รายงานการวจย

เรอง

ผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม

ส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร

The Effects of Participatory Health Promotion Program for Elderly with

Non-communicable Diseases in Nonthaburi Municipality

โดย

รองศาสตราจารย ดร.นตยา เพญศรนภา

อาจารย ดร.ธระวธ ธรรมกล

อาจารย ดร.กนษฐ โงวศร

ไดขอรบทนอดหนนการวจยวชาการ (กองทนรตนโกสนทรสมโภช 200 ป)

ประจ าป 2560

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ก

ชอเรอง ผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร

ชอผวจย รองศาสตราจารย ดร.นตยา เพญศรนภา และคณะ ปทแลวเสรจ 2561

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงค เพอ 1) พฒนาโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง และ 2) วดประสทธผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร ประชากรทศกษา คอ ผมสวนไดสวนเสยในชมชน และผสงอายทเปนโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสงในพนทเทศบาลนครนนทบร กลมตวอยางทเปนผมสวนไดสวนเสยเลอกแบบเจาะจงจ านวน 26 คน และตวอยางทเปนผสงอายทเปนโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสง ไดจากสมเลอกศนยบรการสาธารณสข 2 แหงเปนพนททดลองและอก 2 แหงเปนพนทควบคม และจบฉลากเลอกผสงอายทมคณลกษณะตามเกณฑ รวมตวอยางทเกบขอมลไดครบ 84 คน เปนกลมทดลอง 40 คน และกลมควบคม 44 คน เครองมอวจยประกอบดวยแนวทางการสนทนากลมผมสวนไดสวนเสย แบบสอบถามความเชอในความสามารถตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง กจกรรมทางกาย แบบทดสอบสขภาพจต การวดสมรรถนะทางกายส าหรบผสงอาย การตรวจสขภาพและการตรวจเลอด คาความเทยงของเครองมอทเปนแบบสอบถามความเชอ และวดสขภาพจตเทากบ 0.83 และ 0.86 ตามล าดบ และเครองมอในการทดลองเปนโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทพฒนาขนจากการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย เกบขอมลกอนและหลงการทดลองนาน 3 เดอน วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา และการทดสอบท

ผลการศกษาพบวา 1) โปรแกรมสรางเสรมสขภาพทพฒนาขนมรปแบบเนนกระบวนการเสรมพลงเพอสงเสรมการจดการตนเอง โดยใหผปวยไดเรยนรปญหาและความเสยงดานสขภาพของตน ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง มการฝกทกษะ ใหรวมวางแผนและเปาหมายในการดแลตวเองดานการบรโภคอาหาร ออกก าลงกาย จดการความเครยด และการใชยา จดกจกรรม 4 ครงหางกนทก 1 เดอน มการจดกลมยอยเพอกระตนสมาชกและแขงขนกนระหวางกลม 2) การประเมนประสทธผล พบวากลมทดลองทเขารวมโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ มผลลพธทดขนกวากอนการทดลอง ในดานความเชอในความสามารถตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง สมรรถนะทางกายดานความแขงแรงของกลามเนอสวนลางและสวนบน ความอดทนดานแอโรบก ความออนตวสวนลาง และความวองไวและการทรงตว ระดบน าตาลในเลอด และน าตาลในเลอดสะสม ไขมนโคเลสเตอรอล ไตรกลเซอรไรด และเอชดแอล รวมทงสขภาพจต เมอเปรยบเทยบผลหลงการทดลองระหวางกลม พบวากลมทดลองมผลลพธดานสขภาพทดขนกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ในประเดนสมรรถนะทางกายดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบน ความอดทนดานแอโรบก ความออนตวสวนลาง ความออนตวสวนบนขางซาย และความวองไวและการทรงตว เสนรอบเอว ความดนโลหตตวบน ไขมนไตรกลเซอไรด ไขมนเอชดแอล และสขภาพจต

ค ำส ำคญ การดแลสขภาพผสงอาย โรคไมตดตอเรอรง โปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม การจดการตนเอง

เทศบาลนครนนทบร

ข

Title: The Effects of Participatory Health Promotion Program for Elderly with Non-communicable Diseases in Nonthaburi Municipality

Researchers: Associate Professor Dr.Nittaya Pensirinapa et al. Year: 2018

Abstract

The objectives of this study were: 1) to develop participatory health promotion program for elderly with non-communicable diseases, and 2) to measure effectiveness of the health promotion program for elderly with non-communicable diseases in Nonthaburi Municipality. Study population was stakeholders and elderly with non-communicable diseases in Nonthaburi Municipality. The first sample group was 26 stakeholders from purposive selection. Another sample was elderly who suffer from diabetes and/or hypertension. They were selected by sampling 2 health centers for an experimental group and other 2 health centers for a control group. Simple random sampling was used for assigning the elderly that match a criteria to be members of the experimental and control groups. Total sample having completed data were 84, 40 in the experimental group and 44 in the control group. Instruments consist of focus group discussion guideline, questionnaires of self-efficacy and self-care behavior, Global Physical Activity Questionnaire, test of mental health, a senior fitness test, physical examination and laboratory test. The psychological tools for self-efficacy and mental health were examined for reliability of 0.83 and 0.86, respectively. The developed health promotion program by stakeholders’ involvement was used as an experimental tool. Data were collected at baseline and 3 months after running the health promotion program. Statistics used were descriptive statistic and t-test.

Findings showed that: 1) The developed health promotion program focused on empowerment process that enhanced patients self-care, by learning their own problems and risks, behavioral self-assessment, skills practicing, and participating in planning and goal setting for their self-care including dietary, exercise, stress management, and medication taking. There were monthly 4-learning-sessions for 3 month period. A small group was initiated for self-motivation and competition between the groups. 2) The program’s effects, the experimental group demonstrated positive improving outcomes on self-efficacy, self-care behavior, physical fitness (lower and upper muscular strength, aerobic endurance, lower body flexibility and agility/dynamic balance), fasting blood sugar, haemoglobin A1C, cholesterol, triglyceride, LDL, and mental health. Comparing posttest between groups, significant improved of health outcomes with the better scores were found in the experimental group than the control group in physical fitness (upper muscular strength, aerobic endurance, lower body flexibility, left upper body flexibility and agility/dynamic balance), waist circumference, systolic blood pressure, triglyceride, HDL, and mental health. Key Words: Elderly health care, Non-communicable disease, Participatory health promotion

program, Self-management, Nonthaburi Municipality

ค

กตตกรรมประกาศ

การวจยฉบบนส าเรจลลวงไดดวยการสนบสนนงบประมาณของมหาวทยาลยสโขทย-

ธรรมาธราช เพอศกษาผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร ขอขอบคณนายกเทศมนตรนครนนทบร รอง

นายกเทศมนตรนครนนทบร นางมรกฎ บวแตง ผอ านวยการส านกการสาธารณสขและสงแวดลอม

เทศบาลนครนนทบร และนายแพทยปยะ ฟองศรณย หวหนาศนยบรการสาธารณสขเทศบาลนคร

นนทบร ทไดใหความส าคญและอนญาตใหท าการศกษาวจยในพนทของศนยบรการสาธารณสข

เทศบาลนครนนทบร อกทงใหการสนบสนนบคลากร สถานท และงบประมาณในการเจาะตรวจ

โลหตผปวยทเขารวมวจย ผวจยรสกซาบซงเปนอยางยง ขอขอบคณนางจนตนา กออนนตชย นาง

อรญญา ปรณมณววฒน นางวนตตรา แจวเสยง และนางนฤกร ยาสขกจ พยาบาลวชาชพช านาญ

การพเศษ ศนยบรการสาธารณสขเทศบาลนนทบรท 6, 5, 1 และ 4 ตามล าดบ ทไดใหความ

อนเคราะหในการตดตอประสานงานกบชมชนและกลมตวอยาง รวมทงรวมเปนวทยากรกลมในการ

อบรมเชงปฏบตการใหกบกลมทดลอง ท าใหการด าเนนงานวจยเปนไปอยางราบรน

ขอขอบคณผน าชมชน แกนน าผสงอาย อาสาสมครสาธารณสข ผสงอายทเปนโรคเรอรง

และครอบครว ทไดเขารวมการสนทนากลม ชวยในการตดตอประสานงานพนทและกลมเปาหมาย

ในการเกบขอมลวจย ขอขอบคณผสงอายทเปนโรคเรอรงทเหนความส าคญและเขารวมเปนกลม

ตวอยางในการวจย ท าใหการวจยด าเนนการไดตอเนองตามแผน

ขอขอบคณรองศาสตราจารย ดร.บญยง เกยวการคา รองศาสตราจารย ดร.นรตน อมาม

และผชวยศาสตราจารย ดร.ภรณ วฒนสมบรณ ทกรณาเปนผทรงคณวฒพจารณาและให

ค าแนะน าการปรบปรงเครองมอการวจย และขอขอบคณผทรงคณวฒ ทไดใหขอเสนอแนะทเปน

ประโยชนในการปรงแกไขโครงการและรายงานวจยใหมความสมบรณยงขน

ผวจยหวงเปนอยางยงวางานวจยฉบบนจะเปนประโยชนแกผสงอายทเปนโรคเรอรง

หนวยงานสาธารณสข และผก าหนดนโยบาย โดยจะเปนแนวทางในการพฒนานโยบายและการ

บรการทสงผลใหเกดสขภาวะและคณภาพชวตทดของผสงอายทเปนโรคเรอรง รวมทงชวยให

ผสงอายทปวยมสวนรวมในการดแลตนเอง อนจะชวยลดภาวะแทรกซอนและลดคาใชจายในการ

รกษาพยาบาลไดในระยะยาว คณงามความดทงหลายทเกดจากการวจยนขอมอบใหแกทกทานท

ไดกลาวนามมาแลวขางตน รวมทงผทไมสามารถกลาวนามไดหมดในทน ทชวยใหงานวจยฉบบน

ส าเรจลลวงไปไดดวยด

นตยา เพญศรนภา

ธระวธ ธรรมกล และกนษฐ โงวศร

ง

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ ข

กตตกรรมประกาศ ค

สารบญ ง

สารบญตาราง ฉ

สารบญภาพ ญ

บทท 1 บทน า 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1

วตถประสงคการวจย 5

สมมตฐานการวจย 5

นยามค าศพท 6

ขอบเขตการการวจย 7

ประโยชนทไดรบ 8

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 9

ความรเกยวกบผสงอาย 9

ความรเกยวกบโรคไมตดตอเรอรงในผสงอาย 12

แนวคดเกยวกบการจดการตนเองของผปวยโรคไมตดตอเรอรง

และการประเมนผลลพธ

17

แนวคดเกยวกบการสรางเสรมสขภาพและโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ 21

การมสวนรวมของชมชนดานสาธารณสข 24

บทบาทของเทศบาลในการสรางเสรมสขภาพผสงอาย 29

งานวจยทเกยวของ 31

บทท 3 วธด าเนนการวจย 38

รปแบบการวจย 38

ประชากรและกลมตวอยาง 38

เครองมอวจย 40

การเกบรวบรวมขอมล 42

สถตทใชในการวจย 43

จ

สารบญ(ตอ)

หนา

บทท 4 ผลการวจย 44

สวนท 1 การศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรม

สขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงในชมชน เพอพฒนา

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ

44

สวนท 2 ผลการวจยประสทธผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบ

มสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

52

บทท 5 สรปการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ 83

สรปการวจย 83

อภปรายผล 92

ขอเสนอแนะ 97

บรรณานกรม 100

ภาคผนวก ก เครองมอในการวจย 106

1. ประเดนการสนทนากลมศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสราง

เสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงในชมชน เพอพฒนาโปรแกรม

การสรางเสรมสขภาพ

107

2. แบบสอบถามเกบขอมลผสงอายทเปนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง 108

3. โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร

117

4. สมดบนทกสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคเรอรง 140

ภาคผนวก ข ใบรบรองโครงการวจยของคณะกรรมการพจารณาจรยธรรม

การวจยในมนษย ส านกงานสาธารณสขจงหวดนนทบร

149

ภาคผนวก ค ความคดเหนของผแทนกลมทเขารวมโปรแกรมการ

สรางเสรมสขภาพ

151

ฉ

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของผมสวนไดสวนเสยทเขารวมสนทนากลมจ าแนก

ตามคณลกษณะสวนบคคล (N=26)

44

ตารางท 4.2 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม 53

ตารางท 4.3 ระดบคะแนนความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลง

การทดลอง

57

ตารางท 4.4 ตารางเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความเชอในความสามารถดแลสขภาพ

ตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในและระหวางกลม

ทงกอนและหลงการทดลอง

57

ตารางท 4.5 ระดบพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

59

ตารางท 4.6 ตารางเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอาย

ทเปนโรคไมตดตอเรอรงภายในและระหวางกลม ทงกอนและหลงการ

ทดลอง

59

ตารางท 4.7 ระดบของกจกรรมทางกายของผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรง

จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

60

ตารางท 4.8 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายใน

การท างานระดบปานกลางถงหนก ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ภายในและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

61

ตารางท 4.9 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายใน

การเดนทางจากทหนงไปยงอกทหนง ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ภายในและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

62

ตารางท 4.10 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายใน

ยามวางระดบปานกลางถงหนกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

62

ตารางท 4.11 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง

ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและ

กลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

63

ช

สารบญตาราง (ตอ)

หนา

ตารางท 4.12 เปรยบเทยบความแขงแรงของกลามเนอสวนลางของผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการ

ทดลอง

64

ตารางท 4.13 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบน

ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและ

กลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

65

ตารางท 4.14 เปรยบเทยบความแขงแรงของกลามเนอสวนบนของผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการ

ทดลอง

65

ตารางท 4.15 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความอดทนดานแอโรบกของ

ผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและ

กลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

66

ตารางท 4.16 เปรยบเทยบความอดทนดานแอโรบกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

67

ตารางท 4.17 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความออนตวสวนลางของผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอน

และหลงการทดลอง

68

ตารางท 4.18 เปรยบเทยบดานความออนตวสวนลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

68

ตารางท 4.19 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความออนตวสวนบนขางขวาของ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลม

ควบคม กอนและหลงการทดลอง

69

ตารางท 4.20 เปรยบเทยบความออนตวสวนบนขางขวาของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการ

ทดลอง

69

ตารางท 4.21 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความออนตวสวนบนขางซายของ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลม

ควบคม กอนและหลงการทดลอง

70

ซ

สารบญตาราง (ตอ)

หนา

ตารางท 4.22 เปรยบเทยบความออนตวสวนบนขางซายของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการ

ทดลอง

71

ตารางท 4.23 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความวองไวและการทรงตวของ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลม

ควบคม กอนและหลงการทดลอง

71

ตารางท 4.24 เปรยบเทยบความวองไวและการทรงตวของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลง

การทดลอง

72

ตารางท 4.25 ระดบดชนมวลกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงจ าแนกตาม

กลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

73

ตารางท 4.26 เปรยบเทยบดชนมวลกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

73

ตารางท 4.27 เปรยบเทยบเสนรอบเอวของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายใน

กลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

74

ตารางท 4.28 เปรยบเทยบคาความดนโลหตตวบนของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

75

ตารางท 4.29 เปรยบเทยบคาความดนโลหตตวลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

76

ตารางท 4.30 เปรยบเทยบคาระดบน าตาลในเลอดของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

76

ตารางท 4.31 เปรยบเทยบคาระดบน าตาลในเลอดสะสมของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

77

ตารางท 4.32 เปรยบเทยบคาระดบโคเลสเตอรอลของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

78

ตารางท 4.33 เปรยบเทยบคาระดบไตรกลเซอไรดของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

79

ตารางท 4.34 เปรยบเทยบคาระดบไขมนความหนาแนนต าของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

79

ฌ

สารบญตาราง (ตอ)

หนา

ตารางท 4.35 เปรยบเทยบคาระดบไขมนความหนาแนนสงของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

80

ตารางท 4.36 ระดบสขภาพจตของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตาม

กลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

81

ตารางท 4.37 ตารางเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาพจตของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง

82

ญ

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1.1 กรอบการด าเนนการวจย 8

บทท 1

บทน ำ

1. ควำมเปนมำและส ำคญของปญหำกำรวจย

ในปจจบนพบวาอายขยเฉลยของประชากรทวโลกยนยาวมากขน สบเนองจากการพฒนา

ดานเทคโนโลยทางการแพทยและสาธารณสข จงท าใหประชาชนเขาถงบรการสขภาพทม

ประสทธภาพมากขน ในขณะทอตราการเกดของประชากรกลบลดลง โครงสรางประชากรจงมการ

เปลยนแปลงโดยสดสวนของประชากรผสงอายซงเปนวยพงพงมแนวโนมเพมขนเรอยๆ อยางกาว

กระโดด โดยในป 2553 ประเทศไทยมผสงอาย 7.02 ลานคน (รอยละ 10.7 ของประชากรรวม) ในป

2555 เพมขนเปน 8.3 ลานคน (รอยละ 12.8 ของประชากรรวม) และในป 2559 พบวาประเทศไทย

มสดสวนผสงอาย 60 ปขนไป 9.9 ลานคน (รอยละ 15.2 ของประชากรรวม) (กองยทธศาสตรและ

แผนงาน กระทรวงสาธารณสข, 2560) และคาดการณวาในป 2568 และป 2574 ประเทศไทยจะม

ผสงอาย รอยละ 20 และ รอยละ 28 ตามล าดบ (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต, 2556) นนแสดงวาประเทศไทยไดเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณ (Aged Society)

จากการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ในป 2557 พบวาโรคทมกพบใน

ผสงอาย ไดแก โรคความดนโลหตสง เบาหวาน ขออกเสบ/ขอเสอม โรคถงลมโปงพอง/หลอดลมปอด

อดกนเรอรง หลอดเลอดหวใจตบ กลามเนอหวใจตาย และอมพาต โดยมากกวารอยละ 60 และรอย

ละ 10 ของผสงอายวยปลาย (อาย 80 ปขนไป) ทเปนโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน

ตามล าดบ และจากการส ารวจสวสดการและอนามย พ.ศ. 2558 พบวา ประมาณรอยละ 56 ของ

ผสงอาย ทรายงานวาตนเองมโรคเรอรงหรอโรคประจ าตว เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง โดย

ผสงอายเพศชาย และเพศหญง รอยละ 37 และ 42 ตามล าดบ ทรายงานวามโรคเรอรงตงแต 2 โรค

ขนไป (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2560) ในดานปญหาสงคม พบวา อตราการ

พงพงของประชากรสงอายตอคนวยท างานเพมขน จากคนวยท างาน 100 คนทตองดแลผสงอาย

25.4 คน (ป 2559) และคาดวาในป 2570 และ 2680 จะเพมขนเปน 40.4 คน และ 54.95 คน

ตามล าดบ (กองยทธศาสตรและแผนงาน กระทรวงสาธารณสข, 2560) พบผสงอายทอยตามล าพง

คนเดยวในเขตเทศบาลมมากถงรอยละ 10 (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2560) ซง

ขอเสนอแนะเชงนโยบายทส าคญคอ จ าเปนตองเพมประสทธผลการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

ในวยสงอาย โดยเฉพาะอยางยงปญหาโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง หกลม และสขภาพจต มการ

เสรมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการพฒนาระบบบรการสขภาพแบบไรรอยตอตาม

บรบทของพนท (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2560)

- 2 -

ปจจบนประเทศไทยไดมการพฒนาและขยายพนทเขตเมองมากขน โดยเทศบาลเปนองคกร

ปกครองสวนทองถน ซงเปนหนวยงานนตบคคลทมหนาทบรหารจดการการพฒนาในพนททองถน

ตามระเบยบราชการสวนทองถน โดยมอ านาจหนาททตองท าในการสงเสรมการพฒนาสตร เดก

เยาวชน ผสงอาย และผพการ และพระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2542 ไดก าหนดใหมการมอบอ านาจหรอถายโอนภารกจบรการ

สาธารณะใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดยมการจดสรรภาษและอากร เงนอดหนนและรายได

อนใหแกองคกรปกครองสวนทองถนส าหรบภารกจบรการสาธารณะ ซงหนงในหกดาน คอ ดานงาน

สงเสรมคณภาพชวต นอกจากนพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 ไดสนบสนน

และก าหนดหลกเกณฑใหองคกรชมชน องคกรเอกชน และภาคเอกชนทไมมวตถประสงคเพอ

ด าเนนการแสวงหาผลก าไร ด าเนนงานและบรหารจดการเงนทนในระดบทองถนหรอพนทไดตาม

ความพรอม ความเหมาะสมและความตองการ โดยสงเสรมกระบวนการมสวนรวมเพอสราง

หลกประกนสขภาพแหงชาตใหแกบคคลในพนท ซงเปนทมาของ “ระบบหลกประกนสขภาพในระดบ

ทองถนหรอพนท” ภายใตการด าเนนงานของเทศบาล โดยงบประมาณการด าเนนงานจะไดจาก 4

แหลง คอ 1) กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต ในสวนของการสรางเสรมสขภาพและการปองกน

โรค ตามทคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตก าหนด 2) เงนอดหนนหรองบประมาณทไดรบ

จากเทศบาลในอตราสวนมากนอยแลวแตขนาดของเทศบาล 3) เงนสมทบจากชมชนหรอกองทน

ชมชน และ 4) รายไดอน ๆ หรอทรพยสนทกองทนไดรบมาในกจการของกองทน ทงนกองทน

หลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนทมวตถประสงคส าคญทเกยวของกบผสงอายคอ เพอ

เปนคาใชจายในการสนบสนนและสงเสรมการจดบรการในดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกน

โรค และการฟนฟสมรรถภาพของหนวยบรการ และเพอสงเสรมใหกลมผสงอาย และกลมผปวย

เรอรงทอยในชมชนสามารถเขาถงบรการทางการแพทยและสาธารณสข อยางนอยตามชดสทธ

ประโยชนตามทคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตก าหนด จะเหนไดวาเทศบาลมบทบาท

ภารกจส าคญทเกยวของกบการพฒนาสขภาวะผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ไดแก การสราง

เสรมสขภาพและปองกนโรค การสงเสรมใหเขาถงบรการสขภาพทจ าเปน การพฒนาและสงเสรม

คณภาพชวต รวมถงการจดสงแวดลอมทเออตอการมสขภาวะทดของผสงอาย (ส านกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต, 2561)

เทศบาลนครนนทบร มพนท 38.9 ตารางกโลเมตร แบงการปกครองเปน 5 ต าบล ไดแก

ต าบลสวนใหญ ต าบลบางเขน ต าบลตลาดขวญ ต าบลทาทราย และต าบลบางกระสอ ปจจบนม

ประชากร รวม 255,315 คน มครวเรอนรวม 149,383 ครวเรอน (เทศบาลนครนนทบร, 2561) นบวา

พนทในเขตเทศบาลนครนนทบรเปนสงคมผสงอายเพราะมจ านวนประชากรสงอาย คดเปน รอยละ

21.8 (ส านกงานสาธารณสขจงหวดนนทบร, 2561) ซงสงกวาเกณฑทก าหนดไวทรอยละ 14 จากการ

ส ารวจสขภาวะองครวมของผสงอายในเขตเทศบาลนครนนทบร โดยเทศบาลนครนนทบร และคณะ

- 3 -

สงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (2558) สมส ารวจประชากรผสงอายในเขต

เทศบาลนครนนทบร พบวาเปนผสงอายทชวยเหลอตนเองไดหมด รอยละ 83.7 ชวยเหลอตนเองได

บางสวน รอยละ 15.9 และชวยเหลอตนเองไมไดเลยรอยละ 0.4 เมอพจารณาสขภาพทางกายพบ

ผสงอายเปนโรคความดนโลหตสงรอยละ 94.0 เปนโรคเบาหวาน รอยละ 84.4 โดยรอยละ 66.0

ของผสงอายทปวยเปนโรคความดนโลหตสงนนไมสามารถควบคมอาการไดภายใน 6 เดอนทผานมา

และรอยละ 24.8 ของผสงอายทปวยเปนโรคเบาหวานทไมสามารถควบคมอาการไดภายใน 6 เดอน

เชนกน ในขณะทผลส ารวจระดบดชนมวลกาย พบวารอยละ 65.3 น าหนกเกนกวามาตรฐาน สวน

การออกก าลงกายพบวารอยละ 55.5 ของผสงอายทไมออกก าลงกาย ในดานสขภาพจตพบวารอย

ละ 15.0 ของผสงอายทมสขภาพจตต ากวาคนทวไป และรอยละ 21.9 มแนวโนมเสยงตอการปวยเปน

โรคซมเศรา จะเหนไดวาโรคไมตดตอเรอรงทเปนปญหาส าคญในวยสงอาย คอโรคความดนโลหตสง

และโรคเบาหวาน ทพบมากกวารอยละ 80 ในกลมผสงอาย และทงสองโรคนมปจจยเสยงรวมกน

คอ ภาวะน าหนกเกน ไขมนในเลอดสง พฤตกรรมสขภาพไมเหมาะสม โดยเฉพาะการบรโภค การ

ออกก าลงกาย และการจดการความเครยด ซงหากผสงอายทเปนโรคความดนโลหตสง และ/หรอ

โรคเบาหวาน ไดรบการสรางเสรมสขภาพทด สามารถดแลตนเองในเรองการบรโภคอาหาร การ

ออกก าลงกาย และการจดการความเครยดอยางเหมาะสม รวมถงการกนยาตามแพทยสงการรกษา

จะชวยใหสามารถควบคมโรคได ลดการเกดโรคแทรกซอน โดยเฉพาะโรคหลอดเลอดสมอง ภาวะไต

วาย จอตาเสอม เปนการปองกนความพการ และการเสยชวตกอนวยอนควร

ส าหรบการสรางเสรมสขภาพในประชากร รวมถงผสงอาย จ าเปนตองสงเสรมการมวถชวต

ทสงผลดตอสขภาพ การสรางสงแวดลอมเพอสขภาพ การสรางชมชนใหเขมแขง และการปรบเปลยน

บรการสขภาพทเนนเรองการสรางเสรมสขภาพและการปองกนโรคในประชากร ซงทผานมาไดม

การวจยทดสอบรปแบบการสรางเสรมสขภาพตามแนวคดทฤษฎตางๆ มาอยางตอเนอง อยางไรก

ตามแนวโนมตอไปจ าเปนตองค านงถงการน ารปแบบการสรางเสรมสขภาพไปใชไดในบรบททม

ขอจ ากดดานสภาพแวดลอมและเศรษฐกจ ใหเกดความสมดลระหวางความตองการใชทรพยากร

เพอการพฒนาสขภาพกบการพฒนาดานอนๆ (Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006, p. 3) การ

สรางเสรมสขภาพในผสงอายทมกมปญหาโรคไมตดตอเรอรงควรเนนใหผสงอายสามารถดแลตนเอง

โดยชวยเหลอตนเองได มความแขงแรง และมความพงพอใจในชวตใหไดมากทสด การสรางเสรม

สขภาพนบเปนสงส าคญในการชวยลดภาวะแทรกซอนและความเสยงตอการมคณภาพชวตทไมด

(Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006, p. 287) ซงนโยบายการด าเนนงานโรคไมตดตอป 2560

ของกระทรวงสาธารณสข ระบวาการจะใหบรรลเปาหมายลดการเสยชวตกอนวยอนควรดวยโรคไม

ตดตอเรอรง ลดอตราผปวยโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานรายใหม ในขณะทผทเปนโรค

ความดนโลหตสงและโรคเบาหวานตองสามารถควบคมโรคไดนน มาตรการส าคญอยางหนงทจะท า

ใหเปาหมายดงกลาวบรรลคอการมสวนรวมของชมชน ไมวาจะเปนประชาชน ครอบครว ชมชน

- 4 -

องคกรปกครองสวนทองถน โดยเนนกลยทธพฒนากลไกใหชมชน ทองถนและภาคเครอขายเขามาม

สวนรวม รวมทงพฒนาศกยภาพของประชาชนและชมชน (ส านกงานบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถ

ไทย และแผนงานเครอขายควบคมโรคไมตดตอ, 2559, น. 9-11) ซงสามารถน าแนวคดการการ

พฒนาการมสวนรวมของชมชนดวยกระบวนการ AIC และกระบวนการเสรมพลง (Empowerment)

มาประยกตใช (จรวรรณ หสโรค และคณะ, 2542, น. 49-57; นตยา เพญศรนภา, 2557ก, 2557ข)

ในการพฒนาศกยภาพของผสงอายและศกยภาพของชมชนในการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

การศกษาขอมลเบองตนจากผรบผดชอบงานสาธารณสขและสงแวดลอมของเทศบาลนคร

นนทบร พบวาปจจบนเทศบาลนครนนทบรมศนยบรการสาธารณสขจ านวน 6 แหง ใหบรการดาน

สรางเสรมสขภาพ ปองกนโรค รกษาพยาบาล และฟนฟสภาพ ส าหรบการดแลสขภาพผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง จะเนนการดแลผปวยทสามารถควบคมโรคไดในระดบทไมรนแรงซงไดรบการ

สงตอจากโรงพยาบาลพระนงเกลาใหมารบการรกษาและรบยาทศนยบรการสาธารณสข ทงนทาง

เทศบาลนครนนทบร มบคลากรผใหบรการจ านวนจ ากด ในขณะทมความรบผดชอบหลายดาน การ

ดแลผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงนอกจากการรกษาแลว แพทยจะมเวลาใหค าแนะน าสนๆ บาง

รายแพทยจะสงตอใหเจาหนาทของศนยบรการสาธารณสขใหความรเปนรายบคคล โดยยงไมมการ

วางระบบการใหบรการสรางเสรมสขภาพทเนนใหผปวยสามารถดแลตนเองได รวมถงยงไมมความ

รวมมอเชอมโยงระหวางผปวย ชมชน และศนยบรการสาธารณสขอยางชดเจน ซงสวนหนงอาจม

ปจจยมาจากความเปนสงคมเมองของเทศบาลทประชาชนยายถนมาจากหลากหลายพนท และแตละ

ครอบครวมภาระหนาทการงานทแตกตางกน ท าใหการรวมตวรวมมอกนเปนไปไดยากกวาประชาชน

ในชนบท ปรากฎการณดงกลาวสอดคลองกบการศกษาของมลนธสถาบนและพฒนาระบบสขภาพ

ชมชน (2559) ทพบวาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสงของเครอขายปฐมภม

8 แหง ทวประเทศ พบวาหนวยบรการสวนใหญด าเนนการตามแนวทางทสวนกลางก าหนด ในดาน

การสนบสนนการดแลตนเองสวนใหญเปนการใหสขศกษารายกลมและรายบคคล โดยแพทยและ

พยาบาลเปนผประเมน แลวสงตอใหทมสหวชาชพใหความรเฉพาะดาน ทกแหงมการใชคมอหรอ

สมดประจ าตวผปวย แตผปวยสวนใหญเมอกลบไปบานไมไดเปดอาน/ด และไมพบการเปดโอกาสให

ผปวยรวมวางแผนในการดแลรกษาและก าหนดเปาหมายในการดแลตวเองรวมกบบคลากรทางการ

แพทย พบวาพยาบาลผรบผดชอบตองการไดรบการพฒนาทกษะในการปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพ ขอเสนอในการศกษาครงนคอ ควรใหการดแลทเนนใหผรบบรการเปนศนยกลาง การเพม

การสนบสนนใหผปวยสามารถดแลตนเอง รวมกบการใหชมชนมสวนรวม จะสงผลใหเกดการลดและ

ปองกนความเสยงทจะเกดขน และน าไปสผลลพธสขภาพประชาชนทดขน

การทบทวนวรรณกรรม พบวาการวจยเกยวกบโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

สวนใหญด าเนนการในพนททไมใชเขตเมอง การก าหนดรปแบบและกจกรรมการสรางเสรมสขภาพ

ท าโดยผวจย และมการประเมนผลของโปรแกรมทความเชอและพฤตกรรมสขภาพ หรอพฤตกรรม

- 5 -

สขภาพ กบและผลลพธดานสขภาพบางอยาง (อษา ทศนวน และคณะ, 2553; ดวงสมร นลตานนท

และจฬาภรณ โสตะ, 2553; Anuruang, 2015) การวจยครงนจงมงทการพฒนาโปรแกรมการสราง

เสรมสขภาพผสงอายในเขตเทศบาล โดยการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทครอบคลมทง

ผสงอายและครอบครว อสม. ผน าชมชน ผบรหารของเทศบาล บคลากรของศนยบรการสาธารณสข

เทศบาลและโรงพยาบาลเครอขาย เพอใหโปรแกรมสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมาย

และผทเกยวของกบการใหการสนบสนนผปวยในการดแลตนเองไดอยางตอเนอง นอกจากน

กระบวนการเรยนรในโปรแกรมสรางเสรมสขภาพจะเนนการเสรมพลงใหผปวยสามารถดแลตนเอง

มสวนรวมในการก าหนดสงทตองการเรยนร รวมวางแผนในการดแลรกษาและก าหนดเปาหมายใน

การดแลตวเอง การประเมนผลความกาวหนาในการดแลตนเองและการแลกเปลยนเรยนรวธการ

ดแลตนเองระหวางผปวยเปนระยะๆ รวมทงการสรางแรงจงใจและก าลงใจ เพอเสรมสรางความเชอ

ในความสามารถ และสงเสรมการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง (นตยา เพญศรนภา, 2557,

น.18; Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006, pp. 291-292) ทงนรปแบบโปรแกรมการสรางเสรม

สขภาพแบบมสวนรวมทพฒนาขนจะมการทดลองด าเนนการและตดตามประเมนผลในระยะเวลา 3

เดอน เพอจะท าใหมขอมลยนยนถงผลของการด าเนนงานตามโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวน

รวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง โดยการประเมนผลจะวดทงความเชอในความสามารถ

ตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง สมรรถนะทางกาย สขภาพกาย และสขภาพจต เพอใหมขอมล

ผลสมฤทธตอสขภาพผสงอายเพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจขยายผลไปใชกบศนยบรการ

สาธารณสขอนๆ ในเขตเทศบาลนครนนทบร รวมถงเทศบาลอนๆ ทมบรบทใกลเคยงกน สงผลให

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงมความเชอในความสามารถตนเอง มพฤตกรรมการดดแลตนเอง

ท าใหสามารถควบคมโรคไมตดตอเรอรงได ปองกนความพการ และมคณภาพชวตทด

2. วตถประสงคกำรวจย

2.1 เพอพฒนาโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง

2.2 เพอวดประสทธผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

3. สมมตฐำนกำรวจย

3.1 ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายหลงทเขารวมโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบม

สวนรวม มความเชอในความสามารถตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง สมรรถนะทางกาย สขภาพ

กาย และสขภาพจต ดกวากอนเขารวมโปรแกรมฯ

- 6 -

3.2 ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทเขารวมโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม

มความเชอในความสามารถตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง สมรถนะทางกาย สขภาพกายและ

สขภาพจต หลงการเขารวมโปรแกรม ดกวากลมควบคมทไมไดเขารวมโปรแกรมฯ

4. นยำมศพท/นยำมศพทเชงปฏบตกำร

4.1 ผสงอำยทเปนโรคไมตดตอเรอรง หมายถง ผทมอาย 60-80 ป อาศยในพนทเทศบาล

นครนนทบร และเปนผปวยโรคความดนโลหตสงและ/หรอโรคเบาหวาน ทสามารถควบคมระดบ

ความดนโลหตไมเกน 140/90 มลลเมตรปรอท และ/หรอควบคมระดบน าตาลในเลอดไมเกน 180

มลลกรมตอเดซลตร ไดตดตอกน 2 ครง ซงรบการรกษาทโรงพยาบาลพระนงเกลา หรอไดรบการ

สงตอใหมารบการรกษาและรบยาทศนยบรการสาธารณสข เทศบาลนครนนทบร

4.2 โปรแกรมกำรสรำงเสรมสขภำพแบบมสวนรวม หมายถง ชดกจกรรมการเรยนรท

จดกบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทพฒนาขนจากการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ทมงให

ผสงอายสามารถจดการตนเอง จากการเรยนรปญหาและความเสยงดานสขภาพของตน ประเมน

พฤตกรรมการดแลตนเอง ก าหนดสงทตองการเรยนร รวมวางแผนในการดแลรกษาและก าหนด

เปาหมายในการดแลตวเอง มการสนบสนนโดยชมชนและสถานบรการสาธารณสขใหผปวยสามารถ

ดแลตนเองได ประเมนผลความกาวหนาในการดแลตนเองและการแลกเปลยนเรยนรวธการดแล

ตนเองระหวางผปวยเปนระยะๆ

4.3 ควำมเชอในควำมสำมำรถตนเอง หมายถง การรบรของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ตอความมนใจในการทจะปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ในเรองการบรโภคอาหาร การออก

ก าลงกาย การจดการความเครยด และการใชยา โดยสามารถเอาชนะอปสรรค จดการ หรอเลอก

ปฏบตในสงทจะสงผลดตอสขภาพ

4.4 พฤตกรรมกำรดแลตนเอง หมายถง การกระท าของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ในเรองการบรโภคอาหาร การมกจกรรมทางกาย การจดการความเครยด และการใชยา ทจะสงผล

ดตอสภาวะโรคท าใหสามารถควบคมโรคและภาวะแทรกซอนทปองกนได ประเมนโดยใหผสงอาย

รายงานการปฏบตของตนเอง ใน 1 สปดาหทผานมา

4.4.1 การบรโภคอาหาร หมายถง การกระท าของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ใน

เรองการลดการบรโภคอาหารทมรสหวานจด มนจด และเคมจด เพมการบรโภคผก ผลไมรสไม

หวาน วดโดยแบบมาตรประมาณคาทสะทอนความถของการปฏบต

4.4.2 กจกรรมทางกาย หมายถง กจกรรมการเคลอนไหวรางกายของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ทใชกลามเนอสวนตางๆ ในการท างาน การเดนทาง และในยามวาง ในระดบความหนก

ความนาน และความถทเพยงพอและสงผลดตอสขภาพ รวมถงการลดพฤตกรรมเนอยนง วดโดย

แบบสอบถามกจกรรมทางกาย (Global Physical Activity Questionnaire)

- 7 -

4.4.3 การจดการความเครยด หมายถง การกระท าของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ในเรองการมวธผอนคลายความเครยด ความกดดนในชวต การนอนหลบพกผอนอยางเพยงพอ 6-8

ชวโมงตอวน วดโดยแบบมาตรประมาณคาทสะทอนความถของการปฏบต

4.4.4 การใชยา หมายถง การกระท าของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ในเรองการกน

ยาและ/หรอการฉดยารกษาโรคความดนโลหตสงและ/หรอโรคเบาหวาน ตามแผนการรกษาของ

แพทย โดยไมมการปรบยาเอง หรอใชยาของผอน

4.5 สมรรถนะทำงกำย หมายถง สวนประกอบของรางกายผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ทแสดงถงความแขงแรง ความอดทน และความยดหยนของกลามเนอ การทรงตว ความ

แขงแรงและความอดทนของระบบไหลเวยนเลอด และระบบหายใจ ทดสอบตาม Senior Fitness Test

คอ 1) ลก-ยน-นง 30 วนาท 2) ยกน าหนกขนลง 30 วนาท 3) ย าเทายกเขาสง 2 นาท 4) นงเกาอ

แตะปลายเทา 5) มอไขวหลงแตะกน และ 6) ลก-เดน-นง ไปกลบ 16 ฟต (กองออกก าลงกายเพอ

สขภาพ กรมอนามย, 2552)

4.6 สขภำพกำย หมายถง องคประกอบของรางกายทสะทอนถงผลการดแลตนเองทางกาย

ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ไดแก ดชนมวลกาย เสนรอบเอว ความดนโลหต ระดบน าตาล

และไขมนในเลอด

4.7 สขภำพจต หมายถง สภาวะดานจตใจ อารมณของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ท

รสกเปนสข และสามารถปรบตวกบเหตการณเปลยนแปลงทเขามาในชวต วดดวยแบบวดสขภาพจต

ของกรมสขภาพจต 15 ขอ

5. ขอบเขตกำรวจย และกรอบกำรด ำเนนกำรวจย

ขอบเขตการวจย เปนการศกษาเพอพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม

ส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง โดยใหภาคประชาชน ทองถนและสถานบรการสาธารณสข

มสวนรวมในการออกแบบโปรแกรมและกจกรรม รวมกบนกวชาการอาจารยมหาวทยาลยทเปน

นกวจย และมการทดลองใชเพอวดประสทธผลของโปรแกรมฯ ในพนทของเทศบาลนครนนทบร

ระยะเวลาในการทดลองใชโปรแกรมฯ 3 เดอน

- 8 -

ภำพท 1.1 กรอบกำรด ำเนนกำรวจย

6. ประโยชนทไดรบ

6.1 ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงไดรบการสรางเสรมสขภาพ สามารถควบคมโรคได ลด

ภาวะแทรกซอน

6.2 เทศบาลนครนนทบร ไดรปแบบโปรแกรมสรางเสรมสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงทสามารถขยายบรการใหครอบคลมพนท

6.3 หนวยงานทองถนไดตนแบบการสรางเสรมสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ทสามารถประยกตใชกบผสงอายเปนโรคไมตดตอเรอรงในพนททบรบทคลายคลงกน

ศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงในชมชนในมมมองของผสงอายและครอบครว ผน าชมชน อาสาสมครสาธารณสข เจาหนาทสาธารณสข ผบรหารของเทศบาล เพอพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทเนนการสงเสรมการดแลตนเอง ทสอดคลองกบความตองการและบรบทของหนวยบรการและชมชน

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ใหสามารถจดการตนเอง โดย - เรยนรปญหาและความเสยงดานสขภาพ - ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง ก าหนดสงทตองการเรยนร พฒนาทกษะ -รวมวางแผนในการดแลรกษาและก าหนดเปาหมายในการดแลตวเอง -การสนบสนนโดยชมชนและสถานบรการสขภาพ ใหผปวยสามารถดแลตนเองได -ประเมนผลความกาวหนาและการแลกเปลยนเรยนรวธการดแลตนเองระหวางผปวยเปนระยะๆ -การรวมกลมเพอการดแลสขภาพทยงยน

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง - ความเชอในความสามารถตนเอง - พฤตกรรมการดแลตนเอง

- สมรรถนะทางกาย

- สขภาพกาย - สขภาพจต

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเรองผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทปวย

ดวยโรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร ไดมการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของเพอใช

เปนกรอบในการศกษาวจย ดงน

1. ความรเกยวกบผสงอาย

2. ความรเกยวกบโรคไมตดตอเรอรงในผสงอาย

3. แนวคดเกยวกบการจดการตนเองของผปวยโรคไมตดตอเรอรงและการประเมนผลลพธ

4. แนวคดเกยวกบการสรางเสรมสขภาพและโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ

5. การมสวนรวมของชมชนดานสาธารณสข

6. บทบาทของเทศบาลในการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

7. งานวจยทเกยวของ

1. ความรเกยวกบผสงอาย

1.1 ความหมายของผสงอาย

สหประชาชาตยงไมไดมนยามทแนนอนวาอายเทาใดจงจะเรยกวาผสงอาย แตสหประชาชาต

ใชอาย 60 ป ขนไป ในการน าเสนอขอมลและตวชวดทเกยวกบผสงอาย ส าหรบประเทศไทยก าหนด

นยาม “ผสงอาย” ไวในพระราชบญญตผสงอาย พศ.2554 มาตรา 3 วา “ผสงอาย” หมายความวา

บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณขนไป (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2560)

1.2 สถานการณผสงอายในประเทศไทย

แนวโนมโครงสรางประชากรทวโลก และของประเทศไทยมการเปลยนแปลงโดยสดสวนของ

ประชากรผสงอายเพมขนเรอยๆ อยางกาวกระโดด เนองจากอายขยเฉลยคนเราเพมขนและอตรา

เกดลดลง โดยในป 2553 ประเทศไทยมผสงอาย 7.02 ลานคน (รอยละ 10.7 ของประชากรรวม) ใน

ป 2555 เพมขนเปน 8.3 ลานคน (รอยละ 12.8 ของประชากรรวม) และในป 2559 พบวาประเทศ

ไทยมสดสวนผสงอาย 60 ปขนไป 9.9 ลานคน (รอยละ 15.2 ของประชากรรวม) (กองยทธศาสตร

และแผนงาน กระทรวงสาธารณสข, 2560) และคาดการณวาในป 2568 และป 2574 ประเทศไทย

จะมผสงอาย รอยละ 20 และ รอยละ 28 ตามล าดบ (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต, 2556) นนแสดงวาประเทศไทยไดเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณ (Aged Society)

- 10 -

1.3 การเปลยนแปลงทางรางกาย จตใจ สงคมและเศรษฐกจในผสงอาย

วยผสงอาย มการเปลยนแปลงทางทงทางรางกาย จตใจ และสงคม มดงตอไปน

1.3.1 การเปลยนแปลงทางรายกาย วยผสงอาย เปนชวงวยทเกดการเปลยนแปลง

ในทางเสอมถอยลงของอวยวะและระบบตางๆ ของรางกาย ซงสงผลสขภาพรางกาย จตใจ และการ

ด ารงวถชวตประจ าวน การเปลยนแปลงทางรางกายทส าคญมดงน

1) ระบบหายใจ ประสทธภาพในการหายใจของผสงอายลดลง เนองจากความ

ความสามารถในการท างานของปอดและกลามเนอบรเวณทรวงอกลดลง (Sharma and Goodwin,

2006) รวมทงผสงอายมการเปลยนแปลงโครงสรางของทรวงอกโดยมการโกงและงอของกระดกสน

หลงจงท าใหชองอกมปรมาตรลดลง เวลาหายใจจงตองใชแรงมากขน และยงท าใหตองใชพลงงานใน

การหายใจมากขนจงตองเพมอตราการหายใจเพอใหไดรบออกซเจนมากขนดวย ในขณะทภายใน

ปอดผสงอายมการเปลยนแปลงเกดความไมสมดลระหวางการระบายอากาศ (Ventilation) และการ

ก าซาบ (Perfusion) ออกซเจน และพนทผวของถงลม (Alveolar surface area) ลดลง จงท าใหการ

แลกเปลยนแกสลดลงดวย ซงการสงเสรมใหผสงอายฝกการหายใจไดถกตอง จะชวยใหผสงอาย

สามารถหายใจไดมประสทธภาพมากขน

2) ระบบหวใจและหลอดเลอด หวใจของผสงอายมความแขงแรงและความสามารถ

ในการบบหดตวไดลดลง เนองจากมการเปลยนแปลงของมวลกลามเนอและความยดหยนลดลง

โดยเฉพาะหวใจหองลางซายซงมการหนาตวเพมขน (hypertrophy) (Lata & Alia, 2007) ประกอบ

กบผนงหลอดเลอดทมความหนาตวมากขนและมความยดหยนลดลงจากการเกาะของไขมน เกด

ภาวะหลอดเลอดแดงแขงกระดาง (Atherosclerosis) เพมขน เกดโรคหลอดเลอดหวใจและหลอด

เลอดสมองตบได จงท าใหหวใจตองท างานหนกขนเพอบบเลอดไปเลยงอวยวะสวนตางๆ ของรางกาย

ไดเพยงพอ

3) ระบบกลามเนอและกระดก มวลกลามเนอในสวนตางๆ ของรางกายผสงอาย

ลดลง ความสามารถและความแขงแรงของกลามเนอจงลดลง ความหนาแนนของมวลกระดกลดลง

เรอยๆ (Seansuwong et al., 2009) กระดกออนบรเวณขอตอบางลง ความสามารถในการรบแรง

กระแทกลดลง รวมถงเอนขอตอเรมสญเสยความยดหยนและเกดโรคขอเสอมจากการใชงานมาเปน

ระยะเวลานาน ซงการเปลยนแปลงนมผลตอการเคลอนไหวรางกาย การทรงตว การประกอบ

กจวตรประจ าวน รวมถงเกดอาการปวดเมอยตามรางกาย ปวดหลง ปวดขอท าใหผสงอายเสยงตอ

การหกลม กระดกเปราะ หกงายโดยเฉพาะกระดกขอมอ กระดกสนหลงและกระดกสะโพก (มณ

รตนไชยานนท, 2548) จนเปนสาเหตของความพการและ คณภาพชวตลดลงได

4) ระบบทางเดนอาหารและระบบการขบถาย ปญหาการเสอมของฟนท าใหผสงอาย

เคยวอาหารไมละเอยด เกดอาการจกเสยด ทองอด การดดซมไมด รวมกบการหลงน ายอยในระบบ

- 11 -

ทางเดนอาหารทลดลง สงผลใหผสงอายขาดสารอาหารบางอยาง อกทงการเลอนไหวของล าไสไมด

เกดปญหาทองเสย หรอทองผกไดงาย

5) ระบบตอมไรทอ เซลลของตอมไรทอจะเสอมสภาพตามวย ประกอบกบการม

เลอดมาหลอเลยงนอยลง ท าใหตอมไรทอท างานนอยลง เชน ตบออนหลงอนซลนลดลง ท าให

ผสงอายมโอกาสปวยเปนโรคเบาหวานไดมากขน

1.3.2 การเปลยนแปลงทางดานจตใจ การเปลยนแปลงทางรางกายและทางสงคมในวย

สงอายสงผลตอการเปลยนแปลงทางจตใจ ดงน

1) ปญหาสขภาพกาย การเสอมถอยของรางกายและการเจบปวยดวยโรคตางๆ

โดยเฉพาะโรคเรอรง ท าใหวถการด าเนนชวตของผสงอายเปลยนแปลงไป ตองปรบตว เกด

ความเครยด วตกกงวล ซมเศรา

2) การไมสามารถตอบสนองความตองการทางเพศ เนองจากการเปลยนแปลงทาง

รางกายและฮอรโมนเพศ ท าใหไมสามารถตอบสนองความตองการทางเพศได โดยเฉพาะผสงอายท

เปนเพศชาย ท าใหเกดความวตกกงวล

3) การสญเสยบคคลอนเปนทรก ไมวาจะเปนเพอน ญาต คสามหรอภรรยาทตอง

ตายจาก หรอลกหลานแยกยายไปอยทอน ท าใหผสงอายเกดความรสกถงความพลดพรากจาก

บคคลอนเปนทรก ท าใหรสกวาเหว ซมเศราไดงาย

4) การสญเสยสถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ผสงอายทตองเกษยณจากงาน

ท าใหรายไดลดลง สญเสยต าแหนง ตองพงพาคนอนมากขน รสกวาตนเองหมดความส าคญ และเกด

ความวตกกงวล

5) การสญเสยสถานภาพทางครอบครว การทบตรธดามครอบครวของตนเอง ท าให

ความสมพนธระหวางพอแมและบตรธดาลดนอยลง ยงถาบตรธดามการแยกครอบครวไปอย

ตางหากจะยงท าใหรสกเหงา โดดเดยว ถกทอดทง รสกวาไมมคณคา

1.3.3 การเปลยนแปลงดานสงคมและเศรษฐกจ การทมอายมากขน บทบาททางสงคม

ยงลดลง ประกอบกบการมขอจ ากดทางกายหรอมการเจบปวย จะยงมการพบปะหรอมกจกรรมทาง

สงคมกบเพอนหรอผอนลดลง สวนดานเศรษฐกจจากการมรายไดลดลงหรอไมมรายไดเพราะ

เกษยณจากงาน หากผสงอายไมมเงนออมและไมมลกหลานญาตมตรชวยเหลอเกอกล โดยเฉพาะ

ผสงอายทมปญหาสขภาพตองเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาล จะยงมปญหาเศรษฐกจมาก

1.4 ปญหาสขภาพในผสงอาย

จากการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ในป 2557 พบวาโรคทมกพบใน

ผสงอาย ไดแก โรคความดนโลหตสง เบาหวาน ขออกเสบ/ขอเสอม ถงลมโปงพอง/หลอดลมปอดอด

กนเรอรง หลอดเลอดหวใจตบ กลามเนอหวใจตาย และอมพาต โดยมากกวารอยละ 60 และรอยละ

10 ของผสงอายวยปลาย (อาย 80 ปขนไป) ทเปนโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานตามล าดบ

- 12 -

และจากการส ารวจสวสดการและอนามย พ.ศ. 2558 พบวา ประมาณรอยละ 56 ของผสงอาย ท

รายงานวาตนเองมโรคเรอรงหรอโรคประจ าตว เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง โดยผสงอายเพศ

ชาย และเพศหญง รอยละ 37 และ 42 ตามล าดบ ทรายงานวามโรคเรอรงตงแต 2 โรคขนไป

(มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2560) ในดานปญหาสงคม พบวา อตราการพงพงของ

ประชากรสงอายตอคนวยท างานเพมขน จากคนวยท างาน 100 คนทตองดแลผสงอาย 25.4 คน (ป

2559) และคาดวาในป 2570 และ 2680 จะเพมขนเปน 40.4 คน และ 54.95 คน ตามล าดบ (กอง

ยทธศาสตรและแผนงาน กระทรวงสาธารณสข, 2560)

1.5 นโยบายและแนวโนมเกยวกบการด าเนนงานดานผสงอาย

จากสถานการณของโครงสรางประชากรและปญหาของผสงอายทเปนปญหาระดบชาต

ดงกลาว จงมการก าหนดนโยบายและแผนยทธศาสตรทเกยวของกบผสงอาย ไดแก ในแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ก าหนดเรองการสรางเสรมสขภาวะ

ผสงอาย ใหมความรและทกษะในการดแลสขภาพของตนเอง ใหสมบรณแขงแรงทงรางกายและ

จตใจ ซงจะมผลตอการลดภาระคาใชจายในการดแลสขภาพทงของครอบครวและประเทศ ใน

นโยบายและยทธศาสตรการวจยของชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2555-2559) (ส านกงานคณะกรรมการ

วจยแหงชาต, 2555) ก าหนดใหมการวจยเพอพฒนาสขภาพอนามยและคณภาพชวตของผสงอาย

รวมทงเสรมสรางศกยภาพของประชาชนและชมชนในการมสวนรวมดแลสขภาพตนเอง ครอบครว

และชมชนอยางตอเนอง และในนโยบายรฐบาล ประจ าป 2558 ก าหนดใหมการเตรยมความพรอม

เขาสสงคมผสงอาย เพอสงเสรมคณภาพชวตและการมกจกรรมทเหมาะสมเพอสรางสรรคและไมกอ

ภาระตอสงคมในอนาคต โดยกระทรวงสาธารณสขไดใหมการเรงรดการด าเนนการระบบการสราง

เสรมสขภาวะส าหรบผสงอายและผอยในภาวะพงพงใหเกดผลเปนรปธรรม (ส านกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต, 2559) ส าหรบแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545-2564) ไดก าหนด

ยทธศาสตรหาดานเพอยกสถานภาพผสงอาย คอ สขภาพกาย/จต ครอบครวมสข สงคมเอออาทร

สงแวดเหมาะสมปลอดภย และหลกประกนมนคง ซงมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย

(2560) ไดมขอเสนอแนะเชงนโยบายทส าคญประเดนหนง คอ จ าเปนตองเพมประสทธผลการ

สงเสรมสขภาพและปองกนโรคในวยสงอาย โดยเฉพาะอยางยงปญหาโรคเบาหวาน ความดนโลหต

สง หกลม และสขภาพจต มการเสรมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการพฒนาระบบ

บรการสขภาพแบบไรรอยตอตามบรบทของพนท

2. ความรเกยวกบโรคไมตดตอเรอรงในผสงอาย

โรคไมตดตอเรอรงเปนภาระและภยคกคามระดบโลก และเปนความทาทายทบนทอนการ

พฒนาทางเศรษฐกจและสงคมทวโลกรวมถงประเทศไทย (แผนงานเครอขายควบคมโรคไมตดตอ ,

2559) ส าหรบโรคไมตดตอเรอรงทเปนปญหาส าคญของผสงอายไทย จากการส ารวจสขภาพ

- 13 -

ประชาชนดวยการตรวจรางกาย พ.ศ.2557 พบโรคเรอรงทพบบอยในผสงอาย คอ กลมโรคทเปน

ปจจยเสยงของโรคระบบหวใจและหลอดเลอด ไดแก ความดนโลหตสง รอยละ 53.2 เบาหวาน รอย

ละ 18.1 โรคอวน (ดชนมวลกาย ≥25 กก./ตร.ม.) รอยละ 35.4 ภาวะอวนลงพงรอยละ 49.4 และ

ภาวะเมตาบอลกซนโดรม รอยละ 46.8 (สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2559) ซงกลมโรคนมปจจย

เสยงรวมกน คอ การบรโภคอาหารทไมเหมาะสม ขาดการมกจกรรมทางกาย ความเครยด การสบ

บหร การดมสรา หรอ 3 อ. 2 ส. (ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2560)

และหากผสงอายทเปนโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานดแลตนเองไมดและรกษาไมตอเนองจะ

กอใหเกดภาวะแทรกซอนทเปนสาเหตของความพการและเสยชวต ดงนนในการศกษาครงนจงเนน

กลมผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง 2 โรคทพบบอยในผสงอาย คอ โรคความดนโลหตสงและ

โรคเบาหวาน

2.1 โรคความดนโลหตสงในผสงอาย

โรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทพบบอยทสดในผสงอายไทยทน าไปสการเสยชวตจาก

โรคในระบบไหลเวยนโลหตและเปนสาเหตการเสยชวตทส าคญทสดของผสงอายไทยดวย อบตการณ

ของโรคและอตราการเสยชวตจากโรคในระบบไหลเวยนโลหตจะเพมมากยงขนเมอผปวยมอายมาก

ขนตามล าดบ โรคความดนโลหตสงยงเปนปจจยเสยงทมนยส าคญตอการท านายการตองเขารบการ

รกษาพยาบาลในโรงพยาบาลของผสงอายไทย (adjusted odds ratio = 1.37) ดงนนแพทยและนกการ

สาธารณสขไทยควรตระหนกถงความส าคญของการปองกนโรคความดนโลหตสงเพอลดผลกระทบ

ของโรคนทงในดานทเปนสาเหตของโรคเรอรงและการเสยชวตในผสงอายไทย (ประเสรฐ อสสนตชย,

2560)

จากการศกษาแบบ cohort study พบวา systolic blood pressure จะเพมขนตามอายทเพม

มากขนทงในชายและหญง สวน diastolic blood pressure จะเพมขนตามอายจนเมออายประมาณ 60

ป จากนนจะเรมคงท และจะลดลงเลกนอยในชายทมอายมากกวา 75 ป โดยผหญงเมอเขาสวยหมด

ประจ าเดอน systolic blood pressure จะมอตราการเพมขนตามอายมากกวาในผชาย ผลคอทอาย

65 ปขนไปผหญงจะม systolic blood pressure สงกวาชาย ขณะท diastolic blood pressure จะไม

เปลยนแปลงตามอาย เหตนเองโรคความดนโลหตสงชนดทเรยกวา isolated systolic hypertension

จงมกพบในผสงอาย โดยเฉพาะในหญงมากกวาชาย ผลการศกษาแบบ meta-analysis พบความชก

ของโรคนราวรอยละ 14 ในชาย และรอยละ 23 ในหญงทมอาย 65 ปหรอมากกวา พบวาผสงอายท

มอายเพมมากขนจะพบโรคความดนโลหตสงเพมขน ในผทมอาย 65 ถง 89 ปจะพบโรคความดน

โลหตสง รอยละ 57 ในชาย และรอยละ 65 ในหญง สาเหตของโรคนเชอวาเนองจากการสญเสย

ความยดหยนและเกดการอกเสบของหลอดโลหต ท าใหหลอดโลหตมความตานทานเพมขน หรอ

เนองจากการลดลงของ adreno-receptor sensitivity ยงพบวา systolic blood pressure ในผสงอาย

จะเปนปจจยทสามารถท านายการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ โรคในระบบไหลเวยนโลหต ภาวะหวใจ

- 14 -

วาย ภาวะไตวาย และการเสยชวตจากทกสาเหต ไดมากกวาคา diastolic blood pressure ปจจบน

ผสงอายทม isolated systolic hypertension จ าเปนตองไดรบการดแลรกษาเสมอนผทมความดน

โลหตสงทง systolic และ diastolic blood pressure และจากการส ารวจภาวะสขภาพของผสงอายไทย

พบวาผสงอายในเขตเมองจะมความชกของโรคความดนโลหตสงกวาทพบในชมชนชนบทอยางมาก

(ประเสรฐ อสสนตชย, 2560)

กลาวโดยสรป จะเหนแนวโนมวาความดนโลหตสงในผสงอายจะพบมากในหญงมากกวาชาย

ยงอายมากขนยงพบมากขน พบในสงคมเขตเมองมากกวาในชนบท

การปองกนโรคความดนโลหตสงในผสงอาย (ประเสรฐ อสสนตชย, 2560)

1) การปองกนโรคในระดบปฐมภม (primary prevention) หมายถงการปองกนโรคโดยการ

สงเสรมสขภาพ ใหผสงอายมการปรบเปลยนพฤตกรรมตงแตยงไมมโรค โดยพจารณาจากปจจย

เสยงทไดรบการพสจนแลววามผลตอการเกดโรคความดนโลหตสงในผสงอาย เชน การไดรบเกลอ

โซเดยมมากเกน การขาดการออกก าลงกายสม าเสมอ ภาวะอวน การดมสรา เปนตน การ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตเพอลดปจจยเสยงดงกลาว นอกจากจะเปนการสงเสรมสขภาพ

เพอปองกนไมใหผสงอายเกดโรคความดนโลหตสงหรอชะลอเวลาการเกดโรคแลว ยงอาจใชเปนแนว

ทางการรกษาโรคความดนโลหตสงแบบไมใชยา ทงในระยะแรกของโรคจนถงผทมโรคความดนโลหต

สงระยะรนแรงทตองใชยารวมดวย การปรบเปลยนพฤตกรรมในการด าเนนชวตทถกตอง แมจะม

ประสทธภาพในการลดความดนโลหตไมมากเทาการใชยาลดความดนโลหต แตกมผลดในการ

ปองกนโรคในระบบหวใจและหลอดโลหต และยงชวยลดการใชยาทมากเกนไป เพอลดอบตการณ

ของการเกดผลไมพงประสงคเนองจากการใชยาซงผสงอายเปนกลมผปวยทมอบตการณดงกลาว

มากทสด

2) การปองกนโรคในระดบทตยภม (secondary prevention) หมายถงการปองกนโรคทเกดขน

แลวแตไมใหลกลามมาก โดยการตรวจสขภาพประจ าปเพอตรวจหาและใหการดแลรกษาโรคตงแต

ในระยะแรก และท าการประเมนความเสยงตอการเกดโรคในระบบหวใจและหลอดเลอด โดย

ประเมนปจจยเสยงหลกอนๆ ทมกพบรวมกบโรคความดนโลหตสงในเวลาเดยวกน เพอการปองกน

โรคในระบบหวใจและหลอดเลอดแบบองครวม ตามแนวทางการตรวจสขภาพส าหรบผใหญไทย โดย

ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย ไดแนะน าใหมการวดความดนโลหตในผใหญทก 1 ป

ส าหรบการศกษาการตรวจคดกรองในผสงอาย จะพบวาทกการศกษาตองรวมการตรวจวดความดน

โลหตไวดวยเสมอ

3 ) การป อ งก น โ รค ในระด บตต ยภ ม ( tertiary prevention) หมายถ ง การป อ งก น

ภาวะแทรกซอนตออวยวะเปาหมายในระบบหวใจและหลอดเลอดทเกดจากโรคความดนโลหตสง

รวมทงการปองกนความพการ ภาวะทพพลภาพระยะยาว ทอาจจะเกดขนภายหลง เชน ภาวะหวใจ

วาย โรคหลอดเลอดสมอง ภาวะสมองเสอมเนองจากโรคหลอดเลอดสมอง (vascular dementia) โรค

- 15 -

ไตวายเรอรง เปนตน การปองกนในระดบนท าไดโดยการดแลรกษาใหความดนโลหตลดลง โดยทไม

เปนอนตรายตอสขภาพโดยรวมของผสงอาย ไดแก การรกษาแบบไมใชยา โดยการปรบเปลยน

ลกษณะการด าเนนชวต (life style modification) และการรกษาแบบใชยา วตถประสงคการปองกน

โรคในระดบนครอบคลมเปาหมายสองประการหลก ดงน

(1) การปองกนภาวะแทรกซอนตออวยวะเปาหมาย ในระบบหวใจและหลอดเลอดทเกดจาก

ระดบความดนเลอดทสงอยเปนระยะเวลานาน รวมทงการปองกนความพการ ภาวะทพพลภาพระยะ

ยาว ทตามมาภายหลง

(2) การปองกนผลไมพงประสงคเนองจากการใชยา เพอไมใหเกดอนตรายตอสขภาพ

โดยรวมของผสงอายดวยการสงใชยาทถกตองและเหมาะสม

2.2 โรคเบาหวานในผสงอาย

โรคเบาหวานเปนกลมของโรคซงมระดบน าตาลในเลอดสง ซงอาจจะเกดจากความผดปกต

ของการสราง และหรอการออกฤทธของอนซลนของรางกาย อนสงผลท าใหระดบน าตาลในกระแส

เลอดสงเกน อาการของโรคเบาหวานเกดขนเนองมาจากการทรางกายไมสามารถใชน าตาลไดอยาง

เหมาะสม ซงโดยปกตน าตาลจะเขาสเซลลรางกายเพอใชเปนพลงงานภายใตการควบคมของฮอรโมน

อนซลน ซงผทเปนโรคเบาหวาน รางกายจะไมสามารถน าน าตาลไปใชงานไดอยางมประสทธภาพ ผล

ทเกดขนท าใหระดบน าตาลในเลอดสงขน

โรคเบาหวานแบงออกเปน 2 ชนด คอ เบาหวานชนดทหนง และชนดทสอง เบาหวานชนดท

หนงหรอทเรยกวา Insulin-dependent diabetes ผปวยมกจะเกดอาการกอนอาย 30 ป สาเหตจากม

การท าลายของเบตาเซลลของตบออน ท าใหมการหลงอนซลนนอยลงหรอไมมการสรางอนซลน

ผปวยจะมอาการรนแรง และตองรกษาดวยการฉดอนซลน สวนเบาหวานชนดทสอง หรอ Non-

insulin dependent diabetes เกดจากทรางกายผลตอนซลนไมเพยงพอตอความตองการของรางกาย

เนองจากภาวะดอตออนซลน (insulin resistance) ผปวยมกจะมอายมากกวา 30 ป ซงผสงอายสวน

ใหญเปนเบาหวานชนดทสอง ความส าคญของโรคเบาหวานชนดทสอง คอ ในระยะแรก ผทเปน

โรคเบาหวานชนดทสองมกไมทราบวาปวยเปนเบาหวาน สวนใหญจะวนจฉยจากการเจาะเลอดตรวจ

รางกายแลวพบระดบน าตาลในเลอดสง ผปวยจะมอาการชดเจนตอเมอมโรคแทรกซอนแลว การ

รกษาใชวธการใหยากนและการควบคมพฤตกรรมการดแลตนเองดานการควบคมอาหาร การออก

ก าลงกาย และการกนยาอยางสม าเสมอ โรคเบาหวานเปนโรคทรกษาไมหายขาด แตสามารถ

ควบคมโรคไดถาผปวยมการดแลตนเองทดและตอเนอง อนจะสงผลใหสามารถควบคมระดบ

น าตาลในเลอดใหอยในเกณฑปกตได ถาผปวยไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดเปนระยะ

เวลานาน จะกอใหเกดภาวะแทรกซอนตออวยวะทส าคญหลายระบบในรางกาย ซงเปนสาเหตส าคญ

- 16 -

ท าใหเสยชวตกอนวยอนควร และเกดการเจบปวยทเกยวของกบโรคหวใจและหลอดเลอด ตาบอด

โรคไต โรคเกยวกบเสนประสาท และการถกตดขา

องคการอนามยโลก (WHO) ไดคาดคะเนความชกของผปวยเบาหวาน โดยคาดวาจะมจ านวน

เพมสงขนจาก 220 ลานคนในป ค.ศ. 2000 เปน 151 ลานคนในป ค.ศ. 2025 โดยประมาณการวา

ประเทศก าลงพฒนาในแถบทวปเอเชยจะมอตราเพมสงทสด (King, Aubert, & Herman, 1998) ใน

จ านวนของผปวยเบาหวานทงหมด ประมาณรอยละ 90 จะเปนผปวยเบาหวานชนดท 2 โดย

เบาหวานชนดนเปนปญหาส าคญอยางมากในประเทศก าลงพฒนาซงขาดแคลนทรพยากรทางดาน

สาธารณสขในการปองกนโรค และการใหการรกษาผปวยอยางเพยงพอ (Davies, 2004)

จากผลการศกษาภาระโรคและการบาดเจบของผสงอาย 60 ปขนไป ใน พ.ศ. 2552 พบวา

โรคทท าใหผสงอาย 60 ปขนไป สญเสยปสขภาวะ 5 อนดบแรก ในเพศชาย ไดแก โรคหลอดเลอด

สมอง โรคหลอดเลอดหวใจ ภาวะปอดอดกนเรอรง โรคเบาหวาน และโรคมะเรงตบ สวนในเพศหญง

ไดแก โรคหลอดเลอดสมอง โรคเบาหวาน โรคหลอดเลอดหวใจ สมองเสอม และโรคซมเศรา ส าหรบ

อบตการณโรคหรออาการเรอรงทพบบอยในผสงอายไทยโดยการตรวจรางกาย 5 อนดบแรก ไดแก

โรคความดนโลหตสง กลมอาการเมตาบอลก โรคอวนลงพง ภาวะอวน และโรคขอเสอม ตามล าดบ

(ส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ กระทรวงสาธารณสข, 2557) และการตดตาม

ประเมนผลการดแลผปวยเบาหวานทวประเทศในป 2555 พบวา ประมาณ 3 ใน 4 ของผปวย

เบาหวานประเภทท 2 ในระบบการรกษาสวนใหญของประเทศ ไดรบการตรวจ HbA1C โดยมผปวย

เบาหวานประเภทท 2 ประมาณ 1 ใน 3 มระดบ HbA1C อยในเกณฑทควบคมได สทธในการรกษา

ประเภทของโรงพยาบาล พนทการใหบรการ อาย และเพศ มความสมพนธกบอตราการควบคม

ระดบน าตาลของผปวยเบาหวานประเภทท 2 การควบคมระดบ HbA1C < 7% ในกลมผปวยเบาหวาน

ชนดท 2 มความแตกตางกนในแตละประเภทของโรงพยาบาล โดยทโรงพยาบาลชมชนสามารถ

ควบคมไดดกวา โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป (ราม รงสนธ และคณะ, 2555) ท าใหเหนไดวา

ถงแมผปวยเบาหวานจะไดรบการรกษา แตกมปญหาในการควบคมระดบน าตาล และเกด

ภาวะแทรกซอนทกอใหเกดอนตรายตอสขภาพและคณภาพชวตของผปวย สงผลตอภาระคาใชจาย

ในการดแลรกษา

2.3 สถานการณโรคไมตดตอเรอรงในผสงอาย เขตพนทเทศบาลนครนนทบร

เทศบาลนครนนทบร มประชากร รวม 255,315 คน มครวเรอนรวม 149,383 ครวเรอน

(เทศบาลนครนนทบร, 2561) มจ านวนประชากรสงอาย คดเปน รอยละ 21.8 (ส านกงานสาธารณสข

จงหวดนนทบร, 2561) ซงสงกวาเกณฑทก าหนดไวทรอยละ 14 จากการส ารวจสขภาวะองครวมของ

ผสงอายในเขตเทศบาลนครนนทบร โดยเทศบาลนครนนทบร และคณะสงคมสงเคราะหศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร (2558) สมส ารวจประชากรผสงอายในเขตเทศบาลนครนนทบร พบวา

เปนผสงอายทชวยเหลอตนเองไดหมด รอยละ 83.7 ชวยเหลอตนเองไดบางสวน รอยละ 15.9 และ

- 17 -

ชวยเหลอตนเองไมไดเลยรอยละ 0.4 เมอพจารณาสขภาพทางกายพบผสงอายเปนโรคความดน

โลหตสงรอยละ 94.0 เปนโรคเบาหวาน รอยละ 84.4 โดยรอยละ 66.0 ของผสงอายทปวยเปนโรค

ความดนโลหตสงนนไมสามารถควบคมอาการไดภายใน 6 เดอนทผานมา และรอยละ 24.8 ของ

ผสงอายทปวยเปนโรคเบาหวานทไมสามารถควบคมอาการไดภายใน 6 เดอนเชนกน ในขณะทผล

ส ารวจระดบดชนมวลกาย พบวารอยละ 65.3 น าหนกเกนกวามาตรฐาน สวนการออกก าลงกาย

พบวารอยละ 55.5 ของผสงอายทไมออกก าลงกาย ในดานสขภาพจตพบวารอยละ 15.0 ของ

ผสงอายทมสขภาพจตต ากวาคนทวไป และรอยละ 21.9 มแนวโนมเสยงตอการปวยเปนโรคซมเศรา

จะเหนไดวาโรคไมตดตอเรอรงทเปนปญหาส าคญในวยสงอาย คอโรคความดนโลหตสง และ

โรคเบาหวาน ทพบมากกวารอยละ 80 ในกลมผสงอาย และทงสองโรคนมปจจยเสยงรวมกน คอ

ภาวะน าหนกเกน ไขมนในเลอดสง พฤตกรรมสขภาพไมเหมาะสม โดยเฉพาะการบรโภค การออก

ก าลงกาย และการจดการความเครยด ซงหากผสงอายทเปนโรคความดนโลหตสง และ/หรอ

โรคเบาหวาน ไดรบการสรางเสรมสขภาพทด สามารถดแลตนเองในเรองการบรโภคอาหาร การ

ออกก าลงกาย และการจดการความเครยดอยางเหมาะสม รวมถงการกนยาตามแพทยสงการรกษา

จะชวยใหสามารถควบคมโรคได ลดการเกดโรคแทรกซอน โดยเฉพาะโรคหลอดเลอดสมอง ภาวะไต

วาย จอตาเสอม เปนการปองกนความพการ และการเสยชวตกอนวยอนควร

จากการศกษาขอมลเบองตนจากผรบผดชอบงานสาธารณสขและสงแวดลอม พบวาปจจบน

เทศบาลนครนนทบรมศนยบรการสาธารณสขจ านวน 6 แหง ใหบรการดานสรางเสรมสขภาพ

ปองกนโรค รกษาพยาบาล และฟนฟสภาพ ส าหรบการดแลสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

จะเนนการดแลผปวยทสามารถควบคมโรคไดในระดบทไมรนแรงซงไดรบการสงตอจากโรงพยาบาล

พระนงเกลาใหมารบการรกษาและรบยาทศนยบรการสาธารณสข ทงนทางเทศบาลนครนนทบร ม

บคลากรผใหบรการจ านวนจ ากด ในขณะทมความรบผดชอบหลายดาน การดแลผสงอายทปวยดวย

โรคไมตดตอเรอรงนอกจากการรกษาแลว แพทยจะมเวลาใหค าแนะน าสนๆ บางรายแพทยจะสงตอ

ใหเจาหนาทของศนยบรการสาธารณสขใหความรเปนรายบคคล โดยยงไมมการวางระบบการ

ใหบรการสรางเสรมสขภาพกบผปวยกลมนทเชอมโยงระหวางผปวย ชมชน และศนยบรการ

สาธารณสขทชดเจน

3. แนวคดเกยวกบการจดการตนเองของผปวยโรคไมตดตอเรอรงและการประเมนผลลพธ

3.1 แนวคดเกยวกบการจดการตนเองของผปวยโรคไมตดตอเรอรง

ผปวยโรคไมตดตอเรอรงจ าเปนตองดแลรกษาเปนเวลานาน ทงนผปวยจะตองไดการรกษา

โดยแพทยและปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเองควบคไปดวยอยางตอเนอง จงมการใหความส าคญ

กบการสงเสรมใหผปวยสามารถจดการตนเองได ตวอยางทพบ คอการสงเสรมการดแลตนเองของ

ผปวยเบาหวาน เนองจากการทผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได จะ

- 18 -

กอใหเกดภาวะแทรกซอนตามมาโดยเฉพาะความเสอมของไต ตา หลอดเลอดสมองและหวใจ แผลท

เทา จงจ าเปนตองมการสงเสรมใหผปวยสามารถจดการตนเองโดยมพฤตกรรมการดแลตนเองใน

เรองพฤตกรรมการบรโภคอาหาร การออกก าลงกาย การจดการความเครยด การกนยา การไมสบ

บหร ดมสรา การดแลน าหนกตว การเฝาระวงภาวะแทรกซอนเรองน าตาลในเลอดต า การดแลเทา

ไมใหเปนแผล สถานบรการสาธารณสขทดแลรกษาผปวยเบาหวาน โดยเฉพาะทดแลผปวยทมสทธ

หลกประกนสขภาพถวนหนา และสทธประกนสงคม ซงไดรบงบประมาณจากกองทนหลกประกน

สขภาพถวนหนา และกองทนประกนสงคมในลกษณะเหมาจาย จงจ าเปนตองควบคมคาใชจายใน

การรกษาพยาบาล มาตรการหนงทส าคญในการลดคาใชจายในการดแลผปวยเบาหวาน คอการ

สงเสรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน เพอใหสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยใน

ระดบทเหมาะสมและลดการเกดภาวะแทรกซอน

แนวคดการจดการตนเอง (Self-management) เปนกลวธหนงในการลดภาระคาใชจายในการ

ดแลโรคไมตดตอเรอรงทมแนวโนมเพมมากขน ซงนโยบายและการวจยเกยวกบการดแลสขภาพไดให

ความส าคญกบเรองการจดการตนเองมากขน ทงนการจดการตนเอง หมายถงความสามารถของ

บคคลทจะจดการกจกรรมในการด ารงชวตทเกยวของกบการดแลโรคเรอรง และน าไปสการมสวน

รวมในการดแลสขภาพตามวธการใชชวตทบคคลเปนผ เลอกเอง (Khemthong & Saravitaya, 2010)

สมาคมนกจดการศกษาเรองเบาหวานแหงอเมรกน (2005) ระบวาการทผปวยจะอยกบโรคเบาหวาน

ไดโดยมผลกระทบตอสขภาพนอย จ าเปนตองมการจดการตนเอง (self-management) เพอควบคม

โรคอยางมประสทธผล ทงนการจดการตนเองเนนใหผปวยเบาหวานเลอกและปฏบตตามวธการทตน

เลอกเปนประจ าอยางสม าเสมอ เพอใหสงผลดตอสขภาพ ซงตองจดกระบวนการเรยนรเกยวกบ

สถานะของโรคทปวย การระบเปาประสงคของบคคล การชงน าหนกระหวางประโยชนและความ

เสยงของทางเลอกของการรกษาโรควธการตางๆ การเลอกวธการรกษาเอง การพฒนาทกษะท

สนบสนนการปฏบตตามทางเลอกดงกลาว และการประเมนความสามารถในการบรรลเปาประสงค

ของแผนการดแลสขภาพของตนเอง ซงสอดคลองกบแนวคดการเสรมพลงผปวย ทเนนกลวธส าคญ

คอ การสงเสรมใหผปวยรวมมอในการจดการตนเองในชวตประจ าวนเพอการควบคมโรคเบาหวาน

การใหผปวยเปนศนยกลาง โดยใหตดสนใจ ตงเปาหมาย และเลอกวธการดแลตนเอง เนนการพฒนา

ทกษะ และการสนบสนนทางสงคมเพอใหเกดการดแลตนเองของผปวยอยางตอเนอง (Funnell &

Anderson, 2003; Funnell et al., 2005) การทผปวยไมสามารถจดการตนเองและไมรบผดชอบการ

ดแลโรคเบาหวานของตนในแตละวนจะกอใหเกดผลลพธดานสขภาพทไมด และเสยงตอการเกด

ภาวะแทรกซอนทเกยวของกบโรคเบาหวาน (Minet et al., 2011)

3.2 การประเมนผลลพธของการจดการตนเองของผปวยโรคไมตดตอเรอรง

3.2.1 การประเมนความสามารถในการจดการตนเอง การประเมนความสามารถใน

การจดการตนเอง สามารถใชวธการประเมนจากความเชอในความสามารถตนเอง (Self-efficacy)

- 19 -

ตามแนวคดของแบนดรา (Bandura, 1977, 1982) และการประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของ

ผปวย ซงความเชอในความสามารถตนเอง เปนการรบรวาตนสามารถแสดงพฤตกรรม และสามารถ

ทจะเอาชนะอปสรรคทจะน าไปสความส าเรจในการมพฤตกรรมการดแลตนเอง (นตยา เพญศรนภา,

2557) โดยกลมผสงอายทปวยเปนโรคไมตดตอเรอรง โดยเฉพาะโรคเบาหวานและโรคความดนโลหต

สงสามารถประเมนความสามารถในการจดการตนเอง จากความเชอในความสามารถตนเองทจะ

ควบคมการบรโภคอาหาร การมกจกรรมทางกาย การจดการความเครยด และการใชยาตาม

แผนการรกษาของแพทย สวนการประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง เนน 4 พฤตกรรมส าคญตอ

การควบคมโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสงได คอ 1) พฤตกรรมการบรโภคอาหาร ลดการ

บรโภคอาหารจด มนจด เคมจด เพมผกผลไมรสไมหวาน 2) การมกจกรรมทางกาย 3) การจดการ

ความเครยด และ 4) การใชยาตามแผนการรกษาของแพทย ทงนพฤตกรรมในเรองการสบบหรและ

ดมสราในกลมผสงอายมนอย การศกษาครงนจงไมไดประเมนพฤตกรรมการสบบหรและดมสรา

การวจยนไดประยกตแบบประเมนความเชอในความสามารถตนเอง และแบบประเมนพฤตกรรมการ

บรโภคอาหาร การจดการความเครยด และการใชยาของผปวยโรคเบาหวานและโรคความดนโลหต

สงทใชในโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงตอภาวะโรคเมตาบอลกของสถานบรการสาธารณสข

ในเขตพนทกรงเทพมหานคร (นตยา เพญศรนภา, 2557ข) สวนการประเมนพฤตกรรมกจกรรมทาง

กาย (Physical activity) ใชแบบสอบถามกจกรรมทางกายระดบโลก (Global Physical Activity

Questionnaire: GPAQ) ซงออกแบบและพฒนาโดยผเ ชยวชาญขององคการอนามยโลก เปนชด

ค าถามจ านวน 16 ขอ เพอประเมนกจกรรมทางกายหรอการเคลอนไหวออกแรงหรอออกก าลง ใน 3

หมวด ไดแก 1) กจกรรมในการท างาน (Activity at work) เปนการเคลอนไหวกจกรรมทางกายในการ

ประกอบอาชพการงาน 2) กจกรรมทางกายเกยวกบกจกรรมการเดนทางจากทหนงไปยงอกทหนง

(Travel to and from place) เชน เดน ขจกรยาน และ 3) กจกรรมทางกายเกยวกบการพกผอนหยอน

ใจหรอนนทนาการ (Recreational activities) ในเวลาทวางจากการท างาน เชน การเตนแอโรบก การ

ร าไมพลอง นอกจากนยงมขอค าถามเกยวกบพฤตกรรมนงๆ นอน หรอพฤตกรรมเนอยนง

(Sedentary behaviour) โดยแบบสอบถามกจกรรมทางกายชนด GPAQ น สามารถวดครอบคลม

กจกรรมเคลอนไหวออกแรงในชวตประจ าวน ซงมการน ามาใชอยางกวางขวาง และพบวามคาความ

เทยงตรงสง (Armstrong & Bull, 2006) จงเหมาะสมในการน ามาวดกจกรรมทางกายในผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง

3.2.2 การประเมนผลลพธดานสขภาพ สงส าคญทเปนผลลพธจากการจดการตนเอง

ของผสงอายทเปนเบาหวานและโรคความดนโลหตสง คอ ภาวะสขภาพทดขน ซงควรมการรวบรวม

ขอมลทครอบคลมทงสขภาพกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ (Pender, Murdaugh & Parsons,

2006, pp. 98-113) การศกษานไดมการประเมนสมรรถนะทางกาย สขภาพกาย และสขภาพจตท

เปนผลลพธของการจดการตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

- 20 -

1) การประเมนสมรรถนะทางกาย โดยใชการทดสอบความพรอมในการปฏบตกจวตร

ประจ าวนของผสงอายของกองออกก าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย มองคประกอบดงน (กองออก

ก าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย, 2552)

(1) การทดสอบความแขงแรงของกลามเนอ (Muscular Strength) โดยการใหลก-ยน-

นง 30 วนาท (ทดสอบความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง) และใหยกน าหนกขนลง 30 วนาท

(ทดสอบความแขงแรงของกลามเนอสวนบน)

(2) การทดสอบความอดทนดานแอโรบก (Aerobic Endurance) โดยการใหเดน 6 นาท

หรอการใหย าเทายกเขาสง 2 นาท (ในการศกษานใชวธใหย าเทายกเขาสง 2 นาท)

(3) การทดสอบความออนตว (Flexibility) โดยการใหนงเกาอแตะปลายเทา (ทดสอบ

ความออนตวสวนลาง) และใชมอไขวหลงแตะกน (ทดสอบความออนตวสวนบน)

(4) การทดสอบความวองไวและการทรงตว (Agility/Dynamic Balance) โดยการใหลก-

เดน-นงไปกลบ 16 ฟต โดยจบเวลาเปนนาทและวนาท

(5) การวดสวนสง น าหนก รอบเอว (Height, Weight and Waist Circumference) เพอด

คาดชนมวลกายและภาวะอวนลงพง

การแปลผลทไดจากการวดในรายการท 1) -5) จะน ามาเปรยบเทยบกบเกณฑคาปกตตาม

อายและเพศของผสงอาย ทอางองจาก Senior Fitness Test Manual (Rikli and Jone, 2001 อางถงใน

กองออกก าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย, 2552, น. 38-39) ซงถาคาทวดไดสงกวาคาปกตแสดง

วาสมรรถภาพทางกายในดานนนด แตถาต ากวาคาปกตแสดงวาสมรรถภาพทางกายในดานนนไมด

2) การประเมนสขภาพกาย ดวยการวดภาวะโภชนาการจากคาดชนมวลกาย เสนรอบเอว

และคาความดนโลหต ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร (Fasting blood sugar) คาระดบน าตาล

สะสมในเลอด (Hemoglobin A1c : HbA1c) คาระดบไขมนในเลอดไตรกลเซอไรด (Triglyceride) ไขมน

โคเลสเตอรอล (Cholesterol) ไขมนชนดด หรอแอชดแอล (High-Density Lipoprotein: HDL) และไขมน

ชนดเลว หรอแอลดแอล (Low-Density Lipoprotein: LDL) ซงเปนขอมลส าคญทจะสะทอนพฤตกรรม

การดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง ในเรองการบรโภคอาหาร

การมกจกรรมทางกาย การจดการความเครยด และการใชยาตามแผนการรกษา

ซงผเปนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง ควรควบคมน าหนกใหคาดชนมวลกายปกต

อยในชวง 18.5-22.9 กโลกรมตอตารางเมตร หากนอยกวาคาปกตถอวาผอม หากมากกวาคาปกต

ถอวาทวม (23.0-24.9 กก./ต.ร.ม.) ถงอวน (25.0 กโลกรมตอตารางเมตรหรอมากกวา) ในดานรอบ

เอวหากคามากกวา 80 และ 90 เซนตเมตร ในผหญงและผชายตามล าดบ ถอวาอวน (กองออก

ก าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย, 2552, น. 40) นอกจากนควรควบคมน าตาลในเลอดหลงอด

อาหารใหไมเกน 130 มลลกรมตอเดซลตร น าตาลสะสมในเลอดนอยกวารอยละ 7 ความดนโลหต

นอยกวา 140/80 มลลเมตรปรอท ไขมนแอลดแอล นอยกวา 100 มลลกรมตอเดซลตร (รตนาภรณ

- 21 -

จระวฒนะ และคณะ, 2559) ไขมนเอชดแอล มากกวา 40 มลลกรมตอเดซลตร ในเพศชาย และ

มากกวา 50 มลลกรมตอเดซลตร ในเพศหญง ไขมนไตรกลเซอไรดนอยกวา 150 มลลกรมตอ

เดซลตร (ส านกโรคไมตดตอ, 2559)

3) การประเมนสขภาพจต วดจากสภาวะดานจตใจ อารมณของผสงอาย ดวยแบบวด

สขภาพจตคนไทยฉบบสนของกรมสขภาพจต 15 ขอ (Thai Mental Health Indicator Version 2007)

ซงเปนขอมลส าคญทสะทอนพฤตกรรมการจดการความเครยดของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ขอค าถามจะประเมนสภาวะดานจตใจ อารมณของผสงอายทรสกเปนสข และสามารถปรบตวกบ

เหตการณเปลยนแปลงทเขามาในชวต แตละขอใหคะแนนแบบมาตรประมาณคา 1-4 คะแนน

สามารถน าคะแนนรวมมาแปลผลโดยเปรยบเทยบกบเกณฑ 44-50 คะแนน คอคาสขภาพจตปกต

ถามากกวา 50 คะแนน หรอนอยกวา 44 คอ สขภาพจตดกวาหรอต ากวาสขภาพจตปกตของคน

ทวไป ตามล าดบ (อภชย มงคล และคณะ, 2552)

4. แนวคดเกยวกบการสรางเสรมสขภาพและโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ

4.1 ความหมายของการสรางเสรมสขภาพหรอการสงเสรมสขภาพ ค าวาการสรางเสรม

สขภาพ หรอการสงเสรมสขภาพ เรมตนจากการประกาศกฎบตรออตตาวาทประเทศแคนนาดา ป

1986 ไดบญญตวา "การสงเสรมสขภาพ" หรอ "HEALTH PROMOTION" หมายถง "กระบวนการ

สงเสรมใหประชาชนเพมสมรรถนะในการควบคม และปรบปรงสขภาพของตนเอง ในการบรรลซงสข

ภาวะอนสมบรณ ทงทางรางกาย จตใจ และสงคม" บคคล และกลมบคคลจะตองสามารถระบ และ

ตระหนกถงความปรารถนาของตนเอง สามารถตอบสนองตอปญหาของตนเอง และสามารถ

เปลยนแปลงสงแวดลอม หรอปรบตนใหเขากบสงแวดลอมได อกทงยงสามารถควบคมปจจยตางๆ

ทมผลตอสขภาพ โดยลดปจจยทสงผลลบตอสขภาพ เชน ควบคมอาหารทท าใหเสยงตอโรคหวใจ

และหลอดเลอด หลกเลยงการสบบหรและการดมสราทเปนสาเหตทท าลายสขภาพ ขณะเดยวกนก

ใหความส าคญ หรอเนนการเพมปจจยทสงผลดตอสขภาพ เชน ออกก าลงกายเพมขน

กรนและครเตอร (Green & Kreuter, 2005) ใหค าจ ากดความของการสงเสรมสขภาพ วา

เปนผลรวมการสนบสนนทางการศกษา ทางการเมอง ทางการกฎหมายหรอกฎระเบยบ และทางการ

จดองคกร ทผานการวางแผนเพอสนบสนนการกระท าและสรางสภาวะแวดลอมในการใชชวต อน

น าไปสการมสขภาพดของบคคล กลมบคคล และชมชน

โดยสรป การสรางเสรมสขภาพหรอการสงเสรมสขภาพ เปนกระบวนการทสงเสรมให

ประชาชน เพมความสามารถในการจดการและดแลสขภาพของตนเองใหดขน ในการวจยนเนนเรอง

การพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ซงสวนใหญเปนโรคความดนโลหตสง และโรคเบาหวาน จงจ าเปนตองสรางเสรมสขภาพใหผสงอาย

กลมนใหสามารถจดการตนเอง โดยเรยนรเกยวกบปญหาสขภาพและความเสยง การจดการตนเองท

- 22 -

เนนการควบคมปจจยเสยงดวยการมพฤตกรรมทเหมาะสมในเรองการบรโภคอาหาร การมกจกรรม

ทางกาย การจดการความเครยด และการกนยาตามแผนการรกษา

4.2 แนวทางการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ในการสรางเสรม

สขภาพผสงอายทงทสขภาพดและเปนโรคไมตดตอเรอรง ควรอาศยหลกการเดยวกบแนวปฏบตใน

การสรางเสรมสขภาพ 5 ประการ ตามหลกการของกฎบตรออตตาวา ดงน (WHO, 1986)

4.2.1 การสรางนโยบายสาธารณะเพอผสงอาย โดยทองถนจะตองมนโยบายให

ความส าคญกบการสรางเสรมสขภาพของผสงอายทงทสขภาพดและเปนโรคไมตดตอเรอรง เชน ม

การสงเสรมใหมชมรมผสงอาย ศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอาย มงบประมาณสนบสนนกจกรรม

สรางเสรมสขภาพผสงอาย เปนตน

4.2.2 การสรางสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพผสงอาย สงแวดลอมในทนอาจจะเปน

สงแวดลอมทเปนรปธรรม หรอนามธรรม สงแวดลอมทเปนรปธรรมทใกลตวผสงอาย ไดแก

ครอบครว ทใหความรกความเอาใจใส เกอหนนดแลผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง การดแล

สงแวดลอมในบานและรอบๆ บาน ใหปลอดภยจากอบตเหตตางๆ เชน มแสงสวางเพยงพอ พนไมลน

มราวจบ เพอปองกนการหกลม มทพกผอนหยอนใจและออกก าลงกายทปลอดภย เปนตน

4.2.3 การมสวนรวมของชมชนในการดแลสรางเสรมสขภาพผสงอาย ในลกษณะชมชน

เขมแขงทเขามามสวนรวมในจดท าโครงการและจดกจกรรมสรางเสรมสขภาพผสงอาย หรอ

สนบสนนการรวมกลมกนของผสงอายเพอทจะเรยนรและชวยเหลอซงกนและกนในการดแลตนเอง

ดานสขภาพโดยมเจาหนาทเปนพเลยง มการรวบรวมปญหาตางๆ น ามาวเคราะห วางแผน และ

ด าเนนการ เพอสงเสรมใหเปนผสงอายทสามารถแสดงศกยภาพไดตามความถนด เกดความ

ภาคภมใจในตนเอง เชน กลมเพอนชวยเพอนผปวยโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน

4.2.4 การจดการเรยนรทกษะการดแลสขภาพใหแกผสงอาย บคคลในครอบครว และ

ชมชน ซงควรครอบคลมในเรองการเปลยนแปลงทางสรระตางๆ การเปลยนแปลงทางดานจตใจ

อารมณ และสงคมของผสงอาย ตลอดจนแนวทางการดแลสขภาพเพอสามารถควบคมโรคไมใหเกด

ภาวะแทรกซอน

4.2.5 การปรบเปลยนบรการทางดานสาธารณสข โดยเนนการสรางเสรมสขภาพและ

ปองกนโรคหรอบรการเชงรกมากขน แทนการเนนแตการรกษาพยาบาลหรอบรการแบบตงรบ

ในการศกษาครงนถงแมจะเนนการสรางเสรมสขภาพทมงพฒนาทกษะในการจดการ

ตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง โดยใหผสงอายมสวนรวมในการเรยนรก าหนดเปาหมาย

และวางแผนการดแลสขภาพตนเอง ในขณะเดยวกนกมการสงเสรมใหครอบครว ชมชน ศนยบรการ

สาธารณสข และทองถนเขามามสวนรวมในการออกแบบเสนอแนะรปแบบโปรแกรมสรางเสรม

สขภาพ และรวมดแลสนบสนนการสรางเสรมสขภาพของผสงอาย ท าใหเกดสงแวดลอมทาง

กายภาพและสงคมทเออตอสขภาพของผสงอาย ทงนจะสงผลใหศนยบรการสาธารณสขไดรปแบบ

- 23 -

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพทสามารถน ามาใหบรการแกผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง รวมกบ

เกดการผลกดนใหเทศบาลมนโยบายสนบสนนงบประมาณและกจกรรมการสรางเสรมสขภาพ

ผสงอายมากขน ซงครอบคลมหลกการส าคญของการสรางเสรมสขภาพตามกฎบตรออตตาวา

4.3 โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง โรคไมตดตอ

เรอรงเปนปญหาสขภาพทพบมากในวยสงอาย ทงนการควบคมปองกนภาวะแทรกซอนจ าเปนตอง

อาศยการมพฤตกรรมสขภาพในเรองการควบคมอาหาร การมกจกรรมทางกาย การจดการ

ความเครยด และการใชยาตามแผนการรกษา อยางไรกตามอปสรรคส าคญของการปฏบต

พฤตกรรมสขภาพของผสงอายมทงดานรางกายและจตใจ ไดแก ขอจ ากดทางกายในการเคลอนไหว

รางกาย การมองเหน การไดยน รวมทงความรสกโดดเดยว ความรสกหดหในวยสงอาย อปสรรคอก

ประการตอการเขารวมกจกรรมสรางเสรมสขภาพของผสงอายทตองค านงถง คอเรองการเดนทาง

การมาเขารวมกจกรรมตามเวลาทก าหนด และเรองคาใชจายทเกยวของ การสรางเสรมสขภาพ

ผสงอายทปวยเปนโรคไมตดตอเรอรงจงควรเนนใหผรบบรการเปนศนยกลาง เพมการสนบสนนให

ผปวยสามารถดแลตนเอง รวมกบการใหชมชนมสวนรวม (มลนธสถาบนและพฒนาระบบสขภาพ

ชมชน, 2559) จะสงผลใหเกดการลดและปองกนความเสยงทจะเกดขน และน าไปสผลลพธสขภาพ

ประชาชนทดขน

การสรางเสรมสขภาพผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรง จ าเปนตองมการก าหนด

วตถประสงคทมงใหผสงอายสามารถจดการตนเอง และออกบบกจกรรมการเรยนรในลกษณะชด

กจกรรมหรอโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพอยางเหมาะสม โดยเนนใหผสงอายมมมมองดานบวก

กบสขภาพและวยสงอายของตนเอง สงเสรมการมสวนรวมกบกลม องคกร รวมถงสมาชกใน

ครอบครว ทงนโดยทวไปผสงอายมเวลาทจะดแลสขภาพตนเองไดมากกวาคนวยท างาน จงเปนเรอง

ทาทายทจะสงเสรมใหผสงอายใชเวลาและทรพยากรทมอยในชมชนเพอการสนบสนนการดแลตนเอง

เพอการมสขภาพด อนงในภาวะทผสงอายมจ านวนเพมมากขนหากมการจดบรการสรางเสรม

สขภาพทสนบสนนใหผสงอายมความสามารถในการดแลตนเองและชวยเหลอตนเองในกจวตร

ประจ าวนไดนานทสด โดยไมตองพงพาคนอนหรอตองไปพกอยในสถานทดแลคนชรา นบวาเปนเรอง

ทมความส าคญของทกชมชนและสงคม (Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006, pp. 287-289)

ส าหรบการสงเสรมการจดการตนเองสามารถใชกระบวนการเสรมพลงผสงอาย โดยเมอผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรงไดรบการเสรมพลงจะมความสามารถในการควบคมหรอก าหนดชวตของตน

เปาหมายของการเสรมพลงคอการทบคคลมการกระท าดวยตนเองเพอท าใหเกดสงทดขนกบชวต

ของตนเอง อาจกลาวไดวาการเสรมพลงเปนกลวธทจะท าใหผสงอายมสขภาพและคณภาพชวตทด

พบวาเมอผสงอายไดรบการเสรมพลงจะมความเชอในความสามารถตนเอง มความตระหนก ม

ความร และความสามารถทจะลงมอกระท าเพอใหบรรลเปาหมายของการสรางเสรมสขภาพ การจด

- 24 -

โปรแกรมเสรมสรางสขภาพทมงเสรมพลงจงเปนการใหเครองมอส าคญแกผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงในการดแลตนเองนนเอง (Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006, pp. 290-291)

การวจยนมงเนนการพฒนาโปรแกรมสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงให

สามารถจดการตนเองไดโดยใชกระบวนการเสรมพลง อกทงการออกแบบโปรแกรมมการค านงถง

ขอจ ากดและอปสรรคในผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง โดยมการสงเสรมใหครอบครว ชมชนและ

ทองถนเขามามสวนรวมในการออกแบบเสนอแนะรปแบบโปรแกรมสรางเสรมสขภาพและใหการ

สนบสนนผสงอาย ทเหมาะสมและสอดคลองกบความตองการ

5. การมสวนรวมของชมชนดานสาธารณสข

ตามทกระทรวงสาธารณสขมนโยบายการด าเนนงานโรคไมตดตอป 2560 ทตงเปาหมายวา

คนไทยเสยชวตกอนวยอนควรดวยโรคไมตดตอลดลงรอยละ 25 ภายในป 2568 โดยมตวชวดทมง

ลดอตราผปวยโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานรายใหม สวนผทปวยดวยโรคความดนโลหตสง

และโรคเบาหวานแลวตองไดรบการประเมนโอกาสเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด รวมทงรอยละ

50 ของผปวยโรคความดนโลหตสง และรอยละ 40 ของผปวยโรคเบาหวานสามารถควบคมโรคได

โดยมาตรการส าคญทจะท าใหเปาหมายและตวชวดดงกลาวบรรลคอการลดปจจยเสยงตอโรค การ

มขอมลเฝาระวงสอบสวนโรค การปองกนระดบชมชน และการปองกนในสถานบรการสาธารณสข

ซงการมสวนรวมของชมชน ไมวาจะเปนประชาชน ครอบครว ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน

นบเปนปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงาน จงมการก าหนดใหมยทธศาสตรการพฒนา

ศกยภาพศกยภาพชมชน ทองถนและภาคเครอขาย โดยเนนกลยทธพฒนากลไกใหชมชน ทองถน

และภาคเครอขายเขามามสวนรวม รวมทงพฒนาศกยภาพของประชาชนและชมชน (ส านกงาน

บรหารยทธศาสตรสขภาพดวถไทย และแผนงานเครอขายควบคมโรคไมตดตอ, 2559, น. 9-11)

5.1 ความหมายของการมสวนรวมของชมชนดานสาธารณสข แนวคดการพฒนาทใช

คนเปนศนยกลางในการพฒนา หรอการพฒนาแบบมสวนรวม จะเนนการพฒนาศกยภาพของ

ประชาชนในการทจะเปลยนแปลงสภาพความเปนอยของตนเอง อนเปนรากเหงาของปญหาตาง ๆ

และท าใหการพฒนาเกดประโยชนกบคนสวนใหญซงเปนคนยากไรหรอคนดอยโอกาส (WHO, 1999,

p. 1) การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา มความหมายทหลากหลายซงเปนตวก าหนดแนวคด

ส าคญทจะน าไปสการจดกระบวนการและเนอหาของการมสวนรวมของประชาชนในการท างาน

ชมชนดานสาธารณสข โดยของการมสวนรวมของประชาชนดานสาธารณสข หมายถง กระบวนการ

ทประชาชนมารวมมอกบภาคตางๆ ในการพฒนาสขภาพของชมชน ตงแตการระบปญหาหรอความ

ตองการ การจดล าดบความส าคญของปญหา การวางแผน การลงมอปฏบต และการประเมนผล

โครงการสขภาพ (นตยา เพญศรนภา, 2557ก)

- 25 -

5.2 ความส าคญของการมสวนรวมของชมชนดานสาธารณสข การม ส ว น ร ว ม

ของชมชนดานสาธารณสขมความส าคญในดานตางๆ ไดแก การมสวนรวมเปนสทธขนพนฐานของ

ประชาชน ชวยเพมความครอบคลม ประสทธภาพ ประสทธผล ความเสมอภาค และการพงพา

ตนเองดานสขภาพของชมชน ดงตอไปน (WHO, 1991, p. 5; อรทย กกผล, 2546, น. 2-3; นตยา

เพญศรนภา, 2557ก) คอ

5.2.1 เปนสทธขนพนฐานของประชาชน การมสวนรวมของชมชนดานสาธารณสข

นบเปนสทธขนพนฐานของประชาชนทกคน ทจะรวมตดสนใจและลงมอปฏบตในเรองทสงผลตอ

สขภาพของตนเอง ตลอดจนท าใหประชาชนมการนบถอตนเอง มความเชอในความสามารถ และม

ความรสกเปนเจาของในโครงการพฒนาสขภาพในชมชนของตน

5.2.2 ชวยเพมความครอบคลมในการพฒนาดานสาธารณสข เนองจากการพฒนา

ดานสาธารณสขทอาศยการด าเนนงานหรอการสนบสนนจากหนวยงานของรฐหรอองคกรภายนอก

ชมชนเปนหลก จะมประชาชนเพยงสวนนอยทสามารถเขาถงโครงการดงกลาว ในขณะทผทเขาถง

โครงการมกเปนกลมทมสทธหรอมโอกาสมากกวากลมอน ๆ อยแลว การมสวนรวมของประชาชน

ดานสาธารณสขจงชวยเพมความครอบคลมในการพฒนาดานสาธารณสข โดยสามารถดงประชาชน

ใหเขามามสวนเกยวของกบกจกรรมการพฒนาสขภาพ ซงเปนการเพมโอกาสใหประชาชนเหลาน

ไดรบประโยชนจากโครงการหรอบรการสขภาพ นอกจากนการมสวนรวมของชมชนยงชวยสราง

ความสนใจและท าใหประชาชนใหการสนบสนนบรการดานสขภาพเพมขนอกดวย โดยเฉพาะบรการ

ดานการสรางเสรมสขภาพและการปองกนโรคทประชาชนบางคนอาจใหความสนใจนอยกวาบรการ

รกษาพยาบาลเมอมการเจบปวย

5.2.3 ชวยเพมประสทธภาพของการพฒนาดานสาธารณสข โดยเฉพาะในประเทศท

ก าลงพฒนาทมทรพยากรจ ากด การทประชาชนในชมชนเขามามสวนรวมดานสาธารณสข ไดแกการ

รวมวางแผน การด าเนนงาน การก ากบ และการประเมนผลโครงการพฒนาดานสาธารณสข ซงจะ

ชวยเพมการประสานงานดานทรพยากร ดานกจกรรม และมการทมเทพลงความสามารถของ

ประชาชนในชมชนในการพฒนาดานสาธารณสขมากขน นอกจากนยงสามารถชวยลดความซ าซอน

ของการใชทรพยากรและการด าเนนงาน เพราะประชาชนจะสะทอนความตองการทยงไมไดรบการ

ตอบสนอง ขณะเดยวกนสามารถด าเนนงานโดยมงเนนเฉพาะจดทมปญหาหรอความตองการ ณ

เวลาตางๆ กนได แทนทจะตองด าเนนการในทกพนททกกลมประชากร ซงบางกลม บางพนทอาจไม

มความจ าเปนในเวลาดงกลาว จงชวยลดคาใชจายและเวลาในการด าเนนงาน นบเปนการเพม

ประสทธภาพของการด าเนนงานดานสาธารณสข

5.2.4 ชวยเพมประสทธผลของการพฒนาดานสาธารณสข การมสวนรวมของชมชน

ดานสาธารณสข ตงแตเรมแรก คอ การระบปญหาและจดล าดบความส าคญของปญหาสาธารณสข

ของชมชน จะท าใหสามารถระดมสรรพก าลงของชมชนในการพฒนาสขภาพในประเดนเฉพาะเรองท

- 26 -

ส าคญ อกทงการใหชมชนไดมสวนรวมในการก าหนดเปาหมาย วตถประสงค แผนงานและกลวธการ

ด าเนนงาน ทสอดคลองและเหมาะสมกบความร ทกษะและทรพยากรทมอย จะชวยใหโครงการ

เหลานมโอกาสบรรลผลตามเปาหมายทตงไวไดมากขน

5.2.5 ชวยเพมความเสมอภาคในการพฒนาดานสาธารณสข เนองจากผทเขามาม

สวนรวมในการพฒนาจะมโอกาสทจะไดรบประโยชนจากการพฒนานนๆ ซงการสนบสนนให

ประชาชนเขามารวมรบผดชอบโครงการพฒนาดานสาธารณสข มการรวมตวกนเคลอนไหวในเรอง

ตางๆ และใหการชวยเหลอสมาชกของชมชนทมความตองการสงหรออยในสภาวะเสยงสงตอปญหา

สขภาพ จะเปนการสงเสรมใหประชาชนทกคนสามารถเขาถงทรพยากรและบรการดานสขภาพท

จ าเปนเพอการยกระดบสภาวะสขภาพใหดขน การสนบสนนการมสวนรวมของชมชนดาน

สาธารณสขจงชวยใหเจาหนาทของรฐไดใกลชดกบประชาชน รถงความตองการทแทจรงของชมชน

และเกดการตดสนใจแบบชอบธรรม ท าใหเกดความเสมอภาคแกประชาชนกลมตางๆ มากขน

5.2.6 ชวยเพมการพงพาตนเองดานสขภาพ การมสวนรวมของชมชนชวยสงเสรมให

ประชาชนเขาถงขอมลขาวสาร มประสบการณในการด าเนนงาน มความตระหนกในคณคาของตน

(self-awareness) และมความมนใจในศกยภาพตนเอง ซงชวยใหประชาชนหนมาพจารณาคนหา

ปญหาของตนและมองเหนหนทางการแกไขปญหาดงกลาว พบวาการทประชาชนเขามามสวนรวม

ดานสาธารณสขจะชวยเพมความเชอในความสามารถทจะควบคมปญหาตางๆ ในชวตของตนไดมาก

ขน ชวยใหชมชนเรยนรเกยวกบสาเหตของปญหา การวางแผนและด าเนนการแกไขปญหาไดดวย

ชมชนเองแทนการมงแตการพงพาหรอรอคอยใหหนวยงานภายนอกมาแกไขปญหาให กลายเปน

ชมชนทมความเขมแขง การมสวนรวมของชมชนยงเปนการเตรยมประชาชนใหมสวนรวมในการ

พฒนาในระดบภมภาคและระดบชาตตอไปอกดวย

5.3 วธการพฒนาการมสวนรวมของชมชน การพฒนาการมสวนรวมของชมชนดวย

กระบวนการ AIC และกระบวนการเสรมพลง (Empowerment) ดงน

5.3.1 กระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) หรอกระบวนการระดม

พลงสรางสรรค เปนทงกลวธและเทคนคในการใหชมชนมสวนรวม โดยใหคนทเกยวของกบปญหา

ของชมชนมาประชมเชงปฏบตการรวมกน ซงแบงเปน 3 ขนตอน (จรวรรณ หสโรค และคณะ,

2542, น. 49-57; นตยา เพญศรนภา , 2557ก) ซงจะน ามาประยกตกบการมสวนรวมในการ

ออกแบบโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ดงน

ขนทหนง A: Appreciation คอ การท าใหสมาชกชมชนทมาประชม ไดแก ตวแทนผสงอาย

ทเปนโรคไมตดตอเรอรงและครอบครว อาสาสมครสาธารณสข ผน าชมชน เจาหนาทศนยบรการ

สาธารณสข และเจาหนาทเทศบาลทรบผดชอบงานสรางเสรมสขภาพผสงอาย มาสะทอน

สถานการณปญหาปจจบนของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงในชมชน และเปาหมายสขภาพของ

ผสงอายในชมชนทอยากเหน ท าใหเกดการแลกเปลยนเรยนรขอเทจจรง เหตผล และความรสก ท า

- 27 -

ใหทกคนมเปาหมายรวมกนทจะท าใหผสงอายสามารถดแลตนเองได มสขภาพด และเกดพลงรวมใน

ระหวางผมารวมประชม

ขนทสอง I: Influence คอ การใหสมาชกทมาประชมใชความคดสรางสรรค ทแตละคนม

อยมาชวยกนก าหนดแนวทางการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง เนอหาและ

รปแบบการเรยนรทตองการ การสนบสนนของครอบครว ชมชน ศนยบรการสาธารณสข และ

ทองถน ท าใหไดขอสรปกจกรรมและการบรหารจดการโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ

ขนทสาม C : Control คอ การน ากจกรรมทส าคญมาก าหนดเปนแผนปฏบตการอยาง

ละเอยดวาโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทเหมาะสมวามเปาหมาย วธการหรอขนตอนในรายละเอยด

อยางไร มก าหนดเวลา ผรบผดชอบ และงบประมาณคาใชจาย แหลงทมาของงบประมาณ และการ

ประเมนผลโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ เพอใหทกคนรสกเปนเจาของ และเพอเปนขอผกพนกบ

ตนเองและกลม อนจะน าไปสการควบคมใหเกดการกระท าทจะน าไปสการบรรลเปาหมายหรอ

อดมการณรวมกนตอไป

จะเหนไดวากระบวนการ AIC จะกอใหเกดการมสวนรวมของสมาชกชมชนในการออกแบบ

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ ด าเนนการและประเมนผลสขภาพของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ตลอดจนการรวมรบผดชอบในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ตามแผนทไดก าหนดไว หรออาจ

กลาวไดวากอใหเกดการวางแผนแบบมสวนรวม ซงเปนจดเรมตนทส าคญทจะน าไปสการมสวนรวม

ในการด าเนนงานและการประเมนผล รวมทงมโอกาสใหเกดการใชและขยายผลโปรแกรมดงกลาว

ภายหลงการศกษาวจยสนสดลง

5.3.2 กระบวนการเสรมพลง (Empowerment) เปนทงปรชญาการศกษาและเทคนคใน

การพฒนาศกยภาพของบคคล กลมและชมชน โดยใชกระบวนการเรยนรทเนนใหผทเกยวของกบ

ปญหาไดมสวนรวมอยางแทจรง โดยใชวธการสนทนาแลกเปลยนความรและความคดเหนกนระหวาง

ผเรยน ใหผเรยนรวมกนระบปญหาของตน วเคราะหหาสาเหต และความเปนมาของปญหาโดยใช

วจารณญาณ การมองภาพสงคมทควรจะเปน และการพฒนากลวธทจะแกไขอปสรรคเพอใหบรรล

ตามเปาหมายทตองการ การจดการเรยนรตามรปแบบดงกลาวนอกจากจะชวยสงเสรมใหผเรยนม

การนบถอตนเองและผอน มความเชอในความสามารถของตนเองและกลมสงขน สงผลใหบคคลม

พฤตกรรมสขภาพทถกตองมากขนแลว ยงกอใหเกดการเปลยนแปลงหรอการแกไขปญหาสขภาพ

และสงแวดลอมในระดบกลมและชมชนอกดวย การเสรมพลง จงเปนกระบวนการพฒนาศกยภาพ

บคคล กลมและชมชน ใหมความสามารถในการควบคมและรวมมอกนกระท าในการเปลยนแปลง

ชวต และสงแวดลอมทตนอาศยอย (นตยา เพญศรนภา, 2557ก; นตยา เพญศรนภา, 2557ข) ซง

การศกษาครงนเนนการเสรมพลงในระดบบคคลใหมสวนรวมในการแกไขปญหาสขภาพของตน คอ

เสรมพลงผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ใหสามารถดแลตนเอง ปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเพอ

การมสขภาพด ไมเกดภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรง

- 28 -

การเสรมพลง มหลกการทส าคญดงตอไปน (นตยา เพญศรนภา, 2557ข)

1) การเรยนการสอนทเนนการเสรมพลงใหแกบคคล โดยการสนบสนนใหบคคล

มองเหนความสมพนธของตนเองกบสงแวดลอม และเชอวาตนและกลมสามารถกอใหเกดการ

เปลยนแปลงสขภาพของตนเอง ชมชน และสงคมได

2) การเรยนรทเรมตนจากประสบการณของผเรยน แลวใหผเรยนคดวเคราะหโดยใช

วจารณญาณเพอโยงปญหาตาง ๆ ของบคคลเขากบปจจยทางสงคมทเปนสาเหต การเกดความ

เขาใจดงกลาวจะน าไปสการปรบปรงพฤตกรรมทบคคลกระท าอย หรอทจะกระท าในอนาคตให

เปนไปในทางทถกตองและเหมาะสม

3) การเรยนรทใหผเรยนไดมสวนรวมอยางแทจรง โดยควรสงเสรมใหผเรยนมสวนรวม

ในทก ๆ ขนตอน ตงแตการเลอกประเดนในการเรยนรทเปนทสนใจและมความส าคญตอผเรยน การ

วางแผนกจกรรม การมสวนรวมในการสนทนาและจดกจกรรมการเรยนร การประเมนผลตนเอง

ตลอดจนการประเมนผลโครงการ

4) การเรยนรรวมกนเปนกลม (Collective Learning) คอการททกคนสอน ทกคนเรยน

โดยเจาหนาทผจดกจกรรมจะเปลยนบทบาทหนาทจากผถายทอดความร มาเปนผสนบสนนการ

เรยนรหรอผประสานงาน การทผเรยนไดแลกเปลยนความร ความคด ประสบการณซงกนและกน

นอกจากจะท าใหแตละคนไดเกดความรใหมทสอดคลองกบความเปนจรงแลวยงชวยใหรสกการเปน

กลม มการคดและกระท ารวมกน ซงการรวมกลมกนนจะท าใหผเรยนรสกวามพลงสนบสนนมาก

พอทจะกระท าการแกไขปญหาหรอเปลยนแปลงสงใดสงหนงทตองการ

5) การเรยนรทกอใหเกดการเปลยนแปลง โดยเปนการเปลยนแปลงความร ทศนคต

ความรสก และทกษะ ซงอาจเปนการเปลยนแปลงทเกดขนทนท หรอมการเปลยนแปลงภายหลง

เมอไดลงมอปฏบตกจกรรมตาง ๆ นอกจากนกระบวนการเรยนรจะน าไปสการกระท าเพอการ

เปลยนแปลง โดยจะมการสนบสนนและกระตนใหผเรยนมการวางแผนรวมกนเพอน าไปสการ

ปฏบตใหเกดการเปลยนแปลง

6) การเรยนการสอนทมความยดหยน โดยจะมการปรบเนอหา วธการ และสอการเรยน

ใหเหมาะสมกบความตองการของผเรยนและกลม รวมทงการเรยนรจะไมจ ากดเฉพาะในหองเรยน

เนองจากผเรยนสามารถเรยนรสงตาง ๆ จากประสบการณจรงและจากการลงมอปฏบตดวยตนเอง

ไดตลอดเวลา

7) การเรยนรทเปนกระบวนการทตอเนอง ซงมไดสนสดเพยงแคในระยะการฝกอบรม

โดยผเรยนจะตองน าสงทเรยนรกลบไปปฏบต ท าใหเกดการเรยนรใหมทเกดจากประสบการณการ

ปฏบตอยางตอเนอง ทงนเจาหนาทจะมบทบาทเปนผสนบสนนการจดกจกรรมและการเรยนร

ดงกลาวของกลม

- 29 -

8) การเรยนการสอนทมความสนกสนาน ไมนาเบอ แตมวตถประสงคทชดเจน โดยการ

จดกจกรรมจะใชเกม การแสดงออกทางศลปะ การแสดงทาทาง การเลนละคร ฯลฯ ทใหผเรยนม

สวนรวม ไดแสดงออก เกดความสนกสนาน แทนการฟงบรรยาย หรอเนนการเขยนการอานเปนหลก

ซงเหมาะสมกบการเรยนรในกลมประชาชนในชมชนทมใชเปนนกวชาการหรอผเชยวชาญ การเรยนร

ลกษณะดงกลาวจะท าใหผเรยนใหความสนใจและเรยนรไปโดยไมรตว

จะเหนไดวา การเสรมพลง เปนกระบวนการเรยนรทมความตอเนองเปนวงจรโดยไมมท

สนสด คอ เรมตนจากประสบการณหรอสงทปฏบตอย แลวน ามาคดวเคราะห ไตรตรอง (reflection)

วาปญหาคออะไร มความเปนมา และมปจจยสาเหตใดบาง โดยโยงใหเหนความเกยวเนองของปจจย

ตางๆ ซงจะท าใหเกดความเขาใจตอปจจยสาเหตทเกยวของทงหมด อนจะน าไปไปสการวาง

แผนการปฏบต และการลงมอปฏบตเพอแกไขปญหาดงกลาว โดยผลของการปฏบตกจกรรมตาง ๆ

ของผเรยนจะกลายเปนประสบการณใหมทน าไปสวงจรการเรยนรทตอเนองตอไป การด าเนนงาน

ปรบเปลยนพฤตกรรมกลมเสยงตอภาวะเมตาบอลกของหนวยบรการสขภาพในกรงเทพมหานคร

ภายใตการสนบสนนงบประมาณของส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเขต 13 กรงเทพมหานคร

และการสนบสนนวชาการของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ซงโครงการดงกลาวใชหลกการเสรม

พลงทใหผปวยโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสงซงสวนใหญเปนผสงอาย ใหมสวนรวมในกจกรรม

การเรยนร การก าหนดเปาหมายการปรบเปลยนพฤตกรรม และทางเลอกทเหมาะสมในการดแล

ตนเองควบคกบการรกษา พบวาไดผลดตอการสงเสรมความเชอในความสามารถปรบเปลยน

พฤตกรรม การมพฤตกรรมการดแลตนเองเพมขน สามารถลดดชนมวลกายทเกน ลดความดน

โลหต และระดบน าตาลในเลอดได (นตยา เพญศรนภา, 2558)

6. บทบาทของเทศบาลในการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

เทศบาลเปนองคกรปกครองสวนทองถน ซงเปนหนวยงานนตบคคลทมหนาทบรหารจดการ

การพฒนาในพนททองถนตามระเบยบราชการสวนทองถน โดยมอ านาจหนาททตองท าในการ

สงเสรมการพฒนาสตร เดก เยาวชน ผสงอาย และผพการ พระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอน

การกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2542 ไดก าหนดใหมการมอบอ านาจหรอ

ถายโอนภารกจบรการสาธารณะใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดยมการจดสรรภาษและอากร

เงนอดหนนและรายไดอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ส าหรบภารกจบรการสาธารณะหนงใน

หกดานทมการถายโอนใหหนวยงานทองถน คอ ดานงานสงเสรมคณภาพชวต นอกจากน

พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 ไดสนบสนนและก าหนดหลกเกณฑให

องคกรชมชน องคกรเอกชน และภาคเอกชนทไมมวตถประสงคเพอด าเนนการแสวงหาผลก าไร

ด าเนนงานและบรหารจดการเงนทนในระดบทองถนหรอพนทไดตามความพรอม ความเหมาะสม

และความตองการ โดยสงเสรมกระบวนการมสวนรวมเพอสรางหลกประกนสขภาพแหงชาตใหแก

- 30 -

บคคลในพนท ซงเปนทมาของ “ระบบหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท” ภายใตการ

ด าเนนงานขององคการบรหารสวนต าบลหรอเทศบาล โดยงบประมาณการด าเนนงานจะไดจาก 4

แหลง คอ 1) กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต ในสวนของการสรางเสรมสขภาพและการปองกน

โรค 2) เงนอดหนนหรองบประมาณทไดรบจากองคการบรหารสวนต าบลหรอเทศบาลในอตราสวน

มากนอยแลวแตขนาดขององคกรปกครองสวนทองถน 3) เงนสมทบจากชมชนหรอกองทนชมชน

และ 4) รายไดอน ๆ หรอทรพยสนทกองทนไดรบมาในกจการของกองทน ซงในป 2557 ไดม

ประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรอง การก าหนดหลกเกณฑเพอสนบสนนให

องคกรปกครองสวนทองถนด าเนนงานและบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถน

หรอพนท พ.ศ. 2557 โดยใหคณะกรรมการกองทนอนมตเงนกองทนเพอด าเนนงาน 5 ดาน ซงม

เรองทเกยวของกบการสงเสรมสขภาพผสงอายในชมชน ดงน 1) เพอสนบสนนและสงเสรมการ

จดบรการสาธารณสขของหนวยงานสาธารณสขในพนท โดยเนนเรองการสรางเสรมสขภาพ การ

ปองกนโรค การฟนฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรก ทจ าเปนตอสขภาพ

และการด ารงชวต เพอใหกลมผสงอาย และกลมผปวยโรคเรอรงทอยในพนทสามารถเขาถงบรการ

สาธารณสขไดอยางทวถงและมประสทธภาพมากขน 2) เพอสนบสนนใหกลมหรอองคกรประชาชน

หรอหนวยงานอนในพนทไดด าเนนงานตามแผนงานหรอโครงการหรอกจกรรมเพอการสรางเสรม

สขภาพการปองกนโรคใหแกสมาชกหรอประชาชนในพนท 3) เพอสนบสนนและสงเสรมกจกรรมการ

สรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟนฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรก

ของศนยทด าเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและฟนฟคณภาพชวตผสงอาย

จะเหนไดวาเทศบาลเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมบทบาทภารกจส าคญทเกยวของกบ

การพฒนาสขภาวะผสงอาย ไดแก การสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค การสงเสรมใหผสงอายให

เขาถงบรการสขภาพทจ าเปน การพฒนาและการสงเสรมคณภาพชวตผสงอาย การจดสงแวดลอม

ทเออตอการมสขภาวะทดของผสงอาย แตในทางปฏบตพบวาการสงเสรมสขภาพผสงอายของ

เทศบาลนครนนทบร จะเนนการจดกจกรรมในศนยพฒนาคณภาพชวต เชน การร าไทเกก รองเพลง

กจกรรมงานอดเรก เปนตน และการสงเสรมการรวมกลมในชมชนเปนชมรมผสงอาย แตพบวาม

ผสงอายสวนนอยทเขาถงบรการดงกลาว ส าหรบบรการการรกษาพยาบาลพบวาปจจบนเทศบาล

นครนนทบรมศนยบรการสาธารณสขจ านวน 6 แหง ใหบรการดานสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรค

รกษาพยาบาลและฟนฟสภาพ ส าหรบการดแลสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงจะเนนการ

ดแลผปวยทสามารถควบคมโรคไดในระดบทไมรนแรงซงไดรบการสงตอจากโรงพยาบาลพระนง

เกลาใหมารบการรกษาและรบยาทศนยบรการสาธารณสข ทงนทางเทศบาลนครนนทบร มบคลากร

ผใหบรการจ านวนจ ากด ในขณะทมความรบผดชอบหลายดาน การดแลผสงอายทปวยดวยโรคไม

ตดตอเรอรงนอกจากการรกษาแลว แพทยจะมเวลาใหค าแนะน าสนๆ บางรายแพทยจะสงตอให

เจาหนาทของศนยบรการสาธารณสขใหความรเปนรายบคคล โดยยงไมมการวางระบบการ

- 31 -

ใหบรการสรางเสรมสขภาพทเนนใหผปวยสามารถดแลตนเองได รวมถงยงไมมความรวมมอ

เชอมโยงระหวางผปวย ชมชน และศนยบรการสาธารณสขอยางชดเจน

7. งานวจยทเกยวของ

การทบทวนงานวจยทเกยวของกบปจจยทเกยวของกบสขภาพและการสรางเสรมสขภาพ

ผสงอาย การมสวนรวมของชมชนในการสรางเสรมสขภาพผสงอาย และการสงเสรมการจดการ

ตนเองของผเปนโรคไมตดตอเรอรง มดงน

7.1 งานวจยทเกยวของกบปจจยทมผลตอพฤตกรรมสขภาพและภาวะสขภาพของ

ผสงอายและผทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ขวญดาว กล ารตน (2554) ศกษาปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขต

ภมภาคตะวนตกของประเทศไทย เกบรวบรวมจากผสงอายเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

จ านวน 400 คน ไดมาดวยการสมตวอยางแบบหลายขนตอน ผลการศกษาพบวาผสงอายมความร

การดแลสขภาพ ความเชอดานสขภาพ แรงสนบสนนทางสงคม และความเชอในความสามารถ

ตนเองอยในระดบสง รวมถงมพฤตกรรมสขภาพอยในระดบสง ปจจยทสงผลทางบวกและม

นยส าคญทางสถตตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ไดแก การชน าตนเอง ความเชอดานสขภาพ

แรงสนบสนนทางสงคม การเขาถงแหลงเรยนร และความเชอในความสามารถตนเอง

สนนทา คมเพชร (2545) ศกษาอทธพลของพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพตนเอง การม

สวนรวมในชมชนและความตองการบรการสวสดการสงคมตอภาวะสขภาพจตผสงอายในอ าเภอ

เมองระนอง จงหวดระนอง พบวากจกรรมประจ าวนสวนบคคล ทท าใหผสงอายมความสขหรอม

สขภาพจตด ไดแก การท างานและการพกผอน การออกก าลงกาย และการท ากจกรรมทางศาสนา

สวนกจกรรมประจ าวนทางสงคม ทท าใหผสงอายมความสขหรอมสขภาพจตด ไดแก การพดคยกบ

สมาชกในครอบครว การท ากจกรรมกลม และการชวยเหลอผอน สงทท าใหผสงอายรสกภมใจ ไดแก

การไดชวยเหลอผอน ชวยเหลอตนเองได ลกหลานเปนคนดและสงคมยอมรบ สงทท าใหมความทกข

ไดแกการมโรคภยไขเจบ การสญเสยคนรก และมหนสน ทงนผสงอายมพฤตกรรมการสรางเสรม

สขภาพตนเองโดยรวมอยในระดบปานกลาง

ครษฐา ออนแกว (2554) ศกษาวจยเชงคณภาพเรองการดแลสขภาวะของผสงอายในชมชน

เมองวดไชยทศและตากสนสมพนธ กรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวาผสงอายในชมชนสวนใหญ

มการดแลเอาใจใสสขภาพรางกายของตนเอง โดยการเขามาสรางเสรมสขภาพของชมชนสงผลให

ผสงอายมความกระตอรอรนในการดแลตวเอง ใสใจตวเองเพมมากขน ผสงอายเขารวมในการท า

กจกรรมตางๆ ในชมชนและรบรในการจดกจกรรมอยางสม าเสมอ แมวาบางครงรางกายจะไม

เอออ านวยใหเขารวมกจกรรมแตรบทราบในการท างานและกจกรรมของชมชนตลอด ชมชนมการ

ประชาสมพนธขาวสารใหกบผสงอายอยางตอเนอง ผสงอายมความพงพอใจในการดแลสขภาวะท

- 32 -

ทางชมชนจดขน ซงนอกจากผสงอายในชมชนมการดแลตนเองเพมขนแลว ยงสงผลใหรจกชวยเหลอ

คนอนในชมชนเพมเตม เกดการแบงปนกนชวยเหลอกนระหวางผสงอายในชมชนเพมมากขน คนใน

ชมชนมจตอาสาเพมมากขน

การศกษาปจจยทมความสมพนธกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน

ทมารกษาทหนวยบรการปฐมภม พบวา ผปวยเบาหวานชนดท 2 มพฤตกรรมการดแลตนเองใน

ระดบปานกลาง มปจจยดานการสนบสนนอยในระดบมาก ปจจยดานบคคล ไดแก ระดบการศกษา

มความสมพนธกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดอยางมนยส าคญทางสถต สวนปจจยดาน

พฤตกรรมการดแลตนเอง และปจจยดานการสนบสนน ไมมความสมพนธกบการควบคมระดบ

น าตาลในเลอด (ผสด ดานกล และคณะ, 2554) นอกจากนยงพบวาปจจยทท านายพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของผปวยเบาหวานชนดท 2 คอ การรบรประโยชนของการปฏบตตามค าแนะน าของ

เจาหนาท การรบรความรนแรงของโรคเบาหวาน รายได และระดบน าตาลในเลอดครงสดทาย โดย

สามารถรวมกนพยากรณการผนแปรของพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวานชนดท 2

ไดรอยละ 25.4 (อมรรตน ภรมยชม และอนงค หาญสกล, 2555) การศกษาในตางประเทศพบวา

ผปวยทมความเชอในความสามารถในการควบคมอาหาร และมพฤตกรรมการควบคมอาหารไดด

สามารถท านายการควบคมระดบน าตาลไดด รวมทงผทมความเชอในความสามารถแหงตนสง จะม

พฤตกรรมการดแลตนเองทดกวา (Al-Khawaldeh, 2012)

7.2 งานวจยทเกยวของกบการมสวนรวมของชมชนในการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

ศรดา ศรสวาง (2558) ศกษาเรองแนวทางการมสวนรวมของชมชนในการจดกจกรรม

นนทนาการส าหรบผสงอาย ต าบลหลกหก อ าเภอเมองปทมธาน จงหวดปทมธาน ผลการศกษาพบวา

สภาพการมสวนรวมของชมชนในการจดกจกรรมนนทนาการส าหรบผสงอายอยในระดบนอย ทง 4 ดาน

ไดแก การมสวนรวมในการวางแผนจดกจกรรม การด าเนนการจดกจกรรม การไดรบประโยชนจาก

การจดกจกรรม และการประเมนผลการจดกจกรรมในภาพรวม ประโยชนทไดรบทชดเจนคอ

ผสงอายมสวนรวมในกจกรรมนนทนาการ คอ ท าใหมเพอนมากขน ปญหาการมสวนรวมของชมชน

ในการจดกจกรรมนนทนาการส าหรบผสงอาย ทส าคญ ไดแก (1) ในการวางแผนคดรเรม เพราะคด

วาไมใชหนาทความรบผดชอบ (2) ผสงอายไมมสวนรวมในการด าเนนการจดกจกรรม เพราะไม

สะดวกในการเดนทางมากทสด (3) ปญหาการไดรบประโยชนจากการจดกจกรรมนอย เพราะไมเหน

ประโยชนทจะไดรบ และ (4) ปญหาการมสวนรวมในการประเมนผลการจดกจกรรม เพราะผสงอาย

ไมมนใจวาตนมความร ความสามารถเพยงพอ

จารก เพชรคง (2550) ระบถงปญหาอปสรรคในการด าเนนงานสรางเสรมสขภาพประชาชน

ของเทศบาลจงหวดสราษฎรธาน ไดแก การไมมเจาหนาททรบผดชอบงานสรางเสรมสขภาพ โดย

เจาหนาทมงานอนทตองรบผดชอบเปนจ านวนมาก ท าใหไมมเวลาการปฏบตงานสรางเสรมสขภาพ

เทศบาลจงควรมการก าหนดนโยบายการสรางเสรมสขภาพอยางชดเจน โดยเฉพาะการจดบคลากร

- 33 -

ใหรบผดชอบงานอยางตอเนอง การจดสรรงบประมาณใหเพยงพอ การเพมพนทกษะในการ

ปฏบตงานแกเจาหนาท การสนบสนนวสดอปกรณในการปฏบตงานสรางเสรมสขภาพใหพรอม ม

การประสานงานขอความรวมมอจากสถานอนามย

อรวรรณ แผนคง และสนทรย ค าเพง (2553) ศกษาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

โดยใชชมชนเปนฐาน ตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของผสงอายและความพงพอใจในการม

สวนรวมของผดแลผสงอาย โดยใหผแทนจากชมชนและประชาชนไดรวมลงมอปฏบตกจกรรม ซงม

ทงหมด 3 โครงการ ประกอบดวย 1) โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพผสงอายเพอปองกนภาวะ

สมองเสอม จ านวน 4 สปดาหๆ ละ 1 ครงๆ ละ 2 ชวโมง 2) โปรแกรมกลมชวยเหลอตนเองตอ

ความเครยดและการเผชญความเครยดของผดแลผสงอายภาวะสมองเสอม จ านวน 4 สปดาหๆ ละ 1

ครงๆ ละ 1 ถง 1 ชวโมง 30 นาท และโปรแกรมอบรมอาสาสมคร ผดแลผสงอายภาวะสมองเสอม

จ านวน 5 วนๆ ละ 4 ชวโมง ระยะเวลาการทดลอง 4 สปดาห ผลการวจยพบวาผสงอายมคะแนน

เฉลยพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพภายหลงการเขารวมโปรแกรมสงกวากอนการเขารวม

โปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถต และผดแลผสงอายมคะแนนเฉลยความพงพอใจในการมสวน

รวมภายหลงภายหลงการเขารวมโปรแกรมสงกวากอนการเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทาง

สถต

8.3 งานวจยทเกยวของกบการสรางเสรมสขภาพผทเปนโรคไมตดตอเรอรง ให

สามารถจดการตนเอง

มลนธสถาบนและพฒนาระบบสขภาพชมชน (2559) ไดถอดบทเรยนระบบการท างานและ

กระบวนการทท าใหเกดผลส าเรจในการด าเนนงานเพอปองกนและควบคมโรคไมตดตอเรอรง ทง

กลมเสยงและกลมปวย ส าหรบกลมเปาหมายทเปนกลมปวย เนนระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน

และความดนโลหตสงใหสามารถจดการภาวะโรคได ลดความเสยงการเกดภาวะแทรกซอน และม

การตดตามประเมนอยางตอเนอง จากการศกษากบเครอขายปฐมภม 8 แหง ทวประเทศ พบวา

ผปวยของหนวยบรการโรงพยาบาลชมชนมสดสวนการควบคมโรคไดดกวาโรงพยาบาลศนย หนวย

บรการสวนใหญด าเนนการตามแนวทางทสวนกลางก าหนด แตมการวเคราะหปญหาในพนทเพมเตม

มเกณฑและรปแบบการใหบรการทชดเจน ปจจยทมผลตอคณภาพการใหบรการ คอ การสนบสนน

จากผบรหาร โดยใหอ านาจหนาท และสนบสนนงบประมาณและบคลากร การใหบรการคลนกโรค

ไมตดตอเรอรงทกแหงด าเนนการโดยพยาบาล ซงผานการอบรม Case Manager มการจดทมสห

วชาชพใหความรกบผปวย สวนมากแพทยไมใชแพทยประจ าซงสงผลตอความสมพนธกบผปวย ใน

ดานการสนบสนนการดแลตนเองสวนใหญเปนการใหสขศกษารายกลมและรายบคคล โดยแพทย

และพยาบาลเปนผประเมน แลวสงตอใหทมสหวชาชพใหความรเฉพาะดาน ทกแหงมการใชคมอหรอ

สมดประจ าตวผปวย แตผปวยสวนใหญเมอกลบไปบานไมไดเปดอาน/ด และไมพบการเปดโอกาสให

ผปวยรวมวางแผนในการดแลรกษาและก าหนดเปาหมายในการดแลตวเองรวมกบบคลากรทาง

- 34 -

การแพทย พบวาพยาบาลผรบผดชอบตองการไดรบการพฒนาทกษะในการปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพ ขอเสนอในการศกษาครงนคอ ควรใหการดแลท เนนใหผรบบรการเปนศนยกลาง การเพม

การสนบสนนใหผปวยสามารถดแลตนเอง รวมกบการใหชมชนมสวนรวม จะสงผลใหเกดการลดและ

ปองกนความเสยงทจะเกดขน และน าไปสผลลพธสขภาพประชาชนทดขน

นตยา เพญศรนภา และและปยวฒน เกตวงศา (2559) ประเมนความยงยนในการดแล

ตนเองและปจจยทมอทธพลตอการดแลตนเองของผปวยเบาหวานทเขารวมโครงการปรบเปลยน

พฤตกรรมของโรงพยาบาลเอกชนในกรงเทพมหานคร 4 แหง ซงเนนกระบวนการเสรมพลงใหผปวย

มความเชอในความสามารถตนเอง มทกษะในการดแลสขภาพ ตดสนใจและวางแผนใชทางเลอกท

เหมาะสม มการทบทวนผลการปฏบตของตนเอง และแลกเปลยนเรยนรปจจยแหงความส าเรจกบ

สมาชกคนอนในกลม โดยการเรยนรใชเวลาครงละ 3 ชวโมงและพบกนเดอนละครงตามการนดมารบ

ยาทโรงพยาบาล รวมทงทงหมด 5 ครงหรอ 4 เดอน และมการตดตามความยงยนหลงสนสด

โครงการระยะเวลา 6 เดอน ผลการศกษาพบวาการเขารวมโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมมผลตอ

การดแลตนเองของผปวยเบาหวานในระยะตดตาม 6 เดอน โดยพบวามการเปลยนแปลงของความ

เชอในความสามารถตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง อนสงผลดตอดชนมวลกาย คาความดน

โลหตตวบน และฮโมโกบนเอวนซทลดลง อยางไรกตามการทผปวยมโรครวมอนๆ นอกจากเบาหวาน

เปนเพศชาย และการไดรบกจกรรมหรอความรหลงจากจบโครงการมผลใหผปวยเบาหวานจดการ

ตนเองไดดขน รวมทงสถานพยาบาลทจดท าโครงการมผลตอความแตกตางของการดแลตนเองของ

ผปวยเบาหวาน

ผลการศกษาทผานมาพบขอมลวจยสนบสนนใหมการจดบรการสงเสรมการดแลตนเองให

ผปวยเบาหวานเพอลดคาใชจายดานการรกษาพยาบาล โดยดนแคนและคณะ (Duncan et al., 2009)

พบวากลมผปวยทมประกนสขภาพและไดรบโปรแกรมสขศกษาทเนนการจดการตนเองของผปวยม

คาใชจายในการรกษาพยาบาลนอยกวากลมทไมไดรบโปรแกรม รอยละ 5.7 ในขณะกลมทไดรบ

สวสดการดานการรกษาพยาบาลของรฐ ทไดรบโปรแกรมสขศกษามคาใชจายในการรกษาพยาบาล

นอยกวากลมทไมไดรบโปรแกรมสขศกษา รอยละ 14.0 ซงการนอยกวาดงกลาวเปนไปอยางม

นยส าคญทางสถต นอกจากนยงพบวากลมทไดรบโปรแกรมสขศกษาทมประกนสขภาพมการเบกคา

รกษาพยาบาลจากการเจบปวยแบบเฉยบพลนทตองนอนรกษาตวในโรงพยาบาลนอยกวา แตเบก

คาบรการในระดบปฐมภมแบบผปวยนอกและบรการสงเสรมสขภาพมากกวากลมทไมไดรบ

โปรแกรมสขศกษา อยางมนยส าคญทางสถต

ส าหรบการศกษาผลของการจดโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทสงเสรมการจดการตนเองของ

ผปวยเบาหวาน โดยการวจยกงทดลองในประเทศไทย มโปรแกรมหลากหลายรปแบบ ไดแก การใช

รปแบบโปรแกรมคายเบาหวาน ทประยกตทฤษฏการรบรความเชอในความสามารถตนเอง มาเปน

แนวทางในการจดกจกรรมคายเบาหวานแบบเชาไป-เยนกลบ มระยะเวลา 3 วน กจกรรมคาย

- 35 -

ประกอบดวยการใหความรเรองโรคเบาหวาน การฝกทกษะการดแลตนเอง การแลกเปลยน

ประสบการณ การใชตวแบบ การชวยเหลอซงกนและกนของสมาชกในกลมในการวางเปาหมาย และ

การวางแผนแกปญหาในการดแลตนเอง และกจกรรมการเดนแรลล ประเมนผลหลงเขาคาย

เบาหวาน 1 เดอน พบวาสามารถเพมความเชอในความสามารถตนเอง และพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผปวยเบาหวาน ในเรองการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยา

การปองกนและแกไขภาวะแทรกซอน รวมทงสามารถลดระดบน าตาลในเลอดกอนอาหารเชาในกลม

ทดลองไดมากกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (อษา ทศนวน และคณะ, 2553) และ

การศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม โดยประยกตใชทฤษฎความสามารถแหงตน

รวมกบแรงสนบสนนทางสงคมจากแกนน าชมชนและจากครอบครวในการออกเยยม โดยโปรแกรม

จดกจกรรม 12 สปดาห สปดาหแรกเปนการอบรมความร สปดาหท 2 ถง 11 ใชกจกรรมกลม

แลกเปลยนประสบการณและการเยยมบานโดยผวจย สปดาหท 12 เปนการสรปกจกรรมและ

ประเมนผล รวมระยะเวลาด าเนนการ 3 เดอน พบวา กลมทดลองมความร ความเชอใน

ความสามารถตนเอง ความคาดหวงในการดแลตนเอง การปฏบตในการดแลตนเอง และการจดการ

ความเครยด เพมขนและดกวากลมควบคม สวนระดบน าตาลในเลอดลดลง และลดลงมากกวากลม

เปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (ดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ, 2553) และศกษา

ผลของโปรแกรมเสรมสรางพลงอ านาจตอพฤตกรรมการปองกนตนเองของกลมเสยงโรคเบาหวาน

อาย 50-59 ป จดกจกรรมเสรมพลง 4 ครงหางกนครงละ 1 สปดาห ประเมนผลเมอครบ 8 สปดาห

พบกลมทดลองมการรบรพลงอ านาจของตนเองในการปองกนโรคเบาหวาน ความรสกมคณคาของ

ตนเอง และพฤตกรรมการปองกนตนเองจากโรคเบาหวานเพมขนกวากลมควบคมอยางมนยส าคญ

ทางสถต (ยวด รอดจากภย, สมพล กตตเรองเกยรต, และประสทธ กมลพรมงคล, 2555)

ในกรณผสงอายทเปนโรคความดนโลหตสง มการประเมนผลกลวธสนบสนนใหผสงอายใน

ชนบทไทยทเปนโรคความดนโลหตสงใหสามารถจดการตนเอง โดยใหมสวนรวมในการตดสนใจและ

ตงเปาหมายในเรองการปรบเปลยนพฤตกรรมและผลลพธดานสขภาพ วดผลหลงจดกจกรรมทนท 3

เดอน และ 6 เดอน ผลการทดลองพบวามความแตกตางระหวางกลมทดลองและกลมควบคมใน

ดานความดนโลหต เสนรอบเอว การปฏบตตวในการรกษาโรค การบรโภคอาหารเคม และคณภาพ

ชวตในมตดานสมรรถภาพทางกาย ซงบางตวแปรแตกตางในทกระยะเวลาทวด บางตวแปรพบความ

แตกตางบางระยะเวลา (Anuruang, 2015)

นอกจากนการศกษาผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบองครวมทจดใหกบผสงอาย

ในกรงเทพมหานคร มการฝกออกก าลงกายแบบฤาษดดตน ตดตามวดผล 3 เดอน พบวากลม

ทดลองมพฤตกรรมการออกก าลงกายเพมขนกวากลมควบคม สมรรถนะทางกายของผสงอายทเขา

รวมโปรแกรมมความออนตวของกลามเนอและขอกระดกหวไหลและแขน และมความอดทนของ

ระบบไหลเวยนโลหตและการหายใจมากกวาผสงอายทไมไดเขารวมโปรแกรม น าหนก ดชนมวลกาย

- 36 -

อตราการเตนของหวใจขณะพก และความดนโลหตลดลง รวมถงมคณภาพชวตตามการรบร ดขน

กวากอนการทดลองและดกวากลมควบคม (กนษฐ โงวศร, 2559)

การศกษาในตางประเทศเกยวกบผลของโปรแกรมสนบสนนการดแลตนเองในผทมภาวะโรค

เมตาบอลก กลมตวอยางอาย 50-75 ป จดกจกรรมหางกนสปดาหละครง 4 สปดาห และเดอนท 2

และ 3 รวม 6 ครง ตดตามผลเดอนท 3 และ 6 ผลการทดลองพบกลมทดลองมผลทดขนกวากลม

ควบคมในเรองการมกจกรรมทางกายในระยะ 3 เดอน และ 6 เดอน มผลดขนกวากลมควบคมใน

ดานการลดระดบน าตาลในเลอด และไขมนเอชดแอล เฉพาะหลงการทดลอง 6 เตอน แตไมพบผลท

ดขนกวากลมควบคมอยางมนยส าคญดานพฤตกรรมการกน เสนรอบเอว ความดนโลหตตวบนและ

ตวลาง รวมทงระดบไขมนไตรกลเซอไรด (Suwankruhasn et al., 2013) เชนเดยวกบการวจยแบบ

กงทดลองในตางประเทศ ทพบวาการเสรมพลงเพอการจดการตนเองของผปวยเบาหวานท

ด าเนนการ 3 เดอน ท าใหผปวยในกลมทดลองลดน าตาลสะสมในเลอด (HbA1C) ไดดกวากลม

ควบคมโดยเฉพาะผปวยทมคาน าตาลสงตงแตแรก (Pena-Purcell et al., 2011) และการศกษาผล

ของสขศกษาทเนนการจดการตนเองในผปวยเบาหวานรายใหม พบวาหลงการทดลอง 6 เดอน

ผปวยกลมทดลองมน าตาลในเลอด (FBS) น าตาลสะสมในเลอด (HbA1c) และคะแนนความวตกกงวล

ลดลงดกวากลมควบคม ในขณะทคาความดนโลหต อตราสวนเอวกบสะโพก และไขมนในเลอดไม

แตกตางระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (Chai et al., 2018)

จากการทบทวนวรรณกรรมผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการตนเองหรอการเสรมพลง

ผปวยโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง ซงกลมตวอยางสวนใหญเปนผสงอายในประเทศไทย

และตางประเทศ โปรแกรมสวนใหญผวจยเปนผออกแบบโดยใชแนวคดของทฤษฎความเชอใน

ความสามารถตนเองและการเสรมพลง กจกรรมสวนใหญเนนการเรยนรแบบมสวนรวมทมาพบกน

เปนระยะๆ แตความถแตกตางกน เชน ทกสปดาห ทกสองสปดาห ทกเดอน และจ านวนครงทจด

กจกรรมแตกตางตงแต 3-12 ครง บางโปรแกรมมการไปเยยมบานโดยผวจยทกสปดาหเพอเปนแรง

สนบสนนทางสงคม ส าหรบผลการประเมนโปรแกรมพบวากลมทดลองมผลลพธทดกวากลมควบคม

ในดานความเชอในความสามารถตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง สขภาพกาย และสขภาพจต ท

แตกตางกนในแตละกลมและระยะเวลาทประเมนผล ซงสอดคลองกบการทบทวนวรรณกรรมอยาง

เปนระบบทพบวาผลการวจยทแตกตางกนเกยวของกบกจกรรมในโปรแกรมทงดานเนอหา

ระยะเวลาในการจดกจกรรมเรยนร จ านวนครงของกจกรรม ระยะหางของกจกรรมแตละครง

รวมถงผลลพธทประเมน และวธการประเมน (Schinckus et al., 2014)

สรปไดวาการสรางเสรมสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงใหสามารถจดการ

ตนเอง มความส าคญตอการควบคมโรค ทสงผลดตอพฤตกรรมการดแลตนเอง สขภาพกายและ

สขภาพจต การทผปวยจะจดการตนเองไดด สามารถประเมนจากความเชอในความสามารถตนเอง

พฤตกรรมการดแลตนเองในเรองการรบประทานอาหาร การมกจกรรมทางกาย การจดการ

- 37 -

ความเครยด การกนยาตามแผนการรกษา และผลลพธตอสขภาพทเกยวของกบสมรรถนะทางกาย

ดชนมวลกาย เสนรอบเอว ความดนโลหต ระดบน าตาลและไขมนในเลอด และสขภาพจต โดย

รปแบบโปรแกรมจะมการจดกจกรรมทใชการเรยนรแบบมสวนรวม มการจดกจกรรมทตอเนอง 3-

12 ครง โดยสวนใหญใชเวลาประเมนผลหลงด าเนนการ 3 เดอน ส าหรบการศกษานใชพนทเทศบาล

ซงเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมหนาทจดบรการสรางเสรมสขภาพและพฒนาคณภาพชวตของ

ผสงอาย มความพรอมเรองงบประมาณ แตมขอจ ากดดานจ านวนบคลากร และทกษะในการจด

กจกรรมสงเสรมการดแลตนเองของผปวยโรคไมตดตอเรอรง จงมความจ าเปนในการพฒนา

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทเหมาะสม

กบการด าเนนงานโดยศนยบรการสาธารณสข และสอดคลองกบความตองการของชมชน โดยใหผม

สวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมในการออกแบบโปรแกรม และมการประเมนผลการทดลองใชและ

ปรบปรงโปรแกรมกอนน าไปขยายผลตอไป

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

การวจยเรองผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร มวธการด าเนนการวจยดงตอไปน

1. รปแบบกำรวจย

การวจยม 2 ขนตอน คอขนตอนแรกเปนการพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพส าหรบ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอทใหผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวม ใชการวจยเชงคณภาพ กบ

ขนตอนทสอง เปนการน าโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพทพฒนาขนในขนตอนแรกมาทดลองใชโดย

ใชการวจยแบบกงทดลอง

2. ประชำกรและกลมตวอยำง

2.1 ประชากร คอผมสวนไดสวนเสยในชมชน และผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง คอ

โรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง ในพนทเทศบาลนครนนทบร

2.2 กลมตวอยาง ม 2 กลม คอ

กลมแรก เปนตวอยางในขนตอนศกษาสถานการณกอนด าเนนการเพอพฒนา

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรง ใชวธการ

เกบขอมลเชงคณภาพ ดวยการสนทนากลมยอย ตวอยางเลอกแบบเจาะจงประกอบดวย ผแทน

ผสงอายและครอบครว (7 คน) ผน าชมชน (3 คน) อาสาสมครสาธารณสข (5 คน) เจาหนาท

สาธารณสขทเปนทมสหวชาชพทดแลผสงอายของศนยบรการสาธารณสขและโรงพยาบาลทดแล

เครอขาย (9 คน) ผบรหารของศนยบรการสาธารณสขและเทศบาล (2 คน) รวม 26 คน

กลมทสอง เปนตวอยางในขนตอนการทดลองใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพท

พฒนาขน ม 2 กลม คอ กลมทดลอง 1 กลม และกลมควบคม 1 กลม โดยศกษากบผสงอายทปวย

ดวยโรคไมตดตอเรอรง เกบขอมล 2 ครง กอนและหลงการเขารวมโปรแกรม

จากการค านวณขนาดตวอยางดวยโปรแกรม G* Power ส าหรบการวจยททดสอบ

ความแตกตางของคาเฉลยสองกลม โดยงานวจยทผานมาในเรองโปรแกรมสงเสรมการดแลตนเอง

ของผสงอายทปวยเปนโรคความดนโลหตสง พบขนาดอทธพลทระดบ .55 (Anuruang, 2015)

ก าหนดคาแอลฟา 0.05 และอ านาจการทดสอบ 0.80 โดยใชการทดสอบทางเดยว ไดขนาดกลม

ตวอยาง กลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 42 คน ดงนนเพอปองกนการสญหายของตวอยางจง

ไดเพมเปนกลมละ 45 คน รวมกลมตวอยางทงหมด 90 คน

- 39 -

เกณฑในการคดเขา มดงน

1) เปนผทมอาย 60-80 ป ทงเพศชายและเพศหญง

2) ไดรบการวนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสงและ/หรอโรคเบาหวาน ทสามารถ

ควบคมระดบความดนโลหตไมเกน 140/90 มลลเมตรปรอท และ/หรอควบคม

ระดบน าตาลในเลอดไมเกน 180 มลลกรมตอเดซลตร ไดตดตอกน 2 ครง ซงรบ

การรกษาทศนยบรการสาธารณสข เทศบาลนครนนทบร หรอโรงพยาบาลพระ

นงเกลา ซงเปนโรงพยาบาลแมขายของศนยบรการสาธารณสข

3) เปนประชาชนไทย มทะเบยนบานในเขตเทศบาลนครนนทบร สามารถสอสาร

พดคยโตตอบภาษาไทยไดเปนอยางด

4) สามารถชวยเหลอตนเองได และสามารถท ากจกรรมตามโปรแกรมการสราง

เสรมสขภาพ

5) สมครใจเขารวมในการศกษาตดตามเปนระยะเวลา 12 สปดาห

เกณฑในการคดออก มดงน

1) มปญหาในการสอสารและการรบร

2) ไดรบค าแนะน าจากแพทยไมใหออกก าลงกาย และประเมนพบวาไมมความ

พรอมทจะออกก าลงกาย

3) มความบกพรองทางรางกายทเปนอปสรรคตอการเรยนร การเคลอนไหวและ

การออกก าลงกาย

4) ไมสามารถเกบขอมลตามตวแปรทศกษาครบทงกอนและหลงการทดลอง

การเลอกตวอยางใชวธการพจารณาคณลกษณะของศนยบรการสาธารณสข 6 แหง ของ

เทศบาลนครนนทบร ทมขนาด ลกษณะการบรการและศกยภาพใกลเคยงกน ได 4 แหง โดย

ศนยบรการสาธารณสขท 5 และ 6 กบศนยบรการสาธารณสขท 1 และ 4 มพนททอยในโซนทหาง

กน เพอปองกนการปนเปอนของกลมตวอยางในกลมทดลองและกลมควบคม ท าการจบฉลากให

ศนยบรการสาธารณสข ในโซนท 1 เปนกลมทดลอง และโซนท 2 เปนกลมควบคม ไดแกศนยบรการ

สาธารณสขท 5 และ 6 เปนกลมทดลอง และศนยบรการสาธารณสขท 1 และ 4 เปนกลมควบคม

จากนนใหพยาบาลประจ าศนยบรการสาธารณสข ผน าชมชนและ อสม. ประชาสมพนธผสงอายทม

คณสมบตตามเกณฑทและสมครใจเขารวมโครงการ เพอน ารายชอผสงอายดงกลาวมาท าการสม

โดยการจบฉลากใหไดตวอยางตามเกณฑจ านวน 45 คนส าหรบกลมทดลอง และ 45 คน ส าหรบ

กลมควบคม

- 40 -

3. เครองมอวจย

เครองมอวจยประกอบดวยโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง และเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

3.1 โปรแกรมกำรสรำงเสรมสขภำพแบบมสวนรวมส ำหรบผสงอำยทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง เปนชดกจกรรมการเรยนรส าหรบผสงอายทปวยดวยโรคไมตดตอเรอรง ทพฒนาจากการม

สวนรวมของผสงอายและครอบครว อาสาสมครสาธารณสข ผน าชมชน รวมถงเจาหนาทของ

ศนยบรการสาธารณสขเทศบาลนครนนทบร

การพฒนาโปรแกรมฯ ม 5 ขนตอน คอ ขนตอนแรก ทมวจยท าการทบทวนวรรณกรรม

เกยวกบทฤษฎและรปแบบโปรแกรม ขนตอนทสอง จดการสนทนากลมใหผมสวนไดสวนเสย

สะทอนขอมลสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงในชมชน ความตองการเนอหาและกจกรรมการเรยนรทตองการ ระยะเวลา ความถ จ านวน

ครงในการจดกจกรรมการเรยนร รวมถงสถานทในการจดกจกรรม การหากลมเปาหมาย และการ

สนบสนนด าเนนงานและประเมนผลโปรแกรมโดยแกนน าผสงอาย อสม. ผน าชมชน ศนยบรการ

สาธารณสข และผบรหารของเทศบาลนครนนทบร โดยทมวจยไดน าขอมลปญหาความตองการของ

ผมสวนไดสวนเสยมาประกอบกบการทบทวนวรรณกรรม เพอยกรางโปรแกรมฯ แลวใหผมสวนได

สวนเสยหาขอสรปเปนรปแบบโปรแกรมทตองการ ขนตอนทสำม ทมวจยจดท ารายละเอยด

โปรแกรมฯ ก าหนดการและแผนการจดกจกรรม เอกสารและสอประกอบการจดกจกรรม ขนตอนท

ส ผเชยวชาญดานพฤตกรรมศาสตรและการสงเสรมสขภาพ 3 ทาน ตรวจสอบโปรแกรมฯ ดาน

ความตรงและความสอดคลองเหมาะสม ขนตอนทหำ ทมวจยปรบปรงแกไขและจดท ารายละเอยด

เพมเตมตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ

3.2 เครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมล

3.2.1 แนวทำงกำรสนทนำกลมผมสวนไดสวนเสย เกยวกบสถานการณ ปญหาและ

อปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทปวยดวยโรคไมตดตอเรอรงในชมชน เพอน ามาใช

ออกแบบโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ ไดแก สถานการณปญหาสขภาพของผสงอายในเทศบาล

นครนนทบร บรการสงเสรมสขภาพและการรกษาพยาบาลส าหรบผสงอายทปวยดวยโรคความดน

โลหตสงและโรคเบาหวาน การมสวนรวมของชมชน กบเครอขายบรการสขภาพในการดแลสขภาพ

ผสงอายทปวยดวยโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน รปแบบและเนอหากจกรรมในโปรแกรม

สรางเสรมสขภาพทตองการ ระยะเวลาการจดกจกรรมและสถานททเหมาะสมกบกจกรรม และ

สะดวกกบกลมเปาหมาย แนวทางการหากลมเปาหมายเขารวมโครงการ และวธการจงใจใหเขารวม

กจกรรมตามโปรแกรม การใหกลมควบคมไดมโอกาสเขารวมโปรแกรมในระยะตอไป ขอสงเกต หรอ

ขอควรระวงอนๆ

- 41 -

3.2.2 แบบสอบถามวดความเชอในความสามารถตนเอง วดการรบรของผสงอายท

ปวยดวยโรคไมตดตอเรอรง ตอความมนใจในการทจะปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง ในเรอง

การบรโภคอาหาร การมกจกรรมทางกาย การจดการความเครยดและการใชยา แบบวดเปนมาตร

ประมาณคา 1-10 คะแนน ตงแตเชอวาท าไมไดแนนอน (1 คะแนน) ถงเชอมนวาท าไดแนนอน (10

คะแนน)

3.2.3 แบบสอบถามวดพฤตกรรมการดแลตนเอง วดการกระท าของผสงอายทปวย

ดวยโรคไมตดตอเรอรง ในเรองการบรโภคอาหาร การจดการความเครยด และการใชยา ทจะสงผล

ดตอสภาวะโรคท าใหสามารถควบคมโรคและภาวะแทรกซอนทปองกนได ประเมนโดยใหผสงอาย

รายงานการปฏบตของตนเอง ใน 1 สปดาหทผานมาตามความถ ไมท าเลย ท า 1-2 วน ท า 3-4 วน

ท า 5-7 วน คาคะแนน 0-3 ตามล าดบ

สวนพฤตกรรมการมกจกรรมทางกาย วดกจกรรมการเคลอนไหวรางกายของผสงอายทใช

กลามเนอสวนตางๆ ในการท างาน การเดนทาง และในยามวาง ในระดบความหนก ความนาน และ

ความถทเพยงพอและสงผลดตอสขภาพ รวมถงการลดพฤตกรรมเนอยนง โดยแบบสอบถาม

กจกรรมทางกาย (Global Physical Activity Questionnaire) มการน าขอมลกจกรรมทางกายมาแปลง

เปนคา Metabolic Equivalent (MET) นาทตอสปดาห แลวน าไปเปรยบเทยบกบเกณฑ คะแนน

กจกรรมทางกายต ากวา 600 MET นาทตอสปดาห เปนระดบต า 600-1,499 MET นาทตอสปดาห

เปนระดบปานกลาง และถา 1,500 MET นาทตอสปดาหขนไป เปนระดบสง

3.2.4 การวดสมรรถนะทางกาย ประเมนความแขงแรง ความอดทน และความยดหยนของ

กลามเนอ การทรงตว ความแขงแรงและความอดทนของระบบไหลเวยนเลอด และระบบหายใจ

ทดสอบตาม Senior Fitness Test คอ 1) ลก-ยน-นง 30 วนาท 2) ยกน าหนกขนลง 30 วนาท 3) ย า

เทายกเขาสง 2 นาท 4) นงเกาอแตะปลายเทา 5) มอไขวหลงแตะกน และ 6) ลก-เดน-นง ไปกลบ

16 ฟต (กองออกก าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย, 2552)

3.2.5 การวดสขภาพกาย ประเมนจากดชนมวลกาย เสนรอบเอว ความดนโลหต ระดบ

น าตาลในเลอด และระดบไขมนในเลอดหลงอดอาหาร

3.2.6 แบบวดสขภาพจต วดสภาวะดานจตใจ อารมณของผสงอายทรสกเปนสข และ

สามารถปรบตวกบเหตการณเปลยนแปลงทเขามาในชวต ใน 1 เดอนทผานมา วดดวยแบบวด

สขภาพจตของกรมสขภาพจต 15 ขอ (อภชย มงคล และคณะ, 2552) ใหตอบตามการรบรวาไมม

เหตการณ มเลกนอย มมาก และมมากทสด ใหคะแนน 1-4 ค าถามเชงลบ (ขอท 3, 4, 5) จะแปลง

คะแนนกลบกนเปน 4-1 น าคะแนนรวมมาเปรยบเทยบกบเกณฑเปนระดบสขภาพจตดกวาคนทวไป

(51-60 คะแนน) สขภาพจตเทากบคนทวไป (44-50 คะแนน) และสขภาพจตต ากวาคนทวไป (ตงแต

43 คะแนนลงมา)

- 42 -

ทงนเครองมอตางๆ จะมการทดสอบคณภาพกอนน าไปใช โดยโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ

และแบบสอบถามทพฒนาขนจะมการประเมนความตรงโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน มการปรบแกไข

เนอหาหรอขอค าถามทไดรบขอเสนอแนะ ทงนรายละเอยดของโปรแกรมฯ มคาดชนความสอดคลอง

(IOC) ของทงโปรแกรม 0.95 สวนแบบสอบถามความเชอในความสามารถตนเอง และแบบสอบถาม

พฤตกรรมการดแลตนเอง มคาดชนความสอดคลอง 0.94 และ 0.95 ตามล าดบ มการน า

แบบสอบถามทผานการพจารณาของผเชยวชาญไปการทดลองใชในกลมทมลกษณะใกลเคยงกบ

กลมตวอยางในอ าเภอปากเกรด จ านวน 30 คน ไดคาความเทยงของครอนบาชแอลฟาในสวนของ

ความเชอในความสามารถฯ เทากบ 0.83 สวนของสขภาพจตเทากบ 0.86 สวนแบบสอบถามวด

พฤตกรรมและวดกจกรรมทางกาย เนองจากเปนขอเทจจรง จงไดพจารณาดานความเขาใจภาษาท

ใชและความสอดคลองกบบรบทของกลมตวอยาง และน ามาปรบปรงกอนน าไปใชจรง

4. กำรเกบรวบรวมขอมล

4.1 การพทกษสทธผเขารวมวจย ผวจยจะเสนอโครงการวจยใหคณะกรรมการจรยธรรม

การวจยในมนษยของส านกงานสาธารณสขจงหวดนนทบร พจารณาใหการรบรองในการประชม

ครงท 3/2560 วนท 16 พฤษภาคม 2560

4.2 ประสานงานกบเทศบาลนครนนทบร และศนยบรการสาธารณสข เพอตดตอกบผมสวน

ไดสวนเสยในการดแลสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง และจดประชมสนทนากลมเพอศกษา

สถานการณปญหาสขภาพของผสงอายในเขตเทศบาลนครนนทบรในวนท 21 กรกฎาคม 2560

4.3 อบรมและฝกปฏบต เจาหนาท ชวยเกบขอมลซงเปนนกศกษาพยาบาลชนปท 4

มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา จ านวน 10 คน ทงในเรองของการวดสมรรถนะทางกาย การชง

น าหนก วดรอบเอว วดความดนโลหต และการสมภาษณขอมลความเชอในความสามารถตนเอง

กจกรรมทางกาย และพฤตกรรมการดแลตนเอง

4.4 ประสานงานกบศนยบรการสาธารณสขและผน าชมชนในการตดตอใหกลมตวอยางงด

น างดอาหารเพอมาเจาะเลอด และใหขอมลกอนการทดลอง โดยทมวจยลงเกบขอมลในชมชนเพอให

สะดวกแกผสงอายทปวยดวยโรคไมตดตอเรอรง มการชแจงวตถประสงคและผลกระทบทอาจไดรบ

จากการศกษาวจย และใหผเขารวมการวจยลงนามยนยอมเขารวมการวจยกอนท าการเกบขอมล

กอนการทดลอง โดยมผสงอายฯ ในกลมทดลองจ านวน 45 คน และกลมควบคมจ านวน 45 คน

4.4 จดกจกรรมตามโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพใหกบกลมทดลองจ านวน 4 ครง หาง

กนครงละ 1 เดอน ระหวางเดอนสงหาคม ถงเดอนพฤศจกายน 2560 ทศนยพฒนาคณภาพชวต

ผสงอาย เทศบาลนครนนทบร

4.5 เกบขอมลหลงการทดลอง 3 เดอนโดยกลมควบคมลงเกบขอมลและเจาะเลอดในชมชน

สวนกลมทดลองเกบขอมลในวนสดทายของการจดกจกรรม พบวากลมทดลองทเขารวมกจกรรม

- 43 -

ตามโปรแกรมฯ และมขอมลกอนและหลงการทดลองครบ มจ านวน 40 คน สวนกลมควบคมทม

ขอมลกอนและหลงการทดลองครบมจ านวน 44 คน เนองจากกลมตวอยางบางรายยายบานไปอย

ตางจงหวด หรอมอบตเหตทตองพกรกษาตวไมสามารถเขารวมกจกรรม หรอใหขอมลหลงการ

ทดลองได

5. สถตทใชในกำรวจย

5.1 สถตเชงพรรณนา ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด

ต าสด

5.2 สถตเชงอนมาน ไดแก paired t-test เพอเปรยบเทยบคาเฉลยตวแปรตามกอนและหลง

การทดลองภายในกลม และ Independent t-test เพอเปรยบเทยบคาเฉลยตวแปรระหวางกลม

ทดลองกบกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง โดยก าหนดคานยส าคญทางสถตท 0.05

บทท 4

ผลการวจย

ผลการวจยเรองผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร จะน าเสนอขอมลเปน 2 สวน คอ สวนแรกเปนผล

การศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงในชมชน เพอน ามาใชพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ และสวนทสองเปนผลการวจย

ประสทธผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง โดยน าเสนอคณลกษณะประชากรของตวอยางในกลมทดลอง และกลมควบคม ขอมลตว

แปรทศกษากอนการทดลอง และหลงการทดลอง ดงน

สวนท 1 การศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรงในชมชน เพอพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ

การศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงในชมชนในมมมองของผสงอายและครอบครว ผน าชมชน อาสาสมครสาธารณสข

เจาหนาทสาธารณสข ผบรหารของเทศบาล เพอน าขอมลมาใชพฒนาโปรแกรมการสรางเสรม

สขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทเนนการสงเสรมการจดการตนเอง ทสอดคลองกบความ

ตองการและบรบทของหนวยบรการและชมชน โดยจดการประชมสนทนากลมผมสวนไดสวนเสย

จ านวน 26 คน ซงมคณลกษณะสวนบคคลตามตารางท 4.1

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของผมสวนไดสวนเสยทเขารวมสนทนากลมจ าแนกตาม

คณลกษณะสวนบคคล (N=26)

คณลกษณะสวนบคคล จ านวน รอยละ

เพศ

ชาย 6 23.1

หญง 20 76.9

อาย

>50 ป 7 26.9

50-59 ป 7 26.9

60-69 ป 7 26.9

≥70 ป 5 19.1

Mean=57.5, SD=12.2 min 30 max 76

- 45 -

ตารางท 4.1 (ตอ)

คณลกษณะสวนบคคล จ านวน รอยละ

สถานภาพสมรส

โสด 2 7.7

ค 22 84.5

หมาย 1 3.8

หยา/แยก 1 3.8

การศกษา

ประถมศกษา 5 19.2

มธยมศกษา/ปวช 5 19.2

อนปรญญา/ปวส. 4 15.4

ปรญญาตรหรอสงกวา 12 46.2

อาชพ

ไมไดท างาน/แมบาน 10 38.5

ขาราชการบ านาญ 2 7.7

ขาราชการ 2 7.7

พนกงานเทศบาล 8 30.8

คาขาย/ธรกจสวนตว 1 3.8

รบจาง 3 11.5

ผแทนกลม

ผบรหารของเทศบาล 2 7.7

ทมสหวชาชพของศนยบรการสาธารณสข 8 30.8

ทมสหวชาชพโรงพยาบาลพระนงเกลา 1 3.8

ผน าชมชน 3 11.5

อสม. 5 19.2

ผปวย และครอบครวปวย 7 27.0

- 46 -

พบวาผมสวนไดสวนเสยทเขารวมการสนทนากลม จ านวน 26 คน สวนใหญเปนเพศหญง

รอยละ 76.9 เพศชาย รอยละ 23.1 อายเฉลย 57.5 ป (SD=12.2) อายนอยทสด 30 ป มากทสด

76 ป สวนใหญมสถานภาพสมรสค รอยละ 84.5 การศกษาระดบปรญญาตรหรอสงกวามมากทสด

รอยละ 46.2 รองลงมาคอประถมศกษา และมธยมศกษา เทากนรอยละ 19.2 เปนผไมมอาชพหรอ

เปนแมบาน/พอบานมากทสด รอยละ 38.5 รองลงมา มอาชพเปนพนกงานเทศบาล รอยละ 30.8

ส าหรบการเปนผแทนกลมผมสวนไดสวนเสย ประกอบดวยผแทนทมสหวชาชพของศนยบรการ

สาธารณสขมากทสด รอยละ 30.8 รองลงมา เปนผแทนผปวยและครอบครว รอยละ 27.0 ผแทน

อสม. รอยละ 19.2 ผแทนผน าชมชน รอยละ 11.5 ทเหลอเปนผบรหารของเทศบาลและศนยบรการ

สาธารณสข และทมสหวชาชพของโรงพยาบาลพระนงเกลาซงเปนโรงพยาบาลแมขาย ทงนผทเปน

ผน าชมชนและ อสม. บางรายปวยเปนโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสงดวย

ขอมลทไดจากการสนทนากลมแยกตามตวแทนกลมผใหขอมล มดงตอไปน

1. กลมผปวย และผน าชมชนและอสม.ทปวย

1.1 สถานการณปญหาสขภาพของผสงอายในเทศบาลนครนนทบร ดานสขภาพกาย

สขภาพจต พฤตกรรมการดแลตนเอง

คนท 1-ปวยมาตงแตป 2548 รกษาทพระนงเกลา ชวงนดหนอยทเขาพรรษา ไดงดสรา

พกตบ

คนท 2-ชอบทานอาหาร ตามใจปาก ท าอาหารเองกล าบาก เพราะสามเปนอมพาตจาก

อบตเหต เบาหวานเคยขนมา 300 ชวง 2 เดอนนลดน าตาลได เพราะคมของหวานและขาวได

คนท 3-เปนความดนสงมา 15 ป ยงคมไดเหมอนเดม ตลอดเวลา ลดความเคม ลดสรา ม

ความเครยดนดหนอยไมมาก เรองยาไมเคยลม เพราะหมอด (กนเมดเดยวยงบนเลย)

คนท 4- เปนไขมนสง ทานยาบางไมทานบาง เพราะลม ซงเปนยาหลงอาหารเชา แตมก

ทานอาหารตอนสายๆ ทานไมเปนเวลา สวนใหญความดนจะเกดตอนเครยด ออกก าลงกายไมได

เพราะเจบขา

คนท 5- เปนไขมนสง น าตาลในเลอดประมาณ 120 มาประมาณ 10 ป เลยงดไมทานขาว

เยน แตชวงนนทานเหลาทกวน พอเปนโรคหวใจเลยลดเหลา เหลอประมาณ 3 วนตอสปดาห ขอ

หมอวาอยากสงสรรคกบลก อยากท าเพราะมเปาหมายเองไมถกบงคบ ทท าทงหมดนเพราะอยากม

ชวตอยดหลานๆ เตบโต

คนท 6-เมอ 2 ปทแลวเปนเบาหวาน แตตอนนไมไดทานยาแลวเพราะคมอาหารเนนผลไม

ไมหวาน ไมทานเคม แตยงมความดนอยประมาณ 130 ยงกนยาอย แตยงทานทเรยนอยบาง

คนท 7-มน าตาล 115 ความดน 139 หามใจตนเอง ทานทเรยนพเดยว อาหารแคกนพอให

หายอยาก

- 47 -

คนท 8-เปนครเกษยณ ไมเคยมอาการมากอนแตพอไปท าบตรจายตรงจงไดตรวจ จง

พบวาตวเองเปนเบาหวาน ความดนสง และหมอใหทานยา เลยยงงงๆ วาท าไมถงเปนโรคและท าไม

ตองทานยาเพราะคมทงๆ ทดแลเรองอาหารและออกก าลงเปนประจ า เคยรกษาทรพ.บ าราษฏร มา

6 ปแลว ไมอยากทานยา

คนท 9-เปนเบาหวาน ความดนสง หวใจมา 15 ป เรองอาหารเรารทฤษฏมาหมดแลว แต

ปฏบตไมได เพราะเราไมมวนยตอตนเอง แตกอนท างานธนาคาร ไปตรวจงานลกนองจะเลยงเยอะ ก

เลยอดไมอย ตอนนท าทงบอลลน บายพาสเสนเลอดหวใจไปแลว

1.2 บรการสงเสรมสขภาพและการรกษาพยาบาลส าหรบผสงอายทเปนโรคความดนโลหต

สงและโรคเบาหวาน

- คณหมอ (พยาบาล) จากศนยบรการสาธารณสขท 6 ไปเยยมชมชนทกวนพฤหส ม

ประธานชมชน อสม.เปนแบบอยางทด และชกชวนใหผสงอายไปออกก าลงกาย

1.3 ระยะเวลาและสถานท ทเหมาะสมและสะดวกในการจดกจกรรมสรางเสรมสขภาพ

-ควรพบกนเดอนละครงเพอมาอบรมเรยนร และใหน ากลบไปปฏบต

-ครงแรกอยากใหเนนเรองอาหาร และเรองออกก าลงกายใชเวลา 1 วน และหลงจากนน

เจอกนประมาณครงละครงวน เดอนละครง ถามาเขารวมกจกรรมตอเนองนาน 3 เดอน พอจะมาได

โดยจดทศนยผสงอายของเทศบาลคอนขางสะดวก เพราะทกคนรจก เดนทางมางาย

2. กลมครอบครวและผดแลผปวย

2.1 การดแลผปวยจากคนในครอบครว

ผดแลผปวยคนท 1-คอยเตอนใหไปออกก าลงกาย ไมใหทานอาหารมน มความ

ยากล าบาก คอ คนไขดอ พดไมคอยเชอฟง

ผดแลผปวยคนท 3-ชวยสนบสนน โดยจะใหลดของมนๆ ตนพอมความรในเรองการปรง

อาหาร แตกจะซออาหารปรงเสรจมาใหผปวยทานบาง มวธคอการพดบอยๆ แตพดแลวจะไมคอย

เชอ เพราะผปวยมเพอนเยอะ

ผดแลผปวยคนท 4-ลกชายดแลแม แมชอบกนมนๆ และเคม เพราะแมเปนคนขายกบขาว

เลยชมบอย ลกเลยชวยชมอาหารแทน อยากใหแมลดหวานๆหนอย

3. กลมผน าชมชน และอสม.

3.1 การดแลผปวยจากคนในชมชน

อสม. ทเปนผดแลผปวย – ดแลผพการคนหนงทเปนคนทบานแนะน ายากมาก แกดอมาก

คณหมอไปชวยลงเยยมกเปนเหมอนเดม บางครงกตองหลอกลอ ชวนเพอนๆ มาหลอกแกเพราะแก

ไมคอยเชอคนในบาน หาวธออกก าลงงายๆ มาแนะน าใหแกท า ถามตวอยางคนทดและไมด มาคยกบ

แกอาจจะชวยได แกยงยดตดกบยาทโรงพยาบาล คนอสลามเขายดตดกบอาหารหวาน-มน มาโดย

ตลอด

- 48 -

ประธานชมรมผสงอายและเปนรองประธานชมชน – ตนเองออกก าลงกายมานานแลว การ

ออกก าลงกายท าใหไดเจอเพอน ท ากจกรรมทกวนในชมชนทรายทอง คดวาการจะใหคนในชมชน

มารวมกจกรรมออกก าลงกายจะตองมคนชวนเขามารวม บางคนอาย กตองมคนคอยแนะน าวาให

เตนบอยๆ ไมตองอาย

ประธานชมชน-ตนจะอาย 70 ปแลวยงไมเปนอะไร

3.2 การมสวนรวมของชมชน ในการดแลสขภาพผสงอายทเปนโรคความดนโลหตสงและ

โรคเบาหวาน

อสม.ทเปนผปวยดวย – อสม.จะตองเปนตวอยางและเปนหวหนาทพาผปวยท าดวย ทก

เดอนเรามประชมอยแลว เรากจะเสรมเรองการออกก าลงกาย และการบรโภคอาหารเขาไปดวย

ผน าชมชน -ผน าชมชนควรนดมาการท ากจกรรม ชวยกระตน บอกกน มการแขงขนกน

นาจะชวยใหไดผลด

3.4 รปแบบและเนอหาโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทตองการ

-ควรนดผสงอายมารวมกลมกน ท ากจกรรม มการตงเปาหมายชวตแตละคนใหชด และให

แขงขนกน

3.5 แนวทางการหากลมเปาหมายเขารวมโครงการและวธจงใจใหเขารวมกจกรรมตาม

โปรแกรม

-อสม. ในพนท ท ไดรบเลอกเปนกลมทดลองและกลมควบคมจะชวยในการหา

กลมเปาหมาย และอธบาย นดหมายเรองการเกบขอมลและการเจาะเลอดโดยตองงดน างดอาหาร

มาดวย

-ส าหรบกลมควบคมทมการเกบขอมลและเจาะเลอด 2 ครง โดยไมไดเขาอบรม ควรไดม

โอกาสเขารวมโปรแกรมในระยะตอไป สามารถใชงบประมาณจากกองทนผสงอาย สามารถ

ด าเนนการตอไปได เมอสนสดระยะเวลาวจย 3 เดอนแลว จะไดจงใจใหเขารวมมอมาใหขอมล

-ควรให อสม. และผน าชมชนทเปนโรคเบาหวานและความดนสงมารวมโครงการดวยจะ

ไดน ากลมมาและรวมในการกระตนกลมดวย

4. กลมเจาหนาทสาธารณสขทเปนทมสหวชาชพทดแลผสงอายของศนยบรการ

สาธารณสขและโรงพยาบาลทดแลเครอขาย

4.1 บรการสงเสรมสขภาพและการรกษาพยาบาลส าหรบผสงอายทเปนโรคความดน

โลหตสงและโรคเบาหวาน

เจาหนาทโรงพยาบาลพระนงเกลา คนท 1 –โรงพยาบาลพระนงเกลา มการสรางเสรม

สขภาพในชมชน รวมกบการรกษา มทมสหวชาชพ ไปรวมเยยมบาน ทางโรงพยาบาลฯ วางแผน

จ าหนายเคส เพอทจะสงตอและดแลชวยกนกบนองทอนามย

- 49 -

เจาหนาทโรงพยาบาลพระนงเกลา คนท2 –เราใชรปแบบ Case management ดวย

โรงพยาบาลพระนงเกลาเปนโรงพยาบาลศนยฯ การรกษาจะเปนมาตรฐานเดยวกน จะดแลเปนราย

เคส ปญหาหลกของคนไขสวนใหญคดวาโรคมสาเหตมาจากพนธกรรม แตจรงๆ มนอยในพนธกน

ท าอยางไรจะใหไปอยในชวตประจ าวน ซงทผานมาทกทานคงจะใหความร ถาเปนไปไดอยากใหพด

ถงกลไกการเกดโรค มากกวาวธปฏบต เพอใหเขาเขาใจกลไก ใหเขากลว และอยากทจะปฏบตตวเอง

เรองอาหารทสวนใหญจะสอนวากนอาหารกสวน

พยาบาลศนยบรการสาธารณสข – มบรการลงไปเยยมชมชนและเยยมบานผปวย

4.2 ปญหาอปสรรคทพบ

พยาบาลของศนยบรการสาธารณสข –เราเปนสงคมเมอง อสม.มความร คนไขขาด

ความรในเรองการทานอาหารททดแทนแลกเปลยนและปรมาณทจะทานไดเทาไร สวนการออกก าลง

กายคนไขท างานเหนอยแลว จงไมออกก าลงกาย อยากจะใหมวธ แนะน าการออกก าลงกายท

เหมาะสม

-ทางชมชนยงคมเรองพฤตกรรมการกนไมไดจรงๆ เพราะเขามงานบญเรอยๆ และมแต

อาหารหวาน มน เคม กเลยบอกใหทานพอเปนพธอยาทานมาก

4.3 แนวทางการแกไข หรอสงทตองการเพมเตม

พยาบาลของศนยบรการสาธารณสข –ควรหารปแบบใหผน าและชมชนไดมสวนรวม

เจาหนาทโรงพยาบาลพระนงเกลา –ปญหาหลกของคนไขสวนใหญคดวามาจาก

พฤตกรรมการกน ซงทผานมามการใหความร ท าอยางไรจะใหการปฏบตไปอยในชวตประจ าวน

อยากใหพดถงกลไกการเกดโรค เพอใหเขาเขาใจกลไก ใหเขากลวและอยากทจะปฏบตตวเอง

4.4 แนวทางการหากลมเปาหมายเขารวมโครงการและวธจงใจใหเขารวมกจกรรมตาม

โปรแกรม

-พยาบาลของศนยบรการสาธารณสข –ควรใหศนยบรการสาธารณสขของเทศบาลชวย

หากลมตวอยางใหกลมทดลองและกลมควบคมมลกษณะใกลเคยงกน

-การท าวจยตองเกบขอมลกอน-หลง การนดหมายเกบขอมลกอนการทดลอง ควรเขาไป

เกบในชมชนเพอใหสะดวกกบผสงอาย และพนทของศนยบรการสาธารณสขมขอจ ากด ไมวาง จง

ควรใหผน าชมชนนดหมายสถานทในชมชนทสะดวก

-การทจะใหตวอยางในกลมทดลองและกลมควบคมมคณลกษณะใกลเคยงกน ควรจะนด

วนเกบขอมลของกลมควบคมหลงกลมทดลอง เนองจากตองรอการจบคกบกลมทดลองกอน เชน

ผชาย ผหญง ชวงอาย โรคทปวย ดงนนตองนดวนเกบขอมลในกลมทดลองกอน จงนดอกครงวาจะ

เกบขอมลกลมควบคมเวลาไหนของแตละพนทศนยบรการสาธารณสข โดยขอใหนดลวงหนาใหทก

ฝายสะดวกพรอมกน

- 50 -

-เนองจากผปวยตองงดน างดอาหารมาเจาะเลอดดวย จงขอใหแตละกลมม 2 ทมเพอให

เจาะเลอดและเกบขอมลไดทนชวงเชาในสองพนท และขอใหทางทมวจยจดเตรยมอาหารเชาใหผปวย

ไดรบประทานหลงการเจาะเลอด กอนทจะเกบขอมลอนๆ ตอ

-ขอใหนดหมายวนจดกจกรรมลวงหนา หากกลมทดลองจะตองเขารวมกจกรรม 4 ครง

หางกนทก 1 เดอน เราควรนดกนลวงหนาเพอใหทราบก าหนดการและจองสถานท และสามารถ

เชญชวนใหผปวยเขารวมอบรม เปดปฏทนกนเพอสรปวนทเหมาะสมส าหรบศนยฯ และชมชน ตกลง

ครงท 1 วนท 24 สงหาคม ครงท 2 วนท 22 กนยายน ครงท 3 วนท 20 ตลาคม ครงท 4 วนท 24

พฤศจกายน 2560 โดยพยาบาลในศนยบรการสาธารณสขทเปนพนททดลองยนดเขารวมการจด

กจกรรมตามโปรแกรม

-ส าหรบกลมควบคมจะไดรบโปรแกรมหลงจากกลมทดลอง (ซงเปนงบประมาณของ

เทศบาล) หากเจาหนาทสนใจขอเขามาสงเกตการณการจดกจกรรมครงนดวย

4.5 ขอสงเกต หรอขอควรระวงอนๆ

-ปญหาคอผปวยทศนยบรการสาธารณสขท 6 สวนใหญมอายต ากวา 60 ป ถาเกนกวาน

จะเดนทางมาไมไหว และผปวยบางรายไมไดรกษาทศนยบรการสาธารณสข เพราะศนยบรการ

สาธารณสขท 6 พงเปดใหม จงขอใหผปวยทรบบรการรกษาทโรงพยาบาลพระนงเกลามาเพมโดย

เปนคนในพนท จะไดม อสม.มาดแลดวย แตผปวยอาจตองเจาะเลอดหลายครงเพราะตองเจาะกบ

โรงพยาบาลพระนงเกลาดวย

-โรงพยาบาลไมมปญหาในเรองจ านวนผปวย แตในเงอนไขงานวจยตองอยในพนทเขต

เทศบาล ในเบองตนตองลองดกอนวาขาดหรอไม หากตองหาเพมเตมจากโรงพยาบาล ตองการ

จ านวนกคน โรงพยาบาลยนดหากลมตวอยางให

5. กลมผบรหารของศนยบรการสาธารณสขและเทศบาลนครนนทบร

-เทศบาลนครนนทบร ใหความส าคญกบการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ทผานมาเราม

การส ารวจพบวาผสงอายมปญหาโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานมาก ยนดใหการสนบสนน

การท าโครงการ เพอใหผสงอายไดรบการสงเสรมสขภาพ มคณภาพชวตทด และมตนแบบบรการ

สรางเสรมสขภาพทด

-ศนยบรการสาธารณสขยนดใหความรวมมอและมสวนรวมในโครงการวจยน โดย

สนบสนนในเรองการตรวจเลอดเพอประเมนผลการสงเสรมสขภาพ ซงผปวยอยในพนทท เรา

ใหบรการอยแลว

-การจงใจและกระตนใหผปวยปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง ควรใหม อสม.ท

ปวยเปนหวหนาทม เพราะมศกยภาพและอยใกลชดผปวยในชมชน โดยสามารถแบงเปนทมยอยๆ

นาจะไดผลด

- 51 -

จากการศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรงในชมชน โดยการมสวนรวมของผสงอายและครอบครว ผน าชมชน อาสาสมคร

สาธารณสข เจาหนาทสาธารณสข ผบรหารของเทศบาล ท าใหทกฝายเกดความตระหนกในปญหา

และความจ าเปนทตองมการสงเสรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคเบาหวานและโรคความดน

โลหตสง โดยเทศบาล ผน าชมชน อสม. ยนดใหความรวมมอ ในการก าหนดพนทและหากลมตวอยาง

ในการวจย การเสนอแนะรปแบบการอบรมทควรจดเดอนละครง ครงแรกเนนเรองอาหาร ออก

ก าลงกาย ใชเวลา 1 วน และหลงจากนนเจอกนครงวน เดอนละครง นาน 3 เดอน จดทศนยผสงอาย

ของเทศบาล รวมทงควรให อสม.หรอผน าชมชนกระตนผปวยใหมการปรบเปลยนพฤตกรรม และม

การแขงขนกน ทงนผน าชมชน อสม. แกนน าชมรมผสงอาย ยนดประสานงานนดหมายกลมตวอยาง

ในการเกบขอมลและเขารวมกจกรรม อนงจากการประสานงานศนยบรการสาธารณสขของ

เทศบาลยนดสนบสนนคาใชจายในการเจาะเลอดตรวจกอนและหลงการทดลอง เพอวดผลลพธดาน

สขภาพในผปวยทเขารวมโครงการวจย ซงเมอไดรางโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพส าหรบผสงอาย

ทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทมรายละเอยดกจกรรม ไดใหผเชยวชาญพจารณาดความตรงและความ

สอดคลองของเนอหาและกระบวนการ กบผลลพธทตองการ โดยผวจยไดท าการปรบปรงแกไขตาม

ขอเสนอแนะกอนน าไปใชจรงในการจดกจกรรมกบกลมทดลอง

จากการทบทวนวรรณกรรมในเรองโปรแกรมสงเสรมการจดการตนเอง การเสรมพลงผปวย

และขอมลจากการสนทนากลม ผสงอายและครอบครว อาสาสมครสาธารณสข ผน าชมชน รวมถง

เจาหนาทของศนยบรการสาธารณสขและผบรหารเทศบาลนครนนทบร ไดน ามาจดท าโปรแกรม

สรางเสรมสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง โดยโปรแกรมจะเนนกระบวนการเสรม

พลงเพอสงเสรมการดแลตนเอง โดยใหผปวยไดเรยนรปญหาและความเสยงดานสขภาพของตน

ประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง ก าหนดสงทตองการเรยนร รวมวางแผนในการดแลรกษาและ

ก าหนดเปาหมายในการดแลตวเองดานการบรโภคอาหาร การมกจกรรมทางกาย จดการ

ความเครยด การใชยา ครงแรกใชเวลา 1 วน ครงท 2-4 ใชเวลาครงวน โดยแตครงละ หางกน 1

เดอน เพอใหมโอกาสไดน าสงทเรยนรไปปรบเปลยนพฤตกรรม และน าประสบการณมาแลกเปลยน

เรยนรกนในกลม กจกรรมเนนการมสวนรวมในการคดวเคราะหประสบการณการดแลตนเอง ความ

เสยง การตงเปาหมายและการวางแผนการดแลตนเองทเหมาะสมกบเงอนไขและวถชวต มการ

สงเสรมการรวมกลมเพอนทอยในชมชนเดยวกนใหการสนบสนนซงกนและกน โดยจดทมยอย 5 คน

มการเลอกหวหนาทมและวางแผนการกระตนสมาชกทมในการดแลตนเอง มการเสรมแรงดวยการ

ใหรางวลแกบคคลและทมทสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมและมผลลพธสขภาพทดในการพบปะกน

แตละครง กจกรรมโดยสรปใน 5 ครง ของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทผานการพจารณษจากผเชยวชาญ 3 ทาน แลว มดงน

- 52 -

กจกรรมครงท 1 สรางความสมพนธผสงอาย เรยนรเรองโรคเบาหวาน-โรคความดนโลหต

สง และระดบความเสยงของตน วเคราะหประสบการณการดแลตนเองเพอก าหนดทางเลอกในการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม เรยนรโภชนาการเพอสขภาพ สรางกลมเพอนชวยเพอน ตงเปาหมายการดแล

ตนเอง และนดหมายครงตอไป (ใชเวลา 5 ½ ชวโมง)

กจกรรมครงท 2 แลกเปลยนเรยนรการดแลตนเองในเดอนทผานมาและผลลพธดาน

สขภาพมอบรางวลบคคลและทมทมผลลพธทด เรยนรการดแลสขภาพแบบองครวม ฝกทกษะการม

กจกรรมทางกายเพอสขภาพ วางแผนการดแลตนเองในเดอนถดไป (ใชเวลา 3 ชวโมง)

กจกรรมครงท 3 แลกเปลยนเรยนรการดแลตนเองในเดอนทผานมาและผลลพธดาน

สขภาพมอบรางวลบคคลและทมทมผลลพธทด ฝกทกษะการบรหารสมองชะลอโรคสมองเสอม

กจกรรมสขภาพจต-หวเราะบ าบด เรยนรเรองยา สมนไพร และรเทาทนสอ วางแผนการดแลตนเอง

ในเดอนถดไป (ใชเวลา 3 ชวโมง)

กจกรรมครงท 4 แลกเปลยนเรยนรปจจยส าเรจของการดแลตนเองจากบคคลและทมผทม

ผลการปรบเปลยนพฤตกรรมและภาวะสขภาพทดขนอยางตอเนอง สาธตการบรหารรางกาย

กจกรรมวางแผนการดแลสขภาพอยางยงยนส าหรบบคคลและกลม สรปการเรยนรจากโครงการ

มอบวฒบตรและปดการอบรม มอบรางวลบคคลและทมทมผลการดแลสขภาพไดดอยางตอเนอง

ตลอด 3 เดอน (ใชเวลา 3 ชวโมง)

ทงนมการจดท าสมดบนทกสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรองรง เพอใชใน

การบนทกขอมลสขภาพทเกบขอมลในแตละครง และดพฒนาการทเปลยนแปลง บนทกการเรยนร

และแผนการน าความรและทกษะไปใชในการดแลตนเอง การท าพนธสญญา (รายละเอยดใน

ภาคผนวก)

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงน ได

น าไปทดลองใชในขนตอนทสองทเปนการวจยแบบกงทดลองเพอศกษาประสทธผลของการใช

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

สวนท 2 ผลการวจยประสทธผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวน

รวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

การประเมนประสทธผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพฯ มการน าเสนอคณลกษณะ

ประชากรของตวอยางในกลมทดลองและกลมควบคม ขอมลตวแปรทศกษากอนการทดลอง และ

หลงการทดลอง และการเปรยบเทยบตวแปรทศกษากอนและหลงการทดลองภายในกลม และ

ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม

- 53 -

1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

กลมตวอยางทมขอมลครบทงกอนและหลงการทดลองจ านวน 84 คน แบงเปน กลมทดลอง

40 คน และกลมควบคม 44 คน พบวาคณลกษณะประชากร ขอมลโรคประจ าตว และการไดรบ

บรการรกษาพยาบาล สถานทรกษาโรค การไดรบความรเกยวกบวธการปฏบตตวในการรกษา การ

ไดรบการเยยมบานจากเจาหนาทสาธารณสข สมาชกในครอบครวทผสงอายท เปนโรคไมตดตอ

เรอรงอาศยอยดวย ผทท าหนาทหลกในการดแลสขภาพ รวมถงการเปนสมาชกและเขารวม

เครอขายผสงอายหรอผปวยโรคเรอรงในชมชน แสดงในตารางท 4.2

ตารางท 4.2 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม

ขอมลทวไป กลมทดลอง กลมควบคม จ านวน (n=40)

รอยละ จ านวน (n=44)

รอยละ

เพศ

ชาย 11 27.5 20 45.4

หญง 29 72.5 24 54.6

อาย

60-70ป 21 52.5 23 52.3

>70 ป 19 47.5 21 47.7

Mean±S.D., Max.,Min. 68.9 ± 5.4, 60, 79 68.3±5.4, 60, 80

สถานภาพสมรส

โสด 3 7.5 2 4.6

ค 18 45.0 30 68.2

หมาย 15 37.5 9 20.4

หยาราง/แยกกนอย 4 10.0 3 6.8

การศกษาสงสด

ไมไดเรยน 6 7.5 0 0.0

ประถมศกษา 21 52.5 27 61.4

มธยมศกษา/ปวช 10 25.0 12 27.3

อนปรญญา/ปวส. 3 7.5 3 6.8

ปรญญาตรหรอสงกวา 3 7.5 2 4.5

- 54 -

ตารางท 4.2 (ตอ)

ขอมลทวไป กลมทดลอง กลมควบคม จ านวน (n=40)

รอยละ จ านวน (n=44)

รอยละ

อาชพ

ไมไดประกอบอาชพ/แมบาน 24 60.0 27 62.8

ขาราชการบ านาญ 3 7.5 4 9.3

ท างานบรษทเอกชน/โรงงาน 2 5.0 3 7.0

คาขาย/ประกอบอาชพสวนตว 4 10.0 6 13.9

รบจางทวไป 7 17.5 3 7.0

โรคไมตตอเรอรงทปวย

(ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

เบาหวาน 15 37.5 19 43.2

ความดนโลหตสง 33 82.5 31 70.4

เบาหวานและความดนโลหตสง 10 25.0 13 29.5

สถานทรบการรกษา

ศนยบรการสาธารณสขของเทศบาลนคร

นครนนทบร

23 57.5 7 15.9

โรงพยาบาลพระนงเกลา 9 22.5 20 45.5

สถานบรการสขภาพอนๆ 8 20.0 17 38.6

การรบการรกษาโรคเบาหวานและโรคความ

ดนโลหตสง รอบ 1 ป (กอนเขาโครงการ)

ไมไปเลย 0 0.0 4 9.1

ไปบางผดนดบาง 2 5.0 2 4.5

ไปตามนดประจ า 38 95.0 38 86.4

ไมเคยไดรบความรเกยวกบวธการปฏบตตว

ในการรกษาจากสถานบรการทไปรบการ

รกษา (กอนเขาโครงการ)

9 22.5 13 29.5

จ านวนครงเฉลยทไดรบความรฯ ในรอบปท

ผานมา ± S.D (กอนเขาโครงการ)

2.6±2.8 4.7±4.8

- 55 -

ตารางท 4.2 (ตอ)

จากตารางท 4.2 พบวาคณลกษณะประชากร กลมทดลองเปนเพศหญงรอยละ 72.5

มากกวากลมควบคมทเปนเพศหญงรอยละ 54.6 อายเฉลยกลมทดลอง± SD เทากบ 68.9±5.4 ป

กลมควบคม 68.3±5.4 ป โดยเมอดแยกตามกลมอายพบวาทงสองกลมมสดสวนใกลเคยงกน

สถานภาพสมรส ค มากทสด รองลงมาเปนหมาย ทงสองกลมมการศกษาสงสด ระดบประถมศกษา

มากทสดรอยละ 52.5 ในกลมทดลอง และ 61.4 ในกลมควบคม สวนใหญไมไดประกอบอาชพหรอ

เปนแมบานรอยละ 60.0 ในกลมทดลอง และ 62.8 ในกลมควบคม

ขอมลทวไป กลมทดลอง กลมควบคม จ านวน (n=40)

รอยละ จ านวน (n=44)

รอยละ

ไดรบการเยยมบานจากเจาหนาทสาธารณสข

เพอใหค าแนะน าเกยวกบ วธการปฏบตตว

(กอนเขาโครงการ)

15 37.5 17 38.6

จ านวนครงเฉลยทไดรบการเยยมบานจาก

เจาหนาทสาธารณสข ± S.D (กอนเขาโครงการ) 9.4±13.3 4.8±4.4

คนในครอบครวททานอาศยอยดวย

- อยตามล าพงคนเดยว 4 10.0 5 11.4

- อยกบสามหรอภรรยา เพยง 2 คน 2 5.0 3 6.8

- อยกบสามหรอภรรยา ลก หลาน ญาต 34 85.0 33 75.0

- อนๆ เชน แมบาน /ไมระบ 0 0.0 3 6.8

บคคลหลกทท าหนาทชวยดแลเรองสขภาพ

ดแลตนเองอยางเดยว 13 32.5 24 54.5

สาม หรอภรรยา 4 10.0 7 15.9

บตร 18 45.0 11 25.0

ญาต 4 10.0 0 0.0

อนๆ /ไมระบ 1 2.5 2 4.6

การเปนสมาชกชมรมผสงอาย หรอชมรม

ผปวยโรคเบาหวาน/โรคความดนโลหตสง 22 55.0 24 54.5

ไมเคยเขารวมกจกรรมชมรม (กอนรวม

โครงการ) 10 25.0 11 25.0

- 56 -

ดานโรคเรอรงและการไดรบบรการรกษาพยาบาล โรคประจ าตวทพบมากทสด คอ โรค

ความดนโลหตสงรอยละ 82.5 ในกลมทดลอง และ 70.4 ในกลมควบคม รองลงมาคอโรคเบาหวาน

รอยละ 37.5 ในกลมทดลอง และ 43.2 ในกลมควบคม ผสงอายทเปนทงโรคความดนโลหตสงและ

โรคเบาหวาน มรอยละ 25.0 ในกลมทดลอง และ 29.5 ในกลมควบคม โดยกลมทดลองรกษาโรคท

ศนยบรการสาธารณสขของเทศบาลนครนนทบรมากทสดรอยละ 57.5 สวนกลมควบคมรกษาโรคท

โรงพยาบาลพระนงเกลามากทสด รอยละ 45.5 และในรอบ1 ป กลมทดลองไปรกษาตามนดประจ า

รอยละ 95.0 สวนกลมควบคมไปรกษาตามนดประจ ารอยละ 86.4 กอนเขาโครงการไมเคยไดรบ

ความรเกยวกบวธการปฏบตตวในการรกษาจากสถานบรการทไปรบการรกษา รอยละ 22.5 และ

29.5 ในกลมทดลองและกลมควบคม ตามล าดบ จ านวนครงเฉลยท ไดรบความร ในรอบปทผานมา

± S.D เทากบ 2.6±2.8 ครง และ 4.7±4.8 ครงในกลมทดลองและกลมควบคม ตามล าดบ ทงสอง

กลมไดรบการเยยมบานจากเจาหนาทสาธารณสขเพอใหค าแนะน าเกยวกบวธการปฏบตตวใกลเคยง

กน รอยละ 37.5และ 38.6 ในกลมทดลองและกลมควบคม ตามล าดบ จ านวนครงเฉลยทไดรบการ

เยยมบานจากเจาหนาทสาธารณสข ± S.D เทากบ 9.4±13.3 และ 4.8±4.4 ครงในกลมทดลองและ

กลมควบคม ตามล าดบ

ดานสมาชกในครอบครวทผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงอาศยอยดวย พบวาสวนใหญอย

กบสามหรอภรรยา และลก/หลาน/ญาต รอยละ 85.0 และ 75.0 ในกลมทดลองและกลมควบคม

ตามล าดบ อยางไรกตามมผทอยคนเดยวตามล าพง รอยละ 10.0 และ 11.43 ในกลมทดลองและกลม

ควบคม ตามล าดบ โดยในกลมทดลอง มผทท าหนาทหลกในการดแลสขภาพคอบตร มากท สด

รองลงมาคอดแลตนเอง รอยละ 45.0 และ 32.5 ตามล าดบ สวนกลมควบคม ดแลตนเองมากทสด

รองลงมาคอบตรดแล รอยละ 54.5 และ 25.0 ตามล าดบ

ดานเครอขายผสงอายหรอผปวยโรคเรอรง พบวามผเปนสมาชกชมรมผสงอาย หรอชมรม

ผปวยโรคเบาหวาน/โรคความดนโลหตสง รอยละ 55.0 และ 54.5 ในกลมทดลอง และกลมควบคม

ตามล าดบ โดย 1 ใน 4 ของทงสองกลมทไมเคยเขารวมกจกรรมชมรมดงกลาว

2. ความเชอในความสามารถตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง สมรรถนะทางกาย สขภาพ

กาย และสขภาพจต

ในสวนนน าเสนอคะแนนตวแปรตามในรปแบบของระดบคะแนน และคะแนนเฉลย กอนและ

หลงการทดลองในกลมทดลองและกลมควบคม และมการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลง

การทดลองภายในกลมเดยวกน กบการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมทดลองและกลม

ควบคม ทงกอนและหลงการทดลอง หากพบความแตกตางของคะแนนตวแปรตามกอนการทดลอง

ภายหลงการทดลองจะทดสอบความแตกตางระหวางกลมดวยคาเฉลยของความแตกตางระหวาง

คะแนนกอนและหลงการทดลองในแตละกลม

- 57 -

2.1 ความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ตารางท 4.3 ระดบคะแนนความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนนความเชอ ในความสามารถตนเอง

กลมทดลอง กลมควบคม กอน หลง กอน หลง

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ด (≥80%) 23 57.5 32 80.0 25 56.8 34 77.3

ปานกลาง (≥60% ถง <80%) 16 40.0 8 20.0 17 38.6 7 15.9 ต า (≤60 %) 1 2.5 0 0.0 2 4.6 3 6.8

รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

ระดบคะแนนความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงกอนการ

ทดลอง ของกลมทดลองและกลมควบคมใกลเคยงกน โดยระดบดมสดสวนมากทสดรอยะ 57.5 และ

56.8 ในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ รองลงมาคอ ระดบปานกลาง รอยละ 40.0 และ

38.6 ในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ ภายหลงการทดลองพบวาคะแนนเฉลยความเชอใน

ความสามารถตนเองระดบดมเพมขนเปนรอยะ 80.0 และ 77.3 ในกลมทดลองและกลมควบคม

ตามล าดบ ทเหลออยในระดบด รอยละ 20.0 ในกลมทดลอง และรอยละ 15.9 ในกลมควบคม โดย

กลมควบคมยงคงมระดบต า รอยละ 6.8 ดงตารางท 4.3

ตารางท 4.4 ตารางเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรง ภายในและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คะแนนเฉลย±S.D ผลตางคะแนน

เฉลยภายในกลม P-value

กอนทดลอง หลงทดลอง กลมทดลอง 99.4±16.23 105.1±11.22 5.7 0.003

กลมควบคม 98.6±16.60 101.9±20.82 3.3 0.041

ผลตางคะแนนเฉลยระหวางกลม

0.8 3.2 2.4

P-value 0.817 0.191 0.272

ระดบคะแนนความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงกอนการ

ทดลอง ของกลมทดลองและกลมควบคมใกลเคยงกน โดยระดบดมสดสวนมากทสดรอยะ 57.5 และ

56.8 ในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ รองลงมาคอ ระดบปานกลาง รอยละ 40.0 และ

38.6 ในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ ภายหลงการทดลองพบวาคะแนนเฉลยความเชอใน

- 58 -

ความสามารถตนเองระดบดมเพมขนเปนรอยะ 80.0 และ 77.3 ในกลมทดลองและกลมควบคม

ตามล าดบ ทเหลออยในระดบด รอยละ 20.0 ในกลมทดลอง และรอยละ 15.9 ในกลมควบคม โดย

กลมควบคมยงคงมระดบต า รอยละ 6.8 ดงตารางท 4.3

การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงภายในกลม ระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวาทงสองกลมมคะแนนเพมขน

ภายหลงการทดลอง โดยในกลมทดลองมคะแนนเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ

99.4±16.23 และ 105.1±11.22 ตามล าดบ โดยเพมขน 5.7 คะแนน และเมอทดสอบพบวาหลงการ

ทดลองมความเชอในความสามารถตนเองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-

value 0.003) สวนในกลมควบคมพบวามคะแนนเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ

98.6±16.60 และ 101.9±20.82 ตามล าดบ โดยเพมขน 3.2 คะแนน เมอทดสอบพบวาหลงการ

ทดลอง กลมควบคมมความเชอในความสามารถตนเองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทาง

สถต (p-value 0.041) ดงตารางท 4.4

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความเชอในความสามารถตนเองของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลองทงสองกลมมคะแนน

เฉลย±S.D ใกลเคยงกน คอ 99.4±16.23 และ 98.6±16.60 คะแนนในกลมทดลองและกลมควบคม

ตามล าดบ เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง

พบวาคะแนนเฉลย±S.D ของกลมทดลองสงกวากลมควบคม คอ 105.1±11.22 และ 101.9±20.82

คะแนน ตามล าดบ โดยกลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวากลมควบคม 3.2 คะแนน แตเมอทดสอบไม

พบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.4

2.2 พฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

พฤตกรรมการดแลตนเองในเรองการบรโภค ลดอาหารหวานจด มนจด เคมจด บรโภคผก

ผลไมรสไมหวานเพมขน การจดการความเครยดและการกนยาตามการรกษาของแพทย ผลการวจย

แสดงในตารางท 4.5 และ 4.6 สวนขอมลพฤตกรรมการมกจกรรมทางกาย แสดงในตารางท 4.7

และ 4.8 ดงน

- 59 -

ตารางท 4.5 ระดบพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตาม

กลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม กอน หลง กอน หลง

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ด (≥80%) 31 77.5 35 87.5 34 77.3 37 84.1 ปานกลาง (≥60% ถง <80%) 9 22.5 5 12.5 10 22.7 6 13.6

ต า (≤60 %) 0 0.0 0 0.0 0 0.0 1 2.3

รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

ระดบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงกอนการทดลอง

ของกลมทดลองและกลมควบคมใกลเคยงกน โดยระดบดมสดสวนมากทสดรอยะ 77.5 และ 77.3

ในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ รองลงมาคอ ระดบปานกลาง รอยละ 22.5 และ 22.7 ใน

กลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ ภายหลงการทดลองพบวาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแล

ตนเองมระดบดเพมขนเปนรอยะ 87.5 และ 84.1 ในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ ท

เหลออยในระดบปานกลาง รอยละ 12.5 ในกลมทดลอง และรอยละ 13.6 ในกลมควบคม โดยกลม

ควบคมยงคงมระดบต า รอยละ 2.3 ดงตารางท 4.5

ตารางท 4.6 ตารางเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ภายในและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คะแนนเฉลย±S.D ผลตางคะแนนเฉลยภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 63.7±4.99 66.8±5.34 3.1 0.002 กลมควบคม 63.3±4.65 64.3±10.94 1.0 0.283 ผลตางคะแนนเฉลยระหวางกลม 0.4 2.5 2.1 P-value 0.683 0.093 0.142

การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลม ระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลย ± S.D กอนและหลง

การทดลอง เทากบ 63.7±4.99 และ 66.8±5.34 ตามล าดบ โดยเพมขน 3.1 คะแนน และเมอ

ทดสอบพบคะแนนหลงการทดลองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

0.002) สวนในกลมควบคมพบวามคะแนนเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 63.3±4.65

และ 64.3±10.94 ตามล าดบ โดยเพมขน 1.0 คะแนน และเมอทดสอบไมพบความแตกตางอยางม

นยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.6

- 60 -

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลองทงสองกลมมคาเฉลย±S.D ใกลเคยง

กน คอ 63.7±4.99 และ 63.3±4.65 คะแนนในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ เมอ

ทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลองพบวาคะแนน

เฉลย±S.D ของกลมทดลองสงกวากลมควบคม คอ 66.8±5.34 และ 64.3±10.94 คะแนน ตามล าดบ

โดยกลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวากลมควบคม 2.5 คะแนน แตเมอทดสอบไมพบความแตกตาง

กนอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.6

ส าหรบกจกรรมทางกายทวดพฤตกรรมการเคลอนไหวออกแรงในชวตประจ าวนวนในระดบ

ปานกลางขนไป ทงรปแบบการเดนทาง การท างาน และในยามวาง พบวาเมอจดระดบการมกจกรรม

ทางกายสง ปานกลาง ต า เมอเทยบกบเกณฑ (Metabolic Equivalents: METs) พบดงตารางท 4.7

และการเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของกจกรรมทางกายรปแบบการท างาน การเดนทาง

และในยามวาง ในระดบปานกลางถงระดบหนก ซงเปนระดบทพงประสงคและมผลดตอสขภาพ ของ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทงกอนและหลงการทดลองภายในกลม และระหวางกลมแสดงใน

ตารางท 4.8-4.10

ตารางท 4.7 ระดบของกจกรรมทางกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลม

ทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนน กจกรรมทางกาย

กลมทดลอง กลมควบคม กอน หลง กอน หลง

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ สง 11 27.5 10 25.0 10 22.7 10 22.7

ปานกลาง 12 30.0 22 55.0 13 29.5 18 40.9

ต า 17 42.5 8 20.0 21 47.7 16 36.4

รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

ระดบของกจกรรมทางกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงกอนการทดลอง ของกลม

ทดลองอยในระดบต ามมากทสด รอยละ 42.5 รองลงมาคอ ระดบปานกลาง รอยละ 30.0 สวนกลม

ควบคม อยในระดบต ามมากทสด รอยละ 47.7 รองลงมาคอ ระดบปานกลาง รอยละ 29.5

ภายหลงการทดลองพบวาระดบของกจกรรมทางกาย ในกลมทดลองอยในระดบปานกลางมมาก

ทสด รอยละ 55.0 รองลงมา คอ ระดบสง รอยะ 25.0 สวนกลมควบคมอยในระดบปานกลางม

มากทสด รอยละ 40.9 รองลงมา คอ ระดบต า รอยะ 36.4 ดงตารางท 4.7

- 61 -

ตารางท 4.8 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในการท างานระดบ

ปานกลางถงหนก ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในและระหวางกลม ทง

กอนและหลงการทดลอง

กลม คะแนนเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลยภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 42.8±17.34 16.5±2.98 -26.4 0.071 กลมควบคม 14.6±4.57 25.5±4.25 11.1 0.021 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 28.2 -9.3 37.5 P-value 0.105 0.042 0.019

การเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในการท างานระดบ

ปานกลางถงหนกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงภายในกลม ระหวางกอนและหลงการทดลอง

พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 42.8±17.34 และ 16.5±2.98

นาท ตามล าดบ โดยลดลง 26.4 นาทตอวน และเมอทดสอบไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญ

ทางสถต สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 14.6±4.57

และ 25.5±4.25 นาท ตามล าดบ โดยเพมขน 11.1 นาท และเมอทดสอบพบหลงการทดลองมคาเฉลย

จ านวนนาทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.021) ดงตารางท 4.8

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในการท างานระดบ

ปานกลางถงหนกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง

พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย±S.D เทากบ 42.8±17.34 และ

14.6±4.57 นาท ตามล าดบ เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

ภายหลงการทดลองพบวาคะแนนเฉลย±S.D ของกลมทดลองนอยกวากลมควบคม คอ 16.5±2.98

และ 25.5±4.25 นาท ตามล าดบ โดยกลมทดลองมคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทาง

กายในการท างานระดบปานกลางถงหนก แยกวากลมควบคม 9.3 นาท อยางมนยส าคญทางสถต

(p-value 0.042) ดงตารางท 4.8

- 62 -

ตารางท 4.9 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในการเดนทางจากทหนง

ไปยงอกทหนง ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในและระหวางกลม ทงกอนและ

หลงการทดลอง

กลม คะแนนเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลยภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 8.7 ±2.23 14.4 ±2.43 5.7 0.033 กลมควบคม 9.3 ±3.07 12.5±2.97 3.1 0.230 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -0.6 1.9 2.6 P-value 0.873 0.309 0.314

การเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในการเดนทางจากท

หนงไปยงอกทหนงดวยการเดนหรอขจกรยานตดตอกนอยางนอยครงละ 10 นาท ของผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรงภายในกลม ระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ± S.D

กอนและหลงการทดลอง เทากบ 8.7 ±2.23 และ 14.4 ±2.43 นาท ตามล าดบ โดยเพมขน 5.7 นาท

ตอวน ซงดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.033) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ±

S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 9.3 ±3.07 และ 25.5±4.25 นาท ตามล าดบ โดยเพมขน 11.1

นาทตอวน และเมอทดสอบไมพบการดขนอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.9

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในการเดนทางจากท

หนงไปยงอกทหนงของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง

พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย±S.D เทากบ 8.7 ±2.23 และ 9.3

±3.07 นาท ตามล าดบ เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลง

การทดลองพบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองมากกวากลมควบคม คอ 14.4 ±2.43 และ

12.5±2.97 นาท ตามล าดบ แตทดสอบแลวไมพบวากลมทดลองดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญ

ทางสถต ดงตารางท 4.9

ตารางท 4.10 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในยามวางระดบ

ปานกลางถงหนกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในและระหวางกลม ทง

กอนและหลงการทดลอง

กลม คะแนนเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลยภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 9.0±2.17 24.6±7.19 15.6 0.011 กลมควบคม 15.7±4.43 20.2±4.30 4.5 0.073 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -6.7 4.36 11.1 P-value 0.194 0.297 0.059

- 63 -

การเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในยามวางระดบปาน

กลางถงหนก เชน การเลนกฬา ออกก าลงกายหรอท ากจกรรมนนทนาการ ของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรงภายในกลม ระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ 9.0±2.17 และ 24.6±7.19 นาท ตามล าดบ โดยเพมขน 15.6 นาทตอวน

ซงดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.011) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ 15.7±4.43 และ 20.2±4.30 นาท ตามล าดบ โดยเพมขน 4.5 นาท และ

เมอทดสอบพบไมพบการดขนอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.10

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของการมกจกรรมทางกายในยามวางของ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง

กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย±S.D เทากบ 9.0±2.17 และ 15.7±4.43 นาท ตามล าดบ

เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลองพบวา

คาเฉลย±S.D ของกลมทดลองมากกวากลมควบคม คอ 24.6±7.19 และ 20.2±4.30 นาท ตามล าดบ

แตทดสอบแลวไมพบวาดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.10

2.3 สมรรถนะทางกาย

ผลการวดสมรรถนะทางกายผสงอาย (Senior fitness test) น าเสนอตามประเภทการทดสอบ

โดยน าผลทวดไดไปเปรยบเทยบกบเกณฑตามกลมอายและเพศ เพอแสดงระดบสมรรถนะทางกาย

ในแตละดานวาปกต สงกวาเกณฑ และต ากวาเกณฑ กบใชคาคะแนนดบทวดไดมาค านวณเปน

คะแนนเฉลยเพอเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลองภายในกลมและระหวางกลม ดงน

ตารางท 4.11 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความแขงแรงของกลามเนอสวนลางของผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการ

ทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม

กอน หลง กอน หลง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงกวาเกณฑ 8 20.0 18 45.0 14 31.8 18 40.9 ปกต 25 62.5 20 50.0 21 47.7 21 47.7

ต ากวาเกณฑ 7 17.5 2 5.0 9 20.5 5 11.4

รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

การทดสอบโดยใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ลก-ยน-นง (Chair Stand Test) 30

วนาท เพอวดความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองอยในระดบ

ปกตมมากทสด รอยละ 62.5 รองลงมาคอ ระดบสงกวาเกณฑ รอยละ 20.0 สวนกลมควบคม อยใน

- 64 -

ระดบปกตมมากทสด รอยละ 47.7 รองลงมาคอ ระดบสงกวาเกณฑ รอยละ 31.8 ภายหลงการ

ทดลองพบวากลมทดลองอยในระดบปกตรอยละ 50.0 สวนระดบสงกวาเกณฑ เพมขนเปนรอยละ

45.0 ส าหรบกลมควบคมหลงการทดลอง อยในระดบปกตเทาเดม รอยละ 47.7 ระดบสงกวาเกณฑ

เพมขนเปน รอยละ 40.9 ดงตารางท 4.11

ตารางท 4.12 เปรยบเทยบความแขงแรงของกลามเนอสวนลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคะแนนเฉลยภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 13.9+3.89 16.6+4.17 2.7 0.001

กลมควบคม 14.7+5.48 16.7+4.34 1.9 0.006

ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -0.8 -0.1 0.8 P-value 0.409 0.486 0.224

การเปรยบเทยบคาเฉลยจากคาวดความแขงแรงของกลามเนอสวนลางของผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ±

S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 13.9±3.89 และ 16.6±4.17 ตามล าดบ โดยดขน 2.78 คะแนน

และเมอทดสอบพบคาเฉลยหลงการทดลองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-

value 0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 14.7±

5.48และ 16.7± 4.34 ตามล าดบ โดยดขน 1.96 คะแนน และเมอทดสอบพบคาเฉลยหลงการทดลอง

ดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.006) ดงตารางท 4.12

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความแขงแรงของกลามเนอขาของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลอง และกลมควบคม ม

คาเฉลย±S.D เทากบ 13.9±3.89 และ 14.7±5.48 คะแนนตามล าดบ โดยกลมควบคมมคะแนนดกวา

กลมทดลอง 0.8 คะแนน เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลง

การทดลองพบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองและกลมควบคม มคาใกลเคยงกน คอ 16.6±4.17

และ 16.7±4.34 คะแนน ตามล าดบ โดยตางกน 0.1 คะแนน และเมอทดสอบไมพบความแตกตาง

อยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.12

- 65 -

ตารางท 4.13 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบน ของผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการ

ทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม

กอน หลง กอน หลง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงกวาเกณฑ 10 25.5 24 60.0 22 50.0 17 38.6

ปกต 22 55.0 15 37.5 20 45.5 22 50.0

ต ากวาเกณฑ 8 20.0 1 2.5 2 4.5 5 11.4

รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

การทดสอบโดยใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ยกน าหนกขนลง (Arm curl test) 30

วนาท เพอวดความแขงแรงของกลามเนอสวนบน พบวากอนการทดลองกลมทดลองอยในระดบปกต

มมากทสด รอยละ 55.0 รองลงมาคอ ระดบสงกวาเกณฑ รอยละ 25.5 สวนกลมควบคม อยใน

ระดบสงกวาเกณฑมมากทสด รอยละ 50.0 รองลงมาคอ ระดบปกต รอยละ 45.5 ภายหลงการ

ทดลองพบวา กลมทดลองอยในระดบสงกวาเกณฑ เพมขนเปนรอยละ 60.0 ระดบปกตรอยละ

37.5 สวนกลมควบคมหลงการทดลอง อยในระดบปกต รอยละ 50.0 ระดบสงกวาเกณฑ ลดลงเปน

รอยละ 38.6 ดงตารางท 4.13

ตารางท 4.14 เปรยบเทยบความแขงแรงของความแขงแรงของกลามเนอสวนบนของผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 16.9+5.01 20.7+4.54 3.8 <0.001

กลมควบคม 20.3+4.86 18.8+4.73 -1.5 0.040

ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -3.4 1.9 5.25 P-value 0.002 0.033 <0.001

การเปรยบเทยบคาเฉลยจากคาวดความแขงแรงของกลามเนอสวนบนของผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ± S.D

กอนและหลงการทดลอง เทากบ 16.9+5±.01 และ 20.7±4.54 ตามล าดบ โดยดขน 3.8 คะแนน และ

เมอทดสอบพบคะแนนหลงการทดลองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

<0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 20.3±4.86

- 66 -

และ18.8±4.73 ตามล าดบ โดยแยลง 1.5 คะแนน และเมอทดสอบพบหลงการทดลองคะแนนลดลง

กวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.04) ดงตารางท 4.14

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความแขงแรงของกลามเนอสวนบนของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลอง และกลมควบคม

มคาเฉลย±S.D เทากบ 16.9+5.01 และ 20.3+4.86 คะแนนตามล าดบ โดยกลมควบคมมคะแนน

ดกวากลมทดลอง 3.37 คะแนน เมอทดสอบแลวพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (p-

value 0.002) ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองสงขน สวนกลมควบคม มคา

ลดลง คอ 20.7+4.54 และ 18.8+4.73 คะแนนตามล าดบ โดยมคาเฉลยความแตกตางระหวาง

คะแนนกอนและหลงการทดลอง ในกลมทดลองดขนเทากบ 3.8 คะแนน สวนกลมควบคมแยลง 1.5

คะแนน และเมอทดสอบพบหลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนความแตกตางระหวางกอนและ

หลงการทดลองดขนมากกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.001) ดงตารางท

4.14

ตารางท 4.15 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความอดทนดานแอโรบก ของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม

กอน หลง กอน หลง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงกวาเกณฑ 27 67.5 36 90.0 31 70.4 42 95.4 ปกต 7 17.5 3 7.5 9 20.5 1 2.3 ต ากวาเกณฑ 6 15.0 1 2.5 4 9.1 1 2.3 รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

การทดสอบโดยใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ย าเทายกเขาสง (Step Test) 2 นาท เพอ

วดความอดทนดานแอโรบก หรอความทนทานของหวใจและระบบหายใจ พบวากอนการทดลอง

กลมทดลองอยในระดบสงกวาเกณฑมมากทสด รอยละ 67.5 รองลงมาคอ ระดบปกต รอยละ 17.5

สวนกลมควบคม อยในระดบสงกวาเกณฑมมากทสด รอยละ 70.4 รองลงมาคอ ระดบปกต รอยละ

20.5 ภายหลงการทดลองพบวา ใน กลมทดลองมระดบสงกวาเกณฑ รอยละ 90.0 ระดบปกต รอย

ละ 7.5 สวนกลมควบคมหลงการทดลอง อยในระดบสงกวาเกณฑ รอยละ 95.4 ระดบปกตและต า

กวาเกณฑเทากน รอยละ 2.3 ดงตารางท 4.15

- 67 -

ตารางท 4.16 เปรยบเทยบความอดทนดานแอโรบกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายใน

กลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 120.9+40.85 161.6+45.87 40.7 <0.001 กลมควบคม 149.6+61.15 164.9+50.61 15.3 0.049 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -28.7 -3.3 25.4 P-value 0.013 0.376 0.01

การเปรยบเทยบคาเฉลยจากคาวดความอดทนดานแอโรบกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและ

หลงการทดลอง เทากบ 120.9+40.85 และ 161.6+45.87 ตามล าดบ โดยดขน 40.7 คะแนน และ

เมอทดสอบพบคะแนนหลงการทดลองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

<0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 149.6+61.15

และ 164.9+50.61 ตามล าดบ โดยดขน 15.43 คะแนน และเมอทดสอบพบหลงการทดลองคะแนน

ดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.049) ดงตารางท 4.16

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความอดทนดานแอโรบกของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม ม

คาเฉลย±S.D เทากบ 120.9+40.85 และ149.6+61.15 คะแนน ตามล าดบ โดยกลมควบคมมคะแนน

สงกวากลมทดลอง 28.7 คะแนน เมอทดสอบแลวพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (p-

value 0.013) ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองและกลมควบคมสงขนเปน

161.6+45.87 และ 164.9+50.61 ตามล าดบ โดยมผลตางของคะแนนกอนและหลงการทดลอง

ภายในกลมทดลองและกลมควบคมดขน 40.7 และ 15.43 คะแนน ตามล าดบ เมอทดสอบพบหลง

การทดลอง กลมทดลองมผลตางคะแนนระหวางกอนและหลงการทดลองดขนดมากกวากลม

ควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.01) ดงตารางท 4.16

- 68 -

ตารางท 4.17 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความออนตวสวนลาง ของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม

กอน หลง กอน หลง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงกวาเกณฑ 1 2.5 8 20.0 2 4.5 2 4.5

ปกต 32 80.0 28 70.0 32 72.7 26 59.1

ต ากวาเกณฑ 7 17.5 4 10.0 10 22.7 16 36.4

รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

การทดสอบโดยใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง เออมมอแตะปลายเทา (Chair Sit-and-

Reach Test) เพอวดความออนตวสวนลาง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองอยในระดบปกตมมาก

ทสด รอยละ 80.0 รองลงมาคอ ระดบต ากวาเกณฑ รอยละ 17.5 สวนกลมควบคม อยในระดบปกต

มมากทสด รอยละ 72.7 รองลงมาคอ ระดบต ากวาเกณฑ รอยละ 22.7 ภายหลงการทดลองพบวา

ในกลมทดลองอยในระดบปกต รอยละ 70.0 ระดบสงกวาเกณฑ เพมขนเปนรอยละ 20.0 สวนกลม

ควบคมหลงการทดลอง อยในระดบปกต รอยละ 59.1 ระดบต ากวาเกณฑ เพมขนเปน รอยละ 36.4

ดงตารางท 4.17

ตารางท 4.18 เปรยบเทยบความออนตวสวนลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในกลม

และระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 0.6+6.08 4.2+8.19 3.6 0.005 กลมควบคม -1.6+8.31 -4.6+11.44 -3.0 0.008 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 2.0 8.8 6.6 P-value 0.173 <0.001 <0.001

การเปรยบเทยบคาเฉลยจากคาวดความออนตวสวนลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและ

หลงการทดลอง เทากบ 0.6+6.08 และ 4.2+8.19 ตามล าดบ โดยดขน 3.6 คะแนน และเมอทดสอบ

พบคะแนนหลงการทดลองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.005) สวน

ในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ -1.6+8.31 และ -4.6+11.44

ตามล าดบ โดยแยลง 3.0 คะแนน และเมอทดสอบพบกลมควบคมมคะแนนแยลงอยางมนยส าคญ

ทางสถต (p-value 0.008) ดงตารางท 4.18

- 69 -

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงระหวาง

กลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม ม

คาเฉลย±S.D เทากบ 0.6+6.08 และ-1.6+8.31 คะแนนตามล าดบ โดยกลมทดลองมคะแนนดกวา

กลมควบคม 2.20 คะแนน เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลง

การทดลองพบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองสงขน สวนกลมควบคม มคาลดลง คอ 4.2+8.19

และ-4.6+11.44 คะแนน ตามล าดบ โดยคาเฉลยของกลมทดลองดกวากลมควบคม 8.8 คะแนน

และเมอทดสอบพบหลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทาง

สถต (p-value < 0.001) ดงตารางท 4.18

ตารางท 4.19 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความออนตวสวนบนขางขวาของผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม

กอน หลง กอน หลง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงกวาเกณฑ 3 7.5 5 12.5 5 11.4 2 4.5 ปกต 23 57.5 13 32.5 13 29.5 14 31.9 ต ากวาเกณฑ 14 35.0 22 55.0 26 59.1 28 63.6 รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

การทดสอบโดยใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง เออมมอขวาแตะดานหลง (Right Back

Scratch Test) เพอวดความออนตว (flexibility) ของสวนบนขางขวา พบวากอนการทดลอง กลม

ทดลองอยในระดบปกตมมากทสด รอยละ 57.5 รองลงมาคอ ระดบต ากวาเกณฑ รอยละ 35.0 สวน

กลมควบคม อยในระดบต ากวาเกณฑ มมากทสด รอยละ 59.1 รองลงมาคอ ระดบปกต รอยละ

29.5 ภายหลงการทดลองพบวา ในกลมทดลองอยในระดบต ากวาเกณฑ รอยละ 55.0 ระดบปกต

รอยละ 32.5 สวนกลมควบคมหลงการทดลอง อยในระดบต ากวาเกณฑ รอยละ 63.6 ระดบปกต

รอยละ 31.9 ดงตารางท 4.19

ตารางท 4.20 เปรยบเทยบความออนตวสวนบนขางขวาของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง -7.5+9.17 -13.1+11.26 -5.6 0.001 กลมควบคม -14.9+16.90 -18.5+14.29 -3.6 0.053 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 7.4 5.4 2.0 P-value 0.014 0.031 0.154

- 70 -

การเปรยบเทยบคาเฉลยจากคาวดความออนตวสวนบนขางขวาของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ-7.5+9.17 และ -13.1+11.26 คะแนน ตามล าดบ โดยแยลง 5.62

คะแนน และเมอทดสอบพบคะแนนหลงการทดลองแยลงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทาง

สถต (p-value 0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ

-14.94+16.90 และ -18.5+14.29 คะแนน ตามล าดบ โดยแยลง 3.56 คะแนน เมอทดสอบไมพบการ

แยลงอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.20

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนบนขางขวาของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลอง และกลมควบคม ม

คาเฉลย ±S.D เทากบ -7.5+9.17 และ -14.94+16.90 คะแนนตามล าดบ โดยกลมทดลองมคะแนน

ดกวากลมควบคม 7.43 คะแนน เมอทดสอบแลวพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (p-

value 0.014) ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและกลมควบคมแยลง

เปน -13.1+11.26 และ -18.5+14.29 โดยมผลตางของคะแนนกอนและหลงการทดลอง ภายในกลม

ทดลองและกลมควบคม เทากบ -5.62 และ -3.56 คะแนน ตามล าดบ เมอทดสอบพบวาหลงการ

ทดลอง คะแนนทเปลยนแปลงภายในกลม ของกลมทดลองและกลมควบคมมไมมความแตกตางกน

ทางสถต ดงตารางท 4.20

ตารางท 4.21 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความออนตวสวนบนขางซายของผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม

กอน หลง กอน หลง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงกวาเกณฑ 2 5.0 1 2.5 4 9.1 0 0.0

ปกต 12 30.0 12 30.0 4 9.1 6 13.6

ต ากวาเกณฑ 26 65.0 27 67.5 36 81.8 38 86.4

รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

การทดสอบโดยใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง เออมมอซายแตะดานหลง (Left Back

Scratch Test) เพอวดความออนตว (flexibility) ของสวนบนขางซาย พบวากอนการทดลอง กลม

ทดลองอยในระดบต ากวาเกณฑมมากทสด รอยละ 65.0 รองลงมาคอ ระดบปกต รอยละ 30.0

สวนกลมควบคม อยในระดบต ากวาเกณฑ มมากทสด รอยละ 81.8 รองลงมาคอ ระดบปกตและสง

กวาเกณฑเทากน รอยละ 9.1 ภายหลงการทดลองพบวา ในกลมทดลองอยในระดบต ากวาเกณฑ

รอยละ 67.5 ระดบปกต รอยละ 30.0 สวนกลมควบคมหลงการทดลอง อยในระดบต ากวาเกณฑ

รอยละ 86.4 ระดบปกต รอยละ 13.6 ดงตารางท 4.21

- 71 -

ตารางท 4.22 เปรยบเทยบความออนตวสวนบนขางซาย ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง -17.2+10.74 -19.0+10.23 -1.8 0.080 กลมควบคม -21.9+18.56 -27.0+16.29 -5.1 0.055 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 4.7 8.0 3.3 P-value 0.154 0.004 0.085

การเปรยบเทยบคาเฉลยจากคาความออนตวสวนบนขางซาย ของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา กลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ-17.2+10.74 และ -19.0+10.23 คะแนน ตามล าดบ โดยแยลง 1.8

คะแนน และเมอทดสอบไมพบการลดลงอยางมนยส าคญทางสถต สวนในกลมควบคมพบวาม

คาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ-21.9+18.56 และ -27.0+ 16.29 คะแนน

ตามล าดบ โดยแยลง 5.1 คะแนน เมอทดสอบไมพบการแยลงอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท

4.22

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนบนขางซาย ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลอง และกลมควบคม ม

คาเฉลย ±S.D เทากบ -17.2+10.74 และ-21.9+18.56 คะแนน ตามล าดบ โดยกลมทดลองมคาเฉลย

ดกวากลมควบคม 4.7 คะแนน เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนทางสถต ภายหลงการ

ทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและกลมควบคมแยลง เปน -19.0+10.23 และ

-27.0+16.29 คะแนน ตามล าดบ โดยกลมทดลองมคะแนนดกวา 8.02 คะแนน ทดสอบแลวพบวา

หลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

0.004) ดงตารางท 4.22

ตารางท 4.23 ระดบของสมรรถนะทางกายดานความวองไวและการทรงตว ของผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนน กลมทดลอง กลมควบคม

กอน หลง กอน หลง จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สงกวาเกณฑ 0 0.0 0 0.0 0 0.0 6 13.6 ปกต 3 7.5 9 22.5 5 11.4 8 18.2 ต ากวาเกณฑ 37 92.5 31 77.5 39 88.6 30 68.2 รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

- 72 -

การทดสอบโดยใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ลก-เดน-นงไปกลบ 16 ฟต (16-Foot

Up-and-Go Test) เพอทดสอบความวองไวและการทรงตว (Agility and dynamic Balance) พบวา

กอนการทดลอง กลมทดลองอยในระดบต ากวาเกณฑมมากทสด รอยละ 92.5 รองลงมาคอ ระดบ

ปกต รอยละ 7.5 สวนกลมควบคม อยในระดบต ากวาเกณฑ มมากทสด รอยละ 88.6 รองลงมาคอ

ระดบปกต รอยละ 11.4 ภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลองอยในระดบต ากวาเกณฑ รอยละ

77.5 ระดบปกต รอยละ 22.5 สวนกลมควบคมหลงการทดลอง อยในระดบต ากวาเกณฑ รอยละ

68.6 ระดบปกต รอยละ 18.2 ระดบสงกวาเกณฑ รอยละ 13.6 ดงตารางท 4.23

ตารางท 4.24 เปรยบเทยบความดานความวองไวและการทรงตว ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรง ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 9.9+2.54 7.8+1.79 -2.1 <0.001 กลมควบคม 9.4+2.81 8.5+3.34 -0.9 0.068 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 0.5 -0.7 1.2 P-value 0.311 0.123 0.03

การเปรยบเทยบคาเฉลยจากคาวดความวองไวและการทรงตวเมอเคลอนไหวของผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา กลมทดลองมคาเฉลย

± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 9.9+2.54 และ 7.8+1.79 คะแนน ตามล าดบ โดยคะแนนด

ขนเพราะใชเวลาลดลง 2.1 คะแนน และเมอทดสอบพบคะแนนดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-

value < 0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ

9.4+2.81 และ 8.5+3.34 คะแนน ตามล าดบ โดยคะแนนดขนเลกนอย 0.9 คะแนน เมอทดสอบไม

พบการดขนอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.24

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความวองไวและการทรงตวของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม ม

คาเฉลย ±S.D เทากบ 9.9+2.54 และ 9.4+2.81 คะแนน ตามล าดบ โดยกลมควบคมมคะแนนดกวา

เพราะใชเวลานอยกวากลมทดลอง 0.5 คะแนน เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนอยางม

นยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและกลมควบคมด

ขน เปน 7.8+1.79 และ 8.5+3.34 ตามล าดบ โดยกลมทดลองดกวา 0.7 คะแนน ทดสอบแลวไม

พบวาภายหลงการทดลอง แตหากพจารณาคะแนนความแตกตางภายในกลม พบวากลมทดลองม

ผลตางคาเฉลยดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต และเมอทดสอบคะแนนความแตกตาง

ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม จะพบวากลมทดลองมคะแนนลดลงดกวากลมควบคม

อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.03) ดงตารางท 4.24

- 73 -

2.4 สขภาพกาย

สขภาพกายทเปนตวแปรตามทเปนผลลพธของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม

ส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ประกอบดวยคาดชนมวลกาย เสนรอบเอว ระดบความดน

โลหต ระดบน าตาล และไขมนในเลอด น าเสนอผลโดยเปรยบเทยบคาเฉลยทวดไดกอนและหลงการ

ทดลอง ทงภายในกลมและระหวางกลม ดงน

ตารางท 4.25 ระดบดชนมวลกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงจ าแนกตามกลมทดลองและ

กลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบ ดชนมวลกาย (กก./ตร.ม.)

กลมทดลอง กลมควบคม กอน หลง กอน หลง

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ปกต (< 23.0) 9 22.5 11 27.5 10 22.7 10 22.7 ทวม (23-24.9) 13 32.5 12 30.3 9 20.5 12 27.3

อวน (25-29.9) 14 35.0 15 37.5 22 50.0 20 45.5

อวนมาก (≥30) 4 10.0 2 5.0 3 6.8 2 4.5 รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

คาเฉลยดชนมวลกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง กอนการทดลองพบวา กลม

ทดลองอยในระดบอวน มมากทสด รอยละ 35.0 รองลงมาระดบทวม รอยละ 32.5 สวนกลมควบคม

ระดบอวน รอยละ 50.0 รองลงระดบทวม รอยละ 20.5 ระดบปกต รอยละ 27.5 ภายหลงการ

ทดลองพบวา ในกลมทดลองอยในระดบอวน รอยละ 37.5 รองลงระดบทวม รอยละ 30.3 ระดบ

ปกต รอยละ 27.5 สวนกลมควบคม อยในระดบอวน รอยละ 45.5 รองลงระดบทวม รอยละ 27.3

ระดบปกต รอยละ 22.7 ดงตารางท 4.25

ตารางท 4.26 เปรยบเทยบดชนมวลกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในกลมและ

ระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 25.0±2.99 24.9±2.99 -0.1 0.354

กลมควบคม 25.3±2.97 25.0±3.17 -0.3 0.396

ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -0.3 -0.1 0.2

P-value 0.673 0.455 0.295

- 74 -

การเปรยบเทยบคาเฉลยดชนมวลกายของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอน

และหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง

เทากบ 25.0±2.99 และ 24.9±2.99 ตามล าดบ สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ 25.3±2.97 และ 25.0±3.17 ตามล าดบ เมอทดสอบไมพบการ

เปลยนแปลงของคาเฉลยทดขนอยางมนยส าคญทางสถต ของทงสองกลม ดงตารางท 4.26

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยดชนมวลกายของผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรงระหวางกลมทง

กอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย ±S.D

เทากบ 25.0±2.99 และ 25.3±2.97 คะแนน ตามล าดบ เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกน

อยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและกลม

ควบคม เปน 24.9±2.99 และ 25.0±3.17 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบวาภายหลงการทดลอง

กลมทดลองมคาเฉลยดชนมวลกายดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.26

ตารางท 4.27 เปรยบเทยบเสนรอบเอวของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในกลมและ

ระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 87.2±9.17 87.0±7.16 -0.2 0.410 กลมควบคม 90.2±13.52 90.0±8.66 -0.2 0.449 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -3.0 -3.0 0.0 P-value 0.242 0.044 0.500

การเปรยบเทยบคาเฉลยเสนรอบเอวของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและ

หลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ

87.2±9.17 และ 87.0±7.16 ตามล าดบ สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการ

ทดลอง เทากบ 90.2±13.52 และ 90.0±8.66 ตามล าดบ เมอทดสอบไมพบการเปลยนแปลงคะแนน

ทดขนอยางมนยส าคญทางสถต ของทงสองกลม ดงตารางท 4.27

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยเสนรอบเอวของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงระหวางกลม ทง

กอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย ±S.D

เทากบ 87.2±9.17 และ 90.2±13.52 คะแนน ตามล าดบ เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกน

อยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและกลม

ควบคม เปน 87.0±7.16 และ 90.0±8.66 ตามล าดบ โดยคาเฉลยใกลเคยงกบกอนการทดลองและ

คาเบยงเบนมาตรฐานมการกระจายนอยลง ท าใหเมอทดสอบแลวพบวากลมทดลองมคาเฉลยเสน

รอบเอวดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.044) ดงตารางท 4.27

- 75 -

ดานความดนโลหต ไดน าเสนอผลแยกระหวางคาความดนโลหตตวบน (Systolic blood

pressure) กบคาความดนโลหตตวลาง (Diastolic blood pressure) เปรยบเทยบกอนและหลงการ

ทดลองภายในกลม และระหวางกลม ดงน

ตารางท 28 เปรยบเทยบคาความดนโลหตตวบนของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในกลม

และระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 137.1±16.15 135.1±16.39 2.1 0.243 กลมควบคม 132.8±17.52 139.1±20.23 -6.4 0.047 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 4.4 -4.1 8.4 P-value 0.238 0.156 0.040

การเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวบนของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวาง

กอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง

เทากบ 137.1±16.15 และ135.1±16.39 ตามล าดบ โดยคาเฉลยลดลง 2.1 มลลเมตรปรอท เมอ

ทดสอบไมพบการเปลยนแปลงคาเฉลยความดนโลหตตวบนในกลมทดลองทดขนอยางมนยส าคญ

ทางสถต สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 132.8±17.52

และ139.1±20.23 ตามล าดบ โดยคาเฉลยเพมขน 6.4 มลลเมตรปรอท เมอทดสอบพบวาในกลม

ควบคมมการเปลยนแปลงคาความดนโลหตตวบนทแยลงอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.047)

ดงตารางท 4.28

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวบนของผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรงระหวาง

กลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย

±S.D เทากบ 137.1±16.15 และ132.8±17.52 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนของ

คาเฉลย ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองและกลมควบคม เปน

135.1±16.39 และ139.1±20.23 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบวากลมทดลองมคาเฉลยทดกวากลม

ควบคม แตถาทดสอบความแตกตางของคาความดนระหวางกอนและหลงการทดลองของแตละกลม

จะพบวากลมทดลองมคาเฉลยของผลตางคาความดนโลหตตวบนระหวางกอนและหลงการทดลอง

กลมดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.040) ดงตารางท 4.28

- 76 -

ตารางท 4.29 เปรยบเทยบคาความดนโลหตตวลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายใน

กลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 73.4±9.22 77.7±9.67 4.3 0.006 กลมควบคม 72.8±8.21 78.7±12.8 5.9 0.007 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 0.6 -1.0 1.6 P-value 0.758 0.335 0.300

การเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวลาง (Diastolic blood pressure) ของผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D

กอนและหลงการทดลอง เทากบ 73.4±9.22 และ 77.7±9.6 ตามล าดบ โดยคาเฉลยเพมขน 4.3

มลลเมตรปรอท เมอทดสอบพบการเปลยนแปลงคาเฉลยความดนโลหตตวลางในกลมทดลองท

เพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.006) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ 72.8±8.21 และ 78.7±12.8 โดยคาเฉลยเพมขน 5.9 มลลเมตรปรอท

เมอทดสอบพบวาในกลมควบคมมการเปลยนแปลงคาความดนโลหตตวลางทเพมขนอยางม

นยส าคญทางสถต (p-value 0.007) ดงตารางท 4.29

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวลางของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงระหวาง

กลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย

±S.D เทากบ 73.4±9.22 และ72.8±8.21 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนของ

คาเฉลยกอนการทดลอง ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและกลม

ควบคมเพมขน เปน 77.7±9.67 และ78.7±12.8 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบกลมทดลองมคาท

ดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.29

ตารางท 4.30 เปรยบเทยบคาระดบน าตาลในเลอดของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายใน

กลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 119.5±32.09 107.5±30.60 -12.0 0.001 กลมควบคม 118.4±19.60 104.8±29.31 -13.5 <0.001 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 1.2 2.6 1.4 P-value 0.840 0.345 0.390

- 77 -

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร (Fasting Blood Sugar) ของ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองม

คาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 119.5±32.09 และ 107.5±30.60ตามล าดบ โดย

คาเฉลยลดลง 12 มลลกรมตอเดซลตร เมอทดสอบพบการเปลยนแปลงคาเฉลยน าตาลในเลอดใน

กลมทดลองทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ±

S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ118.4±19.60 และ104.8±29.31 ตามล าดบ โดยคาเฉลยลดลง

13.5 มลลกรมตอเดซลตร เมอทดสอบพบการเปลยนแปลงคาเฉลยน าตาลในเลอดในกลมควบคมท

ดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.001) ดงตารางท 4.30

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหารของผสงอายท เปนโรคไมตดตอ

เรอรงระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม

มคาเฉลย ±S.D เทากบ 119.5±32.09 และ118.4±19.60 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบความแตกตาง

กนของคาเฉลยกอนการทดลอง ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและ

กลมควบคมลดลง เปน 107.5±30.60 และ104.8±29.31 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบกลมทดลอง

มคาเฉลยน าตาลในเลอดหลงอดอาหารทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท

4.30

ตารางท 4.31 เปรยบเทยบคาระดบน าตาลในเลอดสะสมของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 6.3±0.79 6.2±0.81 -0.1 0.018 กลมควบคม 6.4±0.98 6.1±0.81 -0.3 0.002 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -0.1 0.1 0.2 P-value 0.760 0.370 0.121

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดสะสม หรอ HbA1C ของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ 6.3±0.79 และ 6.2±0.81 เมอทดสอบพบการเปลยนแปลงคาเฉลย

น าตาลในเลอดสะสมในกลมทดลองทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.018) สวนในกลม

ควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 6.4±0.98 และ6.1±0.81 ตามล าดบ

เมอทดสอบพบการเปลยนแปลงคาเฉลยน าตาลในเลอดสะสม ในกลมควบคมทดขนอยางมนยส าคญ

ทางสถต (p-value 0.002) ดงตารางท 4.21

- 78 -

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดสะสมผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม ม

คาเฉลย ±S.D เทากบ 6.3±0.79 และ 6.4±0.98 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนของ

คาเฉลยกอนการทดลอง ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลมทดลองและกลม

ควบคมลดลง เปน 6.2±0.81 และ 6.1±0.81 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบวากลมทดลองมคาท

ดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.31

ตารางท 4.32 เปรยบเทยบคาระดบโคเลสเตอรอลของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายใน

กลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 208.9±46.30 196.1±40.60 -12.8 0.007 กลมควบคม 202.5±36.10 196.4±58.40 -6.1 0.236 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 6.4 -0.3 6.7 P-value 0.481 0.489 0.253

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนโคเลสเตอรอล (Cholesterol) ของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ 208.9±46.30 และ196.1±40.60 ตามล าดบ เมอทดสอบพบการ

เปลยนแปลงคาเฉลยไขมนโคเลสเตอรอลในกลมทดลองทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

0.007) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 202.5±36.10

และ 196.4±58.40 ตามล าดบ เมอทดสอบไมพบการเปลยนแปลงของคาเฉลยโคเลสเตอรอลในกลม

ควบคมทดขนอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.32

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนโคเลสเตอรอลของผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม ม

คาเฉลย ±S.D เทากบ 208.9±46.30 และ 202.5±36.10 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบความ

แตกตางกนของคาเฉลยกอนการทดลอง ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของทงกลม

ทดลองและกลมควบคมลดลงเปน 196.1±40.60 และ196.4±58.40 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบวา

กลมทดลองมคาเฉลยของไขมนโคเลสเตอรอลทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ดง

ตารางท 4.32

- 79 -

ตารางท 4.33 เปรยบเทยบคาระดบไตรกลเซอไรดของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ภายในกลม

และระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 153.3±76.63 121.3±49.17 -32.0 0.002 กลมควบคม 119.3±52.10 144.8±66.20 25.5 0.002 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 34.0 -23.5 57.5 P-value 0.018 0.035 <0.001

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนไตรกลเซอไรด (Triglyceride) ของผสงอายทเปนโรคไม

ตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอน

และหลงการทดลอง เทากบ 153.3±76.63 และ 121.3±49.17 ตามล าดบ เมอทดสอบพบการ

เปลยนแปลงคาเฉลยไขมนไตรกลเซอไรดในกลมทดลองทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

0.002) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 119.3±52.10

และ 144.8±66.20 ตามล าดบ เมอทดสอบพบการเปลยนแปลงคาเฉลยไขมนไตรกลเซอรไรดในกลม

ควบคมทแยลงหลงการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.002) ดงตารางท 4.33

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนไตรกลเซอไรด ของผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม ม

คาเฉลย ±S.D เทากบ 153.3±76.63 และ119.3±52.10 ตามล าดบ ทดสอบแลวพบความแตกตางกน

ของคาเฉลยกอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.018) ภายหลงการทดลอง พบวา

คาเฉลย±S.D ของกลมทดลองลดลง เปน 121.3±49.17 แตกลมควบคมเพมขนเปน 144.8±66.20

ตามล าดบ เมอทดสอบคาเฉลยความแตกตางระหวางกอนและหลงการทดลอง จะพบวาภายหลง

การทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยผลตางของระดบไขมนไตรกลเซอไรดภายหลงการทดลองดกวา

กลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.001) ดงตารางท 4.33

ตารางท 4.34 เปรยบเทยบคาระดบไขมนความหนาแนนต าของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 133.0±58.35 118.4±36.40 -14.6 0.045 กลมควบคม 124.6±29.40 126.9±47.10 2.3 0.355 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม 8.4 -8.5 16.9 P-value 0.398 0.181 0.054

- 80 -

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนความหนาแนนต าหรอแอลดแอล (Low Density

Lipoprotine Cholesterol: LDL) ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการ

ทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ

133.0±58.35 และ118.4±36.40 ตามล าดบ เมอทดสอบพบการเปลยนแปลงคาเฉลยไขมนแอลด

แอล ในกลมทดลองทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.045) สวนในกลมควบคมพบวาม

คาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ 124.6±29.40 และ126.9±47.10 ตามล าดบ เมอ

ทดสอบไมพบการเปลยนแปลงคาเฉลยไขมนแอลดแอลในกลมควบคม อยางมนยส าคญทางสถต ดง

ตารางท 4.34

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนแอลดแอลของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงระหวาง

กลมทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย

±S.D เทากบ 133.0±58.35 และ 124.6±29.40 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนของ

คาเฉลยกอนการทดลอง ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองลดลง เปน

118.4±36.40 แตกลมควบคมเพมขนเปน 126.9±47 ตามล าดบ เมอทดสอบไมพบวากลมทดลองม

คาเฉลยไขมนแอลดแอลทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.34

ตารางท 4.35 เปรยบเทยบคาระดบไขมนความหนาแนนสงของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ภายในกลมและระหวางกลม ทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คาเฉลย±S.D ผลตางคาเฉลย ภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 52.0±15.42 53.5±12.00 1.5 0.132 กลมควบคม 53.9±14.34 51.0±14.37 -2.9 0.011 ผลตางคาเฉลยระหวางกลม -1.9 2.5 4.4 P-value 0.558 0.165 0.008

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนความหนาแนนสงหรอเอชดแอล (High Density

Lipoprotine Cholesterol: HDL) ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกอนและหลงการ

ทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง เทากบ

52.0±15.42 และ 53.5±12.00 ตามล าดบ เมอทดสอบไมพบการเปลยนแปลงคาเฉลยไขมนเอชด

แอล ในกลมทดลองทดขนอยางมนยส าคญทางสถต สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย ± S.D

กอนและหลงการทดลอง เทากบ 53.9±14.34 และ 51.0±14.37 ตามล าดบ เมอทดสอบพบการ

เปลยนแปลงคาเฉลยไขมนเอชดแอลทแยลงในกลมควบคม อยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท

4.35

- 81 -

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนเอชดแอล ของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงระหวาง

กลม ทงกอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลย

±S.D เทากบ 52.0±15.42 และ 53.9±14.34 ตามล าดบ ทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนของ

คาเฉลยกอนการทดลอง ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย±S.D ของกลมทดลองเพมเปน

53.5±12.00 แตกลมควบคมลดลงเปน 51.0±14.37 เมอทดสอบไมพบวากลมทดลองมคาเฉลยไขมน

เอชดแอลทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต แตถาทดสอบคาเฉลยความแตกตางระหวาง

คาไขมนกอนและหลงการทดลองของแตละกลม จะพบวากลมทดลองมผลตางของคาไขมนเอชด

แอลทเปลยนแปลงภายหลงการทดลองดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

0.008) ดงตารางท 4.35

2.5 สขภาพจต

คะแนนสขภาพจตทจดระดบตามเกณฑเปนระดบด ระดบปกต และระดบต ากวาคนทวไป

และการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาพจตทงภายในกลมและระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

กอนและหลงการทดลองแสดงในตารางท 4.36 และ 4.37

ตารางท 4.36 ระดบสขภาพจตของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง จ าแนกตามกลมทดลองและ

กลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ระดบคะแนนสขภาพจต

กลมทดลอง กลมควบคม กอน หลง กอน หลง

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ ด 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 ปกต 40 100.0 40 100.0 44 100.0 42 95.4 ต า 0 0.0 0 0.0 0 0.0 2 4.6 รวม 40 100.0 40 100.0 44 100.0 44 100.0

ระดบคะแนนเฉลยสขภาพจตของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงกอนการทดลอง ของกลม

ทดลองและกลมควบคมทงหมดอยในระดบปกต รอยละ 100.0 ภายหลงการทดลองพบวาระดบ

ของคาเฉลยสขภาพจต ในกลมทดลองอยในระดบปกตทงหมดเชนเดม แตในกลมควบคม พบวาม

รอยละ 4.6 ทมระดบคะแนนสขภาพจตเปลยนจากปกตมาเปนระดบต าภายหลงการทดลอง ดง

ตารางท 4.36

- 82 -

ตารางท 4.37 ตารางเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาพจตของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ระหวางกลมทงกอนและหลงการทดลอง

กลม คะแนนเฉลย±S.D ผลตางคะแนนเฉลยภายในกลม

P-value กอนทดลอง หลงทดลอง

กลมทดลอง 51.5±5.57 55.8±4.82 4.3 <0.001 กลมควบคม 52.2±5.78 52.7±9.76 0.4 0.384 ผลตางคะแนนเฉลยระหวางกลม 0.7 3.1 3.9 P-value 0.511 0.037 0.017

การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาพจตของผสงอายท เปนโรคไมตดตอเรอรงภายในกลม

ระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลอง

เทากบ 51.5±5.57 และ 55.8±4.82 ตามล าดบ โดยเพมขน 4.3 คะแนน และเมอทดสอบพบม

คะแนนเฉลยหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.001)

สวนในกลมควบคมพบวามคะแนนเฉลย ± S.D กอนและหลงการทดลองใกลเคยงกน เทากบ

52.2±5.78 และ 52.7±9.76 ตามล าดบ โดยเพมขน 0.4 คะแนน และเมอทดสอบไมพบความ

แตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.37

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาพจตของผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ระหวางกลมทง

กอนและหลงการทดลอง พบวากอนการทดลองทงสองกลมมคะแนนเฉลย±S.D ใกลเคยงกน คอ

51.5±5.57 และ 52.2±5.78 คะแนนในกลมทดลองและกลมควบคมตามล าดบ ตางกนเพยง 0.7

คะแนน เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลองพบวา

คะแนนเฉลย±S.D ของกลมทดลองสงกวากลมควบคม คอ 55.8±4.82 และ52.7±9.76 คะแนน

ตามล าดบ โดยกลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวา 3.1 คะแนน และเมอทดสอบแลวพบกลมทดลองม

คะแนนสขภาพจตหลงการทดลองดกวากลมควบคม อยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.037)

ดงตารางท 4.37

บทท 5

สรปผลการวจย อภปราย และขอเสนอแนะ

การวจยเรองผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายท เปน

โรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร ซงสามารถสรปผลการวจย อภปรายและม

ขอเสนอแนะ ดงน

1. สรปผลการวจย

การวจยมวตถประสงคเพอพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง และวดประสทธผลของการใชโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ

ดงกลาว

ประชากร คอ ผมสวนไดสวนเสย และผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนคร

นนทบร กลมตวอยางกลมแรกเปนผมสวนไดสวนเสย ประกอบดวยผสงอาย ครอบครว ชมชน

ศนยบรการสาธารณสข และผบรหารเทศบาลนครนนทบร เลอกแบบเจาะจงจ านวน 26 คน ให

มารวมสนทนากลมเกยวกบสถานการณและความตองการเบองตน เพอใชในการพฒนาโปรแกรม

สรางเสรมสขภาพฯ กลมทสองเปนผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง คอ โรคเบาหวานและ/หรอโรค

ความดนโลหตสง ไดจากสมเลอกศนยบรการสาธารณสข 2 แหงเปนพนททดลองและอก 2 แหงเปน

พนทควบคม จากนนจบฉลากเลอกผสงอายทเปนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตผทม

คณลกษณะตามเกณฑและยนดรวมการวจย ไดกลมทดลอง 45 คน กลมควบคม 45 คน แตตวอยาง

ทสามารถเกบขอมลกอนและหลงการทดลองไดครบมจ านวน 40`คน ในกลมทดลอง และ44 คนใน

กลมควบคม รวมตวอยางทงสน 84 คน

เครองมอวจยประกอบดวยโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรง ทไดจาการพฒนาในขนตอนแรก และเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

ไดแก แนวทางการสนทนากลมผมสวนไดสวนเสยเพอรวบรวมขอมลส าหรบพฒนาโปรแกรมสราง

เสรมสขภาพฯ แบบสอบถามวดความเชอในความสามารถตนเอง (มคาความเทยง0.83)

แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองในเรองการบรโภคอาหาร การจดการความเครยด การใชยา

แบบสอบถามกจกรรมทางกาย แบบวดสขภาพจต (มคาความเทยง 0.86) การวดสมรรถนะทางกาย

เครองชงน าหนก วดสวนสง สายวดรอบเอว เครองวดความดนโลหต การเจาะเลอดเพอตรวจระดบ

น าตาลและไขมนในเลอดในหองปฏบตการของเทศบาลนครนนทบร

- 84 -

การเกบรวบรวมขอมล ท ากอนการทดลอง และหลงการทดลอง 3 เดอน ระยะเวลาในการ

วจยคอ เดอนสงหาคม ถงเดอนพฤศจกายน 2560 วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา และสถต

อนมาน เพอเปรยบเทยบคาเฉลยดวยสถต Independent t-test และ paired t-test

ผลการวจยสรปไดดงน

1.1 การศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายท

เปนโรคไมตดตอเรอรงในชมชน และการพฒนาโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ พบวาผมสวนได

สวนเสยทเขารวมการสนทนากลม จ านวน 26 คน ประกอบดวยผบรหารของเทศบาลนครนนทบร

ทมสหวชาชพของศนยบรการสาธารณสขและโรงพยาบาล ผปวยและครอบครว ผน าชมชน อสม.

ทกฝายมความตระหนกในปญหาและความจ าเปนทตองมการสงเสรมการดแลตนเองของผสงอายท

เปนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสงทพบมากในชมชน ยนดใหความรวมมอในการก าหนด

พนทและหากลมตวอยางในการวจย เสนอแนะรปแบบการอบรมทควรจดเดอนละครง ครงแรกเนน

เรองอาหาร ออกก าลงกาย ใชเวลา 1 วน และหลงจากนนเจอกนครงวน เดอนละครง นาน 3 เดอน

จดทศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอายของเทศบาล รวมทงควรให อสม.หรอผน าชมชนกระตนผปวย

ใหมการปรบเปลยนพฤตกรรม และมการแขงขนกน ศนยบรการสาธารณสขของเทศบาลยนด

สนบสนนคาใชจายในการเจาะเลอดตรวจกอนและหลงการทดลอง เพอวดผลลพธดานสขภาพใน

ผปวยท เขารวมโครงการวจย สวนแกนน าชมชนยนดประสานงานกลมเปาหมายใหเขารวม

โครงการวจย

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ทพฒนา

จากขนตอนแรก มรปแบบการอบรมเชงปฏบตการ เนนกระบวนการเสรมพลงเพอสงเสรมการ

จดการตนเอง จดกจกรรม 4 ครง ครงแรก 1 วน ครงท 2-4 ครงวน หางกนครงละ 1 เดอน

ครอบคลมการเรยนรแบบมสวนรวมเพอสรางความตระหนกตอปญหาโรคไมตดตอเรอรง และความ

เสยงตอโรคแทรกซอน เรยนรและฝกทกษะดานการควบคมอาหาร การมกจกรรมทางกาย การ

จดการความเครยด การใชยาและรเทาทนสอ การตงเปาหมายและวางแผนการปฏบต สรางกลม

เพอนชวยเพอน การแลกเปลยนเรยนรผลการปฏบตกบเพอนในกลม การมเครอขายสนบสนนการ

ดแลตนเอง

1.2 ประสทธผลของการใชโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพฯ ทไดจากการพฒนาในขนตอนแรก ไดน ามาทดลองใช

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงในพนทเทศบาลนครนนทบร สรปผลดงน

- 85 -

1.2.1 คณลกษณะของกลมตวอยาง

พบวากลมตวอยางทมขอมลครบทงกอนและหลงการทดลองจ านวน 84 คน แบงเปน กลม

ทดลอง 40 คน และกลมควบคม 44 อายเฉลยของสองกลมใกลเคยงกนคอ 68.9 และ 68.3 ป

มากกวา 2 ใน 3 ของทงสองกลมเปนโรคความดนโลหตสง และ1 ใน 4 ของทงสองกลมเปน

โรคเบาหวาน พบวาสวนใหญอยกบสามหรอภรรยา และลก/หลาน/ญาต โดยในกลมทดลอง มผท

ท าหนาทหลกในการดแลสขภาพคอบตร รองลงมาคอดแลตนเอง สวนกลมควบคม ดแลตนเองมาก

ทสด รองลงมาคอบตรดแล ดานเครอขายผสงอายหรอผปวยโรคเรอรง พบวาประมาณครงหนงปน

สมาชกชมรมผสงอาย หรอชมรมผปวยโรคเบาหวาน/โรคความดนโลหตสง โดย 1 ใน 4 ของทงสอง

กลมทไมเคยเขารวมกจกรรมชมรมดงกลาว ตวอยางในกลมทดลองและกลมควบคมมลกษณะท

ใกลเคยงกนในดานคณลกษณะประชากร การเจบปวยโรคมตดตอเรอรงและการไดรบบรการ

รกษาพยาบาล สมาชกในครอบครวทอาศยอยดวย และเครอขายผสงอายหรอผปวย

1.2.2 ความเชอในความสามารถตนเอง

การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความเชอในความสามารถตนเองของกลมตวอยางระหวางกอน

และหลงการทดลองภายในกลม พบวาทงสองกลมมคะแนนเพมขนภายหลงการทดลอง โดยทงสอง

กลมมความเชอในความสามารถตนเองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ p-

value 0.003 ในกลมทดลอง และ p-value 0.041 ในกลมควบคม

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความเชอในความสามารถตนเองของตวอยางระหวางกลม

พบวากอนการทดลองทงสองกลมมคะแนนเฉลยไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลง

การทดลองพบวาคะแนนเฉลยของกลมทดลองสงกวากลมควบคม 3.26 คะแนน แตเมอทดสอบไม

พบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

1.2.3 พฤตกรรมการดแลตนเอง

1) พฤตกรรมการดแลตนเองดานการบรโภคอาหาร การจดการความเครยด และการใช

ยา

การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของตวอยางภายในกลม ระหวาง

กอนและหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยหลงการทดลองเพมขน 3.07 คะแนน

และดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.002) สวนในกลมควบคมพบวาม

คะแนนเพมขน 0.95 คะแนน ทดสอบแลวไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของตวอยางระหวางกลม พบวากอน

การทดลองทงสองกลมมคะแนนเฉลยใกลเคยงกน โดยไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทาง

สถต ภายหลงการทดลองพบวาคะแนนเฉลยในกลมทดลองสงกวากลมควบคม 2.55 คะแนน แตเมอ

ทดสอบไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต

- 86 -

2) พฤตกรรมกจกรรมทางกาย

การเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของกจกรรมทางกายรปแบบการท างาน การ

เดนทาง และในยามวางในระดบปานกลางถงหนกของตวอยางภายในกลม พบวา กลมทดลองม

คาเฉลยจ านวนนาทตอวนของกจกรรมทางกายรปแบบการเดนทาง และในยามวาง หลงการทดลอง

ดขน 5.7 และ 15.6 นาทตอวน อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.033 และ 0.011 ตามล าดบ)

สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของกจกรรมทางกายรปแบบการท างาน หลง

การทดลองมากขน 11.1 นาทตอวน อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.021)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนนาทตอวนของกจกรรมทางกายรปแบบการท างาน การ

เดนทาง และในยามวางในระดบปานกลางถงหนกของตวอยางระหวางกลม พบวากอนการทดลอง

ทงสองกลมมคาเฉลยกจกรรมทางกายทง 3 รปแบบไมมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต

ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลยในกลมทดลองสงกวากลมควบคมในกจกรรมทางกายรปแบบการ

เดนทาง และในยามวาง 2.6 และ 11.1 นาทตอวน ตามล าดบ แตเมอทดสอบไมพบความแตกตาง

อยางมนยส าคญทางสถต ในขณะทกลมควบคมมกจกรรมทางกายรปแบบการท างานเพมมากกวา

กลมทดลอง 9.3 นาทตอวน อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.042)

1.2.4 สมรรถนะทางกาย

1) ความความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง กอนการทดลอง กลมทดลองและกลม

ควบคมทความแขงแรงของกลามเนอสวนลางอยในระดบปกต มมากทสด ภายหลงการทดลองพบวา

กลมทดลองและกลมควบคม มความแขงแรงของกลามเนอสวนลางระดบสงกวาเกณฑ เพมขน

การเปรยบเทยบคาเฉลยความแขงแรงของกลามเนอสวนลางระหวางกอนและหลงการ

ทดลองภายในกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลย โดยเพมขน 2.78 คะแนน เมอ

ทดสอบพบคะแนนหลงการทดลองดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.001)

สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยเพมขน 1.96 คะแนน และเมอทดสอบพบคะแนนหลงการทดลอง

ดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.006)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความแขงแรงของกลามเนอขาของตวอยางระหวางกลม กอนการ

ทดลอง ไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลยของกลม

ทดลองและกลมควบคม มคาใกลเคยงกน และเมอทดสอบไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทาง

สถต

2) ความแขงแรงของกลามเนอสวนบน กอนการทดลอง พบวากลมทดลองมคาความ

แขงแรงของกลามเนอสวนบน อยในระดบปกตมมากทสด สวนกลมควบคม อยในระดบสงกวาเกณฑ

มมากทสด ภายหลงการทดลองพบวา ในกลมทดลองอยในระดบสงกวาเกณฑเพมขน เมอ

เปรยบเทยบคาเฉลยความแขงแรงของกลามเนอสวนบน ระหวางกอนและหลงการทดลองภายใน

กลม พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยเพมขนกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทาง

- 87 -

สถต (p-value <0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยลดลง 1.46 คะแนน และเมอทดสอบพบ

หลงการทดลองคะแนนลดลงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.04)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความแขงแรงของกลามเนอสวนบนระหวางกลม พบวากอนการ

ทดลอง กลมควบคมมคะแนนสงกวากลมทดลอง โดยแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

0.002) ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลยของผลตางคะแนนกอนและหลงการทดลองของกลม

ทดลองดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.001)

3) ความอดทนดานแอโรบก หรอความทนทานของหวใจและระบบหายใจ พบวากอนการ

ทดลอง กลมทดลองและกลมควบคมทมคาความอดทนดานแอโรบกในระดบสงกวาเกณฑ มมาก

ทสด ภายหลงการทดลองพบวาทงสองกลมมคาระดบสงกวาเกณฑ ดขนทงสองกลม เมอ

เปรยบเทยบคาเฉลยอดทนดานแอโรบก ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวาหลง

การทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยเพมขน ดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

<0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยเพมขน ดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต

(p-value 0.049) เชนกน

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความอดทนดานแอโรบกระหวางกลม พบวากอนการทดลอง

ควบคมมคะแนนสงกวากลมทดลอง โดยมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.013)

ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลยของผลตางของคะแนนกอนและหลงการทดลอง ภายในกลม

ทดลองและกลมควบคมดขน 40.7 และ 15.43 คะแนน ตามล าดบ เมอทดสอบพบหลงการทดลอง

กลมทดลองมคาเฉลยผลตางคะแนนกอนและหลงการทดลองดขนกวากลมควบคมอยางมนยส าคญ

ทางสถต (p-value 0.01)

4) ความออนตวสวนลาง พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคมมความออน

ตวสวนลางอยในระดบปกตมสดสวนมากทสด ภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลองมระดบสงกวา

เกณฑเพมขน สวนกลมควบคมมระดบต ากวาเกณฑเพมขน เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตว

สวนลาง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลย

เพมขน ดกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.005) สวนในกลมควบคมพบวา

หลงการทดลองมคาเฉลยลดลงกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.008)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนลางระหวางกลม พบวากอนการทดลอง กลม

ทดลองและกลมควบคม ไมมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลองพบวา

คาเฉลยของกลมทดลองดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value < 0.001)

5) ความออนตวสวนบนขางขวา พบวากอนการทดลอง กลมทดลองมความออนตวสวนบน

ขางขวา อยในระดบปกตมมากทสด สวนกลมควบคม อยในระดบต ากวาเกณฑ มมากทสด

ภายหลงการทดลองพบวา ในกลมทดลองและกลมควบคมอยในระดบต ากวาเกณฑ มมากทสด เมอ

เปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนบนขางขวา ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม

- 88 -

พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยแยลงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต

(p-value 0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยแยลงกวากอนการทดลองเชนกนแต ไมม

นยส าคญทางสถต

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนบนขางขวาระหวางกลม พบวากอนการทดลอง

กลมทดลองมคาเฉลยดกวากลมควบคม โดยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.014)

ภายหลงการทดลองพบวาคาเฉลยของผลตางของคะแนนกอนและหลงการทดลอง ของกลมทดลอง

ไมไดดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต

6) ความออนตวสวนบนขางซาย พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคมม

ความออนตวสวนบนขางซาย อยในระดบต ากวาเกณฑ มมากทสด ภายหลงการทดลองพบวา ระดบ

ต ากวาเกณฑของทงสองกลมเพมขนเลกนอย เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนบนขางซาย

ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยลดลง แต

ไมมนยส าคญทางสถต สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยลดลง แตไมมนยส าคญทางสถตเชนกน

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความออนตวสวนบนขางซายระหวางกลม พบวากอนการทดลอง

กลมทดลองมคาเฉลยดกวากลมควบคม แตไมพบความแตกตางกนทางสถต ภายหลงการทดลอง

พบวากลมทดลองมคาเฉลยดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.004)

7) ความวองไวและการทรงตว พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคมมความ

วองไวและการทรงตว อยในระดบต ากวาเกณฑ มมากทสด ภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลอง

และกลมควบคมมคาอยในระดบต ากวาเกณฑลดลง เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความวองไวและการ

ทรงตว ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลยดขน กวากอนการ

ทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value < 0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยดขนแตไมม

นยส าคญทางสถต

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความวองไวและการทรงตวระหวางกลม พบวากอนการทดลอง

กลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยใกลเคยงกน เมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนอยางม

นยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง พบวาทงสองกลมคะแนนเฉลยไมแตกตางกนอยางอยางม

นยส าคญทางสถต แตถาทดสอบคาเฉลยของผลตางของคะแนนระหวางกอนและหลงการทดลอง

จะพบวากลมทดลองมคาเฉลยของผลตางทดขนกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value

0.03)

โดยสรปถาเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลองภายในกลมทดลอง พบวา หลงการทดลอง

ในกลมทดลองมสมรรถนะทางกายดขนอยางมนยส าคญทางสถต 5 ดาน จาก 7 ดาน คอ ดานความ

แขงแรงของกลามเนอสวนลางและกลามเนอสวนบน ความอดทนดานแอโรบก ความออนตวสวนลาง

และความวองไวและการทรงตว สวนดานความออนตวสวนบนขางซายไมแตกตาง และขางขวามคา

แยลงอยางมนยส าคญทางสถต เมอเปรยบเทยบระหวางกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองม

- 89 -

คาเฉลยดกวาหรอเพมขนมากกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต 5 ดานใน 7 ดาน คอ ดาน

ความแขงแรงของกลามเนอสวนบน ความอดทนดานแอโรบก ความออนตวสวนลาง ความออนตว

สวนบนขางซาย และความวองไวและการทรงตว

1.2.4 สขภาพกาย

1) ดชนมวลกาย กอนการทดลองพบวา กลมทดลองอยในระดบอวน มมากทสด รอยละ

35.0 สวนกลมควบคม ระดบอวนมมากทสด รอยละ 50.0 ภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลอง

อยในระดบอวน รอยละ 37.5 สวนกลมควบคม อยในระดบอวน รอยละ 45.5 เมอเปรยบเทยบ

คาเฉลยดชนมวลกาย ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวาทงกลมทดลองและกลม

ควบคม มคาเฉลยกอนและหลงการทดลองใกลเคยงกน เมอทดสอบไมพบการเปลยนแปลงคะแนนท

ดขนอยางมนยส าคญทางสถตของทงสองกลม

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยดชนมวลกายระหวางกลม พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและ

กลมควบคม มคาเฉลยใกลเคยงกนเมอทดสอบแลวไมพบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลยของทงกลมทดลองและกลมควบคมใกลเคยงกน ทดสอบแลวไม

พบวากลมทดลองมคาเฉลยดชนมวลกายดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต

2) เสนรอบเอว การเปรยบเทยบคาเฉลยเสนรอบเอวระหวางกอนและหลงการทดลอง

ภายในกลม พบวากลมทดลองมคาเฉลยกอนและหลงการทดลองใกลเคยงกน เชนเดยวกบกลม

ควบคมพบวามคาเฉลยกอนและหลงการทดลองใกลเคยงกน ทดสอบแลวไมพบการเปลยนแปลง

คะแนนทดขนอยางมนยส าคญทางสถต ของทงสองกลม

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยเสนรอบเอวระหวางกลม พบวากอนการทดลอง กลมทดลองและ

กลมควบคม มคาเฉลยไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลย

ของทงกลมทดลองและกลมควบคมใกลเคยงกบกอนการทดลอง แตคาเบยงเบนมาตรฐานมการ

กระจายนอยลง ท าใหเมอทดสอบแลวพบวากลมทดลองมคาเฉลยเสนรอบเอวดกวากลมควบคม

อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.044)

3) ความดนโลหต

(1) ความดนโลหตตวบน การเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวบนระหวางกอนและ

หลงการทดลองภายในกลม พบวาภายหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยความดนโลหตตวบน

ลดลง แตไมมนยส าคญทางสถต สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลยเพมขน 6.4 มลลเมตรปรอท

เมอทดสอบพบวาในกลมควบคมมการเปลยนแปลงคาความดนโลหตตวบนทแยลงอยางมนยส าคญ

ทางสถต (p-value 0.047)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวบนระหวางกลม พบวากอนการทดลอง กลม

ทดลองและกลมควบคม มคาเฉลยไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง

พบวาคาเฉลยของกลมทดลองและกลมควบคมไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต แตถา

- 90 -

ทดสอบคาผลตางของความดนโลหตระหวางกอนและหลงการทดลองของแตละกลม จะพบวากลม

ทดลองมผลตางของคาความดนโลหตตวบนเปลยนแปลงดขนกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทาง

สถต (p-value 0.040)

(2) ความดนโลหตตวลาง การเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวลาง ระหวางกอน

และหลงการทดลองภายในกลม พบวาภายหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยเพมขนหรอแยลง

เมอทดสอบคาความดนโลหตตวลางเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.006) สวนในกลม

ควบคมพบวามคาเฉลยเพมขนหรอแยลงเชนกน เมอทดสอบพบวาในกลมควบคมมคาความดน

โลหตตวลางทเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.007)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวลางระหวางกลม กลมทดลองและกลมควบคม

กอนการทดลองพบวามคาเฉลยใกลเคยงกน ทดสอบแลวไมพบความแตกตางกน ภายหลงการ

ทดลอง พบวาคาเฉลยของทงกลมทดลองและกลมควบคมเพมขน ทดสอบแลวไมพบกลมทดลองม

คาเฉลยทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต

4) ระดบนาตาลในเลอดหลงอดอาหารและนาตาลในเลอดสะสม

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหารของตวอยางระหวางกอนและ

หลงการทดลองภายในกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยลดลง 12 มลลกรมตอ

เดซลตร ซงดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.001) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย

ลดลง 13.5 มลลกรมตอเดซลตร ซงดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.001)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหารของตวอยางระหวางกลม พบวา

กอนการทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม ไมมความแตกตางกนของคาเฉลยกอนการทดลอง

ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลยของทงกลมทดลองและกลมควบคมลดลง ทดสอบแลวไมพบ

กลมทดลองมคาทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต

การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดสะสม หรอ HbA1C ของตวอยาง ระหวางกอน

และหลงการทดลองภายในกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยน าตาลในเลอดสะสม

ดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.018) สวนในกลมควบคมพบวามคาเฉลย น าตาลในเลอด

สะสม ทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.002) เชนกน

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดสะสมของตวอยางระหวางกลม พบวา กอนการ

ทดลอง กลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยใกลเคยงกน โดยไมมความแตกตางกนของคาเฉลย

ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลยของทงกลมทดลองและกลมควบคมลดลง ทดสอบแลวไมพบวา

กลมทดลองมคาทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต

5) ระดบไขมนในเลอด

(1) ระดบไขมนโคเลสเตอรอล การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนโคเลสเตอรอล กอน

และหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทดลองมการเปลยนแปลงคาเฉลยไขมนโคเลสเตอรอล

- 91 -

ลดลง หรอดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.007) สวนในกลมควบคมไมพบการ

เปลยนแปลงของคาเฉลยไขมนโคเลสเตอรอลทดขนอยางมนยส าคญทางสถต

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนโคเลสเตอรอลของตวอยางระหวางกลม พบวากอน

การทดลอง กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลยไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

ภายหลงการทดลอง ทดสอบแลวไมพบวากลมทดลองมคาไขมนโคเลสเตอรอลทดกวากลมควบคม

อยางมนยส าคญทางสถต

(2) ระดบไขมนไตรกลเซอไรด การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนไตรกลเซอไรด ของ

ตวอยาง ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม ภายหลงการทดลองพบวากลมทดลองม

คาเฉลยไขมนไตรกลเซอไรดทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.002) สวนในกลมควบคม

พบวามคาเฉลยทแยลงหลงการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.002)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนไตรกลเซอไรดของตวอยางระหวางกลม พบวากอน

การทดลอง กลมทดลองมระดบไขมนไตรกลเซอไรดสงกวากลมควบคม โดยแตกตางกน อยางม

นยส าคญทางสถต (p-value 0.018) ภายหลงการทดลอง พบวาคาเฉลยของกลมทดลองลดลง แต

กลมควบคมเพมขน การทดสอบคาเฉลยของผลตางคาไขมนไตรกลเซอไรดระหวางกอนและหลงการ

ทดลอง พบวากลมทดลองมผลตางของคาไขมนไตรกลเซอไรดทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญ

ทางสถต (p-value <0.001)

(3) ระดบไขมนแอลดแอล การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนแอลดแอลของตวอยาง

ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยไขมนแอล

ดแอลทดขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.045) สวนในกลมควบคมไมพบการเปลยนแปลงท

ดขน อยางมนยส าคญทางสถต

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนแอลดแอลของตวอยางระหวางกลม พบวากอนการ

ทดลอง กลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยไขมนแอลดแอลไมแตกตางกนทางสถต ภายหลง

การทดลอง พบวาคาเฉลยของกลมทดลองลดลง แตกลมควบคมเพมขน เมอทดสอบไมพบวากลม

ทดลองมคาเฉลยไขมนแอลดแอลทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต

(4) ระดบไขมนเอชดแอล การเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนเอชดแอลของตวอยาง

ระหวางกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองไมมคาเฉลยเอชด

แอลทดขนอยางมนยส าคญทางสถต แตในกลมควบคมพบวามคาเฉลยเอชดแอลทแยลงอยางม

นยส าคญทางสถต (p-value 0.011)

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบไขมนเอชดแอลของตวอยางระหวางกลม พบวากอนการทดลอง

กลมทดลองและกลมควบคม มคาเฉลยไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง

คาเฉลยของกลมทดลองเพมหรอดขน แตกลมควบคมลดลงหรอแยลง เมอทดสอบไมพบวากลม

ทดลองมคาเฉลยไขมนเอชดแอลทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต แตการทดสอบ

- 92 -

คาเฉลยของผลตางระหวางกอนและหลงการทดลอง จะพบวากลมทดลองมผลตางของคาเอชดแอล

ทดขนมากกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.008)

1.2.5 สขภาพจต คะแนนสขภาพจตของตวอยางกอนการทดลอง กลมทดลองและกลม

ควบคมทงหมดอยในระดบปกต หลงการทดลอง พบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยหลงการทดลองสง

กวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.001) แตในกลมควบคม พบวามรอยละ

4.6 ทมระดบคะแนนสขภาพจตเปลยนจากปกตมาเปนระดบต าภายหลงการทดลอง เมอทดสอบไม

พบความแตกตางระหวางกอนและหลงการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาพจตของตวอยางระหวางกลม พบวากอนการทดลองทง

สองกลมมคาเฉลยใกลเคยงกน ไมพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ภายหลงการทดลอง

พบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.037)

2. อภปรายผล

2.1 การพฒนาโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรค

ไมตดตอเรอรง พบวาจากการสนทนากลมผมสวนไดสวนเสยท าใหทราบสถานการณปญหา

สขภาพของผสงอายทปวยเปนโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานในชมชน มกมปญหาการ

บรโภคอาหารทยงควบคมตนเองไมได และคดวาการท างานคอการออกก าลงกายแลว ลมกนยาบาง

เวลาเครยดความดนโลหตจะสง ซงการจดกจกรรมเรยนรขอใหเนนงายๆ ปฏบตไดในชวตประจ าวน

ควรพบปะกนเดอนละครง มตวอยางทดและมหวหนาพาผปวยท าดวย ชวยกระตน มการแขงขนกน

นาจะชวยใหไดผลด ท าใหมการออกแบบโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทจดเดอนละครง รวม 4 ครง

กจกรรมเนนการเรยนรเปนกลม แลกเปลยนประสบการณและเรยนรจากผทประสบความส าเรจท

เปนตนแบบทด เนนทกษะการควบคมอาหาร การมกจกรรมทางกาย การจดการความเครยด และ

การกนยา มการสนบสนนใหมกลมยอยกระตนใหมพฤตกรรมการดแลตนเองอยางตอเนอง ซง

สอดคลองกบขอเสนอแนะของมลนธสถาบนและพฒนาระบบสขภาพชมชน (2559) วาควรใหผปวย

เปนศนยกลาง การเพมการสนบสนนใหผปวยสามารถดแลตนเอง รวมกบการใหชมชนมสวนรวม

และสอดคลองกบแนวคดการเสรมพลง ทเนนการมสวนรวม เนนการพฒนาทกษะทน าไปสการ

ปฏบต การเรยนรรวมกนเปนกลมเพอแลกเปลยนประสบการณและเกดพลงกลมในการดแลสขภาพ

และใชกระบวนการเรยนรทตอเนองใหน าสงทเรยนรไปปฏบตและมาพบกนเปนระยะๆ เพอประเมน

ความส าเรจและอปสรรค กลายเปนความรใหมในการจดการดแลตนเองตอไป (นตยา เพญศรนภา,

2557ข) ซงการทผมสวนไดสวนเสยทมทงตวแทนผบรหารของเทศบาลและศนยบรการสาธารณสข

และทมสหวชาชพของโรงพยาบาลพระนงเกลาซงเปนโรงพยาบาลแมขาย ผน าชมชนและ อสม.

ผสงอายทปวยเปนโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสงและครอบครว มารวมสะทอนปญหา

และความตองการ และรวมวางแผน ท าใหเกดความตระหนกและเกดการสนบสนนรวมมอ ทงการ

- 93 -

ออกแบบโปรแกรม การหากลมเปาหมายเขารวมโครงการ การนดหมายกลมเปาหมาย การ

สนบสนนสถานทจดกจกรรม การสนบสนนงบประมาณการตรวจเลอดเพอประเมนผลลพธ และทก

ฝายรสกเปนเจาของโครงการรวมกน ซงสอดคลองกบแนวคดกระบวนการ A-I-C หรอกระบวนการ

ระดมพลงสรางสรรค (จรวรรณ หสโรค และคณะ, 2542, น. 49-57; นตยา เพญศรนภา, 2557ก)

ทงนโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพฯ ทพฒนาขนจดทงหมด 4 ครง หางกนเดอนละครง ตามท

ผสงอายทปวยเปนโรคเรอรงใหความเหนวามความเหมาะสม และผมสวนไดสวนเสยรวมกนวางแผน

ด าเนนงานโครงการ ซงการออกแบบกจกรรมเรยนรหลายครงตอเนองกน สอดคลองกบรปแบบ

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพส าหรบผปวยโรคไมตดตอเรอรงทท าการศกษาทงในประเทศและ

ตางประเทศ (ดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ, 2553; ยวด รอดจากภย, สมพล กตตเรอง

เกยรต, และประสทธ กมลพรมงคล, 2555; Suwankruhasn et al., 2013) แตความถของการจด

กจกรรมอาจตางกน จากสปดาหละครง เปนเดอนละครง เนองจากกลมผสงอายในเขตเมองจะไม

สะดวกทจะเดนทางมารวมกลมเรยนรไดบอยๆ ทกสปดาหไดเหมอนกบผสงอายในพนทชนบท

2.2 การวดประสทธผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบ

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

2.2.1 ความเชอในความสามารถตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง

พบวาผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง ในกลมทดลองมความเชอในความสามารถตนเอง

และพฤตกรรมการดแลตนเองในเรองการบรโภคอาหาร การจดการความเครยด และการกนยา

รวมทงการมกจกรรมทางกายในรปแบบการเดนทางดวยการเดนหรอขจกรยานจากทหนงไปอกท

หนง และกจกรรมในยามวาง เชน เลนกฬา ออกก าลงกาย และกจกรรมนนทนาการในระดบปาน

กลางถงหนก ภายหลงการทดลอง ดขนกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต ซงเปนไปตาม

สมมตฐานขอท 1 ซงสอดคลองกบการศกษาของ อษา ทศนวน และคณะ (2553) และของดวงสมร

นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ (2553) เนองจากการออกแบบโปรแกรมสรางเสรมสขภาพฯ เนนให

กลมทดลองมความเชอในความสามารถตนเอง โดยใหวเคราะหอปสรรคและเลอกทางเลอกท

เหมาะสม มการฝกทกษะ รวมทงใหวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรมในแตละครงภายหลงการ

เรยนร มการกระตนโดยกลมยอย และเรยนรความส าเรจจากบคคลตนแบบ จงท าใหพฤตกรรมการ

ดแลตนเองดขนกวากอนการทดลอง แตเมอเปรยบเทยบผลระหวางกลม ไมพบวาพบวากลมทดลอง

มคะแนนความเชอในความสามารถดแลตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเองในเรองการบรโภค

อาหาร การจดการความเครยด การกนยา และการมกจกรรมทางกายดกวากลมควบคม อยางม

นยส าคญทางสถต ซงไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ซงไมสอดคลองกบการศกษาของ อษา ทศน

วน และคณะ (2553) และของดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ (2553) อาจเนองมาจาก

กลมตวอยางกลมในควบคมมการจดกจกรรมออกก าลงกายและใหความรในวนทนดมาเกบขอมล

ดวย ซงเปนกจกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายทจดโดยผน าชมชนตามปกตเดอนละครง ท าใหการ

- 94 -

ประเมนความเชอในความสามารถตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง ซงเปนการรบรและการ

รายงานการปฏบตทผานมาใน 1 สปดาหของตนเอง ทอาจมความคลาดเคลอนจากความเปนจรง

สงผลใหกลมควบคมมคะแนนเพมขนหลงการทดลองดวย นอกจากนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

เปนสงทผสงอายและครอบครวระบในการสนทนากลมวาปรบเปลยนไดยาก ถงแมกลมทดลองจะม

การเรยนรเรองอาหารและวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคของตนเอง แตอาจตองใช

ระยะเวลาในการปรบพฤตกรรมและควบคมตนเองจนกระทงเปนพฤตกรรมใหม จงท าใหไมพบความ

แตกตางระหวางกลม อยางไรกตามการทพบวากลมควบคมมกจกรรมทางกายในรปแบบการท างาน

ระดบปานกลางและหนกภายหลงการทดลองเพมขนกวากลมทดลองอยางมนยส าคญทางสถต อาจ

เกดจากกลมทดลองมการเรยนรถงความจ าเปนในการดแลตนเอง จงลดระยะเวลาในการท างานทใช

กจกรรมทางกายทหนกและหาเวลาพกผอนจากการท างานและหนมาออกก าลงกายในยามวาง

เพมขน รวมทงเพมการเดนหรอขจกรยานในการเดนทางมากขน ซงเปนรปแบบการมกจกรรมทาง

กายทพงประสงคส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง เพราะไมสรางความเครยดเหมอน

กจกรรมทางกายในรปแบบการท างาน

2.2.2 สมรรถนะทางกาย

การเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา หลงการทดลองในกลมทดลอง

มสมรรถนะทางกายดขนอยางมนยส าคญทางสถต 5 ดาน จาก 7 ดาน คอ ดานความแขงแรงของ

กลามเนอสวนลางและของกลามเนอสวนบน ความอดทนดานแอโรบก ความออนตวสวนลาง และ

ความวองไวและการทรงตว สวนดานความออนตวสวนบนขางซายไมแตกตาง และขางขวามคาแยลง

อยางมนยส าคญทางสถต ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 1 จ านวน 5 ดาน จาก 7 ดาน เมอ

เปรยบเทยบระหวางกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยดกวาหรอเพมขนมากกวา

กลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต 5 ดานใน 7 ดาน คอ ดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบน

ความอดทนดานแอโรบก ความออนตวสวนลาง ความออนตวสวนบนขางซาย และความวองไวและ

การทรงตว ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 จ านวน 5 ใน 7 ดาน เนองมาจากโปรแกรมสรางเสรม

สขภาพฯ มการจดการเรยนรใหแกกลมทดลองในเรองระดบความเสยงจากผลการตรวจสขภาพของ

แตละคน และความส าคญของการมกจกรรมทางกายตอการลดความเสยง โดยเนนการสาธตและ

ฝกปฏบตกจกรรมทางกายทท าไดงายๆ ในชวตประจ าวน เชน การแกวงแขน กายบรหารทาตางๆ

การเดน และใหแตละบคคลเลอกและวางแผนการมกจกรรมทางกายทเหมาะกบตน โดยสงเสรมใหม

การรวมกลมยอย 5 คน ทอยในชมชนเดยวกนและบานใกลกน เพอใหชกชวนกนออกก าลงกายเปน

ประจ า มการเสรมแรงโดยใหรางวลกบบคคลและกลมยอยทลดน าหนกไดดในแตละเดอน และให

บคคลทมผลลพธสขภาพดเลาประสบการณและปจจยความส าเรจของการออกก าลงกายใหกลมฟง

โดยพบวาหลงการทดลองระดบการมกจกรรมทางกายของกลมทดลองในการเดนทางดานการเดน

หรอขจกรยาน และกจกรรมทางกายในยามวาง เชน การเลนกฬา ออกก าลงกาย กจกรรม

- 95 -

นนทนาการในระดบปานกลางและหนกมคาเฉลยนาทตอวนเพมขนมากกวากลมควบคม ถงแมจะไม

พบนยส าคญทางสถต ทงนอาจเนองจากการทกลมทดลองมกจกรรมทางกายทเพมขน ตอเนอง 3

เดอน สงผลใหกลมทดลองมสมรรถนะทางกายดขนกวากอนการทดลอง และดกวากลมควบคม จาก

5 ใน 7 ดาน สอดคลองกบงานวจยของกนษฐ โงวศร (2559) ทพบวาผสงอายทมการออกก าลงกาย

ตอเนองแบบฤาษดดตนมสมรรถนะทางกายเพมขนในดานความออนตวสวนบน และมความอดทน

ดานแอโรบกเพมขนดกวากลมควบคม การทสมรรถนะทางกายดานความออนตวสวนบนขางซาย

และขางขวาของกลมทดลองทไมดขนกวากอนการทดลอง และความแขงแรงกลามเนอสวนลาง กบ

ความออนตวสวนบนขางขวาทไมไดดกวากลมควบคม อาจเนองจากการใหกลมทดลองทเขารวม

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพเลอกกจกรรมทางกายทเหมาะสมและมโอกาสท าไดจรง โดยใหก ากบ

ตนเองและกระตนโดยกลม ซงตางกบการศกษาของ กนษฐ โงวศร (2559) ทผวจยไปน าการออก

ก าลงกายแบบฤาษดดตนเปนกลมใหกบกลมทดลองเปนประจ า ซงสามารถก ากบกลมตวอยางใหฝก

ทาทางฤาษดดตนจงมผลตอความออนตวสวนบนไดดกวา

2.2.3 ดชนมวลกายและเสนรอบเอว

ผลการวจย ไมพบการเปลยนแปลงทดขนอยางมนยส าคญทางสถตของดชนมวลกายหลง

การทดลองทงในกลมทดลองและกลมควบคม และไมพบการเปลยนแปลงทดขนอยางมนยส าคญ

ทางสถตระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ซงไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 1 และ 2 ซงไม

สอดคลองกบผลของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพแบบองครวมของกนษฐ โงวศร (2559) ทงนอาจ

เนองมาจากผสงอายมอปสรรคในเรองความชอบและความเคยชนตอการบรโภคอาหารทมแปง

น าตาล ทยากตอการปรบเปลยน รวมกบการมกจกรรมทางกายเปนแบบเบาถงปานกลาง เชน การ

แกวงแขน การบรหารรางกาย การเดน ซงผวจยไมไดไปน าและก ากบการออกก าลงกายเปนประจ า

เชนเดยวกบงานวจยอน ท าใหไมสามารถสงผลตอการลดน าหนกและท าใหคาดชนมวลกายลดลง

อยางชดเจนในระยะเวลา 3 เดอน

ส าหรบการเปรยบเทยบเสนรอบเอวกอนและหลงการทดลอง พบวากลมทดลองมคาเฉลย

เสนรอบเอวลดลงเลกนอย ในขณะทกลมควบคมมคาเฉลยเสนรอบเอวเพมขนเลกนอย แตมไม

นยส าคญทางสถต เมอทดสอบความแตกตางระหวางกลม พบวาหลงการทดลอง กลมทดลองม

คาเฉลยเสนรอบเอวดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p-value 0.044) อาจเนองมาจาก

การทกลมทดลองมกจกรรมทางกายเปนแบบเบาถงปานกลางมากขน เชน การแกวงแขน การ

บรหารรางกาย การเดน ท าใหมเสนรอบเอวลดลงในบางคน ในขณะทกลมควบคมมเสนรอบเอว

เพมขน จงพบความแตกตางระหวางกลม

2.2.4 ระดบความดนโลหต

ผลการวจยพบวา ภายหลงการทดลองความดนโลหตตวบนในกลมทดลองไมไดดกวากอน

การทดลอง สวนความดนโลหตตวลางในกลมทดลองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต ซงไมเปนไป

- 96 -

ตามสมมตฐานขอท 1 สวนกลมควบคมมคาความดนโลหตตวบนและความดนโลหตตวลางหลงการ

ทดลองเพมขนหรอแยลงอยางมนยส าคญทางสถต และเมอทดสอบคาความแตกตางของความดน

โลหตหลงการทดลองระหวางกลม พบวากลมทดลองมคาการเปลยนแปลงของความดนโลหตตวบน

ทดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต แตคาความดนโลหตตวลางของกลมทดลองไมได

ดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ซงไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 อาจเนองจากกลม

ทดลองมการควบคมอาหาร โดยเฉพาะอาหารไขมนและอาหารเคม รวมกบการมกจกรรมทางกาย

ในระดบเบาถงปานกลาง และการจดการความเครยดไดดท าใหความดนโลหตตวบนลดลง ดกวา

กลมควบคม ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ อนเรอง (Anuruang, 2015) แตเปนทนาสงเกตวา

ความดนโลหตตวลางไมมการเปลยนแปลงทดขนในกลมทดลอง ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ

(Suwankruhasn et al., 2013) แตไมสอดคลองกบผลการศกษาของ อนเรอง (Anuruang, 2015)

2.2.5 ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหารและน าตาลในเลอดสะสม

ผลการวจยพบวาระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหารและน าตาลในเลอดสะสมหลงการ

ทดลองลดลงทงกลมทดลองและกลมควบคม เปนไปตามสมมตฐานขอท 1 แตไมพบวากลมทดลองม

การลดลงทดกวากลมควบคม ซงไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ผลการวจยไมสอดคลองกบ

งานวจยของดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ (2553) และของพนา เพอรเซลล และคณะ

(Pena-Purcell et al., 2011) ทพบวากลมทดลองมระดบน าตาลลดลงกวากลมควบคม ทงนอาจ

เนองมาจากผลการตรวจเลอดในครงแรกสรางความตระหนกใหผสงอายทงสองกลมทมระดบ

น าตาลในเลอดสง ท าใหมการควบคมระดบน าตาลมากขน สงผลใหระดบน าตาลลดลงทงสองกลม

โดยในวนเกบขอมลกลมควบคมไดมกจกรรมใหความรในการดแลสขภาพซงเปนกจกรรมปกตทกลม

ผสงอายจดใหสมาชกเมอมาพบปะกนเดอนละครง

2.2.6 ระดบไขมนในเลอด

ผลการวจยพบวาระดบไขมนในเลอดในกลมทดลองดขนภายหลงการทดลองในดานไขมน

โคเลสเตอรอล ไตรกลเซอไรด แอลดแอล ยกเวน เอชดแอล ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 1 ในขณะ

ทกลมควบคมมไตรกลเซอไรดเพมขน และเอชดแอลลดลงหลงการทดลอง การเปรยบเทยบระหวาง

กลมภายหลงการทดลอง กลมทดลองมไขมนไตรกลเซอไรดและเอชดแอลทดขนกวากลมควบคม ซง

เปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ผลการวจยสอดคลองกบการศกษาของสวรรณครหาสนและคณะ

(Suwankruhasn et al., 2013) ในประเดนทพบการดขนของไขมนเอชดแอลหลงการทดลอง 6 เตอน

และไมสอดคลองในประเดนทการศกษาดงกลาวไมพบผลทดขนของระดบไขมนไตรกลเซอไรด การ

ทระดบไขมนในกลมทดลองดขนกวากลมควบคมเปนผลจากโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทมการให

ผสงอายวเคราะหพฤตกรรมการบรโภคของตน ซงพบวาชอบบรโภคกาแฟทรอนวน ของหวาน มการ

เรยนรเรองพลงงานและไขมนในอาหาร และทางเลอกในการบรโภคอาหารสขภาพ ซงพบวาการลด

- 97 -

อาหารมน รวมกบการมกจกรรมทางกายในชวตประจ าวนอยางสม าเสมอ สงผลใหระดบไขมนไตร

กลเซอไรดลดลง และเอชดแอลเพมขนและดกวากลมควบคม

2.2.7 สขภาพจต

ผลการวจยพบวากลมทดลองมคะแนนสขภาพจตดขนภายหลงการทดลอง และดกวากลม

ควบคมอยางมนยส าคญทางสถต ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 1 และ 2 ทงนขอมลทวไปพบวาม

ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงรอยละ 10 ของทงสองกลมทอยตามล าพงคนเดยว และรอยละ

32.5 และ 54.5 ในกลมทดลองและกลมควบคมทตองดแลตนเองเปนหลก รวมกบวยสงอายทมการ

เปลยนแปลงทงทางกาย จต สงคม เศรษฐกจ เมอเปนโรคไมตดตอเรอรง จงมโอกาสทจะม

ความเครยดสง การเขารวมโปรแกรมสงเสรมสขภาพทเนนการมสวนรวม ท าใหกลมตวอยางในกลม

ทดลองมองเหนคณคาของตนเอง สรางความเชอมนในความสามารถทจะดแลสขภาพตนเอง ม

กจกรรม เกมทสนก มการสรางเครอขายเพอนชวยเพอน มการพฒนาทกษะและสงเสรมการม

กจกรรมทางกายและการจดการความเครยด การมาท ากจกรรมเรยนรเดอนละครงท าใหเกด

สมพนธภาพทดกบผสงอายคนอนๆ มการสงเสรมใหมกลมยอย 5 คน คอยกระตนใหสมาชกมการ

ออกก าลงกายอยางสม าเสมอ ซงพบวากลมทดลองมกจกรรมทางกายในยามวางและมการเดนและ

ขจกรยานในการเดนทางเพมขน สงผลใหมสขภาพจตทดขนหลงการทดลองและดกวากลมควบคม

สอดคลองกบผลการศกษาของ (Chai et al., 2018) ทพบวากลมทเขารวมโปรแกรมสงเสรมการ

จดการตนเองของผปวยเบาหวานมคะแนนความวตกกงวลลดลงดกวากลมควบคม

3. ขอเสนอแนะ

3.1 ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

3.1.1 ผลการวจยพบวาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรงทใหผปวยและครอบครว ชมชน ผใหบรการสขภาพ และเทศบาล เขามามสวนรวม

ในการสะทอนปญหาและความตองการ และรวมออกแบบการบรหารจดการและด าเนนงาน

โครงการ ท าใหทกฝายเกความตระหนกและใหความรวมมอ ดงนนหากจะมการขยายผล ไป

ด าเนนการในพนทอนๆ จ าเปนตองใหผมสวนไดสวนเสยในพนทดงกลาวไดมสวนรวม เพอปรบ

โปรแกรมใหสอดคลองกบปญหาและความตองการของแตละพนทอยางแทจรง

3.1.2 การออกแบบโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพทใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงม

สวนรวมในการก าหนดเปาหมายและเลอกวธปฏบตทเหมาะกบวถชวตของตน โดยเจาหนาทไมได

ตามก ากบการปฏบต จ าเปนตองสงเสรมใหเกดการรวมตวและการกระตนโดยคนในชมชน และม

สงแวดลอมทเออตอพฤตกรรมสขภาพ องคกรปกครองสวนทองถนและผน าชมชน ควรมการจดใหม

สงแวดลอมทเออตอการมพฤตกรรม เชน จดใหมสถานทรมรนและปลอดภยทเหมาะแกการออก

ก าลงกาย มกลมออกก าลงกายทหลากหลายในชมชนเพอเปนทางเลอกใหกบผสงอาย

- 98 -

3.1.3 ขอมลทวไปพบวามผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงรอยละ 10 ทอยตามล าพงคน

เดยว ซงเปนกลมทมความเสยงตอสขภาพดวยมโรคประจ าตวและความเสอมตามวย ดงนน

ศนยบรการสาธารณสข เทศบาล และชมชน จ าเปนตองวางแผนรวมกนในการสงเสรมสขภาพให

ผสงอายกลมนสามารถดแลตนเองไดโดยใชศกยภาพทมอย รวมทงสรางเครอขายชมชนท จะ

ชวยเหลอดแลผสงอายเหลาน เชน ม อสม. ไปเยยมบานใหการดแลอยางสม าเสมอ มพนทและ

กจกรรมเสรมสรางสขภาพและคณภาพชวต ทผสงอายกลมนสามารถเขาถงได

3.1.4 พบวาการนดหมายใหผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงมาเขารวมโปรแกรมสรางเสรม

สขภาพเดอนละครง เตมวน 1 ครงและครงวน 3 ครง รวม 4 ครง อาจท าใหผสงอายบางรายไม

สะดวกในการเดนทางมาเขารวมกจกรรม หากมการออกแบบโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพบรณา

การไปกบบรการรกษาพยาบาล โดยสนบสนนใหผปวยรายใหมทกรายหรอผปวยทควบคมระดบ

น าตาลในเลอดและความดนโลหตไมได เขารวมกจกรรมการเรยนร 3-4 ครง โดยนดใหตรงกบการ

มาตรวจและรบยาเดอนละครง และควรใหญาตหรอผดแลผปวยมารวมเรยนร เนองจากในกลม

ทดลองรอยละ 45 มบตรเปนผดแลหลก ซงหากผดแลมความรและทกษะ รวมถงเขาใจความเสยง

ทางพนธกรรมของตนเองทจะปวยเปนโรคเบาหวานและความดนโลหตสงมากกวาครอบครวทวไป

จะสงผลใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมและสงแวดลอมในครอบครวทเหมาะสม สงผลตอสขภาพ

ทดของทงผปวยและสมาชกในครอบครว

3.1.5 พบวาพฤตกรรมการบรโภคเปนปญหาส าคญผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

โดยเฉพาะการชอบดมเครองดมทผสมน าตาล การบรโภคผกและผลไมทไมหวานในปรมาณนอย

อาจเนองจากนสยและความเคยชน รวมกบอาจมปญหาเรองฟนในการบดเคยวอาหาร และผกผลไม

มราคาแพง ดงนนการจดการเรยนรทจะสรางแรงจงใจใหปรบเปลยนนสยการบรโภคแบบเดม

จ าเปนตองมการใหค าปรกษาในการแกไขปญหาอปสรรคและใหมองเหนทางเลอกทเปนไปไดในการ

ปฏบต ซงจะชวยใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคไดดยงขน

3.1.6 ผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงใหความสนใจกบเนอหาเรองยาและสมนไพรตางๆ ใน

การรกษาโรค อาจเนองจากในปจจบนมการโฆษณาผลตภณฑเสรมอาหาร หรอสมนไพรตางๆ ท

อวดอางสรรพคณในการรกษาโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง จงควรเพมเวลาในหวขอดงกลาว

และเปดโอกาสใหผสงอายซกถามและการตอบขอซกถามดงกลาว โดยวทยากรบรรยายเรองยาเปน

เภสชกรจากโรงพยาบาลพระนงเกลาซงมความรอบรทงยาแผนปจจบน แผนไทย และการแพทย

ทางเลอกอนๆ ท าใหสามารถตอบค าถามและอธบายไดชดเจน ดงนนการเชญวทยากรตองค านง

ความเชยวชาญในเรองทเกยวของดวย

3.1.7 พบวามผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงกลมตวอยางรอยละ 26 ระบไมเคยไดรบ

ความรเกยวกบวธปฏบตตวกอนเขาโครงการ และเคยไดรบการเยยมบานในรอบ 1 ป รอยละ 38 เปน

สมาชกชมรมผสงอายหรอชมรมผปวยรอยละ 55 และเคยเขารวมกจกรรมชมรมฯ เพยงรอยละ 26

- 99 -

ในขณะทแนวโนมผสงอายมจ านวนมากขน และมกพบโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานในวย

สงอาย ดงนนจงควรสนบสนนใหแตละชมชนมชมรมผสงอาย และหากลวธกระตนใหสมาชกเขารวม

กจกรรมอยางสม าเสมอ มการตรวจสขภาพคดกรองความเสยงตอโรคเปนระยะ เมอพบความเสยง

ควรจดโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ เพอปรบเปลยนพฤตกรรม ลดความเสยง และปองกนการเกด

โรค ซงเทศบาลมกองทนหลกประกนสขภาพในเขตพนททสามารถจดสรรงบประมาณสนบสนน โดย

เจาหนาทศนยบรการสาธารณสขควรเปนพเลยงแกแกนน าผสงอายในการจดท าโครงการและด าเนน

กจกรรมสรางเสรมสขภาพใหแกสมาชกชมรมผสงอายในชมชน

3.1.8 การขยายผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปน

โรคไมตดตอเรอรงไปใชในพนทอน ควรมการพฒนาศกยภาพของทมสหวชาชพของศนยบรการ

สาธารณสข ในดานทกษะการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมทเนนการเสรมพลง

เพอใหสามารถด าเนนงานไดอยางมนใจ

3.2 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

3.2.1 ศกษาผลของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพในผสงอายทมความเสยงตอโรคความดน

โลหตสงและโรคเบาหวาน เพอปองกนการปวยเปนโรค

3.2.3 ศกษาศกยภาพและความพรอมของบคลากรสาธารณสขในการจดโปรแกรมสราง

เสรมสขภาพในหนวยบรการปฐมภมใหแกผสงอายทเปนโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน

3.2.3 การวจยและพฒนาระบบการดแลผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรงในชมชนเขตเมอง

บรรณานกรม

กนษฐ โงวศร. (2559). การวจยเรองผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบองครวมตอคณภาพ

ชวตของผสงอาย: รายงานการวจย. มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา.

กองออกก าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย. (2552). การทดสอบความพรอมในการปฏบตกจวตร

ประจ าวนของผสงอาย. นนทบร: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

โกวทย พวงงาม. (2553). ธรรมาภบาลทองถน: วาดวยการมสวนรวมและความโปรงใส. กรงเทพฯ:

มสเตอรกอปป.

ขวญดาว กล ารตน. (2554). ปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภมภาคตะวนตก

ของประเทศไทย. (วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยศลปากร).

ครษฐา ออนแกว. (2554). การดแลสขภาวะของผสงอายในชมชนเมองวดไชยทศและตากสนสมพนธ

กรงเทพมหานคร. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร).

จารก เพชรคง. (2550). การด าเนนงานดานการสรางเสรมสขภาพของประชาชนของเทศบาลในจงหวดส

ราษฎรธาน. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยงใหม).

จรวรรณ หสโรค และคณะ. (2542). ประชาคมสขภาพต าบล กรณศกษา ต าบลดอนหวาน อ าเภอเมอง

จงหวดมหาสารคาม. ศนยฝกอบรมและพฒนาการสาธารณสขภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

จงหวดขอนแกน.

ดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ. (2553). ผลของโปรแกรมการสงเสรมสขภาพ โดยประยกตใช

ทฤษฎความสามารถแหงตนและกระบวนการกลมรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ในผปวย

เบาหวานชนดท 2. วารสารวจย มข. (ฉบบบณฑตศกษา),10(3), 51-60.

ถนอมวงศ กฤษณเพชร. (บ.ก.). (2555). สรรวทยาการออกก าลงกาย. นนทบร: บรษทตรณสาร จ ากด.

เทศบาลนครนนทบร จงหวดนนทบร และคณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร .

(2558). โครงการการพฒนาระบบสรางเสรมสขภาพผสงอายแบบองครวมในเขตเทศบาล

นครนนทบร การวจยในโครงการระยะท 2 เรองการประเมนสมฤทธผลศนยพฒนาคณภาพ

ชวตผสงอาย เทศบาลนครนนทบร: รายงานการวจย. นนทบร: เทศบาลนครนนทบร.

เทศบาลนครนนทบร จงหวดนนทบร และคณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร .

(2559). โครงการการพฒนาระบบสรางเสรมสขภาพผสงอายแบบองครวมในเขตเทศบาล

นครนนทบร การวจยในโครงการระยะท 3 เรองแนวทางการพฒนาระบบสรางเสรมสขภาพ

ผสงอายแบบองครวมในเขตเทศบาลนครนนทบร: รายงานการวจย. นนทบร: เทศบาลนคร

นนทบร.

- 101 -

เทศบาลนครนนทบร. (2561). สภาพทวไปและขอมลพนฐาน. สบคนจากจาก http://nakornnont.go.th.

วนท 25 กรกฎาคม 2561.

นตยา เพญศรนภา. (2557ก). หนวยท 3 การพฒนาการมสวนรวมของชมชนในการท างานชมชนดาน

สาธารณสข ใน เอกสารการสอนชดวชาการท างานชมชนดานสาธารณสข. สาขาวชา

วทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร.

นตยา เพญศรนภา. (2557ข). การเสรมพลงเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงตอโรคหวใจและหลอด

เลอด: แนวคดและการปฏบต. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร: จรลสนทวงศการพมพ.

นตยา เพญศรนภา. (2558). โครงการปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงในกลมภาวะโรคเมตาบอลก ภายใต

หลกประกนสขภาพถวนหนา เขตกรงเทพมหานคร ใน เอกสารประชมวชาการการสราง

เสรมสขภาพและปองกนโรคในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา กรงเทพมหานคร ครงท

4 วนท 21 สงหาคม 2558 ณ เมองทองธาน.

นตยา เพญศรนภา และปยวฒน เกตวงศา. (2559). ปจจยทมอทธพลตอการดแลตนเองอยางยงยนของ

ผปวยเบาหวานชนดท 2 ในกรงเทพมหานคร ใน เอกสารการประชมมอบนโยบายและทศ

ทางการด าเนนงานโรคไมตดตอเรอรง และขอเสนอเชงนโยบายจากงานโรคไมตดตอเรอรง.

วนท 19 ธนวาคม 2559 ณ โรงแรมรชมอนด.

ผสด ดานกล, พชรพร สวชาเชดช และนภาวรรณ ทองเปนใหญ. (2554). ความสมพนธระหวางปจจย

สวนบคคล ปจจยดานพฤตกรรมการดแลตนเอง ปจจยดานการสนบสนนกบการควบคม

ระดบนาตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 ในเขตพนทรบผดชอบของหนวยบรการ

ปฐมภมเครอขายเมองยา 5. วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครราชสมา, 17(2),

27-38.

แผนงานเครอขายควบคมโรคไมตดตอ. (2559). แผนปฏบตการเพอปองกนและควบคมโรคไมตดตอ

ระดบโลก พ.ศ.2556-2563. นนทบร: หางหนสวนจ ากด สนสวย.

แผนงานเครอขายควบคมโรคไมตดตอ. (2559). รายงานสถานการณโรคไมตดตอระดบโลก พ.ศ.2553.

นนทบร: เดอะ กราฟโก ซสเตมส จ ากด.

พศมย อรทย และศรสมร ภมนสกล. (2556). การวเคราะหอ านาจการทดสอบและการประมาณคาขนาด

ตวอยางโดยใชโปรแกรม G*Power. กรงเทพฯ: พมพด.

มณ รตนไชยานนท. (2548). สตรวยทอง. ภาควชาสตนรเวชวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

มหาวทยาลยมหดล. Siriraj Med J, 57(8), 351-358.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน. (2559) โครงการถอดบทเรยนเพอหา Best Practice

ของการท างานดานโรคไมตดตอเรอรง ใน เอกสารการประชมมอบนโยบายและทศทางการ

ด าเนนงานโรคไมตดตอเรอรง และขอเสนอเชงนโยบายจากงานโรคไมตดตอเรอรง. วนท 19

ธนวาคม 2559 ณ โรงแรมรชมอนด.

- 102 -

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. (2560), สถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2559. ปราโมทย

ประสาทกล (บรรณาธการ). นครปฐม: บรษท พรนเทอร จ ากด.

ยวด รอดจากภย, สมพล กตตเรองเกยรต และประสทธ กมลพรมงคล. (2555). ผลของโปรแกรม

เสรมสรางพลงอ านาจตอพฤตกรรมการปองกนตนเองของกลมเสยงโรคเบาหวาน. วารสาร

สาธารณสขมหาวทยาลยบรพา, 7 (2), 117-132.

รตนาภรณ จระวฒนะ และคณะ บรรณาธการ. (2559). แนวปฏบตการท ากจกรรมกลมเบาหวาน เพอ

พฒนาความสามารถในการดแลตนเองและตอบสนองความตองการของผปวยเบาหวาน

รายบคคล. โครงการใหความรเบาหวานแบบกลม คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาล

รามาธบด.

ศรดา ศรสวาง. (2558). แนวทางการมสวนรวมของชมชนในการจดกจกรรมนนทนาการสาหรบผสงอาย

ต าบลหลกหก อาเภอเมองปทมธาน จงหวดปทมธาน. ใน เอกสารประกอบการประชม

วชาการและน าเสนอผลการวจยระดบชาต ครงท 6. น.418-427.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2552). รายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทย โดยการตรวจรางกาย

ครงท 4 พ.ศ. 2551-2. นนทบร: เดอะ กราฟโก ซสเตม จ ากด.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2559). รายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทย โดยการตรวจรางกาย

ครงท 5 พ.ศ. 2557. วชย เอกพลากร. (บก.). นนทบร: ส านกพมพอกษรกราฟฟคแอนด

ดไซน.

สนนทา คมเพชร. (2545). อทธพลของพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพตนเอง การมสวนรวมในชมชน

และความตองการบรการสวสดการสงคมตอภาวะสขภาพจตผสงอายในอ าเภอเมองระนอง

จงหวดระนอง. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยศลปากร).

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. (2555). ยทธศาสตรสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต พ.ศ.

2555-2559. เขาถงขอมลไดจาก www.nrct.go.th/.../NRCT-Strategy55-59_ update1.pdf,

12 พฤศจกายน 2556.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร (2555) สรปสาระ

ส าคญแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบเอด พ.ศ. 2555-2559.

ส านกงานบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถไทย และแผนงานเครอขายควบคมโรคไมตดตอ. (2559) การ

ประชมมอบนโยบายและทศทางการด าเนนงานโรคไมตดตอเรอรงและขอเสนอเชงนโยบาย

จากงานวจยโรคไมตดตอเรอรง. วนท 19 ธนวาคม 2559 ณ โรงแรมรชมอนด สไตลรช

คอนเวนชน จงหวดนนทบร.

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2561). ระบบการบรหารจดการ กองทนหลกประกนสขภาพใน

ระดบทองถนหรอพนท . สบคนจากจาก http://obt.nhso.go.th/obt/about?id=3. วนท22

กรกฎาคม 2561.

- 103 -

ส านกงานสาธารณสขจงหวดนนทบร . (2561). ขอมลทวไปและสถานะสขภาพ. สบคนจากจาก

http://203.157.109.15/nont/file_upload/blocks/HealthData2561.pdf. วนท 22 กรกฎาคม

2561.

ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2559). คมอปฏบตการเพอด าเนนงานลด

โรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพ

องคการทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ.

ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2560). รปแบบการบรการปองกนควบคม

โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ส าหรบสนบสนนการด าเนนงาน NCD Clinic Plus. กรงเทพฯ:

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเมศไทย.

อรทย กกผล. (2546). การมสวนรวมของประชาชน ใน คมอการมสวนรวมของประชาชน. มลนธ

ปรญญาโทนกบรหารรฐกจ. มหาวทยาลยธรรมศาสตร. กรงเทพฯ: หนา 2-1 ถง 2-16.

อรวรรณ แผนคง และสนทรย ค าเพง. (2553). ผลของการสรางเสรมสขภาพโดยใชชมชนเปนฐานตอ

พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของผสงอายและความพงพอใจในการมสวนรวมของ

ผดแลผสงอาย. Rama Nurs J, 16(1), 1-13.

อมรรตน ภรมยชม และอนงค หาญสกล. (2555). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการดแลตนเอง

ของผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ในอาเภอหนองบวระเหว จงหวดชยภม. วารสาร

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 6 ขอนแกน, 19(1), 1-10.

อภชย มงคล, ยงยทธ วงศภรมยศานต, ทว ตงเสร, วชน หตถพนม, ไพรวลย รมซาย และวรวรรณ

จฑา. (2552). การพฒนาและทดสอบดชนชวดสขภาพจตคนไทย(Version 2007):

รายงานการวจย. กรมสขภาพจต. กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

Al-Khawaldeh, OA., Al-Hassan, MA., & Froelicher, ES. (2012). Self-efficacy, self-management, and

glycemic control in adults with type 2 diabetes mellitus. Journal of Diabetes and It

Complications, 26, 10-16.

Anuruang, S. (2015). Community-based intervention to improve hypertension management in

Thailand. Dissertation of Doctor of Philosophy. (Doctoral Dessertation, University OF

Technology Sydney).

Armstrong, T & Bull, F. (2006). Development of the World Health Organization Global Physical

Activity Questionnaire (GPAQ). Journal of Public Health, 14 (2), 66-70.

Bandura, A. (1977). Self-efficacy Theory: toward a unifying theory of behavior change. Psychological

Review, 84(2), 191-215.

- 104 -

Bandura, A. (1982). Self-Efficacy Mechanism in Human Agency. American Psychologist, 37(2), 122-

147.

Chai, S., Yao, B., Xu, L., Wang, D., Sun, J., Yuan, N., Zhang, X. & Ji. L. (2018). The effect of diabetes

self-management education on psychological status and blood glucose in newly

diagnosed patients with diabetes. Patient Education and Counseling, (Article in press).

Duncan, I., Birkmeyer, C., Coughlin, S., Li, QE., Sherr, D. & Boren, S. (2009). Assessing the

value of diabetes education. The Diabetes Educator, 35(5), 752-60.

Funnell, M.M. & Anderson, R.M. (2003). Patient empowerment: a look back, a look ahead. The

Diabetes Educator, 29(3), 254-464.

Funnell, M.M., Nwankwo, R., Gillard, M.L., Anderson, RM. & Tang, T.S. (2005). Implementing

and Empowerment-Based Diabetes Self-Management Education Program. The

Diabetes Educator, 31(1), 53-61.

Green, L.W. & Kreuter, M.W. (1991). Health Promotion Planning: An Educational and Environmental

Approach (2nd ed.). Toronto: Mayfield Publishing Company.

Lata, H. & Alia, L.W. (2007). Ageing: Physiological Aspects. JK science, 9(3), 111-115.

Minet, L.R., Lonvig, E., Henriksen, J.E., & Wagner, L. (2011). The experience of living with

diabetes following a self-management program based on motivational interviewing.

Qualitative Health Research, 21(8), 115-1126.

Pena-Purcell, N.C., Boggess, M.M., & Jimenez, N. (2011) An empowerment-based diabetes self-

management education program for Hispanic/Latinos: a quasi-experimental pilot study.

The Diabetes Educator. 37(6): 770-9.

Pender, N.J., Murdaugh, G.L., & Parsons, M,A. (2006). Health promotion in nursing practice (5thed).

New Jersey: Parson Education, Inc.

Ronald, H,A. (2003). The Evolving Role of Senior Centers In The 21st Century. Retreived from

http://www.indiana.edu/~leisure/module2/unit3_LA2/readings/Aday-

Role%20of%20Sr%20 Ctrs.pdf.

Sharma, G. & Goodwin, J. (2006). Effect of aging on respiratory system physiology and immunology.

Clinical intervention in aging, 1(3), 253-260.

Schinckus, L., Van den Broucke, S., Housiaux, M. & Diabetes Literacy Consortium. (2014). Assessment

of implementation fidelity in diabetes self-management education programs: A

systematic review. Patient Education and Counseling. 96(1), 13-21.

- 105 -

Suwankruhasn, N., Pothiban, L., Panuthai, S. & Boonchuang, P. (2013). Effects of a Self-management

Support Program for Thai People Diagnosed with Metabolic Syndrome. Pacific Rim Int J

Nurs Res, 17(4), 371-383.

WHO, (1986). Health Promotion: A Discussion Document on the Concept and Principles. Ottawa: WHO.

WHO. (1991). Community Involvement in Health Development: Challenging Health Services. Geneva:

World Health Organization.

WHO. (2002). Active Ageing a Policy Framework. A contribution of the World Health Organization to

the Second United Nations World Assembly on Ageing. Madrid, Spain, April 2002.

ภาคผนวก ก

เครองมอในการวจย

1. ประเดนการสนทนากลมศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพ

ผสงอายทปวยดวยโรคไมตดตอเรอรงในชมชน เพอพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบ

มสวนรวม

2. แบบสอบถามเกบขอมลผสงอายทปวยดวยโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง

3. โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ในพนทเทศบาลนครนนทบร

4. สมดบนทกสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

- 107 -

ประเดนการสนทนากลม

ศกษาสถานการณ ปญหาและอปสรรคของการสรางเสรมสขภาพผสงอายทเปนโรคไมตดตอ

เรอรงในชมชน เพอพฒนาโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม

1. สถานการณปญหาสขภาพของผสงอายในเทศบาลนครนนทบร และในพนทททาน

รบผดชอบหรออยอาศย ดานสขภาพกาย สขภาพจต พฤตกรรมการดแลตนเอง การดแลจากคนใน

ครอบครวและชมชน

2. บรการสงเสรมสขภาพและการรกษาพยาบาลส าหรบผสงอายทปวยดวยโรคความดน

โลหตสงและโรคเบาหวาน

-มอะไรบาง โดยใคร/หนวยงานใด รปแบบเปนอยางไร

-ปญหาอปสรรคทพบ

-แนวทางการแกไข หรอสงทตองการเพมเตม

3. การมสวนรวมของชมชน กบเครอขายบรการสขภาพในการดแลสขภาพผสงอายทปวย

ดวยโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน ทผานมาเปนอยางไร ใครมบทบาทส าคญ แนวทางการ

พฒนาใหดยงขน รปแบบทตองการและเปนไปได

4. รปแบบและเนอหากจกรรมในโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทตองการ

5. ระยะเวลาการจดกจกรรมและสถานททเหมาะสมกบกจกรรม และสะดวกกบ

กลมเปาหมาย

6. แนวทางการหากลมเปาหมายเขารวมโครงการ และวธการจงใจใหเขารวมกจกรรมตาม

โปรแกรม

7. การใหกลมควบคมไดมโอกาสเขารวมโปรแกรมในระยะตอไป

8. ขอสงเกต หรอขอควรระวงอนๆ

- 108 -

แบบสอบถามเกบขอมลผสงอายทปวยดวยโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง

โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบขอมลของผสงอาย หรอเตมขอมลลงในชองวาง

1. เพศ □ 1. ชาย □ 2. หญง

2. ปจจบนทานมอาย ............................ ปเตม

3. สถานภาพสมรส

□1. โสด □2. ค □3. หมาย □4. หยาราง/แยกกนอย

4. การศกษาสงสด □1. ไมไดเรยน □2. ประถมศกษา □3. มธยมศกษา/ปวช

□4. อนปรญญา/ปวส. □5. ปรญญาตรหรอสงกวา

5. อาชพ □1. ไมไดประกอบอาชพ/แมบาน □2. ขาราชการบ านาญ □3. ท างานบรษทเอกชน/โรงงาน

□4. คาขาย/ประกอบอาชพสวนตว □5. รบจางทวไป □6. อนๆ ระบ...................................

6. รายไดของครอบครวเฉลย.............................บาท ตอเดอน (รวมรายไดของสมาชกทกคน)

7. สถานะเศรษฐกจของครอบครวทาน

□1. รายไดนอยกวารายจาย และเปนหน

□2. รายไดพอๆ กบรายจาย ไมมเงนเหลอเกบ

□3. รายไดมากกวา กบรายจาย มเงนเหลอเกบ

8. ปจจบน ทานมโรคประจ าตวทแพทยวนจฉยอะไรบาง ใหท าเครองหมาย√ ลงในชองตรงกบโรคเรอรงทแพทย

วนจฉยพบวาปวย หรอไมพบ กรณพบวาปวย ใหระบจ านวนปเปนตวเลขจ านวนปเตม นบตงแตทแพทย

ตรวจพบจนถงปจจบน หากจ าระยะเวลาไมไดหรอไมทราบใหท าเครองหมาย√ ลงในชองจ าไมได (ตอบได

มากกวา 1 ขอ)

โรคประจ าตวทเปนโรคเรอรง

การปวย จ านวนปทตรวจพบนบถง

ปจจบน

ไมพบ (0) พบ

(1) ป

จ าไมได /ไมทราบ

(99)

1. เบาหวาน

2. ความดนโลหตสง

9. ทานรกษาโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสงทไหน

□1. ศนยบรการสาธารณสขท................

□2. โรงพยาบาลพระนงเกลา

□3. อนๆ (ระบ)...........................................................

10. ในรอบ1 ป ทผานมา ทานไปรบการตรวจรกษารกษาโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสงตามแพทยนด

บอยเพยงใด □1. ไมไปเลย □2. ไปบางผดนดบาง □3. ไปตามนดประจ า

- 109 -

11. ทานเคยไดรบความรเกยวกบวธการปฏบตตวในการรกษาโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสงจาก

ศนยบรการสาธารณสข หรอโรงพยาบาลททานไปรบการรกษา

□1. ไมเคยไดรบ

□2. เคยไดรบ ระบจ านวนครงทไดรบในรอบปทผานมา...........ครง ซงเคยไดรบความรในเรอง

□2.1 การออกก าลงกาย

□2.2 การบรโภคอาหาร

□2.3 การจดการอารมณ ความเครยด

□2.4 อนๆ ระบ...................................................

12. ทานเคยไดการเยยมบานจากเจาหนาทสาธารณสขเพอใหค าแนะน าเกยวกบวธการปฏบตตวในการรกษา

โรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสง

□1. ไมเคยไดรบ □2. เคยไดรบ ระบจ านวนครงทไดรบในรอบปทผานมา.....................ครง

13. คนในครอบครวททานอาศยอยดวย

□1. อยตามล าพงคนเดยว

□2. อยกบสามหรอภรรยา เพยง 2 คน

□3. อยกบสามหรอภรรยา และลก หลาน รวม................คน

□4. อนๆ ระบ....................................................รวม................คน

14. บคคลหลก ทท าหนาทชวยดแลเรองสขภาพใหทาน

□1. ไมม ทานดแลตนเองอยางเดยว

□2. สาม หรอภรรยา

□3. บตร................................... (ระบ □ ชาย หรอ□หญง)

□4. ลกสะใภ หรอลกเขย

□5. อนๆ ระบ....................................................

15. การเปนสมาชกชมรมผสงอาย หรอชมรมผปวยโรคเบาหวาน/โรคความดนโลหตสง

□1. ไมเปนสมาชก □2. เปนสมาชก (ระบ) ชมรม..............................................................

16. การเขารวมกจกรรมของชมรมผสงอาย หรอชมรมผปวยโรคเบาหวาน/โรคความดนโลหตสง

ในรอบปทผานมาไดเขารวมกจกรรมบอยเพยงใด

□ 1.ไมเคยเลย

□ 2. เคยเขารวมบาง ระบจ านวน..................ครง

□ 3. เขารวมทกครง ระบจ านวน..................ครง

- 110 -

ตอนท 2 ความเชอมนของทานทจะปฏบตกจกรรมตอไปน

โปรดอานขอความ แลว Ο รอบตวเลขทตรงกบระดบความเชอมน/มนใจของทาน ณ ปจจบน ตอการททาน

จะท ากจกรรมดงกลาวไดเปนประจ าหรออยางสม าเสมอ มากนอยเพยงใด (1 หมายถงท าไมไดเลย 10 หมายถงท า

ไดแนนอน)

ขอความ ความมนใจของทานทจะปฏบต

1. ถงแมวาทานจะตองเตรยมอาหารใหผอน

หรอนงกนอาหารรวมกบผอน ทานมนใจวา

จะสามารถควบคมตนเองใหเลอกกนเฉพาะ

อาหารทเหมาะกบโรคไดตามทตงใจไว

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

2. ถงแมวาทานก าลงหว ทานมนใจวาจะ

สามารถเลอกกนเฉพาะอาหารทเหมาะสม

กบโรคได

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

3. ทานมนใจวาจะหลกเลยงการกนอาหาร

และเครองดมทสงผลเสยตอสขภาพ ถงแม

จะเปนสงทชอบกตาม

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

4. ทานรสกมนใจทจะกนอาหารใหตรงตาม

เวลามออาหาร โดยเฉพาะกนอาหารมอ

เชา เปนประจ าทกวน

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

5. ทานมนใจวาจะสามารถเคลอนไหว/ออก

แรง ตอเนองอยางนอย 10 นาท ทท าให

การหายใจและหวใจเตนเพมขน โดยท า

สะสมใหไดอยางนอย 30 นาท ตอวน

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

6. ทานมนใจวาจะสามารถท ากจกรรม

เคลอนไหว/ออกแรงในชวตประจ าวน แทน

การนงอยกบทหรอนอนเปนเวลานานๆ

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

7. ทานมนใจวาจะสามารถจดการ

ความเครยด หรอลดความวตกกงวลจาก

ปญหาตางๆ (เชน ปญหาสขภาพ

ครอบครว หนาทการงาน) ทพบในแตละ

วนได

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

8. ทานมนใจวาสามารถกนยา หรอฉดยา ใน

แตละวน ไดตรงตามทแพทยสงการ

รกษา

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

- 111 -

ขอความ ความมนใจของทานทจะปฏบต

9. ทานมนใจวาทานสามารถสงเกตและ

ประเมนวาอาการเจบปวยทเปลยนแปลง

ไปหรอสงผดปกตใดทเกดขนททานจะตอง

รบไปพบแพทย

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

10. ทานมนใจวาจะสามารถควบคมน าหนก

ตว หรอสดสวนรางกายไมใหอวนไดส าเรจ

ตามเปาหมายทตงไว

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

11. หากทานเปนโรคความดนโลหตสง ทาน

มนใจวาจะสามารถควบคมระดบความดน

โลหตได เพอมใหเกดภาวะแทรกซอนตอ

สขภาพ

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

12. หากทานปวยเปนโรคเบาหวาน ทานมนใจ

วาจะสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

ได เพอมใหเกดปญหาโรคแทรกซอนตามมา

ท า

ไมได

เลย

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ท าได

แนนอน

ตอนท 3 การปฏบตทเกยวของกบการบรโภคอาหาร จดการความเครยด การใชยา

โปรดท าเครองหมาย ลงในชองวางทตรงกบความถของการปฏบตจรงของทานในแตละขอ ใน 1 อาทตย/สปดาห

ทผานมา ทเปนสปดาหปกต

การปฏบตของทาน

ความถของการปฏบตใน

1 สปดาห

5-7 วน 3-4

วน

1-2

วน

ไมท า

เลย 1. ดมเครองดมทมรสหวาน เชน น าหวาน น าอดลม กาแฟเยน น าผลไมท

ผสมน าตาล กาแฟซองทรอนวน (3in1)

2. กนผลไมทมรสหวานจด เชน ทเรยน ล าไย ลนจ ขนน เงาะ มะมวงสก

3. กนขนมทมรสหวานจด เชน ขนมเชอมตาง ๆ ทองหยบ ทองหยอด

ฝอยทอง

4. กนผกและผลไมรสไมหวานชนด (เชน ฝรง สม ชมพ แคนตาลป) รวมกน

ประมาณ 6 ทพพ หรอครงกโลกรมตอวน

5. กนอาหารประเภททอด/ผดในน ามนมาก ๆ เชน ปาทองโก กลวยแขก ไก

ทอด หมทอด แคบหม ผดซอว ผดไทย หอยทอด

- 112 -

การปฏบตของทาน

ความถของการปฏบตใน

1 สปดาห

5-7 วน 3-4

วน

1-2

วน

ไมท า

เลย 6. กนอาหารไขมนสง เชน ไขแดง แฮม ไสกรอก กนเชยง หมยอ เครองใน

สตว ขาวขาหม ขาวมนไก กง หอย ปลาหมก

7. กนอาหารหรอของหวานทปรงดวยกะท เชนแกงกะท ตมขาไก กลวยบวชช

8. กนอาหารทท าจากเนยหรอครม เชน คกก เคก ไอศครม

9. กนขนมขบเคยวทมรสเคม เชน มนฝรงทอด ถวทอด ผลไมดอง บวย

10. กนอาหารส าเรจรปหรออาหารกระปอง เชน มามา โจกซอง ปลา

กระปอง

11. กนอาหารทมรสเคมจด หรออาหารหมกดอง เชน ปลาเคม ไขเคม

ผกกาดดอง เตาหย

12. เตมเกลอหรอน าปลาทกครงทกนอาหาร

13. กนอาหารมอเชา

14. คดวตกกงวลในทกๆ เรอง

15. ท ากจกรรมทชวยสรางความผอนคลาย เชนสวดมนต ท างานอดเรก รอง

เพลง เลยงสตว

16. นอนหลบพกผอนเพยงพอ อยางนอย 6-8 ชวโมงตอวน (รสกสดชนหลง

ตนนอน)

17. ทานกนยา (หรอฉดยา) ในแตละวน ตรงตามทแพทยสง

18. ปรบหรอลดยาเองตามอาการของโรคทเปลยนแปลง

19. กนยาอนๆ นอกเหนอจากทแพทยสง เพอรกษาโรคทเปนอย

- 113 -

ตอนท 4 กจกรรมทางกาย

ค าแนะน าการใชแบบสอบถามกจกรรมทางกาย

(Global Physical Activity Questionnaire: GPAQ)

ในการใชแบบสอบถามน ผสมภาษณตองถามทกค าถาม การถามหรอไมถามในบาง องคประกอบ จะท าให

ไมสามารถค านวณผลลพธไดทกองคประกอบได ดงนน กอนทจะใช GPAQ เจาหนาทเกบขอมลจะตองทบทวน

ค าถามแตละตอน ขอแนะน าและค าถามในแตละตอนจะชวยให เจาหนาทสอบถามและบนทกค าตอบไดอยาง

ถกตอง

ตอไปนผม/ดฉน จะขอสอบถามเกยวกบเวลาทคณใชท ากจกรรมในการเคลอนไหวออกแรง /ออกก าลง

ภายในสปดาหหนงๆ ขอความกรณาในการตอบค าถามตอไปน ถงแมคณจะคดวาตวคณเอง จะไมคอยได

เคลอนไหวกระฉบกระเฉงกตามกอนอนขอใหคดถงเวลาทใชในการท างาน การท างาน หมายถง การท างานทงท

ไดรบหรอไมไดรบผลตอบแทน การเรยน/การอบรม กจกรรมการท างาน บาน การเพาะปลกและเกบเกยว การหา

ปลา/หาอาหาร การแสวงหางาน เปนตน (อาจเพมเตม ตวอยางอน)

ในการตอบค าถามเกยวกบความหนกหรอความแรงของกจกรรมนน มความหมาย ดงน

กจกรรมทตองเคลอนไหวออกแรง/ออกก าลงระดบหนก หมายถง กจกรรมทตองใช พละก าลงอยางหนก

จนท าใหหายใจแรง หรอหวใจเตนเรวขนมาก

กจกรรมทตองเคลอนไหวออกแรง/ออกก าลงระดบปานกลาง หมายถง กจกรรมทตองใช พละก าลงใน

ระดบปานกลาง ท าใหหายใจเรว หรอหวใจเตนเรวขนจากปกตเลกนอย

ค าชแจง ใหท าเครองหมาย / ลงในชอง และเตมค าลงในชองวางใหสมบรณ ตรงกบค าตอบของผใหสมภาษณ

ค าถาม ค าตอบ รหส

1) กจกรรมในการท างาน

1. ทานท างานออกแรง/ออกก าลงระดบหนก ซงท า

ใหหายใจ แรงและเรวกวาปกตมากหรอหอบ

ตดตอกนเปน ระยะเวลา อยางนอย 10 นาท เชน

การยกหรอแบกของหนกๆ การขด ดน งาน

กอสราง เปนตน ใชหรอไม

ไมใช

ใช ระบวธ.........................................

................................................................

ใชเวลา : ชม : นาท

จ านวนวน................... วน ตอสปดาห

P1,

P3,

P1.1

P3

P2

2. ทานท างานออกแรง/ออกก าลงระดบปานกลาง

ซงท า ใหหายใจเรวขนพอควรไมถงกบหอบ

ตดตอกนเปน ระยะเวลาอยางนอย 10 นาท

เชน การกาวเดนเรวๆ หรอการยกถอของเบาๆ

เปนตน ใชหรอไม

ไมใช

ใช ระบวธ...........................................

................................................................

................................................................

ใชเวลา : ชม : นาท

จ านวนวน.................... วน ตอสปดาห

P4

P4.1

P6

P5

- 114 -

2) กจกรรมในการเดนทางจากทหนงไปยงอกทหนง

ค าถามตอไปนไมรวมถงกจกรรมออกแรงออกก าลงกายในการประกอบอาชพการงาน ทกลาวมาแลวในตอนท

ผานมา อยากจะถามถงการเดนทางทท าโดยปกตในทตางๆ เชน การเดนทางไปท างาน ไปตลาด ไปซอขาว-ของ

ไปวด-โบสถ เปนตน [ใหยกตวอยางกจกรรมการเดนทางไป-กลบอนๆ]

3. ทานเดนหรอถบจกรยานจากทหนงไปยงอกท

หนง ตดตอกนเปนระยะเวลาอยางนอย 10

นาท ใชหรอไม

ไมใช

ใช ระบวธ...........................................

..................................................................

ใชเวลา : ชม : นาท

จ านวนวน.................... วน ตอสปดาห

P7

P9

P8

3) กจกรรมทท าในเวลาวางเพอพกผอนหยอนใจ/นนทนาการ

ค าถามตอไปนไมรวมถงกจกรรมทใชในการประกอบอาชพการงาน และการเดนทางทไดกลาวมาแลวใน 2 ตอน

ขางตน ตอไปนอยากจะถามเกยวกบการเลนกฬา การเลนฟตเนส และกจกรรมสนทนาการทคณปฏบตในเวลา

ทวาง จากการท างาน [ใหยกตวยาง]

4.

ทานเลนกฬา ออกก าลงกายหรอท ากจกรรม

นนทนาการระดบหนก ซงท าใหหายใจแรง

และเรวกวา ปกตมาก หรอหอบตดตอกน

เปนระยะเวลาอยางนอย 10 นาท เชน วง

เตนแอโรบก ใชหรอไม

ไมใช

ใช ระบวธการออกก าลง

.....................................................

....................................................

ใชเวลา : ชม : นาท

จ านวนวน.................... วน ตอสปดาห

P10

P10.1

P12

P11

5. ทานเลนกฬา ออกก าลงกายหรอท ากจกรรม

นนทนาการระดบปานกลาง ซงท าใหหายใจ

เรวขน พอควรไมถงกบหอบ ตดตอกนเปน

ระยะเวลาอยางนอย 10 นาท เชน การเดนเรว

ถบจกรยาน วายน า ร าไมพลอง ไทเกก/ร า

มวยจน

ไมใช

ใช ระบวธการออกก าลง

.....................................................

....................................................

ใชเวลา : ชม : นาท

จ านวนวน.............วนตอสปดาห

P13

P15

P14

4) พฤตกรรมนงๆนอนๆ

ค าถามตอไปนเปนค าถามเกยวกบการนง การนงๆ นอนๆ ทบาน หรอ ณ ทใดๆ จะเปนการนงเพอเดนทางไปใน

ทตางๆ หรอ การนงพดคยกบเพอน นงท างาน นงดโทรทศน แตไมรวมเวลาทใชในการนอน [ยกตวอยาง

เพมเตม]

โดยปกตในแตละวน ทานใชเวลานงเอนกายรวม

แลวเปน ระยะเวลานานเทาไร

:

ชวโมง : นาท ตอวน

P16

ทานคดวาทานเปนคนเคลอนไหว ออกแรงอยในระดบใด (นอยทสด 0………….. 10 มากทสด)

นอยทสด มากทสด

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

- 115 -

ตอนท 5 แบบสอบถามสขภาพจต

ค าชแจง ใหท าเครองหมาย / ลงในชองทมขอความตรงกบตวทานมากทสด โดยขอความรวมมอใหตอบค าถามทก

ขอ ค าถามตอไปนจะถามถงประสบการณ อาการ ความคดเหนและความรสกของทานวาอยในระดบใด แลวให

ทานตอบลงในชองทเปนจรงกบตวทานมากทสด

ไมเลย หมายถง ไมเคยมเหตการณ อาการความรสก หรอไมเหนดวยกบเรองนนๆ

เลกนอย หมายถง เคยมเหตการณ อาการความรสกในเรองนนๆ เพยงเลกนอย หรอไมเหนดวยกบ

เรองนนๆ เพยงเลกนอย

มาก หมายถง เคยมเหตการณ อาการความรสกในเรองนนๆ มาก หรอไมเหนดวยกบเรองนนๆ

มาก

มากทสด หมายถง เคยมเหตการณ อาการความรสกในเรองนนๆ มากทสด หรอไมเหนดวยกบเรองนนๆ

มากทสด

ค าถาม ระดบเหตการณ อาการ ความรสก

ไมเลย เลกนอย มาก มากทสด

1. ทานรสกพงพอใจในชวต

2. ทานรสกสบายใจ

3. ทานรสกเบอหนาย ทอแท กบการด าเนนชวตประจ าวน

4. ทานรสกผดหวงในตนเอง

5. ทานรสกวาชวตของทานมแตความทกข

6. ทานสามารถท าใจยอมรบไดส าหรบปญหาทยากจะแกไข

(เมอมปญหา)

7. ทานมนใจวาจะสามารถควบคมอารมณไดเมอมเหตการณคบขน

หรอรายแรงเกดขน

8. ทานมนใจทจะเผชญกบเหตการณรายแรงทเกดขนในชวต

9. ทานรสกเหนอกเหนใจเมอเหนผอนมทกข

10. ทานรสกเปนสขในการชวยเหลอผอนทมปญหา

11. ทานใหการชวยเหลอผอนเมอมโอกาส

12. ทานรสกภมใจในตนเอง

13. ทานรสกมนคงปลอดภยเมออยในครอบครว

14. หากทานปวยหนกทานเชอวาครอบครวจะดแลทานเปนอยางด

15. สมาชกในครอบครวมความรกและผกพนตอกน

- 116 -

ตอนท 6 ผลการตรวจสขภาพ ครงท...................วนท................................

1. รอบเอว........................ซม.

2. น าหนก..................ก.ก. สวนสง.......................ซ.ม.

3. คาความดนโลหต 3.1 คาบน.......................มลลเมตรปรอท 3.2 คาลาง..................มลลเมตรปรอท

4. ชพจร...................ครง/นาท

4. คาน าตาลในเลอด (FBS)….................มลลกรมตอเดซลตร

5. คา HbA1C ………………………

6. คาไขมนในเลอด (ถาม)

6.1 Cholesterol……………………. มลลกรมตอเดซลตร

6.2 Triglyceride……………………มลลกรมตอเดซลตร

6.3 HDL……………………………มลลกรมตอเดซลตร

6.4 LDL…………………………….มลลกรมตอเดซลตร

- 117 -

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม ส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ในพนทเทศบาลนครนนทบร

โดย

รองศาสตราจารย ดร.นตยา เพญศรนภา อาจารย ดร.ธระวธ ธรรมกล

และ อาจารย ดร.กนษฐ โงวศร

ภายใตโครงการวจย เรองผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม

ส าหรบผสงอายทปวยดวยโรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร

ไดรบทนอดหนนการวจยวชาการ (กองทนรตนโกสนทรสมโภช 200 ป) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ปงบประมาณ 2560

- 118 -

โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ในพนทเทศบาลนครนนทบร

วตถประสงคของโปรแกรม เพอใหผสงอายทปวยดวยโรคเบาหวานและหรอโรคความดนโลหตสง 1. มความเชอในความสามารถดแลตนเองเพอควบคมโรคได 2. มการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองในเรองการบรโภคอาหาร การมกจกรรมทางกาย

การจดการความเครยด และการใชยาตามแผนการรกษา 3. มการสนบสนนในลกษณะกลมเพอนชวยเพอนเพอการดแลตนเอง 4. มการเปลยแปลงภาวะสขภาพทดขนในระยะเวลา 3 เดอน ไดแก นาหนก ดชนมวลกาย รอบ

เอว ความดนโลหต นาตาลในเลอด ไขมนในเลอด สมรรถภาพทางกาย และสขภาพจต

กลมเปาหมายทเขารวมโปรแกรม เปนผทมอาย 60-80 ป ทงเพศชายและเพศหญง ทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนโรคความดนโลหต

สง และหรอโรคเบาหวาน และมารบการรกษาทศนยบรการสาธารณสข เทศบาลนนทบรทเปนพนททศกษา

สามารถสอสารพดคยโตตอบภาษาไทยไดเปนอยางด สามารถชวยเหลอตนเองได และสามารถทากจกรรม

ตามโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ (ไมมขอหามในการออกกาลงกาย) รวมทงสมครใจเขารวมในการศกษา

ตดตามเปนระยะเวลา 12 สปดาห

แนวทางการออกแบบโปรแกรม จากการศกษาสถานการณกอนดาเนนการเพอพฒนาโปรแกรมฯ ใชวธการเกบขอมลเชงคณภาพ ดวยการสมภาษณบคลากรของศนยบรการสาธารณสข และการสนทนากลมยอย จากผมสวนไดสวนเสย ประกอบดวย ผแทนผสงอายและครอบครว (8 คน) ผนาชมชน (2 คน) อาสาสมครสาธารณสข (4 คน) เจาหนาทสาธารณสขทเปนทมสหวชาชพทดแลผสงอายของศนยบรการสาธารณสขและโรงพยาบาลท ดแลเครอขาย (8 คน) ผบรหารของศนยบรการสาธารณสขและเทศบาล (2 คน) รวม 24 คน ทาใหไดขอมลวาในชมชนเมองจะมปญหาในการใหความรวมมอของประชาชน ดงนนหากให อสม.หรอแกนนาในชมชนทเปนผสงอายและปวยดวยโรคเรอรงมาเขารวมกจกรรมพรอมกบสมาชกในชมชน โดยกระจายให อสม.หรอแกนนา 1 คนดแลสมาชกทมอก 4-5 คน นาจะเปนแนวทางในการกระตนและสนบสนนการดแลตนเองไดด ผปวยบางคนไมเชอวาตนเองปวย ไมเขาใจผลสขภาพของตนเองวาเสยงมากนอย อกทงผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงสวนใหญมความรทางทฤษฎแตยงขาดความตงใจและแรงจงใจในการปฏบต หากใหเจาหนา ทบงคบจะไมไดผล ดงนนกจกรรมควรเนนใหมความตระหนก ใหตงเปาหมายของตนเอง และควบคมกากบ

- 119 -

ตนเอง โดยไดรบการสนบสนนจากคนรอบขาง จะเปนวธการทเหมาะสม สาหรบการเรยนรทจะพบกนเดอนละครง ครงแรกเตมวน กบครงท 2-4 ครงวน มความเหมาะสมไมมากไมนอยไป พอทจะหาผสนใจเขารวมโครงการได ในดานสถานทพบวาศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอายของเทศบาลนครนนทบร มหองจดกจกรรมทมขนาดใหญ มเครองปรบอากาศและเครองเสยง สถานทเดนทางสะดวก และเปนทรจกของผสงอาย จงเหมาะสมทจะใชเปนสถานทจดอบรม โดยเฉพาะเมอโครงการสนบสนนคาเดนทางใหกบผรวมกจกรรม รปแบบของการจดกจกรรมตามโปรแกรม จากขอมลดงกลาว ทาใหออกแบบโปรแกรม โดยเปนจดการอบรมเชงปฏบตการ รวม 4 ครง ครงแรกใชเวลา 1 วน ครงท 2-4 ใชเวลาครงวน โดยแตครงละ หางกน 1 เดอน เพอใหมโอกาสไดนาสงทเรยนรไปปรบเปลยนพฤตกรรม และนาประสบการณมาแลกเปลยนเรยนรกนในกลม กจกรรมเนนการมสวนรวมในการคดวเคราะหประสบการณการดแลตนเอง ความเสยง การตงเปาหมายและการวางแผนการดแลตนเองทเหมาะสมกบเงอนไขและวถชวต มการสงเสรมการรวมกลมเพอนทอยในชมชนเดยวกนใหการสนบสนนซงกนและกน และเสรมแรงดวยการใหรางวลแกบคคลและทมทสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดด

- 120 -

ก าหนดการอบรมเชงปฏบตการ สรางเสรมสขภาพส าหรบผสงอายทเปนโรคไมตดตอเรอรง

ครงท 1 วนท 24 สงหาคม 2560 08.30-09.00 น ลงทะเบยน 09.00-09.10 น. พธเปดการอบรม 09.10-09.30 น. กจกรรมเสรมพลงสรางความสมพนธผสงอาย 09.30-10.15 น. สขภาพวยสงอายทคาดหวง 10.15-10.30 น. พกอาหารวาง 10.30-11.00 น. กจกรรมเรยนรเรองโรคเบาหวาน-โรคความดนโลหตสง และระดบความเสยงของตนเอง 11.00-12.00 น. กจกรรมวเคราะหประสบการณการดแลตนเองของผสงอาย 12.00-13.00 น. พกอาหารกลางวน 13.00-14.30 น. กจกรรมโภชนาการเพอสขภาพสาหรบผสงอาย 14.30-14.45 น. พกอาหารวาง 14.45-15.30 น. สรปการเรยนร สรางกลมเพอนชวยเพอนสนบสนนการดแลตนเอง

ตงเปาหมายการดแลตนเอง และนดหมายครงตอไป

ครงท 2 วนท 22 กนยายน 2560 08.00-08.30 น ลงทะเบยน ชงนน. วดรอบเอว ความดนโลหต 08.30-08.45 น. บรหารรางกาย/ยดเหยยดกลามเนอ 08.45-09.15 น. แลกเปลยนเรยนรการดแลตนเองในเดอนทผานมา และผลลพธดานสขภาพ

มอบรางวลบคคลและทมผทมผลการปรบเปลยนพฤตกรรมและภาวะสขภาพทดขน 09.15-10.00 น. กจกรรมการดแลสขภาพแบบองครวม 10.00-10.15 น. พกอาหารวาง 10.15-11.15 น. กจกรรมออกกาลงกายเพอสขภาพ 11.15-11.30 น. สรปการเรยนร และวางแผนการดแลตนเองในเดอนถดไป

- 121 -

ครงท 3 วนท 20 ตลาคม 2560 08.00-08.30 น ลงทะเบยน ชงนน. วดรอบเอว ความดนโลหต 08.30-08.45 น. บรหารสมองชะลอโรคสมองเสอม 08.45-09.10 น. กจกรรมรกษสขภาพสรางชวตใหยนยาว 09.10-09.40 น. แลกเปลยนเรยนรการดแลตนเองในเดอนทผานมา และผลลพธดานสขภาพ มอบรางวลบคคลและทมผทมผลการการดแลสขภาพทดขน 09.40-10.00 น. กจกรรมสขภาพจต-หวเราะบาบด 10.00-10.15 น. พกอาหารวาง 10.15-11.15 น. กจกรรมยา กบการรเทาทนสอกอนตดสนใจบรโภค 11.15-11.30 น. สรปการเรยนร และวางแผนการดแลตนเองในเดอนถดไป

ครงท 4 วนท 24 พฤศจกายน 2560 07.30-09.00 น ลงทะเบยน เจาะเลอด ชงนน. วดรอบเอว ความดนโลหต สอบถามพฤตกรรม 09.00-09.20 น. ขยบกายสบายชว 09.20-09.45 น. แลกเปลยนเรยนรปจจยสาเรจของการดแลตนเองจากบคคลและทมผทมผล

การปรบเปลยนพฤตกรรมและภาวะสขภาพทดขนอยางตอเนอง มอบรางวล 09.45-10.00 น. พกอาหารวาง 10.00-11.00 น. วางแผนการดแลสขภาพอยางยงยนสาหรบบคคลและกลม 11.00-11.30 น. สรปการเรยนรจากโครงการ ประเมนผล 11.30-12.00 น. มอบวฒบตรและปดการอบรม

- 122 -

กจกรรมเสรมพลงสรางความสมพนธผสงอาย วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขาอบรมไดรจกชอและลกษณะเดนดานดบางประการของสมาชกแตละคน 2. ใหสรางบรรยากาศทเปนกนเองและกลาแสดงออก อนจะนาไปสการมสวนรวมในกจกรรมตอไป 3. ใหผเขาอบรมเกดความภาคภมใจในตนเอง นบถอตนเอง และกอใหเกดความตองการทจะดแล

สขภาพตนเอง ระยะเวลา 20 นาท อปกรณ 1. แผนกระดาษแขงรอยดวยเชอกสาหรบทาเปนปายชอคลองคอ 2. ปากกาปลายสกหลาด สถานท หองโลงกวาง ไมตองใชโตะ ใหนงเกาอเปนรปตวย ขนตอน 1. วทยากรแบงกลมสมาชกตามชมชนทเขารวมกลมละ 4-6 คน เพอใหชวยเหลอสนบสนนกนในการดแลตนเอง

2. แจกแผนปายชอ 1 แผนตอคน แลวใหสมาชกเขยนชอ พรอมทงลกษณะเดนหรอความสามารถพเศษของตน 3 อยาง (เปนลกษณะดานดทเราภมใจ) บนแผนปายชอแลวคลองคอไว

3. วทยากรอธบายกตกา วาจะใหทกคนในกลมยอยไดทาความรจกกน พดคยกนถงลกษณะเดนหรอความสามารถของตนเอง แลวรวมกนสรปวาสมาชกในกลมมจดเดนทสาคญรวมกนในเรองอะไร จากนนใหเลอกหวหนากลม และตงชอกลมพรอมสโลแกนหรอคาขวญประจากลม ใหเวลา 10 นาท

4. ใหสมาชกแตละกลมออกมาแนะนากลมและสมาชกกลม ใหเพอนกลมอนๆ ไดรจก จนครบทกกลม กลมละ 3 นาท

5. วทยากรถามประโยชนทไดรบจากกจกรรมน แลวสรปประเดน การไดรจกกน รลกษณะเดนและความสามารถของตนเองและผอน สรางบรรยากาศเปนกนเอง สนกสนาน ไดเรมพดคยและแสดงออก ซงเปนสวนสาคญของการเรยนรเรองสขภาพทเนนใหทกมสวนรวมในการพดคย แสดงออก แลวชใหเหนลกษณะทดหรอความสามารถของสมาชกทนาภาคภมใจ ซงเกยวของกบความสาเรจในชวตและครอบครว หากแตละคนดแลสขภาพตนเองใหสามารถควบคมโรคเร อรงได ไมใหเกดภาวะแทรกซอน จะทาใหมความสข พงพาตนเองได ในขณะเดยวกนจะเปนสามารถใชความรประสบการณ ความสามารถทมอยชวยเหลอครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาตได

- 123 -

กจกรรมสขภาพวยสงอายทคาดหวง วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขารบการอบรมกาหนดเปาหมายของสขภาพทตนคาดหวงในวยสงอาย 2. ใหผเขารบการอบรมตระหนกในความสาคญของการดแลตนเองตน เพอบรรลเปาหมายการม

สขภาพด สามารถควบคมโรคเรอรง ไมใหเกดภาวะแทรกซอน 3. ใหผเขารบการอบรมมองเหนความเปนไปไดในการรวมมอกนเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเอง และ

รวมกลมกนดแลสขภาพ ระยะเวลา 30-45 นาท อปกรณ กระดาษสเขยว ชมพ เหลอง ฟา ตดเปนรปหวใจ แตละส เทาจานวนผเขาอบรม เทปกาว และ

กระดาษชารท แผนใหญ สาหรบตดรปหวใจ สถานท หองโลงกวาง เกาอนงเปนรปตวย ขนตอน

1. การเตรยมผเขารบการอบรมกอนเขาสกจกรรมวยสงอายสขภาพทคาดหวง โดยเปดเพลงบรรเลง เบาๆ ใหทกคนนงในทาทสบาย หลบตา วทยากรพดนาใหทกคนนกถงธรรมชาตทสงบ เงยบเพอใหมสมาธ แลวใหทกคนไดทบทวนชวตของตนเองทสามารถสรางตน สรางครอบครว ชวยเหลอลกหลานและผ อน มความสาเรจในชวต จนถงวยเกษยณวยสงอายในทกวนน ขอใหทกคนมความภาคภมใจในความสาเรจและความมคณคาของตนเอง

ถงวนน เปนโอกาสทดททกทานจะไดมองไปขางหนาวา ถงแมวยสงอายจะมรางกายทสกหรอไปตามวย ถงแมจะเจบปวยเปนโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน แตโรคนสามารถควบคมไดจากการดแลตนเองทดรวมกบการรกษาอยางตอเนอง ขอใหทกทานมองภาพเปาหมายตนเองวาผสงอายสงอาย ทมความสข มคณคา แลวมองภาพสขภาพ ณ เปาหมายชวตดงกลาว วาเราอยากจะเหนสขภาพของเราเปนอยางไรทงรางกาย จตใจอารมณ วถการดาเนนชวตในแตละวน และการอยรวมสงคมกบคนในครอบครว และชมชนเปนอยางไร ทบงบอกถงการมเปนผสงอายทมความสขอยางแทจรง

3. ใหสมาชกลมตา แลวเขยนเปาหมายสขภาพของตนเองจากการนกคด ถายทอดเปนขอความเขยนลงในกระดาษรปหวใจ 4 ดวงตามส

สเขยว คอสขภาพดานกาย เชน สดสวนรางกาย การชวยเหลอตนเอง การควบคมโรคทปวย สชมพ คอสขภาพดานจตใจอารมณ เชน การจดการความเครยด สเหลอง คอสขภาพดานการใชชวต เชน การกน ทากจกรรม พกผอน นอนหลบ สฟา คอสขภาพดานสงคม เชน การทากจกรรมกบครอบครว มเพอนวยเดยวกน ใหเวลา 5 นาท ในการเขยน วทยากรอาจกาหนดชวงวา ชวงน เขยนหวใจสเขยว สขภาพดานกาย 4. ใหผสงอาย นาหวใจทง 4 ส มาตดทชารท แยกตามส โดยใชกระดาษกาวปด 5. วทยากรอานขอความในหวใจบนกระดาษชารท แลวสรปใหเหนเปาหมายสขภาพวยสงอายท

สมาชกปรารถนา ทครอบคลมทงกาย จต และสงคม ซงการจะบรรลเปาหมายดงกลาวผทบทบาทสาคญ คอ

- 124 -

ตวผสงอาย ครอบครว ชมชน ไดแก ผนาชมชน อาสาสมคร และองคกรปกครองสวนทองถน รวมทงเจาหนาทสาธารณสข

6. วทยากรเชอมโยงการเรยนรใหผเขาอบรมตระหนกถงความสาคญของสขภาพวาเปนสงสาคญททาใหวยสงอายมความสขไดตามทคาดหวง โดยวยสงอายทปวยเปนโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน หากสามารถดแลตนเองไดด ควบคมอาหาร ออกกาลงกาย จดการความเครยดได ไมสบบหร ไมดมสรา รกษาโรคและกนยา และตรวจสขภาพอยางตอเนอง กจะสามารถควบคมโรคได สามารถอยกบโรคเรองรงอยางมความสข ไมมโรคแทรกซอนทปองกนได ไมพการ มอายยนยาวอยางมคณภาพชวตทดได

กจกรรมเรยนรเรองโรคเบาหวาน-โรคความดนโลหตสงและระดบความเสยงของตนเอง วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขารบการอบรมทราบระดบความเสยงและความรนแรงของการปวยเปนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง

2. ใหผเขารบการอบรมมความตระหนกและมแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดความเสยงและความรนแรงของโรค ระยะเวลา 30 นาท อปกรณ powerpoint ความรเรองโรคความดนโลหตสง และโรคเบาหวาน ปายกระดาษแสดงระดบความเสยงจากผลการตรวจสขภาพ สถานท หองโลงกวาง เกาอนงเปนรปตวย ขนตอน 1. วทยากรทบทวนความรเรองโรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง เนนใหเหนความเชอมโยงของการดแลตนเอง พฤตกรรมการบรโภคอาหาร ออกกาลงกาย จดการความเครยด ไมสบบห ไมดมสรา กนยาตามแผนการรกษาของแพทย

2. วทยากรถามผเขาอบรมวาทราบไหมวาแตละคนมสดสวนรางกายปกตหรออวน โดยใหเรยนรเกยวกบนาหนกตว ดชนมวลกาย รอบเอว แลวใหไปยนรวมกลมตามปาย เพอใหทราบวาตนเองอยในกลมทปกต หรอมคาเกนเกณฑไปมากนอยเพยงใด และเหนเปาหมายคาปกตทตนเองตองปรบลด

รอบเอว คาปกตในผหญง ไมเกน 32 นว หรอ 80 ซม. หรอไมเกนครงหนงของสวนสง คาปกตในผชาย ไมเกน 36 นว หรอ 90 ซม. หรอไมเกนครงหนงของสวนสง ดชนมวลกาย ดชนมวลกาย (กก/ตรม) = นาหนก (กโลกรม) สวนสง(เมตร)x สวนสง(เมตร) นอยกวา 18.5 กก/ตรม ถอวา ผอม ตงแต 18.5-22.9 กก/ตรม ถอวา ปกต

- 125 -

ตงแต 23-24.9 กก/ตรม ถอวา ทวม ตงแต 25-34.9 กก/ตรม ถอวา อวน ตงแต 35 กก/ตรม.ขนไป ถอวา อวนรนแรง 3. วทยากรถามผเขาอบรมวาทราบไหมวาการทเราปวยเปนโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน

คานาตาลในเลอด ความดนโลหต ไขมนในเลอด เราอยในกลมสใด สเขยว นาตาลในเลอด ≤ 125 mg/dl , ความดนเลอด ≤ 139 / 89 mmHg, A1C< 6

สเหลอง นาตาลในเลอด = 126-154 mg/dl , ความดนเลอด = 140/90 –159/99 mmHg, A1C<7 %

สสม นาตาลในเลอด = 155-182 mg/dl, ความดนเลอด = 160/100 – 179/109, A1C 7-8 % สแดง นาตาลในเลอด = ≥ 183 mg/dl, ความดนเลอด = 180/110 mmHg, A1C > 8 %

ไตรกลเซอรไรด <150 โคเลสเตอรอล <200 แอลดแอล (LDL) <100 เอชดแอล (HDL) ชาย ≥40 หญง ≥50 4. ใหผเขาอบรมเขากลมตามระดบความเสยง เชน

กลมดชนมวลกายเกน รอบเอวเกน กลมความดนเลอดสง

กลมนาตาลในเลอดสง กลมทมไขมนในเลอดสง

5. วทยากรสรปโยงความสาคญของการควบคมนาหนกตว รอบเอว ความดนโลหต นาตาลในเลอด A1C และไขมนในเลอด และความจาเปนทตองปรบเปลยนพฤตกรรม 3 อ. 2 ส. รวมถงการกนยา และการเฝาระวงภาวะแทรกซอนในเรองดแลเทาและปองกนภาวะนาตาลตาในผปวยเบาหวาน

กจกรรมวเคราะหประสบการณการดแลตนเอง วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขารบการอบรมไดทบทวนปญหาหรอความเสยงดานสขภาพและวธการดแลตนเอง เพอใหมองเหนความเชอมโยงของความเสยงกบพฤตกรรมสขภาพ และตระหนกในผลกระทบของปญหา

2. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการวเคราะห ปญหาอปสรรค และแนวทางการแกไข/เผชญอปสรรคในการปรบเปลยนพฤตกรรมทผานมา

3. ใหผเขารบการอบรมไดทราบสวนขาดทจาเปนตองพฒนาเพมเตมเพอสนบสนนการเปลยนพฤตกรรมไดตามเปาหมาย

4. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการกาหนดทางเลอกในการแกไข/เผชญอปสรรคทสอดคลองกบวถชวตและเงอนไขของตน

5. สรางความเชอในความสามารถ และมแรงจงใจทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมเพอลดความเสยง ระยะเวลา 45-60 นาท

- 126 -

อปกรณ 1. กระดาษชารท พรอมขาตง 5 ชด ปากกาปลายสกหลาด 2. ใบงานการวเคราะหประสบการณการดแลตนเอง สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน

1. แบงกลมตามกลมยอยของชมชน แลววทยากรถามสมาชกแตละกลมวาสาเหตสาคญของการควบคมโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสงทยงทาไมไดดเทาทควร หรอทาไดไมสมาเสมอของสมาชก คออะไร เชน การควบคมอาหารไมได การไมออกกาลงกาย การมความเครยดสง การกนยาไมสมาเสมอ การสบบหร การดมสรา 2. ใหสมาชกกลมยอย รวมกนวเคราะหพฤตกรรมการดแลตนเองทยงทาไดไมด ปญหาอปสรรคทพบ และทางเลอกทเปนไปไดในการการแกไข หรอเอาชนะอปสรรคดงกลาว รวมทงระบความรหรอทกษะทเปนสวนขาด โดยใชใบงานประกอบการทากจกรรม และมวทยากรสนบสนนการเรยนรของแตละกลม 3. วทยากรใหผแทนสมาชกกลมออกมานาเสนอผลการวเคราะห โดยเลอกประเดนทแตกตางกนของแตละกลมเพอใหครอบคลมพฤตกรรม 3 อ. 2 ส. 4. วทยากรสรปใหเหนวาทกคนสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดหากมความต งใจ มเปาหมายชดเจน เลอกวธการทเหมาะสมกบคนและครอบครว มผสนบสนนชวยเหลอไมวาจะเปนคนในครอบครว เพอนในกลมหรอคนในชมชน ทงนในสวนของความรและทกษะทตองการเรยนรเพอปรบเปลยนพฤตกรรมและมสขภาพดตามเปาหมาย จะมการจดเสรมใหในแตละครงทมาพบกนไดแก เรองโภชนาการ การออกกาลงกาย การจดการอารมณ และเรองยา

- 127 -

แบบวเคราะหประสบการณในการดแลตนเอง

1. ปญหาการควบคมโรคเบาหวานและ/หรอโรคความดนโลหตสงทพบมากในกลม คอ............................................................................................................................. ........................................... ................................................................................... ...................................................................................... 2. พฤตกรรมทท าใหเกดความเสยง สาเหต/อปสรรค และทางเลอกในปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดความเสยง (เนนพฤตกรรม 3 อ. 2 ส. ทพบในกลม)

2.1 พฤตกรรม................................................................................................................................

สาเหต / อปสรรค ทางเลอก / กลวธ / แนวทางแกไข ความรหรอทกษะทตองการเพม 1. - - 2. - - 3. - - 4. - -

2.2 พฤตกรรม.......................................................................................................................

สาเหต / อปสรรค ทางเลอก / กลวธ / แนวทางแกไข ความรหรอทกษะทตองการเพม

1. - - 2. - - 3. - - 4. - -

- 128 -

กจกรรมโภชนาการเพอสขภาพส าหรบผสงอาย วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขารบการอบรมมความรเรองอาหารเพอการควบคมโรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง

2. ใหผเขารบการอบรมมความตระหนกในเรองการบรโภคอาหารทสงผลกระทบตอการควบคมโรค

3. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการเลอกบรโภคอาหารทเหมาะสมกบสภาวะโรค ระยะเวลา 1 ชวโมง 30 นาท อปกรณ 1. นาหวานสแดง หลอดและเขมฉดยา แกวนาจานวน 3 ชด

2. Powerpoint ความรเรองอาหาร อาหารแลกเปลยน แปง นาตาล เกลอ ไขมน 3. อาหารสาธตเนนอาหารวางทมพลงงานตา

สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน

1. นาเขาสบทเรยนโดยใหแตละกลมสงผแทนมาใชหลอดฉดยาดดนาหวานสแดงในแกว ทมความเขมขนของนาหวานตางกน 3 แกว จากนนใหสรปวาแกวไหนทดดยากทสด รองลงมา และดดงายทสด เพอเปรยบเทยบความสาคญของระดบนาตาลในเลอดสงทสงผลตอการไหลเวยนโลหตไปยงอวยวะตางๆ ทลดลง ทาใหเสนเลอดแขง เกดความดนโลหตสง และโรคแทรกซอนอนๆ ตามมา เชน โรคหลอดเลอดสมอง ไตวาย ประสาทตาเสอม เปนแผลทเทา และโยงเขาสกจกรรมโภชนาการเพอสขภาพสาหรบผสงอาย

2. วทยากรบรรยายความรเรองโภชนาการเพอสขภาพสาหรบผสงอายทปวยดวยโรคความดนโลหตสง และโรคเบาหวาน โดยเนนการมสวนรวมของผเขาอบรม เพอเชอมโยงประสบการณจรงกบความรและใหสามารถประยกตใชไดงาย 3. การสาธตการทาอาหารวางทโภชนาการตา และใหรบประทาน 4. วทยากรสรปหลกการและทางเลอกในการบรโภคอาหารเพอควบคมโรค และกระตนความเชอมนวาทกคนสามารถทาไดหากมการวางเปาหมายและแนวทางทเหมาะสมกบตนเอง ทาเปนประจาสมาเสมอ จนกลายเปนรปแบบการบรโภคในชวตประจาวน ทงนควรมการพดคยกบคนในครอบครว คนทซออาหารและปรงอาหาร ใหเขาใข เหนความสาคญ และรวมมอกนปรบเปลยนเรอโภชนาการเพอการมสขภาพดของทกคนในบาน

- 129 -

สรปการเรยนร สรางกลมเพอนชวยเพอนและตงเปาหมายการดแลตนเอง

วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการกาหนดเปาหมาย วางแผนในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพได และสรางแรงจงใจใหกบตนเอง

2. ใหผเขารบการอบรมมทกษะวเคราะหอปสรรค และกาหนดแนวทางการเอาชนะอปสรรค 3. ใหผเขารบการอบรมมทกษะวเคราะหแหลงทรพยากรหรอแหลงสนบสนนทางสงคมทชวยให

ประสบความสาเรจในการปรบเปลยนพฤตกรรม 4. ใหผเขารบการอบรมมกลมหรอเครอขายทสนบสนนการดแลตนเอง และกาหนดแนวทางการ

สนบสนนซงกนและกนแบบเพอนชวยเพอน ระยะเวลา 45 นาท อปกรณ แบบฟอรมการกาหนดเปาหมายและวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรมในสมดบนทกสขภาพ ปากกา ขนตอน

1. วทยากรใหสมาชกเขากลมยอยตามชมชน จากนนวทยากรกระตนใหผเขาอบรมนาสงทไดเรยนรจากการวเคราะหประสบการณ การเรยนรจากวทยากร และการประชมกลมทผานมา กาหนดแนวทางการดแลสขภาพของตนเองใหเหมาะสมกบปญหาและวถชวตของตนเองลงในสมดบนทกสขภาพ โดยใหตงเปาหมาย วธการ และรายละเอยดของการดแลสขภาพของแตละคน พรอมลงชอเจาของแผน และพยานซงเปนเพอนในกลมยอย

2. ใหสมาชกแตละคนแลกเปลยนแผนการดแตนเองใหสมาชกในกลมยอยฟง จากนนใหทสมาชกกลมพดคยถงแนวทางการสนบสนนกนของสมาชกกลมยอยแบบเพอนชวยเพอน โดยวางแผนการชวยเหลอกนใหสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดสาเรจ ทงนวทยากรสรางแรงจงใจดวยการกาหนดรางวลใหกบกลมยอยทสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมและมผลลพธสขภาพทดขนมากทสด

3. ใหอาสาสมครหรอตวแทนแตละกลมยอยออกมาอานแผนการดแลสขภาพ หรอพนธะสญญาในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเอง และแผนการสนบสนนกนของกลมยอย

4. วทยากรใหกาลงใจและใหความเชอมนวาสมาชกจะกลบไปดแลสขภาพไดสาเรจตามแผน สงผลใหสามารถควบคมโรคได ลดนาหนก ลดรอบเอวในรายทเกน ลดความดนโลหต และนาตาลในเลอดในอยในระดบทปลอดภย กนยาอยางสมาเสมอ เพอไมใหเกดภาวะแทรกซอนทปองกนได โดยจะมการกลบมาพบกนและพดคยถงการดแลสขภาพตามแผน และผลการตรวจสขภาพในอก 1 เดอนขางหนา โดยนดวนเวลาทจะกลบมาพบกน

- 130 -

เปาหมายสขภาพทตองการ ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 1. ฉนจะท าเปาหมายนใหบรรลเพอ ................................................................................................. .......................... ........................................................................................................................... 2. ถาฉนท าส าเรจตามเปาหมายฉนจะรสก ................................................................. .......................................................... ........................................................................................................................... 3. คนทเปนแรงบนดาลใจหรอแบบอยางทดใหฉน ........................................................................................................................... ............................................................................................................

พนธะสญญา

1. พฤตกรรมสขภาพทตองการเปลยนแปลง ........................................................................................................................... ................................................................................................ ........................... 2. เปาหมายและวธการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ ........................................................................................................................... ......................................................... .................................................................. ........................................................................................................................... ................................................................. .......................................................... 3. สงทเปนอปสรรคสาคญตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 4. วธการทจะใชเพอเอาชนะ/แกไขอปสรรค ........................................................................................................ ................... ........................................................................................................................... เรมปรบเปลยนพฤตกรรม วนท...........เดอน......................พ.ศ.2560 ตองการใหบรรลเปาหมาย วนท...........เดอน.....................พ.ศ.2560 ขาพเจามความตงใจทจะปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ลงชอ........................................... พยาน....................................... (...........................................) (..........................................)

- 131 -

กจกรรมบรหารรางกาย/ ยดเหยยดกลามเนอ หรอขยบกายสบายชว

วตถประสงค เพอ 1. สรางความตนตว เตรยมความพรอมของผเขาอบรมกอนเรมกจกรรมการเรยนร 2. สาธตและฝกทกษะการออกกาลงกายดวยวธการตางๆ ทสามารถทาไดเองทบาน

ระยะเวลา 15-20 นาท อปกรณ 1. เกาอ ยางยด เพลงประกอบการบรหารรางกาย สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน

1. วทยากรสอบถามวธการออกกาลงกายแบบงายๆ ททาไดเองทบาน หากมผททาอยประจา จะเชญใหมาสาธต หรอเปนผนาการออกกาลงกายรวมกบวทยากร

2. สาธตและนาการออกกาลงกายดวยทาบรหารรางกายโดยไมตองใชอปกรณ เชนยดเหยดกลามเนอ การแกวงแขน หรอใชอปกรณทหาไดงาย เชน การใชเกาอประกอบการออกกาลงกาย ใชยางยด เชอก เปนตน

3. วทยากรอธบายประโยชนของการออกกาลงกายแตละทา หรอแตละวธ และกระตนใหนาไปปฏบตในชวตประจาวน ทาบอยๆ เพอสงผลดตอสขภาพ

กจกรรมแลกเปลยนเรยนรการดแลตนเองในเดอนทผานมา วตถประสงค เพอ

1. ตดตามผลการปฏบตตามแผนการดแลตนเองของผเขารบการอบรมและของกลมยอยใน 1 เดอนทผานมา โดยเปรยบเทยบผลนาหนกตว รอบเอว และความดนโลหต

2. สะทอนกลบใหผเขารบการอบรมมความเชอในผลดของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพตามแผน 3. ใหผเขารบการอบรมมเรยนรความสาเรจจากบคคลตนแบบทสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดด

4. ใหผเขารบการอบรมมการเรยนรวธการเอาชนะอปสรรคและการปรบแผนการดแลตนเองใหเหมาะสมยงขน ระยะเวลา 20-25 นาท อปกรณ 1. สมดบนทกสขภาพ

2. ผลการตรวจสขภาพครงลาสดของบคคลและภาพรวมของกลมยอย 3. รางวลสาหรบบคคลและกลมทปรบเปลยนพฤตกรรมและมผลลพธสขภาพทด

สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย

- 132 -

ขนตอน 1. วทยากรใหสมาชกเปรยบเทยบผลนาหนกตว รอบเอว และความดนโลหต ระหวางครงทผาน

มากบครงลาสด แลวสอบถามการดแลตนเองของบคคลและการสนบสนนกนของกลมเปนไปตามแผนหรอไม อะไรเปนปจจยแหงความสาเรจ อะไรเปนอปสรรค

2. ใหบคคล และกลมยอยทมผลการดแลตนเองทดมาเลาประสบการณ และผลลพธทเกดขน มการมอบรางวลใหกบบคคลและกลมทดแลตนเองไดด

3. วทยากรสรปการเรยนรทเกดจากการปฏบตใน 1 เดอนทผานมา และจากการฟงประสบการณจากเพอนๆ โดยยาใหเหนความเชอมโยงของการปฏบตพฤตกรรม 3 อ. 2 ส. กบผลการตรวจสขภาพทดขน การมความตงใจ และทาตามเปาหมายทกาหนด รวมทงการสนบสนนซงกนและกน

กจกรรมการดแลสขภาพแบบองครวม

วตถประสงค เพอ 1. ใหผเขารบการอบรมเขาใจและมองเหนความสาคญของการเรยนรรวมกบผอนในการหาวธการ

แกไขปญหา และการสนบสนนชวยเหลอซงกนและกน 2. ใหผเขารบการอบรมตระหนกถงความสาคญของการวเคราะหปญหา การวางแผน การใช

ความคดสรางสรรค และการระดมทรพยากรทมอยมาใชใหเกดประประโยชน 3. ใหผเขารบการอบรมมประสบการณในความสาเรจ และไดเรยนรการวเคราะหความลมเหลว

หรออปสรรค เพอการปรบปรงพฒนา อนเปนการสงเสรมความเชอในความสามารถแหงตน 4. เปรยบเทยบการปกปองไขกบการปกปองชวต ทตองดแลแบบองครวมใหครอบคลมปจจยเสยง

เพอใหมสขภาพทแขงแรง ไมพการหรอเสยชวตจากภาวะแทรกซอน ระยะเวลา 45 นาท อปกรณ ไขไก 1 ฟอง ไมเสยบลกชน 15 อน ยางรดของ 15 วง หลอดกาแฟ 15 หลอด กระดาษทชช 6

ตอน ตอ 1 ชด จดเปนชดๆ ตามจานวนกลมยอย และกระดาษหนงสอพมพใชแลวสาหรบรองอปกรณ

ขนตอน 1. วทยากรแบงกลมยอย กลมละ 4-5 คน 2. วทยากรบอกใหแตละกลมใชอปกรณทจะมอบใหหอหมไขไกใหปลอดภยจากการโยนจากทสง

ประมาณ 2.5 เมตร โดยไมใหไขแตกหรอราว โดยใหเวลาทางาน 15 นาท แลวมอบอปกรณใหกลมละ 1 ชด 3. เมอครบกาหนดเวลา วทยากรตดสนผลงานของกลมตามเกณฑ แลวถามสมาชกกล มเกยวกบ

กระบวนการและบรรยากาศในการทางาน ความรสกทมตอผลงาน 4. วทยากรใหสมาชกทกคนระดมสมองวาการแกปญหาไดสาเรจมลกษณะอยางไร จากนนสรปให

กลมเหนความสาคญของการแลกเปลยนเรยนรกบผอน การทางานเปนทม การรวมมอรวมใจ การวเคราะหปญหาและสาเหต การวางแผน การใชความคดรเรมสรางสรรค และใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชน

- 133 -

การประเมนผลและปรบปรงพฒนา หากทาครงแรกไมสาเรจกควรกลบมาวเคราะหปญหาอปสรรค และพยายามหาวธการแกไขปรบปรงการทางานใหประสบความสาเรจในครงตอไป

5. วทยากร ประยกตการเรยนรทได กบการปกปองไขกบการปกปองชวต ทตองดแลแบบองครวมใหครอบคลมทงรางกาย จตใจ สงคม มการดแลและลดปจจยเสยงทง 3 อ. 2 ส. เพอใหมสขภาพทแขงแรง ไมพการหรอเสยชวตจากภาวะแทรกซอนจากโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน จงจาเปนตองมการวเคราะหพฤตกรรมของตนเอง และสภาพแวดลอม ปญหาอปสรรค แลวหาวธการแกไข เอาชนะอปสรรคเหลานน มการวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรมแบบองครวม โดยคานงถงทรพยากรและวถชวตของตนเอง เมอทาแลวตองมการประเมนผลและปรบปรงการดแลสขภาพตนเองใหดขน และสรางเปนวถชวตการสงเสรมสขภาพของตนเองและครอบครว เพอการมสขภาพดของทงครอบครว

กจกรรมการออกก าลงกายเพอสขภาพ

วตถประสงค เพอ 1. ใหผเขารบการอบรมมความรเรองการออกกาลงกายเพอการควบคมโรคเบาหวาน และโรค

ความดนโลหตสงทเหมาะสมในกลมผสงอาย 2. ใหผเขารบการอบรมมความตระหนกในเรองการมกจกรรมทางกายทสงผลดตอการควบคมโรค 3. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการออกกาลงกายทเหมาะสมกบสภาวะโรค

ระยะเวลา 1 ชวโมง อปกรณ 1. เพลงประกอบการออกกาลงกาย

2. อปกรณการออกกาลงกายแบบตางๆ เชน ยางยด สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน

1. วทยากรสอบถามการออกกาลงกายสมาชกททาอย กจกรรมอะไรทชอบ อปสรรคของการออกกาลงกายคออะไร ใหสมาชกทออกกาลงกายเปนประจามาแลกเปลยนประสบการณ

2. บรรยายความรเรองความสาคญของการออกกาลงกาย หลกการ เปาหมาย ขนตอนของการออกกาลงกาย ขอควรระวงในการออกกาลงกายในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

3. สาธต และฝกทกษะการออกกาลงกายแบบตางๆ ทเหมาะสมกบผสงอาย และการประยกตใชอปกรณทมอยในบาน เพอใหเหนทางเลอกและความเปนไปไดในการออกกาลงกาย

- 134 -

กจกรรมสรปการเรยนร และวางแผนการดแลตนเอง วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขารบการอบรมสรปและทบทวนความรประสบการณสาคญทไดเรยนรจากการอบรมและการนาไปใช

2. ใหผเขารบการอบรมวางแผนการดแลตนเองและกลมในตลอด 1 เดอนตอไป ระยะเวลา 15-20 นาท อปกรณ แบบสรปการเรยนรและแผนนาสงทเรยนรไปใชในการดแลตนเอง ในสมดบนทกสขภาพ ปากกา ขนตอน

1. วทยากรใหสมาชกเขากลมยอยตามชมชน สรปสงทไดเรยนร และแผนการนาสงทไดเรยนรจากการอบรมไปใชลงในสมดบนทกสขภาพ รวมทงใหกลมยอยวางแผนการสนบสนนชวยเหลอสมาชกในกลม โดยนาปญหาอปสรรคทพบในเดอนทผานมา และความรทกษะทไดรบเพมในครงนไปใชในการวางแผนสาหรบเดอนตอไป

2. ใหอาสาสมครหรอตวแทนแตละกลมยอยออกมาอานแผนการดแลสขภาพ หรอพนธะสญญาในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเอง และแผนการสนบสนนกนของกลมยอย

3. วทยากรใหกาลงและใหความเชอมนวาสมาชกจะกลบไปดแลสขภาพไดสาเรจตามแผน สงผลใหสามารถควบคมโรคได ลดนาหนก ลดรอบเอวในรายทเกน ลดความดนโลหต และนาตาลในเลอดในอยในระดบทปลอดภย กนยาอยางสมาเสมอ เพอไมใหเกดภาวะแทรกซอนทปองกนได โดยจะมการกลบมาพบกนและพดคยถงการดแลสขภาพตามแผน และผลการตรวจสขภาพในอก 1 เดอนขางหนา โดยนดวนเวลาทจะกลบมาพบกน

กจกรรมบรหารสมองชะลอโรคสมองเสอม

วตถประสงค เพอ 1. ใหผเขารบการอบรมมความรและความตระหนกเรองโรคสมองเสอมและการปองกน 2. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการบรหารสมองเพอชะลอโรคสมองเสอม

ระยะเวลา 15 นาท อปกรณ 1. วดทศนการบรหารสมองเพอชะลอโรคสมองเสอม สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน

1. วทยากรกลาวเรองโรคสมองเสอมจะพบมากเพมขนเมออาย 65 ปขนไป โดยพบวาอตราชกอยท 1.4% เมออาย 65-69 ป และสงกวา 23.6% เมออาย 85 ปขนไป ซงภาวะโรคดงกลาวนอกจากจะสงผลตอผปวยโดยตรงแลว ยงสงผลตอครอบครวของผปวยดวย การรเทาทนโรคสมองเสอม รวมทงปองกนและชะลอการเกดอาการของโรคสมองเสอมจงมความสาคญ

- 135 -

2. เปดวดทศนการบรหารสมองเพอชะลอโรคสมองเสอมดวยทา “จบ-แอล” ซงจะชะลอสมองเสอมกอนวยและฝกใหสมองสวนควบคมกลามเนอ (corpus callosum) ใหทางานอยางสมดล เสรมความจาและประสทธภาพของคลนสมอง (brain wave) และทาใหสมองทางานเตมขดความสามารถ โดยใหผสงอายฝกปฏบตตาม

3. วทยากรกระตนใหผเขาอบรมนากลบไปปฏบตเปนประจา

กจกรรมรกษสขภาพสรางชวตใหยนยาว

วตถประสงค เพอ 1. ใหผเขารบการอบรมไดฝกการทางานรวมกน โดยมการระดมสมอง การวางแผน และการควบคม

กากบการทางาน 2. ใหผเขารบการอบรมฝกการประเมนผลการทางานของตน โดยเปรยบเทยบกบผลงานของผอนท

เปนตนแบบ เพอนามาใชในการพฒนางานของตนใหดยงขน 3. ใหผเขารบการอบรมตระหนกในความสาคญของการดแลสขภาพของตนเองใหมชวตยนยาว ท

ตองมการประเมนผล และเรยนรจากการดแลสขภาพของผอนททาไดดกวา เพอนาสงทดมาปรบใชกบตนเอง

4. ใหผเขาอบรมมความเชอในความสามารถทจะปรบปรงพฤตกรรมสขภาพของตนเองใหดขนกวาเดมเพอการลดความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด ระยะเวลา 20-25 นาท อปกรณ กระดาษหนงสอพมพ สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน 1. วทยากรใหสมาชกเขากลมยอยตามชมชน

2. วทยากรอธบายกจกรรม และกตกา วาใหแตละกลมทางานโดยฉกกระดาษหนงสอพมพ 1 ค ใหเปนเสนยาวทสดเทาทจะทาได โดยไมใหกระดาษขาดออกจากกน โดยไมใหใชอปกรณชวยในการตดหรอฉก เมอเขาใจกตกาแลวใหเรมทางาน มเวลาให 5 นาท วทยากรจบเวลาและแจงเตอนกอนจะหมดเวลา จากนนแจกวสด คอ กระดาษหนงสอพมพ กลมละ 1 ค

3. เมอหมดเวลาใหทกกลมหยดทางานงาน แลวนาผลงานกลมออกมาเปรยบเทยบกน ใหกลมทไดผลงานยาวทสดเลาวธการและเทคนคททาใหประสบความสาเรจ และกลมททาไดสนทสด เลาวธการทางาน และวเคราะหจดออนทตองปรบปรงแกไข

4. วทยากรทาทายทกกลมวาถาใหทางานอกครง เวลาเทาเดม จะทางานใหผลงานดกวาเดมไดหรอไม จากนนแจกกระดาษหนงสอพมพใหใหมอก 1 ค ใหเรมทางานพรอมกนและจบเวลาเหมอนเดม

- 136 -

5. เมอหมดเวลาใหทกกลมหยดทางานงาน แลวนาผลงานกลมออกมาเปรยบเทยบกนทงกบของกลมตนเองในครงท 1 และกบกลมอน ใหกลมทมผลงานยาวทสด และกลมทมพฒนาการดกวาครงแรกมากทสดออกมาเลาวธการทางาน และขอคดทไดจากกจกรรมน

6. วทยากรใหกลมใหญวเคราะหประสบการณการทางานฉกกระดาษกบการดแลสขภาพ ถาความยาวของกระดาษเปรยบเสมอนชวตทยนยาว วธการฉกกระดาษเหมอนการดาเนนชวตทสงผลตอสขภาพ ไดขอคดอะไร จากนนวทยากรสรปใหเหนวาการดาเนนชวตอยางระมดระวง มพฤตกรรมการดแลตนเอง มการเฝาระวงภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง ควบคมกากบและประเมนผลการดแลตนเอง การเรยนรวธการของคนอนทไดผลดแลวนามาปรบใชกบตน ลวนชวยใหแตละคนสามารถปรบปรงและพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเองใหดขน และสงผลใหควบคมโรคไดไมเกดภาวะแทรกซอน มชวตยนยาว

8. วทยากรนาผสงอายตนแบบทสามารถควบคมโรคเบาหวานและความดนโลหตสงไดด มาเลาวธการดแลตนเอง การพดคยกบคนในครอบครว และการเขารวมกจกรรมสงเสรมสขภาพในชมชนอยางสมาเสมอ

กจกรรมสขภาพจต-หวเราะบ าบด

วตถประสงค เพอ 1. ใหผเขารบการอบรมมความรและความตระหนกถงเรองสขภาพจตและการจดการความเครยด

ทมผลตอการควบคมโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง 2. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการจดการความเครยด 3. ใหผเขารบการอบรมฝกการหวเราะแบบตางๆ ทชวยสรางความสนกสนาน

ระยะเวลา 25-30 นาท อปกรณ 1. วดทศนการจดการความเครยด สรางความผอนคลาย สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน

1. วทยากรกลาวเรองปญหาสขภาพจตในผสงอายทปวยโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง โดยใหสมาชกรวมแลกเปลยนประสบการณปญหาสขภาพจตและวธการจดการความเครยด

2. วทยากรสรปปญหา สาเหตของความเครยด และแนวทางในการจดการความเครยด 3. เปดวดทศนการจดการความเครยด สรางความผอนคลาย โดยใหผสงอายฝกปฏบตตาม 4. มการฝกการหวเราะแบบตางๆ ทชวยใหมการบรหารปอดและสรางความสนกสนาน ผอนคลาย 5. วทยากรกระตนใหผเขาอบรมนาเรองการจดการความเครยดและการหวเราะสรางอารมณด

กลบไปปฏบตเปนประจา

- 137 -

กจกรรมยา กบการรเทาทนสอกอนตดสนใจบรโภค วตถประสงค เพอ

1. ใหผเขาอบรมมความรเรองยาและกลไกการออกฤทธของยารกษาโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน

2. เพอใหผเขาอบรมมพฤตกรรมการกนยาและเฝาระวงผลแทรกซอนจากยาได 3. เพอใหผเขาอบรมสามารถวเคราะห ประเมนและเลอกใชขอมลสขภาพจากสอตางๆ เพอ

นาไปใชในการดแลตนเองดานสขภาพไดอยางถกตองเหมาะสม ระยะเวลา 1 ชวโมง วสดอปกรณ

1. ตวอยางยาทใชในการรกษารกษาโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน 2. ขอมลสขภาพทคนหามาจากสอสงคมออนไลน หรอสอโฆษณาผลตภณฑดานสขภาพ 3. กระดาษชารท และปากกาเคม

สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนตวย ขนตอน

1. วทยากรสอบถามชนดของยาทผเขาอบรมใชอย และปญหาอปสรรคทพบในการกนยา และวธการแกไข

2. วทยากรอธบายกลไกการออกฤทธของยา อาการแทรกซอน และขอควรระวงในการใชยาประเภทตางๆ ทใชในการรกษา แนวทางการแกไขปญหาทพบ พรอมกบตอบคาถามและขอสงสยเกกบการใชยาตางๆ

3. วทยากรสอบถามวามทานใดทเคยไดฟงโฆษณาขายยา หรออาหารเสรมทางสอตางๆ เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ ใหยกตวอยางขอมลทไดรบมา โดยเขยนประเดนดงกลาวขนบนกระดาษชารท

4. วทยากรสอบถามตอวามทานใดทเลนอนเทอรเนตทางโทรศพท หรอทางคอมพวเตอรเชน ไลน เฟสบค ใหยกมอขน จากนนใหสอบถามการไดรบขาวสารดานสขภาพผานทางโซเชยลมเดย และใหยกตวอยางขอมลดานสขภาพทสงผานทางเฟสบค หรอไลน โดยเขยนประเดนดงกลาวขนบนกระดาษชารท ใหไดจานวนขอมลสขภาพเทากบจานวนกลมยอย (วทยากรอาจเตรยมขอมลสขภาพทเผยแพรทางเวบไซต และโซเชยลมเดยมาใหกลมทาการวเคราะห ซงมทงจากหนวยงานของรฐ เอกชน และทสงตอกนมา)

5. ใหแบงกลมยอย แลวจบสลากกลมเพอกาหนดขอมลสขภาพทจะใหวเคราะห 6. ใหกลมประชมกนวา ขอมลสขภาพทกลมจบสลากไดดงกลาวนาเชอถอหรอไม ในประเดน

ตอไปน -ผใหขอมลหรอแหลงขอมล ทราบหรอไมวาคอใคร เปนบคคลจรงหรอถกแอบอาง สามารถ

ตรวจสอบกลบไปยงแหลงขอมลไดหรอไม มความนาเชอถอหรอไม เพยงใด -เจตนาของการเผยแพรขอมล เพออะไร เปนการโฆษณาสนคาหรอไม

- 138 -

-ความชดเจนของขอมลสขภาพ อานแลวสามารถเขาใจเนอหาและวธการปฏบตทชดเจนหรอไมเพยงใด

-ความสอดคลองกบหลกการเหตผลทางวทยาศาสตรสขภาพหรอไม เชน สอดคลองความรเรองปญหาสขภาพ และโรค ความรทางโภชนาการ เปนตน

-โอกาสเกดผลเสย หากนาขอมลดงกลาวไปปฏบตจะมโอกาสเกดผลเสยตอสขภาพ คาใชจาย และอนๆ มอะไรบาง

โดยใหเวลาประชมกลม 10 นาท 7. ใหกลมสงตวแทนนาเสนอกลมละ 3 นาท หลงการนาเสนอใหกลมอนแสดงความคดเหนและ

ประสบการณทเกยวของในประเดนดงกลาวเพมเตม วทยากรใหผเขาอบรมสะทอนวาไดเรยนรอะไรจากการวเคราะหและประเมนขอมลสขภาพจากสอตางๆ และการนาไปใชประโยชนในการดแลสขภาพ

8. วทยากรสรปเพมเตมวาปจจบนมขอมลสขภาพจานวนมากทเผยแพรผานชองทางตางๆ โทรทศน วทย หนงสอพมพ แผนพบ โดยเฉพาะทางอนเทอรเนต โซเชยลมเดย หากขาดการรเทาทนสอขอมลสขภาพและนาไปใชเลยโดยขาดการทาความเขาใจ วเคราะหและประเมนกอนตดสนใจนาใช จะมโอกาสเกดผลเสยตอสขภาพ อาจทาใหเกดภาวะแทรกซอน พการ หรอเสยชวต รวมทงเสยคาใชจายโดยไมจาเปน

ดงนนทกครงทไดรบขอมลดานสขภาพจากแหลงตางๆ จาเปนตองวเคราะหความนาเชอถอของแหลงขอมล เจตนาของการเผยแพรขอมล ความชดเจนของขอมล ความสอดคลองกบหลกการเหตผลทางวทยาศาสตรสขภาพ และโอกาสเกดผลเสย นอกจากนควรตรวจสอบขอมลในลกษณะเดยวกนจากแหลงอนๆ เชน จากเวบไซตของกระทรวงสาธารณสข ของโรงพยาบาล สอบถามแพทย พยาบาล เภสชกร เปนตน หากขอมลจากแหลงอนมความขดแยงกบขอมลดงกลาว เปนสงบงชวาขอมลนนขาดความนาชอถอ และไมควรนามาใชกบตนเองและครอบครว

กจกรรมวางแผนการดแลสขภาพอยางยงยนส าหรบบคคลและกลม

วตถประสงค เพอ 1. ใหผเขารบการอบรมตระหนกในความสาคญของการรวมมอและสนบสนนซงกนและกนในการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองอยางยงยนของสมาชก 2. ใหผเขารบการอบรมวเคราะหความตองการ และศกยภาพของกลมในการรวมมอกนจดกจกรรม

สนบสนนการปรบเปลยนพฤตกรรมใหกบสมาชก 3. ใหผเขารบการอบรมมทกษะในการวางแผน และทางานรวมกนในการจดกจกรรมสนบสนนการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมใหกบสมาชก 4. ทาใหเกดเครอขายเพอนชวยเพอน หรอกลมชวยเหลอตนเองของกลมผสงอายทปวยดวยโรค

ความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน ในสถานบรการ หรอในชมชนตอไป กจกรรม 45-60 นาท

- 139 -

อปกรณ กระดาษชารท ปากกาปลายสกหลาด สถานท หองโลงกวาง ใชเกาอนงเปนกลมยอยตามชมชน ขนตอน

1. วทยากรใหสมาชกทบทวนปญหา อปสรรค และสงสนบสนนตอความสาเรจในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพในกจกรรมทผานมา ซงจะชใหเหนวาการไดรบกาลงใจ และคาแนะนาจากผทมปญหาเดยวกนนบเปนปจจยทชวยใหเปลยนพฤตกรรมไดสาเรจ รวมทงสงแวดลอมในครอบครว หรอในชมชนกมสวนสาคญในการสนบสนน หรอยบยงความสาเรจในการปรบเปลยนพฤตกรรมตามแผน

2. วทยากรตงคาถามถงความตองการทจะจะรวมกลมกน เพอชวยเหลอสนบสนนกน หรอเพอจดกจกรรมสงเสรมสขภาพสาหรบสมาชก ใหวเคราะหศกยภาพของกลมและความเปนไปไดในการดาเนนงาน โดยบคลากรสาธารณสข/สถานบรการเปนผสนบสนน

3. ใหกลมเลอกประธาน คณะทางาน และวางแผนกจกรรมของกลม โดยเนนการมสวนรวมของสมาชก ซงประเดนสาคญของแผนมดงตอไปน

3.1 ชอโครงการสรางเสรมสขภาพ หรอกลม 3.2 วตถประสงค 3.3 กลมเปาหมายของโครงการ 3.4 กจกรรมดาเนนงาน และผรบผดชอบ 3.5 ทรพยากรในการดาเนนงาน 3.6 การประเมนผล นอกจากนวทยากรควรใหกลมวางแผนวธการบรหารจดการใหการดาเนนงานเปนไปตามแผน

สมาชก/กลมเปาหมายเขามามสวนรวม สามารถดาเนนการ ระดมทรพยากร และพงพาตนเองไดในระยะยาว โดยระยะแรกอาจใหสถานบรการ หรอเจาหนาทชวยเปนทปรกษา ฝกอบรมความรและทกษะทจาเปนในการดาเนนงาน เชน การฝกอบรมการเปนผนากลมออกกาลงกาย เปนตน ทงนควรมการพบปะของคณะทางาน และมการประเมนผลเพอปรบปรงการทางานเปนระยะๆ

| - 140 -

สมดบนทกสขภาพ

ส าหรบผ สงอายทปวยดวยโรคไมตดตอเรอรง

โดย

รศ.ดร.นตยา เพญศรนภา และคณะ

สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ภายใตโครงการวจยเรองผลของโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวม

ส าหรบผ สงอายทปวยดวยโรคไมตดตอเรอรง ในพนทเทศบาลนครนนทบร

โดยความรวมมอกบเทศบาลนครนนทบร

| - 141 -

ตารางกจกรรม: โปรแกรมการสรางเสรมสขภาพแบบมสวนรวมส าหรบผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

ณ หองประขมศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอาย เทศบาลนครนนทบร ครงท 1 วนท 24 สงหาคม 2560 เวลา 08.30-15.30 น. สรางสมพนธภาพ สขภาพทคาดหวง เรยนรโรคเบาหวานและโรคความดนโลหต

สง ระดบความเสยง โภชนาการ สรางกลมสนบสนนตงเปาหมาย วางแผนการดแลตนเอง

ครงท 2 วนท 22 กนยายน 2560 เวลา 08.30-11.30 น. ประเมนสขภาพ ทบทวนและแลกเปลยนเรยนรการดแลตนเอง

การออกก าลงกายเพอสขภาพ ตงเปาหมาย วางแผนการดแลตนเอง ครงท 3 วนท 20 ตลาคม 2560 เวลา 08.30-11.30 น. ประเมนสขภาพ ทบทวนและแลกเปลยนเรยนรการดแลตนเอง

บรหารสมอง สขภาพจต ยาและรเทาทนสอโฆษณา ตงเปาหมาย วางแผนการดแลตนเอง

ครงท 4 วนท 24 พฤศจกายน 2560 เวลา 07.30-11.30 น. เจาะเลอด ประเมนผลพฤตกรรม และสขภาพจากการดแลตนเองของผสงอาย

วเคราะหปจจยแหงความส าเรจในการดแลตนเอง จดตงกลม วางแผนการดแลตนเอง/กลมอยางยงยน มอบรางวล

ขอมลสวนบคคล

ชอ นาย/นาง/นางสาว.............................นามสกล............................................... อาย ................ ป เพศ ชาย / หญง บานเลขท..............หม............ต. .................................อ.เมอง จ.นนทบร โทรศพทบาน......................................โทรศพทมอถอ................................... การเจบปวยในปจจบน ( ) โรคความดนโลหตสง ( ) โรคเบาหวาน ( ) โรคหวใจ ( ) โรคไขมนในเลอดสง ( ) โรคหลอดเลอดสมอง ( ) โรคไต ( ) โรคอวน ( ) อนๆ โปรดระบ......................................

น าหนก................กก. สวนสง...............ซม. (วนท 2 สค. 60) การออกก าลงกายในปจจบน ( ) ไมเคยออกก าลงกายเลย ( ) ออกก าลงกายเปนครงคราว ( ) ออกก าลงกายเปนประจ า การมขอหามไมใหออกก าลงกาย

( ) ไมม ( ) ม ระบ................................................ การสบบหร

( ) ไมสบ ( ) สบ ระบจ านวนมวนตอวน................................................ การดมสรา

( ) ไมดม ( ) ดม ระบจ านวนวน/สปดาห................................................

| - 142 -

บนทกขอมลการตรวจสขภาพ (เจาหนาทบนทก)

รายการ คามาตรฐาน วนท/เดอน/2560

2 สค. 22 กย. 20 ตค. 24 พย.

น าหนก (กก.)

ดชนมวลกาย 18.5-22.9

รอบเอว (ซม.) ≤½ สวนสง

ความดนโลหต <140/90

น าตาลในเลอด <100

(DM 70-130)

เอวนซ (A1C) <7%

ไตรกลเซอรไรด <150

โคเลสเตอรอล <200

แอลดแอล (LDL) <100

เอชดแอล (HDL) ชาย ≥40 หญง ≥50

สมรรถภาพทางกาย (เจาหนาทบนทก) เพศ ชาย/หญง อาย...............ป

การวด คามาตรฐาน

องเพศและอาย ครงท 1

ครงท 2

ประเมน

ลกขนยน ความแขงแรงกลามเนอ

สวนลาง

ยกน าหนก งอแขน

ความแขงแรงกลามเนอสวนบน

แตะปลายเทา ความยดหยนรางกายสวนลาง

แตะดานหลงขวา

ความยดหยนรางกายสวนบนดานขวา

แตะดานหลงซาย

ความยดหยนรางกายสวนบนดานซาย

ลกเดน 8 ฟต

ความวองไว และการทรงตว ขณะเคลอนไหวรางกาย

กาวยกขาสง 2 นาท

ความอดทนแอโรบก/หวใจและระบบหายใจ

| - 143 -

เปาหมายสขภาพทตองการ

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

........................................................................................................................... 1. ฉนจะท าเปาหมายนใหบรรลเพอ

...........................................................................................................................

........................................................................................................................... 2. ถาฉนท าส าเรจตามเปาหมายฉนจะรสก

...........................................................................................................................

........................................................................................................................... 3. คนทเปนแรงบนดาลใจหรอแบบอยางทดใหฉน

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

พนธสญญาการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอบรรลเปาหมายสขภาพด ลดภาวะแทรกซอนของโรคเรอรง

1. พฤตกรรมสขภาพทตองการเปลยนแปลง ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 2. เปาหมายและวธการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ ........................................................................................................................... .......................................................................................................................... ........................................................................................................................... 3. สงทเปนอปสรรคส าคญตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 4. วธการทจะใชเพอเอาชนะ/แกไขอปสรรค ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... เรมปรบเปลยนพฤตกรรม วนท...........เดอน......................พ.ศ.2560 ตองการใหบรรลเปาหมาย วนท...........เดอน.....................พ.ศ.2560 ขาพเจามความตงใจทจะปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ลงชอ........................................... พยาน....................................... (...........................................) (..........................................)

| - 144 -

ทมสนบสนนการดแลตนเอง

ชอทม..............................................................................

เปาหมายของทม........................................................................................

.................................................................................................................. ขอมลสมาชก

ชอ-สกล บานเลขท เบอรโทร ต าแหนง

สรปการเรยนรครงท 1 วนท 24 สค. 60

มมมองภาวะสขภาพตนเอง

สงทไดเรยนรในครงน…………………………………………………………………………………......

……………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………… สงทจะน าไปปฎบตในการดแลสขภาพ

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

| - 145 -

สรปการเรยนรครงท 2 วนท 22 กย.60

ผลการดแลสขภาพในเดอนทผานมา

สงทไดเรยนรในครงน………………………………………………………………………………..........

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………… สงทจะน าไปปฎบตในการดแลสขภาพ

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

สรปการเรยนรครงท 3 วนท 20 ตค. 60

ผลการดแลสขภาพในเดอนทผานมา

สงทไดเรยนรในครงน…………………………………………………………………..........………….

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………… สงทจะน าไปปฎบตในการดแลสขภาพ

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

| - 146 -

สรปการเรยนรครงท 4 วนท 24 พย.60

ผลการดแลสขภาพในเดอนทผานมา

สงทไดเรยนรในครงน………………………………………………………………………………..........

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………… สงทจะน าไปปฎบตในการดแลสขภาพ

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

เปาหมายการดแลสขภาพ

1.ควบคมคาดชนมวลกาย หรอ BMI (Body Mass Index) นอยกวา 18.5 กก/ตรม ถอวา ผอม ตงแต 18.5-22.9 กก/ตรม ถอวา ปกต ตงแต 23-24.9 กก/ตรม ถอวา ทวม ตงแต 25-34.9 กก/ตรม ถอวา อวน ตงแต 35 กก/ตรม.ขนไป ถอวา อวนรนแรง

ดชนมวลกาย (กก/ตรม) = น าหนก (กโลกรม) สวนสง(เมตร)x สวนสง(เมตร) 2. ควบคมรอบเอว คาปกตในผหญง ไมเกน 32 นว หรอ 80 ซม. คาปกตในผชาย ไมเกน 36 นว หรอ 90 ซม. ปจจบนใช คาไมเกนครงหนงของสวนสง เชน สง 150 ซม. รอบเอวไมควรเกน 75 ซม.

3. ควบคมระดบความดนโลหต (มลลเมตรปรอท) ภาวะปกต นอยกวา 120/80 มลลเมตรปรอท ภาวะเสยง 120/80 ถง 139/89 มลลเมตรปรอท ภาวะความดนโลหตสง ตงแต 140/90 มลลเมตรปรอทขนไป

4. ควบคมน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร (มลลกรมตอเดซลตร) ภาวะปกต นอยกวา 100 มลลกรมตอเดซลตร ภาวะเสยง 100-125 มลลกรมตอเดซลตร เปนเบาหวาน ตงแต 126 มลลกรมตอเดซลตร ขนไป

ผทเปนเบาหวาน กนยา/ฉดยาเบาหวานน าตาลควร 70-130

5. ควบคมน าตาลสะสม (A1C) > 7%

6. การออกก าลงกายระดบหนกปานกลางขนไป 150 นาท/สปดาห

| - 147 -

ภาวะโภชนาการและกจกรรมทางกาย

ภาวะโภชนาการ/กจกรรมทางกาย พลงงานทควรไดรบตอน าหนกตว 1 กก. น าหนกเกน/อวน/กจกรรมเบา 20-25 กโลแคลอร น าหนกปกต/กจกรรมปานกลาง 25-30 กโลแคลอร น าหนกนอย/ผอม/กจกรรมหนก 30-35 กโลแคลอร

พลงงานทควรไดรบใน 1 วน = น าหนกทควรจะเปน (กก.) x พลงงานตามภาวะโภชนาการ/กจกรรมทางกาย =............................................กโลแคลอร

อาหารส าหรบผทตองการรกษาน าหนกตวใหคงท

หมวดอาหาร พลงงาน (กโลแคลอร/วน)

1,300 1,500 1,800 ขาว-แปง 7 ทพพ 8 ทพพ 11 ทพพ

เนอสตวไมตดมน 10 ชอนโตะ 12 ชอนโตะ 13 ชอนโตะ น ามน 3 ชอนชา 4 ชอนชา 6 ชอนชา ผก ไมจ ากด ไมจ ากด ไมจ ากด

ผลไม 3 สวน 3 สวน 3 สวน น าตาล/เกลอ/น าปลา ใชแตนอยเทาท

จ าเปน ใชแตนอยเทาทจ าเปน

ใชแตนอยเทาทจ าเปน

อาหารส าหรบผทตองการลดน าหนกตว

หมวดอาหาร พลงงาน (กโลแคลอร/วน)

1,300 1,500 1,800 ขาว-แปง 5.5 ทพพ 7 ทพพ 8.5 ทพพ

เนอสตวไมตดมน 20 ชอนโตะ 22 ชอนโตะ 27 ชอนโตะ น ามน - - - ผก ไมจ ากด ไมจ ากด ไมจ ากด

ผลไม 3 สวน 3 สวน 3 สวน น าตาล/เกลอ/น าปลา ใชแตนอยเทาท

จ าเปน ใชแตนอยเทาทจ าเปน

ใชแตนอยเทาทจ าเปน

ผกทใหพลงงานนอยมากบรโภคไดตามความตองการ (1 สวน ประมาณ 1 ทพพ / 70-100 กรม) -ผกกาดขาว ผกบง ผกกาดหอม ผกสลดแกว หวไชเทา ฟกเขยว น าเตา บวบ โหระพา ถวงอก ผกทใหพลงงาน 28 กโลแคลอร ตอ 1 สวน ประมาณ 1 ทพพ/70-100 กรม -สะตอ หนอไมฝรง ผกคะนา ดอกกะหล า กะหล าปล แครอท ถวลนเตา ถวพ ถวฝกยาว มะเขอเปราะ ขาวโพดออน เหด บรอคโคล มะระ ควรบรโภคผกทกมอ อยางนอยวนละ 4-6 ทพพ หรอ 500 กรม ตอวน ใหระวงผกทมแปงมาก เชน ฟกทอง

| - 148 -

บนทก

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

บนทก

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

ภาคผนวก ข

ใบรบรองโครงการวจย

ของคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย

ส านกงานสาธารณสขจงหวดนนทบร

- 150 -

ภาคผนวก ค

ความคดเหนของผแทนกลมทเขารวมโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพ

- 152 -

- 153 -

- 154 -

- 155 -

- 156 -