1

การวเคราะหประสทธภาพการผลตขาวของเกษตรกร อำาเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก

ดวยขอมล Panel Data ปเพาะปลก 2550, 2552 และ 2554An Efficiency Analysis of Rice Production of Wat

Bot District Farmers Using Panel Data of the Crop Year 2007, 2009 and 2011.

เทพตยา นตยชาต1

nookwan_teptiya@hotmail.comมาฆะสร เชาวกล2 และ ดร.สมพนธ เนตยานนท3

makasiric@nu.ac.th และ sampann@nu.ac.thบทคดยอ

ปจจบนผปลกขาวกยงคงประสบปญหาภาวะยากจนอยจากการมรายไดตำ,า เน,องจากหลากหลายปจจยและสวนหน,งมาจากการใชปจจยการผลตอยางไมเหมาะดวยปรมาณท,สงผลใหตนทนสงขนและผลผลตท,ไดรบไมมประสทธภาพ ดงนนการศกษาครงนจงมวตถประสงคเพ,อศกษาถงประสทธภาพจากการใชปจจยการผลตของเกษตรกร ดวยขอมล Panel Data จากเกษตรกรครวเรอนเดมท,ปลกขาวในปการผลต 2550, 2552 และ 2554 แบงเปน นาป 495 ตวอยาง และนาปรงอก 141 ตวอยาง โดยผลการศกษาพบวา สมการการผลตขาวทงการทำานาปและการทำานาปรงท,มตวแปรตาม คอ ผลผลตขาว และตวแปรอสระ ไดแก ปรมาณปยเคมรวม คาใชจายสารเคม คาใชจายการจางเคร,องจกร คาใชจายการจางแรงงาน และจำานวนแหลงนำา ถกประมาณการดวยวธ Random Effect ซ,งแสดงใหเหนวากลมเกษตรกรตวอยางมการเปล,ยนแปลงการใชปจจยการผลตอยตลอดเวลาจากปจจยทางดานราคาเปนสำาคญ และเม,อวเคราะหถงคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตแตละชนดพบวา ทงการทำา

1 นสตปรญญาโท สาขาเศรษฐศาสตร คณะบรหารธรกจ เศรษฐศาสตร และการส,อสาร มหาวทยาลยนเรศวร2 รองศาสตราจารย ดร. ประจำาภาควชาเศรษฐศาสตร คณะบรหารธรกจ เศรษฐศาสตร และการส,อสาร มหาวทยาลยนเรศวร3 ดร. ประจำาภาควชาบรหารธรกจ คณะบรหารธรกจ เศรษฐศาสตร และการส,อสาร มหาวทยาลยนเรศวร

2

นาปและนาปรงมคาความยดหยนแบบยดหยนนอย ซ,งชวา การเปล,ยนแปลงระดบการใชปจจยการผลตสงผลตอผลผลตนอยมาก

คำาสำาคญ: 1) ประสทธภาพการผลตขาว 2) ความยดหยนของผลผลตขาว 3) ขอมลพาแนล

AbstractsNowadays farmers still gain lower income because

of an inappropriate use of inefficient production factors; seed, fertilizer, employing machine and labor and water resources in quantity that have an effect on increasing production cost and inefficient unit of output or rice. Thus the purpose of this study was to study the production efficiency from several factors in producing rice, by Panel Data of the crop year 2007, 2009 and 2011, divided farmers who grow rice in the first crop consisted of 495 samples and second crop, 141 samples. The findings indicated that the first crop and the second crop were estimated by Random Effect Model, farmers changed the level of variable production inputs over time or the samples adjusted themselves at the time by price of factor costs. Then efficiency analysis of rice production was using the elasticity of production showed both of the crops are inelastic. This implies that the output less responds to increase or decrease in the use of the input . Keywords: 1) Efficiency analysis of rice production 2) Elasticity of rice 3) Panel Data

บทนำา (Introduction)“การทำานา ยงคงเปนอาชพ”

หลกของคนไทยมาตงแตอดต และปจจบนอาชพนกยงคงประสบปญหาภาวะยากจนอย ดงนนการชวยเหลอเกษตรกรเพ,อยกระดบ

ความเปนอยใหดขน จงเปนนโยบายหลกของทกๆ รฐบาล ไมวาจะเปนนโยบายการเพ,มประสทธภาพการผลต โครงการลดตนทนการผลต และการแทรกแซงกลไกราคาตางๆ รวมไปถงการ

3

พฒนาระบบชลประทานท,มนำาเปนปจจยการผลตสำาคญในการเพาะปลกขาว โดยโครงการเข,อนแควนอย อนเน,องมาจากพระราชดำาร หรอ เข,อนแควนอยบำารงแดน ไดถกสรางขนเพ,อการจดสรรทรพยากรนำาใหแกเกษตรกรในพนท,ลมนำาแควนอยตอนลาง เน,องจากเปนพนท,เกษตรกรรมท,ประสบปญหานำาทวมลกในฤดฝนและขาดแคลนแหลงนำาในฤดแลงเปนประจำาทกป สงผลใหเกษตรกรสวนใหญมรายไดตำ,าจากการทำานาไดเพยงครงเดยวในฤดฝนและผลผลตไดรบความเสยหายจากอทกภย

ในการสรางเข,อนแควนอยบำารงแดนไดมการตดตามและประเมนผลสภาพเศรษฐกจและสงคม ซ,งเปนสวนหน,งของแผนปฏบตการเพ,อแกไขและพฒนาส,งแวดลอมแบบบรณาการ เข,อนแควนอยฯ ท,ไดตดตามในพนท,รบประโยชนจากเข,อนแควนอยฯ โดยมการเกบขอมลจากครวเรอนเดมตดตอกนเปนระยะเวลา 3 ปเพาะปลก คอป 2550, 2552 และ 2554 (panel data) เพ,อศกษาถงการเปล,ยนแปลงพฤตกรรมท,เกดขนและผลกระทบจากการสราง

เข,อนในขณะกอสราง รวมไปถงการใชประโยชนจากนำาและการใชปจจยการผลตตางๆ ในการเพาะปลกขาว

โดยขอมลจากรายงานการตดตามและประเมนผลสภาพเศรษฐกจและสงคมฯ พบวา เกษตรกรมตนทนจากการปลกขาวทงการทำานาปและนาปรงเพ,มขนเร,อยๆ ทกป และคาใชจายนเพ,มขนในทกปจจยการผลต โดยมสาเหตสำาคญคอ ราคาปจจยการผลตท,สงขน และเม,อศกษาถงพฤตกรรมการใชปจจยการผลตแตละชนดพบวา เกษตรกรใชปจจยการผลตในปรมาณท,มากเกนไป อาท เมลดพนธขาว พบวา เกษตรกรใชเมลดพนธเฉล,ย 32 กโลกรมตอไรในการทำานาปและ 29 กโลกรมตอไรสำาหรบการทำานาปรง ซ,งการใชเมลดพนธท,มากเกนไปหรอมากกวาท,กรมการขาวแนะนำาคอ 15-20 กโลกรมตอไร (กรมการขาว สบคนจาก http://www.brrd.in.th/rkb/seed/index.php-file=content.php&id=13.htm#11 เม,อวนท, 4 พฤษภาคม 2558) จะเปนสาเหตใหการใชปจจยการผลตชนดอ,นๆ เชน ปย สารเคม และนำา ตองเพ,มขนตาม

4

โดยไมจำาเปน หรอแมกระท,งการใชปยเคมท,พบวา เกษตรกรใชปยเคมในการทำานาปและนาปรงเฉล,ย 52 และ 47 กโลกรมตอไร ตามลำาดบ ซ,งมากกวาท,กรมการขาวแนะนำาเชนกนท,ไมควรมากกวา 35 กโลกรมตอไรสำาหรบการใสปยครงท, 1 และไมควรมากกวา 20 กโลกรมตอไรในการใสปยครงท, 2 (กรมการขาว สบคนจาก : http://www.brrd.in.th/rkb/management/index.phpfile=content.php&id=12.htm เม,อวนท, 29 สงหาคม 2558) ฉะนนการใชในปรมาณท,มากเกนไปจะสงผลใหเกษตรกรมตนทนสงขนโดยไมจำาเปน อกทงสตรปยท,เกษตรกรใชในการปลกขาวนนมมากถง 20 สตร ดงนนการใชปยท,ถกตองตรงกบความตองการของพชและคณภาพของดนจะชวยลดตนทนในการปลกพชได

นอกจากนนเม,อพจาณาถงรายไดจากการขายขาวกลบพบวา เกษตรกรมรายไดเพ,มขนสงผลใหกำาไรเพ,มขนตามไปดวย แตรายไดเหลานนมาจากการสนบสนนราคาขาวจากรฐบาล ซ,งปจจบนโครงการดงกลาวไดถกยกเลกไปเกษตรกรจงไมไดรบการสนบสนนอยางเชนเคย ประกอบกบตนทน

การผลตท,เพ,มสงขน และการใชปจจยการผลตอยางไมเหมาะสม

ดวยเหตนจงนำามาซ,งการศกษาถงการวดประสทธภาพการผลตขาวจากการใชปจจยการผลตของเกษตรกรตวอยางเดมท,ปลกขาวในปการเพาะปลก 2550, 2552 และ 2554 ในอำาเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก ทงนเพ,อเปนการลดตนทนการผลตและเพ,อใหไดรบผลผลตท,มประสทธภาพ

วตถประสงคของงานวจยเพ,อศกษาถงประสทธภาพ

การใชปจจยการผลตในการผลตขาว

ขอบเขตของงานวจยการศกษาครงนไดกำาหนด

ขอบเขตของการศกษาเปนในเฉพาะพนท,รบประโยชนจากเข,อนแควนอยฯ อนไดแก ตำาบลทอแท ตำาบลทางาม และตำาบลวดโบสถ อำาเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก โดยอาศยขอมลจากโครงการตดตามและประเมนผลสภาพเศรษฐกจและสงคม โครงการเข,อนแควนอย อนเน,องมาจากพระราชดำาร (เข,อนแควนอยบำารง

5

แดน) ของมหาวทยาลยนเรศวรรวมกบชลประทาน ซ,งคดเลอกเฉพาะครวเรอนเกษตรกรตวอยางท,ปลกขาวทงนาปและนาปรง ในปเพาะปลก 2550, 2552 และ 2554 (panel data)

ทฤษฏและวรรณกรรมทเกยวของ

ทฤษฎเศรษฐศาสตรการผลตทางการเกษตร (economic of agricultural production theory) คอ การนำาแนวคดและทฤษฎทางเศรษฐศาสตรจลภาคมาประยกตใชกบการผลตทางการเกษตร โดยเปนการจดสรรทรพยากรท,มอยอยางจำากดใหมประสทธภาพมากท,สด ซ,งในการผลตทางการเกษตรนนตองอาศยทรพยากรหรอปจจยการผลตหลายปจจย อาท ท,ดน เมลดพนธพช แรงงานเคร,องจกร ปย สารเคม เปนตน มาผสมผสานกนอยางมประสทธภาพเพ,อใหไดมาซ,งผลผลต ดงนนความสมพนธระหวางผลผลตและการใชปจจยการผลตตางๆ ท,เปล,ยนแปลงไปจงเรยกวา ฟงกชนการผลต (production function)

ในฟงกชนการผลตมทงระยะสนและระยะยาวขนอยกบระยะเวลา

ในการเปล,ยนแปลงปจจยการผลต สำาหรบการผลตขาวนนใชระยะเวลาไมนานระหวางกระบวนการผลตหรออกนยหน,งคอ ในหน,งฤดการเพาะปลกใชระยะเวลาเพยงไมก,เดอน ฉะนนการผลตขาวจงจดเปนการผลตระยะสน ท,สามารถอธบายไดดวยกฎแหงการลดนอยถอยลงผลผลตสวนเพ,ม (law of diminishing marginal product) ซ,งเปนการผสมปจจยการผลตคงท,รวมกบปจจยแปรผน โดยเพ,มปจจยผนแปรชนดหน,งขนทละหนวย ในขณะท,ปจจยอ,นๆ คงท, ในชวงแรกผลผลตทงหมดจะเพ,มขน และเม,อถงจดหน,งการเพ,มขนของผลผลตรวมจะมคาลดลงเร,อยๆ จนกระท,งถงศนยและตดลบในท,สด หลกการนจงเปนประโยชนตอการปรบระดบการใชปจจยการผลตใหเหมาะสม โดยกฎแหงการลดนอยถอยลงนสามารถแสดงถงชวงการผลต (stages of production) ในภาพท, 1 โดยแบงออกเปน 3 ชวง ดงตอไปน (David L. Debertin, 2012)

ชวงท, 1 ระดบการใชปจจยผนแปรจะเร,มจาก 0 ผานจดท,ผลผลตเพ,ม (MP) สงท,สดจนกระท,งถงจดท,มการใชปจจยการ

6

ผลตท,ระดบผลผลตเพ,มเทากบผลผลตเฉล,ย (MP = AP) ในชวงนถงแมจะเปนชวงท,ผลผลตเพ,มมคาสงท,สดหรอเปนจดสนสดของผลผลตสวนเพ,ม (increasing marginal return) ท,แสดงถงปรมาณการใชปจจยการผลตท,ดท,สด กอนจะเร,มการลดนอยถอยลงของผลผลตสวนเพ,ม (diminishing marginal return) แตผลผลตเฉล,ยและผลผลตรวม (TP) นนยงคงเพ,มขนอยางตอเน,องอย อกทงหลงจากผลผลตเพ,มมคาสงท,สดแลวกยงคงเพ,มขนในอตราท,ลดลง

ชวงท, 2 เร,มจากจดท,ผลผลตเพ,มเทากบผลผลตเฉล,ย (MP = AP) จากชวงท, 1 ไปจนถงระดบท,ผลผลตเพ,มเทากบ 0 (MP = 0) ซ,งเปนจดท,ไดผลผลตสงท,สดหรอผลผลตรวมมคาสงท,สด ชวงท, 2 นเปนชวงท,มการลดนอยถอยลงตลอดชวงการผลต เน,องจากผลผลตเพ,มและผลผลตเฉล,ยลดลงอยางตอเน,อง แต

ผลผลตรวมนนเพ,มสงขนเร,อยๆ จนถงจดท,สงท,สด

ชวงท, 3 เปนชวงท,ผลผลตเฉล,ยและผลผลตเพ,มลดตำ,าลงมาจากชวงท, 2 โดยเร,มจากจดท,ผลผลตเพ,มเทากบ 0 (MP = 0) เร,อยไปจนผลผลตเพ,มมคาเปนลบ การใชปจจยการผลตในชวงนจะทำาใหผลผลตรวมลดลงเร,อยๆ

จากความสมพนธของ MP และ AP ในชวงการผลตสามารถนำามาพจารณาคาความยดหยนของผลผลตตอการใชปจจยการผลตได( ∂Q∂ X i

×X iQ

=MPAP

) ซ,งใชวดระดบของ

การตอบสนองของผลผลตจากการใชปจจยการผลตท,สามารถเปนประโยชนตอการตดสนใจของเกษตรกรในการขยายการผลต โดยคาความยดหยนของผลผลตขาวตอการใชปจจยการผลตนสามารถแสดงถงประสทธภาพการใชปจจยการผลต โดยวดจากปรมาณการใชปจจยการผลตโดยตรงในแตละชนด

7

ภาพ 1 ชวงการผลต (stages of production) (David L. Debertin, 2012)

แตจากการทบทวนวรรณกรรมกลบพบวาสวนใหญการวดประสทธภาพการผลตขาวจะใชแบบจำาลอง Cobb-Douglas ท,สามารถหาคาความยดหยนไดเชนเดยวกนและไดคาผลตอบแทนตอขนาดการผลต (return to scale) ตามมาดวย อยางไรกตามคาความยดหยนท,ไดนนไมสามารถบอกถงชวงของการผลตและแบบจำาลองนมสมมตฐานเบองหลงคอ คาความยดหยนท,ไดนนคงท,ไมขนอยกบระดบปรมาณของปจจยการผลตและปรมาณผลผลต ซ,งขดแยงกบความเปนจรงท,ไมสามารถทราบไดวาคาความยดหยนนนคงท,หรอไม ดงสมการท, 1

จาก Y=AX 1b1 X2

b2 (1)

dy /dx1=Ab1 X1b1−1 X2b2

dy /dx1=b1YX1

และ dy /dx2=b2YX2

น,นคอ EP X1=b1YX1

.X1Y

=b1

EPX2=b2YX2

.X2Y

=b2

กำาหนดให EPXi คอ คาความยดหยนการผลตของปจจยการผลต X i

Y คอ ผลผลต

EP

EP 0 < EP ชวงชวงชวงท,

จำานวนปจจย

ปรมาณผลผลต,

AP

TP

MP

0

8

X1 , X2 คอ ปจจยการผลต

A คอ คาคงท, (intercept)

b1 , b2 คอ คาความยดหยนหรอคาสมประสทธ

และดวยเหตท,คาความยดหยนจากแบบจำาลอง Cobb-Douglas นนมลกษณะคงท, ไมเปล,ยนแปลงไปตามปรมาณการใชปจจยการผลตและผลผลต อกทงยงไมสามารถแสดงใหเหนถงชวงการผลต และปจจยผนแปรมคาเทากบ 0 ไมได ดงนนในงานวจยครงนจงเลอกใชคาความยดหยนท,ไดจากแบบจำาลอง Linear Regression มาเปนตวชวดประสทธภาพการผลตขาวของครวเรอนตวอยางจากการเปล,ยนแปลงปรมาณการใชปจจยการผลตแตละชนดแทน

ทงนทงนนคาสมประสทธของตวแปรปจจย การผลตแตละตวท,ไดจากแบบจำาลอง Linear Regression นนสามารถบอกแคขนาดของผลกระทบท,มตอผลผลตขาว ซ,งไมสามารถนำามาเปรยบเทยบกนได เน,องจากหนวยของปจจยการผลตแตละชนดนนแตกตางกน ดงนนจงจำาเปนตองแปลง

หนวยใหเหมอนกนคออยในรปของรอยละ แลวจงนำาคาผลกระทบท,ไดนนมาเปรยบเทยบกน ซ,งเปนหลกการของคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลต (มาฆะสร เชาวกล, 2550) ดงสมการท, 2

EPi=% ΔQ% ΔX i

(2)

¿(∆Q /Q)×100(∆ X i /X i)×100

¿ ∂Q∂ X i

×X iQ

โดยท, EPi คอ คาความยดหยนของผลผลตขาวตอไร ตอ การใชปจจยการผลต i Q คอ ผลผลตขาวตอไร (กโลกรมตอไร) X i คอ ปรมาณการใชปจจยการผลต i ; i=1,2,…n (กโลกรมตอไร)

∂Q∂ X i

คอ คาสมประสทธของตวแปรปจจยการผลตแตละตวในสมการการผลตขาว

โดยคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตท,ไดนนสามารถเช,อมโยงไปถงชวงการผลตในฟงกชนการ

9

ผลต ท,สามารถแสดงถงประสทธภาพการใชปจจยการผลตแตละชนด ดงน (สมการท, 3)

EPi=∂Q∂ X i

×X iQ

(3)

¿MPX i×1APXi

¿MPXiAPX i

และจากการวดความยดหยนของผลผลตขาวตอการใชปจจยการผลตสามารถเช,อมโยงไปถงชวงการผลตได (ภาพท, 1) ทำาใหสามารถประเมนประสทธภาพการใชปจจยการผลตได ดงน

ถาคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตมคามากกวา 1 น,นคอ MP > AP หมายความวา การเพ,มปจจยการผลตชนดนนอกรอยละ 1.0 จะทำาใหผลผลตขาวตอไรเพ,มขนมากกวากวารอยละ 1.0 หรอ คาความยดหยนนอยในชวงการผลตชวงท, 1 ซ,งชวา เกษตรกรควรเพ,มปรมาณการใชปจจยการผลต เพ,อใหไดปรมาณผลผลตท,เพ,มขน

ถาคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจย

การผลตมคาอยระหวาง 0 - 1.0 คอ MP = AP และ MP = 0 หมายความวา การเพ,มปจจยการผลตชนดนนอกรอยละ 1.0 จะทำาใหผลผลตขาวตอไรเพ,มขนนอยกวารอยละ 1.0 หรอ คาความยดหยนนอยในชวงการผลตชวงท, 2

ถาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตมคาเทากบ 1 หมายความวา การเพ,มปจจยการผลตชนดนนอกรอยละ 1 จะทำาใหผลผลตขาวตอไปเพ,มขนเทากบรอยละ 1 ซ,งเปนจดการผลตท,ดท,สดสำาหรบการวดความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลต เกษตรกรจงควรใชปจจยการผลตในปรมาณเทาเดม

และถาคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตมคานอยกวา 0 หรอ MP < 0 หมายความวา การเพ,มปจจยการผลตจะทำาใหผลผลตขาวตอไรลดลง แสดงวา คาความยดหยนนอยในชวงการผลตชวงท, 3 ซ,งสะทอนวา ปรมาณการใชปจจยการผลตเกนกวาระดบท,เหมาะสม ควรลดปรมาณการใชปจจยการผลต

10

Panel Data Analysis

เน,องจากการศกษาครงนใชขอมลแบบ panel data คอ ขอมลท,ประกอบดวยตวอยาง (entity หรอ individual) หลายตวอยางและตวแปรอสระตางๆ ท,มาจากตวอยางเดยวกนและจดเวลาเดยวกนหลายชวงเวลาตดตอกน (A.H. Studenmund, 2011 : 526-527) ดงนนเพ,อหาคาสมประสทธของตวแปรปจจยการผลตแตละตว การวเคราะหขอมลลกษณะนจงแตกตางไป ดงน

Panel data จะมตวแปร time invariant variable : a i คอ ตวแปรท,มคาคงท,เสมอไมวาเวลาจะเปล,ยนไปแคไหนและไมสามารถวดคาได เพราะแฝงอยนอกสมการ อกทงตวอยางท,แตกตางกนอาจไดรบอทธพลจากตวแปรนคนละตวกน เชน ในการปลกขาวนอกจากตองใชทงเมลดพนธ ปย และสารเคมแลว ยงพบอกวาเกษตรกรแตละคนมกมความเช,ยวชาญในการปลกขาวหรอมความรในการใชปยไมเทากนท,อาจสงผลตอผลผลตได ซ,งปจจยการผลตตางๆ นนสามารถวดคาไดเปนกโลกรมหรอบาท เปนตน แตความ

เช,ยวชาญสวนบคคลหรอความร ตางๆ นนเปนความสามารถเฉพาะตนท,ไมสามารถประเมนออกมาเปนหนวยวดได ดวยเหตน a i จงกลายเปน unobserved individual specific effect ท,แฝงอยกบสมการแลวกอใหเกดปญหา serial correlation และ ปญหา hetoroskadasticity ตามมา

จากปญหาขางตนการวเคราะหขอมลแบบ panel data นจงมวธจดการตวแปร time invariant variable :a i ท,สามารถทำาได 2 วธ ดงตอไปน

1. Random Effect Model

เปนการวเคราะหท,กำาหนดให a i สามารถเขามามผลกระทบตอตวแปรในสมการได โดยการใชวธFeasible Generalized Least Squares (FGLS) เพ,อแกปญหา serial correlation ซ,ง random effect model นจะนำา a i ไปรวมอยกบคาความคลาดเคล,อน : u¿ กลายเปนคาความคลาดเคล,อนใหม : V ¿ การวเคราะหดวยวธนจะมสมมตฐานสำาคญคอ a i ตองไมสมพนธกบตวแปรอสระใดๆ ในสมการ มคาเฉล,ยเทากบ 0 และมความแปรปรวนเทากบ σ a2 จากนนจะ

11

เปล,ยนรปของตวแปรดวยวธ FGLS ดงน (StataCorp, 2007)

จาก Y ¿=β iX ¿+V ¿ (4)

เปล,ยนรปตวแปร X ¿¿=X ¿−θ i X i

กำาหนดให X i= 1T i∑t=1

M

X ¿ โดยท, T = จำานวนเวลาทงหมด

และ θi=1−√ σu2

T i σa2+σ u

2

โดย σ a2 ,σ u

2 มาจากการประมาณคาดวย OLS

จะไดสมการใหมท,จะนำาไปประมาณการ คอ

Y ¿¿=β0

¿+β iX¿¿+V ¿

¿ (5)

และมการประมาณคาสมประสทธ ดงน (Christopher F. Baum, 2006) βℜ=(∑i=1

N

X i¿ 'Ω−1 X i

¿)−1

(∑i=1N

X i¿'Ω−1Y i

¿)วธการนจะใหผลการศกษาท,

หมายความวา พฤตกรรมของตวอยางเปล,ยนแปลงไปตามเวลาเน,องจากมอทธพลภายนอกเขามากระทบ

2. Fixed Effect Modelเปนการวเคราะหท,ควบคม a i

โดยการกำาจดอทธพลนออกไปจากสมการไมใหมารบกวนการวเคราะห ดวยวธ demean ท,มสมมตฐานสำาคญคอ a i ตองมความสมพนธกบตวแปรอสระในสมการและตองไมสมพนธกนเองหรอ Cov (ai ,a j )=0 ; i≠ j โดยวธ demean จะแยกตวแปร a i ออกมาจากคาความคลาดเคล,อน V ¿ กอน กลายเปน a i+u¿ หลงจากนนนำาคาตวแปรของตวอยางลบดวยคาเฉล,ยของตวแปรของตวอยางนนๆ และบวกดวยเวลาและตวอยางทงหมด ดงสมการท, 6 และ 7 (StataCorp, 2007)

จาก Y ¿=β iX ¿+ai+u¿ (6)

จะได Y ¿−Y i+Y=β i (X¿−X i+ X )+¿ (7) (a¿¿ i−ai+a)+(u¿¿¿−ui+u)¿¿

โดยท, Y i=

1T ∑

t=1

M

Y ¿ , X i=1T∑

t=1

M

X ¿ , ai=1T∑t=1

M

ai , ui=1T∑t=1

M

u¿

Y=∑i=1

N

∑t=1

M

Y ¿/nT ; X=∑i=1

N

∑t=1

M

X¿ /nT ; u=∑i=1

N

∑t=1

M

u¿/nT

12

n = จำานวนตวอยางทงหมด และ T = จำานวนเวลาทงหมด

จะไดสมการใหมท, a i ถกกำาจดออกไป คอ

~Y ¿=β i~X ¿+~u¿ (8)

และมการประมาณคาสมประสทธ ดงน (Badi H. Baltagi, 2008)

βFE=(∑i=1N

~X i'~X i)

−1

(∑i=1N

~X i'~Y i)

ในวธ fixed effect จะใหผลการศกษาท,หมายความวา ตวอยางมพฤตกรรมคงท,ตลอดเวลา ไมวาจะมอทธพลภายนอกมากระทบกไมเปล,ยนแปลงพฤตกรรม

เน,องจากการประมาณการขอมล panel data นมทงวธ random effect และ fixed effect ฉะนนจงตองมเคร,องมอเพ,อมาชวยทดสอบวาวธไหนเหมาะกบแบบจำาลองมากท,สด คอ การทดสอบดวยวธ Hausman Test (HT) โดยถาคาของ HT ท,ไดมคามากกวาคา percentile ท, 1- α ตองใชการวเคราะหแบบ fixed effect แตถาคาท,ไดมคานอยกวา percentile ท, 1- α จะตองใชวธ

random effect ดงน (StataCorp, 2007)

กำาหนดให HT=(βF−β R) '(V F−V R)

−1(β F− βR) (9)

โดยท, βF คอเวคเตอรของคาสมประสทธจากการถดถอยดวยวธ fixed effect βR คอ เวคเตอรของคาสมประสทธจากการถดถอยดวยวธ random effect V F คอ เมทรกซความแปรปรวนของคาสมประสทธจากการถดถอยดวยวธ fixed effect V R คอ เมทรกซความแปรปรวนของคาสมประสทธจากการถดถอยดวยวธ random effect

สมมตฐานคอ H 0 : Random Effect Model

H 1: Fixed Effect Model

ผลการศกษา (Results)การศกษาครงนเปนการ

วเคราะหถงประสทธภาพการใชปจจยการผลตแตละชนดของเกษตรกรตวอยาง โดยการ

13

ประมาณการฟงกชนการผลตขาวตามขอมลแบบ panel data เพ,อหาสมประสทธ แลวนำาไปคำานวณหาคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตท,จะแสดงใหเหนถงประสทธภาพการผลตขาวของเกษตรกร

ซ,งผศกษาไดกำาหนดใหกลมตวอยางเปนเกษตรกรครวเรอนเดมท,ปลกขาวในปเพาะปลก 2550, 2552 และ 2554 โดยแยกเปนนาป ปละ 165 ตวอยางรวมเปน 495 ตวอยาง และนาปรงอกปละ 47 ตวอยาง รวมเปน 141 ตวอยาง

และตวแปรท,ใชในการศกษา คอ ผลผลตขาวและปจจยผนแปร (variable inputs) สำาคญท,ใชในการปลกขาว อนประกอบไปดวย

1. ปรมาณเมลดพนธขาว 2. ปรมาณปยเคมสตร 46-

0-0 และ 30-0-03. ปรมาณปยเคมสตร 16-

20-04. ปรมาณปยเคมสตร 15-

15-155. ปรมาณปยสตรอ,นๆ6. ปรมาณปยเคมรวม 7. คาใชจายสารเคม ไดแก ยา

ฆาหญา ยากำาจดศตรพช และฮอรโมน

8. คาใชจายการจางเคร,องจกร เปนคาใชจายจากกจกรรมท,เก,ยวของกบปรมาณผลผลตคอ การเตรยมดนและดแลผลผลต ไดแก ไถนา ปรบหนาดน หวาน ใสปย และใสสารเคม

9. คาใชจายการจางแรงงานคน เปนคาใชจายจากกจกรรมท,เก,ยวของกบปรมาณผลผลตเชนกน คอ การเตรยมดนและดแลผลผลต ไดแก ไถนา ปรบหนาดน หวาน ใสปย และใสสารเคม

10. จำานวนแหลงนำา

จากตวแปรอสระท,ใชในการศกษาขางตนแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ปรมาณการใชและคาใชจาย โดยผศกษาไดใชหนวย กโลกรมตอไร สำาหรบปรมาณการใชเมลดพนธและการใชปยเคม อกลกษณะคอ คาใชจาย ไดกำาหนดใหเปนหนวย บาทตอไร ทงนเน,องจากสารเคมท,เกษตรกรตวอยางใชนนมทงในรปแบบเมด ผง และนำา อกทงแตละย,หอท,เกษตรกรใชยงมความแตกตางกน ดงนนเพ,อใหสามารถนำามารวมกนไดและสะดวกตอการหาตวแทนมาวเคราะห การศกษาครงนจงใชหนวยเปนบาทตอไร ในสวนของการจางงานกเชนเดยวกนท,การ

14

จางงานนนถกนำาไปใชในหลายกจกรรม ตาราง 1 คาเฉลยการใชปจจยการผลตในการทำานาปและนาปรง

ตวแปร

การทำานาป การทำานาปรงคา

เฉลยคา

เบยงเบน

มาตรฐาน

จำานวน

ตวอยาง

คาเฉลย

คาเบยงเบน

มาตรฐาน

จำานวน

ตวอยาง

ผลผลตขาว 600.11

204.49

495 570.38

180.93

141

ปรมาณเมลดพนธ 31.12

26.42 484 27.99

10.03 140

ปรมาณปยสตร 46-0-0 และ 30-0-0

27.44 24.99 384 31.0

6 22.71 120

ปรมาณปยสตร 16-20-0

9.54 20.47 145 3.20 10.24 17

ปรมาณปยสตร 15-15-15

3.47 11.12 60 3.00 9.71 17

ปรมาณปยสตรอ,นๆ 11.51

23.87 156 9.44 15.76 48

ปรมาณปยเคมรวม 51.85

32.31 495 46.89

23.09 141

คาใชจายสารเคม 171.21

259.18

495 162.93

166.59

141

คาใชจายการจางเคร,องจกร

231.95

165.71

495 243.26

144.11

141

คาใชจายการจางแรงงาน

38.08

57.72 495 45.85

66.49 141

จำานวนแหลงนำา 1.49 0.45 495 1.16 0.37 141ท,มา : จากการคำานวณ

15

การใชคาใชจายรวมจากการจางงานจงเปนตวแทนท,ดท,สดในการวเคราะหครงน

จากตาราง 1 คาเฉล,ยของปจจยการผลตแตละชนดทงการทำานาปและการทำานาปรง พบวา คาเฉล,ยการใชปจจยการผลตของนาปมากกวาคาเฉล,ยของนาปรงในเกอบทกๆ ปจจยการผลต รวมทงปรมาณผลผลตขาวดวย แตยกเวนปรมาณการใชปยสตร 46-0-0 และสตร 30-0-0 หรอ ปยยเรย คาใชจายการจางเคร,องจกรและคาใชจายการจางแรงงานท,การทำานาปรงนนมคาเฉล,ยมากกวา ทงนเน,องจากเกษตรกรตวอยางมการใชปจจยการผลตในการทำานาปมากกวาการทำานาปรงในเกอบทกปจจย นอกจากนนเม,อพจารณาถงปยเคมพบวา เกษตรกรมความนยมในการเลอกใชปยท,หลากหลาย ซ,งสตรปยท,นยมใชมากท,สด คอ ปยสตร 46-0-0 รองลงมา ไดแก สตร 30-0-0 สตร 16-20-0 และสตร 15-15-15 ตามลำาดบ โดยเกษตรกรตวอยางนยมใชปย 4 สตรขางตนถงประมาณรอยละ 80 ของสตรปยทงหมดท,มมากถง 20 สตรในการทำานาป และมประมาณ

12 สตรท,เกษตรกรเลอกใชในการทำานาปรง อกทงยงพบอกวา เกษตรกรแตละคนมการใชปยท,หลากหลายสตรและแตกตางกนในแตละป หากแยกสตรปยเพ,อนำามาประมาณการในสมการฟงกชนจะทำาใหจำานวนตวอยางหายไปจำานวนมาก อกทงยงพบ missing value ดวย ดงนนเพ,อใหไดผลการศกษาท,ดท,สดการศกษาครงนจงใชปรมาณปยรวม ท,หมายถง ปรมาณปยทกสตรท,เกษตรกรใช มาเปนตวแทนในการประมาณการฟงกชนการผลตทงนาปและนาปรง

ในสวนของแหลงนำาพบวา ในการทำานาปและการทำานาปรงมคาเฉล,ยแหลงนำาท,ใกลเคยงกน โดยจำานวนแหลงนำาท,ใชนนมมากกวา 1.0 แสดงวา เกษตรกรตวอยางยงตองพ,งพงแหลงนำาอ,นๆ อกนอกจากนำาฝนและคลองชลประทานเข,อนแควนอยซ,งเปนแหลงนำาสำาคญในการทำานาปและนาปรง ตามลำาดบ เพราะฉะนนผศกษาจงกำาหนดตวแปรหน (dummy variable) เพ,อแทนความพอเพยงของแหลงนำาเขาไปในสมการฟงกชนการผลต

นอกจากนนคาเบ,ยงเบนมาตรฐานกเปนอกประเดนหน,งท,

16

พบวา มคาคอนขางสงในแตละปจจยการผลตและมหลายปจจยท,มคาเบ,ยงเบนมาตรฐานสงกวาคาเฉล,ย ทงนเปนเพราะความแตกตางระหวางคาตำ,าสดและคาสงสดของปจจยการผลตท,มระยะหางกนมาก ซ,งความแตกตางนสามารถอธบายไดดวยปการเพาะปลกท,แตกตางกนและอทธพลตางๆ เชน โครงการรบจำานำาขาวเปลอก ราคาปจจยการผลต เปนตน ท,สงผลตอพฤตกรรมการเพาะปลกในปนนๆ ดวยเหตนเองการศกษาครงนจงกำาหนดตวแปรหน (dummy variable) อกตวแปรหน,งเพ,อใชแทนปเพาะปลกตางๆ

การประมาณการฟงกชนการผลตขาว

เน,องดวยการศกษาครงนเปนการศกษาจากขอมลท,เปนแบบ Panel Data ฉะนนในการประมาณการฟงกชนการผลตขาวจงจำาเปนตองวเคราะหตามการเกบขอมลท,แบงออกเปน การวเคราะหแบบ fixed effect และ random effect ซ,งสามารถหาผลกระทบของปจจยการผลตแตละชนดตอปรมาณผลผลตขาว โดยผศกษาจะทำาการเลอกวธการวเคราะหท,เหมาะสมดวยวธ

Hausman Test โดยรปแบบสมการท,ใชในการวเคราะหสำาหรบการทำานาปและการทำานาปรง คอ

Q¿=β0+ β1 ferti¿+β2chem¿ (10)+β3mach¿+β4 labor¿

+β5water¿+ β6Denough¿

+β7Dyear¿+u¿

โดยท, Q คอ ผลผลตขาว (กโลกรมตอไร) ferti คอ ปรมาณปยเคมรวม (กโลกรมตอไร) chem คอ คาใชจายสารเคม (บาทตอไร) mach คอ คาใชจายการจางเคร,องจกร (บาทตอไร) labor คอ คาใชจายการจางแรงงาน (บาทตอไร) water คอ จำานวนแหลงนำา (แหง)Denough คอ ตวแปรหนแทนความพอเพยงของแหลงนำาท,เกษตรกรใช โดยท, Denough=1 หมายถง ปรมาณนำาพอเพยง Denough=0 หมายถง ปรมาณนำาไมพอเพยง Dyear คอ ตวแปรหนแทนปเพาะปลก

17

โดยท, Dyear=1 หมายถง ปเพาะปลก 2550 และ Dyear=0 หมายถง ปเพาะปลกอ,นๆ Dyear=1 หมายถง ปเพาะปลก 2552 และ Dyear=0 หมายถง ปเพาะปลกอ,นๆ u คอ คาความคลาดเคล,อน β i คอ คาสมประสทธi=1 ,2 ,3 ,…N คอ หนวยสำารวจ t=50 ,52 ,54 คอ เวลาท,เกบขอมล ไดแก ปการผลต 2550 2552 และ 2554 ตามลำาดบ

จากสมการฟงกชนการผลตขาว (สมการท, 10) จะพบวา ตวแปรปรมาณเมลดพนธขาวนนถกนำาออกไปจากสมการ เน,องจากปญหาตวแปรอสระในสมการมความสมพนธกน (multicollinearity) หรอการใชเมลดพนธท,มากเกนไปมกเปนสาเหตใหการใชปจจยการผลตชนดอ,นๆ เชน ปย สารเคม การจางงาน และนำา ตองเพ,มขนตามไปดวย อกทงตวแปรขาดหาย (missing values) ท,จะทำาใหจำานวนตวอยางนนลดลง ผศกษาจงนำาตวแปรปรมาณเมลดพนธขาวออกไปจากสมการและคงไวซ,งตวแปรอ,นๆ ท,มความสมพนธกนในระดบตำ,า

จากตารางท, 2 ในสวนผลการประมาณการสมการการผลตขาวนาปแสดงใหเหนถง ผลการทดสอบ Hausman Test ท,ใหคา Probability เทากบ 0.0855 ซ,งมากกวาคา Chi-surare (13.86) หมายความวา สมการการผลตขาวนาปนควรถกประมาณการดวยวธ random effect ซ,งผลจากการประมานการพบวา สมการการผลตขาวนาปมคา R-Square Overall เทากบ 0.0908 หรอตวแปรอสระทงหมดในสมการสามารถอธบายการเปล,ยนแปลงของตวแปรตามหรอผลผลตไดรอยละ 9.08 และมคา F-Statistics เทากบ 43.15 หรอหมายถงตวแปรอสระทกตวในสมการมอทธพลตอการเปล,ยนแปลงของตวแปรตามหรอผลผลตอยางมนยสำาคญทางสถต ณ ระดบความเช,อม,นรอยละ 95

เม,อพจารณาผลกระทบของปจจยการผลตแตละตวพบวา ปรมาณปยเคมรวมมคาสมประสทธ เทากบ 0.847 หมายความวา ถากำาหนดใหปจจยอ,นๆ คงท, ปรมาณปยเคมรวมเปล,ยนแปลงไป 1 กโลกรมตอไร จะทำาใหผลผลตเปล,ยนแปลงไปใน

18

ตาราง 2 ผลการประมาณการจากสมการการผลตขาวนาปและสมการการผลตขาวนาปรง

ตวแปร การทำานาป การทำานาปรงcoefficie

ntz-

statistics

coefficient

z-statistic

sferti 0.847 3.13** -0.192 -0.29NS

chem 0.065 1.88NS -0.040 -0.40NS

mach -0.066 -1.08NS -0.138 -1.12NS

labor -0.299 -1.83NS 0.204 0.84NS

water 15.018 0.86NS 1.441 0.04NS

Dyear50 1.336 0.06NS -24.662 -0.60NS

Dyear52 -71.767 -3.31** -41.003 -1.11NS

Denough 29.876 1.47NS 63.833 1.42NS

Constant 551.110 13.18** 576.994 6.71**

R-square Overall

0.091 0.0370

F-Statistics 43.150 4.85Prob (F-statistics)

0.000 0.7733

Hausman TestProb>chi-square

0.0855 0.0908

Chi-square (8)13.86 (7)12.31 ท,มา : จากการคำานวณหมายเหต ** หมายถง มนยสำาคญทางสถตท,ระดบความเช,อม,นรอยละ 95

NS หมายถง ไมมนยสำาคญทางสถต

ทศทางเดยวกน 0.847 กโลกรมตอไร อยางมนยสำาคญทางสถตท,ระดบความเช,อม,นรอยละ 95

และปจจยอ,นๆ อนไดแก คาใชจายสารเคม คาใชจายการจางเคร,องจกร และคาใชจายการจาง

แรงงาน มคาสมประสทธ เทากบ 0.065 -0.066 และ -0.299 ตามลำาดบ

สวนจำานวนแหลงนำา พบวา เปนปจจยการผลตท,มผลตอปรมาณผลผลตมากท,สดในการทำา

19

นาปดวยคาสมประสทธเทากบ 15.018 และความพอเพยงของแหลงนำาท,สะทอนใหเหนวา ถาเกษตรกรมแหลงนำาในการเพาะปลกขาวเพ,มขนจะทำาใหผลผลตขาวเพ,มขนอก 29.876 กโลกรมตอไร

นอกจากนนเม,อพจารณาถงตวแทนหนท,ใชแทนปเพาะปลกพบวา ถาใหปจจยการผลตทกตวมคาเปน 0 ในปเพาะปลก 2550 จะไดผลผลตเทากบ 552.445 กโลกรมตอไร ป 2552 เทากบ 479.342 กโลกรมตอไร และป 2554 ท,ไดผลผลตเทากบ 551.110 กโลกรมตอไร

อกทางดานหน,งการประมาณการสมการการผลตขาวนาปรง จากผลการทดสอบดวยวธ Hausman Test พบวาใหคา Probability เทากบ 0.0908 ซ,งมากกวาคา Chi-surare (12.31) หรอ สมการการผลตขาวนาปรงนควรประมาณการดวยวธ random effect เชนเดยวกนกบนาป โดยใหผลการประมาณการท,มคา R-Square Overall เทากบ 0.0370 และมคา F-Statistics เทากบ 4.85

เม,อพจารณาผลกระทบของแตละตวแปร ไดแก ปยเคมรวม คาใชจายสารเคม คาใชจายการจางเคร,องจกร และคาใชจายการจางแรงงาน พบวามคาสมประสทธ เทากบ -0.192 -0.040 -0.138 และ 0.204 ตามลำาดบ

นอกจากนนในสวนของแหลงนำาพบวา มอทธพลตอผลผลตของเกษตรกรตวอยางมากท,สดเชนเดยวกนกบนาป ดวยคาสมประสทธท,เทากบ 1.441 และถาเกษตรกรมแหลงนำาพอเพยงสำาหรบการเพาะปลกย,งทำาใหปรมาณผลผลตนนเพ,มขน 63.833 กโลกรมตอไร

อกทงในสวนของตวแปรหนท,ใชแทนปเพาะปลกพบวา ถาใหปจจยการผลตทกตวมคาเปน 0 การทำานาปรงในป 2550 จะไดผลผลตเทากบ 552.332 กโลกรมตอไร ผลผลตในป 2552 เทากบ 535.990 กโลกรมตอไร และป 2554 ท,เทากบ 576.994 กโลกรมตอไร

ทงนทงนนเม,อคำานงถงเคร,องหมายหนาคาสมประสทธของปจจยการผลตแตละชนดจะพบวา ในการทำานาปมคาใชจายการจางเคร,องจกรและคาใชจายการ

20

จางแรงงานเปนตวแปรท,มเคร,องหมายเปนลบ สวนนาปรง ไดแก ปรมาณปยรวม คาใชจายสารเคม และคาใชจายการจางเคร,องจกร ซ,งไมเปนไปตามกฎการลดนอยถอยลงของผลผลตเพ,มท,ควรจะเปนบวกหรอไปในทศทางเดยวกนกบผลผลตตามความสมพนธระหวาง MP กบ TP ในชวงการผลต ทงนเน,องจากในการทำานาปรงนนเกษตรกรใชปยรวมนอยลงเร,อยๆ โดยเลอกใชปยสตร 16-20-0 นอยลง ซ,งเปนปยสตรท,มประสทธภาพตอผลผลตมากกวาสตรอ,นๆ เพราะมธาตอาหารฟอสฟอรสท,ชวยในการเตบโตของรากและออกดอกตดผลมากกวา แตหนมาใชปยสตร 30-0-0 กนมากขน ในขณะท,ปรมาณผลผลตตอไรของนาปรงใกลเคยงกนทกป จงทำาใหเคร,องหมายของคาสมประสทธนเปนลบ

และนอกจากนนตวแปรท,ใชประมาณการสมการการผลตบางตวเปนคาใชจายท,มหนวยเปน บาทตอไร จงมผลของการเปล,ยนแปลงดานราคาของปจจยการผลตชนดนนๆ เขามาเก,ยวของและอาจสงผลทำาใหเคร,องหมายหนาคาสมประสทธท,ไดแตกตางกน

ไปทงสมการการผลตขาวในนาปและสมการการผลตขาวนาปรง

นอกจากเคร,องหมายหนาคาสมประสทธแลวผลประมานการสมการการผลตทงขาวนาปและขาวนาปรงยงแสดงใหเหนอกวา ตวแปรอสระเกอบทกตวลวนไมมนยสำาคญทางสถตเลย ยกเวน ปรมาณปยรวมในการทำานาป ทงนเน,องจากการวเคราะหดวยวธ Random Effect นเปนการแปลงรปสมการท,อนญาตใหอทธพลเฉพาะของตวอยาง (เชน ความร ความชำานาญ เปนตน) สามารถเขามามสวนรวมในสมการได ตวแปรแตละตวท,ถกแปลงรปเพ,อการวเคราะหจงสญเสยความเปนตวตนของตวแปรนนๆ ไป จงสงผลใหตวแปรอสระตางๆ ในสมการเส,ยงตอการไมมนยสำาคญทางสถตได ผศกษาจงใหความสำาคญกบคาสมประสทธและเคร,องหมายกำากบหนาคาสมประสทธมากกวา เพราะจะตองนำาผลท,ไดไปวเคราะหคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตเพ,อเปรยบเทยบผลกระทบกนตอไป

ประสทธภาพการผลตขาวในการทำานาปและการทำานาปรง

21

จากผลประมาณการในสมการการผลตขาวท,ไดทงการทำานาปและนาปรงขางตนสามารถแสดงใหเหนถงขนาดของผลกระทบของปจจยการผลตแตละชนดท,มตอผลผลตขาว แตคาสมประสทธท,ไดนนไมสามารถนำามาเปรยบเทยบกนไดเน,องจากหนวยของปจจยการผลตท,ตางชนดกน คอ กโลกรมตอไร และ บาทตอไร ฉะนนจงจำาเปนตองแปลงหนวยใหเหมอนกนโดยอยในรปของรอยละ แลวจงนำาคาผลกระทบท,ไดมาเปรยบเทยบกน ซ,งเปนหลกการของคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลต ดงน (สมการท, 11)

EPi=% ΔQ% ΔX i

(11)

¿(∆Q /Q)×100(∆ X i /X i)×100

¿ ∂Q∂ X i

×X iQ

โดยท, EPi คอ คาความยดหยนของผลผลตขาวตอไร ตอ การใชปจจยการผลต i

Q คอ ผลผลตขาวตอไร (กโลกรมตอไร)

X i คอ ปรมาณการใชปจจยการผลต

i ; i=1,2,…n (กโลกรมตอไร)

∂Q∂ X i

คอ คาสมประสทธของตวแปรปจจยการผลตแตละตวในสมการการผลตขาว

ตาราง 3 คาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตแตละชนด

ปจจยการผลตคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไร ตอ

การใชปจจยการผลตการทำานาป การทำานาปรง

ปรมาณปยเคมรวม 0.073 -0.016คาใชจายสารเคม 0.019 -0.011คาใชจายการจางเคร,องจกร

-0.025 -0.059

คาใชจายการจางแรงงาน

-0.019 0.016

22

จำานวนแหลงนำา 0.037 0.003ทมา : จากการคำานวณ

จากการคำานวณคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไร ตอ การใชปจจยการผลตแตละชนด ท,ไดจากคาเฉล,ยของผลผลตขาวและคาเฉล,ยปจจยการผลตแตละชนดในตาราง 1 พบวา คาความยดหยนของผลผลตขาวตอการใชปยเคมรวม คาใชจายสารเคม คาใชจายการจางเคร,องจกร คาใชจายการจางแรงงาน และจำานวนแหลงนำาในการทำานาป เทากบ 0.073 0.019 -0.025 -0.019 และ 0.037 ตามลำาดบ สวนการทำานาปรง เทากบ -0.016 -0.011 -0.059 0.016 และ 0.003 ตามลำาดบ (ตาราง 3) ซ,งเปนแบบยดหยนนอย (inelastic) ทงสองปเพาะปลก กลาวคอ มคาความยดหยนอยระหวาง 0-1 หมายความวา ถาเพ,มหรอลดปจจยการผลตชนดนนอกรอยละ 1.0 จะทำาใหผลผลตขาวตอไรเพ,มขนหรอลดลงนอยกวารอยละ 1.0 ทงการทำานาปและนาปรง ซ,งชใหเหนวา การใชปจจยการผลตของเกษตรกรสงผลตอปรมาณผลผลตนอยมาก

และจากผลการศกษาในตาราง 3 พบวา คาความยดหยนในการทำานาป ปจจยท,มผลกระทบตอผลผลตมากท,สด คอ ปยเคม ซ,งถาเพ,มการใชปยเคมขนอกรอยละ 1.0 จากระดบคาเฉล,ยท,เปนอย จะทำาใหผลผลตขาวตอไรเพ,มขนเพยงรอยละ 0.073 เทานน และผลกระทบท,มอทธพลรองลงมาไดแก จำานวนแหลงนำา คาใชจายการจางเคร,องจกร และคาใชจายการจางแรงงานกบคาใชจายสารเคมท,มผลกระทบตอผลผลตขาวเทากน ตามลำาดบ โดยในการทำาปนมการใชปจจยการผลตท,สงผลตอผลผลตในทศทางตรงกนขามหรอทำาใหผลผลตลดลง คอ คาใชจายการจางเคร,องจกรและคาใชจายการจางแรงงาน

สวนการทำานาปรง พบวา ปจจยท,มอทธพลตอผลผลตขาวตอไรมากท,สดกลบกลายเปนคาใชจายการจางเคร,องจกร เน,องจากมคาความยดหยนเทากบ 0.059 และปจจยการผลตท,มผลกระทบตอผลผลตขาวรองลงมาไดแก ปรมาณปยเคมรวมกบคาใชจาย

23

การจางแรงงาน คาใชจายสารเคม และจำานวนแหลงนำา ตามลำาดบ ซ,งในการทำานาปรงนมการใชปจจยการผลตท,สงผลใหผลผลตลดลง คอ ปรมาณปยเคมรวม คาใชจายสารเคม และคาใชจายการจางเคร,องจกร

เม,อนำาคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไร ตอ การใชปจจยการผลตแตละชนดระหวางการทำานาปและการทำานาปรงมาเปรยบเทยบกนจะพบวา ในการทำานาปเกษตรกรตวอยางมการใชปจจยการผลตสวนใหญมประสทธภาพมากกวาการทำานาปรง ยกเวนคาใชจายการจางเคร,องจกรท,นาปรงกลบมประสทธภาพมากกวา และเม,อพจารณาผลกระทบแตละชนดพบวา จำานวนแหลงนำาในการทำานาปรงนนแทบจะไมมอทธพลตอผลผลตเลย ทงนอาจเปนผลมาจากในการทำานาปรงเกษตรกรสวนใหญรอยละ 87.23 มแหลงนำาเพยงแหงเดยวในการเพาะปลก โดยแหลงนำาท,นยมใชคอ คลองชลประทานเข,อนแควนอย สวนการทำานาปนนเกษตรกรสวนใหญพ,งพาแหลงนำามากขน จากมแหลงนำาเพยงแคแหงเดยวในป 2552 มาเปน 2 แหงในป 2554

ในดานปยเคมพบวา มอทธพลกบผลผลตขาวนาปมาก แตกลบมอทธพลนอยมากกบการทำานาปรง ทงนอาจเปนผลมาจากการนยมเลอกใชปยสตรท,แตกตางกน สวนคาใชจายการจางเคร,องจกรท,มอทธพลเปนอนดบแรกสำาหรบการทำานาปรง อาจเปนเพราะเกษตรกรเร,มใหความสำาคญกบการใชเคร,องจกรในการทำานากนมากขน โดยเฉพาะการไถนา ปรบหนาดน หรอแมกระท,งการใชเคร,องจกรเพ,อหวานเมลดพนธ ใสปยเคม และใสสารเคม เปนตน

สรปและอภปรายผล (Conclusion and Discussion)

ในการวเคราะหถงประสทธภาพทางเทคนคจากการใชปจจยการผลตแตละชนดของเกษตรกรตวอยางพบวา ไมวาจะเปนการทำานาปหรอนาปรงเกษตรกรมพฤตกรรมการใชปจจยการผลตท,เปล,ยนแปลงตลอดเวลา (random effect) โดยมการปรบตวจากอทธพลสำาคญ คอ ราคาปจจยการผลตท,ทำาใหเกษตรกรปรบลดปรมาณการใชลง ไดแก ปยเคมและการจางแรงงานในการทำานาป กบปยเคมและสาร

24

เคมสำาหรบการทำานาปรง อกทงยงทำาใหเกษตรกรเพ,มระดบการใชขนเม,อราคาปจจยการผลตนนตำ,าลง คอ การจางเคร,องจกรในการทำานาป นอกจากนนยงมบางปจจยการผลตท,เกษตรกรตวอยางใชในปรมาณคอนขางคงท,ในขณะท,ราคาปจจยการผลตนนสงขน ไดแก สารเคมในการทำานาป และการจางเคร,องจกรในการทำานาปรง ซ,งราคาปจจยการผลตนนเปนส,งสำาคญท,ทำาใหตนทนการผลตของเกษตรกรสงขน เกษตรกรจงตองมการปรบตวจากราคาปจจยการผลตน

นอกจากนนยงมปจจยอ,นๆ ท,ทำาใหเกษตรกรเปล,ยนแปลงพฤตกรรม คอ โครงการรบจำานำาขาวเปลอกท,สงผลใหเกษตรกรใชปจจยการผลตมากเกนความจำาเปน เน,องจากตองการขาวปรมาณมากท,สดเพ,อเขารวมโครงการ หรอแมกระท,งเทคโนโลยท,ทำาใหเกษตรกรหนมาใชเคร,องจกรในการปลกขาวมากขนเพ,อความรวดเรวและสะดวกสบาย อกทงความร ความชำานาญของเกษตรกรเอง ซ,งทกปจจยลวนมสวนทำาใหเกษตรกรเปล,ยนแปลงพฤตกรรมในการปลกขาวไดทงสน

จงทำาใหผลประมาณการสมการการผลตขาวทงนาปและนาปรงออกมาเปน Random Effect

อยางไรกตาม ถงแมเกษตรกรตวอยางจะมการเปล,ยนแปลงพฤตกรรมการใชปจจยการผลตอยตลอดเวลาทงการทำานาปและนาปรง แตการเปล,ยนแปลงปรมาณการใชนนกยงคงอยในระดบท,สงผลตอปรมาณผลผลตนอยมาก เน,องจากคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตแตละชนดของเกษตรกรตวอยางอยระหวาง 0-1 ซ,งเปนแบบยดหยนนอย (inelastic) ทงการทำานาปและนาปรง โดยสามารถแสดงใหเหนวา เกษตรกรมการใชปจจยการผลตบางชนดอยในระดบท,ไมสงผลใหผลผลตลดลง ซ,งไดแก ปรมาณการใชปยเคม คาใชจายสารเคม และจำานวนแหลงนำาในการทำาป และคาใชจายการจางแรงงานและจำานวนแหลงนำาในการทำานาปรง แตกยงมอกหลายปจจยการผลตท,เกษตรกรตวอยางมพฤตกรรมการใชอยในระดบท,ไมเหมาะสมและสงผลใหผลผลตลดลง ซ,งไดแก คาใชจายการจางเคร,องจกรและการจาง

25

แรงงานในการทำานาป และการใชปยเคม คาใชจายสารเคม และคาใชจายการจางเคร,องจกรในการทำานาปรง

อยางไรกตามหากเกษตรกรยงคงมพฤตกรรมการใชปจจยการผลตในลกษณะเชนเดมอยกจะไมสามารถชวยใหผลผลตขาวตอไรเพ,มขนมาได ทงๆ ท,เกษตรกรสามารถจะไดรบผลผลตท,มประสทธภาพมากกวานได เพราะมปรมาณการใชปจจยการผลตท,มากเกนความจำาเปน โดยเฉพาะปยเคม หรอการใชปจจยการผลตท,เพ,มขนรอยละ 1 เกษตรกรควรไดรบผลผลตเพ,มขนมากกวารอยละ 1 หรอเทากบรอยละ 1

จากผลการวเคราะหโดยใชคาความยดหยนของผลผลตขาวตอไรตอการใชปจจยการผลตแตละชนดสามารถบอกไดแคผลกระทบจากการใชปจจยการผลตเทานน และปจจยการผลตท,เปนคาใชจายยงมผลของราคาและปรมาณรวมอยดวยกน ซ,งการลดหรอเพ,มคาใชจายอาจสงผลใหปรมาณผลผลตเพ,มขนหรอลดลง แตยงไมสามารถแนะนำาไดวาควรจะลดหรอเพ,ม เพราะมอทธพลของราคาอยในตวแปรนน อกทงยงไมสามารถ

สรปไดวาการใชปจจยการผลตชนดตางๆ เหลานมประสทธภาพหรอไม เพราะถาการเพ,มปจจยการผลตอาจทำาใหผลผลตเพ,มขน แตถาราคาปจจยการผลตนนสงเกนกวาราคาขายขาว หรอตนทนสงกวารายไดท,ไดรบ การเพ,มปจจยการผลตกยอมไมสงผลด เปนตน ฉะนนในการวเคราะหถงประสทธภาพการใชปจจยการผลตจงตองนำาผลของราคาปจจยการผลตและรายไดเขามารวมพจารณาดวย จงจะสามารถสรปไดอยางชดเจนวา การเพ,มหรอลดปจจยการผลตนนคมคาหรอไม ซ,งไมไดนำามาพจารณาในบทความน

กตตกรรมประกาศ (Acknowledgments)

ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงในความกรณาของ ร.ศ.ดร.มาฆะสร เชาวกล ประธานท,ปรกษาวทยานพนธและ ดร.สมพนธ เนตยานนท กรรมการท,ปรกษาวทยานพนธ ท,ไดอตสาหสละเวลาอนมคามาเปนท,ปรกษา พรอมทงใหคำาแนะนำาและชแนะแกไขขอบกพรองตลอดระยะเวลาในการทำาบทความฉบบน จงทำาใหการศกษาครงนสำาเรจลลวงไดอยางสมบรณและทรงคณคา

26

บรรณานกรม (Bibliography)ภมฐาน รงคกลนวฒน. (2554). เศรษฐมตเบองตน. (ครงท, 2).

กรงเทพฯ: สำานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. มนตร พรยะกล. (2554). Panel Data Analysis.วารสาร

รามคำาแหงสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย.30(2), 41-54. มาฆะสร เชาวกลและคณะ. (2551). รายงานการตดตามและประเมนผล

สภาพเศรษฐกจและสงคม ปงบประมาณ 2551 โครงการเขอนแควนอย อนเนองมาจากพระราชดำาร (เขอนแควนอยบำารงแดน), มหาวทยาลยนเรศวรรวมกบชลประทาน.

มาฆะสร เชาวกลและคณะ. (2553). รายงานการตดตามและประเมนผลสภาพเศรษฐกจและสงคม ปงบประมาณ 2553 โครงการเขอนแควนอย อนเนองมาจากพระราชดำาร (เขอนแควนอยบำารงแดน), มหาวทยาลยนเรศวรรวมกบชลประทาน.

มาฆะสร เชาวกลและคณะ. (2555). รายงานการตดตามและประเมนผลสภาพเศรษฐกจและสงคม ปงบประมาณ 2555 โครงการเขอนแควนอย อนเนองมาจากพระราชดำาร (เขอนแควนอยบำารงแดน), มหาวทยาลยนเรศวรรวมกบชลประทาน.

มาฆะสร เชาวกลและดนย พาหยทธ. (2550). การวเคราะหประสทธภาพการผลตขาวในพนท,รบประโยชน โครงการเข,อนแควนอย ป 2548/2549.การประชมทางวชาการนเรศวรวจย ครงท 3, (หนา 197). มหาวทยาลยนเรศวร : สถาบนบรหารการวจยและพฒนา.

วนรกษ ม,งมณนาคน. (2553). หลกเศรษฐศาสตรจลภาค.(ครงท, 19). กรงเทพฯ: สำานกพมพ

มหาวทยาลยธรมศาสตร.สรพงษ เบญมาตย และคณะ. (ไมระบวนเดอนป). องคความรท 5 ความร

เรองปยเคม ปยอนทรย ปยชวภาพและการใชปยตามคาวเคราะหดน. สำานกสงเสรมและพฒนาการเกษตรเขตท, 4 จ.ขอนแกน. สบคนเม,อ 1 กนยายน 2558, จาก http://www.nedoae.doae.go.th/data/km/km5.pdf

27

A.H. Studenmund. (2011). Using Econometrics A Practical Guide Sixth Edition. Bangkok: Thailand.

Badi H. Baltagi. (2008). Econometric Analysis of Panel Data. West Sussex: United Kingdom.

Christopher F. Baum. (2006). An Introduction to Modern Econometrics Using Stata. Texas: United States of America.

David L. Debertin. (2012). Agricultural Production Economics. (Second Edition). Retrieved June 11, 2015, from http://www.uky.edu/~deberti/agprod5.pdf.

StataCorp. (2007). Stata Statistical Software Release 10 Longitudinal/Panel Data. Texas: United States of America.