakom Fe-Zn 20x3 mm do mjernog spoja a zatim trako Fe-Zn 25x4 mm do uzemljivača u temelju objekta.

6

TEHNIČKI OPIS

Mjerni spoj je izrađen preklopm trake na traku u dužini od 10 cm, učvršćene sa dva zavrtnja M 8x30, a sve je to u limenoj kutiji za mjerni spoj, ugrađenoj u fasadnom zidu na visini 2 m od tla.

Trake spustova se ulivaju u betonske stubove ili zidove prilikom njihove izrade.Temeljni uzemljivač je predviđen kao zajednički i za gromobransko uzemljenje.Održavanje gromobranske instalacije u eksploataciji mora biti prema standarduJUS

NB4.802 a za objekte nivoa zaštite IV. Kontrolu gromobranske instalacije vrši stručno lice prema standardu JUS IEC 1024-1 tačka 4.2i 4.2.2.. Vizuelna kontrola vrši se jednom godišnje, potpuna kontrola i ispitivanje svakih šest godina.

3.2.7 Instalacija telefona

Priključak na TT mrežu izvesti u skladu sa uslovima dobijenim u PTT saglasnosti.Ovim projektom je definisana telefonska instalacija unutar objekta. Spoljni kabl nije predmet ovog projekta.

U objektu je izvedena instalacija telefona koja se sastoji od instalacionih kablova i telefonskih priključnica. Do telefonskih priključnica u sobama polažu se kablovi Iy(St)Y 2x2x0,6 kroz plastične cijevi položene ispod maltera. Na svakom skretanju cijevi pod uglom manjim od 120 ْ ili na dužini većoj od 10 m postavljaju se razvodne kutije. Presjek cijevi i broj parica na pojedinim dionicama instalacije definisan je na glavnoj šemi razvoda električne instalacije.

Predviđeno je da se za svako priključno mjesto rade po dvije parice. Ovo je opravdano imajući u vidu da se cijena bitno ne povećava u vremenu napretka tehnike ( fax, internet, provalna signalizacija i sl. ) može biti višestruko korisno.

Zabranjuje se nastavljanje telefonskih vodova, odnosno parice se rade bez prekida od uvoda u objekat do telefonske priključnice.

Po završetku radova izvođač je dužan da izvrši potrebna mjerenja na instalaciji ( izolacija, neprekidnost... ) o čemu dostavlja protokol, te da dostavi šeme vezivanja prema kojima su obilježene i parice u telefonskom ormaru.

3.2.8 TV instalacija

Projektom televizijske instaacije predviđeno je da se u sobama ugradi po jedna TV priključnica na visini 0,3 mm od poda, dok se u dnevnoj sobi predviđa ugradnja dvije priključnice. Od priključnice se postavlja koaksijalni kabl RF-75-5-2F/V po zidu, uvučen u PVC cijevi, do instalacione razvodne kutije koja se priključuje na krovnu konstrukciju na tavanu. Prijemna antena i antenski stub nisu predmet projekta i njih će korisnik objekta postaviti individualno. Iz tog razloga ostavlja se rezerva u dužini kabla 7m i on se zamotava u kotur, da bi naknadno moglo da se izvrši povezivanje na TV antenu.

Instalacija se prije predaje Investitoru provjerava pregledom i mjerenjima : provjera neprekidnosti zaštitnog provodnika i dodatnog i glavnog provodnika

izjednačenja potencijala provjera otpornosti električne instalacije provjera otpora petlje kvara ( naročito važno zbog nepoznavanja uslova u mreži )

7

4 TEHNIČKI USLOVI

4.1 OPŠTI USLOVI

Ovi tehnički uslovi su dio projekta i kao takvi su obavezni i za Investitora i za Izvođača.Elektroradovi se moraju u svemu izvesti prema važećim tehničkim propisima, priloženom tehničkom opisu, proračunu, crtežima i ovim uslovima.Sav materijal koji se bude koristio za izvođenje ovih radova mora biti prvoklasnog kvaliteta i izrađen prema JUS-u Svi predviđeni radovi se moraju povjeriti samo stručnom izvođaču, a radove mora kontrolisati ovlašćeni nadzorni organ.Prije početka izvođenja radova izvođač je dužan da provjeri projekat na licu mjesta, a u toku izvođrnja radova dužan je da vodi računa o već izvedenim radovima u objektu. Izvođač radova je odgovoran i snosi troškove ako u toku izvođenja radova pri montaži elektroopreme ili usled nemarnosti ili nestručnosti ošteti ostale već izvedene radove.Ako je u radu potrebno rušiti ili sjeći noseće zidove, armiranobetonske grede i sl. onda je za to potrebno pribaviti pismeno odobrenje odgovarajućeg nadzornog organa.Izvođač radova mora biti u dogovoru sa ostalim izvođačima kako bi mogao da koordinira svoj rad sa njima i da što manje ošteti već izvedene radove ili uspori njihov dalji rad.Radovi se moraju izvesti prema projektu, za svaku izmjenu potrebno je pribaviti pismenu saglasnost nadzornog organa. Sglasnost nadzornog organa potrebna je i za povećanje količine predviđenih radova, kao i za izvođenje nepredviđenih radova.Izvođač radova daje garanciju za ispravnost izvedenih radova i isporučenih materijala, prema rokovima u dafinisanim i međusobnom ugovoriu.Puštanje instalacije u rad može se izvesti po izvršenom tehničkom pregledu i dobijenoj upotrebnoj dozvoli

4.2 TEHNIČKI USLOVI ZA ELEKTRIČNE INSTALACIJE

Električna oprema mora odgovarati projektovanoj struji, odnosno efektivnoj vrijednosti struje za naizmjeničnu struju, koja će proticati tokom normalnog rada.električna oprema, uključujući provodnike i kablove, mora se postaviti tako da se mogu lako provjeravati, održavati i prilaziti njenim priključcima i da se njome može lako rukovati.Zaštitni provodnik (PE) i zaštitno-neutralni provodnik(PEN) označavaju se kombinacijom zelene i žute boje, a neutralni provodnik (N provodnik) označava se svijetloplavom bojom.Kombinacija žute i zelene boje, kao i svijetloplave boje, ne smije se upotrebljavati za druga obilježavanja.Izolovani provodnici i kablovi moraju se zaštiti od mehaničkih, hemijskih i toplotnih oštećenja odgovarajućim tipom električnog razvoda, načinom postavljanja, položajem ili oblogom te izborom odgovarajućeg presjeka.Presjek neutralnog provodnika mora biti jednak presjeku faznog provodnika u jednofaznom strujnom kolu ili u višefaznom strujom kolu sa bakarnim provodnicima u kojima su presjeci faznih provodnika manji od 16 mm2.dozvoljeni pad napona između tačaka napajanja električne instalacije i bilo koje druge tačke, ne smije biti veći od sledećih vrijednosti:1. za strujno kolo osvjetljenja 3%, a za strujno kolo ostalih potrošača 5%, ako se električna instalacija napaja iz NN mreže,2. za strujno kolo osvjetljenja 5%, a za strujna kola ostalih potrošača 8%, ako se električna instalacija napaja neposredno iz trafostanice koja je priključena na visoki napon.Izolovani provodnici i kablovi mogu se nastavljati i spajati samo u instalacionim kutijama, kablovskim spojnicama ili rasklopnim blokovima.ako se u blizini električnog razvoda nalaze neelektrične instalacije, mora se obezbijediti takav razmak da eksploatacija i održavanje jedne instalacije ne ugrožava rad druge.

TEHNIČKI USLOVI

Ako se električni razvod postavlja po zidovima onda najmanji dozvoljeni razmak između razvoda i zida mora biti 5 mm.U istu instalacionu cijev ili isti višežilni kabl ne smije se voditi više strujnih krugova, osim provodnika upravljačkih i pomoćnih strujnih krugova.Kablovi položeni neposredno u malter i u zid moraju po cijeloj dužini biti prekriveni malterom debljine najmanje 10 mm. Kablovi i instalacioni provodnici položeni u instalacione cijevi u ziduili kablovi položeni neposredno u malter, moraju se polagati vertikalno i horizontalno, paralelno sa ivicama prostorije.Pri vertikalnom polaganju provodnika i kablova rastojanje od ivice prozora i vrata mora biti najmanje 15 cm.Razvodne kutije i drugi pribor koji se postavlja na zid uz polaganje kablova na obujmice po zidu moraju imati zaptivne uvodnice i stepen zaštite najmanje IP5x utvrđen za vlažne prostorije.Po završetku svih radova obavezno se mora izvršiti kontrola otpora izolacije, otpora uzemljenja, neprekidnosti zaštitnog provodnika i primijenjenog sistema zaštite TN C/S mjerenjem petlje nulovanja i o tome izdati odgovarajuće ateste od strane ovlašćenog Preduzeća.

4.3 TEHNIČKI USLOVI ZA IZVOĐENJE INSTALACIJA TELEKOMUNIKACIJA

Sve uređaje i opremu postaviti prema dispozicionom planuiz ovog projekta . Eventualne izmjene izvršiti na osnovu pismene saglasnosti nadzornog organa. Prije nego što se počne sa radovima izvođač je dužan da obilježi mjesta postavljanja uređaja, razvodnih ormara, razvodnih kutija i vodova.

Detalje pričvršćenja uređaja na pod, zid ili odgovarajuće nosače definiše dokumentacija isporučioca opreme.

Nakon fiksiranja, nivelacije i ožičavanja ormara za smještaj uređaja ugraditi opremu koja je zbog transporta posebno zapakovana u svemu prema dokumentaciji proizvođača opreme.

Sve kablove i provodnike voditi ksko je to predviđeno ovim projektom i to: po zidu ili plafonu u odgovarajućim kablovskim regalima u podu u plastičnim izolacionim cijevima po zidu ili ispod lamperije na plastičnim obujmicama, ili u u zidu ili na zidu u plastičnim izolacionim cijevima

Sve cijevi i razvodne kutije upotrijebljene na dijelovima instalacija koji se rade u cijevima , moraju biti od izolacionog materijala. Unutrašnji prečnik cijevi mora odgovarati presjeku i broju provodnika, koji se uvlače u njih prema propisima. Cijevi po zidovima i tavanici se moraju polagati pod malterom.

Pri polaganju cijevi na zidove mora se obratiti naročita pažnja da se zidovi ne oštete više nego što je najnužnije. Cijevi se moraju polagati tako da između razvodne kutije nema ni jednog mjesta gdje bi se mogla skupljati kondenzovana voda.

Kod horizontalnih vodova, cijevi između dvije razvodne kutije moraju sačinjavati blag luk sa tjemenom prema gore sa padom krajeva prema razvodnim kutijama.

Nastavljanje provodnika i grananje mora se vršiti isključivo u razvodnim kutijama dovodljnih dimenzija, tako da se mogu smjestiti sve veze. Najmanji unutrašnji prečnik razvodnih kutija u kojima se vrše veze provodnika ne smije biti manji od 70 mm. Veze se moraju zalemiti i izolovati. Zabranjeno je nastavljanje provodnika uvlačenjem u cijevi.

TK i EE vodovi se paralelno polažu na odstojanju koje ne smije biti manje od 20 cm. U slučaju horizontalnih raspona EE vodovi se polažu na 30 cm od tavanice, na 10 cm iznad njih vodovi za signalizaciju i druge instaalcije, a an 10 cm iznad ovih telefonski vodovi.

Razvodne kutije na tim vodovima, postavljaju se po pravilu jedna prema drugoj koso pod uglom od 45 ْ . pri paralelnom polaganju tvrdih cijevi razmak između pojedinih vrsta instalacija mora biti bar 5cm.

Ukrštanje vodova TK instalacija sa EE vodovima treba izbjegavati. Na mjestima ukrštanja, koja treba izvesti pod pravim uglom, rastojanje između jednih i drzgih vodova mara iznositi najmanje 10 mm, as gdje to nije moguće treba postaviti izolacioni umetak od 3 mm.

9

TEHNIČKI USLOVI

Uvlačenje provodnika u cijevi mora se vršiti poslije krpljenja zidova a postavljanje priključnica, razvodnih kutija, uređaja, prekidača poslije krečenja zidova.

Pri polaganju kablova mora se voditi računa da se kablovi ne oštete. Na mjestima gdje kablovi mijenjaju pravac praviti blage krivine, čiji poluprečnik ne smije biti manji od 15-ostrukog prečnika kabla.

Svi metalni dijelovi telekomunikacionih uređaja, razvodnih ormara, razdjelnika i kablovskih regala moraju biti uzemljeni bakarnim provodnikom.

Na izvodima za priključenje uredjaja ostaviti dovoljne dužine tako da se uređaji mogu postaviti na datim dispozicijama.

Po završetku montaže kablova obavezno obilježiti kablove pomoću metalnih prstenova i provjeriti razbrajanje žila. Takođe provjeriti da otpornost izolacije ispunjava sledeće uslove:

otpor izolacije a/b ne smije da bude ispod minimalne vrijednosti d 10 Mohm, otpor izolacije a/z ne smije da bude ispod minimalne vrijednosti od 10 Mohm

Oprema se pušta u rad isključivo u prisustvu rukovodioca radova i nadzornog organa. Nakon pregleda ugrađene opreme i izvedenih veza, priključiti napon napajanja i uključiti uređaj.

Program finalnih usmjeravanja i ispitivanja uređaja, opreme i instalacija sačinjava rukovodilac radova i podnosi nadzornom organu na saglasnost.

10

POSEBAN PRILOG

5 POSEBAN PRILOG O MJERAMA ZAŠTITE NA RADU

o primijenjenim propisanim mjerama i normativima zaštite na radu pri projektovanju, a prema Zakonu o zaštiti na radu ( Sl. Gl. RS 26/93 ) i Zakonu o zaštiti od požara ( Sl. Gl. RS 16/95 )

SADRŽAJ:Opasnosti koje se mogu javiti pri korišćenju instalacije Predviđene mjere za otklanjanje opasnosti kod elektroenergetskih instalacija Opšte napomene i obavezeIzjava odgovorno projektanta

Opasnosti koje se mogu javiti pri korišćenju instalacije

struje kratkog spoja i preopterećenjaopasnog napona dodiraslučajni dodir dijelova pod naponom nedozvoljeni pad naponaizazivanje požaraatmosferska pražnjenjauticaj vlage, vode i prašine

Predviđene mjere za otklanjanje opasnosti kod elektroenergetskih instalacija

Zaštita od struje kratkog spoja i preopterećenja riješena je upotrebom pravilno odabranih instalacionih automatskih osigurača na početku svakog strujnog kolaZaštita od opasnog napona dodira predviđena je usvojenim sistemom zaštite objekta TN-C/S. Predviđeni su zaštitni vodovi žuto-zelene boje.Zaštita od slučajnog dodira dijelova pod naponom, uticaja vlage, vode i prašine obezbijeđena je pravilnim izborom odgovarajuće električne opreme.Nedozvoljeni pad napona otklonjen je pravilnim dimenzionisanjem opreme.Zaštita od izbijanja požara riješena je izborom odgovarajuće električne opreme, koja pri pravilnom izvođenju i propisanom održavanju tokom eksploatacije ne može biti izročnik požara.Zaštita od atmosferskih pražnjenja se ne projektuje zbog male visine objekta i kao takva ne postoji.Uticaj vlage, vode i prašine otklonjen je odgovarajućim izborom opreme u odgovarajućoj IP zaštiti.

Opšte napomene i obaveze

Izvođač radova je obavezan da uradi poseban elaborat o uređenju gradilišta i radu na gradilištu. Proizvođač oruđa za rad na mehanizovani pogon je obavezan da dostavi uputstvo za bezbjedan rad i da potvrdi na oruđu da su na istom propisane mjere i normativi zaštite na radu, odnosno dostavi uz oruđe za rad atest o primijenjenim propisima zaštite na radu.4. Izjava odgovornog projektanta

Projektom su predviđene sve mjere za otklanjanje opasnosti i štetnosti u smislu zaštite na radu.

TEHNIČKI PRORAČUN

6 TEHNIČKI PRORAČUN

6.1 Izbor napojnog kabla od NN mreže do objekta

Maksimalno opterećenje objekta se određuje iz jednovremeno maksimalne snage objekta koja iznosi Pjm=6084W. Jednovremeno maksimalna struja se računa iz izraza:

gdje je i cos =1

pa je Ugrađeni osigurač na uvodu u objekat je tipa DIII 35 A. Napojni kabl je SKS 4x16 mm2 čija je Itd=58A.

6.2 Izbor kablova obzirom na trajno opterećenje u normalnom pogonu

Proračun se vrši na osnovu JUS N.B2.752, JUS N.B2.753, JUS N.E5.205 i JUS N.E5.206.Radna karakteristika koja štiti električni vod od preopterećenja mora da ispuni dva uslova:

1. Imax Ino Itd

2. Idz 1,45 x Itd

Imax – struja za koju je kolo projektovano Ino - nazivna struja zaštitnog uređaja Itd - trajno podnosiva struja provodnika Idz - struja koja obezbjeđuje pouzdano djelovanje u toku utvrđenog vremena

o kabl od NN mreže do GRO

1. Pmax=6084 W Imax=9.25 A S= 16 mm2 Ino= 35 A Itd= 58 A

Imax Ino Itd 9.2535 58 / tip razvoda C /

2. Idz = k x Ino= 1,6 x 35 = 56 A1,45 x Itd =84,1 A

Idz 1,45 x Itd 56 84,1 A

12

POSEBAN PRILOG

o kabl od GRO do RT

1. Pmax=6084 W Imax= 9.25 A S= 10 mm2 Ino= 25 A Itd= 54 A

2. Imax Ino Itd 9.2525 54 / tip razvoda C /

Idz = k x Ino= 1,75 x 25 = 43,75 A 1,45 x Itd = 78,3 A

Idz 1,45 x Itd 43,75 78,3 A

Sva kola potrošača se štite automatskim instalacionim osiguračima za koje je usklađena koordinacija zaštitnih komponenti tipa B,C i D sa trajno dozvoljenom strujom provodnika te nije potrebno vršiti ove provjere.Zaključak: Kablovi zadovoljavaju

6.3 Proračun dozvoljenog pada napona

Prema Pravilniku o tehničkim normativima za električne instalacije niskog napona / Sl. List SFRJ, b3 53/88 i 54/88/, dozvoljeni pad napona između tačke napajanja električne instalacije i bilo koje druge tačke ne smije biti veći od sledećih vrijednosti prema nazivnom naponu električnih instalacije, i to:

1. za strujno kolo osvjetljenja 3%, a za kola ostalih potrošača 5% ako se instalacija napaja iz niskonaponske mreže;

2. za strujno kolo osvjetljenja 5%, a za kola ostalih potrošača 8% ako se instalacija napaja iz trafostanice koja je neposredno priključena na visoki napon

Pad napona u u niskonaponskim trofaznim kolima sa simetričnim opterećenjem / uz faktor snage cos 1/, izračunava se po približnoj formuli:

105 (%)

gdje su:u procentualni pad napona /%/P opterećenje kola /kW/l dužina kola / m/U linijski napon instalacije / V /A presjek provodnika / mm2/

specifična otpornost provodnika / mm2/m / Za bakarne provodnike =0,01793 mm2/m Za aluminijumske provodnike =0,0288 mm2/m

Proračun pada napona u niskonaponskim jednofaznim kolima izračunava se po približnoj formuli

TEHNIČKI PRORAČUN

105 (%)

gdje je U fazni napon instalacije / V /.

Ako na kraju kola postoji nekoliko priključaka, uzima se za ''P'' ukupna snaga, a za ''l'' srednja dužina, tj. približna udaljenost najdaljeg potrošača.Prema Pravilniku o tehničkim normativima za projektovanje i izvođenje električnih priključaka i ormara u zgradama / Sl. list SFRJ, br. 35/1974/, pri proračunu pada napona u kablovima presjeka do 16 mm2 , mogu se zanemariti uticaji induktivnosti i kapacitivnosti kabla. Za kablove većeg presjeka, u proračun treba uzeti uticaj induktivnosti, dok se uticaj kapacitivnosti može zanemariti. Za kablove bez metalnog plašta, ta granica je još viša. U našem najkritičnijem slučaju je:

NNmr GRO RT 2000W

6084W 6084W 16 mm2 10 mm2 2,5 mm2

50 m 5 m 10 m

u1 u2 u3 u= u1 + u2 + u3 =0,38% + 0,38% + 0.1% =0.86% / Zadovoljava /

6.4 Provjera kablova na zagrijavanje u kratkom spoju

Proračun bi trebalo da se vrši prema JUS IEC 781:1996, međutim, zbog nepoznavanja uslova u mreži izvešće se proračun struje kratkog spoja na najkritičnijem potrošaču, a to je bojler koji se napaja sa RT 2.Proračun struje kratkog spoja se vrši prema JUS N.B2. 741.

Svaka struja kratkog spoja koja se pojavi u bilo kojoj tački strujnog kola mora biti prekinuta u okviru onoga vremena koje dovodi provodnike do dozvoljene granične temperature.Zaštitni uređaji moraju obezbijediti prekidanje struje kratkog spoja koja protiče kroz provodnike strujnog kola prije nego što takva struja prouzrokuje opasnost od toplotnih i mehaničkih dejstava u provodnicima i spojevima.Za kratke spojeve koji traju do 5 s, vrijeme u kojem data struja kratkog spoja podiže temperaturu provodnika od najviše dozvoljene temperature u normalnom radu ( z ) do granične temperature ( 0 ), približno se izračunava formulom:

2

tg dozvoljeno vrijeme trajanja kratkog spoja / sec /S presjek provodnika / mm2/Ik efektivna vrijednost stvarne struje kratkog spoja / A /k faktor čija vrijednost zavisi od vrste materijala provodnika, izolacije i ostalih dijelova i početne i krajnje temperature

Vrijednost faktora k za bakarne provodnike sa PVC izolacijom je 115, a za bakakarni provodnik sa gumom, butil-gumom, umreženim polietilenom i etilen-propilen-guma je 135.

Provjera za slučaj kvara na utičnici pri opterećenju od 2 kW

14

TEHNIČKI PRORAČUN

gdje su Rp i Ra otpori faznog i nultog provodnika od tačke kvara do mjesta glavnog

izjednačenja potencijala ( u GRO ).

Rp=0,0184+0,0756=0,094Ra=0,0184+0,0756=0,094Usvaja se za c da je jednako 0.6, što važi za udaljena strujna kola pa se za struju kratkog spoja dobija vrijednost Iks=702 A.

Vrijeme trajanja kvara za automatski osigurač tipa B je manje od 100 ms za 702 A pa zaključujemo:

tktg zadovoljava Nazivna prekidna moć instalacionog osigurača je 1,5 kA

6.5 Provjera efikasnosti djelovanja zaštite od previsokog napona dodira Za električnu opremu iz ovog projekta primjenjuju se tehničke mjere zaštite od previsokog napona dodira shodno jugoslovenskom standardu JUS N.B2.741 tačka 5.1.3. koja se odnosi na TN sistem.Uslov zaštite u TN sistemu :Karakteristike zaštitnog uređaja i impedanse strujnog kola moraju se tako izabrati da u slučaju kvara zanemarljive impedanse između faznog i zaštitnog provodnika ili izloženog elektroprovodnog dijela, bilo gdje u instalaciji, nastupi automatsko isključenje napajanja u utvrđenom vremenu. Zahtjev je zadovoljen ako je ispunjen uslov: Ia Ik,gdje su:

Ia – struja koja obezbjeđuje djelovanje zaštitnog uređaja u utvrđenom vremenu /A/, očitava se sa dijagrama.Ik – struja koja nastaje u petlji kvara / A /, dobija se računskim putem

U0 – nazivni napon prema zemlji / V /Rp i Ra otpori faznog i nultog provodnika od tačke kvara do mjesta glavnog izjednačenja potencijala.

Prema JUS N.B2.741 najduže dozvoljeno vrijeme trajanja napona dodira tg za naizmjenični napon 220 V, iznosi 0,4 sec / tačka 5.1.3.4./, a ovu struju automatski osigurač B16 A isključuje za manje od 0,1 s, što znači da su uslovi zaštite zadovoljeni.

6.6 Proračun temeljnog uzemljivača

Otpor rasprostiranja temeljnog uzemljivača je:

15

TEHNIČKI PRORAČUN

što zadovoljava budući da se radi o gusto naseljenom području gdje ima još

temeljnih ili prstenastih uzemljivača koji su paralelno vezani na uzemljenje nultog provodnika NN mreže. L je ukupna dužina konture, p šira strana uzemljivačke trake. Ekvivalentni poluprečnik konture je r=13.8 m>5 m, zadovoljava, odnosno uzemljivač može služiti kao uzemljivač gromobrana Udarni otpor rasprostiranja je R <20Ώ

6.7 Proračun gromobrana

Proračun gromobranske instalacije se vrši na osnovu ''Pravilnika o tehničkim normativima za zaštitu objekata od atmosferskog pražnjenja'' Sl.ist SRJ 11/96, te prema standardima JUS IEC 1024-1, 1024-1-1, JUS N.B4.803.Objekat je izgrađen od uobičajenih materijala ( opekarski proizvodi, krovni pokrivač je crijep ), broj dana sa grmljavinom je Td=38 prema standardu JUS N.B4.803, a uzet je iz izokerinčke karte.

udara/km2 god

Ekvivalentna prihvatna površina se računa prema izrazu: ( m2 ) i

iznosi Ae=2875 m2. Srednja godišnja učestanost direktnog udara groma u objekat ( Nd ) je:

udara/god.

Usvojena učestanost udara groma ( Nc ) je :

udara/god.

Nd>Nc, odnosno potrebna je gromobranska instalacija. Računska efikasnost gromobranske instalaci je je:

Zahtijeva se IV nivo zaštite, odnosno, zahtijeva se postavljanje prihvatnog sistema sa srednjom vrijednošću rastojanja između spusnih provodnika od 25 m.Objekat se nalazi u području koje ima specifičnu provodnost tla od 100m.

16

POSEBAN PRILOG

6.8

7 PREDMJER RADOVA

R.br.

Naziv Kol.

1.

Nabavka i ugradnja razvodnog ormara GRO. Ormar je limeni dimenzija za montažu u zid sa sledećom opremom:-Uklopni sat kom. 1 -Dvotarifno trofazno brojilo kom. 1-šine od bakra,jednopolna šema , natpisi,komplet sa napojnim kablom SKS 4x16 mm2 dužine 50m DIII osig. 35 A 3 kom, komplet

1

2.Nabavka i ugradnja RT , PVC IP 20, montaža u zid, sa automatskim osiguračima prema jednopolnoj šemi, signalne sijalice, natpisi,komplet sa napojnim kablom PP-Y 5x10 mm2 i PP-Y 5x1,5 mm2 prosj. duž. 8 m 1

3.Montaža svjetiljke LP-250 (S2) za osvjetljenje ostave sa odgov. sklopkom i kablom PP 3x1,5 mm2 prosj. duž. 9m 1

4.Izrada priključnog mjesta za luster svjetiljku sa sklopkom i kablom PP 3x1,5 mm2 prosj. duž. 8m te ostalog potrebnog pribora ( S1 ) 8

5.Isporuka i montaža svjetiljke (S3) po izboru inv. IP 54 za osvjetljenje ulaza i terasa sa odgov. sklopkom i kablom PP 3x1,5 mm2 prosj. duž. 9m, 1

6.Izrada priključnog mjesta za monofaznu priključnicu sa zaštitnim kontaktom kablom PP 3x2,5 mm2 prosj. duž. 9m, te ostalim potrebnim priborom 24

7.Izrada priključnog mjesta za trofaznu priključnicu sa zaštitnim kontaktom kablom PP 5x2,5 mm2 prosj. duž. 9m, te ostalim potrebnim priborom 1

8.Isporuka i montaža priključnica za antenski razvod uključujući kablove specificirane na crtežu, prosj. duž. 7m

5

9.Isporuka i montaža priključnica za telefonski razvod uključujući kablove specificirane na crtežu, prosj. duž. 7m 4

10.Isporuka i montaža Fe Zn trake 25x4 mm2 i Fe Zn 20x3 mm2 za uzemljivač i za gromobran prema crtežu

150m

11. Isporuka i montaža potpora za gromobranski sistem tipa JUS NB4 920P8

12. Isporuka i montaža potpora za gromobranski sistem tipa JUS NB4 922P10

13. Isspitivanje instalacija i izdavanje ispitnih protokola , Pauš.

1 PROJEKTNI ZADATAK..........................................................................................................................32 IZJAVA O PRIMIJENI PROPISA I STANDARDA............................................................43 TEHNIČKI OPIS.........................................................................................................................5

3.1 Opšti dio...............................................................................................................................53.2 Tehnički dio.........................................................................................................................5

3.2.1 Snabdijevanje objekta električnom energijom.............................................................53.2.2 Mjerenje i razvod električne energije..........................................................................53.2.3 Instalacija osvjetljenja..................................................................................................53.2.4 Instalacija priključnica.................................................................................................63.2.5 Zaštita od električnog udara.........................................................................................63.2.6 Zaštita od atmosferskog pražnjenja – gromobranska instalacija.................................63.2.7 Instalacija telefona.......................................................................................................73.2.8 TV instalacija...............................................................................................................7

4 TEHNIČKI USLOVI...................................................................................................................84.1 OPŠTI USLOVI...................................................................................................................84.2 TEHNIČKI USLOVI ZA ELEKTRIČNE INSTALACIJE................................................84.3 TEHNIČKI USLOVI ZA IZVOĐENJE INSTALACIJA TELEKOMUNIKACIJA..........9

5 POSEBAN PRILOG O MJERAMA ZAŠTITE NA RADU.....................................................115.1 Opasnosti koje se mogu javiti pri korišćenju instalacije....................................................115.2 Predviđene mjere za otklanjanje opasnosti kod elektroenergetskih instalacija.................115.3 Opšte napomene i obaveze.................................................................................................11

6 TEHNIČKI PRORAČUN..........................................................................................................126.1 Izbor napojnog kabla od NN mreže do objekta.................................................................126.2 Izbor kablova obzirom na trajno opterećenje u normalnom pogonu.................................126.3 Proračun dozvoljenog pada napona...................................................................................136.4 Provjera kablova na zagrijavanje u kratkom spoju............................................................146.5 Provjera efikasnosti djelovanja zaštite od previsokog napona dodira...............................156.6 Proračun temeljnog uzemljivača........................................................................................166.7 Proračun gromobrana.........................................................................................................16

7 PREDMJER RADOVA.............................................................................................................178 GRAFIČKA DOKUMENTACIJA