BEVLOGENBESTURENOM DE LEERLING

2

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Inho

udso

pga

ve

Opening en in gesprek met minister Jet Bussemaker, OCW

Presentatie en in gesprek met prof. dr. Peter van Lieshout, WRR

Opening door Rinda den Besten, voorzitter PO-Raad

Presentatie Léon Wever, Ministerie van VWS

Social media verslag

Sessies

- Interview met Mirko Noordegraaf

- Interview met Marijke Kral

- Interview met Jaap Versfelt

- Interview met Tom van Yperen

- Interview met Willem-Jan Renger

Lezing André Kuipers, ruimtevaarder en ambassadeur van Techniekpact 2020

8.

18.

36.

44.

52.

56.

56.

60.

64.

68.

72.

86.

BEVLOGEN BESTURENOM DE LEERLINGCONGRES 5 & 6 JUNI 2014

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

3Inhoud

sopgave

4

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

5

Bez

oeke

rs a

an h

et w

oord

WAT ZIJN UW PERSOONLIJKE VERWACHTINGEN MET BETREKKING TOT DIT CONGRES?

Ingrid VerheggenVoorzitter College van Bestuur ASG in Almere/ Lid van Algemeen Bestuur PO-Raad

“Ik hoop op veel kennisuitwisseling. Kijken welke problemen er liggen en of die vergelijkbaar zijn. Vanmorgen, vóór het congres, hadden we de algemene ledenvergadering. Daar was ik al erg tevreden over. Er zijn knopen doorgehakt en er ligt nu een strategisch plan.”

6

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Frank KoelenDirecteur OBS de Bloeiende Betuwe- Rhenoy

“Ik vind het belangrijk om te netwerken, zodat we nieuwe ideeën op kunnen doen voor onze school. Daarnaast ben ik erg benieuwd naar wat de minister komt vertellen en dat we in gesprek met haar mogen, die kans krijg je niet elke dag.”

Bezoekers aan het w

oordPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 7

Jac VerschuerenAlgemeen directeur van SKPOEL- Etten-Leur

“Ik ben per 1 september 2013 gestart als algemeen directeur in het primair onderwijs en ben erg benieuwd wat PO-Raad mij kan brengen, en of ik iets voor hun kan gaan betekenen. Daarnaast kijken, luisteren, vergelijken en ervaring uitwisselen.”

Gerard van DrielenVoorzitter CvB van Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden- Den Haag

“Dit is mijn eerste PO-Raad vergadering en ik ben nieuwsgierig waar we nu mee bezig zijn. Heel positief vind ik al wel dat we een groot draagvlak hebben op het gebied van ICT.”

Edith van MontfortCollege van Bestuur SKBO- Oss

“Een moment om mijn eigen beleid te toetsen en om bij het landelijke debat aan te sluiten. Ik ben nieuwsgierig wie mij gaat inspireren maar leg vooral de focus op het primair onderwijs en hoop dat we elkaar op kwaliteitsimpulsen durven aan te spreken.”

Op

enin

g d

oor

Min

iste

r Je

t Bus

sem

aker

, OC

W8

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

“WE HEBBEN ALLE TALENTEN NODIG. DE VRAAG WAT DE SCHOOL VOOR HET KIND KAN DOEN MOET LEIDEND BLIJVEN.”- MINISTER JET BUSSEMAKER, OCW

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

9

‘EEN ROLLETJE PLAKBAND, EEN LEERLING

EN ZIJN TOEKOMST’

Rep

orta

ge J

et B

usse

mak

er10

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Wie? Jet Bussemaker Wat? Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Rol bij congres? Opent congres met speech ‘Een astronautenpak voor alle leerlingen’

Leerlingen hebben veel in hun mars. Om hen goed voor te bereiden op hun toekomst, moet de school hen niet alleen kennis bijbrengen, maar hen ook helpen hun talenten te ontplooien, stelt minister van Onderwijs Jet Bussemaker. ,,We leren immers niet meer voor een loopbaan, maar voor het leven.’’

Er is een verband, zegt Jet Bussemaker, tussen een rolletje plakband, karton en de ontwikkeling van een leerling. De zaal, gevuld met meer dan honderd schoolbestuurders en andere geïnteresseerden, spits zijn oren. Waar gaat dit heen?

Het was op 11 april 1970 dat de Apollo 13 werd gelanceerd, vertelt Bussemaker in haar openingsspeech aan de nieuwsgierig geworden aanwezigen. De ontploffing van een zuurstoftank in de ruimte bracht de hoogopgeleide bemanning ernstig in de problemen. Waren ze niet inventief en creatief geweest met een stuk karton en rolletje plakband, waren ze ongetwijfeld nooit levend thuis gekomen. Met succes terugkeren op de aarde vroeg alles van hun creativiteit, hun samenwerking, hun communicatie. ,,Het vroeg alles van hun moed, uithoudingsvermogen en flexibiliteit. Het vroeg alles van wie ze waren als méns.’’

Het pak van de astronaut Om je goed te kunnen redden in onze hedendaagse en toekomstige maatschappij, wil Bussemaker maar zeggen, moeten leerlingen meer leren dan alleen taal en rekenen. Tegenwoordig wordt nu eenmaal niet alleen meer gekeken naar iemands diploma, maar ook naar diens persoonlijkheid, creativiteit en pragmatische oplossingsgerichtheid. Creatieve, sociale én praktische vaardigheden zijn belangrijk. Zoals zijn pak het de astronaut mogelijk maakt dat hij kan overleven in de ruimte, daar onderzoek kan doen en problemen kan oplossen, zo heeft eigenlijk iedereen een astronautenpak nodig, zegt ze. Een pak dat het hem of haar mogelijk maakt in die samenleving te functioneren.

Dat pak is het onderwijs, bedoelt de minister. Dat heeft in deze tijd niet alleen de taak kinderen te laten leren met iPads, apps en in the cloud, verduidelijkt ze. ,,Uiteindelijk moeten ze dat wat ze online tegenkomen, ook kunnen duiden. Want van een Wikipediawerkstuk wordt niemand wijzer.’’

Taak van het schoolbestuurVan schoolbesturen, scholen en lerarenteams vraagt dit dat zij steeds opnieuw nadenken over wat goed onderwijs is, en wat daarbinnen nodig is om leerlingen goed op hun toekomst voor te bereiden, vervolgt Bussemaker. Schoolbesturen moeten het debat over goed onderwijs faciliteren en aanjagen, daarbij tegenkracht organiseren en elkaar kunnen en durven aanspreken. Er is dus een ‘open cultuur’ nodig.

Rep

ortage Jet Bussem

akerPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 11

Rep

orta

ge J

et B

usse

mak

er12

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

,,Zoek voor mijn part de grenzen van de wet op’’, zegt ze even later aan een discussietafel tegen de schoolbesturen in de zaal. Waarmee ze wil aangeven dat zij niet moeten afwachten tot de overheid zegt wat er moet gebeuren. De overheid moet hen de ruimte geven om het onderwijs goed te organiseren, zeggen besturen vaak. Maar ze moeten die ruimte zelf ook pákken en meer vertrouwen op hun eigen inzichten, vindt Bussemaker. Dat gebeurt volgens haar nog onvoldoende. ,,Men is nu zo bang om regels te overtreden.’’ Het draait om het kindToch krijgen de school en haar bestuur ook weer niet helemaal de vrije hand. ,,Onderwijs moet altijd gaan over wat de school voor het kind kan doen’’, vervolgt de bewindsvrouw in haar speech. Ze legt de klemtoon op ‘kind’, om haar statement nog eens te benadrukken. Alleen dan kunnen we ervoor zorgen, meent ze, dat álle leerlingen goed onderwijs krijgen dat aansluit bij hun individuele niveau, talenten en capaciteiten. En bij de eisen van de tijd.

Dat is o zo belangrijk, besluit Bussemaker. ,,Want om bij de maan en verder, te komen, moeten we steeds betere raketten ontwikkelen - niet zozeer letterlijk, maar vooral figuurlijk. En moeten we jonge astronauten opleiden, die hightech oplossingen combineren met moed. En met een stukje plakband.’’

> Bekijk hier de speech van minister Jet Bussemaker online

> Lees hier de volledige speech van minister Jet Bussemaker

Rep

ortage Jet Bussem

akerPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 13

Bez

oeke

rs a

an h

et w

oord

16

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

WAT HEEFT U MEEGENOMEN UIT HET GESPREK MET MINISTER JET BUSSEMAKER?

Jos RijkDirecteur-bestuurder van Dordtse Schoolvereniging in Dordrecht / Lid Algemeen Bestuur PO-Raad

“Haar visie om kinderen breed op te leiden en meer te richten op creativiteit ondersteun ik. Alleen is mijn vraag hoe we daar gaan komen en geeft zij de ruimte aan bijvoorbeeld toezichthouders om daar ook daadwerkelijk te komen.“

Peter AdriaansDirecteur Stichting Akkoord!- Venlo

“Het gesprek met Mevrouw Bussemaker was wenselijk correct, maar het heeft mij niet geprikkeld en het miste een uitdagend gesprek met de bewindspersoon.”

Margreet VendelBestuurder Stichting Katholiek Onderwijs Hoofddorp- Hoofddorp

“Gebalanceerde aandacht voor de basis, kunst, cultuur en persoonlijke ontwikkeling vind ik erg positief. Onderwijs is hoopvol!”

Bezoekers aan het w

oordPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 17

Irene KoningLid van College van Bestuur bij Stichting FEDRA- Beverwijk

“Gespreksvorm kwam niet echt van de grond maar haar toespraak was erg symboliek. Meest interessante vraag wat me is bijgebleven: ‘Stel dat het onderwijs een cadeautje is, wat wil je een kind dan meegeven?’”

Mohamed BhoelanBestuurder Islamitische Scholen El Amal- Amsterdam

“Onderwijs bevrijdt, biedt kennis, groei en ontwikkeling. Om kinderen dat mee te geven vind ik prachtig. Je bent nooit te oud om te leren en daar staat mevrouw Bussemaker volledig achter.”

Ingrid SluiterVoorzitter College van Bestuur SKOzoK- Valkenswaard

“Belangrijkste wat ik uit haar gesprek heb opgenomen en wil gaan doen is stimuleren om kritisch te denken, te handelen en mij durven uit te spreken.”

Pres

enta

tie

pro

f. d

r. P

eter

van

Lie

shou

t, W

RR

18

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

“INNOVATIE IS HET SLIM COMBINEREN VAN BESTAANDE PRODUCTEN.”- PROF. DR. PETER VAN LIESHOUT, WRR

Presentatie prof. d

r. Peter van Lieshout, WR

RPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 19

In g

esp

rek

met

pro

f. d

r. P

eter

van

Lie

shou

t, W

RR

20

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

IN GESPREK MET PETER VAN LIESHOUT

Voordat het publiek in gesprek gaat met Peter van Lieshout, geeft hij een presentatie, waarbij hij het rapport ‘Naar een lerende economie’ bespreekt. Het rapport is in 2013 gepubliceerd door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en bepleit dat er meer aandacht moet zijn voor het verdienvermogen van Nederland.

Prof. dr. Peter van Lieshout schudt de aanwezigen wakker. Hij is stellig en uitgesproken over het onderwijs: “Het kan en moet veel beter. We liggen achter op andere landen in Europa en teveel scholen voldoen niet aan de kwaliteitscriteria.” Hij vertelt, met onderbouwing van argumenten en cijfers, dat het onderwijs op het vlak van kwaliteit, strategie en innovatie flink tekort schiet.

De heer Van Lieshout eindigt zijn presentatie met een schets van de huidige situatie: “We hebben in Nederland een standstill. We ontzien het onderwijs wel in de bezuinigingen, maar we gaan er niet volledig voor. Er is wel politieke bereidheid, maar er is nog te weinig aansluiting van andere instanties. Laten we hopen dat het snel beter gaat.”

Op het moment dat de zaal in gesprek gaat, zijn de reacties voornamelijk instemmend. De aanwezigen zijn

het eens met de beschrijving van de situatie van het onderwijs in Nederland zoals de heer Van Lieshout het schetst. Zo vertelt iemand: “Ik voel me niet beledigd, dat is juist het probleem. Ik erken wat er gezegd wordt. Ik maak me zorgen over wat we moeten doen.” Vervolgens komen uit het publiek verschillende verzoeken om hulp en advies, wat de erkenning van het probleem verder onderstreept.

Er komen ook tegengeluiden: “In de kelders en zolders van het onderwijs zijn er al wel lerende organisaties, maar we verbinden ons nog niet goed.” De heer Van Lieshout reageert met veel respect, maar voegt daaraan toe: “Het zijn een beetje ‘peanuts’, het stelt niet veel voor. Er zijn vast hier en daar goede leraren, maar het is niet relevant voor het algehele systeem.”

Over het algemeen is er veel waardering en erkenning voor het betoog. Een aantal keren wordt vermeld dat er teveel naar de politiek wordt gekeken, waar het onderwijs vleugellam van wordt. “We moeten het zelf gaan doen!” Het slotwoord is voor Peter van Lieshout: “Het maatschappelijk veranderproces verloopt nooit lineair. Het broeit en het slaat ineens om. Wanneer ontstaat zo’n dynamiek? Als er twee dingen aanwezig zijn. Eén, er moet een gevoel zijn dat het zo niet langer kan. Twee, er moet een verhaal zijn waar minstens 80 procent van de gemeenschap achter staat. Investeer in de ontwikkeling van zo’n verhaal.”

Het broeit.

“ER ZIT HEEL VEEL DYNAMIEK IN EEN ECONOMIE, DUS VOORSPELLING IS LASTIG.”

Wie? Peter van Lieshout Wat? Professor, WRRRol bij congres? Presenteert ‘Verdienvermogen, of…?’

In gesprek m

et prof. d

r. Peter van Lieshout, WR

RPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 21

“70% PROCENT VAN DE OUDERS

DENKT DAT HET MET HUN

KINDEREN SLECHTER ZAL

GAAN DAN MET HENZELF.”

- PROF. DR. PETER VAN LIESHOUT, WRR

‘ONDERWIJS IS IETS TE BELANGRIJK OM

DOOR TE LATEN KABBELEN’

Inte

rvie

w24

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Interview met Peter van Lieshout

Met (bijna) alle sprekers hebben voorafgaand aan het het congres korte interviews plaatsgevonden. De weerslag van het interview met prof. dr. Van Lieshout leest u hier.

Men moet vooral geen rust nastreven in het onderwijs. De sector vormt het belangrijkste instrument waarmee een samenleving verder gebracht kan worden. Alleen al daarom zou het veld continu open moeten staan voor vernieuwing, stelt Peter van Lieshout.

Staat het onderwijs na de commissie Dijsselbloem nog wel open voor hervormingen?“Het woord stelselwijziging kom je in het WRR-rapport niet tegen. In plaats daarvan vragen we: hoe kun je gestructureerd en systematisch innovatie vormgeven? Dat kan ook de optelsom zijn van een groot aantal kleine veranderingen. Stilstand is in ieder geval geen optie. Onderwijs is iets te belangrijk om door te laten kabbelen.”

Ook het po kent innovatieve pioniers, maar zij moeten vaak onder de radar opereren. Hun werkwijze past niet binnen de wet.“Het is belangrijk om vernieuwing en kwaliteitsverbetering goed in te regelen. Innovatie moet niet alleen aandacht krijgen, het moet ook worden beloond. In het onderwijs is dat nog veel te weinig het geval. Er is wel vernieuwing, maar deze leunt dan op een individuele leerkracht of directeur die bereid is alles en iedereen te trotseren om iets nieuws te realiseren. Dat is heel wat anders dan bijvoorbeeld in de gezondheidszorg waar je juist wordt afgestraft als je níet vernieuwt.”

Hoe kan het anders?“Men moet van onderwijs weer een lerend systeem maken. Van alle maatschappelijke systemen die we kennen, is onderwijs het minst georganiseerd als lerend systeem. Dat wordt al duidelijk op het moment dat een leerkracht zijn lesmethode wil vernieuwen. Hij heeft dan bijna niks om op terug te grijpen. Als een huisarts denkt: ik zie hier mogelijkheden om mijn behandelmethodes te verbeteren, zijn er clubs als het RIVM die de laatste internationale ontwikkelingen op zijn vakgebied volgen. Bovendien krijgen aan een universiteit verbonden artsen vaak een soort leer/werkplekken waarbij ze ruimte hebben om hun vak te verbeteren. Leraren kennen zo’n construct van leer-werkplaatsen niet waarbinnen ze hun eigen vak systematisch en in goed overleg verbeteren. Een derde verschil is dat verzekeraars contracten afsluiten met artsen en ziekenhuizen en daarbij veel energie steken in vernieuwing. Onderwijs is ook in die zin geen systeem waarbij vernieuwing wordt beloond.”

Wat kan een bestuurder daar aan doen?“In zijn eentje? Weinig. Maar als het gaat om het op sectorniveau creëren van de juiste condities voor innovatie heeft bijvoorbeeld de PO-Raad een belangrijke rol. Net als de politieke partijen.”

TIP! aan de bestuurder Peter van Lieshout: “Geef innovatie bewust en systematisch vorm in je eigen organisatie. Dus niet alleen aanhaken bij ideeën, maar ook de vraag stellen: hoe kan er geleerd worden van deze ervaringen?”

InterviewPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 25

26

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

27Tijd

ens de hoofd

sessies

Bez

oeke

rs a

an h

et w

oord

WAT KUNT U ZELF IN DE SAMENLEVING TOT STAND BRENGEN IN PLAATS VAN TE WACHTEN OP DE POLITIEK?

28

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Gerrit Jan ZomerAlgemeen Directeur Bestuur VVO- Bunschoten

“Als men meer fondswerving zou kunnen realiseren zou dat voor de scholen meer ruimte kunnen geven. We werken nu al jaren met hetzelfde systeem namelijk dat we per leerling een bedrag krijgen en daar moet je het mee doen. Dit zou anders kunnen.”

Joan van ZomerenLid College van Bestuur INNOVO in Heerlen / Lid Algemeen Bestuur PO-Raad

“De opdracht die Peter van Lieshout voor ons heeft neergelegd gaan wij als Algemeen Bestuur van de PO-Raad vastpakken en niet meer loslaten!”

Bezoekers aan het w

oordPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 29

Marjan van den HaakAlgemeen Directeur Onderwijs Koninklijke Visio- Huizen

“Als we zelf sturing geven over het onderwijs en de kwaliteit, ons minderafhankelijk maken van de politiek en inspectie, dan ben ik van mening dat de kwaliteit verbetert en de frustratie afneemt.”

Rene van HartenDirecteur Stichting Lek en IJssel- IJsselstein

“Zelf in beweging komen, beginnen bij de bedoeling en niet bij de regel. Vooral ook niet afwachten, maar nu wat gaan ondernemen en meer lef tonen.”

Petra van HarenVoorzitter van de AVS- Utrecht

“Wat wij vooral moeten doen is met lef en visie vanuit de sector ontwikkelen. Daarna het zelf gestalte gaan geven en zo de politieke opinie en daadkracht daarmee kantelen.”

30

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

31

32

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Mom

ento

pna

mes

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

33M

omentop

names

34

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Mom

ento

pna

mes

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

35M

omentop

names

“WE WILLEN DE SECTOR EN DE POLITIEK AAN HET DENKEN ZETTEN. HIERBIJ SPEELT VERBINDING EEN BELANGRIJKE ROL.”- X

Op

enin

g d

oor

Rin

da

den

Bes

ten

36

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

37O

pening d

oor Rind

a den B

esten

‘HET IS TIJD VOOR EEN APK VAN HET

ONDERWIJS AANBOD’

Wie? Rinda den Besten Wat? Voorzitter PO-Raad

Rol bij congres? Presenteert speech ‘Sem en Sophie en de wereld van morgen.’

Spce

ech

doo

r R

Ind

a d

en B

este

n38

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

De introductie van Sem en Sophie waar, voorzitter van de PO-Raad Rinda den Besten haar speech mee start, maakt direct duidelijk om wie het gaat. En wat er leeft bij kinderen, scholen en ouders. Als je ze voor je ziet, lopend op het schoolplein, zijn ze eventjes, met z’n tweetjes, een symbool voor de maatschappelijke opdracht die het onderwijs heeft. Sem en Sophie denken niet over hun toekomst. De school, alle juffen en meesters en ander onderwijspersoneel, doet elke dag zijn uiterste best om er voor te zorgen dat Sem en Sophie straks zelfbewust en zelfstandig kunnen deelnemen aan de samenleving van de toekomst. Maar niemand weet hoe de wereld van morgen er uit zal zien.

Sem en Sophie staan symbool voor de belangrijke maatschappelijke opdracht die ons primair onderwijs heeft. Peter van Lieshout stelde op de eerste dag van ons congres dat het onderwijs een cruciale rol speelt in de duurzame innovatie die voor onze economie zo noodzakelijk is. Zijn uiteindelijke advies was: ‘Een geloofwaardig initiatief vanuit de sector kan veel verschil maken.’ Die uitdaging wil de PO-Raad graag oppakken.

In haar inleiding schetst de voorzitter een aantal dilemma’s: wil Nederland een groei- land blijven of krimpen? Consumeren of investeren? Kiezen we met ons onderwijs

voor het bestaande, het nu en alleen ons zelf, of voor de toekomst? Het gaat daarbij niet alleen over onderwijs. Het gaat ook over de visie, de maatschappelijke context en de bijbehorende discussies.

Den Besten is van mening dat de schoolbesturen in Nederland heel goed zelf kunnen beoordelen - samen met de ouders - of hun scholen de maatschappelijke opdracht die ze hebben, aankunnen. Maar de politiek moet kiezen: als je wilt dat Nederland tot de top 5 van de kenniseconomieën gaat behoren – dan moet je alle krachten mobiliseren. Niet klein houden, niet ingrijpen, niet voorschrijven, maar laat de sector zijn creativiteit ontwikkelen. Dat vraagt visie.

Het ontwikkelen van talenten van kinderen mag nooit alleen vanuit economisch perspectief beschouwd worden. Een kind, een mens, is niet op aarde om de economie te dienen. De school moet er mede voor zorgen dat kinderen breed ontwikkelde, gezonde, goed opgeleide mensen worden die verantwoordelijkheid kunnen nemen

“CREATIVITEIT IS ÉÉN VAN DE BELANGRIJKSTE VAARDIGHEDEN VAN DE 21STE EEUW.”

‘VOLDOENDE IS NIET GENOEG.’

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

39Sp

eech door R

inda d

en Besten

voor zichzelf en de wereld om hen heen.

Dat vraagt in de eerste plaats goed onderwijs! De scholen in het primair onderwijs hebben zich de laatste paar jaar sterk verbeterd. Het aantal zwakke en zeer zwakke scholen is verder gedaald. Voldoende is niet goed genoeg, als je meer uit de kinderen kunt halen. Het werken aan onderwijskwaliteit is teamsport.

Kwaliteitsverbetering vraagt om een gezamenlijke aanpak door alle geledingen: leraren, schoolleiders en bestuurders. Maar onderwijskwaliteit is geen statisch begrip. Natuurlijk: basisvaardigheden heeft ieder kind altijd en overal nodig. Maar welke nieuwe competenties hebben de leerlingen nodig om in de wereld van morgen te functioneren? Dit worden vaak de 21ste eeuwse vaardigheden genoemd. Die gaan verder dan alleen ‘het gebruik van ICT’. Het gaat over het omgaan met informatie, om probleemoplossend denken, om creativiteit.

De vraag is hoe de nieuwe vaardigheden zich verhouden tot de bestaande kerndoelen voor het primair onderwijs. De PO-Raad is van mening dat het tijd wordt om de kerndoelen van het primair onderwijs te herijken, tijd voor de APK van het onderwijsaanbod. Daar worden met OCW afspraken over gemaakt.

Intussen zitten de scholen zelf gelukkig niet stilletjes af te wachten tot de beleidsmakers er uit zijn. Op scholen bruist het van de initiatieven tot vernieuwing zoals het werken met flexibele onderwijstijden.

Veel po-besturen staan te springen om kindvoorzieningen in te richten die een doorgaande ontwikkeling van elk kind mogelijk maken. Maar ze lopen aan tegen ‘Het Systeem’. Rinda den Besten is van mening dat die ene kwalitatief hoogstaande basisvoorziening voor alle kinderen van 2,5 -6 jaar er echt gaat komen. “We zijn er dichtbij, we regelen het liever nu, maar

anders is het zeker een onderdeel van het volgende regeerakkoord. Daar moet nu al aan gewerkt worden door alle mogelijke betrokken partijen bij elkaar te brengen”.

De PO-Raad pleit voor een Schevenings beraad 2.0, naar het Schevenings beraad van 20 jaar geleden. Dat heeft destijds het onderwijs echt verder gebracht en ook nu zijn veranderingen nodig in het stelsel. Het gaat hierbij niet alleen om de doorgaande ontwikkelingslijn van 2 tot 12 jaar, maar ook over bijvoorbeeld het systeem van onderwijshuisvesting, financiering en decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten. Al deze ontwikkelingen vragen om een stelsel waar kinderen centraal staan, niet de instituties, niet de oude systemen en niet de huidige wetten. Daar is visie en lef voor nodig. Het is tijd voor een nieuw Schevenings beraad!

De ontwikkeling van belangrijke basis-vaardigheden van kinderen piekt vóór het vijfde levensjaar. In die periode wordt de basis gelegd voor het ontwikkelen van taal en rekenen, sociale vaardigheden en ‘emotional control’ (metacognitie). Ook is het effect van beweging, gezondheid en cultuureducatie groot op het zich ontwikkelende jonge brein. De wetenschappelijke inzichten op dit terrein moeten beter landen in het hedendaagse onderwijs en hopelijk iets veranderen in de manier waarop ministerie, inspectie en politiek naar deze aspecten kijken.

De toekomst van alle kinderen begint in het primair onderwijs. Om het verschil te maken voor deze kinderen moeten wij met elkaar de schouders eronder zetten. Binnen en buiten het onderwijs. Om Sem en Sophie op te leiden voor de wereld van vandaag en morgen.

Spee

ch d

oor

Rin

da

den

Bes

ten

40

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

41

42

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

“DE MINISTER GAF EEN DUIDELIJKE UITNODIGING OM RUIMTE TE CREËREN EN TE BENUTTEN, EN ZELF DE VRIJHEID EN DE GRENZEN VAN DE WET OP TE ZOEKEN.”- HARM VAN GERVEN

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

43

“HET IS NU AAN DE SCHOOLBESTUREN EN GEMEENTEN.”- LÉON WEVER, MINISTERIE VAN VWS

Pres

enta

tie

Léon

Wev

er, M

inis

teri

e va

n V

WS

44

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

45Presentatie Léon W

ever, Ministerie van V

WS

46

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Pres

enta

tie

Léon

Wev

er, M

inis

teri

e va

n V

WS

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

47Presentatie Léon W

ever, Ministerie van V

WS

‘ZORG EN ONDERWIJS, VEILIGHEID EN OVERHEID;

DEZE WERELDEN MOETEN WE LATEN AANSLUITEN BIJ

DE WERELD VAN HET KIND EN DE JEUGD.’

Wie? Léon WeverWat? Ministerie van VWS

Rol bij congres? Presenteert ‘Transities; invoering van Passend onderwijs én de decentralisatie van de Jeugdzorg.’

Pres

enta

tie

Léon

Wev

er, M

inis

teri

e va

n V

WS

48

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

49Presentatie Léon W

ever, Ministerie van V

WS

“Het werken met jonge kinderen is prachtig. Iedere dag zetten onderwijsprofessionals, van leerkracht tot bestuurder, zich er voor in om kinderen in de eerste fase van hun leven te helpen, te vormen en te onderwijzen. En uit onderzoek van onder andere Unicef blijkt dat 95% van de Nederlandse kinderen erg gelukkig is en in een Europese ranking staat het Nederlandse onderwijs bovenaan. U doet uw werk dus goed. Maar, dat betekent niet dat we op onze lauweren moeten (willen) rusten.”

Leon Wever is directeur Jeugd bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hij vervangt als spreker staatssecretaris Martin van Rijn van VWS, die zijn bijdrage moest cancellen in verband met buitenlandse verplichtingen. De heer Wever weet waar hij het over heeft.

Je ziet in de klas hoe het met de kinderen gaat: van ‘niks aan de hand’, via ‘extra aandacht nodig’ naar ‘risico-groep’. In die kleine groep kinderen die extra zorg en aandacht nodig heeft zit de verbinding tussen onderwijs en jeugdzorg. Het uitgangspunt is om kinderen in de klas te houden. Hoewel de risico-groep procentueel niet zo groot is, gaat het in absolute getallen wel om veel kinderen.

Het onderwijs is een vindplaats voor de zorg en moet daarin serieus worden genomen. Leerkrachten zien vaak als eerste óf en zo jawat er mis is met kinderen. Onderwijs is bovendien niet alleen de vindplaats, maar ook het perspectief.

Uit de presentatie van De heer Wever komt inzichtelijk naar voren dat de behoefte aan zorg en vraag naar zorg sterk is gegroeid. 10 tot 15 procent van de jongeren heeft extra ondersteuning nodig in de vorm van zorg en dit percentage lijkt nog te stijgen. De huidige situatie wordt gekenmerkt door verschillende financieringsstromen, diverse overheden, regeldruk en bureaucratie. Dat belemmert een integrale aanpak.

De nieuwe jeugdwet, die op 1 januari 2015 van kracht wordt, heeft als doel hier verandering in te brengen. Daar waar nu nog veel verkokering zichtbaar is, moeten hulp en zorg beter op elkaar afgestemd worden.

Zorg en onderwijs, veiligheid en overheid; deze nu nog aparte werelden, met aparte manieren van denken en doen, zouden meer moeten aansluiten bij de wereld van het kind en denken vanuit het belang van het kind.

Om dit voor elkaar te krijgen zijn, in deogen van dhr. Wever, gemeentes en onderwijs-besturen aan zet. Dit proces kan gestimuleerd en ondersteund worden met handreikingen en procedures, maar we moeten in Den Haag vertrouwen hebben in de kracht van de regio, om dit te regelen. Wel moeten we in ‘Den Haag’ monitoren wat er in de praktijk terecht komt van de veranderingen en het nieuwe beleid. En ingrijpen als het mis gaat.

Op de vraag uit de zaal of de heer Wever begrip heeft voor ouders die niet helemaal gerust zijn op de komende wijzigingen, geeft hij bevestigend antwoord. 2014 tot 2016 worden spannende jaren. De veranderingen hebben, soms grote, gevolgen voor veel mensen. Je kan niet verwachten dat alles van vandaag op morgen helemaal goed geregeld is, maar we moeten er wel alles aan doen om het goed te laten landen. Daarbij moeten we kritisch naar onszelf blijven kijken en ingrijpen als dat nodig is.

Het zal ook een zoekproces zijn, waarin we samen moeten optrekken. Wat we nodig hebben is commitment. En partijen die zeggen ‘wij gaan regelen dat de werelden van de zorg, het onderwijs, de veiligheid en de overheid aansluiten bij de wereld van het kind en de jeugd.’”

‘TRANSITIES’

Pres

enta

tie

Léon

Wev

er, M

inis

teri

e va

n V

WS

50

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

51Presentatie Léon W

ever, Ministerie van V

WS

52

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Rinda den Besten@RindadB

“Geïnspireerde onderwijsvisie van Minister Jet Bussemaker op congres @PO_Raad; “Een astronautenpak voor alle leerlingen”. #bevlogenbesturen”

Niko Persoon@nikopersoon

“Onderwijsvisie #Bussemaker en aansluitend debat op congres PO Raad #bevlogenbesturen eerlijk gezegd wat gezapig. Kom op, meer scherpte erin.”

Edith van Montfort @bososs

“@Jet_Bussemaker: op naar competente rebellen, constructieve dwarsdenkers #bevlogenbesturen”

Willen van Leeuwen @wdvleeuwen

“Geweldige congresrede van @RindadB met zes stevige agendapunten. Komt vast op site @PO_Raad te staan. #bevlogenbesturen”

Obruni@ObruniBV

“Veel respect voor directeur bestuurders om te kunnen dealen met tegengestelde paradigma’s #BevlogenBesturen.”

Joan van Zomeren@JoanvanZomeren

“#bevlogenbesturen benut de vrijheid die er is en zoek de grenzen van de wet op. Het onderwijs is zo braaf. Meer creatieve rebellen!!”

WAT WERD ER ONLINE GEZEGD OVER DEZE EDITIE VAN BEVLOGEN BESTUREN?

Wat

wer

d er

onl

ine

geze

gd

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

53

Albert Helder@AlbertHelder

“Weer een goed verhaal gevangen in een slide.Kwaliteit is goede connecties organiseren. #bevlogenbesturen”

Hester v.d. Putten@hestervdp

“Net als in het onderwijs is Sport&Bewegen belangrijk in de ruimte! @astro_andre tijdens @PO_Raad congres #bevlogenbesturen @GezondeSchoolNL”

Edith van Montfort@bososs

“@SandraBeuving1 laten we #bevlogenbesturen vooral ook #blijmoedigbesturen laten zijn, heerlijk aan de randjes van de wet #ruimte #onderwijs”

Wim Ludeke@WimLudeke

“Congres #bevlogenbesturen @PO_Raad : wethouder @hugodejonge (R’dam) weet wél te inspireren met zijn visie op relatie Psnd Ond & Jeugdzorg.”Anko van Hoepen

@ankovanhoepen

“Ik voel aankomen dat Mirko Noordegraaf wel eens essay voor De dag van het onderwijsbestuur ‘15 gaat schrijven @edithhooge #bevlogenbesturen”

Edith van Montfort@bososs

“@Jet_Bussemaker verwent congres #bevlogenbesturen @PO_Raad met voor ‘n deel bekende astronauten inspiratie... pic.twitter.com/0sJXrJSofVsommige dingen mogen steeds herhaald worden ”

Wat w

erd er online gezegd

54

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Niko Persoon@nikopersoon

“#bevlogenbesturen is eigenlijk ‘boundary management’ aldus Mirko Noordegraaf. Mooi statement”

Sylvia Veltmaat@SylviaVeltmaat

“POWER passie en vakmanschap; letterlijk #bevlogenbesturen. Heeeel inspirerend. Mooie vent die @astro_andre, verbinden van alle wetenschap.”Edith van Montfort

@bososs

“We zijn met z’n allen heel terecht trots op ‘onze’ ruimtevaarder @astro_andre potdomme wat een ontwikkelkracht in één mens #bevlogenbesturen”

opo-r @oporivierenland

“Veel ideeën, energie en inspiratie bij het congres #bevlogenbesturen De lastigste vraag is vervolgens: “Wat gaan we NIET doen?””

Marco van Zandwijk @gezondengoed 

“#bevlogenbesturen bruisen van ideeën hoe zij zelf pro-actief sturing kunnen geven aan dat wat nodig is. Zelf-reflectie, ruimte creëeren.”

Wat

wer

d er

onl

ine

geze

gd

‘BEHENDIG CONNECTIES CREËREN’

Inte

rvie

w56

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Wie? Mirko Noordegraaf Wat? Hoogleraar Publiek management (Universiteit Utrecht)

en lid van de commissie Meurs Rol bij congres? Verzorgt bijeenkomst ‘Samenspel voor Goed Bestuur’

Een impossible job, wordt het in wetenschappelijke literatuur wel eens genoemd. Onderwijsorganisaties besturen is laveren tussen de grootte van maatschappelijke opgaven enerzijds en de kleinheid van lokale processen anderzijds. Van Mirko Noordegraaf mag het vak op z’n minst uit het verdomhoekje.

“Afgelopen jaren is ‘de professional’ heilig verklaard. Hij of zij zou staan voor professionaliteit, terwijl de bestuurder heel erg op productiviteit zit, op efficiency en targets. Bestuurders zouden daarmee het onderwijs uithollen en het vak moeten teruggegeven aan de leerkracht. Ik vind dat een groot misverstand.”

Kunt u uitleggen waarom?“De kracht of zwakte van het onderwijs zit niet in de leraar voor de klas, maar in onderwijsprocessen. Dat wil zeggen: in de samenwerking tussen leerkrachten, ondersteuners, leerlingen, ouders, teamleiders, directeuren en bestuurders. Al die interacties samen maken de kracht van onderwijs.”

Waar is deze theorie op gebaseerd?“Deels op academische gronden. Momenteel is een discussie gaande over wat een professional nu precies is. In de klassieke definitie zondert de professional zich af en bepaalt samen met beroepsgenoten wat kwaliteit is en wat goede methodieken en gewenste resultaten zijn. Het adagium van de arts luidt niet voor niets ‘operatie geslaagd, patiënt overleden’. Met andere woorden: wij bepalen wat een goede operatie is. Een patiënt kan overlijden, maar dat ligt dan niet aan ons, want wij hebben de procedures gevolgd.”

Wat is de link met het onderwijs?“Ook daar wordt gezegd: laat het aan de leraar over. Laat hem met collega’s bepalen wat goed is. Maar dat kun je niet overeind houden vandaag de dag. Tegenwoordig heeft men andere

verwachtingen van de professional. Als het met een kind op school niet goed gaat, ontstaat er gedoe. Familie, ouders: ze pikken het niet. Men maakt het aanhangig en stapt zelfs naar de rechter of naar een tv-programma. Daarnaast is het voor leerkrachten ook steeds moeilijker om te weten wat effectief is en welke methodieken werken.”

Heeft u een voorbeeld?“Neem de pestprotocollen. De staatssecretaris zegt: dat is belangrijk. Inmiddels zijn allerlei onderzoeken gedaan naar de meest effectieve pestprotocollen. Maar pesten is zeer complexe problematiek. Protocollen leveren zeker een bijdrage, alleen de gedachte dat je er eentje kunt inzetten die bewezen altijd werkt, is nogal onzinnig.”

Maar ook als men inzet op het proces worden er vast nog kinderen gepest?“Pesten is niet honderd procent te voorkomen. Een bestuurder kan pestvoorschriften wel betekenisvol maken. Via bijvoorbeeld het behendig beïnvloeden van relaties met ouders, het maken van connecties met experts of de Inspectie, of het steunen van een schoolleider die het probleem eigenzinnig aanpakt. Met wie interacteer je als bestuurder om strategische details boven tafel te krijgen? Of het nu om pesten gaat, of om taal en rekenen: besturen maken het verschil via dat samenspel.”

TIP! aan de bestuurder Mirko Noordegraaf: “Als je kiest voor een overleg: wie haal je erbij, wie laat je erbuiten en hoe ensceneer je dat? Duik niet in systemen, technieken en dashboards, maar bouw aan relaties.”

InterviewPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 57

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s58

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n58

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

nTi

jden

s d

e ho

ofd

sess

ies

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

59Tijd

ens de hoofd

sessiesPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 59

‘CREATIEF OMGAAN MET ICT VERGT MEER DAN EEN DIGITAAL RIJBEWIJS’

Inte

rvie

w60

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Wie? Marijke Kral Wat? Lector ‘Leren met ICT’ en

een van de drijvende krachten achter iXperiumRol bij congres? Verzorgt bijeenkomst ‘ICT. Maar wat? En hoe?’

Interview

In de twintig jaar dat Marijke Kral zich bezighoudt met ICT in het onderwijs raast de techniek voort. Van pc’s en laptops, naar smartphones, games en social media. De wil om iets te doen met al die mogelijkheden is inmiddels breed aanwezig, meent ze. Al kunnen teams wel richting gebruiken bij het hoe en waartoe.

Is dat waarom u zo gelooft in het concept van iXperium?“Jazeker. Als het gaat om onderwijsinnovatie worden de mogelijkheden van technologie nog altijd onderschat. In iXperium komen het onderwijswerkveld, ICT-experts, onderzoekers en pabo-studenten samen. Bovendien werken we altijd vanuit concrete onderwijsvraagstukken. Die combinatie is naar mijn mening dé manier om ICT te laten bijdragen aan onderwijsverbetering.”

Waarom is de pabo daarbij belangrijk?“De Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) heeft Leren met ICT tot speerpunt gemaakt. Zij bieden letterlijk ruimte voor het lab van iXperium. En met de onderzoekscapaciteit van hun studenten en medewerkers kunnen we met de deelnemende onderwijsbesturen werken aan hun onderwijsvragen. Mijn ambitie is om echt bij te dragen aan het opleiden van de onderzoekende en innovatieve leerkracht van de toekomst. Onlangs hebben we de pabo-eindcompetenties vastgesteld voor Leren & innoveren. Daarin is de nadruk gelegd op creatief kunnen omgaan met media en ICT. Dat vergt meer dan ICT-geletterdheid, meer dan een digitaal rijbewijs.”

Kunt u een voorbeeld geven?“Momenteel leven veel vraagstukken rond diversiteit in de klas. ICT draagt de belofte in zich om meer maatwerk

te leveren, maar als de leerkracht vervolgens alle kinderen achter dezelfde game zet, doet hij of zij nog steeds niets met de verschillen in onderwijsbehoeften. Ook wordt zo geen recht gedaan aan de mogelijkheden van de software. De keuze voor differentiatie moet blijken uit wat die leerkracht dagelijks in de klas doet, uit de schoolvisie, maar ook uit de totale ontwikkelingsvisie op de kinderen. Vervolgens komt daar creatieve ICT-ondersteuning in de vorm van bijvoorbeeld software bij.”

Welke rol speelt de bestuurder bij ICT laten bijdragen aan onderwijsvernieuwing?“Inmiddels zijn ook het vo, het mbo en de lerarenopleiding vo van de HAN aangehaakt, maar iXperium begon met de intensieve samenwerking van drie grote po-besturen in onze regio. Zij vroegen zich samen af: hoe richten we ons onderwijs toekomstbestendig in? Ook stelden ze een gezamenlijke innovatieagenda op. Voor schoolteams is het belangrijk dat bestuurders focus aanbrengen in de thema’s. Op bestuursniveau wilde men weten wat investeringen in ICT nu eigenlijk opleveren, en of ze de goede dingen doen. Daar zijn we binnen iXperium continu mee bezig.”

Bij de les Marijke Kral: “Onlangs organiseerden we in iXperium een zogenaamde appathon. Deelnemers mochten een educatieve app ontwerpen. Iedereen werkte hard en met veel enthousiasme. Op een gegeven moment hoor ik een leerkracht tegen een ICT-specialist zeggen: ‘maar ik wil dat mijn leerlingen het zó leren’. Het inhoudelijke gesprek tussen hen kwam echt op gang. Daar word ik heel blij van.”

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

61

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s62

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

63Tijd

ens de hoofd

sessies

‘TOPKWALITEIT ONDERWIJS VERGT EEN CONTINUE VERBETERCULTUUR’

Inte

rvie

w64

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Wie? Jaap Versfelt Wat? Directeur stichting LeerKRACHT

Rol bij congres? Verzorgt bijeenkomst ‘Elke dag samen beter’

Met uitspraken als ‘eindelijk een ontwikkeling van onderop’ komt stichting leerKRACHT opvallend positief in de media. De deelnemende schoolteams - inmiddels bijna honderd – krijgen support vanuit hun stichting of vereniging en geven aan dat ruimte voor toepassing van het programma essentieel is.

Is de rol van de onderwijsbestuurder bij leerKRACHT in uw visie beperkt tot ruimte geven?“Nee, de bestuurdersrol is groter. Topkwaliteit onderwijs vergt een continue verbetercultuur op de scholen en een verbetercultuur vergt schoolleiders die bepaald gedrag vertonen. Dat gedrag komt er alleen maar van als de bestuurder, de bovenschools manager, het gaat voorleven en faciliteren.”

Wat houdt dat gedrag in? “Onder meer dat hij of zij de klas ingaat. Het valt me op dat Nederlandse bestuurders op grote afstand staan. Sommigen wonen zelfs uit principe geen lessen bij. Maar voorbeeldgedrag is extreem belangrijk. In de beste schoolsystemen besteden schoolleiders 20 tot 40 procent van hun tijd aan het primaire proces, aan het verbeteren daarvan. Zij gaan de klassen in en geven feedback aan de leraren. Schoolleiders kijken op hun beurt naar de bestuurder: waaraan geeft hij prioriteit? Iemand kan heel mooi praten over onderwijs, maar de klas is de plek waar het gebeurt. Als de bestuurder daar nooit komt, vindt hij onderwijs niet belangrijk.”

Voelt een leerkracht zich dan niet dubbel beoordeeld?“Zo mag het niet zijn, want het bestuursbezoek dient een ander doel. Kennis nemen van de stand van

het onderwijs. Kijken naar wat het effect is van het onderwijs is op de leerlingen. Ook praat de bestuurder met leerkrachten over in hoeverre de continue verbetercultuur aanwezig is en coacht hij de schoolleiders.”

Om vervolgens bijvoorbeeld bovenschools invulling te geven aan de jaarlijkse studiedag?“Dat zou een prikkel de verkeerde kant op zijn. Bestuurders zijn er voor borging van het proces naar die continue verbetercultuur. Zie het als een zware bal die men de berg op rolt. Af en toe willen de mensen even uitpuffen en dan moet iemand een keg onder die bal slaan. Met een verplichte externe studiedag zegt de bestuurder eigenlijk: ik luister niet naar waar mijn leerkrachten behoefte aan hebben. Ik respecteer ook hun kunde niet en denk dat externen het beter weten.”

Wat suggereert u als alternatief?“Sluit aan op waar leerkrachten mee bezig zijn. Organiseer een interne ontmoetingsdag. Laat de leerkracht van school ‘x’ die geweldig goed is in klassenmanagent een praatje houden voor een groepje leraren dat daar behoefte aan heeft. Hetzelfde geldt voor de dame binnen je organisatie die al verder is met digitale leermiddelen. Zo wordt zo’n dag een borgingsmaatregel die congruent is met de cultuur die je wilt creëren: eigenaarschap op de werkvloer, elkaar ondersteunen en samen verbeteren.”

TIP! aan de bestuurder Jaap Versfelt: “Veeg twee dagen de agenda leeg en ga op al je scholen in een bouw lessen bezoeken. De kinderen zijn dan relatief constant, wat varieert zijn de schoolleiders en leerkrachten. Observeer die grote variatie en stel jezelf de vraag: kunnen wij ons onderwijs beter maken?”

InterviewPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 65

66

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

67Tijd

ens de hoofd

sessies

‘SCHOOL IS OOK EEN OPVOEDPLAATS’

Inte

rvie

w68

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Wie? Tom van Yperen Wat? Bijzonder hoogleraar Monitoring en innovatie zorg voor jeugd (RUG)

en expert bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJi)Rol bij congres? Verzorgt bijeenkomst ‘Wat kan het onderwijs betekenen?’

De houding van het onderwijs naar de jeugdzorg is doorgaans ‘wat kunnen jullie doen om ons te ondersteunen?’. Tom van Yperen draait de vraag om: hoe kan onderwijs bijdragen aan jeugdzorg? Hij wijst op de gezamenlijke verantwoordelijkheid om problemen van kinderen niet te laten escaleren.

“Eén van de redenen waarom bijvoorbeeld veel kinderen cluster-4 onderwijs volgen, is omdat ze gedragsproblemen hebben. Mijn vraag is: kun je door vernieuwingen in de school en in de klas zorgen voor minder leerlingen met gedragsproblemen, zonder dat het aantal verwijzingen naar cluster-4 toeneemt?”

En, kan dat?“Onderzoek wijst in ieder geval uit dat problemen bij kinderen afnemen in een gezond pedagogisch schoolklimaat. Ook weten we dat wanneer leerkrachten ondersteund worden in het proces in de klas – denk aan coaching on the job, het aanreiken van een handelingsrepertoire – zij minder stress ervaren en meer effectieve leertijd creëren. De sleutel voor passend onderwijs ligt wat mij betreft in het vergroten van de competenties van leerkrachten in het omgaan met verschillen tussen leerlingen.”

Waar vinden jeugdzorg en onderwijs elkaar?“Om even bij gedragsproblemen te blijven: vaak wordt aangenomen dat die te maken hebben met hoe het gezin thuis draait. Maar juist bij dit type problematiek is samenwerking cruciaal. Dat men in de aanpak niet alleen kijkt naar hoe de opvoeding in het gezin verloopt, maar ook: hoe goed kan de leerkracht omgaan met leerlingen die lastig zijn in de klas?”

Men wijst te snel naar elkaar?“Er wordt vaak gezegd dat de jeugdzorg dichter bij het onderwijs moet komen, dat jeugdzorg ingezet moet worden om ook problemen in de klas op te lossen. Ik denk dat het van twee kanten moet komen. Het moet een wisselwerking zijn.”

Kunt u dat toelichten?“Tot nu toe is het zo dat jeugdzorg en gemeenten er zijn voor kinderen met gedrags- en psychische problemen. Daarnaast bestaat het onderwijs met haar kerntaken, die met name in lesvakken zijn geformuleerd. Maar feit is dat elk kind veel tijd op een school doorbrengt. Zou jij je kind voor het leeuwendeel van de dag naar een plek sturen waarvan je niet zeker weet of leerkrachten zich ook echt opvoeder voelen, en de school zien als een opvoedplaats? Als je het zo stelt wordt het heel duidelijk dat het om een gemeenschappelijk belang gaat. Scholen en gemeenten willen dat kinderen goed onderwijs krijgen, maar ook dat ze goed worden opgevoed en dat ze worden geholpen bij veelvoorkomende problemen in hun leven. Dat betekent samenwerken vanuit die gedeelde verantwoordelijkheid.”

TIP! aan de bestuurder Tom van Yperen: “Ga kijken wat de meest voorkomende problemen zijn met kinderen in jouw school, wijk of stad. Maak vervolgen afspraken met jeugdzorg over wat ieder voor zich gaat doen en wat elk van de ander nodig heeft om die problemen te verkleinen.”

InterviewPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 69

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s70

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

71Tijd

ens de hoofd

sessies

‘ER MOET EEN SENSE OF URGENCY

ONTSTAAN’

Inte

rvie

w72

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Wie? Willem-Jan Renger Wat? Hoofd van het Studiolab van Games en Interactie (HKU)

Rol bij congres? Verzorgt bijeenkomst ‘Voorbij de kennis van nu’

In de dagelijkse omgang met leerlingen voelen onderwijsmensen vaak feilloos aan dat hun manier van lesstof aanbieden niet meer aansluit bij de mogelijkheden van deze tijd en bij de leerbehoeften van kinderen. Willem-Jan Renger maakt bestuurders bewust van het paradigma waar vanuit zij werken.

“Onze generatie – het gros van de bestuurders, schoolleiders en leerkrachten - is opgegroeid in het lean back tijdperk. Daarbij draaide alles om zenden en ontvangen. Denk maar aan televisie of aan een museum. Zij geven hun boodschap vorm, in bijvoorbeeld beeld en geluid, en jij bent de ontvanger. Wat je vindt van deze boodschap, het proces van betekenisverlening, vindt uitsluitend plaats in het hoofd. Maar sinds de komst van de computer en internet verloopt betekenisverlening heel anders. Je bent niet meer alleen ontvanger, maar kunt acties uitvoeren en keuzes maken die het proces beïnvloeden.”

Wat heeft dat met onderwijs te maken?“Leren ontstaat door die betekenisverlening. Jongeren zijn dertig tot veertig uur per week in de weer met nieuwe vormen van interacteren. Ze spelen games, zitten op social media, bekijken Youtube-instructiefilmpjes om deze kennis vervolgens direct toe te passen. Dit gebeurt veelal buiten de school om. In de klas worden ze terug gezet in het oude paradigma van zenden en ontvangen.”

Waarom is dat erg?Nou, de Onderwijsraad kwam onlangs met een rapport waaruit bleek dat de motivatie onder leerlingen in Nederland niet al te best is. Ook de Europese Commissie maakt een speerpunt van embracing technology in het onderwijs. Er moet een sense of urgency ontstaan, een andere manier van denken. De generatie die in het onderwijs aan de touwtjes trekt ziet technologie nog vaak als noodzakelijk kwaad, als iets wat het niet doet, wat problemen oplevert. Maar ondertussen verandert diezelfde technologie de maatschappij razendsnel. 21st century skills gaan verder dan een methode uitgeven in pdf-formaat of een filmpje afspelen op een smartboard.”

Het gaat u niet snel genoeg?“Nee zeker niet. Ik kijk het tandenknarsend aan en heb – en dat frustreert me enorm – de knop ook nog niet gevonden. Na tien jaar duwen en trekken in het onderwijs verandert er structureel te weinig vind ik.”

Wat vraagt u van de bestuurder?“Maak die gedachtesprong met me. Realiseer je dat je in het lean back tijdperk bent opgegroeid, terwijl we in het lean forward paradigma zijn aanbeland. Het is net als het verkeer. Je kunt wel bang zijn dat jouw kind of leerling iets overkomt, maar wat je zeker weet is dat zij op een gegeven moment alleen die stad in zullen gaan.”

Bij de les Willem-Jan Renger: “Mijn persoonlijke onderwijsmotto is: leerlingen deugen altijd. Als ik ooit dingen ga zeggen als: ‘die jeugd van tegenwoordig… met al dat gamen’ bijvoorbeeld, moet ik dit werk niet meer willen doen.”

InterviewPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 73

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s74

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

75Tijd

ens de hoofd

sessies

76

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Mom

ento

pna

mes

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

77M

omentop

names

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s78

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

79Tijd

ens de hoofd

sessies

80

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Mom

ento

pna

mes

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

81M

omentop

names

Tijd

ens

de

hoof

dse

ssie

s82

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

83Tijd

ens de hoofd

sessies

84

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Mom

ento

pna

mes

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

85M

omentop

names

Lezi

ng A

ndré

Kui

per

s86

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

“OP JONGE LEEFTIJD KUN JE GEPAKT WORDEN DOOR EEN ONDERWERP WAAR JE DAN HELEMAAL IN WILT DUIKEN.”

Lezing And

ré Kuip

ersPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 87

‘WE HEBBEN MENSEN MET GOUDEN

VINGERS NODIG’

Inte

rvie

w A

ndré

Kui

per

s88

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n Wie? André Kuipers Wat? Ruimtevaarder en ambassadeur voor Techniekpact 2020

Rol bij congres? Verzorgt plenaire lezing ‘Van buitenaf bekeken’

Wanneer André Kuipers op scholen vertelt over zijn ruimtereizen, luisteren leerlingen doorgaans ademloos. De nieuwsgierigheid naar techniek is duidelijk aanwezig. Om meer kinderen structureler te laten kennis maken met het vakgebied, houdt Kuipers een warm pleidooi voor techniek in het primair onderwijs.

“Ik merk dat in het onderwijs nog vaak het vooroordeel leeft dat techniek ingewikkeld is. En dat een uiteindelijk beroep in de technische branche vuile overalls in een lawaaierige fabrieksruimte betekent. Maar alles is techniek. Van het mobieltje van de juf, tot aan de tafels waaraan de kinderen zitten en het water uit de kraan op de toiletten. Daarom hoeft het ook geen aparte les te zijn. Techniek kan overal in terugkomen. Waarom geen bout en moer in plaats van aap en noot? Laat leerlingen maar eens een oude laptop uit elkaar halen.”

Heeft het nog wel zin een laptop te analyseren als men tegenwoordig op flinterdunne tablets werkt?“Techniek ontwikkelt zich snel, maar de basiskennis veroudert niet. Eén en een is nog altijd twee. Een iPad kent veelal dezelfde soort onderdelen als een laptop, alleen dan kleiner en krachtiger. Tijdens mijn ruimtevlucht ging een klein verbindingsstukje van een gasfles kapot. Op zo’n moment zou een 3D-printer superhandig zijn om dat specifieke onderdeel uit te printen. Maar ook daarbij geldt: alle nieuwe technologie is gebaseerd op oude wetmatigheden. De natuurkrachten blijven hetzelfde en de wiskunde klopt altijd.

Wat kan een bestuurder vanuit zijn of haar positie doen om techniek te promoten?“Mijn indruk is dat het leraren vaak ontbreekt aan motivatie, aan interesse. Maar binnen elke organisatie zijn altijd wel een paar die wél feeling met techniek hebben. Die er plezier in hebben met kinderen op dat vlak bezig te zijn. Zoek uit wie dat zijn en laat andere leerkrachten bij hen kijken. Geef ze de vrijheid om eigen lessen te verzinnen.”

Techniekpact 2020 werkt aan een concreet doel: meer technici opleiden. In het WRR-rapport ‘Naar een lerende economie’ staat dat dergelijke losse maatregelen geen zin hebben.“Daar denk ik toch anders over. Cijfers wijzen uit dat we op korte termijn een groot tekort aan technisch personeel hebben. Die mensen worden nu al uit het buitenland gehaald. Ja, productieprocessen worden steeds vaker in lage lonen landen gedaan, of geautomatiseerd, maar alle apparaten en systemen moeten nog steeds onderhouden en gerepareerd worden. Mensen met gouden vingers, daar hebben we er te weinig van. In die tak van sport blijft veel werk te vinden.”

Bij de les André Kuipers: “De wereld draait om nieuwe technologieën. Het gaat mij er om de ontdekkingsdrang bij kinderen aan te wakkeren, om de passie voor wetenschap en techniek. Ik hoor niet bij een politieke partij, ik ben van iedereen. En ik heb nu het momentum van mijn ruimtevlucht om heel Nederland te bereiken. Daar maak ik dankbaar gebruik van.”

Interview A

ndré K

uipers

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

89

Lezi

ng A

ndré

Kui

per

s90

P

O-R

aad

| B

evlo

gen

Bes

ture

n

Lezing And

ré Kuip

ersPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 91

“HET IS HELEMAALTE GEK ALS WE EEN JONGENS-, OF MEISJESDROOM KUNNEN AANWAKKEREN EN STIMULEREN.”

Bez

oeke

rs a

an h

et w

oord

WAT NEEMT U MEE VAN DIT 2-DAAGSE CONGRES?

92

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Jan BoomsmaAlgemeen directeur/bestuur Spirit, St. voor Confessioneel Onderwijs- Diemen

“Eén van de belangrijkste succesfactoren in het onderwijs is ervoor zorgen dat leerkrachten aan de hand van data meer met elkaar de lessen voorbereiden om zo het onderwijs te verbeteren.”

Karen PetersDirecteur-bestuurder, Stichting NOB- Voorburg

“We moeten nu wat gaan doen! We wachten te lang tot een ander in beweging komt. Wij moeten faciliteren, zelfsturing komt van het bestuur.”

Bezoekers aan het w

oordPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 93

Wilma Dorleijn-van DijkenAlgemeen directeur Vereniging voor PCO- Ommen

“Wat mij het meest is bijgebleven is de toespraak van de heer van Lieshout. Hij wilde ons beledigen maar we voelden ons niet beledigd. Hij heeft ons stof tot nadenken meegegeven.”

Tineke Coppes-JansenVoorzitter College van Bestuur Stichting Kath. Onderwijs- Geffen

“De ambitie die ik meeneem uit de workshop met Mirko is toenadering naar inter-professionele dynamiek; het productief samenspel rond het maken van processen ten dienste van de kwaliteit.”

Paul KooimanSenior adviseur Sardes- Utrecht

“Hetgeen wat in mijn gedachten is blijven hangen gaat over hoe ingewikkeld het is om op een goede constructieve manier samen te werken aan passend onderwijs. Hoe bereiken we dit samen?”

94

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Mom

ento

pna

mes

PO-R

aad | B

evlog

en B

esturen

95M

omentop

names

96

PO

-Raa

d |

Bev

log

en B

estu

ren

Annemieke KooperJoelle Poortvliet Karen Titulaer Marc Mathies

PO-Raadweb www.poraad.nltel 030 - 31 00 933mail info@poraad.nltwitter @PO_Raad

Diederik Vrijhoef TeamcaptainLize Kraan FotograafMargje de Vries TekstschrijverMarijke Timmerman IllustratorStudio Hands Magazine DesignNancy Cheng Redactie

Contact informatie:web www.visuelenotulen.nltel +31 6 30 07 76 75mail info@visuelenotulen.nl

PO-RAAD

VISUELE NOTULEN

BEVLOGEN BESTURENOM DE LEERLINGCONGRES 5 & 6 JUNI 2014

colofonPO

-Raad

| Bevlo

gen

Bestu

ren 97

Redactie (Eind)redactie interviews Redactie Hoofdredactie

BEVLOGENBESTURENOM DE LEERLINGCONGRES 5 & 6 JUNI 2014