บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

การทบทวนวรรณกรรมทเกยวชองครอบคลมประเดนหลกคอ แนวคดการรสารสนเทศ สอและ

ดจทล ระบบการศกษาทางไกล: กรณศกษามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชและมหาวทยาลยโพลเทคนคแหงประเทศฟลปปนส ระบบเปด ปจจยทเกยวของกบการรสารสนเทศ สอและดจทล และงานวจยทเกยวของ แนวคดการรสารสนเทศ สอและดจทล

1. ความหมาย และความเกยวของของค าวา การรสารสนเทศ สอและดจทล การรสารสนเทศ สอและดจทล ในภาษาองกฤษ แปลเปนภาษาไทยหลากหลาย ค าวา การร

สารสนเทศ แปลจาก information literacy ซงเปนทรจกและกลาวถงอยางกวางขวางโดยเฉพาะใน แวดวงบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร และการศกษาของตางประเทศมายาวนาน ศพทค าน ปรากฏใชคร งแรกเมอ ค.ศ.1974 โดยพอล ซรคาวสก (Zurkowski 1974 : 6) อดตนายกสมาคมอตสาหกรรมสารสนเทศ (Information Industry Association – IIA) สหรฐอเมรกา และมค าอธบายในบรบทและมมมองตางๆ กน ในประเทศไทยยงไมมศพทบญญตเปนภาษาไทย แตมผแปลเปนภาษาไทยไวตางๆ กน เชน ความรพนฐานทางสารสนเทศ ความรความสามารถดานสารสนเทศ

ค าวาการรสารสนเทศมค าภาษาองกฤษอนๆ ทเกยวของ เชน computer literacy (การรคอมพวเตอรขนพนฐาน) media literacy (การรเทาทนสอ) digital literacy (การรดจทล) Information and Communication Technology (ICT) literacy (การรเทาทนไอซท) สวนค าวา Media literacy ในประเทศไทย นยมแปลวาการรเทาทนสอ เรมน ามาใชใน ค.ศ.1992 โดยมสมาชกของ Aspen Media Literacy Leadership Institute ไดใหค าจ ากดความวาหมายถง ความสามารถในการเขาถง วเคราะห ประเมน และสรางสรรค สอ (อษา บกกนส, 2555, 150) ค าเหลาน ตอมาไดขยายกรอบแนวคดของค าตามพฒนาการของสอและเทคโนโลยสารสนเทศ เชน ใชค าวา การรสารสนเทศ โดยรวมทกษะทเกยวของกบสอ และเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร หรอบางความหมายก าหนดวา การรสารสนเทศ เปนทกษะยอยของการรเทาทนสอ หรอมความพยายามแยกความแตกตางระหวางค า หรอการน ามาใชรวมกน เชน Media and Information Literacy; digital and information literacy หรอสลบค า เชน information and media literacy; information and digital literacy และในภาษาไทยนอกจากจะแปลโดยใชศพททหลากหลายแลวยงพบวามการใชในความหมายปะปนกน เชน ใชค า media literacy ในความหมายครอบคลม ทง information literacy และ digital literacy เปนทนาสงเกตวา ในสงคมไทยค าวา การรสารสนเทศ ทแปลมาจากศพทภาษาองกฤษวา information literacy นยมใชในวงการบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตรโดยมภมทศนครอบคลมกวางขวาง แตค าศพทไมเปนทแพรหลายโดยทวไป และ

7

พบวาค าวา “การรเทาทนสอ” ซงเปนทรจกแพรหลาย ในระยะหลงจากการขยายตวและบทบาทของสออยางกวางขวางในสงคม

ภาพท 2.1 ภมทศนการรสารสนเทศ ทมา: Moira's InfoLit blog: A blog about Information literacy and related issues. (n.d). Information literacy landscape. Retrieved from https://blogs.ncl.ac.uk/moirabent/442-2

ค าวาการรสารสนเทศและการรเทาทนสอมทงความเหมอนและความตาง ล และโซ (Lee & So, 2014) วจยความเหมอนและความตางระหวางค าสองค า คอ Information literacy และ media literacy โดยคนหาจากฐานขอมล Web of Science รวมวารสาร 12,000 ชอ เอกสารการประชม 150,000 รายการ และเอกสารมากกวา 47 ลานชนจาก 250 สาขา ทคดเลอกวามความเชอถอได เขาถงไดงาย รวบรวมขอมลงานตงแต ค.ศ.1956 – 2012 พบวามเอกสารทพบค าวา information literacy รวม 1,451,947 รายการ สวนค าวา media literacy มจ านวน 467 รายการ แสดงใหเหนวาเรองการรสารสนเทศมความกวางขวางกวา media literacy คดเปนสดสวน 3:2:1 ค าวาการรสารสนเทศไดรบความสนใจอยางกวางขวางใน วงวชาการ โดยกอน ค.ศ.1990 ไดรบความสนใจนอย จนถง ค.ศ.1994 มเพมขน รอยละ 3.4 และขยายเพมขนในชวง ค.ศ.1995-2004 คดเปนรอยละ 252.4 และตงแต ค.ศ. 2005 เปนตนมา ในฐานขอมล

8

Web of Science เพมขนคดเปนรอยละ 73.8 สวนแนวคดเรองการรเทาทนสอ เรมปรากฏผลงานในฐานขอมล Web of Science เรมตงแต ค.ศ.1995 คดเปนรอยละ 3 แตไดเพมขนอยางกาวกระโดดระหวางค.ศ.1995-2004 รอยละ 26.2 และเนองจากความสนใจในเรองสอเพมขน ผลงานเขยนเกยวกบการรเทาทนสอจงเพมขนอยางรวดเรว นบตงแต ค.ศ.2005 เปนตนมา คดเปนรอยละ 70 ของเอกสารทงหมด ผลการวจยนพบวา เรองการรสารสนเทศและการรเทาทนสอมความแตกตางมากกวาความเหมอน การรสารสนเทศกวางกวาการรเทาทนสอ แตเนนดานบรรณารกษศาสตรและเทคโนโลย ขณะเดยวกนเรองการรเทาทนสอมขอบเขตกวางกวาและมความเกยวของกบการสอสาร ประเดนเกยวกบสขภาพ และวฒนธรรม ทงการรสารสนเทศและการรเทาทนสอมความซอนกนในบางประเดน แตไมไดเปนประเดนยอยของกนและกน ทงสองเรองมาจากวทยาการสาขาทแตกตางกน มความสนใจในประเดนทตางกน และมบทบาทตางกนในกระบวนการใหการศกษาประชาชนและยกระดบการอานออกเขยนได การรสารสนเทศเกยวของกบการจดระบบ การประมวล และการใชสารสนเทศ ในขณะทการรเทาทนสอเนนเนอหาของสอ อตสาหกรรมสอและผลทางสงคมของสอ และทงสองเรองมความซอนกนในประเดนทกษะหลกทมงพฒนา โดยการมงใหการศกษาและพฒนาบคคลใหสามารถมวจารณญาณในการใชสารสนเทศในยคดจทล และเนนการใชแพลทฟอรมมลตมเดยและการสรางความร และโดยสรปทงการรสารสนเทศและการรเทาทนสอเชอมโยงและเสรมเตมเตมซงกนและกน ผวจยใหขอเสนอแนะวาควรรวมเรองการรสารสนเทศและการรเทาทนสอเขาดวยกน เพอพฒนาสมรรถนะการรเทาทนสอและสารสนเทศทจ าเปนในสภาพแวดลอมยคเทคโนโลย แนวคดนปรากฎในการจดท าหลกสตรการรเทาทนสอและการรสารสนเทศส าหรบคร (Media and Information Literacy Curriculum for Teachers) เปนแนวทางการพฒนาความรและสมรรถนะของครในดานการรเทาทนสอและการรสารสนเทศ สวนค าวาการรสารสนเทศและดจทล จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ และการสงเคราะหแนวคดค าวาทกษะสารสนเทศและทกษะดจทล บาวเดน (Bawden, 2001) พบวา จากจดเรมตนของแนวคดพนฐานของค าวา การอานออกเขยนได (literacy) ไดเกดค าใหมๆ ทสอดคลองกบสภาพแวดลอมสารสนเทศทซบซอน เชน ค าวา ทกษะหองสมด ทกษะสอ และทกษะคอมพวเตอร โดยเนนทกษะเฉพาะ แตมความหมายครอบคลมกวางขวาง และน าไปส แนวคดของค าวา การรสารสนเทศและการรดจทล ซงเกยวของกบความร การรบร และทศนคตทตองอาศยทกษะพนฐาน (skill-based literacies) จงอาจสรปมมมองความเชอมโยงและซ าซอนกนในบางมตของทกษะทงสามซงเนนการพฒนาทกษะทจ าเปนตอการเรยนรและการด ารงชวตในศตวรรษท 21

ค าวา การรสารสนเทศ สอและดจทล เปนค าทใชทงแยกค า และรวมกน โดยทวไปมการแปลความหมายของแตละค าตามจดเนน การใชรวมค า เชน ยเนสโก ใชค าวา การรสอและสารสนเทศ (Media and Information Literacy – MIL) อยางไรกตามค าทงสามค ามความเชอมโยง เกยวของกนและมทกษะรวมกน ดงปรากฎในภาพท 2.2 - 2.6

9

ภาพท 2.2 ทกษะศตวรรษท 21

ทมา: The Partnership for 21st Century Skills. (2011). P21 framework for 21st century learning. Retrieved from http://www.p21.org/about-us/p21-framework.

ภาพท 2.3 การใชค ารวมกนของการรสารสนเทศและการรเทาทนสอ ทมา: UNESCO. Communication& Information Sector. (2013). Media and information literacy. Retrieved from ttp://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/ HQ/CI/CI/images /Publication_covers/global_mil_chap_1.jpg

10

ภาพท 2.4 ความเกยวของของการรสารสนเทศ สอ และดจทล ทมา: Pong, A. (2017). Media and Information Literacy (MIL) - 1. Introduction to media and Information literacy (Part 1) communication, communication models, media literacy, information literacy, technology (digital) literacy, and MIL. Retrieved from https://www.slideshare.net/arnielping/media-and-information-literac communication

ภาพท 2.5 การรสารสนเทศกบเสนทางสการรดจทล ทมา: Educational Technology and Mobile Learning. (2018). The road to digital literacy. Retrieved from https://www.educatorstechnology.com/2013/02/a-must-have poster-on-digital- literacy.html

11

ภาพท 2.6 พลเมองดจทล ทมา: Canada Centre for Media and Digital Literacy. (n.d.). Digital literacy fundamentals. Retrieved from http://mediasmarts.ca/digital-media-literacy- fundamentals/digital-literacy-fundamentals

2. แนวคดการรสารสนเทศ สอและดจทลของนกศกษา การรสารสนเทศ สอและดจทลเปนทกษะศตวรรษท 21 ซงมความส าคญและความจ าเปนตอการ

ด ารงชวต การศกษาและการเรยนร การท างาน และเปนสมรรถนะหลกของทกคน โดยเฉพาะใน วงการศกษาทมงพฒนา ทกษะการเรยนร การสรางสรรคการเรยนร และการเรยนรตลอดชวต

ประเทศทพฒนาแลวจงใหความส าคญในการพฒนาประชาชนทกกลมใหเปนผรสารสนเทศ สอและดจทล โดยมพฒนาการในมตเดมทแยกสวน เรองการรสารสนเทศ เปนมมมอง การศกษาและการปฏบตของนกการศกษา และนกวชาชพบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร และบรรณารกษ สวนการรเทาทนสอ เปนมมอง การศกษา และการปฏบตของนกวชาการ นกวชาชพทเกยวของกบสอ นกนเทศศาสตร เชน นกขาว นกวารสารศาสตร เปนตน สวนการรดจทล เปนมมอง การศกษา และการปฏบตของนกวชาการ และนกวชาชพดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สอและดจทล แตปจจบนการหลอมรวมของสอและพฒนาการของเทคโนโลยดจทล รวมทงการผลต เผยแพร และบรการสารสนเทศในรปแบบและชองทางทหลากหลาย ท าใหแนวคดของทกษะทงสามไดรบการบรณาการเปนองครวมและเปนหนงในสผลลพธของผเรยนในศตวรรษท 21 ก าหนดโดยภาคเพอทกษะแหงศตวรรษท 21 การรสารสนเทศ สอและดจทลมความส าคญและความจ าเปนในการศกษาทกระดบ กลาวโดยเฉพาะระดบอดมศกษา เปนเครองมอส าคญการเรยนรในสภาพแวดลอมการเรยนรเสมอนในยคดจทลและการศกษาตลอดชวต โดยเฉพาะนกศกษาทางไกลทเนนการเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรผานสอ เพอใหผเรยนกาวทนการเปลยนแปลงของระบบการศกษาทางไกลซงมพฒนาการตามเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารอยางตอเนองและรวดเรว นบตงแตปลายทศวรรษ 1990 นอกจากนทกษะดงกลาวยง

12

สงเสรมและพฒนาบณฑตใหมผลการเรยนรตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาของประเทศไทย (Thailand Quality Framework - TQF)

ประเทศสหรฐอเมรกาและออสเตรเลย สมาคมและองคกรทางวชาการและวชาชพ มบทบาทส าคญในการพฒนาทกษะศตวรรษท 21 โดยการก าหนดกรอบ และมาตรฐานทเกยวของ แตยงเปนการแยกสวนของทกษะแตละดาน ไมเปนองครวม และก าหนดเฉพาะกลมนกศกษา ไดแก กรอบการรสารสนเทศส าหรบนกศกษาระดบอดมศกษาของสมาคมหองสมดอเมรกน โดยสมาคมหองสมดวทยาลยและวจย (Association of College and Research Libraries – ACRL) ก าหนดกรอบการรสารสนเทศส าหรบระดบอดมศกษา (Framework of Information Literacy fo Higher Education) เมอ ค.ศ.2016 ซงปรบปรงมาจากมาตรฐานสมรรถนะการรสารสนเทศส าหรบระดบอดมศกษา (Information Literacy Competency Standards for Higher Education) ประกาศใชเมอ ค.ศ.2000 และแมไมมการจดท ากรอบหรอมาตรฐานการรสารสนเทศส าหรบนกศกษาทางไกลโดยเฉพาะ แตมการจดท ามาตรฐานทเกยวของกบการศกษาทางไกล ไดแก มาตรฐานการบรการหองสมดเพอการเรยนทางไกล (Standards for Distance Learning Library Services) เมอ ค.ศ.2008 และฉบบปรบปรงประกาศใชเมอ ค.ศ.2016 โดยกลาวถงสภาพแวดลอมของ ค าวา “ทางไกล” ซงเปลยนไปตามพฒนาการของเทคโนโลย และบทบาทของบรรณารกษทางไกลในการบรหารจดการ การด าเนนงานและการบรการ ซงรวมถงการใหการศกษาผใชและการพฒนาผเรยนดานการรสารสนเทศและดจทลซงมาตรฐานระบใหนกศกษาไดรบการพฒนาทกษะการเรยนรตลอดชวตผานการพฒนาการรสารสนเทศและดจทลซงถอเปนผลลพธทส าคญของการ ศกษาระดบอดมศกษาซงเปนหนาทของบรรณารกษทตองพฒนานกศกษาทกคน นอกจากนเมอ ค.ศ.2011 สมาคมฯ ยงไดจดท ำมาตรฐานสมรรถนะการรสารสนเทศส าหรบนกศกษาและนกวชาชพวารสารศาสตร(Information literacy competency standards for journalism students and professionals) และมาตรฐานการรสารสนเทศส าหรบครศาสตร (Information literacy standards for teacher education) ซงเปนมาตรฐานการรสารสนเทศทใชส าหรบนกศกษาระดบอดมศกษาเฉพาะสาขาดวย

ประเทศองกฤษ มหาวทยาลยเปด (Open University) ไดก าหนดกรอบการรดจทลและสารสนเทศ (Digital and information Literacy framework) ส าหรบนกศกษาของมหาวทยาลยทศกษาระบบเปด รวมทงสถาบนการศกษาระบบเปดทสนใจ (Reedy & Goodfellow, 2012).

องคการยเนสโก ไดจดท ากรอบการประเมนการรเทาทนสอและสารสนเทศ (Global Media and Information Literacy Assessment Framework) เมอ ค.ศ.2013 น าเสนอความจ าเปนในการประเมน องคประกอบ วธการและเครองมอประเมน เกณฑการประเมน และการน าผลไปใช ในการพฒนาทกษะการรสารสนเทศและการรเทาทนสอของแตละประเทศ ประเทศอนๆ ทมการก าหนดมาตรฐานหรอกรอบการรสารสนเทศ เชน ประเทศออสเตรเลย โดยสภาบรรณารกษหองสมดมหาวทยาลยออสเตรเลย ไดก าหนดกรอบโครงสรางการรสารสนเทศของบคคล ประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด (Australian and New Zealand Information Literacy

13

Framework, 2004) ไดน ามาตรฐานการรสารสนเทศของสมาคมหองสมดวทยาลยและวจยไปประยกตใช เปนกรอบการรสารสนเทศส าหรบบคคลทวไป รวมทงนกศกษาดวย

ระบบการศกษาทางไกล: กรณศกษามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชและมหาวทยาลยโพลเทคนค

แหงประเทศฟลปปนส ระบบเปด การศกษาทางไกลมพฒนาการอยางยาวนานตามพฒนาการของสอการศกษา หรอนวตกรรม

การศกษา อาจจ าแนกไดเปนสามชวง ตามรปแบบของสอการศกษาทใช คอ การศกษาทางไกลทเนนสอสงพมพ การศกษาทางไกลทเนนสอประสม และการศกษาอเลกทรอนกส การศกษาทางไกลมงขยายโอกาสทางการศกษา สรางโอกาสและความเทาเทยมกนในการเขาถงการศกษา ดวยแนวคดการศกษาทกสถานท ทกเวลา และทกรปแบบ ท าใหการศกษาเปนของทกคน นกศกษาทางไกลมลกษณะแตกตางจากนกศกษาทเรยนในระบบปด ลกษณะส าคญของนกศกษาทางไกลสวนใหญเปนวยท างานและท างานเตมเวลา มครอบครวทตองรบผดชอบ มแรงจงใจ ความตงใจมงมนและมความรบผดชอบสง มเปาหมายในการศกษาชดเจน มวนย สามารถควบคมตนเองในการเรยน ท าใหตองบรหารเวลาใหเหมาะสมกบหลกสตรทศกษา บางครงรสกโดดเดยว (Dewald, Scholz-Crane & Levine, 2000) การเรยนรของนกศกษาทางไกลเปนการเรยนรแบบผใหญเนนการเรยนรดวยตนเอง (self-directed learning) การเขาถงแหลงสารสนเทศและหองสมด รวมทงบรการตางๆ จากทงแบบเผชญหนา จากสอสงพมพ และจากสอเทคโนโลย เชน โทรศพท เวบไซต อเมล เปนตน (Dewald, Scholz-Crane & Levine, 2000, Sacchanand, 2002) ผสอนท าหนาทเปนผเอออ านวยใหเกดการเรยนร และเปดโอกาสใหนกศกษามวธคด วธวจยอยางอสระ ศกษาเนอหาและกจกรรมทหลากหลาย โดยใชระบบหองสมดอตโนมตทเออใหนกศกษาพฒนาความสามารถในการใชเทคโนโลยสารสนเทศ การเขาถงและการใชสารสนเทศและหองสมดไดอยางมประสทธภาพ นกศกษาในระบบการศกษาทางไกลจงจ าเปนตองมสมรรถนะทจ าเปนทงสมรรถนะสวนตนและสมรรถนะในการศกษาทางไกล ทจะเออใหการศกษาและการเรยนร มประสทธภาพและบรรลเปาหมาย สมรรถนะทจ าเปนส าหรบนกศกษาทางไกล จงมงเนนความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง เรยนรวธการเรยน เปนบคคลแหงการเรยนร เปนผรสารสนเทศ และเรยนรตลอดชวตใหกาวทนการเปลยนแปลงของระบบการศกษาทางไกลซงมพฒนาการตามเทคโนโลยสารสนเทศทมความกาวหนาอยางตอเนองและรวดเรว นบตงแตปลายทศวรรษ 1990 การศกษาทางไกลของประเทศไทย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เปนมหาวทยาลยระบบเปดทใชระบบการศกษาทางไกลแหงแรกและแหงเดยวของประเทศไทย การจดการศกษาของมหาวทยาลยเนนแนวคดหลกคอ “การศกษาตลอดชวต” และ “การศกษาดวยตนเอง” ดงปรากฏในปณธาน พนธกจ และวสยทศน

14

ปณธาน “มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชเปนมหาวทยาลยในระบบเปด ยดหลกการศกษา

ตลอดชวต มงพฒนาคณภาพของประชาชนทวไป เพมพนวทยฐานะแกผประกอบอาชพ และขยายโอกาสทางการศกษาตอส าหรบทกคน เพอสนองความตองการของบคคลและสงคมดวยการจดระบบการเรยนการสอนทางไกล ซงใชสอการสอนทางไปรษณย วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน สอออนไลน และวธการอนทผเรยนสามารถศกษาไดดวยตนเอง โดยไมตองเขาชนเรยนปกต”

พนธกจ (เฉพาะทเกยวของ) “พฒนาระบบการศกษาทางไกลและสงเสรมการเรยนรตลอดชวต โดยมงผลตบณฑต

แตละระดบเพอตอบสนองตอการพฒนาประเทศ” วสยทศน “มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชเปนมหาวทยาลยเปดชนน าของโลกทใชระบบการศกษา

ทางไกลใหการศกษาตลอดชวตส าหรบทกคน” (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2559)

มหาวทยาลยไดพฒนาระบบการเรยนการสอนทางไกลโดยมการพฒนาสอการเรยนการสอนมาอยางตอเนอง ตาม “แผนมสธ.2543” ในลกษณะชดการสอนทางไกลทประมวลความรและประสบการณแตละหลกสตรและสอทมความหมายในการถายทอดความรและประสบการณตางๆ ในลกษณะการประสานสอ (convergence media) ไปยงผเรยนอยางมประสทธภาพ

ภาพท 2.7 แผนมสธ. 2543

ทมา: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.(2543). แผนมสธ. 2543. http://www.stou.ac.th/main/StouPlan.html

15

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช จดการศกษา ทงในระดบปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก เนนการเรยนดวยตนเองจากชดการสอนทางไกลทประมวลความรและประสบการณแตละหลกสตรและสอทมความหมายในการถายทอดความรและประสบการณตางๆ ในลกษณะการประสานสอ ไปยงผเรยน ประกอบดวยสอหลากหลาย

ระดบปรญญาตร ชดการสอนทางไกลมสอสงพมพเปนสอหลกโดยมสอชนดอนเปนสอเสรมและมกจกรรมปฏสมพนธทเหมาะสมกบระดบการศกษา ประกอบดวย รายการวทยกระจายเสยง ซงสามารถ รบฟงผานเวบไซตมสธ. (radio online) รายการวทยโทรทศน สามารถรบชมรายการทางสถานโทรทศนแหงประเทศไทย สถานวทยโทรทศนการศกษาทางไกลผานดาวเทยมโรงเรยนวงไกลกงวล สถานวทย -โทรทศนเ พอการศกษากระทรวงศกษาธการหรอชมรายการผานเวบไซต มสธ. TV online และสถานโทรทศนมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช STOU Channel Media on Demand เลอกรบฟง รบชมรายการยอนหลง ดวดประจ าชดวชา 1 แผนตอชดวชา จ านวน 4 รายการ รายการละ 30 นาท ซดเสยงประจ าชดวชา การเรยนการสอนออนไลน M-learning สอการเรยนรผานโทรศพทมอถอ และ e-Tutorials การสอนเสรมผานอนเทอรเนตและดาวเทยม และมหลกสตรทเนนระบบการเรยนการสอนผานเครอขายอนเทอรเนต e-Learning ในระดบปรญญาตร หนงหลกสตร คอหลกสตรศลปศาสตรบณฑต แขนงวชาภาษาองกฤษ ระดบบณฑตศกษา การศกษาระดบบณฑตศกษาเปนการศกษาระดบสง นกศกษาศกษาคนควาผานสอประเภทตางๆ ทงสอหลก สอเสรม รายการเอกสารคดสรรทก าหนดใหอาน และกจกรรมปฏสมพนธแบบเผชญหนาและผานระบบออนไลน ความรและทกษะการรสารสนเทศ สอและดจทลจงมความ ส าคญยง

ระดบปรญญาโท กรณส อส ง พม พ เปนส อหลก ประกอบด วยประมวลสาระช ดว ช า แนวการศกษา และแผนกจกรรมการศกษาประจ าชดวชา กรณสอคอมพวเตอรเปนสอหลก หมายถง บทเรยนออฟไลนและ/หรอออนไลน และ แนวการศกษาในรปซด และ สอเสรม เชน สอสงพมพ สอ โสตทศน บทเรยนออฟไลน (วซด/ดวด) บทเรยนออนไลน เพอใหนกศกษาสามารถศกษาเนอหาสาระเพมเตม การศกษาจากแหลงคนควา การเขารวมกจกรรมปฏสมพนธ ในรปการปฐมนเทศ การสมมนาเสรม การสมมนาเขมแบบเผชญหนา และ/หรอการเรยนแบบมปฏสมพนธผาน ระบบออนไลน ในระดบ ปรญญาเอก

ระดบปรญญาเอก ใชสอหลก ประกอบดวย แนวการศกษา (study guides) ประมวลรายชอเอกสารคดสรร (selected reading materials list) บทเรยนออนไลน และสอเสรม ทนกศกษาศกษาคนควาดวยตนเองจากแหลงตางๆ ประกอบดวย สออเลกทรอนกสออฟไลน (off-line e-learning media) เปนสออเลกทรอนกสทเสนอเนอหาสาระและประสบการณผานเทปภาพ/เสยง ซดภาพ/เสยง - สออเลกทรอนกสออนไลน (on-line e-learning media) เปนการสอสารและสบคนขอมล ผานเครอขาย

16

อเลกทรอนกสออนไลน และการประชมทางไกลผานดาวเทยม เอกสารชดความร (source Books) ส าหรบนกศกษาในแตละชดวชา ดานคณลกษณะของบณฑตทพงประสงค ในระบบการศกษาทางไกลของมหาวทยาลยสโขทย- ธรรมาธราช (2555) ก าหนดเปนค าขวญไววา “เปนคนด มความรอบร มงมน สอสารสมพนธ กาวทนเทคโนโลย” ครอบคลมองคประกอบ ดงน มคณธรรมและจรยธรรม มความรอบรและมประสบการณ คดเปน แกปญหาได มความรบผดชอบ มมนษยสมพนธด มความสามารถในการสอสารและใชเทคโนโลยอยางเหมาะสม มทกษะการศกษาทางไกล และสามารถศกษาคนควา ไดดวยตนเอง ซงครอบคลมการพฒนาทกษะการรสารสนเทศ สอและดจทลดวย ดงภาพท 2.8

ภาพท 2.8 คณลกษณะของบณฑตทพงประสงค มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ทมา: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2555). ประกาศมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เรอง คณลกษณะของบณฑตทพงประสงค มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช พ.ศ. 2555. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

นอกจากนยงมงผลตบณฑตทมคณภาพ และมคณธรรม จรยธรรม ตามประกาศกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต ก าหนดคณภาพของบณฑตทกระดบคณวฒและสาขา/สาขาวชาตางๆ ตองเปนไปตามมาตรฐานผลการเรยนรทคณะกรรมการการอดมศกษาก าหนดและตองครอบคลมอยางนอย 5 ดาน คอ (1) ดานคณธรรม จรยธรรม (2) ดานความร (3) ดานทกษะทางปญญา (4) ดานทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ และ (5) ดานทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศ (กระทรวงศกษาธการ, 2552)

ประเทศฟลปปนส การจดการศกษาทางไกลเปนผลสบเนองมาจากรฐธรรมนญฟลปปนส ค.ศ.1987 มาตรา 14 ก าหนดวารฐตองจดการศกษาทมคณภาพใหประชาชนทกคนเรยนรไดดวยตนเอง อยางอสระและ

17

นอกระบบโรงเรยน ดงนนจงไดมการจดการศกษาทางไกล และการศกษาระบบเปด เรมตงแตชวงตน ค.ศ. 1940 และ ค.ศ.1950 โดยเปดสอนรายวชาสอนผานรายการวทยกระจายเสยงและวทยโ ทรทศน ในระดบอดมศกษา การศกษาทางไกลมความกาวหนาอยางรวดเรว และปรากฏเดนชดในเปาหมายและกลยทธ และแผนปฎบตการ ค.ศ.2004-2010 วาการศกษาทางไกลในระดบอดมศกษาจะตองไดรบการพฒนาและปรบปรง (Sabio & Sabio, 2013, p.63) มการจดการศกษาทางไกลโดยสถาบนตางๆ ในประเทศฟลปปนสทส าคญ ไดแก มหาวทยาลยเปดแหงประเทศฟลปปนส (The University of the Philippines Open University - U.P. O.U.) กอตงเมอ ค.ศ.1995 มนกศกษาในประเทศฟลปปนส และประเทศตางๆ ทวโลก มหาวทยาลยไดรบการยกยองใหเปนศนยความเปนเลศดานการศกษาทางไกล (Center of Excellence in Open Learning and Distance Education) โดยคณะกรรมการการอดมศกษาและไดรบการจดตงใหเปน ศนยสมรรถนะอเลรนนงแหงชาต (National eLearning Competency Center) โดยสภาเทคโนโลยสารสนเทศและพาณชยอเลกทรอนกส (Information Technology and eCommerce Council) (Bolido, 2009) ประเทศฟลปปนสมการพฒนาการเรยนการสอนทางไกลอยางรวดเรว เชน มการจดตงสมาคมการศกษาทางไกลประเทศฟลปปนส ซงเปนองคกรระดบชาต คอ Philippines Society for the Distance Learning, Inc. เมอ ค.ศ.2006 การเปนเจาภาพจดการประชมนานาชาต International Conference on Open and Distance e-Learning คร งแรก เมอ ค.ศ.2012 การจดประชมประจ าปของสมาคมมหาวทยาลยเปดแหงเอเชย (Association of Asian Open Universities - AAOU) ค.ศ.2000 และ ค.ศ. 2016 และยงเปนส านกงานเลขาธการของสมาคมดวย

มหาวทยาลยโพลเทคนคแหงประเทศฟลปปนส (The Polytechnic University of the Philippines - PUP) เปนมหาวทยาลยของรฐทเปดสอนแบบมชนเรยนและระบบทางไกล มหาวทยาลยพฒนามาจาก Manila Business School (MBS) กอตงเมอ ค.ศ.1904 และไดรบสถานะเปนมหาวทยาลย ชอ Polytechnic University of the Philippines (PUP) ตงแต ค.ศ.1978 และมหาวทยาลยเรมจดการศกษาทางไกลตงแต ค.ศ.1990 ตามกรอบแนวคดแหงรฐธรรมนญฟลปปนส ค.ศ.1987 มาตรา 4 (1987 Philippine Constitution. Article IV) บญญตวา “รฐตองจดการศกษาทกระดบทมคณภาพ ใหประชาชนชาวฟลปปนส เขาถงได โดยการเรยนรดวยตนเอง เปนอสระ ในหลกสตรการศกษา นอกหองโรงเรยน ระบบการเรยนรทไมเปนทางการ การเรยนรตามอธยาศย และการเรยนรในทองถน ใหสอดคลองกบความตองการของชมชน ไมจ ากดกรอบการศกษาในโรงเรยน”

มหาวทยาลยโพลเทคนคแหงประเทศฟลปปนส ระบบเปด PUP Open University System (PUP OUS) จดการศกษาทงหลกสตรการศกษาทมปรญญาและการศกษาตอเนอง ไมมปรญญา โดยผเรยนสามารถเรยนทใดกไดอยางอสระ ภายใตการแนะแนวการศกษาของอาจารย และการสอนผานหองเรยนออนไลน และเปนหนงในฐานความรการศกษาระบบเปดและระบบทางไกลของยเนสโก ( UNESCO Asia Pacific Open and Distance Knowledge Base ) โดยมสถาบนหลก 3 แหงด าเนนการ ประกอบดวย

18

Institute of Open and Distance Education / Transnational Education) เปดสอนท งหลกสตรการศกษาทมปรญญาและการศกษาตอเนองไมมปรญญา โดยผเรยนสามารถเรยนทใดกไดอยางอสระ ภายใตการแนะแนวการศกษาของอาจารย และการสอนผานหองเรยนออนไลน พ.ศ.2561เปดสอนหลกสตรระดบปรญญาตร 2 สาขา คอ ศลปศาสตรบณฑต การสอสารทางวทยกระจายเสยง และปรญญาโทวทยาศาสตรบณฑตการเปนผประกอบการ หลกสตรระดบประกาศนยบตรหลงปรญญาตรสาขาเทคโนโลยสารสนเทศ หลกสตรปรญญาโท 4 หลกสตร สาขาการบรหารการศกษา รฐประศาสนศาสตร และวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการการกอสราง และสาขาเทคโนโลยสารสนเทศ

Institute of Non-Traditional Study Program and Expanded Tertiary Education Equivalency and Accreditation Program (ETEEAP) จดหลกสตรส าหรบผท างานและผบรหาร การเรยนเปนรายวชาเพอสะสมหนวยกตเขาสระดบปรญญา เปนการพฒนาเฉพาะดาน /สาขา และไมตองใชเวลาในการท างาน

Institute for Continuing and Professional Development เปนสถาบนพฒนาทางวชาชพตอเนอง เปนหลกสตรระยะสนเพอพฒนาทางวชาการและวชาชพของตนอยางตอเนอง

การจดการศกษาระบบทางไกลของมหาวทยาลยโพลเทคนคแหงประเทศฟลปปนส ระบบเปด เปนแบบผสมผสาน (blended delivery mode) มทงการเรยนการสอนแบบเผชญหนาแบบมปฎสมพนธกบผสอน และการเรยนการสอน การสงงานแบบออนไลน ในแตละภาคการศกษารวมจ านวน 54 ชวโมง การเรยนการสอนแบบเผชญหนากบผสอนจดในศนยการเรยนร 9 แหง ในเมองหลกๆ ทวประเทศ และการเรยนการสอนออนไลนเปนการศกษาทใช eMabini portal ซงอาจารยผสอน ซงเรยกวาผเอออ านวย (facilitators) จดบรรยาย อภปราย ใหค าแนะน า ผานการสนทนากลมและเวทสนทนาออนไลน ในการศกษาออนไลน นกศกษาอานรายการเอกสารคดสรรหรอเอกสารอานประเกอบและท ากจกรรมทผสอนซงเรยกวา subject/course specialists ก าหนด และสงงานผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ การเรยนการสอนเนนการเรยนการสอนแบบองวจย (research based teaching and learning) มการมอบหมายงานใหนกศกษาไปศกษาคนควาจากแหลงวทยาการตางๆ ปจจยทเกยวของกบการพฒนาการรสารสนเทศ สอและดจทล

การพฒนาการรสารสนเทศ สอและดจทลในบรบทการศกษาระดบอดมศกษาเกยวของกบปจจยทง

ภายในและภายนอกมหาวทยาลยทสงผลตอระดบการรสารสนเทศ สอและดจทลของนกศกษา และการ

สงเสรมการรสารสนเทศส าหรบนกศกษาระดบอดมศกษา (กรองแกว กงสวสด, กลยารตน เควยเซน และ

กลธดา ทวมสข, 2556; จไรรตน ดวงจนทร, 2560; เทอดศกด ไมเทาทอง. 2557; สนทนา กลรตน, ยพน

เตชะมณ และ สนนทนา วรกลเทวญ , 2556; Lanning & Mallek, 2017; Robb & Shellenbarger,,

2014; Williams, 2008)

19

ปจจยภายนอก ประกอบดวยความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศ สอและดจทล กระแส

โลกาภวตน แนวโนมและทศทางการพฒนาของโลกและของประเทศ ซงเปนสงคกคามและทาทายความจ าเปนเรงดวนในการพฒนาพลเมองดจทล ผรสารสนเทศ รเทาทนสอและดจทล รฐจงตองเตรยมความพรอมในการพฒนาประเทศและก าลงคนเพอเขาสสภาพแวดลอมการเรยนรใหมในยคดจทล โดยมการก าหนดเปนนโยบายและแผนพฒนา โดยเฉพาะดานเทคโนโลยสารสนเทศและการศกษา ทส าคญการพฒนาประแทศสไทยแลนด 4.0 โดยมแผนพฒนาทเกยวของ เชน แผนพฒนาดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในดานการศกษามการจดท ามาตรฐานการศกษาของชาต พ.ศ. 2561 กรอบแผนอดมศกษาระยะยาว 15 ป และมาตรฐานการอดมศกษา พ.ศ.2561

ปจจยภายใน ประกอบดวย นโยบายและระบบการบรหาร โครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยสารสนเทศและสภาพแวดลอมการเรยนร ระบบการศกษาทางไกล/ระบบการจดการการเรยนร (ระดบการศกษา หลกสตร สอการศกษา การจดการเรยนการสอน ) อาจารย นกศกษา บรการและกจกรรมสนบสนนการเรยนร ไดแก บรการหองสมด บรการและกจกรรมของหนวยงานสนบสนนอนๆ

นโยบายและระบบการบรหาร สะทอนใหปรากฏในนโยบาย พนธกจ วสยทศน คณลกษณะนกศกษาและบณฑตทพงประสงค แผนงาน โครงการ กจกรรมทเกยวของกบทกษะการรสารสนเทศ สอและดจทลของนกศกษา เชน การก าหนดใหมการเรยนการสอนรายวชาการรสารสนเทศ สอและดจทล เปนรายวชาบงคบในหมวดวชาศกษาทวไป การก าหนดนโยบายใหมการเรยนการสอนแบบบรณาการ การก าหนดนโยบายใหหองสมดมบทบาทและมสวนรวมในการพฒนานกศกษา และมการท างานรวมกนโดยมความรวมมอระหวางผสอนกบบรรณารกษในการพฒนาทกษะการรสารสนเทศ สอและดจทลของนกศกษา การเรยนการสอนรายวชาการรสารสนเทศ สอและดจทล

นโยบายและระบบการบรหารเปนพลงขบเคลอนการเปลยนแปลงในทกดาน โดยเฉพาะนโยบายทเกยวของกบรปแบบการจดการศกษาทางไกลในทกระดบ การใชสอใหมและการเรยนรแบบใหมในสภาพแวดลอมดจทล ซงสงผลถงการเปลยนแปลงรปแบบการบรการและกจกรรมและชวยใหเกดการพฒนานกศกษาทงโดยทางตรงและทางออม นอกจากนยงรวมถงผบรหาร ความเขาใจ ความตระหนก บทบาทการสนบสนนทรพยากรการบรหารทจ าเปน ดานโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยสารสนเทศ และสภาพแวดลอมการเรยนร มคอมพวเตอร เทคโนโลย เครองมอ อปกรณทมประสทธภาพในจ านวนทเพยงพอ มอนเทอรเนตความเรวสง เชอมโยงเครอขายทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย มชองทางการเขาถงสารสนเทศ ทรพยากรสารสนเทศ ระบบสารสนเทศและฐานขอมลทรวดเรวและหลากหลายและเพมชองทางการเขาถงสารสนเทศระบบเปด สภาพแวดลอมการเรยนรดจทล การเรยนรออนไลน มค (MOOC) หองเรยนเสมอน (virtual classroom)

ดานระบบการศกษาทางไกล/ระบบการจดการการเรยนร (ระดบการศกษา หลกสตร สอการศกษา การจดการเรยนการสอน) ซงมความแตกตางกนไปตามระดบการศกษา หลกสตรการเรยนการสอน

20

พฒนาการของเทคโนโลยดจทลและการหลอมรวมสอ ท าใหเสนแบงของการศกษาระบบเปดและระบบปดลดลง ผลการวจยสอผสมผสานในการศกษาทางไกลระดบอดมศกษาของเขมณฏฐ มงศรธรรม (2560) พบวารปแบบสอผสมผสานในการศกษาทางไกลระดบอดมศกษาตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา ประกอบดวย 4 ปจจย ปจจยน าเขา มองคประกอบ บคลากรการศกษาทางไกล วธการเรยนและการสอสารแบบผสมผสาน สอการศกษาทางไกลและเทคโนโลยสนบสนนแบบผสมผสาน และ การประเมนผลการศกษาทางไกล ปจจยกระบวนการ มองคประกอบ ขนตอนการเรยน ไดแก การศกษาความตองการ การวางแผนการศกษา การออกแบบการเรยนการสอนทางไกล การพฒนากจกรรมและ สอการเรยนแบบผสมผสาน การถายทอด การเรยนการสอนทางไกล และการตดตามและประเมนผล การเรยน ปจจยผลลพธไดแก คณลกษณะของผเรยนตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา และปจจย ผลปอนกลบ ไดแก การประเมนกระบวนการเรยนและการประเมนความร

ดานนกศกษา และอาจารย เกยวของกบคณลกษณะเฉพาะบคคล นกศกษาเกยวของกบ เชน พนความร การศกษา สาขาวชา ระดบการศกษา ปทศกษา ประสบการณ ความถในการสบคนขอมล ความสามารถในการเรยนร การใชเทคโนโลย ความเขาใจ ความตระหนก และความจ าเปน สวนอาจารยเนนความเขาใจ ความตระหนก ความรและสมรรถนะทเกยวของและความสามารถในการสอนแบบ บรณาการ

ดานบรการและกจกรรมสนบสนนการเรยนร ทส าคญไดแก หองสมด หองสมดตองมบทบาทใหมในฐานะเปนแหลงกลางในการเขาถงสารสนเทศและความร เชอมโยงทรพยากรและการบรการกบหองสมดศนยวทยพฒนา และแหลงความรเฉพาะสาขา และบรรณารกษมบทบาทส าคญในฐานะผเอออ านวยการเรยนร และหนสวนการเรยนการสอน โดยมความรวมมอกบผสอน และมบทบาทส าคญในการพฒนานกศกษาใหเปนผรสารสนเทศ สอและดจทล โดยการจดกจกรรมทงแบบทางการ ไมเปนทางการ และผานบรการตอบค าถามและชวยการคนควา ซงปจจบนพฒนาเปนบรการอางองเสมอน (virtual reference service) หองสนทนา (chat room) บนเวบ บรการของศนยคอมพวเตอร

งานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของมพฒนาการตามพฒนาการขององคความรทางบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตรทมความเปนสหวทยาการเพมมากขน บรบทของสงคมอนเกดจากผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารและองคความรทเกยวของ แตยงไมมงานวจยรวมกนของการรสารสนเทศและการรเทาทนสอ หรอการรสารสนเทศและการรดจทล

งานวจยทเกยวของกบการรสารสนเทศระดบอดมศกษาในประเทศไทย พบวา ไดรบความสนใจอยางตอเนอง งานวจยการวดระดบการรสารสนเทศของกลมนกศกษาระดบปรญญาตร (เชน กมลรตน สขมาก, 2547, ชตมา ยงสขวฒนา, 2547, ดวงกมล อนจตต, 2546, ธญญาปกรณ นมตรประจกษ, 2547, องคณา แวซอเหาะ และสธาทพย เกยรตวานช , 2553, วนดา นเรธรณ, 2555, สพศ ศรรตน, ชตมา

21

สจจานนท และ พวา พนธเมฆา, 2555, ไปรมา เฮยงราช, ชตมา สจจานนท และ ทรงพนธ เจมประยร , 2561) กลมนกศกษาระดบบณฑตศกษา (เชน วฒพงษ บไธสง, 2542, สมฤด หตถาพงษ, 2547) งานวจย การสอนการรสารสนเทศ (เชน บรรเลง สระมล, 2546, ศวราช ราชพฒน, 2547) นอกจากนนมงานวจยอนๆ ทมวตถประสงคและประเดนการวจยทเกยวของกบกระบวนการของการรสารสนเทศ การเขาถงสารสนเทศ การก าหนดค าคน การใชรายการเขาถงแบบออนไลน การคนหาและเขาถงสารสนเทศ การใชสารสนเทศ ทกษะการใชหองสมด/สารสนเทศ การประเมนสมรรถนะสารสนเทศ และมงานวจยอกจ านวนหนงทก าลงด าเนนการเกยวกบการรสารสนเทศของบคคลกลมตางๆ และในบรบทตางๆ

จากผลการทบทวนงานวจยของนตยา วงศใหญ (2560) พบวางานวจยจ านวนมากไดแสดงใหเหนถงพฤตกรรมและศกยภาพใหมๆ ของผเรยนในปจจบน งานวจยเหลานมประเดนทส าคญรวมกนวา ผเรยนจะเรยนรไดดทสดเมอเขามสวนรวม และผเรยนสามารถท างานตามทผสอนก าหนดไดเกอบทกอยาง ยกตวอยางการเรยนรรวมกนทางออนไลน (online collaborative learning) ทเปนการน าคอมพวเตอรเขามาชวยใหเกดการเรยนรรวมกนโดยใชสออเลกทรอนกสทน ามาใชจะชวยใหผเรยนม แรงจงใจในการเรยนเพมขนโดยอาศยพนฐานของการเรยนรรวมกนในหองเรยน เชน การเรยนการสอนผานเวบ และเรยนผานคอมพวเตอรชวยสอน (ศโรจน ศรโกมลทพย และศวนต อรรถวฒกล, 2559; ทรงลกษณ สกลวจตร สนธ, 2560) และ เพรนสก (Prensky, 2001) ไดเสนอใหเปลยนวธการสอนของครผสอนจากการบอกใหท าหรอการบรรยาย ไปเปนการสอนแบบใหมทปลอยใหผเรยนสอนตวเองโดยมครเปนผแนะน า สอดคลองกบแนวการปฏบตเพอสนบสนนทกษะแหงศตวรรษท 21 เนองจากผเรยนในยคนเปนดจทลเนทฟในยคดจทลการเปดโอกาสใหผเรยนไดฝกและประยกตใชทกษะดจทล พรอมทงคอยชแนะและใหความเหน ท าใหผเรยนพฒนาศกยภาพและความสามารถในการถายโอนทกษะดจทลเหลานไปสสถานการณใหมๆ ไดดวยตนเอง (Bellanca & Brandt, 2011)

งานวจยทเกยวของกบการรสารสนเทศ สอและดจทลส าหรบนกศกษาทางไกล การรสารสนเทศถอเปนหลกส าคญของการเรยนรระบบทางไกลและเปนศนยกลางการเรยนร

เอมเคน – โซรอมบ (Mnkeni-Saurombe, 2015) ศกษาพบวา การรสารสนเทศมความส าคญและความจ าเปนในการศกษาทางไกล เนองจากสภาพแวดลอมเปลยนไปสการเปนสภาพแวดลอมอเลกทรอนกส และการปฏรปรปแบบการเรยนการสอน มการใชการเรยนการสอนออนไลนหรอการเรยนรแบบผสมผสาน (blended learning ) กรณศกษามหาวทยาลยแอฟรกาใต ซงเปดสอนดวยระบบทางไกลมาตงแต ค.ศ. 1946 มศนยภมภาคทวประเทศ 7 แหง มหองสมด 8 ชนในสวนกลาง และหองสมดสาขา 8 แหง ทวประเทศ ผลการวจยพบวาการจดอบรมการรสารสนเทศของมหาวทยาลยด าเนนการโดยศนยเรยนรอเลกทรอนกสของมหาวทยาลย ทหองสมดกลางและหองสมดสาขาในภมภาคตางๆ โดยบรรณารกษมบทบาทส าคญในการอบรมอาจารย บคลากรและนกศกษา บรรณารกษตระหนกวาการรสารสนเทศมความส าคญตอการศกษาระบบทางไกล หองสมดจดกจกรรมนในแผนกบรการลกคา มหาวทยาลยไมมนโยบายในเรองการรสารสนเทศ แตมแนวปฏบต ในการด าเนนการ บรรณารกษใชเวลาในกจกรรมการ

22

ฝกอบรมการรสารสนเทศ รอยละ 25-50 ของเวลาทงหมด โดยกลมผเขารบการอบรมไดแก อาจารย และนกศกษาบณฑตศกษา รปแบบการสอน ประกอบดวย การสอนแบบมชนเรยน การสอนแบบตวตอตว การฝกอบรมผานโปรแกรมคอมพวเตอร โทรศพทเคลอนท สงพมพ และคมอ โดยมการประเมนการเรยนร กอนเรยนโดยการส ารวจ การสมภาษณ การสนทนากลม ความเหนของอาจารย การวเคราะหปญหา และการประเมนหลงเรยนโดยใชแบบสอบถาม ปญหาในการจดการอบรม คอ การอบรมเนนนกศกษามาอบรมทหองสมด นกศกษามปญหาขาดเครองมอ เทคโนโลย ทรพยากร การเขาถงเครอขายออนไลน จากทบาน มทกษะคอมพวเตอรนอย ความรวมมอของผสอนในการด าเนนกจกรรมนอย บรรณารกษ รอยละ 66.7 เหนดวยใหมการบรณาการเรองการรสารสนเทศในนโยบายการศกษาทางไกลระบบเปดของมหาวทยาลย มขอเสนอแนะใหบรรณารกษออนไลน (embedded online librarian) ทมบทบาทฝงตวในการเรยน การสอนออนไลน และระบบจดการรายวชา (course management system) โดยมความรวมมอระหวางบรรณารกษกบอาจารยผสอนในการเรยนการสอนออนไลนเพอพฒนาทกษะการรสารสนเทศ และทกษะการวจย การพฒนาการรสารสนเทศของนกศกษาทางไกลโดยจดท าโปรแกรมและสอฝกอบรมการรสารสนเทศทเหมาะสมส าหรบสภาพแวดลอมการเรยนรทางไกลแบบเปดโดยฐานการวจย การใชประโยชนจากระบบการจดการการเรยนร (learning management system) เพอบรณาการการรสารสนเทศในหลกสตรการศกษาทางไกลแบบเปด และใหมการก าหนดนโยบายทชดเจนในระดบมหาวทยาลยเพอเปนแนวทางการน าไปสการปฏบตอยางเปนองครวม

การพฒนาการรสารสนเทศส าหรบนกศกษาทางไกล อนทรา (Indira, 2009) ไดพฒนาโมดลการรสารสนเทศส าหรบนกศกษาทางไกลมหาวทยาลยเปด Dr. BR Ambedkar Open University (BRAOU) ประเทศอนเดยในรปโมดลองเวบเนอหาครอบคลม 1 ) แหลงสารสนเทศตางๆ และรปแบบของแหลง 2) กลยทธทจ าเปนตองใชในการคนหาและเทคนคการคนคนสารสนเทศทมประสทธภาพ 3) เกณฑการประเมนสารสนเทศทคนได 4) จรยธรรมสารสนเทศ เนนเรองลขสทธและการไมน าผลงานของผอนมาเปนของตน และ 5) การสรางงานชนใหมเพอการสอสารทางวชาการแบบจ าลองการออกแบบการสอนนเรยกวา ADDIE ใชในการออกแบบและพฒนาระบบการสอนออนไลน ประกอบดวย 1 ) การวเคราะห (Analysis) กลมเปาหมายและความตองการจ าเปน 2) การออกแบบ (Designing) วตถประสงคการเรยนร การท าผงเนอหา และรปแบบการน าเสนอโมดล 3) การพฒนา (Developing) โมดลการเรยนร 4) การน าไปใช (Implementing) อยางมกลยทธ และ 5) การประเมน (Evaluating) ระบบการสอนและผลลพธการเรยนร ขณะเดยวกน ลนดา และคณะ (Linda & others, 2005) ไดพฒนาตนแบบเพอการเรยนรการรสารสนเทศโดยใชระบบการจดการการเรยนร มเดล (Moodle) ซงเปนฟรแวร และ php โดยเปนการรวมมอกนท างานของบคลากรในสภาพแวดลอมการวจยของมหาวทยาลยกมาโมโต (Kumamoto University) เนอหาน าเสนอเปนไฟลเอชทเอมแอล มทงภาษาองกฤษและภาษาอนโดนเซย และแมวาจะมปญหาการใชเวลาดาวนโหลดคอนขางมากในชวงเวลาทมผใชหนาแนน แตกนบไดวาเปนเครองมอส าคญในยคการขยายโอกาสทางการศกษาผานเวบและมระบบการจดการเรยนรทหลากหลาย

23

ดานสมรรถนะการรดจทลและนสยการเรยนรของผเรยนระบบเปดและผเรยนทางไกลมงานวจยของโอซาดามา เคสกน โอซาตาและบานาร ( Ozdamar-Keskin, Ozata & Banar, 2015) ศกษาสมรรถนะการร ด จ ท ล และน ส ย กา ร เ ร ยนร ข อ งผ เ ร ยนระบบ เป ดและผ เ ร ยนทา ง ไกล มหาว ทยาล ย อนาโดล (Anadolu University) ประเทศตรก เกบรวบรวมขอมลจากนกศกษาระบบเปดและนกศกษาทางไกล 20,172 คน โดยการส ารวจในสประเดนหลก ไดแก ขอมลผตอบ ความสามารถในการใชเทคโนโลยดจทล นสยการเรยนร ความพงพอใจในการใชเทคโนโลยดจทลเพอวตถประสงคการเรยนร ผลการวจยพบวานกศกษาเชอวาตนเองมทกษะการแกปญหาและการท างานโครงการ แตมสมรรถนะดานการรดจทลและทกษะการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในระดบพนฐาน และตองการการฝกอบรมการใชเครองมอดจทลอยางมประสทธภาพเพอวตถประสงคการเรยนร การเรยนรเกยวของกบภาพ การไดยน ความเปนอสะ ความรวมมอ การอานและการเขยน ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ใหมการวจยเพอเพมประสทธภาพการใชเครองมอดจทล เพอวตถประสงคการเรยนรทมประสทธภาพ และการออกแบบสภาพแวดลอมการเรยนรทจะสงเสรมทกษะดจทลแกนกศกษา

การก าหนดกรอบแนวคดหรอกลยทธการพฒนาการรสารสนเทศ เปนแนวทางพฒนาผเรยนอยางมทศทาง มหาวทยาลยควนสแลนด ประเทศออสเตรเลย กลแลน ผจดการโครงการ (Gillan, 2016) ไดจดท าก ร อ บ เ ช ง ก ล ย ท ธ ก า ร ร ส า ร ส น เ ท ศ แ ล ะ ด จ ท ล ส า ห ร บ ห อ ง ส ม ด ม ห า ว ท ย า ล ย ควนสแลนด ค.ศ.2016-2020 ประกอบดวยวสยทศน เนนการพฒนานกศกษา อาจารย บคลากรทกภาคสวนในชมชนใหมทกษะการรสารสนเทศและดจทลทจ าเปนเพอการด ารงชวตสวนตว การศกษาและการประกอบวชาชพ โดยมหลกการน าทาง 5 ประการส าคญ คอ ความรวมมอ บรณาการ นวตกรรม ความยงยน และการประเมน และกลยทธหลก ในแตละหลกการ พรอมดวยตวชวดผลกระทบ เชนเดยวกบมหาวทยาลยเปดประเทศองกฤษ (The Open University, 2018) ไดก าหนดกรอบการรดจทลและสารสนเทศ (DIL framework ) ส าหรบนกศกษาทางไกลของมหาวทยาลย จ าแนกตามระดบการศกษาและทกษะแตละดาน โดยทมการรดจทลและสารสนเทศ แผนกบรการหองสมด จดท าขนเพอใชเปนแนวทางบรณาการในการเรยนร ผลลพธการเรยนร โดยมความสมพนธกบกรอบคณลกษณะของผเรยน กรณศกษามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มงานวจยทกษะการรสารสนเทศของนกศกษาทางไกล ผลการวจยของสารณ อ ามาตยวงศ, ชตมา สจจานนท และ พวา พนธเมฆา (2556) พบวานกศกษาระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มการรสารสนเทศโดยรวมอยในระดบปานกลาง ( X = 30.67) หรอมคะแนนรอยละของการรสารสนเทศเทากบ 61.34 เมอพจารณารายดานพบวา นกศกษาระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชมการรสารสนเทศอยในระดบปานกลางทกดานโดยดานทมระดบการรสารสนเทศเฉลยสงทสด คอ มาตรฐานท 1 ความสามารถในการก าหนดชนดและขอบเขตสารสนเทศ คดเปนรอยละ 63.58 รองลงมา คอ มาตรฐานท 2 ความสามารถในการเขาถงสารสนเทศ คดเปนรอยละ 60.71 และมาตรฐานท 3 ความสามารถในการประเมนสารสนเทศ คดเปนรอยละ 59.74 ซงแตละดานอยในระดบปานกลาง และมเพยงดานเดยวทมการรสารสนเทศอยในระดบต า และมคาเฉลยนอยทสด คอ

24

มาตรฐานท 5 ความสามารถในการใชสารสนเทศอยางมจรยธรรมและถกกฎหมาย มคะแนนรอยละของการรสารสนเทศเทากบ 47.46

เมอเปรยบเทยบการรสนเทศของนกศกษาระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชตามเพศ พบวา นกศกษาเพศชายและนกศกษาเพศหญงมการรสารสนเทศโดยรวมและรายดานไมแตกตางกน เมอเปรยบเทยบตามสาขาวชา พบวานกศกษาทมสาขาวชาแตกตางกนมการรสารสนเทศโดยรวมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 เมอเปรยบเทยบรายมาตรฐานพบวา นกศกษาทมสาขาวชาตางกนมการรสารสนเทศแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 และเมอเปรยบเทยบตามประสบการณการเรยนรายวชาเกยวกบการสบคนสารสนเทศพบวา นกศกษาระดบบณฑตศกษาทมประสบการณการเรยนรายวชาเกยวกบการสบคนสารสนเทศแตกตางกนมการรสารสนเทศโดยรวมและรายดานไมแตกตางกน สอดคลองกบผลการวจยของชตมา สจจานนท (Sacchanand, 2002) พบวานกศกษาระดบบณฑตศกษายงมปญหาขาดทกษะการรสารสนเทศซงทกฝายตระหนกถงความส าคญ และมขอเสนอแนะใหมหาวทยาลยทบทวนกระบวนการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ มการก าหนดนโยบายทเกยวของ การบรณาการการรสารสนเทศในเนอหารายวชาหรอการสอนเปนรายวชาตางหาก รวมทงการพฒนาเปนรายวชาสอนออนไลนโดยไมมหนวยกตดวย และการพฒนาอาจารยผสอนและบรรณารกษใหตระหนกถงความส าคญและมบทบาทอยางจรงจงในการพฒนานกศกษาใหเปนผรสารสนเทศ

นอกจากน ชตมา สจจานนท (2559) ในงานวจยการพฒนาชดฝกอบรมการรสารสนเทศเพอการศกษาทางไกล ผลการศกษาระดบความตองการสมรรถนะการรสารสนเทศและผลการประเมนตนเองระดบสมรรถนะของนกศกษาทางไกล มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช พบวานกศกษาทางไกล มสธ . มระดบความตองการสมรรถนะการรสารสนเทศโดยรวมระดบมาก ( X = 3.84 ) และประเมนระดบสมรรถนะทเปนจรงของนกศกษาระดบมากเชนเดยวกน ( X = 3.61) โดยคาเฉลยระดบความตองการสงกวาระดบทเปนจรง และรายการความตองการทกมาตรฐานและตวชวดอยในระดบมากทกรายการ เมอพจารณาเปนรายมาตรฐานพบวา ในดานความตองการพฒนาสมรรถนะ มาตรฐานทนกศกษามความตองการพฒนาสมรรถนะระดบมากโดยมคาเฉลยสงสด ไดแก มาตรฐานท 5 นกศกษาผรสารสนเทศเขาใจเรองเศรษฐกจ กฎหมายและประเดนทางสงคมเกยวกบการใชและการเขาถงสารสนเทศ รวมถงการใชสารสนเทศถกตองตามหลกจรยธรรมและกฎหมาย ( X = 4.17) รองลงมาระดบใกลเคยงกน ไดแก

มาตรฐานท 3 นกศกษาผรสารสนเทศสามารถประเมนสารสนเทศและแหลงทมาอยางมวจารณญาณรวมทงสามารถเชอมโยงสารสนเทศทไดรบการคดเลอกไวแลวกบพนฐานความรเดมทมได และมาตรฐานท 2 นกศกษาผรสารสนเทศสามารถเขาถงสารสนเทศทตองการอยางมประสทธภาพและประสทธผล ( X =

4.03 และ 4.02 ) ผลการสมภาษณผสอนซงมประสบการณทงการสอน การบรหารและผทรงคณวฒการรสารสนเทศ เกยวกบสมรรถนะการรสารสนเทศเพอการศกษาทางไกล พบวา ตางตระหนกถงความส าคญของการรสารสนเทศ และผสอนทางไกลใหความเหนวาเปนค าแปลภาษาไทยทยงไมเปนทเขาใจของบคคลทวไป คอนขางเปนศพททางวชาชพ และเปนสมรรถนะทนกศกษาทางไกลตองพฒนาอยางยง เพราะ

25

นกศกษาตองเรยนร แสวงหาความร ศกษาคนควาดวยตนเอง นกศกษาสวนใหญยงขาดความสามารถในการก าหนดขอบเขต หรอประเดนศกษา การสบคน การใชเครองมอชวยคน การเขยนแบบวเคราะห สงเคราะห สงทผทรงคณวฒเหนสอดคลองกนวาจะตองเนนย าและสงเสรมมากทสด คอมาตรฐานท 5 เรองการใชสารสนเทศอยางมจรยธรรมและถกกฎหมาย การบรณาการเรองการรสารสนเทศในการเรยนการสอนชดวชา ควรมการสอนเรองนโดยเฉพาะหรอท าคมอใหนกศกษาไดใชประโยชน

ผลการวจยยงพบวามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชและมหาวทยาลยเปดประเทศญปนใหความส าคญในเรองการรสารสนเทศ แมจะไมไดใชค าวาการรสารสนเทศโดยตรง แตมความแตกตางในเรองชอวชา/จดเนนเนอหา และรปแบบการจดการเรยนการสอน ค าภาษาองกฤษ information literacy เปนค าทเขาใจยากเมอแปลเปนทงภาษาไทยและภาษาญปน และมงานวจยทเกยวของกบการพฒนาทกษะการรสารสนเทศของนกศกษาทางไกล โดยการพฒนาชดฝกอบรมเพอการเรยนรดวยตนเอง ไดแก การพฒนาชดอบรมทางไกลเพอการเร ยนรดวยตนเองผานเวบเรองการสบคนสารสนเทศ ประกอบดวย สอสงพมพ ซดออฟไลนและบทเรยนออนไลน (Sacchanand & Jaroenpantarak, 2004) การพฒนาชดการเรยนรดวยตนเองในการคนหาและเขาถงสารสนเทศส าหรบนกศกษาใหมระดบปรญญาโท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (กญจนนร โอสถานเคราะห, 2554) และการพฒนาชดฝกอบรมการรสารสนเทศเพอการศกษาทางไกล (ชตมา สจจานนท, 2559)

ประเดนงานวจยทเกยวของกบคณลกษณะของบณฑตทพงประสงค แสดงใหเหนถงความส าคญของการพฒนาคณลกษณะบณฑตทเกยวของกบทกษะการเรยนร การรเทาทน การใชเทคโนโลยสารสนเทศซงสอดคลองกบกรอบแนวคดการรสารสนเทศ สอและดจทล

ดานคณลกษณะของบณฑตทพงประสงค มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช งานวจยของรชน พลแสน (2556) ศกษาคณลกษณะของบณฑตทพงประสงค มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชตามความตองการของผบรหาร คณาจารย และเลขานการส านก หวหนาศนย/ฝาย ประชากรทใชในการวจยม 4 กลม คอ 1) ผบรหารจ านวน 4 กลม คอ 1) ผบรหาร จ านวน 58 คน ไดรบแบบส ารวจคน จ านวน 47 คน คดเปนรอยละ 81.03 2) คณาจารย จ านวน 320 คน ไดรบแบบส ารวจคน จ านวน 169 คน คดเปนรอยละ 52.8 3) เลขานการส านก หวหนาศนย/ฝาย จ านวน 92 คน ไดรบแบบส ารวจคน จ านวน 67 คน คดเปนรอยละ 72.8 และ 4) ผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ อดตผบรหารมหาวทยาลย และผแทนสาขาวชา / ส านก จ านวน 71 คน (นบซ า) เครองมอทใชในการวจยประกอบดวยแบบส ารวจ และแนวทางการสนทนากลม ขอมลเชงป ร ม า ณ ว เ ค ร า ะ ห ด ว ย ร อ ย ล ะ ค า เ ฉ ล ย แ ล ะส ว น เ บ ย ง เ บ น ม า ต ร ฐ า น ส า ห ร บ ข อ ม ล เชงคณภาพใชวธวเคราะหเนอหา ผลการศกษาน าเสนอจ าแนกตามระดบการศกษา (ปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก) พรอมขอเสนอแนะส าหรบผบรหาร ดงน

26

ตารางท 2.1 การเปรยบเทยบคณลกษณะของบณฑตทพงประสงค มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช จ าแนกตามองคประกอบและระดบการศกษา

องคประกอบ ประเดน ระดบปรญญาตร

ระดบปรญญาโท

ระดบปรญญาเอก

1. มคณธรรม จรยธรรม

1.1 มความซอสตย สจรต 1.2 มความขยน หมน เพยร 1.3 มความพอเพยงและ มวนย 1.4 มเจตคตทเหมาะสม 1.5 มวฒนธรรม คณ ธรรมและศลธรรม อนด

มความซอสตย สจรต มความขยนหมนเพยร มความพอเพยง และมวนย มเจตคตทเหมาะสม มวฒนธรรม คณธรรม และศลธรรมอนด มจรรยาบรรณวชาชพ

1.6 มจรรยาบรรณ วชาชพ

2. มความรอบร และมประสบการณ

2.1 มความรอบรใน ศาสตรทศกษา 2.2 มความรรอบใน ศาสตรทเกยวของ 2.3 มความสามารถใน การประยกตความร สการใชประโยชน

มความรอบรในศาสตรทศกษา มความรรอบในศาสตรทเกยวของ มความสามารถในการประ ยกตความรสการใชประ โยชน

มความรอบรลมลกในศาสตรทศกษา มความรรอบในศาสตรทเกยวของ มความสามารถในการประยกตความรสการใชประโยชน มความสามารถในการสรางสรรคทางวชาการ

มความรอบรลมลกในศาสตรทศกษา มความรรอบในศาสตรทเกยวของ มความ สามารถในการประยกตความรสการใชประ โยชน มความสามารถในการสรางสรรคทางวชาการ พฒนานวตกรรมหรอสราง สรรคองคความรใหมอยางตอเนอง

27

ตารางท 2.1 (ตอ)

องคประกอบ ประเดน ระดบปรญญาตร

ระดบปรญญาโท

ระดบปรญญาเอก

3. คดเปน แกปญหา ได

3.1 มทกษะในการคด เชงระบบ 3.2 มทกษะการตดสนใจ และแกปญหา 3.3 มความคดรเรม สรางสรรค 3.4 ใชความรสการ ปฏบตได

มทกษะในการคดเชงระบบ มทกษะในการตดสนใจและแกปญหา มความคดรเรมสรางสรรค ใชความรสการปฏบตได แสดงความคดเหนทเปนของตวเองไดและรบฟงความคดเหนของผอน

มทกษะการคดเชงระบบ วเคราะห สงเคราะห วพากษ วจารณบนพนฐานวชา การแสวงหาความรใหมแกปญหาทซบซอนไดด มความคดรเรมสรางสรรค

มทกษะในการคดเชงบรณาการระบบ และวเคราะห สงเคราะห วพากษอยางลมลกบนพนฐานวชาการ แสวงหาความรใหม แกปญหาทซบซอนไดด มความคดรเรมสรางสรรค

4. มความรบผดชอบ

4.1 มความรบผดชอบตอตนเอง 4.2 มความรบผดชอบตอองคกร 4.3 มความรบผดชอบตอสงแวดลอมและสงคมทกระดบ 4.4 มจตอาสาและจตสาธารณะ

มความรบผดชอบตอตนเอง มความรบผดชอบตอองคกร มความรบผดชอบตอสงแวดลอมและสงคมทกระดบ มจตอาสาและจตสาธารณะ

28

ตารางท 2.1(ตอ)

องคประกอบ ประเดน ระดบปรญญาตร

ระดบปรญญาโท

ระดบปรญญาเอก

5. มมนษย- สมพนธด

5.1 มความสมพนธทด กบบคคลอน 5.2 สามารถท างาน รวมกบผอนได 5.3 เปนผน าและผ ตามทด

มความสมพนธทดกบบคคลอน สามารถท างานรวมกบผอนได เปนผน าและผตามทด

6. มความ สามารถใน การสอสาร และการใช เทคโนโลย อยาง เหมาะสม

6.1 มทกษะการสอสาร ทด 6.2 มทกษะในการใช ภาษา 6.3 มทกษะในการใช เทคโนโลย สารสนเทศ 6.4 มความสามารถใน การศกษาวเคราะห และน าเสนอผล การศกษาวเคราะห

มทกษะการสอสารทด มทกษะในการใชภาษา มทกษะในการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอสบคนตดตามความกาวหนาทางวชา การอยางรเทาทน มความ สามารถในการศกษาวเคราะหและน าเสนอผลการศกษาวเคราะห

มทกษะการสอสารทด ทงภาษาไทยและภาษา ตางประเทศ มทกษะการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอสบคนตดตามความ กาวหนาทางวชาการอยางร เทาทน และสามารถน าเสนอขอมลความรผานสอทหลาก หลาย มความสามารถวเคราะหและน าเสนอผลการศกษาคนควาอยางมประสทธภาพในรปแบบ ทเหมาะสม

7. ทกษะ การศกษา ทางไกลและ สามารถ ศกษา คนควาได ดวยตนเอง

7.1 มความสามารถใน การศกษาดวย ตนเอง 7.2 ใฝรใฝเรยนอยาง ตอเนอง 7.3 มความมงมน ขยนหมนเพยร

มความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง ใฝรใฝเรยนอยางตอเนอง มความมงมน ขยนหมนเพยรอยเปนนจ

29

ขอเสนอแนะส าหรบผบรหาร/มหาวทยาลยมประเดนส าคญทเกยวของกบการพฒนาการรสารสนเทศ สอและดจทล สรปไดดงน

1. ก าหนดคณลกษณะของบณฑตทพงประสงคเปนการเฉพาะเพมเตมตามศาสตร จดเดนหรอวชาชพของแตละสาขาวชา และน าเสนอสภาวชาการเพอพจารณาใหความเหนชอบ

2. ก าหนดแผนยทธศาสตรของมหาวทยาลยเพอควบคมมาตรฐาน พฒนาคณภาพหลกสตร การจดการเรยนการสอน การสงเสรมและพฒนาคณาจารย ใหทกภาคสวนทเกยวของสามารถผลตบณฑตใหมคณลกษณะของบณฑตทพงประสงคตามทก าหนดไดอยางเปนรปธรรม เชน 2.1 การพฒนา/ปรบปรงหลกสตร/ชดวชา

2.1.1 ควรใชคณลกษณะของบณฑตทพงประสงคมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เปน เปาหมายหลกในการปรบปรงหลกสตร

2.1.2 ควรผลต / ปรบปรงชดวชาทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตของมหาวทยาลยทเชอมโยง และสะทอนถงการพฒนาคณลกษณะบณฑตของมหาวทยาลย หรอเพมเตมตามศาสตร จดเดนหรอวชาชพของแตละสาขาวชา

2.1.3 ควรวเคราะหความสอดคลองหมวดวชาศกษาทวไปทมกบคณลกษณะของบณฑตท พงประสงค และปรบปรงหมวดวชาศกษาทวไปใหมเนอหาทสงเสรมและพฒนาคณลกษณะของบณฑตท พงประสงคตามทมหาวทยาลยก าหนดไว

2.1.4 ควรสอดแทรกเนอหาทสงเสรมและพฒนาทกษะและประสบการณในการคด เชงระบบ การตดสนใจและแกปญหา ความคดรเรมสรางสรรคในชดวชาตางๆ คณธรรมจรยธรรมของนกศกษาในชดวชาตางๆ 2.1.5 ควรก าหนดใหนกศกษาตองไดรบการพฒนาความรและมทกษะในการใชเทคโนโลยสารสนเทศ มความสามารถในการวเคราะหและน าเสนอขอมลเชงปรมาณและคณภาพ และผานเกณฑมาตรฐานทมหาวทยาลยก าหนด 2.2 การจดการเรยนการสอน

2.2.1 ใหมการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญโดยใชระบบการเรยนการสอน ทางไกล และบรณาการองคความรและประสบการณการวจยและหรอการบรการวชาการมาใชในการจดการเรยนการสอน

2.2.2 ใหมการจดการเรยนการสอนโดยใชแหลงความร สอและเทคโนโลยตางๆ เพอ สงเสรม ใหนกศกษาสามารถศกษาเรยนรดวยตนเองจากแหลงความรทหลากหลาย รวมทงแหลงเรยนรอนเทอรเนต 2.2.3 ใหบรณาการหรอสอดแทรกคณธรรมและจรยธรรมในกระบนการจดการเรยน การสอน หรอสอดแทรกในกจกรรมการอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ/การอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพมหาบณฑต และชดวชาสมมนาเสรม/เขม

30

2.3 การสงเสรมและพฒนาอาจารย 2.3.1 อาจารยทกคนตองรบรคณลกษณะของบณฑตทพงประสงคของมหาวทยาลยและ

สาขาวชา เพอใชเปนเกณฑและเปาหมายในการด าเนนงานดานตางๆ ในการพฒนานกศกษาใหเปนบณฑตทพงประสงค 2.3.2 อาจารยใหมทกคน ตองไดรบการปฐมนเทศ และผานกระบวนการฝกอบรมและพฒนาใหมความรความเขาใจในองคกร บทบาทหนาทของอาจารย หลกสตร การผลตและบรหารชดวชา การจดการเรยนการสอนโดยมงเนนผเรยนเปนส าคญในระบบการเรยนการสอนทางไกล กระบวนการผลตบณฑต และสามารถจดการเรยนการสอนไดตามนโยบายของมหาวทยาลย 2.3.3 อาจารยควรไดรบการอบรมและพฒนาใหมความร ความสามารถในการออกแบบ กลยทธการสอนและการประเมนผลในระบบการสอนทางไกลเพอพฒนาใหนกศกษามคณลกษณะ ทพงประสงค 2.3.4 มหาวทยาลยควรวางระบบการสรางแรงจงใจใหอาจารยปฏบตตนเปนแบบอยางทด สรางแบบอยางของอาจารยทพงประสงค เพอเปนแบบอยางทดใหกบนกศกษา 2.4 การสงเสรมและพฒนานกศกษา 2.4.1 ควรจดกจกรรมเพอพฒนาความรและทกษะทจะสงเสรมและพฒนานกศกษาใหเปนบณฑตทมคณลกษณะพงประสงคตามกรอบของมหาวทยาลย 2.4.2 มหาวทยาลยควรจดใหมทนตางๆ เพอสงเสรม สนบสนน และพฒนานกศกษา และสรางโอกาสในการเขารวมกจกรรมตางๆ ทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย 3. มหาวทยาลยควรสรางกระบวนการประกนคณภาพและตดตามประเมนผลคณภาพการผลตบณฑตเพอสรางความมนใจในกระบวนการปฏบตทกระดบใหมคณภาพ

ผลการวจยดงกลาวสอดคลองผลการวจยและขอเสนอแนะจากผลการวจย การพฒนาการบรการสนบสนนการศกษาในระบบการศกษาทางไกลของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชของสมาล สงขศร (2555) ผลการวจยพบวาบรการสนบสนนการเรยนการสอนทมความจ าเปนตอนกศกษาระบบการศกษาทางไกล การบรการการศกษาทางไกลควรใหความส าคญตวผเรยนหรอนกศกษา และการบรการผเรยนตลอดกระบวนการศกษา และมขอเสนอแนะใหมการพฒนาทกษะการเรยน โดยเฉพาะดานการอาน การค านวณ การวเคราะหสภาพและปญหาของนกศกษาใหมเพอออกแบบการบรการใหสอดคลองกบความแตกตางของนกศกษา การพฒนาทกษะการเรยนดวยวธการและสอตางๆ ทหลากหลายและการจดตงศนยพฒนาทกษะการเรยนทางเวบไซต เพอชวยใหนกศกษาเรยนจบการศกษา และพฒนาทกษะการเรยนทสอดคลองกบกรอบมาตรฐานคณวฒและมการวดผลทหลากหลายเพอตอบสนองทกษะการเรยนรของผเรยนทหลากหลาย และในการศกษาการพฒนาระบบการบรการสนบสนนการศกษาส าหรบนกศกษาระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สมาล สงขศร (2561) พบวาการศกษาระดบบณฑตศกษามความจ าเปนตองใชระบบออนไลนในการศกษาคนควาคอนขางมาก บรการการศกษาหรอ

31

บรการสนบสนนการเรยนการสอน เปนบรการทมความส าคญและสถาบนการศกษาในระบบการศกษาทางไกลตองใหความส าคญไมนอยกวาการจดการเรยนการสอน และพฒนาการบรการเพอสงเสรมใหนกศกษาศกษาไดประสบความส าเรจ ดานการบรการของศนยวทยพฒนา นกศกษา อาจารยและบคลากรเสนอใหหองสมดในสวนกลางเชอมโยงบรการตางๆ ใหหองสมดศนยวทยพฒนา และมขอเสนอแนะของผวจยใหจดอบรมการใชและการเขาถงฐานขอมลตางๆ แกนกศกษา

ดานคณลกษณะของบณฑตไทยทพงประสงคในบรบทของอาเซยนเกยวของกบความรอบรและการรเทาทนสอ งานวจยของจนทนา ทองประยร (2558) ใหขอเสนอแนะแกสถานศกษาในการผลตบณฑตไทยทพงประสงคในบรบทอาเซยน โดยวธการวจยใชการส ารวจและการสนทนากลม กลมผใหขอมลประกอบดวยอาจารยมหาวทยาลย ครผสอนระดบมธยมศกษาและประถมศกษา นกศกษาระดบปรญญาตรและบณฑตศกษา รวมจ านวน 74 คน เครองมอวจยเปนแบบสอบถามปลายเปด และแบบสนทนากลม การวเคราะหขอมลใชคาความถและการพรรณนา ผลการวจยพบวากลมผใหขอมลสวนใหญแสดงความคดเหนวาคณลกษณะบณฑตไทยทพงประสงคในบรบทอาเซยนดงน 1) ลกษณะภายในทางความคดคอเปนผมความรเทาทน รอบรขาวสารอาเซยน เขาใจความแตกตางระหวางประเทศไทยกบอาเซยนในดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง ศาสนา วฒนธรรม ประวตศาสตร และกฎระเบยบ รขอดและขอดอยของไทยในการเขาสอาเซยน มคณธรรมจรยธรรม มทกษะชวตและการท างาน 2) ดานบคลกภาพประกอบดวยความรกชาต อนรกษความเปนไทย และความกระตอรอรนในการเรยนร 3) ลกษณะภายนอกทแสดงใหเหน ประกอบดวยการใชภาษาองกฤษและภาษาอาเซยนได การมมนษยสมพนธ และมทกษะทางตวเลขและเทคโนโลยสารสนเทศ ขอเสนอแนะจากงานวจยคอ ผ เกยวของกบการจดการศกษาโดยเฉพาะในระดบอดมศกษา ควรก าหนดนโยบายและการด าเนนการในภาคปฏบต เพอใหสามารถผลตบณฑตทมคณลกษณะทสามารถด าเนนชวตและประกอบอาชพไดอยางเหมาะสม มความร ความเขาใจ ความรเทาทน ความแตกตางของสงคมอาเซยนในมตตางๆ และความสามารถในการเรยนร เปนประเดนส าคญไดรบการน าเสนอและมขอเสนอแนะใหสถาบนการศกษาพฒนาบณฑตใหมความรเทาทน

ดานสอการศกษาทางไกลระดบอดมศกษา เขมณฏฐ มงศรธรรม (2560) วเคราะหพฒนา ทดลองและประเมนรปแบบสอผสมผสานในการศกษาทางไกลระดบอดมศกษาตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา กลมตวอยาง ประกอบดวย 1) กลมตวอยางทใชในการศกษาความคดเหน ไดแก อาจารยผสอนซงเคยสอนในระบบการศกษาทางไกลในมหาวทยาลยระดบอดมศกษา จ านวน 250 คน และ 2) กลมตวอยางทใชในการทดลอง เปนนกศกษามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ทลงทะเบยนเรยนชดวชา 91723 การวจยและสถตเพอการสงเสรมและพฒนาการเกษตร ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 จ านวน 88 คน วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตทดสอบทแบบไมเปนอสระตอกน (Dependent t-test) ผลการศกษาพบวา 1. องคประกอบรปแบบสอผสมผสานในการศกษาทางไกลระดบอดมศกษาตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา ประกอบดวย 4 องคประกอบ ไดแก 1) บคลากรการศกษาทางไกล 2) วธการเรยนและ

32

การสอสารแบบผสมผสาน 3) สอการศกษาทางไกลและเทคโนโลยสนบสนนแบบผสมผสาน และ 4) การประเมนผลการศกษาทางไกล 2. รปแบบสอผสมผสานในการศกษาทางไกลระดบอดมศกษาตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา ประกอบดวย 4 ปจจย ไดแก 2.1) สวนน าเขา ไดแก องคประกอบรปแบบสอผสมผสานในการศกษาทางไกล ประกอบดวย 4 องคประกอบ ดงน 1) บคลากรการศกษาทางไกล 2) วธการเรยนและการสอสารแบบผสมผสาน 3) สอการศกษาทางไกลและเทคโนโลยสนบสนนแบบผสมผสาน และ 4) การประเมนผลการศกษาทางไกล 2.2) กระบวนการ ไดแก ขนตอนการเรยน รปแบบสอผสมผสานในการศกษาทางไกล ประกอบดวย 6 ขนตอน ไดแก 1) การศกษาความตองการ 2) การวางแผน การศกษา 3) การออกแบบการเรยนการสอนทางไกล 4) การพฒนากจกรรมและสอ การเรยนแบบผสมผสาน 5) การถายทอดการเรยนการสอนทางไกล และ 6) การตดตามและประเมนผลการเรยน 2.3) ผลลพธไดแก คณลกษณะของผ เรยนตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา และ 2.4) ผลปอนกลบ ไดแก การประเมนกระบวนการเรยนและการประเมนความร 3. ผลการประเมนการใชรปแบบสอผสมผสานในการศกษาทางไกลระดบอดมศกษาตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา แบงออกเปน 5 ดาน ไดแก 1) ดานคณธรรม พบวา มคณลกษณะบณฑตทพงประสงคอยในระดบด 2) ดานความร ผลการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาเฉลยคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนกอนและ หลงเรยน พบวา คะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนหลงทดลองสงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 3) ดานทกษะทางปญญา พบวา มคณลกษณะบณฑตทพงประสงคอยในระดบด 4) ดานทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ พบวา มคณลกษณะบณฑตทพงประสงคอยในระดบด และ 5) ดานทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสารและการใชเทคโนโลยพบวา มคณลกษณะบณฑตทพงประสงคอยในระดบด

องคความรและผลการวจยทเกยวของไดน ามาวเคราะหและสงเคราะหและใชเปนขอมลประกอบในการก าหนดกรอบการพฒนาทกษะการรสารสนเทศ สอและดจทล ซงมนกศกษาเปนศนยกลาง ใหนกศกษามทกษะการเรยนร เปนบณฑตทมคณภาพและมคณลกษณะของบณฑตมสธ. และบณฑตไทยทพงประสงค ในสภาพแวดลอมการรยนรใหม