ştırma ve İ bilimsel yöntem - eğitimde araştırma yöntemleri · ÇeŞİtlİ bİlİm...

��!

�!

Araştırma ve #Bilimsel Yöntem!

Levent AKGÜN Suat ÇELİK

∂!

İçerik!

•  Bilim ve İşlevi •  Bilimsel Araştırma •  Araştırma Tipleri •  Bilimin Önemli Kavramları •  Eğitim Araştırmaları ve Önemi

EBE#Z#Eği'mde#Araş/rma#Yöntemleri#2!

∂!

Bilim ve İşlevi!

•  Bilim ? –  Nesnel sağlamlığı olan bilgi bütünü –  Neden sonuç ilişkilerinin ifade edildiği sistematik bilgiler birikimi –  İnsanoğlunun biriktirdiği, sistematik bilgi

•  Bilimin temel işlevi? –  anlama, –  açıklama ve –  kontrol


∂!

Bilim yaratıcılık gerektiren bir sosyal etkinliktir!!


Bilim

DK sözlüğünde bilim şöyle tanımlanıyor: • Bilim: "Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi.�

Bilim, her türlü düzenden yoksun duyu verileri (algılar) ile mantıksal olarak düzenli düşünme arasında uygunluk sağlama çabasıdır (Albert Einstein)

ÇEŞİTLİ BİLİM TANIMLARI

��!

�!

Bilim, gözlem ve gözleme dayalı uslama (akıl yürütme) yoluyla önce dünyaya ilişkin olguları, sonra bu olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabasıdır (Russell).


Bilim, doğal dünyayla ilgili soruları cevaplamak üzere bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak herkesin irdelemesine açık geçerli ve güvenilir genellemeler ve açıklamalar ortaya koyma etkinliğidir (William F. McComas).


Bilim, olgu dünyası ile kuram arasında gidip gelen bir açıklama ve tahmin yöntemidir (Cemal Yıldırım).


Bilim, doğayı, özellikle doğaya ilişkin kuram ya da beklentilerimizi sürekli sınma etkinliğidir (Cemal Yıldırım).


Bilim, sağlam ve güvenilir bilgidir (Aydın Sayılı).


Bilim örgün bilgiler bütünüdür (Yaygın bir tanım)!


��!

�!

Bilim, insan deneyim ve yaşantısını betimleme, yaratma ve anlama yöntemidir (R. B. Lindsay).


Bilim, üzerinde herkesin birleşebileceği yargıları konu alan bir çalışmadır (N. Campbell)


Uzun yaşamımda öğrendiğim bir şey var: gerçeklikle kıyaslandığında tüm bilimimiz ilkel ve çocukça kalmaktadır, buna rağmen sahip olduğumuz en değerli şey de bilimdir (Albert Einstein).

BİLİMLE İLGİLİ BAZI GÖRÜŞLER

Sıradan bir kimsenin yeni bulunan bir hormonu ya da everene ilişkin en son kuramı bilmesi o kadar gerekli değildir. Onun için ve hepimiz için asıl gerekli olan bilimin amaç ve yönteminin mümkün olan açıklıkla anlamaktır. Bu anlayışı sağlama, yalnız üniversitelerimize değil, her düzeydeki okullarımıza düşen bir görevdir (George Sarton).


Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir (Atatürk).


Bilimin amacı, insanda doğal olarak var olan bilmek arzusunu doyurmaktır (Aristo)


��!

�!

Bilimsel buluşta şans ya da tesadüfün rolü buna hazır bir kafa için vardır (Pateur).


Çağdaş bilimin dört önemli niteliği bulunmaktadır:

Çeşitlilik: İlgilendiği konular çeşitlidir Süreklilik: Bilimsel bilgi üretme süreci hiçbir

zaman durmaz Yenilik: Bilime yeni bilgiler eklenir

Ayıklanma: Yanlış olduğu anlaşılan bilgiler kendiliğinden ayıklanır; yerine yenisi

konulur.

BİLİMİN SINIFLANDIRILMASI

BİLİM

FORMAL BİLİM İNFORMAL BİLİM (OLGUSAL)

MANTIK MATEMATİK DOĞAL BİLİMLER

FİZİK

KÜLTÜR BİLİMLERİ

SOSYOLOJİ

KİMYA SOSYAL PSİKOLOJİ

BİYOLOJİ

PSİKOLOJİ

DÜŞÜNCE TARİHİ

∂!

Araştırma Nedir?-1!•  Sistematik inceleme, soruşturmadır (Hitchcock &Hughes)

•  Sistematik bir şekilde soru/lar sorma, sistematik inceleme yöntemidir (Bell).

•  Veri toplama ve bu verileri analiz etme sürecidir (Hitchcock and Hughes)

•  Arama, öğrenme, bilinmeyeni bilinir hale getirme, karanlığa ışık tutma sürecidir (Cebeci)

•  Bilginin bulunması, geliştirilmesi ve gerçeğe uygun olup olmadığının

kontrol edilmesi için harcanan çabadır (Aslantürk) EBE#Z#Eği'mde#Araş/rma#Yöntemleri#

23!

∂!

Araştırma Nedir?-2!•  Amaçlı, planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, gruplandırılması,

analizi, sentezi, açıklanması, yorumlanması ve değerlendirilmesi işlemleriyle problemlere güvenilir çözüm yolları bulma sürecidir (Kaptan)

•  Bilimsel çözümleme yönteminin formal, sistemli ve dikkatli bir biçimde uygulanmasıdır (Kaptan)

•  Karşılaşılan bir güçlüğün giderilmesi için bilimsel yöntemin uygulanması ya da planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, çözümlenişi (analiz), yorumlanarak sonucun raporlaştırılması ile problemlere güvenilir çözümler arama sürecidir (Karasar)


��!

�!

∂!

Araştırma Nedir?-Özet!

Bilimsel Araştırma

Sistematik inceleme

Veri toplama ve analiz etme

Sonuçlara göre yargılara varma ve bulguları kullanılabilir hale getirme sürecidir.


∂!

Bilimsel Araştırma Süreci!


Genel bir problem belirleme

Literatür taraması

Sonuçlar çıkarma ve raporlaştırma

Ayrıntılı tarama

Kısa ön tarama sonra yayma

Araştırma problemi, sorusu, ve hipotez

belirleme

Veri toplama

Verileri Analiz etme

Bulguları yorumlama

İstatistik tabloları Diyagramlar

Teori (kuram) oluşturma

Araştırma desenine ve yönteme karar verme

∂!

Bilimsel Araştırmanın Temel İlkeleri Nelerdir?!•  Bilimsel yöntemlerle incelenebilecek önemli sorular sorar,

•  Konuyla ilgili teoriler ve mevcut kavramsal yapıyla ilişki kurar,

•  Araştırma sorularını cevaplayabilmek için uygun yöntemleri kullanır,

•  Tutarlı, mantıklı, ve derinlemesine akıl yürütme sağlar,

•  Alandaki diğer çalışmalarla karşılaştırma, genelleme veya tekrarlar sunar,

•  Araştırma sonuçları diğer araştırmacıların görüş ve eleştirilerine açılır.


∂!

Araştırma Tipleri!

•  Temel (Basic) Araştırmalar:

–  Bazen pür olarak da adlandırılırlar.

–  Bu araştırmalarda amaç anlama, açıklama ve tahmin etmektir.

–  Bu araştırmaların etkileri uzun zamanda dolaylı yollarla ortaya çıkar.


∂!


•  Uygulamalı (Applied) Araştırmalar:

–  Tıbbi araştırmalar, mühendislik, sosyal çalışmalar ve eğitim uygulamaları bilimsel bilgileri kullanırlar ama kendileri bilim değillerdir.

–  –  Bu araştırmalar da genellenebilir bilgi üretmeye yöneliktirler.

–  Eğitim araştırmaları daha çok deneysel bilgiler ve yapılar üretme peşindedir.


∂!


•  Değerlendirme (Evaluation) Araştırmaları:

–  Bu araştırmalar özel alana yönelik bir uygulamanın o alanın şartları içinde değerini ölçmeye yöneliktirler.

–  Bu yüzden sonuçları genellenebilir değildir.

–  Eylem araştırmaları bu tip araştırmalardır.


��!

�!

∂!

Araştırma Tipleri ve İşlevleri!


Temel Uygulamalı Değerlendirme

Araştırmanın Konusu

Fen, davranış ve sosyal bilimler

Tıp, mühendislik ve eğitim bilimleri

1. Özel alanlardaki uygulamalar

Araştırmanın Amacı

1. Teorileri, kanunları ve temel ilkeleri test etmek

1. Çalışılan alanda teorilerin kullanılışlıklarını test etmek

1. Özel uygulamaların iç amaca ulaşıp ulaşmadığını değerlendirmek

2. Olaylar arasındaki deneysel ilişkileri ortaya çıkarmak ve genellemeler yapmak

2. Verilen bir alan içinde ilişkileri belirlemek ve analitik genellemeler yapmak

2. Özel uygulamaların değerini (önemini) değerlendirmek

∂!

Araştırma Tipleri ve İşlevleri!


Temel Uygulamalı Değerlendirme

Araştırmanın Genellene-

bilirliği Soyut, genel Genel, bir alana

özgü

Somut, Özel bir alan uygulamasına özgü

Belli bir merkezde

özel uygulama

Araştırmanın Uygulanabi-

lirliği

1. Temel kanun ve ilkelere yeni bilimsel bilgiler ekler 2. Gelecek araştırma ve metotları geliştirir.

1. Verilen alanla ilgili araştırmalara bilgi ekler 2.Verilen alanla ilgili araştırmaları geliştirir.

1. Özel uygulamaların araştırmaya dayalı bilgi ekler 2. Özel bir uygulama alanına araştırma ve yöntem bilgisi ekler 3. Karar vermede yardımcı olur

∂!

Bilimin Önemli Kavramları!•  Olgu •  Terim •  Tanım •  Kavram •  Bilimsel Teori •  Bilimsel Yasa •  Bilimsel Hipotez •  Bilimin Doğasıyla İlgili Kavram Yanılgıları


∂!

Olgu?!

Olgu ve Özellikleri •  Olgu genel olarak, evrende yer

alan, doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen nesne, durum veya olaylar olarak nitelendirilebilir.

Olguların; !  Genel geçerlilik, !  Süreklilik, !  Doğrudan ya da dolaylı olarak

gözlenebilirlik !  Tekrarlanabilirlik

özellikleri bulunmaktadır.

Olgu Örnekleri

!  Suyun kaynaması ! Metallerin elektrik iletmesi !  Elmasın sert olması !  İnsanların öğrenmesi


∂!

Kavram?!

•  O l g u l a r ı n z i h n i m i z d e k i imajıdır.

•  İnsan zihninde anlamlanan olay, obje, ve olguların değişebilen ortak özelliklerini temsil eden formudur.


∂!

Terim & Tanım?!

Terim •  Belirli bir alana has olan

sözcüklere denir. •  Yani terimler belirli bir

alanın dilini oluşturur.

Tanım •  Bilinmeyen, yabancılık

çekilen bir kavramın aşina olunan, bilinen kavramlarla açıklanmasıdır.


��!

�!

∂!

Bilimsel Teori (Kuram)-1!

Teori •  Bilimsel yöntemin en önemli

kavramı olan teori, doğal dünyanın olgularını, olgular arası ilişkilerini, yasalarını açıklayan, yasaları, çıkarsamaları ve test edilmiş hipotezleri içeren iyi yapılandırılmış kavramsal yapılardır.

Teori Örnekleri "  Moleküler kinetik teori "  Atom teorileri "  Öğrenme teorileri "  Asit-baz teorileri "  Belirsizlik teorisi "  Hareketli kıtalar teorisi "  Motivasyon teorileri


∂!

Bilimsel Teori (Kuram)-2!•  Bilimsel teoriler, gündelik hayatta boş veya safsata anlamında

kullanılan teori anlamında kullanılmamalıdır.

–  Bilimsel teoriler hiçbir zaman ispatlanamaz ancak mevcut kanıtlara dayalı olarak yapılan açıklamalar arasında en mantıklı olanıdır.

–  Bilimsel teorilerin, açıklama, tahmin ve kontrol olmak üzere üç önemli bileşeni vardır.

–  İyi bir teori; gözlemleri iyi açıklama, henüz gözlenmemiş olayları tahmin etme, sınanmaya açık olma ve yeni bilgiler elde edildikçe gerektiğinde düzeltilebilme gibi özelliklere sahip olmalıdır.

–  Teoriler sayesinde birbiriyle ilişkisiz gibi görünen bir takım olaylar arasındaki ilişkilerin varlığı tespit edilir.


∂!

Ernest Rutherford (1871-1937)

∂!

Bilimsel Yasa?-1!

Bilimsel Yasa •  Yasa, olgusal içerikli genellemelerdir.

•  Bilimsel yasalar, belirtilen şartlar altındaki olgular arası ilişkilerin özlü ifadeleridir.

“Sabit sıcaklıkta, sabit miktardaki gazın

hacmi, basıncı ile ters orantılıdır.” Boyle-Mariotte yasası

P α 1/V

birçok yasa örneği bulunmaktadır.

Yasa Örnekleri

!  Kütlenin korunumu yasası, !  Enerjinin korunumu yasası, !  Sabit oranlar yasası, !  Boyle-Mariotte yasası !  Ohm yasası !  Coulomp yasası !  Yerçekimi yasası vb.


∂!

Bilimsel Yasa?-2!

•  Yasalar, teorilerden farklı olarak açıklamadan daha çok ilişkileri belirtme işlevine sahiptir.

•  Örneğin gazlara ait yasalarda basınç, hacim, sıcaklık ve tanecik sayısı niceliklerinin birbirleri ile ilişkileri ifade edilirken, gazların kinetik teorisinde bu ilişkilerin nasıl oluştuğunun açıklamaları yer alır.


∂!

Hipotez?!

•  Hipotezler, yapılan gözlemleri açıklamaya yönelik sınanmak üzere ileri sürülen, sınırları iyi çizilmiş doğrulanmaya veya yanlışlanmaya açık önermelerdir.

•  Bilimsel araştırmalarda hipotezler araştırılacak konuyu veya çözülecek problemi sınırlandırarak bilimin seçici olma işlevini yerine getirirler.


��!

!

∂!

Hipotez Örnekleri!

“Şekerin sudaki çözünme hızı artan sıcaklıkla artar.”

“Dünya güneşin etrafında döner” Kopernik’in hipotezi

“Öğrencilerin kümeler konusundaki başarıları açısından İşbirlikçi öğrenme yöntemi etkili bir yöntemdir”


∂!

Hipotez, teori ve yasa arasında hiyerarşik bir ilişki yoktur!!!

Teori

Yasa

Hipotez

#  Teoriler yasalara dönüşmeyip, yanlışlanamadıkları sürece, teori olarak, yasalar da yasa olarak kalırlar.

#  Gazların kinetik teorisinin gaz yasalarından çok sonra ortaya konmuş olması da bu durumu desteklemektedir.

∂!

Bilimin doğası ile ilgili yaygın kavram yanılgıları!•  Bilimsel bilgiler değişmez kesin bilgilerdir.

•  Bilim insanları tamamen objektiftirler.

•  Bilimsel hipotezler, teorilere onlarda yeterince doğrulandıklarında yasalara dönüşürler.

•  Bilimde evrensel olarak kabul edilen tekbir bilimsel yöntem vardır.

•  Bilim olguların sistematik olarak gözlenmesi işleminden ibarettir.

•  Bilim bütün sorularımıza cevap bulabilir.

•  Bilimde sosyal ve kültürel değerlerin bir etkisi yoktur.

•  Bilim tamamen birikimsel olarak ilerler.


∂!

Neden Eğitim Araştırması?!•  Eğitim sürecini anlayabilme ve doğru kararlar alma ihtiyacı

•  Eğitimle ilgili olmayan karar mekanizmalarının (ör. Yasa yapıcılar ve mahkemeler) eğitimde değişiklik yapılması gerektiği yönündeki telkinleri

•  Sivil toplum ve eğitimle ilgili örgütlerin araştırma ve geliştirmeye katkıda bulunmaya başlamaları

•  Mevcut araştırmaların yeniden irdelenmesi

•  Eğitim araştırmalarına kolaylıkla ulaşılabilmesi •  •  Profesyonel olarak araştırmacı olmamalarına rağmen çok sayıda eğitimcinin

sorunların çözümüne yönelik araştırma yapmaya başlamaları


∂!

Eğitim Araştırmalarında Bilgi Üretme Süreci!


Süreç Basamakları Eğitim

Uygulamaları

Önceki Araştırmalar

Metodolojik Yenilikler

Araştırma Problemi

1 Deneysel Çalışma

2 Tekrarlı

Çalışmalar

3 Araştırmaları Sentezleme

4

Adaptasyon ve Değerlendirme 5

Gelişen Toplumun Eğitim Sorunlarına Ancak Bilimsel Yaklaşımlarla Çözümler Bulunabilir.

ştırma ve İ bilimsel yöntem - eğitimde araştırma yöntemleri · ÇeŞİtlİ bİlİm...

Documents