สปดาหท ๖

ระบบวทยกระจายเสยงในปจจบน

ความหมายของระบบวทยกระจายเสยง

ระบบวทย หมายถง ระบบทมการสงสญญาณจากเครองสงไปยงเครองรบโดยอาศยคลนแมเหลกไฟฟา หรอทเรยกกนงายๆ วาคลนวทย ระบบวทยทรจกกนมากทสดเพราะเกอบทกคนใช หรอไดสมผสในชวตประจำาวนกคอ วทยกระจายเสยง ซงประกอบดวยสถานวทยกระจายเสยงตางๆ และ เครองรบวทยทมตามบานเรอน หรอเครองขนาดเลกๆ ทพกตดตวไปได นอกจากวทยกระจายเสยง แลว ระบบวทยยงใชในการสอสารตางๆ อกหลายประเภท ดงเชน ระบบเรดารทใชสำาหรบวดความเรวของ รถยนต หรอใชสำาหรบหาตำาแหนงของเครองบน ระบบสอสารระหวางพนโลกกบยานอวกาศ ระบบสอสาร ระหวางนกบนและสถานควบคมการบน

โทรศพทไรสายและโทรศพทมอถอ โทรศพทระหวางประเทศผาน ดาวเทยม สญญาณของโทรทศนกสงดวยคลนวทยเชนกน

กระบวนการทำางานระบบวทยกระจายเสยง

กอนถงกระบวนการทำางานของระบบวทยกระจายเสยงนนเรามาทราบถงประเภทของคลนทเกยวของกบการทำางานของวทยกระจายเสยง

คลน หมายถง ลกษณะของการถกรบกวน ทมการแผกระจาย เคลอนทออกไป ในลกษณะของการกวดแกวง หรอกระเพอม และมกจะมการสงถายพลงงานไปดวย

การจำาแนกคลนตามลกษณะของตวกลาง แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน

1) คลนกล (mechanical wave) คอ คลนทตองอาศยตวกลางในการเคลอนทสามารถถายทอดและโมเมนตมโดยอาศยความยดหยนของตวกลาง เชน คลนเสยง คลนนำา คลนในเสนเชอก

คลนเสยง (sound wave) เปนพลงงานรปหนง เกดจากการสนสะเทอนของวตถแพรไปในตวกลางซงเปนสอในการเคลอนท เชน แพรไปในอากาศ เสยงจะทำาใหโมเลกลของอากาศเกดความเคลอนไหวเปนระลอก เชนเดยวกบการกระเพอมของคลนนำา เมอไปกระทบกบเยอหของคน เยอหจะเกดการสนสะเทอนตามความดง และความถของเสยง แลวไปกระตนใยประสาท สงไปยงสมองเพอแปลความหมายของคลนเสยงนนวาเปนเสยงอะไร ตามปกตหของคนเราจะไดยนเสยงทมความถ ตงแต 20 ถง 20,000 เฮรตซ และมความดงหรอความเขมตงแต 0 ถง 120 เดซเบล

ลกษณะของคลนเสยง

2) คลนแมเหลกไฟฟา (electromagnetic wave) คอ คลนทไมตองอาศยตวกลางในการเคลอนท เชน แสง คลนวทย คลนโทรทศน

คลนวทย (radio wave) เปนคลนแมเหลกไฟฟาชนดหนง มความถตงแต 3 กโลเฮรตซ ถง 300,000 เมกะเฮรตซ คลนแมเหลกไฟฟาเกดขนจากการเปลยนแปลงความเขมของสนามแมเหลกและไฟฟา ทเกดขนพรอมๆ กน เปนปรากฏการณทเกดขนเองตาม

ธรรมชาตทงในชนบรรยากาศของโลก และในอวกาศ การเคลอนทของคลนแมเหลกไฟฟาจะมลกษณะกลอกไปมา (oscillating) คอเกดการสนสะเทอนและเคลอนทสลบกนไป มลกษณะคลายคลนนำา จำานวนการสลบทเกดขนใน 1 วนาท เรยกวาความถตอวนาท ซงในชวงระยะเวลา 1 วนาท จะมคลนวทยเกดขนเปนจำานวนมาก

สวนคลนวทยทสถานวทยกระจายเสยงและสถานโทรทศน ใชเปนคลนพาหสญญาณเสยงและสญญาณภาพไปยงเครองรบนน เกดจากการทำางานของวงจรออสซลเลเตอร(oscillator circuit) ในเครองสง ซงทำาหนาททสรางความถวทยตามทสถานกำาหนด

ลกษณะของคลนวทย

คลนวทยมสมบตทนาสนใจประการหนงคอ สามารถสะทอนไดทบรรยากาศชนไอโอโนสเฟยรบรรยากาศในชนนประกอบดวยอนภาคทมประจไฟฟาอยเปนจำานวนมากเมอคลนวทยเคลอนทมาถงจะสะทอนกลบสผวโลกอก สมบตขอนทำาใหสามารถใชคลนวทยในการสอสารเปนระยะทางไกลๆได แตถาเปนคลนวทยทมความถสงขนการสะทอนดงกลาวจะมไดนอยลงตาม

ลำาดบการสงกระจายเสยงดวยคลนวทยระบบเอเอมนนคลนสามารถเคลอนทไปถงเครองรบวทยได 2 ทาง คอ

1. คลนดน ( Ground Wave ) คอ คลนทวงไปตามแนวราบระดบพนดนจากสถานสงถงผรบฟงเปนแนวเสนตรงปกตจะมรศมประมาณ 80 กโลเมตร

2. คลนฟา ( Sky Wave ) คอ คลนทวงขนไปกระทบบรรยากาศชนไอโอโนสเฟยรแลวสะทอนกลบลงมายงผรบฟงวธนสามารถแกปญหาเรองความโคงของผวโลกได

สำาหรบการสงกระจายเสยงดวยคลนวทยระบบเอฟเอม ซงมความถสงกวาจะมการสะทอนทชนไอโอโนสเฟยรไดจงไมสามารถใชคลนฟาไดคงใชเฉพาะคลนดนอยางเดยว ดงนนถาตองการสงกระจายเสยงดวยระบบเอฟเอมใหคลมพนทไกลๆ จงตองมสถานถายทอดเปนระยะๆ และผรบฟงตองตงสายอากาศสงๆ

ในการสงคลนระบบ   A.M. สามารถสงคลนไดทงคลนดน เปนคลนทเคลอนทในแนวเสนตรงขนานกบผวโลกและคลนฟาโดยคลนจะไปสะทอนทชนบรรยากาศไอโอโนสเฟยร แลวสะทอนกลบลงมา จงไมตองใชสายอากาศตงสงรบ

ระบบวทยกระจายเสยง

วทยกระจายเสยงแพรเสยงใน 3 ชวงความถคอ (1) ความถกลาง (Medium Frequencies) สำาหรบคลนยาว (2)ความถสง (High Frequencies) สำาหรบคลนสน (Short Waves) และ(3) ความถสงมาก (Very High Frequencies-VHF)

ระบบการแพรเสยงม 2 ระบบคอ (1)การแพรเสยงในระบบ เอ เอม (Amplitude Modulation-AM) โดยใชชวงความถกลาง และชวงความถสง และ(2)การแพรเสยงในระบบเอฟ เอม(Frequencies Modulation-FM) โดยใชชวงความถสงมาก

ในการสงวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศนจำาเปนตองมการกำาหนดแถบความถในการกระจายเสยงและแพรภาพทแนนอน เพอไมใหมการสงคลนรบกวนกน เพราะคลนวทยเปนทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจำากด นอกจากจะใชสงวทยและโทรทศนแลว ยงใชในกจการโทรคมนาคมอนๆ ดวย ดงนนจงตองมองคกรระหวางประเทศ คอสหภาพโทรคมนาคมระหวางประเทศ (International Telecommunication Union) หรอเรยกยอๆ วา ITU ทำาหนาทกำาหนดแนวทางการใชและบรหารคลนวทยใหแกประเทศสมาชก สหภาพ ITU ไดแบงแถบความถของโลกออกเปน 3 เขตภมภาค คอ

เขตภมภาคท 1 ไดแกประเทศในทวปยโรป แอฟรกา รสเซย

เขตภมภาคท 2 ไดแกประเทศในทวปอเมรกาเหนอ อเมรกาใต

เขตภมภาคท 3 ไดแก ประเทศในทวปเอเชย ออสเตรเลย และหมเกาะแปซฟก ประเทศไทยกอยในเขตภมภาคน

แตละเขตภมภาค ITU จะกำาหนดใหใชความถในกจการสอสารและโทรคมนาคมตางกนทงนเพอปองกนไมใหคลนรบกวนกน โดยกำาหนดกรอบการใชงานแตละความถดงน

แสดงการแบงชวงความถในการใชงารนคลนวทย

ชวงความถ

ชอทกำาหนด การใช

3-30 KHz Very Low Frequency –VHF ความถตำามาก

การสงวทยนำาทางระยะไกล/โซนาร

30-300 KHz

Low Frequency –LF ความตำา

การสงวทยนำาทาง/วทยสมครเลน

300-3000 KHz

Medium Frequency –MF ความถปานกลาง

การสงวทยเพอการเดนเรอ/การคนหาทศทาง/วทยกระจายเสยง เอเอม

3-30 MHz

High Frequency –HF ความถสง

วทยเพอการคนหาและชวยเหลอ/การสอสารอากาศกบพนดน/โทรเลข/โทรศพท/โทรสาร/วทย เอเอม คลนสน

30-300 MHz

Very High Frequency- VHF ความถสงมาก

สงโทรทศน/วทยระบบ เอฟเอม/วทยควบคมจราจรทางอากาศ/วทยตำารวจและแทกซ /วทยนำาทาง

300-3000

Ultra High Frequency – สงวทยโทรทศน/เรดาร/

MHz UHF ความถสงยง ดาวเทยม

3000-30000 MHz

Super High Frequency –SHF ความถสงยงยวด

สอสารดาวเทยม/ไมโครเวฟ/โทรศพทเคลอนท/วทยตดตามตว

30-300 GHz

Extremely High Frequency –EHF ความถสงสด

สงเรดารและการทดลองเฉพาะทาง

ทมา : เอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบวทยและโทรทศน ฉบบปรบปรง หนวยท 5 หนา 194

หมายเหต: มาตราวดความถคลนวทยมหนวยเปนเฮรตซ 1,000 เฮรตซ = 1 กโลเฮรตซ/1,000 กโลเฮรตซ = 1 เมกะเฮรตซ/1,000 เมกะเฮรตซ = 1 จกะเฮรตซ

นอกจากจะตองปฏบตตามขอตกลงท ITU กำาหนดแลว แตละประเทศตองมหนวยงานกำากบดแลในเรองความถ และการตงสถาน เชน สหรฐอเมรกา มหนวยงาน FCC สวนประเทศไทยมองคกรจดสรรคลนความถและกำากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม หรอเรยกชอยอวา กสทช ทำาหนาทดงกลาว

หลกการสงวทยกระจายเสยง

ในการสงวทยกระจายเสยง สถานวทยทกแหงจะตองมหองสงกระจายเสยง (studio) และหองเครองสง (transmitter)

หองสงกระจายเสยง เปนทรวมของเสยงซงมาจากแหลงตางๆ ไดแกเสยงพด เสยงดนตรและเสยงประกอบในหองนจะมอปกรณสำาคญ เชน ไมโครโฟน เครองเลนซด เครองเลนแผนเสยง เครองบนทกเทปหรอซด เครองคอมพวเตอรทใชในการบนทกและตดตอเสยง แผงควบคมเสยง รวมทงอปกรณประกอบในการผลตรายการตางๆ

หองสงกระจายเสยง

หองเครองสงวทยกระจายเสยง จะแยกกนอยคนละสวนกบหองสงกระจายเสยง เครองสงจะทำาหนาทกำาเนดคลนวทย ผสมสญญาณเสยงทสงมาจากหองสงกระจายเสยงกบคลนวทย และทำาการแพรสญญาณทถกผสมแลวไปตามสายอากาศของเครองสง เพอแพรกระจายไปยงเครองรบของผฟง ตามความถและระบบทกำาหนดไว

หลกการสงวทยกระจายเสยงจะไดดงภาพ

สถานวทย (radio station)

สายอากาศเครองรบ

สายอากาศเครองสง (antenna)

เครองควบคมเสยง (control console)

เครองสงวทยกระจายเสยง (broadcast transmitter)

ไมโครโฟน (microphone)

ลำาโพง (loudspeaker)

เครองรบวทย (radio receiver)

ผฟงตามบานเรอน listener’s home

จากภาพจะเหนวากระบวนการสงวทยกระจายเสยงเรมตนจาก การพดผานไมโครโฟน ไมโครโฟนจะเปลยนเสยงใหเปนสญญาณไฟฟา หรอเรยกวากระแสเสยง (audio current ) นำากระแสเสยงไปขยายใหแรงขน แลวสงไปยงเครองควบคมเสยงเพอปรบระดบเสยงใหมความพอด ทงระดบสง-ตำา ดง-คอย กอนทจะสงไปยงเครองสง โดยใชสายเชอมโยง แตถาเครองสงอยไกลอาจใชระบบไมโครเวฟ เมอสงสญญาณเสยงไปยงหองสงกจะถกนำาไปผสมกบคลนวทยในระบบ เอ เอม หรอ เอฟ เอม ขนอยกบระบบการกระจายเสยงของสถานแตละแหง คลนทผสมแลวจะถกขยายใหมกำาลงแรงขน แลว

สงไปตามสายอากาศเพอกระจายคลนออกไปจากเสาอากาศไปยงเครองรบวทย

หลกการรบวทยกระจายเสยง

เมอสญญาณเสยงแพรออกอากาศไป สายอากาศของเครองรบจะรบคลนวทยทสถานตางๆ สงมา ทงนภายในเครองรบมวงจรเลอกรบคลน (tuner) จะเลอกสญญาณความถของสถานวทยทตองการออกมา แลวขยายสญญาณใหแรงขน ตอจากนนจะสงเขาภาคแยกสญญาณ(detector หรอ demodulator) เพอแยกคลนวทยออกใหเหลอแตคลนเสยง แลวนำาคลนเสยงไปขยายใหกำาลงแรงขนในภาคขยายเสยง (audio amplifier) หลงจากนนกจะสงไปยงลำาโพงหรอหฟง (head phone) เพอเปลยนสญญาณไฟฟาใหเปนคลนเสยง ในระดบความเขมทหสามารถฟงได

จะเหนวาหลกการสงและรบวทยกระจายเสยงเปนกระบวนการทางอเลกทรอนกส ซงมความซบซอน สำาหรบผศกษาทางดานนเทศศาสตรควรมความรพนฐานอยางงายๆ เพอใหรลกษณะธรรมชาตของสอ และสามารถนำาไปใชในการจดและผลตรายการได ภายใตจดเดนและขอจำากดของวทยกระจายเสยงเพอทจะไดสงสารและผฟงไดรบประโยชนสงสด

ระบบการทำางานของวทยกระจายเสยง

อยางททราบกนวา ระบบของวทยกระจายเสยงนน ม 2 ระบบคอระบบ AM และระบบ FM ถงแมวาจะมการพฒนามาจนถงระบบดจทลในปจจบนกตาม เรามาเรยนรถงความแตกตางของระบบ AM และระบบ FM เพอใหเขาใจการทำางานมากขน

ความถและชวงสญญาณ

1. ความถทใชสงกระจายเสยงระบบเอเอมและเอฟเอม การสงวทยกระจายเสยงระบบเอเอมจะสงในแถบความถปานกลาง (Medium Frequency – MF หรอ MW) คอ 300-3,000 กโลเฮรตซ และในแถบความถสง (High Frequency: HF) 3-30 เมกะเฮตรซ ใชสงวทยเอเอมคลนสน (Short Wave –SW) สำาหรบประเทศไทยและประเทศในแถบทวปเอเชยรวมทงสหรฐอเมรกาจะใชชวงความถ 525-1605 กโลเฮรตซ ในการสงวทยกระจายเสยงระบบเอเอม

การสงวทยกระจายเสยงระบบเอฟเอมจะสงในแถบความถสงมาก (Very High Frequency: VHF) คอชวงความถ 30-300 เมกะเฮรตซ และในแตละภมภาคของโลกจะมการสงในแถบความถตางกนไปตามท ITU กำาหนด สำาหรบประเทศไทยสงในแถบความถ 88-108 เมกะเฮรตซ

2. ชองสญญาณการสงวทยกระจายเสยง ในการสงวทยกระจายเสยงจะมมาตรฐานทางเทคนคกำาหนดใหมความกวางของชองสญญาณ หรอความกวางของแถบคลนทสถานวทยใชในการการสงวทยกระจายเสยง เรยกวาแถบความถดานขาง (side band) เพอปองกนไมใหสญญาณทสงในแถบคลนใกลเคยงกนรบกวนกน ชองสญญาณหรอความกวางของแถบคลนในการสงกระจายเสยงระบบเอเอมโดยทวไปจะมขนาด 10 กโลเฮรตซ สวนระบบเอฟเอมความกวางของชองสญญาณจะกวางถง 200 กโลเฮรตซ (อรรณพ เธยรถาวร 2529 )

3. ความแตกตางระหวางวทยกระจายเสยงระบบเอเอมกบระบบเอฟเอม

วทยกระจายเสยงระบบเอเอมและระบบเอฟเอมมคณสมบตแตกตางกน 2 ประการ คอ ดานคณภาพของเสยงและการครอบคลมพนท

3.1 คณภาพของเสยง โดยทวไปวทยกระจายเสยงระบบเอฟเอมจะมคณภาพเสยงดกวาระบบเอเอมเพราะมความชดเจน (High Fidelity – Hi Fi) ปราศจากเสยงรบกวน การทระบบเอฟเอมมคณภาพสงกวาระบบเอเอมนนมาจากสาเหตดานเทคนค 3 ประการคอ

3.1.1 การมอดเลตหรอการผสมคลนระบบเอเอม เปนการผสมทางความกวางของคลน และคลนเสยงจะหอหมภายนอกคลนวทย เมอสงออกอากาศไปจะทำาใหสญญาณเสยงถกรบกวนจากธรรมชาต เชน ฟาแลบ ฟาผา หรอแมแตกระแสไฟฟาทเกดจากการกระทำาของมนษย เชน การใชมอเตอร การจดระเบดเครองยนต เปนตน สญญาณเหลานจะเขาไปรบกวนทำาใหเสยงไมชดเจน สวนระบบเอฟเอมนนเปนการผสมความถโดยใหคลนเสยงแทรกเขาไปในคลนวทย หากมสญญาณรบกวนจะเกาะอยภายนอก ไมสามารถรบกวนสญญาณเสยงทอยภายในได ดงนนระบบเอฟเอมจงไมมเสยงรบกวนจากบรรยากาศภายนอก

3.1.2 การสงวทยกระจายเสยงระบบเอฟเอม สงในแถบความถสงมาก (VHF) จงมเสยงรบกวนนอยกวาระบบเอเอม ซงสงในแถบความถปานกลาง (MF) และในแถบความถสง (HF)

3.1.3 ชองสญญาณหรอความกวางของแถบคลน ในการสงวทยกระจายเสยงระบบเอฟ เอมกวางมากถง 200 กโลเฮรตซ สวนระบบ เอเอมใชความกวางของชองสญญาณเพยง 10 กโลเฮรตซ การทมสญญาณ

กวางทำาใหสามารถสงความถสงเชนเสยงดนตรไดด มความชดเจนทกเสยงจงเกดความไพเราะมากกวาการกระจายเสยงระบบเอเอม

3.2 การครอบคลมพนท การกระจายเสยงระบบเอเอมมขอไดเปรยบเทยบระบบเอฟเอม คอสามารถแพรคลนไดไกลกวา ทงนเพราะระบบเอเอมสงในแถบความถปานกลาง โดยแพรคลนพนดนไปตามพนโลก หากใชเครองสงทมกำาลงสงสงจะสงไดครอบคลมพนทเปาหมาย สวนการกระจายเสยงระบบเอฟเอมนนสงในแถบความถสงมากตองใชการแพรคลนแบบคลนตรง การแพรคลนแบบนจะไปไดไมไกล เมอไปกระทบกบสงกดขวาง เชนตกสง ภเขา หรอปาไม จะเปนอปสรรคในการแพรกระจายคลน การแกไขอปสรรคในการสงวทยกระจายเสยงระบบเอฟเอมกคอตองเพมความสงของเสาอากาศและเพมกำาลงสงใหสงขน

ระบบการสงวทยกระจายเสยงทผานมาในอดตเรมจากการเปลยนเสยงเปนสญญาณไฟฟาในระบบอนาลอก (Analog) แลวนำาสญญาณเสยงผสมกบคลนความถวทยทำาการสงออกอากาศ การสงวทยกระจายเสยงยคแรกเปน การสงระบบ AM (Amplitude Modulation ) ซงสงกระจายเสยงในยานความถกลาง MW (Medium Wave) ระบบ AM (Amplitude Modulation) สงคลนโดยการเปลยนแอมพลจดของคลนพาหะตามสญญาณของคลนทตองการสงออกไป ความถของคลนพาหะอยในชวง 530 – 1,600 กโลเฮรตซสงคลนโดยใชความถขนาดกลางหรอความถ MF (Medium Frequency) อปกรณทใชงานในการสงวทยกระจายเสยง คอจากไมโครโฟน จากเทป จากแผนเสยงหรอ แผน ซ ด เครองเลนแผนเสยง เทปบนทกเสยง ฯลฯ สญญาณเสยงจากแหลงตางๆ ในหองสงกระจายเสยง มารวมกบคลนวทยหรอสญญาณวทย ในอปกรณเครองสง เพอใหคลนวทยเปนตวพาห นำาออกอากาศแพรไปยงเครองรบ โดยการกระจายเสยงระบบ เอ.เอม เปนการผสมคลนเสยงกบคลนวทยตามความกวางของคลน

การสงสญญาณแบบอนาลอก

มการพฒนาการสงวทยกระจายเสยงในระบบ FM (Frequency Modulation) เปนการผสมสญญาณเสยงกบคลนวทยโดยใชเทคนคเปลยนแปลงความถของคลนวทยทำาใหคณภาพเสยงดในการรบฟงจากเครองรบวทยดขนกวาการรบฟงในระบบ AM สงกระจายเสยงในยานความถ VHF( Very High Frequency )ความถของคลนพาหะอยในชวง 88 – 108 เมกะเฮรตซ สวนระบบ เอฟเอม เปนการผสมคลนเสยงกบคลนวทยตามความถของคลน ซงแตเดม การผสมสญญาณเสยงกบสญญาณวทยหรอการ มอดเลชน (modulation) จะออกมาในรปสญญาณแบบ อะนาลอก (analog) หมายถงการสงสญญาณเสยงและสญญาณวทยออกมาในรปคลนซายน (sine wave) ซงมลกษณะคลายกบคลนนำา มความตอเนองกนแต มขนาดของสญญาณไมคงท การเปลยนแปลงของสญญาณเปนแบบคอยเปนคอยไป และแปรผนตามเวลา

การสงสญญาณแบบอะนาลอก เชนการสงวทยกระจายเสยงระบบ เอ.เอม. แมจะใหเสยงตรงตามตนเสยงเดมแตการสงสญญาณอะนาลอกอาจถกรบกวนจากบรรยากาศและอปกรณไฟฟาตางๆ จนทำาใหสญญาณเกดการผดเพยนได สวนการสงวทยกระจายเสยงระบบ เอฟเอมนน ถงแมจะมคณภาพของเสยงด และมความเพยนของสญญาณนอยกวาระบบ เอเอม แตใชแถบความถในการสงสญญาณกวางมากเมอเทยบกบความถทมอยอยางจำากด ซงตองรกษาพนทในแถบความถวทยไวเพอใชงานสอสารประเภทอนอก เมอมขอจำากดดงกลาวมาแลว จงไดมการพฒนาระบบการสงสญญาณทมประสทธภาพมากกวาเดม นนกคอระบบดจทล

ระบบดจทล (Digital)

ในปจจบนไดมการเปลยนการสงวทยกระจายเสยงเปนระบบดจทล (Digital) สญญาณเสยงจะถกเขารหสเปนสญญาณระบบดจตอลและผสมกบคลนวทยทำาการสงออกอากาศ สวนอปกรณการสงวทยกระจายเสยง เชนอปกรณหองสงจะมการเปลยนจากระบบอนาลอกเปนระบบดจตอล คอจะใชคอมพวเตอรมาทดแทนอปกรณเครองเลนแผนเสยง เครองเลนซด เทปบนทกเสยง ฯลฯ รปแบบการทำางานของเจาหนาทชางเทคนค ผจดรายการวทยจะเปลยนไปจะตองทำางานดวยเครองคอมพวเตอรในการทำาผงรายการวทย การผลตรายการวทย การควบคมการทำางานออกอากาศ การสงงานดวยระบบ Remote Control อกดวย

หลกการทำางานของระบบดจทล

การสงสญญาณวทยกระจายเสยงดจทล เปนการนำาเอาคลนสญญาณอะนาลอก ทมลกษณะเปนคลนซายน (sine wave) มาแปลงเปนสเหลยม (square wave) ในรปของตวเลขฐานสอง (binary digits)โดยกำาหนดใหมคาเปน 0 ขณะไมมสญญาณ และมคาเปน 1 ขณะมสญญาณ สญญาณ

ดจทลจงไมตอเนองกน ขนาดของสญญาณจะมคาคงทอยระยะหนงแลวจงเปลยนคาไป สญญาณดจทลทเปลยนไปนนจะมลกษณะเปนการเหนยวนำาทางไฟฟา แบบเปด/ปด อตราการเหนยวนำาทางไฟฟาเพอสงขอมลรปรหสตวเลขฐานสองนเรยกวา บท เรท (bit rate) การสงสญญาณระบบดจทลนน มคณสมบตคอมเสยงชดเจน ปราศจากการรบกวน และสามารถสงไดหลายรายการในแถบความถเดยวกน ในการสงวทยกระจายเสยงระบบดจทล สถานวทยตองปรบเปลยนอปกรณตางๆ จาก ระบบอะนาลอกเปนระบบดจทล สวนดานเครองรบกตองมการปรบเปลยนเปนระบบดจทลดวยเชนเดยวกน

ระบบวทยกระจายเสยงดจทลทนำามาแสดงครงแรก เรยกวา ระบบ ย

เรกา (Eureka 147) โดยประเทศทางกลมยโรป หลายประเทศเปนผบกเบกทดลองสงกระจายเสยงและแพรภาพทเปนระบบดจทล มาตงแต ค.ศ. 1981 องคกรทนำาระบบการสงวทยกระจายเสยงแบบดจทลมาใชเปนแหงแรกของโลกคอ BBC โดยเรมสงออกอากาศตงแต ค.ศ. 1997 เปนตนมา วทยกระจายเสยงระบบดจทลแบงออกเปน 2 กลมคอ กลมยโรป และกลมอเมรกา

ระบบวทยกระจายเสยงระบบดจทล กลมยโรปแบงเปน 3 ระบบ คอ

1. ระบบ DAB (Digital Audio Broadcasting) ระบบนมคณภาพเสยงดเทยบเทากบการฟงจากเครองซด แตขนาดของสญญาณใหญจงมปญหาในการจดสรรคลนความถ 2. ระบบ DRM (Digital Radio Mondiale) เปนระบบดจทลสำาหรบสงวทยระบบ เอเอม คลนสน3. ระบบ Sat Radio (Satellite Radio) ใหบรการสงวทยดจทลผานดาวเทยมโดยใชเทคโนโลยของ DAB ครอบคลมพนททวโลกวทยกระจายเสยงระบบดจทล กลมอเมรกาแบงเปน 3 ระบบ คอ

1. ระบบ IBOC (In Band on Carrier) เปนการสงกระจายเสยงแบบคขนานกนทง 2 ระบบ คอระบบอะนาลอก และดจทลในเวลาเดยวกน โดยใชแถบความถเดม เพอใหผรบทมเครองรบแบบอะนาลอกฟงไดเหมอนเดม สำาหรบผทตองการฟงวทยระบบดจทลกสามารถฟงได เพยงใชเครองรบทเปนดจทล โดยอาศยการสงสญญาณเสยงจากแหลงกำาเนดเดยวกน

2. ระบบ HD Radio (High Definition Radio) พฒนาจากระบบ IBOC ใชกบเครองสงวทย เอเอม

และ เอฟเอม ในระยะแรกมการสงในประเทศสหรฐอเมรกาเทานน ตอมาขายลขสทธในการสงแกตางประเทศ จดเดนของระบบคอ ใชกบเครองสงวทย AM และ FM ทมใชอยเดมได และสงรายการในระบบอะนาลอกเดมไดดวย นอกจากนยงสงสญญาณเสยงในระบบดจทล เรดโอทมคณภาพสงรวมทงสญญาณขอมลดจทลได มเครองรบจำาหนาย ในราคาไมแพงประกอบกบขอเสยของระบบคอ จะตองจาย

คาลขสทธในงานระบบใหกบบรษท ไอ บควต ( iBiquity) ผพฒนาระบบ

3. ระบบ Sat Radio ใหบรการสงวทยผานดาวเทยมครอบคลมทวโลก เชนเดยวกบในกลมยโรป

การสงวทยกระจายเสยงระบบดจทล นอกจากจะเปนการประหยดความถในการสง เพราะสามารถสงรายการไดพรอมกนในชองเดยวกน มคณภาพเสยงชดเจนแลว ยงสามารถเชอมตอกบเครอขายอนเทอรเนต และโทรศพทเคลอนท ในดานการรบนน ผฟงสามารถรบรายการตางๆ ไดโดยไมตองยงยากในการคนหา เพราะวทยกระจายเสยงดจทลไมจำาเปนตองคนหารายหารทางความถ แคจะเลอกจากชอรายการตางๆ แทน และถายงเปดฟงรายการจากสถานเดยวกนอย ผฟงสามารถเปลยนชอจากรายการหนงไปยงอกรายการหนงไดทนท

ปจจบนวทยกระจายสยงระบบดจทลเปนทแพรหลายทงใน ยโรป อเมรกา ญปน เกาหล และนบตงแตป ค.ศ. 2015 (พ.ศ. 2558) เปนตนไป สหภาพโทรทคมนาคมระหวางประเทศ (ITU) ไดประกาศใหประเทศสมาชกทกประเทศ สงวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศนระบบดจทล ดงนนทกประเทศจงตองเตรยมรองรบคำาประกาศดงกลาว รวมทงประเทศไทยซงเปนสมาชกของ ITU ดวย

ประเทศไทยกำาลงจะมวทยดจทล ปจจบนการรบฟงวทยในประเทศไทยยงคงใชระบบอนาลอกในการรบสงสญญาณ ซงใชคลนความถในยาน FM และ AM โดยปญหาทเกดขนจากการรบฟงวทยกระจายเสยงในระบบอนาลอกคอ ไมสามารถรบฟงไดชดเจน และมปญหาจากการรบกวนสญญาณจากวทยชมชนทมการใชงานคลนความถในยาน FM จำานวนมาก การเรมระบบการสงสญญาณวทยกระจายเสยงในระบบดจตอลจงเปนปจจยทสามารถแกไขปญหาการรบฟงวทยได เนองจากการเพมประสทธภาพการใชงานคลนความถวทย สามารถรองรบรายการวทยไดมากขนถง 6 – 18 รายการ เมอเทยบกบเทคโนโลยระบบอนาลอก สงผลใหการรบฟงวทยสามารถครอบคลมพนทไดมากขน จากเดมทสามารถรบฟงไดเฉพาะบางพนทเชน กรงเทพมหานคร กจะสามารถรบฟงไดในระดบประเทศ  และอาจทำาใหสดสวนจำานวนครวเรอนทรบชมรายการวทยมมากขน นอกจากนยงสามารถใหบรการขอมล (Data Broadcasting) ไปพรอมกบสญญาณเสยง คอ สามารถฟงวทยไปพรอมๆดขอความหรอดภาพ (ภาพนง หรอ Slide) บนหนาจอวทยดจตอลได ทำาใหผบรโภคสามารถไดรบขาวสาร หรอขอมลเพมเตมจากเนอหารายการทรบชม

สำานกงานกสทช. จงมแผนการเรมการรบสงสญญาณวทยกระจายเสยงระบบดจตอลภายใน 2 ป โดยจะมหลกเกณฑและวธการอนญาตใหใชคลนความถสำาหรบการประกอบกจการวทยกระจายเสยงในระบบดจตอลภายใน 3 ป และมการเรมรบสงสญญาณวทยกระจายเสยงในระบบดจตอลภายใน 4 ป ซงคาดวาจะมจำานวนครบเรอนในเมองใหญทสามารถรบสญญาณวทยกระจายเสยงในระบบดจตอลไดไมนอยกวารอยละ  80 ภายใน 5 ป

รจกกบวทยดจทล

การรบสงสญญาณวทยกระจายเสยงระบบดจทลทประเทศไทยจะดำาเนนการ จะใชคลน VHF ในการรบสงสญญาณ โดยวทยอนาลอกกบวทยดจทลนนจะมความแตกตางกนอยางชดเจน ดวยคณภาพของเสยงทฟงนนจะมความชดเจน ไมมคลนแทรก หากฟงเพลงกจะเหมอนกบการรบฟงผานทาง CD และไมมการจำากดพนทในการรบฟงอกตอไป เพราะจะสามารถรบฟงไดครอบคลมในระดบภมภาคและระดบประเทศ

จดเดนทสำาคญคอ วทยดจทล มความสามารถในการ สงไดทงเสยง ขอความและภาพไปพรอมๆกน หากฟงเพลงกอาจจะมชอเพลงทฟงอยแสดงขนมาใหเหน พรอมภาพศลปนทรองเพลงดงกลาว หรออาจมขอความบอกรายการตอไป เพลงตอไปแสดงขนมา หรอหากเปนรายการวทยดานการศกษากจะทำาใหผจดรายการสามารถเปดภาพ Slide ไปพรอมๆกบการสงเสยง หรอหากเปนวทยดานการจราจร กสามารถใสภาพการจราจรในขณะใหผฟงไดชมได หรอ DJ อาจถายรปใหดพรอมๆกบการจดรายการ ทงนกขนอยกบวาผประกอบการจะนำาไปใชงานอยางไร  แตการรบฟงวทยดจตอลนนกตองใชอปกรณทรองรบในการฟงดวยเชนกน

โดยเครองรบวทยระบบอนาลอกทเราใชๆ กนอยทกวนน ใชฟงวทยดจทลไมได แตสำาหรบรถยนตทไมไดมาพรอมกบเครองรบวทยดจทล กจะมอปกรณ

สำาหรบตอเพมเขาไป เพอใหสามารถรบฟงทงวทยดจทลและวทยอานาลอคได อยางไรกตาม ในตอนนมรถยนตหลายรน โดยเฉพาะรถยนตทผลตสำาหรบประเทศทมการออกอากาศวทยดจทลแลว เชนในยโรป กมาพรอมกบวทยดจทลแลว

พอสรปไดวาการเปลยนแปลงและพฒนาการทางเทคโนโลยทำาใหลกษณะของสอ วทยกระจายเสยงมลกษณะใหม ๆ เกดขน ดงน

๑. วทยกระจายเสยงระบบขอมล หรอเรยกวา Radio Broadcast Data System ( RBDS ) อาศยเทคโนโลยดจตทล (digital ) ทาใหสถานวทยสามารถสงขอมลถงผฟงผานอปกรณเครองรบท

เรยกวา Smart Radio Receivers ได ขอมลทสงสามารถระบชอเพลงและชอศลปนได RBDS ใหความสะดวกกบผฟงในการเลอกสถานโดยทจะมหนาปทมแสดงขอมลและการกวาดคลนทใหผฟงเลอกสถานทรบฟงไดจากรปแบบของสถาน และยงสามารถบงชสถานทเผยแพรขอมลการจราจรและในกรณทผฟงตองการทราบขอมลน เครองรบ RBDS ประจารถกจะสามารถคดเลอกสถานนนมาใหฟงไดอยางรวดเรว นอกจากนเครองรบ RBDS ยงสามารถตดตงในบานไดดวย

๒. การกระจายเสยงระบบดจทล การนาเทคนคดจทลมาใชแทนอนาลอกในการกระจายเสยงเปนการกระจายเสยงระบบดจทล เรยกวา DAB ( Digital Audio Broadcasting ) ทำาใหคณภาพเสยงดกวาเดม มประสทธภาพสงและประหยด ใชกาลงสงนอยกวาแตครอบคลมพนทมากกวา ไมมปญหาการรบคลนของสถานทตดกน สามารถใหบรการเสรมทเปนขอมลขาวสารตาง ๆ ได เชน ขอมลการพยากรณอากาศ ขอมลการจราจร ตารา เปนตน

๓. การสงกระจายเสยงผานดาวเทยม เรานำาดาวเทยมมาใชกบวทยกระจายเสยงในการผลตและกระจายเสยงถงผฟง เรยกวา Direct Broadcast System หรอ DBS โดยการสงกระจายเสยงนสงสญญาณจากแหลงผลตหรอสถานผานดาวเทยมกลบมายงภาครบและสงตอไปยงเครองรบวทยกระจายเสยง การกระจายเสยงผานดาวเทยมนมขอด คอ สามารถเชอมโยงสญญาณผานสงกดขวางได

สญญาณครอบคลมพนทไดมาก สามารถสงสญญาณไดหลายสถานพรอมกน และใหคณภาพสญญาณทด

๔. การใชเสนใยแกวนำาแสง ( fiber optic ) กบวทยกระจายเสยง โดยสญญาณจะถกสงตรงไปยงบานหรอสถานททมการเชอมโยงสายเคเบลของเสนใยแกวนำาแสง ใหสามารถฟงขาวสารจากรายการตาง ๆ ของทางสถานได

๕. คอมพวเตอร โดยทาการเชอมโยงวทยกระจายเสยงเขากบเครอขายคอมพวเตอรอนเทอรเนต

( Internet ) โดยทสถานวทยกระจายเสยงจดทาเวบไซตและโฮมเพจ (web site และ home page ) เพอใหผฟงทมเครองคอมพวเตอรเขาสโปรแกรมและ address ททางสถานกาหนดไวซงผฟงกจะสามารถฟงการกระจายเสยงผานสอคอมพวเตอรได