สารบญ ขอมลเกยวกบ วารสารเวชศาสตรฉกเฉนไทย..................................................................................2

Editorial / บทบรรณาธการ.................................................................................................................5 นพนธตนฉบบ / Original Articles........................................................................................................6

การรบรความรนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษาของผปวยไทยมสลมภาคใต*..........................................................................................................................6

บทฟนฟวชาการ Review Articles.....................................................................................................19รงสวนจฉยในภาวะฉกเฉน: ประโยชนของรงสวนจฉยทมตอการพฒนาคณภาพของสาขาวชาเวชศาสตรฉกเฉน.........................................................................................................................19ทำางานกชพอยางไรใหมประสทธภาพ.........................................................................................29

Doctor Corner / มมแพทย..................................................................................................................34 ยคโลกาภวตน .............................................................................................................................34

Nurse Corner / มมพยาบาล...............................................................................................................38วนวานยงหวานอย........................................................................................................................38

ชมรมศษยเกาแพทยฉกเฉน.............................................................................................................42ขอแนะนำาสำาหรบผสงบทความเพอลงพมพ.....................................................................................44

ฉบบท 5 ปท 2 – มกราคม มนาคม 2553

ขอมลเกยวกบ วารสารเวชศาสตรฉกเฉนไทยเจาของ สมาคมเวชศาสตรฉกเฉนแหงประเทศไทยสำานกงาน สำานกงานชวคราว เลขท 2 อาคารศนยกชพ “นเรนทร” โรงพยาบาลราชวถ

ถนนพญาไท ตำาบลทงพญาไท เขตราชเทว กรงเทพฯ 10400 โทรศพท.0-2354-8223 โทรสาร.0-2354-8224

วตถประสงค1. เพอเผยแพรความร สงเสรมการศกษา และการวจยดานเวชศาสตรฉกเฉน2. เพอแลกเปลยนขอคดเหนดานเวชศาสตรฉกเฉน และวชาการทเกยวของ3. เพอเปนสอกลางระหวางสมาชกของสมาคมเวชศาสตรฉกเฉนแหงประเทศไทย และผสนใจ4. เพอแจงขาวสารตาง ๆ และกจกรรมของสมาคมเวชศาสตรฉกเฉนแหงประเทศไทย

ทปรกษา ( Advisory Board )1) ศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยสนต หตถรตน2) พลอากาศตรนายแพทยบญเลศ จลเกยรต

คณะทปรกษา• ศาสตราจารยนายแพทยไพบลย สรยะวงศไพศาล• ศาสตราจารยนายแพทยวชร คชการ • ศาสตราจารยนายแพทยอภชาต จตตเจรญ• รองศาสตราจารยนายแพทยภาณวฒน เลศสทธชย • ผชวยศาสตราจารยนายแพทยชศกด โอกาศเจรญ • ผชวยศาสตราจารยเลก รงเรองยงยศ• นาวาอากาศเอกนายแพทยอภชาต พลอยสงวาลย

บรรณาธการ ( Editor in Chief )แพทยหญงรพพร โรจนแสงเรอง

บรรณาธการรวม ( Associate Editors )• นาวาอากาศเอกนายแพทยเฉลมพร บญสร• แพทยหญงยวเรศมคฐ สทธชาญบญชา• นางสาวอบล ยเฮง• นายจกร กวกำาจด

กองบรรณาธการ ( Editorial Board )1. นายแพทยสมชาย กาญจนสต2. นายแพทยวทยา ศรดามา

3. พนเอกนายแพทยดาบศกด กองสมทร4. นายแพทยไพโรจน เครอกาญจนา5. แพทยหญงจตรลดา ลมจนดาพร 6. แพทยหญงทพา ชาคร7. นายแพทยครองวงศ มสกถาวร1. นายแพทยบรบรณ เชนธนากจ 2. นาวาอากาศเอกนายแพทยไกรสร วรดถ 3. นาวาอากาศโทแพทยหญงกรรณยการ วรรณวมลสข 4. นายแพทยประสทธ วฒสทธเมธาว 5. แพทยหญงวรณสร อมรทรงชย6. นายแพทยพรเลศ ปลมจตตมงคล7. พนเอกนายแพทยสรจต สนทรธรรม8. แพทยหญงนฤมล สวรรคปญญาเลศ9. นายแพทยจรพงษ ศภเสาวภาคย10. รศ.สดาพรรณ ธญจรา11. ผศ.ดร.วงจนทร เพชรพเชฐเชยร12. นาวาอากาศโทหญง ดร.โสพรรณ โพทะยะ13. คณหญงเดอนเพญ พงพระเกยรต 14. อาจารยเรวด ลอพงศลคณา15. อาจารยรชณวรรณ ดารารตนศลป16. อาจารยนตยา ภรพนธ17. อาจารยชลารน ลมสกล18. อาจารยกานดา ตลาธร19. อาจารยวไลพรรณ ชลสข20. อาจารยนพา ศรชาง21. อาจารยลดดา ตนเจรญ 22. อาจารยมทนา ศรโชคปรชา23. อาจารยนรชรา กอกลดลก24. อาจารยสรธร คมสภา25. อาจารยธรพงศ กรฤทธ 26. นายแพทยพงศกร อธกเศวตพฤทธ

แบบปกนายแพทยวนชนะ ศรวไลทนต

ผดแลเวบ http://www.taem.or.thนายแพทยจรพงษ ศภเสาวภาคย

ผประสานงาน1. นางสาวโสฬสสร เทศนะโยธน สมาคมเวชศาสตรฉกเฉน2. นางเยาวลกษณ คงมาก สมาคมเวชศาสตรฉกเฉน

กำาหนดออก ปละ 4 ฉบบ1. มกราคม-มนาคม2. เมษายน-มถนายน3. กรกฎาคม-กนยายน4. ตลาคม-ธนวาคม

Editorial / บทบรรณาธการ

สวสดปใหมพ.ศ.2553 คะทางสมาคมเวชศาสตรฉกเฉนแหงประเทศไทยไดดำาเนนการจดทำาวารสารเวชศาสตรฉกเฉนไทยมา

จนครบ 1 ปแลวนะคะ และเรายงมความตงใจทจะสานตอการจดทำาวารสารกนอยางตอเนองตอไปเรอยๆอยางไมขาดสาย ทงนกไดแตหวงวาวารสารนจะสามารถสรรสรางสงดๆ หรอจดประกายความรบางอยางใหแกพนองชาว ER อนจะนำาไปสการพฒนาสาขาวชาเวชศาสตรฉกเฉนของประเทศไทยไดไมมากกนอย ทางคณะผจดทำาไดบรรจเนอหาวชาการทงของแพทยและพยาบาลเพอใหมการพฒนากาวเดนไปพรอมกน ทงนเพราะเราเปนชาว ER ทรวมแรงรวมใจกนทำางานดวยดมาตลอด สำาหรบในปพ.ศ.2553 นทางคณะผจดทำากำาลงเรมดำาเนนการเพอใหมบทความดาน prehospital care เพมเตมขนมา โดยอาจขอความรวมมอจากทางทม paramedic ทอยตามโรงพยาบาลตางๆใหชวยสงเนอหามารวม ทงนเพอใหเวชศาสตรฉกเฉนของไทยไดพฒนารวมกนอยางครบวงจรไปทงระบบ ซงถามความคบหนาอยางไรกจะนำามาเลาสกนฟงนะคะ

การพฒนาระบบเวชศาสตรฉกเฉนจำาเปนตองใชทงความรและประสบการณในการทำางานอยางสง นอกจากนยงจำาตองมความสามารถในการสอสารและปฏสมพนธทดตอกนเพอใหเกดความรวมมอในการทำางานกนเปนทม การสรางเครอขายกนในระบบเวชศาสตรฉกเฉนนบเปนปจจยสำาคญหนงในการพฒนางานดานน ทางวารสารหวงวาจะไดรบความรวมมอจากชาว ER ทวประเทศในการสงบทความมาเพอตพมพในวารสาร ทงนนบเปนวธหนงในการเชอมโยงความสมพนธทดและสามารถสานตอไปสการสรางเครอขายรวมกนทำางานตอไปในอนาคต

ดวยความปรารถนาดพ.ญ.รพพร โรจนแสงเรอง

บรรณาธการและคณะผจดทำา

นพนธตนฉบบ / Original Articles

การรบรความรนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษาของผปวยไทยมสลมภาคใต*Perceived Severity and Pre-hospital Lacerated Wound Care Among Thai Muslims in South

อบดลเลาะ แวโดย พยาบาลวชาชพ 1

Abdulloh Waedoyi, RNหทยรตน แสงจนทร พย.ด 2

Hathairat Sangchan RN, Ph.D (Nursing)ขนษฐา นาคะ พย.ด 3

Kanittha Naka RN, Ph.D (Nursing)* สาระนพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (เวชปฏบต) มหาวทยาลยสงขลานครนทร

1 พยาบาลชำานาญการ แผนกงานอบตเหต–ฉกเฉน โรงพยาบาลยะรง อ.ยะรง จ.ปตตาน1 Resident Nurse, Trauma-Emergency Department, Yarang Hospital, Pattani.

2 อาจารย ภาควชาการพยาบาลศลยศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร2 Instructor, Surgical Nursing Department, Faculty of Nursing, Prince of Songkla University.

3 ผชวยศาสตราจารย ภาควชาการพยาบาลศลยศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร3 Assistant Professor, Surgical Nursing Department, Faculty of Nursing, Prince of Songkla

University.1 E-mail: waedoyee@hotmai.com

2 E-mail: hathairat.s@psu.ac.thบทคดยอความเปนมา: บาดแผลฉกขาดเปนการบาดเจบตอผวหนง เนอเยอ และหลอดเลอด ทำาใหมการเสยเลอดและมโอกาสตดเชอ ผปวยควรไดรบการปฐมพยาบาลเบองตนกอนมารบการรกษา วตถประสงค: ศกษาการรบรความรนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษาของผปวยไทยมสลมภาคใตวธการวจย: วจยเชงบรรยาย กลมตวอยางผปวยไทยมสลมทมบาดแผลฉกขาดและมารบบรการรกษาในแผนกอบตเหต-ฉกเฉนโรงพยาบาลของรฐในจงหวดภาคใตตอนลาง จำานวน 100 ราย เครองมอในการวจยเปนแบบสอบถาม 3 สวนไดแก ขอมลสวนบคคล การรบรความรนแรงของบาดแผล และ การปฐมพยาบาลบาดแผล ตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒ และหาความเทยงแบบวดซำาของแบบสอบถามสวนท 2 และ 3 ไดคาความสอดคลองของการวดซำาเทากบรอยละ 93.75 และ 99.54 ตามลำาดบ วเคราะหขอมลดวยสถตเชงบรรยาย ผลการวจย: กลมตวอยางรบรความรนแรงของบาดแผลโดยรวมในระดบมาก (Χ = 5.05, SD = 1.85) รอยละ 78 ทำาการปฐมพยาบาลกอนมารบการรกษา โดยในการหามเลอดใชวธการกดบาดแผลมากทสด

(รอยละ 56.4) การทำาความสะอาดแผลใชนำาสะอาดมากทสด (รอยละ 30.8) และการปดแผลใชผาสะอาดมากทสด (รอยละ 56.4) สรปผล: ผลการวจยสามารถนำาไปใชประโยชนในการสงเสรมพฤตกรรมการปฐมพยาบาลบาดแผลทถกตอง สงผลตอการลดภาวะแทรกซอน ระยะเวลา และคาใชจายในการดแลรกษาABSTRACTBackground: Lacerated wound is the injuries of skin, tissue, and vascular that leads to blood loss and increases risk to infection. The patients with lacerated wound require pre-hospital wound care.Objective: To examine perceived severity and pre-hospital wound care among Thai Muslims in southern Thailand. Method: This descriptive research was conducted and one hundred Thai Muslim patients with lacerated wound who were visiting the emergency room of a community hospital in southern Thailand comprised the sample. The research instruments composed of 1) Demographic Data Questionnaire, 2) Perceived Severity of Lacerated Wound Scale, and 3) Pre-hospital Wound Care Behavior Scale. The content validity was tested by a group of experts. Reliabilities of Perceived Severity of Lacerated Wound Scale and Pre-hospital Wound Care Behavior Scale were tested by percentage of test-retest agreement, yielding 93.75 % and 99.54 % respectively. The data were analyzed using descriptive statistics.Result: The total score of perceived severity of lacerated wound of the sample was at a high level (M = 5.05, SD = 1.85). The majority of the sample (78 %) had performed pre-hospital wound care. More than half of them (56.4 %) had stopped bleeding by direct pressure at the wound, 30.8 % cleaned the wound using water, and 56.4 % closed the wound by a piece of cloth. Conclusion: This finding can be used to promote proper first aid practice after getting wounds that would decrease complications and decrease duration and cost of health care.

คำาสำาคญ: การรบรความรนแรง, การปฐมพยาบาลบาดแผล, บาดแผลฉกขาด, ผปวยไทยมสลมภาคใตKey words: Perceived Severity, Pre-hospital Wound Care, Lacerated wound, Thai Muslims Patients in Southern

บทนำาบาดแผลฉกขาดเปนความเจบปวยจากอบตเหตทพบบอยทสด ในผปวยทมารบบรการรกษาทแผนก

อบตเหต-ฉกเฉนของทกโรงพยาบาล โดยอบตเหตจากการจราจรเปนสาเหตอนดบแรกททำาใหเกดบาดแผลฉกขาด รายงานของศนยอำานวยการความปลอดภยทางถนน(1) พบวา จากการเกดอบตเหตทางจราจรจำานวน 68,085 ครง มผไดรบบาดเจบสาหส 10,921 ราย และเสยชวต 8,333 ราย ผไดรบอบตเหตจากการจราจรจงมกมบาดแผลฉกขาดและสญเสยเลอด สาเหตรองลงมา ไดแก อบตเหตจากการทำางานอาชพ เนองจากประชากรไทยสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม โดยเฉพาะในภาคใตเกษตรกรรมเปนอาชพหลกของประชากร เชน การทำาสวนยางพารา สวนผลไม เลยงสตว การทำาประมง เปนตน รองลงมาเปนอาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรม เชน โรงงานแปรรปไมยางพารา(2) จงอาจไดรบบาดแผลฉกขาดจากของมคมซงเปนอปกรณ เครองมอเครองใชในการทำางาน นอกจากนยงมสาเหตของการเกดบาดแผลฉกขาดของประชากรในเขต 3 จงหวดชายแดนภาคใตทแตกตางจากประชากรในสวนอนของประเทศ คอจากการไดรบบาดเจบจากเหตการณความไมสงบ โดยสวนใหญเปนบาดแผลจากอาวธ เชน มด ปน ระเบด เปนตน

บาดแผลฉกขาดทำาใหผวหนงและเนอเยอถกทำาลาย และหากมการฉกขาดของหลอดเลอดกจะทำาใหมการสญเสยเลอดรวมดวย บาดแผลฉกขาดสวนใหญจงเปนแผลทมโอกาสตดเชอสง(3) ดงนนผปวยทมบาดแผลฉกขาด ควรไดรบการปฐมพยาบาลบาดแผลเบองตนกอนมารบการรกษา โดยการหามเลอด การทำาความสะอาดบาดแผล และการปดบาดแผล(4) เพอลดภาวะแทรกซอนจากการสญเสยเลอดและการตดเชอ และสงเสรมกระบวนการหายของแผล(5) นอกจากน จากบรบทของพนทจงหวดชายแดนภาคใต ซงประชากรสวนใหญมสถานทประกอบอาชพทตงอยหางไกลจากสถานบรการทางดานสาธารณสข เชน ทำาสวนยางบนภเขาสง ทำาประมงชายฝงทะเล ทำาใหอาจไมสะดวกตอการเดนทางไปรบบรการในภาวะฉกเฉน หรอตองใชเวลาในการเดนทาง รวมทงเหตการณความไมสงบในพนท อาจเปนอปสรรคตอการมารบบรการรกษาบาดแผลในทนททเกดเหต ดงนนผปวยไทยมสลมทไดรบบาดแผลฉกขาดจงเปนกลมประชากรทจำาเปนตองปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดทเกดขนดวยตนเองกอนทจะมารบการดแลรกษา

จากประสบการณการดแลผปวยทแผนกอบตเหต-ฉกเฉนโรงพยาบาลยะรง ผวจยพบวา ผปวยบางรายมการดแลบาดแผลกอนมารบการรกษาทแตกตางจากหลกการปฐมพยาบาล เชน การใชสารหรอวสดแปลกปลอมใสลงไปในบาดแผล โดยเชอวาจะชวยหามเลอดหรอเรงใหเนอเยอสมานกนเรวขน ทงนอาจเปนวถปกตของประชากรไทยมสลมภาคใตซงมกมความเชอเกยวกบการดแลสขภาพทสบทอดกนมาเปนวธปฏบตตามภมปญญาทองถน สอดคลองกบผลการศกษาทผานมาซงพบวา ในภาวะเจบปวยกลมตวอยางไทยมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตจะใชบทบญญตทางศาสนามาผสมผสานกบความเชอทสบตอกนมาจากบรรพบรษในการดแลสขภาพ(6) อยางไรกตาม จากแนวคดของเลวน เชอวาการดแลสขภาพตนเองเปนกระบวนการทประชาชนทวไปทำาหนาทดวยตนเองเพอสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค วนจฉยโรคในระยะเรมตน และรกษาโรคเบองตน พฤตกรรมการดแลตนเองของบคคลเปนผลมาจากการเรยนรและถายทอดทางสงคม นบตงแตการสงเกตตนเอง การรบรอาการ การใหความหมายของอาการ การตดสนเกยวกบความรนแรง การเลอกวธการรกษา และการประเมนผลการรกษาดวยตนเอง(7) ดงนน การรบรความรนแรงของบาดแผลจงอาจเปนปจจยหนงทเกยวของกบการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษาของประชาชนไทยมสลมภาคใต

การวจยครงน จงตองการศกษาการรบรความความรนแรงของบาดแผลฉกขาดและวธการปฐมพยาบาลบาดแผลกอนมารบการรกษาของประชาชนไทยมสลมภาคใต เพอชวยใหบคลากรสขภาพซงปฏบตงานในพนทไดมความเขาใจและเปนแนวทางในการสงเสรมใหประชาชนในพนทภาคใตตอนลางมการปฐมพยาบาลบาดแผลทถกตอง ซงจะสงผลตอการลดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน ตลอดจนลดระยะเวลาและคาใชจายในการดแลรกษา อนเปนการเพมคณภาพการใหบรการดานสขภาพแกประชาชน

วตถประสงคเพอศกษาการรบรความรนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษาของผปวย

ไทยมสลมภาคใต

ประชากรและกลมตวอยางประชากรในการศกษาครงนเปนผปวยไทยมสลมอาย 15 ปขนไปทเขารบบรการในแผนกอบตเหต-

ฉกเฉนโรงพยาบาลของรฐในจงหวดทางภาคใตตอนลาง จากการไดรบบาดแผลฉกขาดบรเวณภายนอกของรางกาย โดยกำาหนดคณสมบตของกลมตวอยางเปนผปวยทรสกตว สามารถสอสารไดเขาใจ และไมไดรบการปฐมพยาบาลและ/หรอนำาสงมารบการรกษาดวยรถหนวยบรการผปวยฉกเฉน จำานวน 100 ราย คดเปนรอยละ 25 ของจำานวนผปวยทมารบบรการตอป เกบรวบรวมขอมลตงแตเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2551 ถง เดอน มกราคม พ.ศ. 2552

เครองมอทใชในการวจยเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงนเปนแบบสอบถาม 3 สวน ดงตอไปน1. ขอมลลกษณะสวนบคคล ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายไดเฉลยของ

ครอบครวตอเดอน แหลงทมาของรายได ความเพยงพอของรายได สทธในการรกษาพยาบาล ประวตโรคประจำาตว และขอมลทเกยวของกบการไดรบบาดแผลฉกขาด เชน กจกรรมททำาขณะเกดอบตเหต สาเหตททำาใหเกดบาดแผลฉกขาด ระยะเวลากอนทจะเขามารบการรกษา ระยะทางของทเกดเหตกบสถานบรการสขภาพ สถานบรการสขภาพทใกลทสดขณะเกดเหต ประสบการณการไดรบอบตเหตและบาดแผลฉกขาด

2. แบบสอบถามการรบรความรนแรงของบาดแผลฉกขาด ผวจยสรางขนตามแนวทางการประเมนความรนแรงของบาดแผลของกรมควบคมโรค(5) ประกอบดวยขอคำาถาม 8 ขอ ไดแก การสญเสยเลอด โอกาสตดเชอ อาการปวด ขนาดของบาดแผล การเปนอนตรายตออวยวะอนๆ ระยะเวลาในการรกษา ผลตอการทำากจวตรประจำาวนหรองานอาชพ และความรนแรงของบาดแผลโดยรวม ลกษณะคำาตอบเปนเสนตรงแบงระดบความรนแรง 0 - 10 คะแนน แปลผลคะแนนโดยแบงชวงคะแนนเฉลยเปน 4 ระดบ ไดแก

0.00 - 2.50 หมายถง การรบรความความรนแรงของบาดแผลฉกขาดอยในระดบนอย2.51- 5.00 หมายถง การรบรความความรนแรงของบาดแผลฉกขาดอยในระดบปานกลาง5.01- 7.50 หมายถง การรบรความความรนแรงของบาดแผลฉกขาดอยในระดบมาก7.51- 10.00 หมายถง การรบรความความรนแรงของบาดแผลฉกขาดอยในระดบมากทสด3. แบบสอบถามการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษา ผวจยสรางขนตามหลกการ

ปฐมพยาบาลบาดแผลเบองตนสำาหรบประชาชนของสถาบนการแพทยดานอบตเหตและสาธารณภย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ป พ.ศ. 2545(4) ซงประกอบดวย การหามเลอด การทำาความสะอาดบาดแผล และการปดบาดแผล รวม 20 ขอคำาถาม ลกษณะคำาตอบเปนการปฏบตหรอไมปฏบต พรอมทงใหระบเหตผลของการปฏบตหรอไมปฏบตในขอนน ๆ

แบบสอบถามดงกลาวไดรบการตรวจความตรงดานเนอหาจากผทรงคณวฒทมความเชยวชาญในดานการดแลบาดแผล จำานวน 3 ทาน ไดแก แพทยประจำาหนวยอบตเหต-ฉกเฉน พยาบาลประจำาหนวยงานอบตเหต-ฉกเฉน และอาจารยพยาบาล ผวจยนำาแบบสอบถามทไดปรบปรงแลวไปหาคาความเทยงดวยวธทดสอบซำา (test-retest) ในผปวยทมลกษณะคลายกลมตวอยางจำานวน 10 ราย โดยเกบขอมลครงแรกเมอผปวยมาถงโรงพยาบาล และครงทสองกอนผปวยกลบบาน ระยะเวลาหางกนประมาณ 30 - 60 นาท นำาขอมลทงสองครงมาคำานวณหาคารอยละของความสอดคลองในการตอบของแบบสอบถามสวนท 2 และสวนท 3 ไดเทากบรอยละ 93.75 และรอยละ 99.54 ตามลำาดบ

การเกบรวบรวมขอมล

การวจยครงนผานการพจารณาและไดรบอนมตใหดำาเนนการวจยจากคณะกรรมการดานจรยธรรม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร และไดรบอนญาตใหเกบขอมลจากผอำานวยการโรงพยาบาลและหวหนาแผนกอบตเหตฉกเฉน โรงพยาบาลยะรง จงหวดปตตาน ผวจยจงเกบรวบรวมขอมลโดยการสอบถามกลมตวอยางเปนรายบคคล

การพทกษสทธกลมตวอยางผวจยชแจงวตถประสงคของการวจย อธบายขนตอนและระยะเวลาในการเกบรวบรวมขอมล พรอม

ทงชแจงใหทราบถงสทธของกลมตวอยางในการตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมการทำาวจยโดยไมมผลใด ๆ ตอการรบบรการรกษาพยาบาล ขอมลของกลมตวอยางจะถกนำาเสนอในภาพรวมเพอประโยชนทางวชาการเทานน โดยไมมการระบชอหรอขอมลเปนรายบคคล หากสมครใจใหแสดงความยนยอมดวยวาจาหรอลงนามเปนลายลกษณอกษร

การวเคราะหขอมลวเคราะหขอมลสวนบคคล คะแนนการรบรความรนแรง และคะแนนการปฐมพยาบาลบาดแผล ดวย

สถตเชงบรรยาย ไดแก คาความถ คาเฉลย รอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน สวนขอมลเชงคณภาพจากการระบเหตผลการปฏบตหรอไมปฏบตการปฐมพยาบาลบาดแผล ใชการวเคราะหเนอหาอยางงาย โดยการจดกลมขอมล

ผลการศกษากลมตวอยางเปนเพศชายรอยละ 70 อายเฉลย 32.22 ป (SD = 14.11) โดยรอยละ 52 มอาย

ระหวาง 15 – 30 ป และรอยละ 29 มอายระหวาง 31 – 45 ป รอยละ 54 สถานภาพโสด รอยละ 39 สถานภาพสมรสค รอยละ 58 มการศกษาระดบมธยมศกษา รอยละ 62 มรายไดเฉลยของครอบครว 5,000-

10,000 บาท/เดอน รอยละ 58 มรายไดจากการทำางาน และรอยละ 32 มรายไดจากบดา-มารดาหรอคสมรส รอยละ 66 ใชสทธบตรทองในการรบบรการ ทเหลอใชสทธขาราชการ พ.ร.บ.คมครองผประสบภย และประกนสงคม มเพยงรอยละ 3 ทตองชำาระคารกษาเอง เนองจากไมสามารถตรวจสอบสทธการรกษาและไมมเอกสารทสามารถยนยนถงสทธของตนเองได หรอไมไดนำาบตรประจำาตวประชาชนมาดวย และไมสามารถเขยนชอตนเองใหถกตองตามบตรประชาชนได รอยละ 18 มโรคประจำาตว ไดแก ความดนโลหตสง และ/หรอ เบาหวาน

ผลการศกษา พบวา สาเหตของการไดรบบาดแผลฉกขาดมดงน รอยละ 60 จากอบตเหตขณะทำางานอาชพหรอทำางานบาน รอยละ 28 จากอบตเหตการจราจร รอยละ 8 จากการเลนกฬา รอยละ 2 จากการถกทำารายโดยบคคลอน และรอยละ 2 จากการถกทำารายโดยสตว ดงนนบาดแผลฉกขาดรอยละ 59 จงเกดจากของมคม เชน มด มดพรา กระจก เศษแกว เปนตน และรอยละ 28 เกดจากถกของแขงแทง

กลมตวอยางรอยละ 82 ใชเวลากอนมารบการรกษาบาดแผลนอยกวา 30 นาท โดยเรวทสดประมาณ 5 นาท และชาทสดประมาณ 6 ชวโมง เฉลย 37.70 นาท (SD = 47.76) รอยละ 49 มระยะทางระหวางทเกดเหตกบโรงพยาบาลมากกวา 5 กโลเมตร ระยะทางทใกลทสดนอยกวา 1 กโลเมตร และไกลทสดประมาณ 60 กโลเมตร ระยะทางเฉลย 6.16 กโลเมตร (SD = 7.69) สถานบรการสขภาพทอยใกลทสดขณะทเกดเหตเปนโรงพยาบาลจงหวดรอยละ 42 โรงพยาบาลอำาเภอรอยละ 29 และสถานอนามยรอยละ 28 กลมตวอยางรอยละ 76 ไมมประสบการณการไดรบอบตเหตหรอไดรบบาดแผลฉกขาด และรอยละ 66 ไมมประสบการณการเขารบบรการในหนวยงานอบตเหตฉกเฉน

ผลการวเคราะหขอมลพบวา กลมตวอยางรบรความรนแรงของบาดแผลฉกขาดโดยรวมอยในระดบมาก (Χ = 5.05, SD = 1.85) โดยมการรบรความรนแรงของบาดแผลฉกขาดรายขออยในระดบปานกลางถงมาก เรยงลำาดบขอจากมากไปนอย ดงตาราง 1

ตาราง 1 ชวงคะแนน คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบการรบรความรนแรงของกลมตวอยาง (N = 100)

การรบรความรนแรงของบาดแผลฉกขาด

ชวงคะแนน Χ SD ระดบการรบรทเปนไปได ชวงคะแนนจรง

1. ตองใชเวลาในการรกษานาน2. มผลตอการทำากจวตรประจำาวนหรองานอาชพ3. การสญเสยเลอด4. ขนาดบาดแผล5. ความปวด6. ความรนแรงของบาดแผล7. การตดเชอ8. การเปนอนตรายตออวยวะอนๆ

0 – 100 - 10

0 - 100 - 100 - 100 - 100 - 100 – 10

1 - 100 - 10

1 - 101 - 101 - 101 - 100 - 90 - 9

5.395.28

5.245.215.085.044.834.30

2.442.75

2.412.522.442.642.532.55

มากมาก

มากมากมากมาก

ปานกลางปานกลาง

โดยรวม 0 – 10 0 - 9.38 5.05 1.85 มาก

ผลการวเคราะหขอมลพบวา กลมตวอยางรอยละ 78 ปฏบตการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดดวย

ตนเองหรอจากการชวยเหลอของบคคลรอบขาง โดยกลมตวอยางมวธการปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษาดงตอไปน (ตาราง 2)

1. การหามเลอด พบวา กลมตวอยางรอยละ 56.41 ใชวธการกดบาดแผลโดยตรง และรวมกบการใชผาสะอาดปดบาดแผล (รอยละ 53.85) รอยละ 12.82 ใชใบไม สมนไพร ปนขาว ปดบาดแผล รอยละ 8.97 ใชวธยกอวยวะทมบาดแผลใหสงกวาระดบหวใจ และรอยละ 3.85 ใชแรงกดลงบนหลอดเลอดใหญเหนอบาดแผล

2. การทำาความสะอาดบาดแผล พบวา กลมตวอยางรอยละ 30.77 ลางแผลดวยนำาสะอาด รอยละ 16.66 ใชเบตาดนใสแผล รอยละ 6.41 ลางแผลดวยนำาสะอาดและฟอกดวยสบ และรอยละ 3.85 ทาดวยยาแดง

3. การปดบาดแผล พบวา กลมตวอยางรอยละ 56.41 ใชผาสะอาด รอยละ 29.49 ใชวสดอนๆในการปดบาดแผล เชน ผากอส สำาล พลาสเตอร กระดาษอเนกประสงค

ตาราง 2 จำานวนและรอยละของกลมตวอยาง จำาแนกตามการปฐมพยาบาลบาดแผลกอนมารบการรกษา (N = 100)

การปฐมพยาบาลบาดแผลฉกขาด จำานวน รอยละไมปฏบตปฏบต (อยางนอย 1 พฤตกรรม) 1. การหามเลอด - กดบาดแผลโดยตรง - ใชผาสะอาดปดบาดแผล - ใสใบไม/สมนไพร/ยาเสน/ปนขาว - การยกอวยวะทมบาดแผลใหสงกวาระดบหวใจ - ใชวสดในการหามเลอด เชน สำาล/พลาสเตอร/นำาแขง/นำามนนวด - การใชแรงกดลงบนหลอดเลอดใหญเหนอแผล 2. การทำาความสะอาดบาดแผล - ลางบาดแผลดวยนำาสะอาด - ทาแผลดวยเบตาดน - ลางแผลดวยนำาสะอาดและฟอกดวยสบ - ทาแผลดวยยาแดง 3. การปดบาดแผล - ปดบาดแผลดวยผาสะอาด - ใชวสดปดบาดแผล เชน ผากอส/สำาล/พลาสเตอร/กระดาษอเนกประสงค

2278

444210743

241353

4423

2278

56.4153.8512.828.975.133.85

30.7716.666.413.85

56.4123.49

การอภปรายผลผลการศกษาครงนพบวา ลกษณะของกลมตวอยางมความสอดคลองกบลกษณะประชากรผปวยไทย

มสลมทมารบบรการรกษาในแผนกอบตเหต-ฉกเฉนของโรงพยาบาลของรฐในพนทภาคใตตอนลาง อธบายไดจากการทประชากรเพศชาย สถานภาพสมรสโสด เปนกลมเสยงทจะเกดอบตเหตและไดรบบาดแผลมากกวาประชากรเพศหญงหรอประชากรวยอนๆ เนองจากการมกจกรรมประจำาวนทตองเกยวของกบการใชอปกรณของมคมในการทำางานอาชพ การใชยวดยานพาหนะ และสอดคลองกบการศกษาทผานมาซงพบวากลมตวอยางทเกดอบตเหตและมารบการรกษาในแผนกอบตเหต-ฉกเฉนมากทสด เปนกลมตวอยางเพศชาย อยในวยผใหญตอนตน และมสถานภาพโสด(5), (6), (7) อยางไรกตาม กลมตวอยางในการศกษาครงนมระดบการศกษา และรายไดเฉลยของครอบครว สงกวาในการศกษาทผานมา (5)

กลมตวอยางรอยละ 97 มสทธในการไดรบการรกษา เชน สทธบตรทอง สทธขาราชการ ประกนสงคม หรอไดรบสทธตาม พ.ร.บ. คมครองผประสบภยจากรถ ซงเปนไปตามนโยบายของรฐทใหประชาชนทกคนทมสทธทจะเขาถงการบรการดานสขภาพ โดยเฉพาะในกรณทไดรบอบตเหต และอาจเปนเหตผลททำาใหกลมตวอยางตดสนใจมารบบรการเรวขน

การศกษาครงนพบวา สาเหตของการไดรบบาดแผลฉกขาดอนดบแรก เปนการเกดอบตเหตขณะทำางาน (รอยละ 60) สวนสาเหตจากการจราจรเปนสาเหตอนดบรองลงมา (รอยละ 28) ซงแตกตางจากการศกษาทผานมาและผลสรปการเกดอบตเหตทพบวา อบตเหตทางจราจรเปนสาเหตอนดบหนงททำาใหผปวยมารบบรการการรกษาทแผนกอบตเหต-ฉกเฉนของทกโรงพยาบาล(1) ทงนสามารถอธบายไดจากการศกษาครงนทำาการศกษาในกลมตวอยางทอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตซงอยในระหวางการเกดเหตการณความไมสงบ ทำาใหประชาชนไมมนใจในความปลอดภยในการเดนทาง สวนใหญจงมกประกอบอาชพในเขตพนทอยอาศยของตนเองหรอเดนทางเมอจำาเปนเทานน การเกดอบตเหตจากการจราจรจงพบไดนอยกวาอบตเหตจากการทำางาน สาเหตอน ๆ ททำาใหเกดบาดแผลฉกขาด ไดแก จากการเลนกฬา การถกทำารายโดยบคคลอน และการถกทำารายโดยสตว เปนสาเหตสวนนอย โดยเฉพาะการถกทำารายรางกายจากบคคลอน ไมพบวาเปนสาเหตอนดบตน ๆ ทงนเนองจาก การเกดเหตการณความไมสงบมกจะทำาใหผประสบเหตไดรบบาดเจบรนแรงมาก สวนใหญจงไดรบการสงตอไปรกษาทโรงพยาบาลประจำาจงหวดหรอโรงพยาบาลระดบตตยภมซงมศกยภาพมากกวา

การรบรความรนแรงของบาดแผลฉกขาด ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางซงเปนผปวยไทยมสลมทไดรบอบตเหตและมบาดแผลฉกขาดมการ

รบรระดบความรนแรงของบาดแผลฉกขาดโดยรวมอยในระดบมาก (Χ = 5.05, SD = 1.85) เมอพจารณารายขอพบวา ประเดนทกลมตวอยางประเมนวาสงผลกระทบในระดบมาก ไดแก การทตองใชระยะเวลาในการรกษานาน สงผลกระทบตอการทำากจวตรประจำาวนหรอการประกอบอาชพ มการสญเสยเลอด บาดแผลมขนาดใหญ และมอาการปวด ทงนสามารถอธบายไดจากลกษณะบาดแผลของกลมตวอยาง ซงพบวา บาดแผลสวนใหญเกดบรเวณมอ นวมอ แขน ซงเปนอวยวะทเกยวของกบการใชงานในการประกอบอาชพ การเกดบาดแผลทำาใหกลมตวอยางไมสามารถประกอบอาชพไดโดยสะดวก หรอบางรายอาจตองหยดงาน ลกษณะแผลมขนาดเลกนอยถงใหญมากกวา 10 เซนตเมตร ความลกตงแตชนผวหนงลงไปถงชนกลามเนอ และมเลอดออกในระดบไหลซมจนถงไหลออกตลอดเวลา (active bleeding) นอกจากนนยงมอาการปวด

และบางรายถงกบมอาการเปนลม การประสบอบตเหตเกดการบาดเจบและมบาดแผล ซงกลมตวอยางประสบดวยตนเองโดยตรงถงความปวดจากการทผวหนงและอวยวะถกทำาลาย ทำาใหกลมตวอยางประเมนวาไดเกดอนตรายหรอความเสยหายขนกบตนเอง เปนปจจยสำาคญประการหนงทกลมตวอยางรบรวาบาดแผลทฉกขาดทเกดขนมความรนแรงระดบมาก เนองจากอยในภาวะทรางกายไดรบการอนตรายและอาจสญเสย(7) และสอดคลองกบการศกษาทผานมาทพบวา กลมตวอยางรบรความรนแรงของผลกระทบจากการเกดอบตเหตอยในระดบสง โดยกลมตวอยางพจารณาจากการทำาใหพการ เสยชวต สญเสยทรพยสน และเปนภาระของครอบครวและสงคม(5), (8), (9)

นอกจากน จากผลการศกษาขอมลเกยวกบประสบการณการเกดอบตเหตและเกดบาดแผลฉกขาดพบวา กลมตวอยางรอยละ 76 ไมมประสบการณในการเกดอบตเหตและเกดบาดแผลฉกขาด การประสบกบเหตการณใหมซงบคคลไมเคยพบหรอประสบมากอนทำาใหไมทราบวาจะเกดอะไรขนในอนาคต เปนปจจยดานสถานการณเฉพาะหนาททำาใหบคคลประเมนวาตนเองตกอยในภาวะอนตรายและคกคาม(7) จงอาจเปนเหตผลอกประการททำาใหกลมตวอยางรบรวาบาดแผลฉกขาดทเกดขนมความรนแรง

ผลการศกษาครงนยงสอดคลองกบแนวคดการดแลตนเองของ เลวน(7) ทกลาววาการดแลตนเองเปนพฤตกรรมทเรยนรและถายทอดทางสงคม จากการสงเกตตนเอง การรบรอาการ การใหความหมายของอาการ การตดสนใจเกยวกบความรนแรง การเลอกวธการรกษา และการประเมนผลการรกษาดวยตนเอง ซงเปนการปฏบตทประชาชนสวนใหญของทกสงคมกระทำาอยแลว ในกรณการศกษาครงน กลมตวอยางมารบบรการรกษาในแผนกผปวยอบตเหต-ฉกเฉนของโรงพยาบาล แสดงใหเหนวากลมตวอยางไดประเมนแลววาบาดแผลทเกดขนมความรนแรงเกนกำาลงความสามารถทจะดแลรกษาดวยตนเองได จำาเปนตองพงพาระบบบรการสขภาพทอยใกลทสดโดยเรว กลมตวอยางสวนใหญจงมารบการรกษาโดยทนทเทาทจะทำาได ซงเปนพฤตกรรมการเลอกวธการรกษาทสอดคลองกบการรบรความรนแรงในระดบมาก

พฤตกรรมการดแลบาดแผลฉกขาดกอนมารบการรกษาผลการศกษาพบวา มกลมตวอยางถงรอยละ 78 ทปฏบตการปฐมพยาบาลบาดแผลดวยวธใดวธหนง

กอนมารบการรกษา ซงสามารถอธบายถงเหตผลของการปฏบตพฤตกรรมในแตละดานไดดงตอไปน 1. การหามเลอด กลมตวอยางใหเหตผลวา การหามเลอดเปนการทำาใหเลอดออกนอยลงหรอหยด

ไหล ซงสอดคลองกบแนวคดการปฐมพยาบาลทวา การหามเลอดเปนวธการแรกทควรปฏบตในการปฐมพยาบาลผทมบาดแผลรวมกบมเลอดออก(10) สวนวธการทใชในการหามเลอด พบวา กลมตวอยางเลอกใชวธการหามเลอดตามประสบการณและความสะดวก โดยใชการกดบาดแผลโดยตรงมากทสด ซงนอกจากจะเปนไปตามหลกการหามเลอดแลว ยงเปนวธการทบคคลจะตอบสนองไดดวยตนเองทนททนใดกอนการใชวธการอนๆ สวนการใชผาสะอาดปดแผล สวนใหญเปนพฤตกรรมทบคคลอนทำาให แสดงใหเหนวาในกรณทกลมตวอยางไดรบบาดเจบในขณะทมผชวยเหลอ กจะเปนกลมตวอยางทจะไดรบ ปฐมพยาบาลหามเลอดทมประสทธภาพมากขน เนองจากการใชผาสะอาดปดแผลนอกจากจะชวยในการหามเลอดแลว ยงชวยในการยดปดปากแผลไวเพอบรรเทาอาการปวดและปองกนการตดเชอไดดวย(3)

กลมตวอยางรอยละ 12.82 ใสพชสมนไพรลงในบาดแผล เพราะเชอวาสามารถหยดการไหลของเลอดได ชวยสมานแผล ลดการอกเสบของแผล โดยเพอนหรอผชวยเหลอเปนผใสให สมนไพรทนยมใชในการหามเลอดมากทสดคอ ใบขไก ใบสาบเสอ สอดคลองกบการศกษาดานเภสชวทยาทพบวา ใบขไก ใบสาบเสอ

มสาร sesquiterpene lactone ทชวยลดอาการปวด ลดการอกเสบ สามารถฆาเชอแบคทเรยทงแกรมบวกและแกรมลบ ทำาใหเลอดแขงตวเรวขน(11) แสดงใหเหนวาประชาชนไทยมสลมในพนทภาคใต มความรเกยวกบสมนไพรทใชในการรกษาแผลและเปนความรทไดรบการถายทอดกนมา ผทมความรหรอมประสบการณดงกลาวสามารถนำามาใชกบตนเองหรอชวยเหลอผอนได อยางไรกตาม กลมตวอยางบางสวนใชใบไมทมอยในททำางานขณะนนมาใสบาดแผลหามเลอด โดยไมเกยวของกบการมคณสมบตในการหามเลอดหรอรกษาแผลใดๆ เปนเพยงการใชเปนวสดกดทบลงบนแผลเพอหามเลอดเทานน เชน การใชใบ มะเขอพวงมาขยใหละเอยดกอนนำาไปปดปากแผลไว

2. การทำาความสะอาดบาดแผล กลมตวอยางใหเหตผลวา ลางทำาความสะอาดเนองจาก กลวเปนโรคบาดทะยก ซงเปนการปฏบตทถกตองตามหลกการปฐมพยาบาล เนองจากบาดแผลฉกขาดเปนแผลทมโอกาสปนเปอนเชอโรค แผลจงมโอกาสเสยงตอการตดเชอ การทำาความสะอาดแผลเปนวธการดแลบาดแผลกอนมารบการรกษาทควรสงเสรมใหประชาชนปฏบต(8) แมวากลมตวอยางบางรายใหเหตผลวา ทำาความสะอาดบาดแผลเนองจากเปนชวงเวลาทจะตองละหมาดซงตองชำาระลางรางกายใหสะอาดกอน จงไดทำาความสะอาดบาดแผลหรอลางเลอดออกไปดวย กถอวาเปนการกระทำาทสอดคลองกนและชวยปองกนการตดเชอของบาดแผลทควรสงเสรมใหมการปฏบตตอไป

สำาหรบวธการทำาความสะอาดบาดแผล กลมตวอยางรอยละ 30.77 ทำาความสะอาดแผลดวยการลางดวยนำาสะอาด และรอยละ 5.41 ลางดวยนำาสะอาดและฟอกดวยสบ ซงเปนวธทถกตองตามหลกการ ปฐมพยาบาล(4) สวนกลมตวอยางบางรายทลางแผลดวยเบทาดนหรอยาแดงนน แสดงใหเหนวากลมตวอยางบางรายยงขาดความเขาใจและอาจมความรเกยวกบการทำาความสะอาดแผลไมเพยงพอ เนองจากยาเบทาดนหรอยาแดงเปนยาทใชสำาหรบการฆาเชอโรคในบาดแผล ควรใสลงในแผลทผานการทำาความสะอาดมากอน การใสยาดงกลาวลงในบาดแผลทยงไมไดทำาความสะอาด อาจทำาใหเชอโรคหมกหมมอยภายในบาดแผลเกดการตดเชอตามมาได(3) จงเปนขอมลทเจาหนาทสาธารณสขควรนำาไปใหความรทถกตองแกประชาชนตอไป

3. การปดบาดแผล กลมตวอยางรอยละ 56.41 ปดบาดแผลดวยผาสะอาด ซงเปนการกระทำารวมกบการหามเลอดไปดวยในคราวเดยวกน ไมไดปฏบตเพอวตถประสงคในการยดปดบาดแผล สวนกลมตวอยางอกรอยละ 29.49 ซงปดบาดแผลดวยผากอสและพลาสเตอร เปนการปฏบตของเจาหนาทสาธารณสขของสถานอนามยซงใหการดแลบาดแผลเบองตนกอนสงตอผปวยมารบการรกษาทโรงพยาบาล ไมใชเปนการปฏบตของกลมตวอยาง จากขอมลดงกลาวพอจะสรปไดวา การปดบาดแผลเปนพฤตกรรมทกลมตวอยางไมไดปฏบตดวยตนเอง ทงนสามารถอธบายไดวา กลมตวอยางทกรายตงใจมารบบรการรกษาบาดแผลฉกขาดจากสถานบรการสขภาพ จงไมเหนความจำาเปนในการปดบาดแผลกอนมารบการรกษา นอกจากน ประชาชนทวไปมกไมไดเตรยมอปกรณทำาแผลไวทบาน ตองไปพงบรการจากสถานอนามยหรอโรงพยาบาล จงเปนขอมลทเจาหนาทสาธารณสขควรคำานงถงในการใหความรเกยวกบการปฐมพยาบาลแกประชาชน

อยางไรกตาม จากผลการศกษายงพบวา กลมตวอยางรอยละ 22 ไมปฏบตพฤตกรรมการดแลบาดแผลกอนมารบการรกษา โดยใหเหตผลใน 3 ประเดน ซงแตละประเดนสามารถอธบายไดดงตอไปน คอ ประเดนแรก สถานททเกดอบตเหตอยใกลสถานบรการ เชน สถานอนามยหรอโรงพยาบาล ทงนเนองจากระยะทาง ระยะเวลาในการเดนทาง ความสะดวกในการเขารบบรการ รวมถงคาใชจายในการรบบรการ เปนปจจยทมผลตอการตดสนใจเลอกรบบรการจากสถานบรการสขภาพ(12), (13), (14) จากการศกษาในครงนทพบวา

ระยะทางจากสถานทเกดอบตเหตกบสถานบรการเฉลย 6.16 กโลเมตร ใชระยะเวลาเดนทางสวนใหญนอยกวา 30 นาท ไมพบวามอปสรรคในการเดนทางมารบบรการ และกลมตวอยางรอยละ 97 สามารถใชสทธในการรบการรกษาได จงเปนเหตผลททำาใหกลมตวอยางตดสนใจมารบการรกษาทนท โดยไมทำาการดแลบาดแผลกอน

ประเดนทสอง คอ ลกษณะบาดแผลมขนาดใหญและมเลอดออก มอาการปวด และบางรายมอาการเปนลมรวมดวย แสดงใหเหนวาการบาดเจบรนแรงเกนกำาลงทบคคลจะสามารถดแลตนเองไดในขณะนน เปนสาเหตททำาใหกลมตวอยางไมปฏบตการดแลบาดแผลกอนมารบการรกษา สอดคลองกบแนวคดของ เลวน(7) ดงทกลาวมาแลว และประเดนสดทาย คอ ไมทราบวธการปฏบตในการดแลบาดแผลกอนมารบการรกษา อธบายไดวา ทผานมาสถานบรการสขภาพยงไมมการจดโครงการหรอบรการใหความรเกยวกบการปฐมพยาบาลบาดแผลกอนมารบการรกษาแกประชาชนในพนททรบผดชอบ ประชาชนบางสวนอาจไดรบความรหรอขอมลจากการสอตางๆ เชน โทรทศน วทย หรอสอสงพมพ หรออาจไดรบความรมาจากการศกษาเลาเรยนจากตำาราในระบบการศกษา ซงยงไมครอบคลมประชาชนทงหมด ทำาใหกลมตวอยางสวนหนงทไมทราบวธปฏบตการดแลบาดแผลกอนมารบการรกษา

ขอเสนอแนะและการนำาผลการวจยไปใชขอมลทไดจากผลการศกษาครงน สามารถนำาไปใชเปนแนวทางการพฒนาการใหบรการดานสขภาพ

และใหขอเสนอแนะในการทำาการศกษาวจยตอไป ดงน1. ควรมการจดโครงการเผยแพรความรเกยวกบการปฐมพยาบาลบาดแผลเบองตนแกประชาชนทวไป

โดยเพมความตระหนกถงการปฏบตการปฐมพยาบาลทถกตอง เพอลดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน2. ควรทำาการศกษาพฤตกรรมการดแลบาดแผลในกลมผบาดเจบทไมไดมารบการรกษาในโรง

พยาบาลตงแตระยะแรก3. ควรทำาการศกษาตดตามการหายของบาดแผลและภาวะแทรกซอนทเกดขนในกลมผบาดเจบทมา

รบการรกษาทนททไดรบบาดแผล และเปรยบเทยบกบกลมผบาดเจบทไมไดมารบการรกษาในโรงพยาบาลตงแตระยะแรก

กตตกรรมประกาศขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารยแสงอรณ อสระมาลย ทไดใหความรและคำาปรกษาแนะนำาทเปน

ประโยชนอยางยง ผอำานวยการโรงพยาบาล หวหนาแผนกและเจาหนาทแผนกอบตเหตฉกเฉน โรงพยาบาลยะรง จงหวดปตตาน ทมสวนใหงานวจยครงนสำาเรจไดดวยด

บรรณานกรม1. ศนยอำานวยการความปลอดภยทางถนน. ขาวประชาสมพนธ สรปสถตอบตเหตใหญ ป 50; c2549 [คนเมอวนท 15 พฤศจกายน 2550]. จาก http:// www.newswit.com/news/2007-10-22/0200- 0d78a3a3b6ae385a80242fcdd169al . 2. เรงชย ตนสกล. เศรษฐศาสตรการเมอง 3 จงหวดภาคใต (ตอนท 1); c2549 [คนเมอวนท 13

กมภาพนธ 2551]. จาก http://www.southhpp.org/index.php?file=article&obj=forum. topic.forprint (534)&PHPS. 3. กรมการแพทยรวมกบสมาคมแพทยอบตเหตแหงประเทศไทย. การดแลผบาดเจบทไมตองพกรกษาตวในโรงพยาบาล (Ambulatory trauma care). กรงเทพมหานคร: เอน พ เพรส; 2549.4. สถาบนการแพทยดานอบตเหตและสาธารณภย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. คมอการปฐมพยาบาลเบองตน. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข; 2545.5. รตนา อยเปลา. การพยาบาลผปวยทมบาดแผลเรอรง. คนเมอวนท 27 ธนวาคม 2550, จาก www.Ccne.or.th/file-gllach 05 lul 2007 20 Attacfihe 118610300.dou6. กตต สมบต, นงพรรณ พรยานพงศ, และสายนต อาจณรงค. ภมปญญาทองถนในการดแลสขภาพตนเองของชาวมสลมจงหวดชายแดนภาคใต. ม.ป.ท. 2546.7. สมจต หนเจรญกล. (2540). การดแลตนเอง: ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล. (พมพครงท 5). กรงเทพมหานคร: ว.เจ. พรนตง.8. กรมควบคมโรค. หลกสตรและคมอวทยากรการปฐมพยาบาล ณ จดเกดเหต. กรงเทพมหานคร: ซนเนย ครเอท; 2545.5. จฬาลกษณ ลมลอชา. ปจจยพนฐาน ความรนแรงของการบาดเจบ และความวตกกงวลของผบาดเจบจากอบตเหตจราจรตามการรบรของผบาดเจบและพยาบาล [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลผใหญ]. สงขลา: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2547.6. วณา สอนกลา. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนอบตเหตของผขบขรถจกรยานยนตทไดรบบาดเจบและพกรกษาตว ณ แผนกผปวยใน โรงพยาบาลตำารวจ [วทยานพนธสขศกษาศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพมหานคร: บณฑตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร; 2549.7. แสงเดอน โสภา. การรบรของผปวยตอปฏบตการพยาบาลทเปนการพทกษสทธผปวยในงานอบตเหตและฉกเฉน โรงพยาบาลพล [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยขอนแกน]. ขอนแกน: บณฑตมหาวทยาลยขอนแกน; 2544.8. ศรญญา ครงม. การรบรและการเผชญปญหาของผปวยทรอรบการผาตดหวใจ [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลผใหญ]. ขอนแกน: บณฑตมหาวทยาลยขอนแกน; 2543.9. สรวลย สะอด. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนตนเองจากอบตเหตรถจกรยานยนตของผใหญตอนตนในเขตเทศบาลนครยะลา [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. สงขลา: บณฑตมหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2547.10. วภาพร วรหาญ, จงรก อฐรตน, และสวรรณา บญยะลพรรณ. การปฐมพยาบาล และการพยาบาลฉกเฉน. ขอนแกน: ขอนแกนการพมพ; 2541.11. จนตนา แสงพนธ, ถนอมจต สภาวตา, นงนตย จงจระศร, ปราณ รตนสวรรณ, เพชรนอย สงหชางชย, แวอบดลกอแดร เจะอบง, สมพงษ สราญกวน, และอรนพร อฐรตน. ภมปญญาการใชสมนไพรของหมอพนบานภาคใตตอนลางของประเทศไทย. สงขลานครนทรเวชสาร 2545; 20:122-136.12. กรรณการ พนจ. เปรยบเทยบการเขาถงบรการ ระดบความเจบปวยและคาใชจายในการใชบรการสขภาพระดบตนทสถานผดงครรภกบสถานบรการของรฐในจงหวดระนอง [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,

สาขาการพยาบาลชมชน]. ชลบร: บณฑตมหาวทยาลยบรพา; 2544.13. จรญ ดวงพร. ปจจยทมผลตอการเลอกสถานพยาบาลหลกของประชาชนตามโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา จงหวดสรนทร [วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาการจดการระบบสขภาพ]. มหาสารคาม: บณฑตมหาวทยาลยมหาสารคาม; 2547.14. ศรนยา จตราวชานนท. ปจจยทางการตลาดบรการทมอทธพลตอการเลอกสถานพยาบาลในโครงการประกนสงคมของพนกงานในนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ จงหวดลำาพน [วทยานพนธบรหารธรกจมหาบณฑต]. เชยงใหม: บณฑตมหาวทยาลยเชยงใหม; 2546.

บทฟนฟวชาการ Review Articles

รงสวนจฉยในภาวะฉกเฉน: ประโยชนของรงสวนจฉยทมตอการพฒนาคณภาพของสาขาวชาเวชศาสตรฉกเฉน

(Emergency Radiology: A Necessary Support for Emergency Medicine)น.พ. รฐชย แกวลาย

Radiologist and Instructor, Department of Radiology,

Massachusetts General Hospital and Harvard Medical School, Boston, Massachusetts, USA

บทคดยอสาขาวชาเวชศาสตรฉกเฉนถอเปนสาขาวชาเฉพาะทางใหมทกำาเนดในวงการแพทยไทยไดไมนาน ซง

สาขาวชานกำาลงมการพฒนาอยางกาวกระโดดเปนอยางมาก แพทยเฉพาะทางสาขานควรตองมความรในการดแลรกษาผปวยและความสามารถทางบรหารจดการระบบตางๆอยางหลากหลาย รวมทงควรรจกการเลอกตรวจทางรงสวนจฉยทเหมาะสมเพอชวยในการวนจฉยโรคและเพอชวยบงชตำาแหนงในการทำาหตถการบางอยางใหแกผปวยอกดวย นอกจากนการบรหารจดการทดของแผนกรงสวทยา รวมทงการสรางมาตรฐานในการตรวจทางรงสวนจฉยเฉพาะในผปวยฉกเฉนกชวยใหสามารถใหบรการแกผปวยไดอยางรวดเรวและมคณภาพไปพรอมกน บทบาทของการตรวจทางรงสวนจฉยในเวชศาสตรฉกเฉนยงคงพฒนาอยางตอเนองทงในดานใหบรการแกผปวย ความรและงานวจย ในบทความนผเขยนจะกลาวถงประโยชนของการตรวจทางรงสวนจฉยทมตอการพฒนาคณภาพของสาขาวชาเวชศาสตรฉกเฉนAbstract:

Emergency medicine has recently been recognized as a new medical specialty in Thailand, which has grown steadily and strongly in the past few years. Among many resources available to help gearing a quality medical practice in Emergency Departments (ED) is medical imaging technology and quality interpretation. Imaging can be of tremendous value in medical diagnosis and guidance of therapeutic interventions for ED patients. In addition, good management and implementation of imaging standard for emergency care can potentially avoid delays and promote high-quality practice in the ED. Role of imaging and radiologists in the ED is evolving, both in patient care, physician education and research. In this article, the author discusses how imaging is a vital support for a high-quality emergency medicine practice.

ผปวยสวนหนงทมารบการตรวจรกษา ณ หองฉกเฉนมกไดรบการตรวจทางหองปฏบตการเบองตน เชน complete blood count หรอurine analysis คอนขางบอย ทงนผปวยในกลมดงกลาวอาจมสดสวนจำานวนเลกนอยหรอมากกได ทงนขนกบหลายปจจย เชน ลกษณะของการใหบรการ (คลนก, สถานอนามย,โรงพยาบาล) ขนาดของสถานพยาบาล (โรงพยาบาลชมชน, จงหวด, มหาวทยาลย) และลกษณะชมชน (ตำาบล, อำาเภอ, จงหวด) เปนตน

อยางไรกตาม ในปจจบนพบวาการตรวจทางรงสวทยานนมความจำาเปนมากขนในการวนจฉยโรค การตดสนใจใหการรกษาเบองตนทแผนกฉกเฉน การสงตอขอคำาปรกษาจากแพทยสาขาอน และการรบผปวยเขารกษาตอเนองในโรงพยาบาล

การตรวจทางรงสวทยานนมหลายวธทงทใชรงส และไมใชรงส การถายภาพทางรงสวทยาของผปวยนนพฒนามาจากจดเรมตนของการคนพบรงสเอกซ (x-ray) เมอป พ.ศ. 2438 โดย Wilhelm Conrad Rontgen นกฟสกสชาวเยอรมน (1) ไดนำารงสเอกซมาใชในการตรวจเอกซเรยทวไป (conventional radiography), fluoroscopyและการตรวจดวยเครองเอกซเรยคอมพวเตอร (computed tomography, CT) ตอมาจงไดมการพฒนาการถายภาพทางรงสวทยาใหแกผปวยโดยไมใชรงสเอกซอนไดแกเวชศาสตรนวเคลยร(nuclear medicine) การตรวจอลตราซาวด (ultrasonography)และการถายภาพดวยคลนแมเหลกไฟฟา (magnetic resonance imaging, MRI) เปนตน

การวเคราะหลกษณะบนภาพดงกลาวชวยใหแพทยสามารถวนจฉยโรคหลายชนดไดอยางมนใจโดยไมทำาใหผปวยเจบปวด (non-invasive imaging diagnosis)และสามารถนำาไปสการรกษาทเหมาะสมและถกตอง

สาขาวชาเวชศาสตรฉกเฉน (Emergency Medicine) ในสหรฐอเมรกาพฒนามาไดประมาณ20ปแลว ซงขณะนในหมรงสแพทย(radiologist) กำาลงมความสนใจในการศกษาวจยถงประโยชนของการตรวจทางรงสวนจฉยทจำาเพาะของผปวยฉกเฉกนเปนอยางมาก (2) จากผลการศกษาทงหลายมกระบวาการถายภาพดวยเทคนคสมยใหม เชน อลตราซาวด เอกซเรยคอมพวเตอร หรอ การถายภาพดวยคลนแมเหลกไฟฟา มประโยชนในการชวยยนยนการวนจฉยโรคไดอยางรวดเรวและแมนยำา รวมทงยงชวยบอกแนวทางของการรกษาไดทงในผปวยบาดเจบจากอบตเหต (3, 4) ปวดทองจากไสตงอกเสบ(5)และปวดศรษะเฉยบพลน (6)

เปนตนปจจบน แผนกฉกเฉนทงหลายในประเทศสหรฐอเมรกามกทำาการตดตงเครองถายภาพรงสตางๆมาก

ขนในแผนกทงเครองเอกซเรย เครองอลตราซาวด เครองเอกซเรยคอมพวเตอร (computed tomography, CT)และเครองตรวจคลนแมเหลกไฟฟา(MRI) ดงเชนใน Massachusetts General Hospital มเครองเอกซเรยและเครองเอกซเรยคอมพวเตอร อยางละ 2 เครอง อกทงมเครองอลตราซาวดและ เครองตรวจคลนแมเหลกไฟฟาอยางละ 1 เครอง อยภายในแผนกฉกเฉน ซงเครองมอเหลานสามารรถใหบรการแกผปวยตลอด24 ชวโมง นอกจากนยงมแนวโนมวาในแผนกฉกเฉนทสรางขนใหมทงหลายมกนยมตดตงเครองมอททนสมยเหลานกนมากขน ผเขยนจะกลาวถงการถายภาพรงสในแผนกฉกเฉนในแงตางๆดงน1. เทคนคและเครองมอทใช2. การบรหารงานและการควบคมคณภาพ

3. การศกษาและพฒนา1.เทคนคและเครองมอทใช

1.1 การตรวจเอกซเรยทวไป (conventional radiography)เปนเทคนคการตรวจทางรงสวนจฉยทใชบอยทสดในผปวยฉกเฉน ทงนเพราะทำาไดงายและรวดเรว

อกทงมความแมนยำาในการวนจฉยโรคหลายภาวะโดยเฉพาะโรคของระบบทางเดนหายใจและระบบกระดกและขอ

ผปวยทสงสยวาอาจมภาวะปอดบวม (pneumonia) หวใจวาย (pulmonary edema)วตถแปลกปลอมในหลอดอาหารหรอหลอดลม หรอการบาดเจบตอทรวงอก มกไดรบการตรวจดวยการทำาเอกซเรยปอด (chest radiography) โดยทาทถอวาเหมาะสมทสดคอการตรวจในทา posteroanterior (PA) ในบางกรณการตรวจดวยทา lateral กสามารถใหขอมลซงนำาไปสการวนจฉยทแมนยำามากขนได (รปท 1) ถาในกรณทแพทยสงสยวาอาจมภาวะกระดกซโครงหก การตรวจดวยทา oblique เพมเตมจากทาPA และ lateralกสามารถชวยใหการวนจฉยไดดยงขน

ผปวยทสงสยวามการบาดเจบของระบบกระดกและขอเชน กระดกหก (fracture) ขอเคลอน (dislocation) การตรวจดวยเอกซเรยทวไปในทาอยางนอย2 ทาทตงฉากกนนนถอเปนสงจำาเปนเบองตน นอกจากนบางครงการตรวจเพมเตมดวยทา obliqueกมประโยชนในการคนหาภาวะกระดกหกทซอนเรนหรอชวยในการบอกรายละเอยดของภาวะกระดกหกและขอเคลอนใหชดเจนมากยงขน

รปท 1 ภาพเอกซเรยปอดในทา posteroanterior (A) และ lateral (B) ของผปวยชายอาย 34ปมาตรวจดวยอาการไข ไอมเสมหะ พบวาม consolidation ทบรเวณ right middle lobeทเหนเฉพาะในทา lateral บงถงภาวะ pneumonia

1.2 อลตราซาวด มบทบาทเปนอยางมากในการตรวจผปวยฉกเฉน เนองจากสามารถใชเพอการวนจฉยโรคในชองทอง

และชองปอดทอาจจำาเปนตองไดรบการผาตด เชน ถงนำาดอกเสบ (รปท 2) ไสตงอกเสบ การอดตนของทางเดนปสสาวะ ภาวะเลอดออกในชองทอง ภาวะนำาในเยอหมปอดหรอหวใจ (รปท 3) ลมในเยอหมปอด ลมเลอดอดตนหลอดเลอดดำาของขา เปนตน แพทยหลายคนถอวาการตรวจอลตราซาวดนนเปนการตรวจรางกายแบบเพมเตม (extended physical examination) เพอยนยนการวนจฉยโรคหรอเพอกำาจดขอสนนษฐานสำาหรบภาวะความผดปกตบางอยาง

ขอดของอลตราซาวดคอ เครองมอมขนาดเลกและสามารถนำาไปใชขางเตยงผปวยไดอกทงอลตราซาวดเปนการตรวจทไมใชรงสเอกซ ดงนนผปวยจงไมไดรบอนตรายจากรงส

ขอควรคำานงในการใชอลตราซาวดคอ ความแมนยำาในการตรวจนนขนกบเทคนกทใชในการตรวจและประสบการณของผตรวจ ดงนนหากมขอสงสยหรอผลอลตราซาวดมขอขดแยงกบการตรวจทางคลนก แพทยจำาเปนตองใชวจารณญาณเพอใหการวนจฉยโรคไดอยางถกตอง ซงแพทยอาจตองทำาการเฝาสงเกตอาการของผปวยตอไป(observation) สงตรวจซำาดวยอลตราซาวด หรอสงตรวจรงสวนจฉยชนดอนๆ เชน CT หรอMRI แทนกได

รปท 2 ภาพอลตราซาวดของถงนำาดในทา longitudinal (A) และ transverse (B)ของผปวยหญงอาย 46 ป แสดงใหเหนนวขนาดใหญ (ลกศร) ทบรเวณ neckของถงนำาด และผนงของ gallbladder หนา 7 มลลเมตร ผปวยรายนไดรบการวนจฉยเปน acute cholecystitis

รปท 3 ภาพอลตราซาวดในทา coronal บรเวณเหนอตบพบวามนำาในชองเยอหมปอด (pleuraleffusion) ของผปวยอาย 68 ปซงมาดวยอาการเหนอย การตรวจเพมเตมพบวา pleural effusionเปนเลอดทออกเนองจากการใชยา warfarin

1.3 CTนบเปนการตรวจทางรงสวนจฉยทมการพฒนาอยางรวดเรวทสดทงในแงของววฒนาการและความ

แพรหลาย เครองมอCTน ใชรงสเอกซผานตวผปวยในหลายๆมมเพอใหคอมพวเตอรสรางภาพขน ขอแตกตางทสำาคญจากการตรวจดวยรงสเอกซทวไปคอ ภาพทปรากฎเปนภาพสามมตของผปวยซงรปทนยมใชในการวนจฉยโรคมากทสดเปนรปในแนวขวางกบแกนรางกาย (transverse หรอaxial view) เนองจากความแมนยำาในการวนจฉยโรคดวย CT สงกวาเอกซเรยทวไป ทำาให CTถกใชมากขนเรอยๆ ในหลากหลายภาวะไดแก การวนจฉยผไดรบบาดเจบทศรษะ กระดกสนหลง ทรวงอก หรอชองทอง ภาวะกระดกหกและขอเคลอนทซบซอน (รปท 4) การวนจฉยโรคหลอดเลอดในสมอง (รปท 5) ภาวะเลอดออกในสมอง ภาวะลมเลอดอดตนในปอด(รปท 6) และไสตงอกเสบ เปนตน

ขอควรคำานงในการใช CT ในการวนจฉยโรคตางๆ คอความเสยงจากรงสทผปวยไดรบจากการตรวจ โดยเฉพาะผปวยเดกและวยรน นอกจากนคาใชจายในการตรวจ CT กมราคาสงกวาการตรวจเอกซเรยทวไปและอลตราซาวดอกดวย แพทยผสงตรวจอาจเลอกทจะปรกษารงสแพทยกอนเพอชวยในการเลอกวธการตรวจทเหมาะสมกบโรคแตละชนดหรออาจคนควาหาขอมลไดจาก Appropriateness Criteria ตพมพในเวบไซตของ The American College of Radiology (7) ซงเขยนโดยกลมรงสแพทยผเชยวชาญมากมายเพอใหคำาแนะนำาเกยวกบการสงตรวจทางรงสวนจฉยในอาการของโรคหลากหลายชนด (clinical scenario)

รปท 4 ภาพ CT ในทา sagittal (A) ของ right acetabulum และภาพสามมตทสรางจากเอกซเรยคอมพวเตอร โดยมองจากดานหลงของผปวย (B)แสดงใหเหนลกษณะของ comminuted, complex acetabular fracture ชนด transverse plus posterior ในผปวยอาย 22 ปผประสบอบตเหตรถยนต

รปท 5 ภาพ CT (A) และ diffusion-weighted MRI (B) ของสมองในผปวยอาย 51 ป พบวาม acute infarction (ลกศร) ในบรเวณของ posterior cerebral artery territory

รปท 6: ภาพ CT ของ mediastinum ในผปวยชายอาย 48 ปมาตรวจดวยอาการเหนอยหายใจลำาบาก พบวาม saddle embolus (ลกศร) ใน pulmonary arteries

1.4 MRI เปนการตรวจทางรงสวนจฉยทกำาลงเรมเขามามบทบาทในผปวยฉกเฉนมากขน โดยเฉพาะในการ

ตรวจโรคของสมองและไขสนหลง เชน stroke หรอ acute spinal cord compression เปนตนทงนเพราะมความแมนยำาสงในการวนจฉยโรค นอกจากนการทำา MRIยงมทใชในกรณผปวยเดกหรอหญงตงครรภทสงสยวามภาวะไสตงอกเสบแตตรวจยนยนไมไดดวยการทำาอลตราซาวนดและแพทยไมตองการใหผปวยไดรบรงสจากการตรวจดวย CTอกดวย

ขอจำากดของการใช MRIอยทเครองมอยงไมถกใชอยางแพรหลายเพราะราคาคาตรวจทสง นอกจากนMRIยงไมสามารถใชตรวจผปวยทมวสดแปลกปลอมในรางกายซงไวตอสนามแมเหลกไฟฟาเชน เครองกระตนจงหวะการเตนของหวใจ(pacemaker) เปนตน

1.5 Emergency Interventional RadiologyInterventional Radiology มประโยชนในการรกษาภาวะฉกเฉนหลากหลายไดแก ภาวะเลอดออก

อยางรนแรง(active extravasation)ในหลอดลมหรอทางเดนอาหาร และการนำาทางของการเจาะชองปอดหรอชองทองเพอระบายของเหลวออก เปนตน

ขอดของ Interventional Radiology คอไมทำาใหผปวยเจบปวด (non-invasive)ทำาไดอยางรวดเรว ระยะเวลาการพกฟนสนและมผลขางเคยงตำาเมอเทยบกบการรกษาแบบดงเดมอยางไรกตามกยงมขอดอยทเครองมอมจำากดเฉพาะในโรงพยาบาลขนาดใหญและจำาเปนตองอาศยรงสแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางในการทำาการตรวจเทานน2. การบรหารงานและการควบคมคณภาพ

นอกจากบทบาทในการใหบรการดานการถายภาพแกผปวยและแพทยแลว งาน ”เบองหลง”ในการควบคมคณภาพของการถายภาพกมความสำาคญอยางยง การบรหารงานของการถายภาพไมไดขนอยกบการมเครองมอและระบบการแปลผลภาพททนสมยเทานน แตยงขนกบกระบวนการควบคมคณภาพเพอลดความผดพลาดและเพมระดบคณภาพของการถายภาพ ซงสงผลไปถงคณภาพในการใหบรการและการ

วนจฉยโรคแกผปวย ตวอยางเชน แพทยสงผปวยมารบการตรวจดวยเอกซเรยคอมพวเตอรแตใบสงตรวจมาไมถงแผนกรงสวทยาหรอมาถงลาชา การไมมระบบตรวจสอบคณภาพของเอกซเรยทวไปกทำาใหภาพทไดจงไมมมาตรฐานเปนตน ดงแผนภมท1 แสดงใหเหนถงลำาดบของงานเบองหลงเหลานและขอผดพลาดทอาจเกดขนในขนตอนตางๆเรมตนตงแตการทแพทยสงใบคำารองขอตรวจทางรงสวนจฉยจนจบกระบวนการจากขอมลของ Massachusetts General Hospital

แผนภมท1 แสดงใหเหนถงลำาดบของการถายภาพรงสและขอผดพลาดทอาจเกดขนในแตละขนตอนทงนพบวากอนหนาทจะมกระบวนการควบคมคณภาพการถายภาพอยางเปนระบบในหนวยรงสวทยา

ฉกเฉนนน เวลาทใชในการตามแกไขความผดพลาดตางๆนนานถง 120 ชวโมง/เดอนซงเทยบไดกบการจางพนกงานทำางานเตมเวลา 2 คน และพนกงานทำางาน part-time 1 คนในการแกปญหาดงกลาว หลงจากเรมกระบวนการควบคมคณภาพภายในเวลา6เดอนพบวาความผดพลาดลดลงเหลอเพยง 42 ชวโมง/เดอน (8)

ดงนนแผนกรงสวทยาทดตองมแนวทางในการปองกนขอผดพลาดตางๆและมระบบรองรบแกไขในกรณทความผดพลาดไดเกดขน ตงแต patient identification ไปจนถงความปลอดภยระหวาง และภายหลงการตรวจจนกระทงสงผปวยกลบไปยงแพทยผรกษา นอกจากนการสรางแนวทางการตรวจ (protocol)ทเหมาะสมเฉพาะกบผปวยฉกเฉน กมความสำาคญในการเพมความรวดเรวของการบรการเพมความแมนยำาในการวนจฉยโรคและลดการใชรงสโดยไมจำาเปน3. การศกษาและพฒนา

ผปวยทมารบบรการทแผนกฉกเฉนนนแตกตางจากผปวยอนๆทงในแงของลกษณะทวไปของกลมผ

ปวย (demographics) อาการทแสดง แนวทางการวนจฉย และความหลากหลายของโรค รวมทงแนวทางการรกษาทเหมาะสม

นอกจากนนเนองดวยความจำากดของ resource และเวลาในแผนกฉกเฉน ทำาใหรปแบบในการใหบรการของแพทยและทมสนบสนนมความพเศษเฉพาะตวไมเหมอนกบงานสวนอนๆ ในโรงพยาบาล ลกษณะดงกลาวทำาใหการศกษาวจยในกลมผปวยฉกเฉนมความนาสนใจ นอกจากนนการทแนวโนมของปรมาณผปวยทเขามารบบรการใหแผนกฉกเฉนสงขนเรอยๆทกป ทำาใหการศกษาวจยกบผปวยกลมนมโอกาสทจะเกดการพฒนาองคความรและการบรการตอประชากรหมมากการศกษาวจยรวมกนของแผนกเวชศาสตรฉกเฉนและรงสวทยาจะชวยใหเกดประโยชนสงสดตอผปวยฉกเฉนอยางไมตองสงสยไมวาจะเปนการศกษาในแงของความแมนยำาในการวนจฉยโรค การเลอกเทคนคทเหมาะสมในการตรวจวนจฉย การคำานวณความคมคาและประโยชนของการถายภาพ หรอ การใช clinical rules รวมกบการถายภาพเพอใหเกดประโยชนสงสด เปนตน

เนองจากทงวชา เวชศาสตรฉกเฉนและรงสวทยาฉกเฉนยงถอเปนวชาคอนขางใหมในวงการแพทยโดยเฉพาะในประเทศไทย การแลกเปลยนความรระหวางกนจงมความสำาคญทจะชวยใหแพทยทงสองสาขาจะสรางประโยชนตอผปวยไดสงสด และเกดการพฒนาองคความรเพอความเปนเลศทางวชาการ

การแลกเปลยนความรสามารถกระทำาไดหลายวธทงในรปแบบของการสอสารทางเดยวและ2ทาง ตวอยางเชน การปรกษากนระหวางการปฏบตงาน การประชมรายวน รายสปดาห การประชมวชาการ Mortality & Morbidity การสมมนาระดบโรงพยาบาล ระดบจงหวดหรอระดบประเทศการเผยแพรความรดวยเอกสารและบทความวชาการไมวาจะเปนทางวารสาร หนงสอ หรออนเตอรเนต เปนตน

ในเบองตนสงทสามารถทำาไดไมยากคอการปรกษากนระหวางการปฏบตงาน ไมวาจะเปนการแลกเปลยนความเหนเกยวกบเทคนคทเหมาะสมในการตรวจวนจฉยโรคดวยการถายภาพ การแปลผลภาพ อกทงการประชมรายสปดาหในกรณของผปวยทนาสนใจ

โดยสรปรวมแลวรงสวทยาฉกเฉน (Emergency Radiology)ถอเปนทมสนบสนนทสำาคญตอเวชศาสตรฉกเฉนทงในแงของงานบรการผปวยเพอใหไดรบการวนจฉยโรคทแมนยำา รวดเรว มคณภาพและในดานการเผยแพร แลกเปลยนความร การศกษาวจยเพอการพฒนาองคความรใหม รวมถงการใหบรการอยางปลอดภยและมคณภาพสงAcknowledgmentผเขยนขอขอบคณ ดอกเตอรรจ และดอกเตอรมาลน เอกะวภาต ทชวยตรวจทานตนฉบบเอกสารอางอง1. Assmus A. Early history of x rays. Beam Line, page 10-24. Available at URL:http://www.slac.stanford.edu/pubs/beamline/25/2/25-2-assmus.pdf Accessed:October 22, 20092. The American Society of Emergency Radiology. Our history. Available at URL:http://www.erad.org/newweb/aboutaser.htm Accessed: November 3, 20093. Federle MP, Goldberg HI, Kaiser JA, Moss AA, Jeffrey RB, Mall JC. Evaluation of

abdominal trauma by computed tomogragphy. Radiology 1981;138:637-644.4. Zimmerman RA, Bilaniuk LT, Gennarelli T, Bruce D, Dolinskas C, Uzzell B.Cranial computed tomography in diagnosis and management of acute head trauma.AJR Am J Roentgenol 1978;131:27-34.5. Puylaert JB. Acute appendicitis: US evaluation using graded compression. Radiology1986;158:355-360.6. Scotti G, Ethier R, Melancon D, Terbrugge K, Tchang S. Computed tomography inthe evaluation of intracranial aneurysms and subarachnoid hemorrhage. Radiology1977;123:85-90.7. The American College of Radiology. The ACR Appropriateness Criteria. Availablefrom URL: http://www.acr.org/ac Accessed: October 22, 20098. Yee KM. Quality control in the digital environment: not a luxury, a necessity.Updated: September 7, 2009. Available from URL: http://www.auntminnie.com/index.asp?Sec=sup&Sub=imc&Pag=dis&ItemId=87135 Accessed: October 22, 2009

ทำางานกชพอยางไรใหมประสทธภาพอบล ยเฮง *

หวหนาพยาบาล ศนยกชพ “นเรนทร” โรงพยาบาลราชวถ

เปนททราบโดยทวกนวาผเจบปวยฉกเฉนทไดรบการชวยเหลอ ณ จดเกดเหต จะมโอกาสรอดชวตหรอลดภาวะแทรกซอน จำาเปนตองมการชวยเหลอทรวดเรว ถกตอง เหมาะสม ตงแตจดเกดเหต ขณะเคลอนยายลำาเลยง จนถงการนำาสงโรงพยาบาลทเหมาะสม คอมศกยภาพในการรกษาพยาบาลผเจบปวยเหลานน ดวยเหตผลดงกลาวระบบการชวยเหลอกอนถงโรงพยาบาล หรอระบบบรการการแพทยฉกเฉน (EMSS : EMERGENCY MEDICAL SERVICES SYSTEM) จงเปนหนงในนโยบายหลกสำาคญของรฐบาล ทกำาหนดใหมหนวยบรการการแพทยฉกเฉนใหครอบคลมทวประเทศไทย โรงพยาบาลตาง ๆ จงตองเขามาเกยวของอยางหลกเลยงไมได เพอตอบสนองนโยบายดงกลาว สงสำาคญทตองทำาไปพรอมๆกบการพฒนาระบบคอการพฒนาการชวยเหลอ(การกชพ) ใหมประสทธภาพ ซงตองอาศยปจจยหลายๆดานประกอบกน ทงการบรหารจดการหนวยกชพ การพฒนาการใหบรการ ตลอดจนการพฒนาและฟนฟองคความรของบคลากร และทสำาคญทสดคอการทำางานเปนทมอยางมความสขทสอดประสานเชอมโยงกนอยางเปนระบบโดยเฉพาะการใหชมชนเขามามสวนรวม จงจะสงผลลพธตามทตงเปาหมายไว คอการลดอตราการตายทไมสมควร และลดภาวะแทรกซอนทจะอาจตามมาภายหลง

ปจจบนการพฒนาการกชพ ถอเปนบทบาทหนาทหนงของชาวฉกเฉน ทงแพทยพยาบาล หรอเจาหนาทเวชกจฉกเฉน โดยเฉพาะพยาบาลนบเปนกำาลงหลกในการปฏบตงานในดานน กลาวคอเปนทงผบรหารจดการหนวยกชพ ผใหบรการในหนวยกชพ อกทงยงตองเปนครผฝกสอน ถายทอดองคความร ใหกบประชาชน อาสาสมครและบคลากรทเกยวของ เนองจากงานกชพเปนงานทตองมชมชนเปนรากฐาน ฉะนนการชกชวนและสงเสรมชมชนใหมสวนรวมในยามเจบปวยฉกเฉน จงเปนสงสำาคญทจะทำาใหชมชนมความเขมแขงในยามเจบปวยฉกเฉนและสามารถทำางานเชอมโยงกบหนวยกชพไดอยางมประสทธภาพ กอใหเกดผลสำาเรจตามเปาหมาย

ฉะนนการเตรยมความพรอมในดานตางๆ จงเปนสงสำาคญทเปรยบเสมอนตนทนใหทมกชพมความเขมแขงมากขนในดานตางๆในทกระยะของการใหบรการ ในทนจะขอกลาวถง เทคนควธตางๆทมสวนทำาใหทมกชพมประสทธภาพ ซงผเขยนไดรวบรวมจากประสบการณตรง ในหลายแงมม ทจะเปนประโยชนกบผทเกยวของกบงานกชพ

เทคนคในดานการบรหารจดการหนวยบรการใหมประสทธภาพ และมความพรอมในการใหบรการกอนถงโรงพยาบาล ตองคำานงถงการเตรยมความพรอมในดานตาง ๆ ดงน

1) บคลากร ตองเปนผทมใจรกในการใหบรการเชงรก มใจรกในงานฉกเฉน มความเชอมนในตวเอง คลองแคลว วองไว และมทศนคตทดตอการใหบรการกอนมาถงโรงพยาบาล ถาเปนไปไดอาจใชวธคดเลอกบคลากรโดยใหอาสาสมครตวเขามา เพราะผอาสาสมครตวเขามา มกมใจรกในงานนนเปนตนทนเดมอยแลว จะยงทำาใหงานมผลสำาเรจไปเกนกวาครง

ปญหาอปสรรค• บคลากรมไมเพยงพอ ทำาใหไมมผรบผดชอบชดเจน• บคลากรทปฏบตงานประจำาในหนวยงานน ขาดความกาวหนา ไมมกรอบอตรากำาลงชดเจน ทำาให

ทอแท และเปนสาเหตของการยายไปสหนวยงานอนหรอลาออกจากระบบแนวทางแกไข

• ถาสามารถทำาได ควรจดใหมบคลากรรบผดชอบงานดานนโดยตรง • องคกรและผบรหารควรเหนความสำาคญของบคลากรทปฏบตงานดานน และสงเสรมใหมความ

กาวหนาในการปฏบตงานตามความเหมาะสมทควรจะเปน

2) รถพยาบาลฉกเฉน ตองมพรอมใชและมผรบผดชอบตลอด 24 ชวโมง เพราะการเจบปวยฉกเฉนนอกโรงพยาบาล จะเกดขนเวลาใดกได

ปญหาอปสรรค• ไมมรถพยาบาลฉกเฉนเฉพาะสำาหรบงานกชพ บางโรงพยาบาลใชรวมกบรถของฝาย• บรหาร ทำาใหตดขดขนตอนในการบรหารจดการ และมผลตอการออกปฏบตการลาชา เกดผลกระทบ

ตอผเจบปวยฉกเฉน• ไมมรถสำารอง เมอรถประจำาการขดของ• ไมมผรบผดชอบรถพยาบาลฉกเฉนโดยตรง ขาดผดแลรกษารถอยางชดเจน ม• ผลทำาใหเกดการชำารด เสยหาย บอยๆ และหาผรบผดชอบไมได

แนวทางแกไข• ควรมรถพยาบาลฉกเฉนเฉพาะสำาหรบงานกชพโดยตรง • ควรมรถสำารอง เมอรถประจำาการขดของ ( ถาสามารถทำาได )• ควรจดใหมผรบผดชอบดแลรถพยาบาลฉกเฉนโดยตรง• ถาเปนได ในอนาคต อาจตองใชวธจางเหมาภาคเอกชนมาบรหารจดการรถพยาบาลฉกเฉน ซงนาจะ

เกดผลดกวาในสถานการณปจจบน

3) องคความร บคลากรทปฏบตงาน ตองผานการอบรมและลงทะเบยนเปนผปฏบตงานดานการกชพ โดยมการทดสอบความรในเรองทเกยวของ ไดแก การประเมนสถานการณ การประเมนสภาพ การชวยเหลอภาวะฉกเฉนในระบบตาง ๆ การชวยฟนคนชพ การใชอปกรณและเทคนคในการยกและเคลอนยาย และทสำาคญควรมการฝกภาคสนามรวมกบหนวยกชพตามเกณฑทกำาหนด กอนทจะปฏบตงานจรง จงจะทำาใหเกดทกษะและมองเหนภาพในเชงรกไดชดเจนขนปญหาอปสรรค

• บคลากรขาดองคความรและทกษะในงานดานการกชพ• ในการจดการเรยนการสอนไมไดจดภาคสนามลงไปดวย ซงอาจมสาเหตจากขอจำากดบางอยาง เชน

ไมมแหลงฝกภาคสนาม เปนตน ทำาใหบคลากรขาดทกษะและความมนใจในการใหบรการเชงรกในสถานการณจรง

แนวทางแกไข• พฒนาและฟนฟองคความรดานการกชพใหบคลากรอยางสมำาเสมอและตอเนอง• ควรจดใหบคลากร มการฝกภาคสนามในรถกชพ กอนทจะปฏบตงานจรง

4) ยาและอปกรณเวชภณฑ ตองมครบถวน ทงปรมาณและคณภาพ และควรจดเกบไวในกระเปาทพรอมจะนำาไปยงทเกดเหตไดสะดวกตลอดเวลาปญหาอปสรรค

• ไมไดตรวจเชคอปกรณและเวชภณฑ ทำาใหบางครงอปกรณขาดหายไป , O2 หมดหรอบางครงยาหมดอาย เปนตน

• ในบางหนวยงาน จดเกบยาหรอเวชภณฑ ทใชในกรณฉกเฉนไวในตของรถพยาบาล ทำาใหไมสามารถนำาไปชวยเหลอผเจบปวยฉกเฉน ณ จดเกดเหตไดทนทวงท

• จดเตรยมอปกรณเวชภณฑ ไมครบตามมาตรฐานแนวทางแกไข

• มการ ตรวจเชคอปกรณเวชภณฑ กอนและหลงการปฏบตงานทกครง• จดเตรยมอปกรณเวชภณฑไวในกระเปาทสามารถนำาไปชวยเหลอ ณ จดเกดเหตไดทนท ตลอดเวลา• จดเตรยมอปกรณเวชภณฑใหมครบตามมาตรฐานทกำาหนด

3) การสอสาร ตองมวทยสอสาร หรอชองทางการสอสารทางอน เชน โทรศพทตดตงในรถพยาบาลฉกเฉน เพอตดตอประสานงานขณะปฏบตการ และบคลากรทปฏบตงานตองมความสามารถในการใชวทยสอสารเปนอยางด

ปญหาอปสรรค• ไมมวทยสอสารในรถพยาบาลฉกเฉน บางครงบคลากรตองใชโทรศพทสวนตว โดยตองเสยคาใชจาย

เอง และทสำาคญทำาใหเกดความลาชาในการปฏบตงาน• บคลากรไมมองคความร ขาดทกษะในการใชวทยสอสาร

แนวทางแกไข• ตดตงวทยสอสารในรถพยาบาลฉกเฉน• พฒนาฟนฟองคความรในการใชวทยสอสารใหบคลากรอยางสมำาเสมอและตอเนอง

4) ทมงาน ตองมการเตรยมทมงานใหเขาใจบทบาทหนาทซงกนและกน เพราะการทำางานดานการกชพ ตองทำางานรวมกนเปนทมจงจะประสบผลสำาเรจ ทกคนในทมลวนมความสำาคญ ถาเหนอยกเหนอยดวยกน ทก ๆ คนในทมกจะปฏบตงานไดอยางมความสขและเกดผลงานทมประสทธภาพ

ปญหาอปสรรค• ทมงานไมเขาใจบทบาทหนาทซงกนและกน ทำาใหไมเกดความรวมมอรวมใจกนในการปฏบตงาน

แนวทางแกไข• ชแจงใหบคลากรในทม เขาใจบทบาทซงกนและกน และมการมอบหมายกำาหนดหนาทรบผดชอบเปน

ลายลกษณอกษรไวอยางชดเจน• จดกจกรรมทกอใหเกดความสามคคกนในหนวยงาน

5) การมสวนรวมของชมชน ตองมการเขาถงและโนมนาวใหชมชนเหนความสำาคญในการมสวนรวมเมอคนในชมชนเกดการเจบปวยฉกเฉน เพราะนอกจากจะทำาใหชมชนสามารถชวยเหลอกนเองในยามเจบปวยฉกเฉนไดแลว ชมชนยงสามารถทำางานเชองโยงสอดประสานกนกบหนวยกชพไดอยางรวดเรว ถกตอง ในเวลาทเหมาะสม กอใหเกดประสทธภาพของการกชพ อกทงยงชวยลดความขดแยงตางๆในการปฏบตงาน ทอาจจะเกดขน

ปญหาอปสรรค• ชมชนขาดความเขาใจในการทำางานของหนวยกชพ บางครงเกดความขดแยง จนถงขนไมรอทมกชพ

หรอยกผเจบปวยหน• ประชาชน อาสาสมคร มลนธ ทพบเหนผเจบปวย ขาดองคความรในการชวยเหลอผเจบปวยในเบอง

ตน แนวทางแกไข

• ควรมการจดประชมชแจง ทำาความเขาใจถงความสำาคญและความจำาเปนในการทำางานรวมกนของชมชน และหนวยกชพ เพอชวยเหลอผเจบปวยฉกเฉนในชมชนนนๆใหมประสทธภาพ เพราะคนในชมชนทพบเหนผเจบปวยเปนคนแรก เปนผทมความสำาคญทสดในการชวยเหลอเบองตน การชวยเหลอและแจงเหตไดอยางถกตอง รวดเรว จะชวยใหผเจบปวยมโอกาสรอดชวต และลดภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขน

• หนวยกชพควรเปนทปรกษา พเลยง คอยสนบสนนและสงเสรมชมน ในเรองทเกยว และจำาเปนในงานกชพ โดยเฉพาะองคความร ควรจดฝกอบรมใหชมชนมความสามารถชวยเหลอตนเองไดในยามเจบปวยฉกเฉน และสามามารถทำางานเชอมโยงกบหนวยกชพไดอยางมประสทธภาพ โดยอาจจดใหมการซอมแผนรวมกนเพอหาขอผดพลาดมาปรบปรงแกไข

• หนวยกชพตองพฒนาการปฏบตงานใหชมชนเหนไดวาเปนหนวยกชพระดบสง ทสามารถใหการสนบสนนหนวยกชพระดบพนฐานไดอยางเปนทประจกษ จงจะทำาเกดการยอมรบในฝมอ และใหการรวมมอในการปฏบตงาน ซงจะนำามาสผลลพธของการกชพทมประสทธภาพ

ฉะนน เทคนคหรอ ตวชวด ทจะทำาใหการกชพมประสทธภาพ ประกอบดวย3. คนพรอม4. รถพยาบาลพรอม5. องคความรพรอม6. ยาและอปกรณเวชภณฑพรอม7. การสอสารพรอม8. ทมพรอม9. การมสวนรวมของชมชน

สรปเทคนคในการกชพใหมประสทธภาพ แททจรงแลว คอการรจกนำาหลกการทางวชาการ การบรหาร

จดการในดานตางๆ ไดแก บคลากร, อปกรณเวชภณฑ และเครองมอในการกชพ หรอสงอนๆทเกยวของ มาประยกตใชในการบรหารจดการใหเหมาะสมในแตละองคกร อกทงเปนการนำาองคความรมาใชในการกชพไดอยางถกตอง เหมาะสม ตามสภาพของผเจบปวยฉกเฉน

นอกจากน การนำาขอผดพลาดจากประสบการณมาทบทวน เพอปรบปรงแกไข จะกอใหเกดการพฒนาทดยงขน และทสำาคญทสดคอการทำางานเปนทมอยางมความสขทสอดประสานเชอมโยงกนอยางเปนระบบโดยเฉพาะการใหชมชนเขามามสวนรวม ปจจยเฉพาะบคคลทมผลใหการกชพมประสทธภาพ และทำาใหสงคมยอมรบ เหนคณคาของบคลากร ทปฏบตงานดานการกชพ คอความมเมตตากรณา เพราะความมเมตตากรณานอกจากจะสงผลใหการกชพเกดประสทธภาพแลว ยงสงผลใหบคลากรกชพ ไดรบรถงความปตสข ทไดทำากศลอนยงใหญจากการชวยเหลอผเจบปวยฉกเฉน ซงนอยคนนกทจะมโอกาสไดกระทำาและรบรในสงน ฉะนนการกชพจากทมกชพทดทสด จะไมเกดผลสำาเรจสงสด ทงตอผเจบปวยฉกเฉนและผใหการชวยเหลอ ถาผใหการชวยเหลอขาดซงความมเมตตากรณา

หมายเหต มการประกาศใช พระราชบญญตการแพทยฉกเฉน พ.ศ.2551 เมอวนท 6 มนาคม 2551 และมผล

บงคบใชตงแตวนท 7 มนาคม 2551 โดยกระทรวงสาธารณสขตองดำาเนนการใหมคณะกรรมการการแพทยฉกเฉน และเลขาธการสถาบนการแพทยฉกเฉน ขนภายใน 120 วน นบตงแตพระราชบญญตมผลบงคบใช และไดจดตงใหมสถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต ( สพฉ) ขนเปนทเรยบรอยแลว

เอกสารอางอง

1.อบล ยเฮง. กอนมา ER . ใน: ยวเรศ สทธชาญบญชา, รพพร โรจนแสงเรอง, บรรณาธการ. การประชมวชาการเวชศาสตรฉกเฉนครงท 6 (ทำาอยางไรใหแผนกฉกเฉนดขน). กรงเทพมหานคร. N P Press Limited Partnership; 2550. หนา 13-16.

Doctor Corner / มมแพทย ยคโลกาภวตน

พ.ญ.รพพร โรจนแสงเรอง โครงการจดตงภาควชาเวชศาสตรฉกเฉน คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

การพฒนาสยคโลกาภวฒนคอการพฒนาไปสความทนสมยททดเทยมกนทวโลกเนองจากปจจบนขาวสารทวโลกสามารถสอถงกนไดอยางรวดเรว ความเปนโลกาภวฒนมทงขอดและขอเสยทงนขนกบผทจะนำาขาวสารเหลานนมาเลอกใชใหเกดประโยชนไดอยางไร

ยคโลกาภวฒนทำาใหผคนในโลกสามารถรบรขาวสารไดทวถงกนอยางรวดเรว ทำาใหเกดปรากฎการณรจกเขา กลาวคอ เรารวาประเทศนนหรอประเทศนมการสรางสงใหมๆ หรอมเหตการณใดเกดขน แตถาเราไมรจกตนเองกอาจทำาใหสญเสยเอกลกษณของตนเองไปจนดเหมอนกนไปหมดทวโลก ดงนนเราควรรเขาและรเราเพอใหเกดความเหมอนและความตางทสวยงามและลงตว

เมอ 10 ปกอนผเขยนไดขบรถขนไปยงดอยแมสลอง ในสมยนนผคนทอาศยอยทดอยแม สลองมกอยกนในกระทอมดน ตอนเชาๆชาวดอยแมสลองมกตนมานงจบนำาชารอนทตมดวยกาดนเผากนหนาบานพรอมดมดำากบธรรมชาตทสวยงามอนรายลอมอยรอบตว อยางไรกตามผเขยนสงเกตวา เรมมโรงแรมเลกๆแหงหนงทเพงสรางเสรจ ลกษณะโรงแรมเปนตกคอนกรต 2 ชน ภายในโรงแรมเรมมการตดแอรคอนดชนในหองอาหารรวมและหองพกทมราคาแพงบางหอง ชวงนนผเขยนไดเชาหองพกราคาปกตทไมมแอรคอนดชนอย และตนเชามาพบกบอากาศธรรมชาตทสดชนจนทำาใหผเขยนเกดสงสยวา “ทำาไมโรงแรมแหงนตองตดแอรคอนดชนดวย ในเมอผคนขนมาพกทดอยแมสลองกเพอชนชมและสดดมกลนอายธรรมชาตทอยรอบตว”

เมอ 2-3 ปมานผเขยนไดกลบไปเทยวยงดอยแมสลองอกครง กพบวามการพฒนากนไปมาก โดยแทบมองหากระทอมดนไมเจอ และมบานคอนกรตกอสรางผดขนมากมาย ทำาใหความงดงามของวฒนธรรมและธรรมชาตทเคยมอยดงเดมตองสญเสยความเปนเอกลกษณของตนเองไปและพฒนาไปสความทนสมยทเจรญเหมอนๆกบเมองกรงทงหลาย ผเขยนเกดคำาถามขนในใจวา “แลวเราจะอยากขนดอยไปตงไกลเพอไปดตกและบานคอนกรตทเหนกนอยดาษดนทกเมอเชอวนกนอกทำาไม”

สำาหรบอาหารไทยมชอเสยงเปนทรจกกนในดานความหลากหลายของรสชาตกนมาชานาน สวนประกอบหลกของอาหารไทยมกเปนพชผกและสมนไพร แตเมอความทนสมยของโลกตะวนตกมาเยอนกเรมมความนยมทานอาหารจานดวนเชนแฮมเบอรเกอร ไกทอด และมนฝรงทอดกนมากขน โดยวยรนไทยมกมองวาอาหารจานดวนเหลานแสดงถงความศวไลสกนในหมเพอนฝง ขนาดหลานของผเขยนอายเพยง 6 ขวบยงบอกวา เลอกทานไกทอดตามหางสรรพสนคามากกวาไกยางตามทองตลาด ทงทไกทอดมปรมาณไขมนมากกวาไกยางและไมดตอสขภาพเปนอยางมากดวย ทงนเพราะเราเลอกรบเอาวฒนธรรมตะวนตกมาใชในทางทผด โดยทฝงทางโลกตะวนตกเองกลบมองวาอาหารจานดวนเหลานเปนอนตรายตอสขภาพ จนบางครงถงกบเรยกวาอาหารขยะกนเลยทเดยว ดงคำาทกลาววา “You eat food, or Food eat

you” ทางโลกตะวนตกรบรวาอาหารทางเอเชยมพชผกสมนไพรทเปนประโยชนตอสขภาพเปนอยางมาก จนมการรณรงคกระตนใหประชาชนทางโลกตะวนตกหนกลบมากนอาหารททำาจากพชผกกนมากขน

ในงานถายรปรวมกนเพอเปนทระลกของการจบหลกสตรนานาชาตแหงหนงในเมอง Hyderabad ณ ประเทศอนเดย (ซงผเขยนเขารวมประชมอย) หลกสตรนไดทนจากรฐบาลอนเดยเพอทำาการสอนการพฒนาคณภาพของงาน การพฒนางานดานชนบท การพฒนางานบรหารจดการและการคมครองทรพยสนทางปญญา ซงมผคนจากโลกกำาลงพฒนา 20 ชาตโดยประมาณ อนไดแก Togo, South Africa, Lesotho,St.Lucia, Boswana,Zimbabwe,Myanmar,Malaysia,ประเทศไทยและอกมากมายหลายประเทศ

ในการถายภาพหมเพอเปนทระลกครงนพบวา ทกชาตพยายามแตงกายดวยสทและเสอผาทเปนสากลทดทนสมยเหมอนๆกนไปหมดจนไมเหนความแตกตางของเชอชาตและวฒนธรรม มเพยงไมกชาตเทานนทแตงกายดวยชดประจำาชาตของตนเอง ซงเมอเหนความงดงามของวฒนธรรมทแทรกอยในลกษณะของชดประจำาชาตทแตกตางกนแลวกทำาใหผเขยนรสกสดชนและตนเตนกบความแตกตางทหลากหลายอยในชดเหลานเปนอยางมาก ดงบางชดประจำาชาตทผเขยนนำามาแสดงใหดเพอเปรยบเทยบกบความเหมอนททนสมยจนเปนหนงเดยวไปหมดของชดสทจนไมสามารถแยกใหเหนความแตกตางทสวยงามเหลานได (ดงภาพท1,2,3 และ 4)

ภาพท1 ชดประจำาชาตTogo ภาพท2 ชดประจำาชาตแทนซาเนย

ภาพท3 ชดประจำาชาตซดาน

ภาพท4 ภาพหมของหลกสตร Total Quality Management ทเมอง Hyderabad ณ ประเทศอนเดย

ในงานดานการแพทยนน ผเขยนเคยไดฟงวามผเชยวชาญคนไทยทไดรบการยกยองจากนานาชาตมากอยทานหนงคออายรแพทยโรคไต(ผเขยนจำาชออาจารยทานนนไมได) ทกปอาจารยทานนจะถกเชญไปบรรยายในการประชมระดบนานาชาตเสมอ อาจารยทานนชำานาญดานโรคไตเฉพาะถน(tropical nephrology)ซงยอมมแตแพทยทอยในประเทศไทยเทานนจงจะอธบายโรคไตทเกดเฉพาะในถนไทยได อนเปนเรองแนนอนทแพทยไทยยอมอธบายไดลกซงกวาผเชยวชาญโรคไตจากโลกตะวนตกแนนอน มอาจารยแพทยชาวไทยอกทานหนงทเปนผมชอเสยงทวโลกและเปนตวแทนของประเทศไทยเพอเขารวมองคการอนามยโลก ซงอาจารยทานนชำานาญเรองพษสนขบาซงโรคนหาแทบไมไดแลวในโลกตะวนตก ดงนนจะเหนวาถาเราคลอยตามวทยาการทนสมยและเดนตามโลกตะวนตกทกอยางโดยไมยอนกลบมามองหาสงทเปนเอกลกษณของตนเองเลยกจะทำาใหเราไมสามารถสรางความเปนเอกลกษณทโดดเดนจนถกยอมรบดวย

นานาชาตได ทงนเพราะมทกอยางทเหมอนกนไปหมดกบชาตอนๆ ความเปนโลกาภวฒนเปนเหมอนดาบสองคมซงมทงขอดและขอเสย ซงขนกบผใชจะเลอกหยบดานด

หรอดานเสยไปใช แตทงนและทงนนกขอใหอนรกษความเปนตวตนเอาไวเพอสรางความแตกตางทเปนจดยนอนเปนเอกลกษณ ทงนเพอไมใหทกอยางในโลกเหมอนกนไปหมดจนหมดความงดงามและตนเตน ดงคำาของ Forest Gump ทวา

“If you don’t know where you’re going, you’re probably not gonna get there.” ถาคณไมรวาคณกำาลงจะไปทไหน คณกยอมไมเคยไปถงจดนนเลย

Forrest Gump

Nurse Corner / มมพยาบาลวนวานยงหวานอย

อบล ยเฮงหวหนาพยาบาลศนยกชพ “นเรนทร” โรงพยาบาลราชวถ

เมอทานอานชอบทความน โปรดอยาไดคดวาเปนรายการโทรทศนหรอภาพยนต ทกำาลงฮตอยในขณะนเสยละ แตจรง ๆ แลวมนคอความทรงจำาด ๆ ตลอดระยะเวลา 16 ป ของฉนทปฏบตงานในหองฉกเฉนของ โรงพยาบาลราชวถ (ซงปจจบนฉนไดรบมอบหมายใหมารบผดชอบงาน EMS ตงแตปพ.ศ. 2540 เปนตนมา) แตความทรงจำาทกอยางยงคงกระจางชดตลอดเวลาทนกถง ยงเมอไดยนเพลง 16 ปแหงความหลง และเพลงวนวานยงหวานอย (อยาวาเปนลเกนะ แตมนเปนความจรง) ความทรงจำาเหลานจะยอนกลบมาทกครง

เมอฉนจบการศกษาเปนพยาบาลเตมตว ฉนเรมปฏบตงานทหองฉกเฉน โรงพยาบาลราชวถ ซงเปนหองเลก ๆ แตกรสกอบอนด ทกคนทำางานใกลชดกน กเพราะวาหองมนเลก (แตกอนหองฉกเฉนตงอยทตกซงเปนทตงของศนยกชพ “นเรนทร”โรงพยาบาลราชวถ ในปจจบน) ในสมยนนในเดอนเมษายนของทกป จะตองมแพทยจบใหม (Intern) และพยาบาลจบใหม (New GN) เขาปฏบตงานในแตละแผนกของโรงพยาบาล จงมกมคนกลาววา “เดอนเมษายนของทกป จะมอตราการตายของผปวยสงกวาเดอนอน ๆ” ซงฉนเหนดวยอยางยง โดยเฉพาะผปวยฉกเฉนซงตองการการดแลชวยเหลอจากผมประสบการณกลบตองมาอยในการดแลของผทมประสบการณนอย โดยเฉพาะในเวรท Intern และ New GN อยเวรเดยวกน ในสมยนนนอกเวลาราชการและวนหยดนกขตฤกษจะมเฉพาะ Intern ปฏบตงานทหองฉกเฉน โดยมระบบ Consult แพทยอาวโส และแพทยเฉพาะทางบางแผนก เพราะสมยนนยงไมมแพทยประจำาบานทกแผนก ซงตามไดบาง ไมไดบาง จากปจจยหลายๆ อยางประกอบกบระบบการสอสารกยงไมดเหมอนปจจบน จนมคนพดตดตลกวาจะ Consult ไดหรอไมได สดแลวแตเวรกรรมของ Intern และผปวย , Intern สวนใหญจงตองพกตำารา และเปดตำารารกษาผปวยอยบอย ๆ โดยแอบเปดไมใหผปวยเหน แตไมไดปดบงพยาบาล แถมยงรวมปรกษาหารอกบพยาบาลอาวโส ซงเปนการเรยนรรวมกนอยเนอง ๆ พยาบาลอาวโสจงถกเปนทางเลอกใหเปรยบเสมอนเปนทปรกษาหารอใหขอมลเพอประกอบการตดสนใจของ Intern ในสถานการณทคบขนหรอในเวลาทไมสามารถตดตอปรกษาแพทยอาวโสได ซงหวหนาพยาบาลของฉนในสมยนนดเหมอนจะเขาใจหวอก Intern เปนอยางด จงมกขอรองแกมบงคบ โดยจดเวรใหพยาบาลอาวโสอยเวรรวมกบ Intern และ New GN ทกเวรตลอดเดอนเมษายน ซงพยาบาลอาวโสสวนใหญกยนดไมมผใดขดของ เพราะทกคนเขาใจดวาหวอก Intern กคงจะเหมอน New GN ตอนจบใหมๆ แต New GN ยงดกวาทมระบบพเลยง คอพยาบาลรนพจะขนเวรประกบนองจนนองมความมนใจจงปลอยใหขนเวรฉายเดยวได ฉนกเชนกนเมอสงสมประสบการณ (ตองขอขอบพระคณพ ๆ พยาบาลและอาจารยหมออกหลายๆ ทานทใหคำาแนะนำา สงสอนขณะยงเปน New GN ไว ณ ทนดวย) จนไดรบความไววางใจจากหวหนาใหเปนพยาบาลอาวโส (ไมใชแกนะ) จงถกจดเวรใหปฏบตงานรวมกบ Intern ในชวงเดอนเมษายนของทก ๆ ป ถกวาพยาบาลรนนองๆ

ในชวงตลอดเดอนเมษายนของแตละป พยาบาลอาวโสรวมทงตวฉน ไดพบเหนเหตการณตาง ๆ แตกตางกนไป ฉนยงจำาภาพท Intern แตละคนมกจะถอตำารามาท ER เมอสงสยกมกแอบไปเปดตำารากอนใหการรกษาผปวย ซงนบวาเปนสงทด เพราะเปนการทบทวนความรใหแมนยำาขน ซงจะทำาใหจำาไดไมมวนลมเชยวละ ถาจะวาไปแลวคนไขเปรยบเสมอนเปนครคอยตงโจทยใหเราคด และเราสามารถเปดหาคำาตอบไดในบางสวนในตำาราทถอมานนเอง (ฉนเองกไดรบความร จากสวนนอยบอย ๆ จาก Intern หลาย ๆ คน ซงตองขอขอบคณยอนหลงไวณ ทนเชนกน)

ขณะทำางานรวมกน Intern บางคนไมแมน dose ยา ไมแมน Side Effect หรอบางครงยงไมคนเคยในการใชเครองกระตนหวใจหรออปกรณการแพทยบางชนด พยาบาลอาวโสกมกจะชวยใหขอมลและคำาแนะนำา โดยทไมไดคดวาจะตงตนสอนแพทย และแพทยกไมไดคดและรสกวาถกพยาบาลสอนหรอจบผด แตเปนการเรยนรรวมกน ซงเราทง 2 ฝายรบรกนไดดวยด (ของแบบนบอกใหเขาใจยาก แตมนเปน sense ของทง 2 ฝาย ซงกนและกน) บางครงพยาบาลงานยง แพทยยงมาชวยฉดยา ให O2 ลงทะเบยน ใหใบนดผปวย และอน ๆ อกมากมายหลายอยาง (ซงปจจบนเมอพบกบแพทยเหลานน ยงพดถงเรองเกา ๆ วาดนะ ตอนอย ER ไดหดฉดยาบอย ๆ พอมาเปดคลนค ไมตองจางพยาบาลเลย และยงสอนแพทยรนนองใหทำาตามอยางตวเองอกดวย) ในบางเวรมคนไขตองเยบแผลหลายคน Intern เยบไมทน พยาบาลกงานยงพอกน แตกยงแบงเวลามาชวยแพทยเยบแผลใหทำางานเสรจพรอม ๆ กน จะไดกนขาวดวยกน ดวยความตงใจทวา เราจะยงหรอสบายไปดวยกน หรอบางทเจอผปวยดมสรา เอะอะโวยวาย กได Intern ผชายนแหละมาเปนพระเอก หยดตรวจคนไขชวคราวและเขามาชวยเหลอพยาบาลทกทไป (คนไขเจอหนาผชายรสกวาจะดขน และในสมยนนไมมพยาบาลผชายและไมม เจาหนาทรกษาความปลอดภยมาอยหนา ER) การทำางานของเราบางทกมเรองขดอกขดใจกนบาง เปนเรองธรรมดา ไมวาจะเปนแพทยกบพยาบาล หรอพยาบาลกบพยาบาล แตเรากใหอภยกน หายโกรธกน คนผดกมาขอโทษ (Intern และ Resident บางคน มายกมอไหวขอโทษพยาบาลกยงเคยม) ทำาใหไดรสชาตของชวตมากขน เมอถงวนหยด ถามโอกาสกจะไปเทยวดวยกนเปนทม ทกระดบ ตงแต แพทย พยาบาล ผชวยเหลอคนไข หรอแมแตแมบาน เพอพกผอนเตรยมตวเตรยมใจไวทำางานกนตอไป ทำาใหเราทกระดบเหนอกเหนใจกนมากขน และปฏบตงานรวมกนไดอยางมความสข ถงแมจะเหนอยลาเตมท

พอครบ 1 ปของการปฏบตงาน, Intern จะตองออกไปใชทน (สมยนนใชวธจบฉลาก) Intern หลายคนกยงมาขอพรจากพยาบาลอาวโสใหไดจงหวดใกล ๆ บางคนมอาการซมไมอยากไป บางคนถงกบรองไห ซงนบเปนการอำาลาอาลยกอนทจะแยกยายกนไปปฏบตหนาทตามเสนทางชวตของแตละคน แตกยงหาโอกาสมาแวะเยยมเยยนกนอยเสมอ ๆ หรอบางครงเมอมโอกาส พยาบาลกจดทมไปเยยมเยยนจงหวดนน ๆ เสยเลย

เหตการณเหลานเกดซำาแลวซำาเลา กนอยแบบนหลายๆป ตอมามการเปลยนแปลงไปในทางทดขน คอม Staff มาประจำาทหองฉกเฉนนอกเวลาราชการ เพอชวยเปนทปรกษาให Intern และยงม Resident และ Staff ให Consult กนไดทกแผนก ระยะตอมาไมม Intern มแต Extern พรอม ๆ กบหองฉกเฉนไดยายมาทตก EMS ในปจจบน สถานทกวางขวางขน มอปกรณการแพทยครบครนกวาในอดต มแพทย พยาบาล และผปวยมากขน ซงชวงทม Staff มาประจำาหองฉกเฉน มกมเรองขำาๆเกดขนเสมอๆหลายเรอง เชน เมอ Staff เฉพาะทางโรคไตมาอยเวร ผปวยมกจะถกเกบปสสาวะเพอสงตรวจหาคาตางๆมากมายในเวลาราชการ สวนชวงทม Staff เฉพาะทาง Chest มาอย ผปวยกมกจะถกเกบเสมหะ เพอสงตรวจหาคาตางๆมากมายในเวลาราชการอกเชนกน จนตเยนทเกบ Specimen ของหองฉกเฉนเตมไปดวยปสสาวะและเสมหะ

ในเวรนน มากกวาเวรอน ๆ (สมยนนหอง lab ยงไมพรอมตรวจได 24 ชวโมง เหมอนในปจจบน จงตองเกบไวในตเยนกอน) แตกนบเปนสงทดทผปวยมโอกาสไดพบแพทยเฉพาะทางโดยตรง โดยไมตองเสยเวลามาตรวจในเวลาราชการอก

เรองราวตางๆทเกดซำาๆกนเปนเวลาหลายๆป ทฉนเลามาน ยงมรายละเอยดอกมากมาย และเปนเพยงหนงในหลาย ๆ เรองของความทรงจำาด ๆ ทฉนเคยเจอ และคดวาไมเพยงแตฉนเทานนทยงจำาได แตยงมคนในสมยนนทกระดบ ทงแพทย พยาบาล เจาหนาทอนๆ ซงขณะนบางทานเกษยณอายแลว บางทานแยกยายไปปฏบตงานทอนตามเสนทางชวตของแตละคน บางทานไปเปนสาธารณสขจงหวด , ผอำานวยการโรงพยาบาล , สมาชกสภาผแทนราษฎร , ผบรหาร , นกธรกจ, เมอมโอกาสพบกนยงคงพดถงความทรงจำาด ๆ ทพวกเราเคยทำางานรวมกนมา เรายงคงเปนพเปนนองกนอยเสมอ ในบางครงเจอแมบานหองฉกเฉนในสมยนน กยงคงพดถงเรองในอดตกนอยบอย ๆ หรอแมแตคนไข เมอเจอฉน (พ.ศ. 2546)ในโรงพยาบาลยงตะโกนเรยกทกทายฉนและพดถงวนเกา ๆ ทเคยมาตรวจทหองฉกเฉน พรอมทงสอบถามสารทกขสขดบของฉนและเจาหนาอน ๆ ในสมยทเคยมาตรวจทหองฉกเฉนในสมยนน แบบคนทเคยคนเคยกนมานาน (ผปวยมอาการหอบ จงมาหองฉกเฉนบอยๆ ระยะหลงผปวยไปอยกบลกทตางจงหวด อาการหอบจงหางหายไป) ฉะนน วนวานยงหวานอย คงไมใชเปนวนวานของฉนคนเดยวเสยแลว แตมนเปนวนวานของพวกเราทกคนทมชวตอยในสมยนน ซงพวกเราลวนยงคงจำามนไดตลอดเวลาทนกถง เปรยบเสมอนตำานานแหงความทรงจำาด ๆ ทมคณคาทางจตใจของพวกเราทกคน ทไดรวมสรางกนมาเปนเวลายาวนาน

ปจจบนหองฉกเฉน มการพฒนาไปในทางทด ทงสถานท เครองมออปกรณ เทคโนโลยตาง ๆ โดยเฉพาะดานบคลากร มแพทย Staff ประจำา 24 ชวโมง มหลกสตรฝกอบรมแพทยและพยาบาลเฉพาะทางเวชศาสตรฉกเฉน ซงนบเปนผลดตอผเจบปวยฉกเฉนเปนอยางยง บคลากรกคงจะปฏบตงานไดดวยความมนใจและมประสทธภาพ ซงแตกตางจากในอดตอยางลบลบ ฉนคดวา “หองฉกเฉนในวนนดกวาหองฉกเฉนในวนวานของฉนอยางมากมายเสยจรง ๆ”

อยางไรกตาม แมหองฉกเฉนในอดตของฉนจะไมใหญโต ไมมอปกรณ และเครองมอททนสมยดงปจจบน แตพวกเราทกคนกทำางานรวมกนไดอยางมความสข ทกคนเหนอยหรอสบายดวยกน เรารวมแรงรวมใจ จรงใจ ใหเกยรต เรยนร แบงปน เอออาทร ซงกนและกน เพอจะไดชวยเหลอผเจบปวยฉกเฉนใหรอดชวตและพนทกขทรมาน อนเปนเปาหมายหลกของพวกเราทกคน และสงหนงทเราไดโดยไมรตว คอ “มตรภาพทยงยนถาวร” ปจจบนฉนเขาใจความหมายของคำาวา “มตรภาพ” ไดอยางลกซง กจากหองฉกเฉนนแหละ โดยเฉพาะเมอไดยนเพลง 16 ป แหงความหลง และเพลงวนวานยงหวานอยทไร (เหมอนลเกอกแลว แตมนเปนความรสกจรง ๆ นะ) ตำานานแหงความทรงจำาด ๆ ของฉนกจะยอนกลบมาเปนตำานานทมชวตอกครง ตวละครมากมายหลายชวตผดขนมาในความทรงจำาของฉนอยางไมเคยมวนลม ทำาใหฉนเบกบานใจมความสขอยางบอกไมถก และยงทำาใหฉนรสกรกหองฉกเฉนมากขนทกท

สดทายนฉนอยากจะบอกวา ฉนเปนตวเปนตนจนสามารถเขยนหรอสอนหนงสอใหใครตอใครฟงได กเพราะหองฉกเฉนนแหละ ทใหตนทนชวตฉนในดานประสบการณตางๆ ตลอดจนเปนแบบฝกหดในการเรยนรถงการมพรหมวหาร 4 การอดทน อดกลน การตดสนใจทด โดยเฉพาะการทตองมสตอยตลอดเวลา ซงฉนไดเคยลองผดลองถกมาแลวทงสน สงสำาคญอกสงหนงทฉนไดเรยนรกคอการอโหสกรรม ซงชวยทำาใหฉนรสกสบายใจทกครงทไดใชสงนในการทำางานและใชในชวตประจำาวน สงตางๆเหลาน ลวนเปนสจจะธรรม

ของทกชวตทตองเวยนวายตายเกดอยในวฏสงสาร นอกจากนฉนยงไดมโอกาสสงสมประสบการณ การทำางานดาน EMS ทศนยกชพ “นเรนทร” ซงเปนงานฉกเฉนทมลกษณะการทำางานนอกโรงพยาบาลคลายๆกบยกหองฉกเฉนออกไปชวยเหลอผเจบปวยฉกเฉน ณ จดเกดเหต ชวตฉนทงชวตจงวนเวยนอยแตในงานฉกเฉนตงแตเรยนจบใหมๆ จนถงปจจบน ฉนบอกตวเองอยเสมอวา ฉนรกงานฉกเฉนดวยความขอบคณยงและฉนจะไมมวนลมงานฉกเฉนทมพระคณของฉนตลอดไป ถาฉนมโอกาสไดทำาอะไรกแลวแตทจะเปนประโยชนตองานฉกเฉน ฉนกพรอมทจะทำาดวยความเตมใจ ความรสกและความทรงจำาด ๆเหลาน ฉนไมอยากเกบมนไวกบตวเองเพยงลำาพง จงขอเขยนเพอเลาใหฟง และอยากใหพวกเราชาวฉกเฉนทกๆคน ชวยกนสรางหองฉกเฉน (ทฉนเคยอย) ในวนนทดกวาในวนวานของฉนในทก ๆ ดาน ใหดยงๆขน ไปเรอย ๆ เพอใหวนนและวนในอนาคตของทกคนจะไดกลายเปน “วนวานยงหวานอย” เหมอนทฉน และพ ๆ นอง ๆของฉน ในสมยนนเคยไดรวมสรางกนมา ทงนตองอาศยความรวมแรง รวมมอ รวมใจของทกๆคนอยางจรงจงและจรงใจ จงจะเกดผลสำาเรจ และจะสะทอนมาถงการใหบรการทดตอประชาชนคนไทย รวมถงตวของเราเองหรอสมาชกในครอบครวอนเปนทรกยงของพวกเราทกคน ซงฉนจะคอยเฝาดอยางใจจดใจจอ และเมอถงวนนน วนวานในอดตทมแตความทรงจำาด ๆ นแหละ ทจะเปนเหมอนนำาหลอเลยงจตใจของเราทกคนใหเบกบาน เมอยามทเรานกถง และวนนนคงจะทำาใหเราเขาใจ คำาวา “มตรภาพ” ไดอยางลกซง ซงมนจะเปนตำานานแหงความทรงจำาทดและมคณคาในชวชวตของเราทกคน ฉนอยากจะบอกวา

“มตรภาพ ไมมขาย ถาอยากได ตองสรางเอง”

แลวทานละ ตองการสราง “มตรภาพ” และ ตองการสราง “ตำานาน” เหมอนอยางฉนหรอเปลา

ชมรมศษยเกาแพทยฉกเฉนพญ.ปฏมา พทธไพศาล

แพทยเวชศาสตรฉกเฉนโรงพยาบาลบานโปง ราชบร

ครง หนงเมอสามปกอน ใครคนหนงถามฉนวา ทำาไมจงเลอกมาเรยน ER ไมเหนนาเรยนสกนด

งานกหนก คนไขกเยอะ เปนใครมาจากไหน เปนอะไรมากไมร แถมยงเปนสาขาใหม ไมรจะรงหรอจะรวง อก ครงหนงเมอสามเดอนกอน ใครอกคนหนงถามฉนวา ทำาไมจงเลอกเปนหมอ ER ภาระงานก

มาก คนไขกวนวาย ไมเหนมใครอยากมาทำา แลวสดทายกตองสงตอแพทยเฉพาะทางอยด ฉน คดวานนเปนคำาถามทคนมาเรยนเวชศาสตรฉกเฉนไดรบทกคน แตละคนตางกมคำาตอบแตก

ตางกนไป ถาเปนคณจะตอบคำาถามเหลานอยางไร? หอง ฉกเฉน... สำาหรบฉนในตอนทเปนแพทยใชทน เปนแผนกทสนก ตนเตน มคนไขหลากหลาย

คาดเดาไมไดลวงหนา มปญหาตางๆใหแกไขตลอดเวลา ฉนไดรบทงความร และประสบการณ รวมทงความ ประทบใจมากมายจากหองน การทำางานทไดพบเจอผคนหลายประเภท หลายอาชพ หลายอารมณ ทำาใหฉน

เขาใจธรรมชาตของชวตมากขน หอง ฉกเฉน... สำาหรบฉนในตอนทเปนแพทยประจำาบาน ยงคงเปนแผนกทสนก ตนเตน มอาการ

เจบปวยมากมายใหไดเรยนร มเหตการณตาง ๆ มากมายทสอนใหฉนโตขน มความรบผดชอบมากขน รจก ประนประนอมมากขน ฉนไดรถงวธการเรยนร ฉนไดรวาการมองตางมมเปนอยางไร วสยทศนสำาคญทตรง

ไหน การพฒนาคณภาพและการตรวจสอบ( ซงกอนหนานฉนไมเคยเหนวาจำาเปนจะตอง ม) มไวเพออะไร ฉน มองสงตางๆไดอยางเปนระบบมากขน พรอมๆกบทตระหนกถงความสำาคญของ emergency medical system

มากขนดวยเชนกน หอง ฉกเฉน... สำาหรบฉนในฐานะทเปนแพทยเวชศาสตรฉกเฉนใหความรสกแตก ตางกบตอนท

เปนแพทยใชทนมากมายทงๆทกเปนโรงพยาบาลเดม ผรวมงานคนเดมทฉนเคยทำางานดวย ฉนตระหนกวาใน ปจจบน แพทยแผนกอนๆ ผบรหาร หรอแมแตผรวมงานหลายคนในแผนกของฉนเองกยงไมเขาใจถงความ

สำาคญของ emergency medical system ทงในสวนของ prehospital และ emergency department ฉนพบวา งานของ emergency physician แทจรงแลวไมใชแคตรวจรกษาผปวยเทานน แตยงรวมถงงานบรหาร การ

พฒนาระบบและพฒนาบคลากรไปพรอมๆกนอกดวย จาก ประสบการณการทำางานทผานมาของฉน (ซงกไมไดมากมายอะไรนก) ฉนแบงการทำางานของ

แพทยฉกเฉนออกเปน 3 สวน คอ สวนของหองฉกเฉน (ER), การใหบรการการแพทยฉกเฉนกอนถงโรง พยาบาล (EMS), และศนยสงการและสงตอ ( ไมตองแปลกใจทเรอง refer เปนสวนหนงของงานของพวกเรา

ชวตยงมเรองใหแปลกใจอกมาก) ใน สวนของหองฉกเฉน (ER) กเหมอนกบโรงพยาบาลทวไปสวนใหญของประเทศ คอเดมมสตาฟ

ผลดกนมาตรวจท ER ในชวงทออกตรวจ OPD และนอกเวลากเปนเวรเฉลยของสตาฟทงโรงพยาบาล (ทสวนใหญจะขายใหแพทยใชทนมาอยเวรแทน) การดแลรกษาผปวยในหองฉกเฉนจงขนอยกบดลยพนจของแตละ

บคคล ซงแตกตางกนออกไปไมมมาตรฐานทชดเจน ผปวยทเขามาหองฉกเฉนจะไดรบการตรวจทงหมดตาม ลำาดบเวลา ( ซงตองรอใหมผปวยปรมาณหนงกอน แลวจงคอยโทรตามสตาฟมาตรวจ) ไมใชลำาดบความเรง

ดวน รวมถงการใหการดแลรกษาผปวยหนกกคอการรบ admit เขาหอผปวย ไมใชการ stabilization ท ER กอนเขา ward ในดานเวชภณฑและอปกรณรวมทงยาตางๆทมในหองฉกเฉน ตลอดจนเรองของออกแบบ

หองฉกเฉน (ER design), ระบบการ admit และ Fast track ตางๆ กเปนอกสงทเราตองดนอกเหนอไปจากการใหบรการดานการตรวจรกษา สำาหรบการใหบรการการแพทยฉกเฉนกอนถงโรงพยาบาล (EMS) นน ทกโรงพยาบาลจะตองม

ระบบ prehospital อยแลวเนองจากเปนขอบงคบของกระทรวงสาธารณสข แตฉนพบวา แมแตในระดบของผ บรหารทตองรบผดชอบดานนกยงไมไดตระหนกถง ความสำาคญและเขาใจ prehospital system เทาใดนก ไม

ตองพดถงแพทยแผนกอนๆ นอกจากน การทำางานรวมกบหนวยงานอนๆทเกยวของไมวาจะเปนสำานกงาน ปองกนและ บรรเทาสาธารณภย มลนธตางๆทมอยในทองถน รวมถงตำารวจกยงไมสอดประสานกนมากนก ท

สำาคญคอการพฒนาบคลากรทตองทำาหนาทเหลานกยงทำาไมไดมากเทา ทควร และยงไมมมาตรฐานหรอตวช

วดใดทจะนำามาวดคณภาพของการทำางานทชดเจน การกำาหนดอปกรณและเวชภณฑบนรถพยาบาลกถอเปน หนงในหนาทความรบผดชอบ ของแพทยฉกเฉน ทตองพจารณาถงความจำาเปนและเหมาะสมของอปกรณ

และเวชภณฑบนรถซงแตก ตางกนไปตามศกยภาพบคลากรและจดประสงคของการใชงาน สวน สดทายคอ ศนยสงการและสงตอ ในโรงพยาบาลทฉนทำางานอยซงเปนโรงพยาบาลอำาเภอระดบ

ทตยภมขนสง มศนยสงการอยทโรงพยาบาลจงหวด ดงนนทโรงพยาบาลจงไมมเจาหนาทศนยสงการ หรอ หองวทย ซงจากการทำางานทผานมาพบวามปญหาเกดขนเมอจำาเปนตองประสานงานกบ หลายๆหนวยงาน

โดยเฉพาะเมอเกดอบตภยหมขน ทำาใหการทำางานและการประสานงานตดขดไมลนไหลเทาทควร ผปวยไดรบ บรการทลาชาหรอไมเหมาะสม นอกจากนแมแตเจาหนาทศนยสงการของจงหวดเองกมปญหาในเรองการ

dispatch และยงไมมการพฒนาการเรยนการสอนเพอเปนเจาหนาทสงการทางวทย (EMD) โดยเฉพาะ ทงๆท บคลากรกลมนคอสวนสำาคญอยางยงและถอเปนหวใจของระบบบรการ การแพทยฉกเฉน

อก สวนหนงทอยในความรบผดชอบของแพทยฉกเฉนคอเรองของระบบสงตอ (referral system) ถอเปนเรองใหมทฉนไมไดคาดคดมากอน การแกปญหาสวนใหญเปนเรองของระบบ ตองอาศยการแกไขใน

ระดบนโยบาย และมผรบผดชอบทชดเจน นอกจากนยงตองพฒนาศกยภาพของบคลากรททำาหนาทสงตอ ตลอดจนเครองมอ ตางๆ เพอใหสามารถดแลผปวยระหวางนำาสงและแกไขสถานการณทเกดขนเฉพาะ หนา

ระหวางนำาสงไดอยางถกตองและเหมาะสม และเกดการดแลตอเนองระหวางโรงพยาบาลทรบและสงตอผปวย สง ทฉนตองการในตอนแรกทเขามา คอการยอมรบจากเพอนรวมงาน ฉนตงความหวงไวมากมาย ม

โครงการจะทำานนทำาน หวงจะทำาใหเกดการเปลยนแปลง แตแลวกผดหวงททำาไมไดอยางทใจคด จนกระทงไม แนใจกบจดยนของตวเอง คดไปถงวาบางทฉนอาจจะไมเหมาะกบทน หรอบางทฉนอาจยงไมมวฒภาวะมาก

พอ ไมมภาวะผนำาเพยงพอทจะนำาพาทมไปสจดหมายได ในชวงนน ฉนทงไมเขาใจผอนและไมเขาใจตวเอง ได แตสบสนงนงงกบโลกทฉนเพงเคยไดผานเขาไปจนลมเปาหมายทแทจรง ของตน

วน หนง มใครคนหนงบอกกบฉนวา ทกๆสบโครงการใหมทมคนรเรม เกาในสบจะลมเหลว แตนน ไมไดหมายความวาเราไมควรทำาสงทเราอยากทำา เพยงแตเราตองกาวเดนอยางระวงและไมตงความหวงมาก

เกนไป ทสำาคญ ไมวาจะอยางไรตองจำาไวเสมอวาอะไรคอเปาหมายของเรา มองไปทเปาหมายและหาทางเพอไป ใหถงเปาหมายนน ขวากหนามและดอกไมขางทางคอประสบการณทเราสามารถเกบเกยวเอาไว แตอยาเอามน

มาเปนกำาแพงขวางกนเราไมใหกาวตอ คำา พดเหลานนทำาใหฉนเรมคดได และทำาใหฉนหนกลบมามองตวเอง ฉนพบวาจรงๆแลวทกสงเปน

ไปตามทฉนมอง ถาฉนมองวาเปนปญหามนกเปนปญหา ถาฉนมองวาเปนโอกาส นนคอโอกาสของฉนละ นอกจากน ฉนยงพบวาการจะรเรมอะไรใหมๆ ขนอยกบจงหวะและโอกาส หากเรามความอดทนมากพอ รอจน

กระทงจงหวะเหมาะสมและโอกาสมาถง การจะไดในสงทเราตองการกไมใชสงทยากเกนเออม ใน อนาคต ฉนจะทำาสงทฝนไวไดหรอเปลา ฉนจะกาวไปถงจดหมายไดหรอไม สำาหรบฉนในตอนน

มนคอความทาทาย เปนคำาถามทกวาจะไดรบคำาตอบอาจเปนอกหาป สบป หรอยสบปขางหนา หรอบางทอาจ ตองใชเวลาทงชวต แตฉนเชอวาไมมอะไรทเปนไปไมไดหากเราตองการมนจรงๆ คำาถามมอยวา เปาหมายนน

เปนสงทเราตองการจรงๆหรอไม ตองการขนาดทไมวาเราจะลมสกกครง กจะลกขนมาเพอไปใหถงจดหมายได หรอเปลา

...เทานนเอง

ขอแนะนำาสำาหรบผสงบทความเพอลงพมพวารสารเวชศาสตรฉกเฉนแหงประเทศไทย เปนวารสารทางการแพทยและพยาบาล พมพเผยแพร

ทก 3 เดอน เพอเผยแพรวชาการแพทยและสาธารณสขทเกยวของกบสาขาวชาเวชศาสตรฉกเฉน ซงบทความทกเรองทสงมาลงพมพจะตองไมเคยลงพมพในวารสารอนมากอน และไมอยระหวางการพจารณาตพมพของวารสารฉบบอน บทความทกเรองทตพมพในวารสารน ทางสมาคมเวชศาสตรฉกเฉนแหงประเทศไทยจะสงวนลขสทธไว นอกจากนทางสมาคมเวชศาสตรฉกเฉนแหงประเทศไทยขอสงวนสทธในการพจารณารบลงตพมพดวย

บทความทไดรบการเผยแพรในวารสาร มดงตอไปน1. บทบรรณาธการทนาสนใจ(Editorial’s View)เปนบทความทนาสนใจและเปนประเดนทสำาคญ ท

ควรนำาเสนอโดยคณะบรรณาธการ2. นพนธตนฉบบ(Original Article) ไดแก ผลงานวจย หรอประสบการณจากการดำาเนนงานท

เกยวของกบวชาการทางการแพทย พยาบาลและสาธารณสข3. บทความทบทวน(Review Article) เปนการทบทวนองคความรเกยวกบการแพทย การพยาบาลและ

การสาธารณสขในประเดนทมความสำาคญ เปนปญหาหรอมนวตกรรมทนาสนใจ4. รายงานผปวยนาสนใจ (Interesting case) เปนกรณศกษาหรอกรณตวอยางของผปวยทเปนโรคหรอ

สภาวะทนาสนใจทางการแพทย การพยาบาลและสาธารณสข5. บทความพเศษ (Special Article) เปนบทความทแพทย พยาบาล หรอบคคลทสนใจในสาขาวชา

เวชศาสตรฉกเฉนนไดแสดงวสยทศน ประเดน ปญหา แนวคด หรอองคความรทมประโยชนตอทงบคลากรทางการแพทย และประชาชนผสนใจในวางกวาง

6. บทความจากชมรมแพทยเวชศาสตรฉกเฉน ( doctor corner ) เปนบทความทแพทยเวชศาสตรฉกเฉนสามารถเขยนเลาประสบการณการทำางาน ขอคดเหนในดานตางๆเพอเปนการแลกเปลยนเรยนรความคดเหนและองคความรตางๆ

7. จดหมายจากทานผอาน และจดหมายจากบรรณาธการ(Letter to Editor and Letter from Editor)เพอเปนการสอสาร สองทางทตอเนองระหวางทานผอานและคณะผจดทำาวารสารและระหวางทานผอานดวยกน เพอใหเกดการเรยนรรวมกน

8. กจกรรมประกาศ ( Activity Schedule) แจงเนอหากจกรรมและกำาหนดการประชมวชาการตางๆเพอใหบคลากรทางการแพทยและผสนใจทราบโดยทวกน

คำาแนะนำาในการเตรยมตนฉบบ1. ตนฉบบเปนภาษาไทย พมพดวยคอมพวเตอรโปรแกรม MS Word เลอกตวอกษร Angsana New

ขนาด 16 ใชขนาดพมพขนาด A4 พมพหนาเดยว โดยเวนขอบดานซายและดานขวาไมนอยกวา 2.5 ซม.(1 นว) ตนฉบบไมควรเกน 15 หนา

2. นพนธตนฉบบ เรยงหวขอตามลำาดบ ดงน2.1 บทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ความยาวไมควรเกน 250 คำา ซงประกอบดวย บทนำา

วตถประสงค วธการวจย ผลการศกษา และการสรปผลการศกษา มคำาสำาคญ (keyword) และ

มชอผแตงทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ องคกรหรอหนวยงาน พรอมดวย E-mail address ทผอานจะสามารถตดตอไป

2.2 บทนำา ซงประกอบดวยความสำาคญของปญหาและวตถประสงคการวจย2.3 ประชากรวธการศกษาและวธการวจย2.4 ผลการศกษา และอภปรายผล2.5 ขอเสนอแนะ2.6 กตตกรรมประกาศ2.7 เอกสารอางอง

3. ในการเขยนเอกสารอางองจะใชระบบ Vancouver โดยอางไวในเนอหาตามลำาดบ เปนตวเลขในวงเลบตวยกสง จะสามารถดคำาแนะนำาไดจาก Uniform Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals(JAMA 1997; 277:927-34) โดยมตวอยางดงนอางองบทความในวารสารทางการแพทย1.Vajjajiva A, Foster JB, Miller H. ABO blood groups in motor neuron disease. Lancet 1965; 1:87-82.Parkin DM, Clayton D, Black RJ, Masuyer E, Friedl HP, Ivanov E, et al. Childhood leukemia in Europe after Chernobyl 1; 5 year follow-up. Br J Cancer 1996; 73:1006-12.3.The Cardiac Society of Australia and New Zealand. Clinical exercise stress testing. Safety and performance guidelines. Med J Aust 1996; 164:282-4.

อางองบทคดยอในวารสารทางการแพทย4.Onney RK, Aminoff MJ, Diagnostic sensitivity of different electrophysiologic techniques in Guillan- Barre syndrome ( abstract). Neurology 1989; 39(Suppl):354.

อางองเอกสารทเปนจดหมาย5. McCrank E. PSP risk factors( letter). Neurology 1990; 40:1673.

อางองเอกสารทเปนตำารา6. Lance JW. Mechanism and management of headache. 5th ed. Oxford: Butterworts; 1993:53.

อางองบทในเอกสารทเปนตำารา7.Phillips SJ, Whisnant JP. Hypertension and stroke. In:Laragh JH, Brenner BM, editors. Hypertension: pathophysiology, diagnosis and management. 2nd ed. New York: Raven Press;1995: 465-78.

อางองบทความในการประชม8.Kimura J, Shibasaki H, editors. Recent advances in clinical neurophysiology. Proceedings of the 10th international Congress of EMG and Clinical Neurophysiology; 1995 Oct 15-19; Kyoto,Japan. Amsterdam:Elsevier; 1996.

อางองบทความทยงไมไดตพมพ9.Leshner Al. Molecular mechanisms of cocaine addiction. N Engl J Med. In press 1996.

อางองบทความในวารสารทางอเลคทรอนก10.Morse SS. Factors in the emergence of infectious diseases. Emerg Infect Dis [ Serial online] 1995 Jan-Mar [cited 1996 Jun 5]; 1 (1):[24 screens] Available from: URL:http://www.cdc.gov/ncidod/EID/eid.htm11. CDI. Clinical dermatology illustratyed [ monograph on CD ROM] Reeves JRT, Maibach H. Cmea Multimedia Group, Producers. 2nd ed. Version 2.0. San Diego: CMEA;1995.12.Hemodynamics III: the ups and downs of hemodynamic [computer program] Version 2.2 Orlando ( FL) : Computerized Educational Systems; 1993.