VAMIP

CÁCH TIẾP CẬN CHUỖI GIÁ TRỊ TRONG

PHÂN TÍCH THỊ TRƢỜNG

NỘI DUNG

• Chuỗi giá trị là gì?

• Các phương pháp phân tích chuỗi giá trị

• Những vấn đề chủ yếu trong phân tích chuỗi giá trị

Chuỗi giá trị là gì?

• Hệ thống các hoạt động, giao dịch, và mối quan hệ

mô tả quá trình một hàng hóa hoặc dịch vụ được thu

mua, sản xuất, và phân phối

Chuỗi giá trị là gì?

Source: Rich, 2004

Chuỗi giá trị là gì?

• Chuỗi giá trị có thể có phạm vi trong một địa phương,

quốc gia, và toàn cầu

Chuỗi giá trị sản phẩm tinh bột sắn tại Dak Nông, Vietnam

Phân tích chuỗi giá trị là gì?

• Cách thức xem xét hoạt động kinh tế bằng cách chia

nhỏ hoạt động này thành các bộ phận (chi phí) để

phân tích dựa trên khái niệm về chuỗi giá trị.

Phân tích

ngành và

thị trường

Đo lường và

xác định chuẩn

hiệu suất

Xu hướng của ngành Nhân tố chi phí Thất bại của chính phủ

Thị phần và xu hướng Chi phí giao dịch Thất bại của thị trường

Xu hướng giá Giá trị gia tăng

Các mức độ cạnh tranh

Các liên kết trong chuỗi giá trị

Xu hướng công nghệ

Xu hướng chính sách toàn cầu

Phân tích

các khiếm khuyết

về hiệu suất

Các phƣơng pháp phân tích chuỗi giá trị

• Phân tích chung cho các phương pháp

• Phân tích chi phí dựa trên hoạt động

• Hoạt động và các bên tham gia

• Chuỗi marketing- ngành

• Chuỗi marketing- sản phẩm

• Các phương pháp khác

Phân tích chung cho các phƣơng pháp

…luôn bắt đầu bằng giá bán hàng hóa (cho khách hàng sau cùng)…

• Sau lần theo các hoạt động chi phí và lợi nhuận ở phía cuối nguồn của chuỗi giá trị

Phân tích chung (tiếp theo)

Tổng giá trị trên giá bán luôn bằng 100%

Phân tích chi phí dựa trên hoạt động

Chỉ phân tích chi phí- Được Ngân hàng Thế giới ưa dùng

Phân tích tổng hợp về chuỗi giá trị

Xem xét có những hoạt động nào trong chuỗi

và ai thực hiện hoạt động đó

Phân tích chuỗi giá trị- Ngành hàng

Chuỗi giá trị ngành hàng chè, Việt Nam

Nguồn: ACI (2005)

Phân tích sơ lƣợc về chuỗi marketing- sản phẩm

Phân tích chuỗi marketing- sản phẩm (tiếp theo)

Nguồn: Tu Anh và các tác giả khác, 2007

Phân tích cả kênh marketing và chi phí cho 1 sản phẩm- hữu ích cho marketing

Chuỗi giá trị sản phẩm bưởi tại Vĩnh Long, Việt Nam

Các nội dung trong phân tích chuỗi giá trị

• Vẽ bản đồ chuỗi giá trị

– Các hoạt động

– Các bên tham gia

– Dòng chảy

– Các liên kết

• Quản trị chuỗi

• Nâng cấp (đổi mới)

• Các vấn đề về phân phối thu nhập: chi phí và lợi

nhuận

– Các điểm xác định giá

Vẽ bản đồ chuỗi giá trị

Các hoạt động

• Hoạt động nào được thực hiện– Ví dụ về họat động sản xuất:

• Chuẩn bị đất

• Mua đầu vào

• Gieo trồng

• Thu hoạch

• Lưu kho

• Mỗi hoạt động sẽ tạo ra chi phí

• Hiểu được chi phí của mỗi hoạt động và tỷ trọng (%) trong tổng chi phí có thể giúp cải thiện hiệu suất. Điều này đòi hỏi phải có những hiểu biết chi tiết về quá trình.

Vẽ bản đồ chuỗi giá trị

Các bên tham gia chuỗi giá trị

• Ai là người tham gia vào chuỗi giá trị?

• Cách thức mô tả ai thực hiện các hoạt động:

– Sản xuất, buôn bán/vận chuyển, bán buôn, bán lẻ, chế biến,

v.v.

• Các định nghĩa/mô tả về bên tham gia sẽ tốt hơn nếu

chúng mô tả hoạt động một cách rõ ràng

– Một hoạt động có thể được thực hiện bởi nhiều thành viên

tham gia chuỗi

– Một thành viên của chuỗi có thể thực hiện nhiều hoạt động

– Thảo luận: Khi một người sản xuất tự bán sản phẩm của

anh ta trên thị trường, anh ta có trở thành người thương lái

hay không?

18

Thu mua Nhà bán buôn Nhà bán lẻ

Thu mua Thương lái Bán buôn Nhà bán lẻ

Người TD

Người TD

Người SX

Người SX

Nhà bán buôn-bán lẻ Người TDNgười SX

Mức độ hợp nhất cao- Cách kết hợp hiện tại

Vẽ bản đồ chuỗi giá trị: Sự kết hợp hoạt động

Mức độ hợp nhất thấp- Cách kết hợp truyền thống

Vẽ bản đồ chuỗi giá trị

Dòng chảy

• Có những dòng chảy nào trong một chuỗi giá trị

• Có thể hữu hình hoặc vô hình

– Thông tin

– Tiền

– Tín dụng

– Sản phẩm

Dòng chảy thông tin và nguyên vật liệu

Nguồn: Dicken, 2007

Dòng chảy cơ bản: Chuỗi giá trị dệt may

Vẽ bản đồ chuỗi giá trị: Các dòng chảy trong chuỗi giá trị

Chuỗi giá trị của gạo tại Điện Biên, Việt Nam

Source: Tu Anh et al., 2007

Nguồn: ACI, 2006

Vẽ bản đồ chuỗi giá trị

Liên kết thị trường

• Các dòng chảy xuất hiện như thế nào? Thường là các giao dịch và mối quan hệ. Có thể trong một quốc gia hay quốc tế.

• Liên kết thị trường là phương tiện để thúc đẩy dòng chảy của sản phẩm qua các cấp độ của hệ thống marketing.– Đầu vào của quá trình marketing là sản phẩm nông nghiệp

(cung)

– Đầu ra là sự tiêu dùng các sản phẩm được sản xuất (cầu).

• Nếu hệ thống hoạt động hiệu quả hơn, nó sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và sẽ tối đa hóa lợi nhuận cho nông dân.

• Quá trình marketing cần được thực hiện một cách hiệu quả nhất có thể, tại mức chi phí thấp nhất và tổn thất là nhỏ nhất trong mỗi giai đoạn.

Vẽ bản đồ chuỗi giá trị

Khái niệm về liên kết

• Định nghĩa theo 4 cách:

– Theo loại hình giao dịch tài chính hoặc loại trung gian thực

hiện giao dịch;

– theo kênh mà giao dịch xuất hiện và loại phương tiện sử

dụng cho giao dịch;

– Theo cách thức mà các bên tham gia liên kết với nhau thông

qua mạng lưới giao thông và liên lạc;

– Theo địa điểm mà giao dịch xuất hiện và giao dịch đó tạo

thành một phương thức.

Các loại liên kết của ngƣời nông dân

Quản trị chuỗi

• Quản trị chuỗi giá trị được định nghĩa là các mối quan hệ giữa các bên tham gia và các cơ chế thể chế thông qua đó các hoạt động điều phối phi thị trường được thực hiện’ (Humphrey and Schmitz, 2002).

• Quản trị trong nội bộ chuỗi: – Qui định do các bên tham gia trong chuỗi giá trị đặt ra

• Doanh nghiệp dẫn dầu

• Nhóm các bên tham gia (nhóm thương lái)

• Người mua (siêu thị)

• Quản trị ngoài chuỗi– Qui định do các bên tham gia bên ngoài chuỗi đặt ra

• Chính phủ

• Chính phủ nước ngoài

• Các tổ chức đưa ra qui định (phi chính phủ)

Governance

• *Vấn đề chủ chốt: Môi trường kinh doanh: Chính sách của chính phủ có tác động như thế nào đến ngành?

• Các phương thức quản trị

– Mua bán trao tay

– Mạng lưới: Các loại mạng lưới trong ngành nông nghiệp

• Nhóm nông hộ

• Hợp đồng nông sản

• Quản trị danh mục sản phẩm của siêu thị

• Hợp đồng marketing

• Hợp tác xã nông nghiệp

– Hợp nhất theo chiều dọc

Nâng cấp trong chuỗi giá trị

• Các loại nâng cấp:

– Nâng cấp về sản phẩm

– Nâng cấp về quá trình

– Chuyển sang chức năng mới

– Chuyển sang kênh thị trường

mới

• Điều kiện để nâng cấp:

– Tiếp cận tới các thị trường

hỗ trợ

– Tiếp cận tới việc học hỏi,

bí quyết và kỹ năng

– Các kích thích hợp lý (tính

toán về rủi ro, lợi nhận kỳ

vọng)

Nâng cấp trong chuỗi giá trị

Nâng cấp trong chuỗi giá trị dệt may Châu Á

Nguồn: Gereffi, 2005

Phân phối thu nhập

• Các nhân tố ảnh hưởng đến phân phối thu nhập:

– Quản trị chuỗi giá trị

– Áp lực cạnh tranh

– Khả năng nâng cấp

– Các vấn đề về thể chế

Chi phí marketing và chi phí biên

• Chi phí marketing là tổng chi phí đưa sản phẩm từ

nơi sản xuất đến người sử dụng sau cùng.

• Chi phí biên là chi phí trả cho các nhà vận chuyển và

thương lái để bù đắp chi phí và mang lại lợi nhuận

cho dịch vụ của họ.

– Chi phí phân loại, làm sạch, phân loại và đóng gói sản

phẩm;

– Chi phí vận chuyển: vận tải công cộng, nông dân tự vận

chuyển hoặc thuê phương tiện vận chuyển, hoặc sử dụng

phương tiện vận chuyển của thương lái; và

– Chi phí và lợi nhuận của thương lái.

Chi phí marketing và chi phí biên

Marketing costs, margins and profits in the Duong Lieu cassava value chain

Tầm quan trọng của chuỗi giá trị

• Cung cấp thông tin vi mô về chính sách, thể chế và những khó khăn về hạ tầng tới khả năng cạnh tranh và tăng trưởng.

• Đo lường các chỉ số định lượng (chi phí, thời gian, giá trị gia tăng, năng suất) có thể sử dụng làm chuẩn để so sánh giữa các nước, các ngành.

• Cung cấp cơ sở cho đối thoại chính sách và đối tác

Xác định giá

Các khái niệm cơ bản về giá nông sản

Xác định giá

Các yếu tố

sản xuấtHợp nhất

trong chuỗi

giá trị

Cách tiếp

cận

marketing

Qui định và

sự thực thi

Ảnh

hưởng

thương

mại

Công nghệ

và đổi mớiNhững biến đổi

trong thị trường

người tiêu dùng

và bán lẻ

Các nhân tố ảnh hƣởng đến chi phí và giá nông sản

Xác định giá

Các yếu tố sản xuất của nông hộ

• Qui mô và sự biến động của sản xuất

• Tính chất mùa vụ của sản xuất

• Tính dễ hư hỏng của sản phẩm

Hợp nhất trong chuỗi giá trị

• Các mức độ hợp nhất các hoạt động trong chuỗi

• Hiệu ứng hiệu quả kinh tế theo qui mô trong chế biến và thiết bị

chế biến

• Mức độ tập trong cao trong chế biến sản xuất và sở hữu thương

hiệu

• Sự thay đổi và nhiều phương thức cạnh tranh tại nhiều điểm

trong chuỗi

Xác định giá

Cách tiếp cận marketing

• Các nhà chế biến và làm thị trường ngày càng gặp

nhiều áp lực trong việc cung cấp sản phẩm khác biệt

hóa cho các đoạn thị trường.

• Toàn cầu hóa trong nhãn hiệu tiêu dùng

• Sức mạnh của các cửa hàng tiện lợi ngày càng tăng

• Mức độ tập trung vào chuyên môn hóa và sản xuất

theo nhu cầu của khách hàng ngày càng tăng

• Sự khác biệt hóa trong chất lượng sản phẩm chế

biến ngày càng tăng

Xác định giá

Qui định và sự thực thi

• Chi phí thực thi các qui định ngày càng tăng

• Tồn tại rào cản trong việc đạt được lợi nhuận lớn hơn

trong chuỗi

• Yêu cầu trong chuỗi về đáp ứng nhu cầu về sản phẩm

sạch ngày càng tăng

Ảnh hưởng thương mại

• Phạm vi và ảnh hưởng của việc xuất khẩu sản phẩm thô

và sơ chế

• Ảnh hưởng của giá hàng hóa thế giới

Xác định giá

Công nghệ và đổi mới

• Vốn sử dụng trong chuyển hóa sản phẩm và sản xuất

ngày càng tăng

• Sự minh bạch là khác biệt giữa các thị trường

• Đầu tư vào đổi mới nhằm đa dạng hóa sản phẩm chủ chốt

và thu giá trị từ sản phẩm

Xác định giá

Sự biến động trong thị trường tiêu dùng và bán lẻ

• Sự phát triển của nhãn hiệu

• Nhu cầu cho sự tiện lợi và phong cách sống trong

sản phẩm chế biến ngày càng tăng

• Mức độ tập trung hóa trong lĩnh vực bán lẻ

VAMIP

TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÍ VỊ!