tłumaczenie mrf – podstawowe problemy

Tłumaczenie MRF

– podstawowe problemy

Szymon KiełpińskiWojewódzka Biblioteka Publiczna

– Książnica Kopernikańska w Toruniu

Pierwsze spotkanie tłumaczy MRF Warszawa, Biblioteka Narodowa, 30 września 2014 r.

plan prezentacji

1. Założenia przyjęte przeze mnie podczas tłumaczenia:

- traktowanie MRF - pełne wydania UKD w języku polskim i ich

aktualność - źródła terminologii fachowej - słowniki przekładowe - źródła internetowe

2. Źródła przyjętych założeń

3. Studium przypadku: 7.07 Zawodowy stosunek do sztuki

4. Typowe problemy napotkane podczas tłumaczenia działów:

7.01/.09 Poddziały specjalne do działu 7 Sztuka 78 Muzyka

5. Sprawy do rozwiązania i ustalenia

Przyjęte założenia

przyjęte założenia (na tym etapie)

1. Jest to pierwszy etap prac, końcowa redakcja nastąpi później.

2. Maksymalna wierność MRF, nawet kosztem poprawności stylistycznej (maksymalna dosłowność przekładu).

3. Tam, gdzie jest to możliwe, wykorzystać odpowiednik z wydania pełnego w j. polskim (PP = Pełne Polskie [wydanie]):

- wykorzystać, ale nie przejmować mechanicznie,

- weryfikować sformułowania podane przez PP (doprecyzowywać, uswpółcześniać zgodnie z MRF)

- redakcja odpowiednika w PP nie jest istotna (PP jest tłumaczeniem niemieckiego wydania pełnego a MRF

jest adaptacją angielskiego wydania pośredniego)

- ważne jest wystąpienie w PP merytorycznej zgodności z MRF


4. Punktem wyjścia dla tłumaczenia są tablice pełne w języku polskim:

wyd. 1 (FID 327) wyd. 2 – tylko niektóre działy (FID 607) 41 zeszytów 13 zeszytów 2 zeszyty 1959 –1972 1981–1989 1996 i 1998


5. Same tablice pełnego wydaniaUKD w j. polskim nie wystarczą.

Koniecznie uwzględniać zmianyi uzupełnienia wprowadzane do pełnego wydania UKD w języku polskim ogłoszone w czasopiśmie„UKD zmiany i uzupełnienia”.

Opierać się na ostatniej ogłoszonej przez IINTE wersji danego działuUKD (zestaw symboli, brzmienieodpowiedników słownych).

76 zeszytów w latach 1964 – 1982dalej: ‘Z+nr ogólny’ (obok: Z66)


Dlaczego jest to tak istotne? – jest szansa, że nie było dalszych zmian i zaktualizowane symbole odpowiadają MRF, przykład:

PP:

Z66:


6. „Wykaz zmian i uzupełnień wprowadzonych do UKD” jest mniej przydatny przy tłumaczeniu,ponieważ nie podaje żadnych odpowiedników słownych.

Daje jednak pełną informację o: - symbolach nowych - symbolach skreślonych - symbolach ze zmienionym odpowiednikiem słownym

7 zeszytów (1983-1989), potemw „Bibliotekarzu”: 3 wykazy zmian(1991-1993) i 2 ogólne komunikaty


7. Jeżeli odpowiednik w j. polskim nie zgadza się z MRF, lub w PP i Z brak danego symbolu, próbować ustalić, czy symbol w MRF jest zupełnie nowy czy też został przeniesiony z innego miejsca tablic.

Źródła danych:

- ‘annual cancellations and relocations’ ogłaszane (razem z nowymi symbolami) w czasopiśmie „Extensions and

Corrections to the UDC” (E&C+rok), dla danych od 1994 r. dostępne jako plik tekstowy na stronie Consortium UDC:

http://www.udcc.org/index.php/site/page?view=cancellations

- „Wykaz zmian i uzupełnień wprowadzonych do UKD” ogłaszany w latach 1983 – 1993


przykłady:

MRF 780.6 Musical instruments and accessories

PP /1969/ brakE&C 2003 UDC NUMBER: 681.81 DESCRIPTION: Musical instruments in general REPLACED BY: 780.6 PP /1971/ 681.81 Instrumenty muzyczne ogólnie

MRF 7.016.4 Motifs. Enrichment by motifsPP /1969/ brakE&C 1996 UDC NUMBER: 72.016.4 DESCRIPTION: Motifs. Enrichment by motifs REPLACED BY: 7.016.4 PP /1969/ brakZ66 /1980/ + 72.016.4 Motywy, wzbogacanie przez motywy, np. z natury (roślinne itd.)


8. Pozostawiać redakcję MRF (liczba mnoga, język terminów, ilość i kolejność wyliczonych elementów, przykładów etc.).

9. Nie dodawać elementów precyzujących kontekst, znaczenie, także zaczerpniętych z odpowiedników symboli nadrzędnych(wyjątki tylko w uzasadnionych przypadkach).

10. Wydanie pośrednie UKD w języku polskim (4 tomy z lat 1974 – 1979, FID 502) traktować dwojako:

- dla działów ogłoszonych w 2 wyd. pełnym lub w „UKD zmiany i uzupełnienia”: - jako źródło pomocnicze

- dla pozostałych działów: - jako źródło podstawowe


11. Polską terminologię fachową przejmować w kolejności z:

- „Nowa encyklopedia powszechna” bordowa, 8-tomowa(termin może być samodzielnym hasłem lub tylko występować w treści innego hasła)

- gdy brak, szukać w „Wielkiej encyklopedii” (32-tomowa)

- gdy brak, szukać w encyklopediach i słownikach dziedzin

- pomocny może się też okazać słownik języka polskiego

NEP 1997 NEP 2004 WEP


12. Korzystać z najnowszego dużego słownika angielsko-polskiego (Oxford), jednak w przypadku wątpliwości sięgać także do „starego” słownika Jana Stanisławskiego.

Stanisławski pozwala też zrozumieć pewne decyzje PP i Z (zob. dalej: komentarz do tłumaczenia 7.072)

13. Słownictwo naukowe i techniczne weryfikować w najnowszym „Słowniku naukowo-technicznym angielsko-polskim”.


Źródła internetowe i na nośnikach optycznych

14. Encyklopedię PWN dostępną online traktować pomocniczo (wyszukiwanie wystąpień terminu w treści innych haseł w przypadku braku samodzielnego hasła)

powód – aktualizowana na bieżąco = brak stałej wersji

15. Wikipedię także traktować tylko pomocniczo i w ostateczności (wersje językowe haseł jako słownik przekładowy terminów, definicje w językach obcych) z powodu nieznanego stopnia wiarygodności haseł i powiązań między wersjami językowymi.

16. „Indeks Wielkiej encyklopedii PWN” dołączony do niej na płycie CD także traktować jako wyszukiwarkę wystąpień danego terminu w treści haseł.


17. Wzajemny stosunek NEP, WEP i Encyklopedii PWN online

NEP zawiera 82 tysiące hasełWEP zawiera 140 tysięcy haseł (40 tysięcy biogramów, 22 tysiące haseł

geograficznychObjętość Encyklopedii online jest nieznana.

Encyklopedia online jest aktualizowana na bieżąco, nie ma więcniezmiennej treściowo wersji, tak jak to ma miejsce w przypadkuencyklopedii drukowanych.

Jeżeli prace nad tłumaczeniem MRF będą trwały kilka lat,weryfikacja przekładu i doboru terminologii oraz ostatecznaredakcja tekstu odpowiedników słownych powinny opierać się na utrwalonych źródłach (tekst drukowany), inaczej będzie chaos.



Zdarza się, że Encyklopedia online zawiera hasła nieodnotowanew NEP (jest to zrozumiałe) oraz w WEP (dziwne, niepokojące):

gruchawka:

NEP brak WEP brak

online instrument muz, idiofon; często jako zabawka dziecięca; wewnątrz glinianej lub drewnianej kuli osadzonej na

trzonku znajdują się kamyczki, twarde nasiona itp.

grzechotka:

NEP brak WEP brak

online instrument muz., idiofon; często jako zabawka dziecięca; drewniany języczek przeskakuje po zębach koła, wydając trzaskające dźwięki



Zdarza się jednak rzecz odwrotna:hasło występuje w NEP, ale brak go w WEP i Encyklopedii online.

780.621.32 Tablas

tabla:

online brak WEP brak

NEP indyjski instrument muzyczny z grupy membranofonów; para drewnianych, glinianych lub miedzianych kociołków; gra się na nich kiściami dłoni lub palcami; membrany obu naciąga się rzemieniami. […] Tabla towarzyszy wraz z innymi instrumentami (sitar, sarod, saranga) klasycznym indyjskim śpiewom i tańcom lub jest traktowana jako instrument

solowy.

Źródła przyjętych założeń

źródła przyjętych założeń

1. Rozdział XII „Opracowanie edytorskie tablic UKD” w:

Olgierd Ungurian Wprowadzenie do uniwersalne klasyfikacji dziesiętnej Wyd. 3 popr. i uzup. zgodne ze stanem UKD w dniu 1.I.1977 (FID 554). Warszawa : Wydawnictwa Komunikacji i Łączności,

1978.

2. Analogia do metodyki opracowywania rekordów wzorcowych haseł formalnych i przedmiotowych

(źródła informacji i ich hierarchia)

Ungurian

Rozdział XII „Opracowanie edytorskie tablic UKD”

s. 284

praca wydawcy najczęściej sprowadza się do przetłumaczenia na język ojczysty autoryzowanego wydawnictwa zagranicznegoi uzupełnienia go wszystkimi zmianami, które w międzyczasie wprowadzono do UKD.

Praca ta na pozór bardzo łatwa, w rzeczywistości jest bardzo skomplikowana i wymaga dużej uwagi i precyzji.

Ungurian – wydania międzynarodowe

s. 285-286 Rodzaje wydań tablic UKD (typy tablic)

Ponieważ wszystkie wydania pełne muszą być w zasadzie identyczne (z uwzględnieniem oczywiście zmian w międzyczasie wprowadzonych do UKD), uznano je za międzynarodowe. […]

Wydanie pełne właściwie należałoby nazwać „wydaniem międzynarodowym w języku …”, zaznaczając tym samym, że wszystkie wydania są treściowo identyczne i różnią się jedynie językiem, w którym są opublikowane

Ungurian – prace wydawnicze; ad a)

s. 286-288

Przebieg prac wydawniczych:a) skompletowanie materiału źródłowego,b) przetłumaczenie materiałów źródłowych na język polski,c) weryfikacja przekładu,d) Przekazanie tekstu do autoryzacji FID.

ad a)

Za kompletny i aktualny materiał źródłowy można uznać […] wydanie wzorcowe UKD […] uzupełnione wszystkimi zmianami wprowadzonymi do UKD […].

Ungurian – prace wydawnicze: ad b)

s. 287 – 288

Tłumaczenia skompletowanych materiałów na język polski powinni w zasadzie dokonywać specjaliści danej dziedziny.

Należy pamiętać, że bardzo często tłumaczenie poszczególnych działów powinno być raczej adaptacją tekstu obcojęzycznego, zgodną z zasadami języka polskiego i przyjętą terminologią branżową.

Przez adaptacją należy tu rozumieć jak najdokładniejsze podanie takich polskich odpowiedników określeń obcojęzycznych, które by dokładnie odpowiadały ich zakresowi i treści.


Często w wyniku tłumaczenia-adaptacji zamiast jednowyrazowego terminu obcego otrzymujemy kilka polskich terminów lub gdy brak polskiego odpowiednika, wielowyrazowe zdanie opisujące dane hasło.

Należy zawsze pamiętać o tym, że zakres i treść polskiego tekstu nie mogą być szersze niż zakres i treść tekstu obcojęzycznego.

np. 620.191.355.05 Oberflächenprüfgerät – Przyrząd do sprawdzania chropowatości

powierzchni

W trakcie adaptacji można również tak zmieniać przykłady podawane przy odpowiednikach słownych symboli, aby były bardzie przydatne dla polskiego użytkownika: [przykład pomijam]


Przy tłumaczeniu należy zwracać baczną uwagę na pojęcia nadrzędne, oznaczone symbolami wyższego stopnia, które często wyjaśniają znaczenie haseł podrzędnych.

W niektórych przypadkach, które tłumacz uważa za uzasadnione, można do haseł podrzędnych wprowadzić niektóre terminy z pojęć nadrzędnych.

Pozwoli to uniknąć wielu błędów w procesie klasyfikowania.

Odpowiedzialność za poprawność tłumaczenia ponosi wydawca.

Ungurian – prace wydawnicze: ad c)

ad c)

Weryfikacji przekładu z punktu widzenia językowej poprawności tekstów słownych i adekwatności nazw polskich pod względem zakresu i treści wobec terminologii obcej powinni dokonywać wybitni specjaliści naukowcy (najlepiej samodzielni pracownicy naukowi wyższych uczelni).

Pozwala to na wyeliminowanie terminów zaczerpniętych z żargonu zawodowego, często używanych przez tłumaczy.

ad d)

[procedurę autoryzacji przez FID pomijam]

Ungurian – polskie wydanie pełne

s. 296 X wydanie międzynarodowe (publ. FID 327) w języku

polskim opracowane przez IINTE.

Wydanie to rozpoczęto w roku 1959 zeszytem zawierającym dział 53. Intensywne prace rozpoczęły się w roku 1963, w którym ukazały się 3 zeszyty, w roku 1964 ukazało się 7 zeszytów, w roku 1965 – 10 zeszytów. Ostatni 41 zeszyt obejmujący dział 61 ukazał się w roku 1972.

Od tego czasu ukazują się tylko dodruki i uaktualizowane przedruki poszczególnych działów. Wydanie to jest systematycznie uzupełniane i aktualizowane przez czasopismo „UKD – Zmiany i Uzupełnienia”, wydawane przez IINTE od roku 1964 (publ. FID 364).

Ungurian – polskie wydanie pełne

s. 296 X wydanie międzynarodowe (publ. FID 327) w języku polskim opracowane przez IINTE.

Pełne wydanie w języku polskim było osiągnięciem IINTE na skalę światową: było to pierwsze kompletne powojenne wydaniepełne na świecie.

----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----------

[moje uzupełnienie:]

[ W latach 1981 – 1989 ukazało się 13 zeszytów 2 wydania pełnego w j. polskim – wybrane działy (FID 607).]

[ W roku 1996 i 1998 ukazały się 2 dalsze zeszyty tego wydania: ▪ UDC – P007 (FID 607) poddziały wspólne języka i dział 8 ▪ UDC – P029 (FID 607) dział 9.]

Studium przypadku: 7.07

7.07 – PP

7.07 – Z66

zmiany w:

! 7.07 ! 7.071 ! 7.071.5 ! 7.071.52 ! 7.072 ! 7.073 ! 7.074 ! 7.075 ! 7.078 nowy

symbol:

+ 7.077

7.07

MRF:MRF: Occupations and activities associated with the arts and Occupations and activities associated with the arts and entertainmententertainment

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Zajęcia i działalności związane ze sztuką i rozrywkąZajęcia i działalności związane ze sztuką i rozrywką

7.071

MRF:MRF: Creative and interpretative occupations. Professional Creative and interpretative occupations. Professional artists, performers, playersartists, performers, players

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Zajęcia twórcze i interpretacyjne. Zawodowi artyści, Zajęcia twórcze i interpretacyjne. Zawodowi artyści,

wykonawcy, zawodnicywykonawcy, zawodnicy

7.071.1

MRF:MRF: Creative artists. Professional artists (e.g. painters, Creative artists. Professional artists (e.g. painters, sculptors, composers)sculptors, composers)

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Artyści tworzący. Profesjonalni artyści (np. malarze, Artyści tworzący. Profesjonalni artyści (np. malarze, rzeźbiarze, kompozytorzy)rzeźbiarze, kompozytorzy)

7.071.2

MRF:MRF: Performing, interpretative artists. Performers, playersPerforming, interpretative artists. Performers, players Incl.Incl. Directors. Conductors. Instrumentalists. Directors. Conductors. Instrumentalists.

Singers. Dancers. ActorsSingers. Dancers. ActorsPP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Artyści odtwarzający, interpretujący. Wykonawcy, Artyści odtwarzający, interpretujący. Wykonawcy,

zawodnicyzawodnicy Incl. Reżyserzy. Dyrygenci. Instrumentaliści. Reżyserzy. Dyrygenci. Instrumentaliści. Śpiewacy. Tancerze. Śpiewacy. Tancerze. AktorzyAktorzy

7.071.3

MRF:MRF: Copyists. Restorers. Arrangers, adapters, transcribers. Copyists. Restorers. Arrangers, adapters, transcribers. TranslatorsTranslators

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Kopiści. Konserwatorzy. Autorzy aranżacji, adaptacji, Kopiści. Konserwatorzy. Autorzy aranżacji, adaptacji,

transkrypcji. Tłumaczetranskrypcji. Tłumacze

7.071.4

MRF:MRF: Teachers. Instructors. LecturersTeachers. Instructors. Lecturers

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Nauczyciele. Instruktorzy. WykładowcyNauczyciele. Instruktorzy. Wykładowcy

7.071.5

MRF:MRF: Training and educationTraining and education Incl.Incl. Visits, excursions, study toursVisits, excursions, study toursPP:PP:

Z66Z66 (zmiany dotyczą tylko odsyłaczy):(zmiany dotyczą tylko odsyłaczy):

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Ćwiczenie i kształcenieĆwiczenie i kształcenie

Incl.Incl. Wizyty, wycieczki, objazdy studyjneWizyty, wycieczki, objazdy studyjne

7.072

MRF:MRF: ExpertiseExpertise

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:ZnawstwoZnawstwo [nie „Ekspertyzy”, bo te są w 7.072.5][nie „Ekspertyzy”, bo te są w 7.072.5]

Stanisławski:Stanisławski: expertise expertise ekspertyzaekspertyza [Z66 nie mogło inaczej?] [Z66 nie mogło inaczej?]Stanisławski:Stanisławski: expertnessexpertness 1. znawstwo 2. mistrzostwo1. znawstwo 2. mistrzostwoOxford:Oxford: expertise expertise (skill) biegłość; kompetencje; (knowledge) (skill) biegłość; kompetencje; (knowledge)

znajomość; znajomość; znawstwoznawstwo; (practical) ; (practical) wprawawprawa

Oxford: Oxford: experts reportexperts report ekspertyza ekspertyza

7.072.2

MRF:MRF: Study of artStudy of art Incl.Incl. Art historians, scholars, theoristsArt historians, scholars, theorists

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Badania nad sztukąBadania nad sztuką

Incl.Incl. Historycy sztuki, uczeni, teoretycyHistorycy sztuki, uczeni, teoretycy

7.072.3

MRF:MRF: Art criticismArt criticism Incl.Incl. Art writers, critics, reviewersArt writers, critics, reviewers

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Krytyka sztukiKrytyka sztuki

Incl.Incl. Piszący o sztuce, krytycy, recenzenciPiszący o sztuce, krytycy, recenzenci

7.072.4

MRF:MRF: Art judges and judging. Art juriesArt judges and judging. Art juries

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Oceniający sztukę i ocenianie. Jury artystyczneOceniający sztukę i ocenianie. Jury artystyczne

7.072.5

MRF:MRF: Expert opinions, reports (technical etc.). Scientific expertsExpert opinions, reports (technical etc.). Scientific experts

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Ekspertyzy, raporty (techniczne itp.). Eksperci naukowiEkspertyzy, raporty (techniczne itp.). Eksperci naukowi

7.073

MRF:MRF: AppreciationAppreciation Incl.Incl. Arts lovers. Sports lovers. Enthusiasts, fans. Arts lovers. Sports lovers. Enthusiasts, fans.

Audiences. SpectatorsAudiences. SpectatorsPP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie: MiłośnictwoMiłośnictwo Incl.Incl. Miłośnicy sztuki. Kibice. Entuzjaści, fani. Miłośnicy sztuki. Kibice. Entuzjaści, fani.

Słuchacze. WidzowieSłuchacze. Widzowie

Oxford: 1. (gratitude) wdzięczność 2. (recognition) uznanieOxford: 1. (gratitude) wdzięczność 2. (recognition) uznanie3. (avareness) świadomość 4. (understanding) zrozumienie; 3. (avareness) świadomość 4. (understanding) zrozumienie; music ~music ~(in community) (in community) kulturakultura muzyczna, muzyczna, wyrobieniewyrobienie muzyczne 5. (enjoyment) muzyczne 5. (enjoyment)upodobanieupodobanie 6. ocena, analiza 7. wzrost; wzrost wartości 6. ocena, analiza 7. wzrost; wzrost wartości

7.074

MRF:MRF: Collecting and collectorsCollecting and collectors

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Kolekcjonerstwo i kolekcjonerzyKolekcjonerstwo i kolekcjonerzy

Kwestia stylistyczna: „Kolekcjonowanie” czy „Kolekcjonerstwo”?Kwestia stylistyczna: „Kolekcjonowanie” czy „Kolekcjonerstwo”?

7.075

MRF:MRF: Commercial management Commercial management Incl.Incl. Agents. Dealers. Managers. Producers. Agents. Dealers. Managers. Producers.

Impresarios. Impresarios. PromotersPromotersPP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Kierowanie działalnością komercyjnąKierowanie działalnością komercyjną

Incl.Incl. Agenci. Marszandzi. Menedżerowie. Agenci. Marszandzi. Menedżerowie. Producenci. Impresaria. PromotorzyProducenci. Impresaria. Promotorzy

7.077

MRF:MRF: Amateur participation and participants (creative, Amateur participation and participants (creative, performing etc.)performing etc.)

PP (brak symbolu)PP (brak symbolu)

Z66 (dodanie symbolu):Z66 (dodanie symbolu):

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Uczestnictwo amatorów i amatorzy (twórcze, odtwórczeUczestnictwo amatorów i amatorzy (twórcze, odtwórcze

itp.)itp.)

7.078

MRF:MRF: Patronage. Sponsorship. EncouragementPatronage. Sponsorship. Encouragement

PP:PP:

Z66:Z66:

Tłumaczenie:Tłumaczenie:Mecenat. Sponsorowanie. PopieranieMecenat. Sponsorowanie. Popieranie

7.078

StanisławskiStanisławski::

patronage:patronage: 1. patronat; opieka; orędownictwo; poparcie1. patronat; opieka; orędownictwo; poparciesponsorship:sponsorship: 3. 3. handlhandl finansowanie reklamy finansowanie reklamy encouragement:encouragement: 1. zachęta 2. poparcie1. zachęta 2. poparcie

OxfordOxford::

patronage:patronage: 1 patronat, 1 patronat, mecenatmecenatsponsorship:sponsorship: 1 1 sponsorowaniesponsorowanie, sponsoring , sponsoring

2 sponsorowanie; patronat, mecenat; 2 sponsorowanie; patronat, mecenat; protektorat protektorat

3 patronat 3 patronat 4 poręczenie4 poręczenie

encouragement:encouragement: 1 (support, inducement) zachęta 1 (support, inducement) zachęta 2 (heartening) otucha 2 (heartening) otucha 3 (stimulating) 3 (stimulating) popieraniepopieranie; poparcie; poparcie

Typowe problemy

typowe problemy

1.1. Liczba mnoga – czy zawsze jest konieczne jej zachowanie? Liczba mnoga – czy zawsze jest konieczne jej zachowanie?

PP w dziale PP w dziale 78.082/.086 Formy utworów instrumentalnych78.082/.086 Formy utworów instrumentalnych wszystkie nazwy podaje w liczbie pojedynczej.wszystkie nazwy podaje w liczbie pojedynczej.

Jest to o tyle wygodne, że nie wszystkie nazwy form i tańców Jest to o tyle wygodne, że nie wszystkie nazwy form i tańców mają polskie odpowiedniki lub polskie odpowiedniki nie są mają polskie odpowiedniki lub polskie odpowiedniki nie są mocno utrwalone w piśmiennictwie.mocno utrwalone w piśmiennictwie.

Zdarza się, że Słownik języka polskiego proponuje polską Zdarza się, że Słownik języka polskiego proponuje polską nazwę, ale w praktyce i tak używa się nazwy oryginalnej.nazwę, ale w praktyce i tak używa się nazwy oryginalnej.

Stosowanie takich terminów w oryginalnej pisowni w l. poj. bywa Stosowanie takich terminów w oryginalnej pisowni w l. poj. bywa uciążliwe, a co dopiero operowanie l. mn., którą nie zawsze uciążliwe, a co dopiero operowanie l. mn., którą nie zawsze wiadomo, w jaki sposób utworzyć (MRF ma łatwo: -s).wiadomo, w jaki sposób utworzyć (MRF ma łatwo: -s).

typowe problemy

„Kłopotliwe” nazwy obce dla form muzycznych i tańców:

MRF l. poj. oryg. l. mn. oryg. l. mn. (SJP)

DivertimentiDivertimenti diverimentodiverimento divertimentidivertimenti divertimentdivertimentaa

Moments musicauxMoments musicaux moment musicaumoment musicau moments musicaumoments musicau ? ?

CapricciCapricciosos capricciocapriccio capricccapriccii capriccicapricciaa a. a. ndmndm

BerceusesBerceuses berceuseberceuse berceusesberceuses ? ?

ScherzScherzosos scherzoscherzo scherzscherzii scherzscherzaa

ImpromptuImpromptuss improptuimproptu iimpromptumpromptuss ndmndm

PotpourrisPotpourris pot-pourripot-pourri ? ? ndmndm

GiguesGigues giguegigue ? ? ndm a. gigandm a. giga

IntermezzIntermezzosos intermezzointermezzo intermezzintermezzii intermezzintermezzaa

Może warto przejąć rozwiązanie z PP i dzisiaj również nazwy formMoże warto przejąć rozwiązanie z PP i dzisiaj również nazwy form muzycznych i tańców podawać w liczbie pojedynczej?muzycznych i tańców podawać w liczbie pojedynczej?

typowe problemy

A może liczbę poj. zastosować także dla nazw instrumentów A może liczbę poj. zastosować także dla nazw instrumentów muzycznych? muzycznych?

Niektóre nazwy są bardzo egzotyczne:Niektóre nazwy są bardzo egzotyczne:

BuzukiBuzuki NaqaraNaqara UkuleleUkulele

Santir Santir TablaTabla KotoKoto

Santur Santur TamburaTambura K'inK'in

SitarSitar TsuzumiTsuzumi Zanza (lub canca,Zanza (lub canca, sansa, insimbi)sansa, insimbi)

W tej chwili nie ma jednolitości. Jedne nazwy są w l. mn., inne wW tej chwili nie ma jednolitości. Jedne nazwy są w l. mn., inne wpoj. Zastosowanie l. poj. pozwoliłoby zachować konsekwencję.poj. Zastosowanie l. poj. pozwoliłoby zachować konsekwencję.

MRF nie jest konsekwentny. L. poj. pojawia się w MRF nie jest konsekwentny. L. poj. pojawia się w 780.614.1780.614.11:1:Bouzouki. Cobza. Mandolin. Sitar. Tambura. Bouzouki. Cobza. Mandolin. Sitar. Tambura. Theorbos. UtiTheorbos. Uti

typowe problemy

2.2. Oboczność pisowni w polskich źródłach - które źródło wybrać?: Oboczność pisowni w polskich źródłach - które źródło wybrać?:

pawana pawana ((NEP, SJP) – – pavanapavana (EM)

passodoble passodoble (online) – – paso doblepaso doble (SJP)

viola viola (NEP, EM) – – wiolawiola (SJP)

prahistoria prahistoria ((NEP) – – prehistoria prehistoria (SJP)

3.3. Terminy nieodmienne – nie można utworzyć l. mnogiej: Terminy nieodmienne – nie można utworzyć l. mnogiej:

paso doblepaso doble ukuleleukulele

ppotpourriotpourri kotokoto

banjobanjo k'ink'in

typowe problemy

4. Wersja językowa terminu – którą wersje wybrać?:

hasło NEP – wariant terminu z definicji

capriccio – kaprys

kołysanka – berceuse

art brut – sztuka dzika, nieokrzesana

arte povera – sztuka świadomego ubóstwa, sztuka biedna

body art – sztuka ciała

land art – sztuka ziemi

mail art – sztuka poczty

minimal art – minimalizm

łuczyzm – rajonizm (skrajność: 7.038.12 Rayonnism)

typowe problemy

5.5. Terminologia synonimiczna Terminologia synonimiczna – którą wersje wybrać?:


krosna malarskie – blejtram (SJP: blejtram)

podobrazie – podłoże malarskie (SJP: podłoże)

zaprawa – grunt (SJP: grunt)

abstrakcjonizm – sztuka abstrakcyjna

Art Déco – Art Décoratif

barbizończycy – École de Barbizon, szkoła barbizońska

orfizm – kubizm orficzny

typowe problemy

5.5. Terminologia synonimiczna Terminologia synonimiczna – którą wersje wybrać?:


secesja – Styl 1900, fr. Art Nouveau, niem. Jugendstil, Sezessionsstil, ang. Modern Style, wł. Stile floreale, Stile liberty

MRF: 7.035.93 Art Nouveau. Jugendstil

PP: 7.035…93 „Art Nouveau”. „Jugendstil”. „Młoda Polska”

Czy w związku z taką definicją (w oparciu o NEP) powinienemdać w tłumaczeniu tylko „Secesja”, czy pozostać przy MRF?

typowe problemy

6. W jednym odpowiedniku zawarte są określenia synonimiczne i bliskoznaczne – problem z dobrym przekładem:

7.078 Patronage. Sponsorship. EncouragementPatronage. Sponsorship. Encouragement

Mecenat. Sponsorowanie. PopieranieMecenat. Sponsorowanie. Popieranie

7.025.47.025.4 Repair. Restoration. Renovation. Renewal. Cleaning. Repair. Restoration. Renovation. Renewal. Cleaning. Other technical measuresOther technical measures

Naprawa. Restauracja. Renowacja. Odnowienie. Naprawa. Restauracja. Renowacja. Odnowienie. Czyszczenie. Czyszczenie. Inne środki techniczneInne środki techniczne

typowe problemy

7. Jednemu terminowi angielskiemu odpowiadają różne terminy w j. polskim (dla różnych desygnatów):

780.6.022 Sound boxes. Soundboard bridges. Soundboards

Pudła rezonansowe. Pudła rezonansowe. PodstawkiPodstawki przy płytach przy płytach rezonansowych. Płyty rezonansowerezonansowych. Płyty rezonansowe

ang. ‘bridge’ = mostek (fortepian) i podstawek (skrzypce)NEP milczy, EM ujednolica do „podstawka”, lit. fach. rozróżnia W tłumaczeniu dać „Podstawki” czy „Podstawki i mostki”?

typowe problemy

8. W różnych symbolach znajdują się różne terminy angielskie, które nie są rozróżniane w j. polskim (odpowiada im ten sam termin) – w jaki sposób zróżnicować je w przekładzie?

780.622.1 Orchestral and band = Bębny orkiestrowe i drums zespołowe

incl. Kettledrums = Kotły

780.622.11 Timpani = Kotły

typowe problemy

9. Różnice w metodologii, systematyce, periodyzacji…

w 7.03 Okresy i fazy artystyczne. Szkoły, style, wpływy pomiędzy 7.034 Renesans. Barok. Rokoko. Styl kolonialny a 7.036 Kierunki sztuki nowoczesnej (od schyłku XIX w.). Realizm, impresjonizm i dalsze kierunki XX w.występuje: 7.035 Post-Renaissancez rozbudową: 7.035.1 Istniejące style narodowe i przejściowe 7.035.2 Klasycyzm. Odrodzenie stylu klasycznego i stylu archaicznego 7.035.3 Mediewalizm. Odrodzenie gotyku. Inne wpływy średniowieczne 7.035.4 Powroty do sztuki renesansu, baroku i rokoka 7.035.5 Eklektyzm 7.035.7 Trendy symbolistyczne 7.035.9 Powrót do tradycyjnych (narodowych i lokalnych) form. Tradycjonalizm o elementach współczesnych

Jak widać, nie ma tu „romantyzmu”. „Romanticism” nie występuje w MRF.

I co zrobić z „postrenesansem”, który słabo funkcjonuje w polskiej terminologii?

typowe problemy

10.10. Brak odpowiedniego terminu w j. pol.: Brak odpowiedniego terminu w j. pol.: 780.622.13780.622.13 Gong drumGong drum

ang.ang. gong drum, gong drum, niem.niem. Gongtrommel Gongtrommel wielki bębenwielki bęben

lublub

Enc. muz.: bęben: 1) : bęben: 1) bęben wielkibęben wielki – bęben obciągnięty – bęben obciągnięty z obu stronz obu stron skórą […] skórą […]

Sł. terminolog. zabytków: : bęben wielkibęben wielki – bęben – bęben jedno- lub dwumembranowyjedno- lub dwumembranowy

Leks. współcz. perkusji:: gong drumgong drum – – dość płaski wielki bęben, tylko dość płaski wielki bęben, tylko o jednej o jednej membraniemembranie, używany głównie w anglosaskich zespołach marszowych i , używany głównie w anglosaskich zespołach marszowych i orkiestrach dętychorkiestrach dętych

Ile membran ma wielki bęben i czy ‘Gong drum’ to po prostu wielki bęben?Ile membran ma wielki bęben i czy ‘Gong drum’ to po prostu wielki bęben?

typowe problemy

11.11. Sprzeczność w polskiej terminologii Sprzeczność w polskiej terminologii

780.633780.633 Shaken idiophonesShaken idiophones IIncl.ncl. Jingles. Jingles. RattlesRattles

gruchawka:NEP, WEP marakasymarakasy (maraca), rodzaj (maraca), rodzaj gruchawkigruchawkiEncyklopedia muzyki gruchawkagruchawka ; ; marakasy marakasy →→ maraca maraca

maracamaraca, rodzaj , rodzaj gruchawkigruchawki Enc Instr Muz Świata grzechotkagrzechotka (s. 90, 94) (s. 90, 94) marakasymarakasy, pojedynczy marakas [!] (s. 137), pojedynczy marakas [!] (s. 137) Słownik Jęz. Pol. grzechotkagrzechotka [w znaczeniu 1.] – [w znaczeniu 1.] – zabawka

grzechocząca przy potrząsaniu

grzechotka:

NEP, WEP brakbrak NEP online grzechotkagrzechotka

Encyklopedia muzyki grzechotkagrzechotka Enc Instr Muz Świata terkotkaterkotka

Słownik Jęz. Pol. grzechotkagrzechotka [w znaczeniu 2.] – [w znaczeniu 2.] – instrument, rączka z obracającą się wokół niej ramką

„Rattle” to formalniegruchawka, ale może

jednak dać grzechotka?

12. odstępstwa od dosłowności MRF (za PP)

7.021.327.021.32 Painting in the strict sense (with liquid medium)Painting in the strict sense (with liquid medium) Malowanie w ścisłym znaczeniu (za pomocą Malowanie w ścisłym znaczeniu (za pomocą

płynnego płynnego środka)środka)

In watercolour. AquarelleIn watercolour. Aquarelle Farby wodne. AkwarelaFarby wodne. AkwarelaIn oilsIn oils Malarstwo olejneMalarstwo olejne

7.021.337.021.33 Special painting techniquesSpecial painting techniques Specjalne techniki malarskieSpecjalne techniki malarskie

Painting in lacquerPainting in lacquer LakiLakiPainting in waxPainting in wax EnkaustykaEnkaustyka

Dałem odpowiednie terminy w mianowniku (zgodnie z PP),ponieważ w polskiej terminologii oznaczają one zarówno farbę,technikę malarską jak i obraz wykonany tą techniką.

12. odstępstwa od dosłowności MRF (za PP)

7.021.347.021.34 Painting, pigmenting, with solid (stick) mediumPainting, pigmenting, with solid (stick) medium Malowanie, nanoszenie pigmentu za pomocą środka Malowanie, nanoszenie pigmentu za pomocą środka

stałego (pałeczka)stałego (pałeczka)

With lead pencil. Silver pointWith lead pencil. Silver point Ołówek. Ołówek srebrnyOłówek. Ołówek srebrnyWith charcoalWith charcoal WęgielWęgiel

7.023.37.023.3 Pigments applied in solid formPigments applied in solid form Pigmenty stosowane w formie stałejPigmenty stosowane w formie stałej

With chalkWith chalk KredkaKredkaWith lead pencil. SilverpointWith lead pencil. Silverpoint Ołówek. Ołówek srebrnyOłówek. Ołówek srebrny

Dałem odpowiednie terminy w mianowniku (zgodnie z PP),ponieważ w polskiej terminologii oznaczają one zarówno farbę,technikę malarską jak i obraz wykonany tą techniką.

13. odstępstwa od dosłowności MRF

7.071.37.071.3 Copyists. Restorers. Arrangers, adapters, transcribers. Copyists. Restorers. Arrangers, adapters, transcribers. TranslatorsTranslators

7.071.37.071.3 Kopiści. Konserwatorzy. Autorzy aranżacji, adaptacji, Kopiści. Konserwatorzy. Autorzy aranżacji, adaptacji, transkrypcji. Tłumaczetranskrypcji. Tłumacze

O ile „adaptatorzy” (PP i Z66) brzmią jeszcze całkiem dobrze,O ile „adaptatorzy” (PP i Z66) brzmią jeszcze całkiem dobrze,o tyle ewentualni „aranżerzy” czy „transkrybenci / transkryptorzy”o tyle ewentualni „aranżerzy” czy „transkrybenci / transkryptorzy” – – jakby mniej.jakby mniej.

Stąd – już na tym etapie – dokonałem ingerencji stylistycznej,Stąd – już na tym etapie – dokonałem ingerencji stylistycznej,proponując:proponując: „ „Autorzy aranżacji, adaptacji, transkrypcji”Autorzy aranżacji, adaptacji, transkrypcji”

13. odstępstwa od dosłowności MRF

780.616.432780.616.432 FortepianosFortepianos

780.616.433780.616.433 Pianofortes (upright pianos, grand pianos)Pianofortes (upright pianos, grand pianos)

780.616.432780.616.432 Fortepiany Fortepiany historycznehistoryczne

780.616.433780.616.433 Fortepiany Fortepiany współczesnewspółczesne (pianina, fortepiany) (pianina, fortepiany)

Oxford:Oxford: fortepiano:fortepiano: Mus Mus HistHist fortepianfortepian

pianoforte:pianoforte: Mus Mus fmlfml fortepianfortepian fml = fml = formalformal

piano:piano: Mus Mus fortepian; (upright) pianinofortepian; (upright) pianino

grand piano:grand piano: Mus Mus fortepianfortepian

W j. polskim jest tylko jedno określenie: „fortepian”, natomiastW j. polskim jest tylko jedno określenie: „fortepian”, natomiast„„pianoforte” oznacza dawny fortepian (odwrotnie niż w MRF).pianoforte” oznacza dawny fortepian (odwrotnie niż w MRF).

Dlatego w tłumaczeniu dodałem przymiotniki.Dlatego w tłumaczeniu dodałem przymiotniki.

Sprawy do rozwiązania i ustalenia

sprawy do ustalenia

1. Przebieg prac nad tłumaczeniem i ostateczną redakcją 1. Przebieg prac nad tłumaczeniem i ostateczną redakcją (etapy, osoby odpowiedzialne).(etapy, osoby odpowiedzialne).

2. Kto weryfikuje przekład?, kto ostatecznie redaguje?, udział 2. Kto weryfikuje przekład?, kto ostatecznie redaguje?, udział tłumacza w ostatecznej redakcji.tłumacza w ostatecznej redakcji.

3. Sposób odnotowywania problemów i wątpliwości napotkanych 3. Sposób odnotowywania problemów i wątpliwości napotkanych podczas pierwszego tłumaczenia i redagowania odpowiednika.podczas pierwszego tłumaczenia i redagowania odpowiednika.

4. Źródła terminologii i kryteria wyboru terminu preferowanego.4. Źródła terminologii i kryteria wyboru terminu preferowanego.

5. Jak dokumentować i komu zgłaszać zauważone błędy i 5. Jak dokumentować i komu zgłaszać zauważone błędy i nieścisłości w MRF?nieścisłości w MRF?

6. Tłumaczyć, czy adaptować do polskich warunków?6. Tłumaczyć, czy adaptować do polskich warunków?

7. Co robić z wariantami (potencjalne terminy indeksowe)?7. Co robić z wariantami (potencjalne terminy indeksowe)?

Dziękuję za uwagę

Szymon Kiełpiński

[email protected]

tłumaczenie mrf – podstawowe problemy

Documents