welkam · 2016. 7. 7. · namba 235 bilong wik i stat long sarere, 9 septemba 1978 i ee1ell prais...

24
Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. Turis tDtpatmen Poto. WELKAM LONG PAF.A -. . .i.... Published by Wantok Publications, P.O. Box1982, Boroko. Phone: 25:2214. - Printed by Wirut Press, Wewak. Registered at the Qenera1Post Office, Pert !4oresby., for transniission by post as a Qualified Publication.

Upload: others

Post on 06-Mar-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere,9 Septemba1978

I EE1ELLPrais lOt.

Turis tDtpatmenPoto.

WELKAM LONG PAF.A-. . .i....

Published by Wantok Publications, P.O. Box1982, Boroko. Phone: 25:2214.- Printed by Wirut Press, Wewak.

Registered at the Qenera1Post Office, Pert !4oresby., for transniission by post as a Qualified Publication.

Page 2: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Dispela poto i’sôim ol deligetbilong18 Lokal GaKaunsil; Sampela i presiden. Waitmani sanap bihaifol em i Mista John G. Nilan Laeem I menesaLoka GavmanAsosiesenEfeni. . .. em mipela i 1

long en longstori long.pes3.

* Kirap long lephan daunbilo, yumi lukim MalcolmBongaNoten Herman Ben Is Sepik,RimaNau wanpela seketeri.,Porpor Haral Manus, UndiNandi SatenHailans.

01 man i sanap emhia Kombra KeiyerWestenHatlans, OpeOeake Gaip, John Nilan Lae, LebasilMime Bay, Dibura Moiba Westen;IVogai Korabu, Dick Lanzarote Nu Ailan, WageraSepik,Bato Buitin Madang, RusselWaibari nambadistrik komisinabilong Sentral Provins.

Poto i -soim, Kadinal Albino Luciartaim em i putim kios bilong Pop nambwan taim na i kamautlong rum bilong vona i tok na givim blesing bilongem ionol pipel. Nau em i PopJonPoi.

Poto I kam long Australian niuspepa.

+POP JON POL

i kam long pes 3 .

01 man i save longdispelaPop Jon Poltok Se, em i olsemgutpelapapatru.Ernno pes tudak. Nogat. Em i save lap,nalaik stori. Em i gat planti save, tasol emsarapplanti tu. Na em i laik sindaunhaim tok na wan bilong ol arapelamaiTasol saposem i gat tok, emi saveautiklia tru. Dispela pasin em i lainim hikem i bin wok olsemniusman na ripotaim em iyangpelaman.Em i laikim kupela tingting. Na em ilaik bai ol pipe]autim tingting bilong ol.

Bikos dispela kadinal em i no bin stlontaim long Rom nai no bin wok inslong bikpela gavmanbilong Katolik Sicplanti man i pilim emi fri, na i no maschainim laik bilong ol opisabilong Sios.i nosavetru em bai tok o nekim wanerEm yet i tokaut olsem: "Mi pret; mi gbikpela wok; na Godi mashelpimmi."

Ating em bai helpim tu bäi ol arapeKristen Sios i kenbung wok gut wantairLong pasin bilong bipo taim ol Katolikmekirn seremonibilong makim Pop, olputim hat bilong king antap long het 1long em na em i mas sindaun añtaplowanpelasia king. DispelasamtingPop it

Pol i* tambuim ol longmekim long eiAting dispela kain tingting na laik i giviwanpelaaidia bilong wanpelagutpelami bihain pasin bilong Jisas yet na i lakamapwokboi bilong olgetapipe!. Na ei no laik ol i wokboi hilong em.

+

WANTOK - Sarere,9 Septemba 1978 Pes 2

Page 3: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Long olgeta hap bilongPNG, ol Provins i wokhat tong sanapim Provinsal Gavman bilong p1 wanwan. Tru, sampeta hevi bilong sanapim ProvinsalGavman i wankain long olgeta hap tong PNG. Ta-sol sampela i no wankain.

Olgeta Provins i no gat wankain strong longkamapim mani bilàng ol yet, na gutpeta wokman,na strongpela ol Lida.

Yumi mas save long wanpela bikpeta samting.Strong bilong mani tasol i no map kirapim Provins.Strong bilong saveman tasol, ol save bilong woktasol i no map kirapim Provins.

Olgeta hap bilong wol, na tu long PNG ol Lida,saveman na wokman I pilirn dispela hevi.

Vumi mas i’gat save bitong wok na PASIN tuWANTAIM. Gutpela pasin em i stia tru bilong olLida na ol wokman. Sapos i no gat gutpela pasinbai kaikai bilong wok bilong yumi bai i no mapkamap.

Maski hatwok bilong yumi long kamapim gutpeIa plen, 0 maski harnas wokman, 0 saveman, 0maski hamas mani yumi I gat,,wok bilong yumi baii no map sut long mak tru long kirapim Provins bilong yumm. Sapos yumi kamapim gutpela pasin bilong wanbel na wok bung wantaim, bai yumi mapstiaim gutprovins bilong yumi.

Wanbel na wok bung namel long ol Lida na wok-man bilong Gavman na wanbel namel tong Gavmanna pipel, em i wanpela bikpela samting. Insait longNesenel Gavman, 01 i hat wok yet long kamapirnpasin bilong wanbel na wok bung.

Sampela taim 01 lida i bagarapim wok bilong otwokman. Na sampela taim ol wokrnan i bagarapimol lida. Sampela taim Gavman tu i save bagarapimpipel. Na tu, long sampela taim pipel i save baga

I rapim ol Lida nating. *

Tasot sapos yumi bilip tru long kirapim pIes nadivelopim kantri, orait PASIN bilong wai1bel na

i

I wok bung i otsem wanpela stia na mak bilong wokbilong yumL

i

Long dispela kibung, yumi i kam long painim rotlong yurni i ken sketim tingting na save bilong yu-mi, na tu wanbel na kirapim pasin bilong wokbung tong kirapim Morobe F’rovins.

Yumi i gat planti moa wok long mekim. NaI

:bikpela wok bilong kirapim Provinsäl Gavman istap yet. VUMI i stat nau tasol. *

Utula Samana, ProvinsalPiena bilong Morobe I

: bin givim dispela toktok long Gurakor Bus Kibung.

Long tupela las de bilong mun Ugas 1 gat wannelri kihiin hilnno nl tleliget bilong 1 & lokal gavmankaunsil bilong PNG. 01 i -

opis bilong Port Moresby Siti Kaunsil.01 i savekibung ols yia.Mista Gai Duambane,manbilong bosimdispelahapbilonglong ol provins, i bin givim toktok long pies biionghetmanbilong dipatmen,PaterJohnMomis.

Em i bin tokim ol kaunsila, nau i gat tripela letabilong gavman. Antap truem i nesenelgavman- emibosim kantri olgeta. Pro-vinsal gavman - emi aninitlong en na ikamdaunmoakiostu lông pipe! bilongprovins. Tasol lain i stapnarnel tru long ol pipe! naibringim tok bilong gavmànlong ol na i larim ol i kaminsait na holim sampelapawabilong gavman,em ollokal gavmankaunsil taso!.

Long wan wan provinsnauol i traim kain kain webilong larim lokal gavmankaunsil i ran. 0! i bin mekim narakainlong Is Nu Briten na Not Solomons nagavman i lukim pasin bilong ol. E’m i ran guto?

01 !okal gavmankaunsil i

bin brukim bus na go pastru long bringim *aidiabilong vot nabi!ong demo-krasi na biong tiim pawana putim long han bilpngo! pipe!. 0! i bin stat longyia 1951. Long !okalgay-man kaunsil yet ol manbilong as ples ibin skul longpasin bilong ranim kibung,bilong paitim tok, biongvot. Long loka! gavmankaunsil o! i kenharim tokbi!ong ol pipe! bilong olples k!ostu. Na ol pipe! iken piim ol map long putim sarnpe!aaidia bi!ong o!insait long gavman tu.Planti kaunsi! moa i binran gut tru tru na mapp!anti yia moa. Sampelatui bin pundain.

01 kaunsil i wok longhapbilong kantri we plantipipel moa i stap: em long

ol viles. Strong bilongkantn i stap long ol viles pipelna olsem ol kaunsil i kenmekim bikpela wok longol as pies nabaut long olyet. 01 1 ken mekim mobeta olsem gavman longMoresby, long wanemol i

S

stap klostu tru long olpipel bilong pies.

01 kaunsila i masheipimtru long stretim olkainwan long pies,hal ol pipeli no laik ranawei go longoi taun, tasol ol i belgutlong sindaunmekim woklong pies. Oi kaunsil i maslukaut bai oi as pies pipeli gat gutpela pies bilongsindaun, i gat gutpelaskullong ol pikinini bilong ol,i gat wok long winim wansuing biiong ol. 01 i masgat rot na transpot tu nagutpeiahelt sevis.

- igomoalongpes2O

Nupela Pop Jon PolLong de namba26 bilong Ogas, longapinuntru longbiktaun Rom long

I Itali, samtingolsem 1 10 kadinalbilong Katolik SiosI bin ilektim nupelapopbilong helpim Pop Pol, em indaipinistupelawik bipo. Nupelapopemi Kadinal Albino Luciani bilong biktaunVenis long Itali. Em i gat 65 kris

I mas nai kisim nupela nem PopJon Pol. Em i olsem emi bungim nembilong tupelapop i bin go pas longem. * .

.

01 kadinal i bin stap kalabuslong wanpelaspeselrum bilong vot mapI long 9 aua samting. Na oli bin vot 4-pelataim,na dispela Kadinal Luciani* i win Ausait i no gat sampelaman i bin makim em olsem man maplong

winim dispelabikpelaileksen.

Bihain long wan auasamting, em i karn ausaitlông wanpeia bikpeiaverandalong bikpeia hausiotu bilong Pop longRom,na em i givim iiklik toktokna biesingnambawantaimlong samtingolsem 20,000manmeri i sambai wetirndispela nius. Na nupelapop i bin .toktok tu longteievisen na planti man-men bilong oigetakantri ibin lukim emolsem.Televisen em i olsem wanpeiaredio i soimpiksawantaimtoktok - olsem wanpeiamuvi. Na planti bikpeiakantri i gat dispela kainsamting long oi haus -

olsernyumi gat redio.

Mama i bin karim Pop

Jon Poilongyia 1912 longwanpela taun longnot bilong kantri Itali, nem bilong em Forno di Canaie.Papabilong em i wokmannating, u savemekim wokwantaim simen na brik.Albino i skul long pris nabihain i kam bek wok olsem pastolong as p!esbilong emstret. Em i winimyunivesiti long Rom, namap 10 yia em i tis longsemineri no longwe long.biktaunVenis.

Em i kisim nambabilongbisop long yla 1958 na ibosim wanpela smo!pe+adaiosis klostu long Venismap 1 1 yia olgeta. Longdispela taim em i bin autim sampe!atingting bulong

em. Em i skulim oi prislong saiim ol planti bilasgol i stap insait long olhaus lotu bilong ol na givim mani long helpim olmarl i hangre na i rabis.Em i man bilong tingtingplanti na wan na marimarilong ol rabisman.

Pop Pol i bin makim emkadinai biong biktaunVenis long: 1973 tasol.Venis em i narakain biktaun tru. I no gat ol rot rtastrit long en. I gat ol hanwara tasoina ol manmeriiwokabaut long bot nalongpela kanutasol. I gatplanti hikpela haus,tasol ino gat ka, long wanemi nogat rot. 01 hot na warata

I go moa long pes 2so!.

WANBEL

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pds 3

Page 4: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

JEM INSAIT

Dia Edita - Mi wanpelamab long ol pianti man isave ron long Bas i go Ikam long Wewak Taun.Tasol wanpelasamting mibin lukim long has na mipilim i no stret long mi.Na mi’ting olsem i nostrettu long sampela arapelapipe! tu.

Dispela em mi save lukim ol nem bilong ol man-men ol i save raitim longbaksait biong sit long bas.Na ft long banis nalong olsait biong bas. Dispela olnem em planti nem biongol skul pikinini long Yarapos, Brandi na sampeláolnem bilong ol nes longBoram Haussik.

Susana bratami ting ol*sem yu so ov long save olong skul bilong yu nayuraitim nem biong yu wantaim nem bilong skul bilong yu insait long bas.Yuting yu raitim nem biongyu long bas. Nasampelamanmeri. ol i lukim nembilong yu na ol i rait paslong yu o olsemwanem?

*Natingyu laik pilai tasol*long raitim nem bilong yulong bas. Na ol wantokbiong yu i kenlukim nembiongyu, laka!

Yes ol wantok.Bas i nopili samting biong yulong wokim rabis pasin bi

* long yu long raitim nembilong yu long em, Yu noken makim bas olsemyumakim ol samting longdiwai o makim kavinglongples biong yu. Dispela emwanpela rabis’ pasin trulong raitim nem long bas.Na makim kain kain samtingnogutlongem.

G.P.Taigwen,Wewak.

BRUKIM BOTOL

Dia Edita - Mi salim dispela pas i kam’ long yubikos mi no amamaslongol man i save brukim olbotol taim ol i dringimwara biong em pinis. Igutpela long kisim botol igo long haustaIm yu dringpinis. Dispela kain pasin inogut bikos ol pipe! maplong katimleg hiong ol.

Na saposyupéla ino1laikkarim i go long haus,orait

‘tromor long rabis dramBotol tu em i hap bisnis,yu ken mekim mani. 01siti kaunsil ol i no savelukluk gut. 01 manna mensave brukbrukim botollong rot na long bus.

Em tasol liklik wan bilong mi, * -

NicholasTowai,- Bum/N.S.P.

LIDASIP LO

Dia Edita - Dispela emliklik tingting biong milong lo bilong ol lida. Dispela tingting bilong MistaMichael omare na PaterJohn Momis long ol lida Imas no ken mekim wokpolitik wantaim wok bisnis. Dispelaemi stret olgeta long tiñgting laik bilongmipela ol pipel.

Sapos wanpela lida imekim wok bilong politikwantaimwOk bilong bisniswantaimgavman.Bai em ino map wokgut long gay-man. Mi laik soim wanpela eksampel. Mipela olpipel bilong Nawae Openllektoret. Mipeia I votim3-pela man olsem membabilong mipela long lasPalamen Haus. 01 dispela3-pela memba ya i no

*mekim wanpeia wok kamap bilong gavman longiiektoret bilong nipela na5 yia i go nating.

Long wanem ol dispela3-pelaman hia ol i politikman. 01 i no save wokabaut iong bandri o makbilong mipela na kisimtingting na wan bilong mipela na i go soim longGavman.

Nogat tru. 01 i staptasollong pies we oli staplongen na mekim wok bisnisbilong ol. Olsem na longtingting bilong mipela oipipel. Gavmani kenputimdispelalo strong.

Sapos wanpela lida omembai laik mekim wokbisnis. Em i maspinis longwok gavman o i mas wetlong narapela ileksen ikamap. Tarangu mipelapipel I kisim tuhat na sakim san na ren long votimol i kamap memba bilongmipèla na ol I go i kamlong miting bilong paiaQen: Na kisim bikpelámani. Tasol oi i no saveraunlongbanri mak o longpies bilong mipela nalukim hevi mipela i gat.

Nogat. 0! 1 stap tasol

long taun na mekim wokbisnis o bilong ol dispelapasin ol i mekim i no gutpela long tingting bilongmipela ol pipel. GavmanIken putim dispela lo i stapstrong long wanpela lida ino ken mekim wok politikna wok bisnis tu wantaimgavman.

Tatip Tuwab,

Salirn ot pas

I karn long:

WANTOKBOX 1982BOROKO

MERI NO ABUS

Dia Edita - PUs giviin mlliklik spes long putim hap

*liklik toktok longWantok.Mi laik givim namba wansapotlong brata yaThomasK.K. Namta bilong IstenHailens. Em i tok "MenNo Abus". Mi amamastrulong ritim pas bilong yu.Emi tru o! planti mansave

- tok long ol men i sbirs hi-long ol.

Mi plUm ating i kamaplong as biong rokrok okakaruk man i karim em.Saposmen i karim em haiem i gat sampela rispeklong ol men na I no kenmekim kain toktok olsem.Na tu man i tok olsem,ating em i no kristenman.

Em ating wanpela long-long haiden man no gatbilip long God. Saposem iknistenman,em mas saveolsem mama bilongJisas,"Maria’ em wanpelanamba wan men long yumi olgeta men. Mipela ol men itraim long bihainimeksampelbilong em.

I no olgeta man longPNGsavetok "abus" longol men.Yu husat savetokolsem; ating bratà,mobeta yu sindaunna tintinggut. Ating setensave bosim yu olgeta ya olsem nayu no map long lus tingting long em. Mi sonlongyu brata. Long wanemman nogut i bosim laipbiong yu Tenkyu longThomas long gutpela pasbilong yu. No gat plantiman longPNG I gat wan

*kain tingting olsem brataya ThomasK.K. Namta.

A. Kami,Mt.. Hagen.

Dia Edita - map yupelaIken iarim liklik spes longml, hal miputirn wan naaskim biong mi long en.Wan bilong mi i go olsem.Mi lukim pas bilong wan-tok ya em long Rakano

Lae. Rubben biong Mt Hagen.Em i rait na i toktok tongol manit plisman. Nambawan toktok bilong em iolsem. 01 plisman ol i lomeka.na ol I masbihainimollo.

Mi tokim yu R. Rubben,I no gat wanpela manlonggraun i no save mekimrong. *Olgeta man longgraun em 01 biong wokimrong tasol. Wanpela mantasol yumi save long em.Em i no save wokim rong.Mi no map kolim nem ‘bilong em long yu. Yu yet -

painim long yu yetnaask-im yu yet.

0! taranguol plismanolbilong lukautim ol lotasol.01 i no savewokim lo. 01man long palamen,em olman bilong wokim ôl lo.Narapelatoktok bilong yu,yu tok ol marit plisman isave lusirn ol men bilongol long hausna ol i savegogrisim ol men nabaut nakisim ol pamuk mennabaut. Bihain kam hekpait I kamap.

Yes Rubben. Dispelakain em i no bilong ol mant plismantasol, bilong olgeta manitmanmeri longPNG. Na tu olnarapelatu,ol manmeni *mant i savekros na pait. Mi askim yu,yu manit o singel?Saposyu singel yu ltikaut, taimyu manit. Em bai het owanpelahap mit bilong yubai ,i lus. Long wanemyupela ol hailans yupelaolman biong pait . longtamiok, banarà, spia nastik. Em saposyu go raunna kambeklong haus, emhal men bilong yu baikisim ol dispelasamtingmikolim ol, bai i putim antaplong yu nau em baiyukrai naran.

Yu save long bikpelagraun bilong yumi i gat olkain kain man na menomanit. Sampelamen maritol i save lusim man bilongol i go raun na sampelamen i marlt i no gat ol i nolaik bai man bilong ol i goraun nábaut. Saposman igo stap wantaim ol poroman wantok o wanwok

em i tok em i go paininmeni na em i kam beksampela taim hal men hilong em hali kolim natin,nem biong wanpela merlong man biong em. Di5pela kain ol manit i saypait long en.

Saposyu be! hevi iondispela leta o plisman yigo dingim solwana. CbaIrn wanpelabek so! lonstuana yu kaikaim hal bebilong yu i kol.

Em taso!. Saposyu gawanem tingting long dipela, orait, nait taso! lonWantokbal mi lukim.

MapiaGoniPanguna/N.S.

RAUSIM STINGLONG KANTRI

Dia Edita - Mi gat waxpela wan biong mi ionkantni bilong yumi PapuNiugini. Mipela I wok lox,mekim kantni i bagaraptrlong ai biong bikpelapapbiong yumi 1 stap brheven.

Planti manmeniI no tintim God long hevenna olwok long dning bia, mekiipasin pamuk, kilim ma:stil nabaut na plantianpela samtingwe ol I meim i sting tru long kantbiong yumi. Na ol dispesamting i sting tru longbiong bikpela bongheven

PUs ol wantokyumitraikamap wanpela knistkantni. Saposyumi meldolsem papa biong yurlong heven i ken blesikantni na i ken lukautiyumi wantaim kantni tlong yumi.

Sapos yumi bagarapikantni namekim sting loxkain kain rabis pasin. Ebai husat map helpiyumi na kantn bioiyumi. Taim bilong woapait samting i kamapboikantni bilong yuxtii. Puswantok tnaim na meldkantni bibongyumi I kanyolsem kristenkantni.

Em tasol ol.wani bib,mi na husat man o mengat bel hevi long dispelYu mas nait i go long Watok Niuspepa.

* Martin WapixManganima/S.H.

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 4

Page 5: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

kiburig tok olsemPASINDIA PE LONG pipia bilong pies.OLSIP Dispela Bot I tok, ol

*pipel biiong Biliau Viles Ikros long ol setelmen Ikirap long graun bilong ol,we ol gaden bilong ol Iskip. Tasol gavmalx I binbairn dispela graun long olBiiau long yia 1972 long$32,000.

KLINIM TAUN

S Siaman I tok weikamlong Mista Fenski, emjeneral menesa bilongolLuteran sip i save kanim olpasindiaI go I kam.

Klak biong taun I autimIampela wani long MistaFenski. 01 dispela wan 1kam long sampelapasindiabin staplong ol sipbilong

kampanibilong em, naoilomplen olsem, ol i binbaim rot tasol ol i no savekisim kaikai long rot na olno map halt sampela taim-

ong men na ol I no kenrusim ol toilet.

Mista Fenski - i tokimaunsil olsem: Lutenanvlisin i save ranim 5-peiaip. Em hia MV Totol,imbang, ‘Sungu, Daniel,ia Junial.Oil saveran igoong Madang, Lae, Wewak,/animo, Rabaul, naimbe - na tui savego in-alt long sampelasmolpelaiasis. Pe bilong ip emnap long balm rot tasol na:aikai nogat. Long MV‘otol tasol ol pasindia Ilaim kebin na kaikai. 01-aim i gat wanpela stuang sip naol pasindia mapng bairn kaikai hia. Na

Ilgeta sip i gat toilet naIlgeta pasindiai ken yusTh

Kaunsila SasaBass i tokn kaunsil olsem: samela taim ol boskru ixmbuim hi pasindialongusim ol dispela toilet naisern ol I kompien. Tasollista Fenski I tok, emi noin save longdispelasamng. Tasol em hal stneimk long en.

IL SKWATAONG MADANG

Mista Brady I bin tokrye long kaunsil olsem:radang Skwata Setelmenot i bin stat, long wanern,rinista bilong bosirn olxus, em Mista Thomasavail, i lalkirn olsern Bot

a I mas lukaut bat ol‘telmen i gat wara bilong1 pipel na lektrik pawanaimpela han rot, na toileta ol trak I maskiun kisim

Siaman Kaunsila Kaukesa Kamo I tok, olgeta’kaunsila I mas karn wantaim em long wanpela dena givim gutpela eksampellong pasin bilong

1..

taun na bungim olgetanabis na pipia natrornoimi go long oldnam.011masmakim wanpela de bilongdispelana olgetawokmanbilong opis bilong ol I masponornanim ol kai,xnsiianago na givim dispelagutpelaeksampel long ol pipel.Long wanemnauotpipelisave tromoim ol pipia nabautnábaut;

NUPELAWE BILONGBUNGIM OL TAKI

Taun Kuskus i bin autimwan bilong em long kaunsil i tok, ol i hatwok trubug bungirn takis long olpipel. Olsern ol I balk painim sampelanupelarot bilong mekim dispela wok.Em i bin tok, bipo ol i binaskim tok orait longNesenelGavman longmekim wanpelanupela pasin,em long putim hevi longolgeta woksap na faktorina bosman, ol yet i mastekewe takis maul long pebibong wan wan wokmanbiong o! long Madang,nasalim dispela mani i karnlong kaunsil opis. *

Kaunsila Galen Lang I

tok: dispela aidia i orait!iklik. Tasol saposem i olsem,bai olgetaskwata naman i no wok long kamPani samting, bai ol i nomas bairn takis olgeta. Nasapos i olsem, bai-i nostret, long wanernol dispeIa pipe! bai kisirn fri warana rot nakain sarntingolsem na ol man i gat woki masbaimlongol.

DOKTA STAPIM SUTLONG OL ET POS

Kaunsila Abus I askimdokta, biong wanem naem i stapinisut long ol etpos? Dokta 119k, ol etposodeli map givim sut.Tasolol rnedikai et i no Inaplong givim sut. Longwanem ol I kisim treningbilong ol map long 3-pebamun tasolna i no map.EtPos Odeli oil kisim treningbilong ol map long 2-pelayia, emi onait.

Kaunsila Patrick i tok,map Dokta I ken givimsampelakos long ol medikal et? I mas raitim gutdispela. Dispela samtingem I marasin na mipela Ino Inap go egens longDokta.

WOK KAKARUK

Michael Kangwanointordusimo tok savelongol kaunsila long tripelabikman bioug DPI. Em ollong Mista Sumpe biongVanimo yet,Mista Hub naMista Abde!samie tupelabibong Lae. Mista Abelsamiei toktok long we bilong lukautim kakaruk,kiau biong em na pato.Em i tok dispela i gutpelabisnis ,bilong pipe! longpies. Saposol pipe! i gat

balk long statimdispebabisnis ol i ken salim tok longem bong Lae na em baisabim ol kakaruk na pato Ikam. -

Siaman i tenkim embonggutpeba toktok biong emna tok bai ol kaunsil i gobong ples na tok save bongpipe! bilong ol.

PAM WARA LONGWUTUNG VILES

Kaunsila Feni i tok dispela sarnting ml putirnlong rniting long las yla naml no harim sampelasamting I karn bek long en.

Mista Tony i tok pam Ikam pinis tasolno gat manbilong wok. Lông stretimdispela samting Kaunsil Iken salim wanpela man Igo kisim trening long fiksim ol pam wara longPôpondetta.

OLWELFE OPISA I NORAUN LONG PATROL

Kaunsila Abus I toki nogat wanpela manlong dispela lain i bin goaut longpatrol map naü. Mi binkamap tupela taim longwelfe opis na oli no wokim wanpela samting.

Kaunsil Mayo i tok, Misapotim tok bilong Kaunsila Abus. Mobeta kisim olyangpeia opisa 1 kam nasenisimolpelaopisa.

Kaunsila Patrick I tok, Igat sikis mun I - gutpelalong ol igoaut long patrol.Saposol I no goaut, em Iles bilong ol tasol. Salimwanpela I go long wokimwanpe1 patrolnau.

Kaunsila Kaiyo askimSiaman ol welfe bai staptasol long taun o go longol pies tt4. SiamanI tok hi-long ol welfe I masgo raunlongol piôs 0 viles tu.

JAVAPURA LIMLIMBUR

Kaunsiba ‘Mayo i tok olpipeb bibong Puare i laiksave gut long wanem truna kaunsi I go bong dispebalimlimbur. 0! i baik savelong mani i kam we tru.

Siarnan i tok, mi tok pinis long las miting. Maul ikam- long Nesenel- Gay

man. Yupela ol kaunsila-;maskliaim gut tingting b-iiong ol pipeb bibong yupela

.

i ant.. I soim naispelataun bilong Madang.Em i nambawanpasis tru.

Vänimo lokal gavman kaunsil

WANTOK - Sarere,9 Septemba 1978 Pes 5

Page 6: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

ii

Sapos yu laik save moa, o yu talk kisim fri wanpela katabilong mipela, yu rait long: Investment Corporation

* P.O. Box 155Port Moresby *

"MWIIhh1 111JW

DYNAave wok hat tru1- long biktaun

BRANCHESAT:

em map.

PORT MORESBY LAE254088 422322

MT. HAGEN521888

1iAi MOTORS LIMITED1 LII] MADANG

822188

aC,,

RABAUL921988

0

KIETA956083

waC/WtWAK

862255

THE INVESTMENT CORPORATION OF PAPUA NEW GUINEA

** -I 1

SAPOS VU- KOPORESEN

SMAT, VU BAlM SEA LONGBILONG PAPUA *NUJGINI

Bai yu kisim winmani bilong planti kampaniwantairn.

INVESMEN

buk I soim wok

Nem bilong

yu*Adresbilongyu

WANTOK - Sarere,9 Septemba 1978 Pes 6

Page 7: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

1-pela bikpeta spun marjarin2-peI bikpela spun suga

3-pela smolpela spun bekpauralikilk hap sol1 -pela kap susu

1 .Kaikaiolsemyam,sayor.Kaikai bilong kamapim

bodi: olsem pis, kiau,pinat, bin, mit

3 Kaikai bilong !ukautimbodi: olsem kumu, kon,painap,papa,banana.

Kumu em I wanpelagutpela kaikal long o! mamaIgat bel. Kumu i savehelpim yu tong wokim nupeiabiut. Mama i gat bel i maswokim gris long kokonaslong kukim kaikal o kumu.

Bihain em i tis map 2-pebayia pinis, em i go bek skulmoa.Orait, nauemi wok bong tis map 6-pelayia o!geta.

Em i risaili bog yia 1976 bikos ol pipel I laik em I gomakirn ol long pabarnemOrait, ol pipe! i votim em na emI winim ileksen.

map nauemi bin lukluk rauntaso!long Amerika. Gay-man bilong Amerika i bin bairn rot bibong em bai em ike go na bukim pasinbilong ol Amerika long ranim gay-man bibong ol. Na tu em i go long sampelahap longArnerika i gat taisna graunmalumalu - olsemlong as piesbibong em yet. Em I lukim obsem wanemob pipe! longAmerika i bin wokim kain kain baretlong mekim wara iranawena drai graunI kamap.Wanpelasamtihgem i lukim tu: ob pasin bibong mekim ol riva i daun moa. MisisC!owes i wan bikos F!ai Riva long ilektoret bibong em ino daun map,na o!semol bikpela sip i no mapgo antapna bringim kago I go I kant. -

WANTOK -- Sarere, 9 Septemba 1978

1-pela kap pamken yu kukim pinis

Poto antap I soim wanpeia men long hauskaikallong Goroka. 01 bisnismeribilongIsten Hailans I ranim dispela stua.

1-pela kiau sapos no gat, maski

Vu mekim otsem nau:Pastaim yu mas kukim pamken na wilwilim o

brukbrukim. Long wanpela plet yu pait wantaimol dispela samting: màrjarin, kiau, suga. Redi pinis,orait nau putim pamken insait na paitim. Nau yu

* kapsaitim plaua na sol na bekpaura na susu - napaitim paitim olgeta samting wantaim bai kamap

* malumalu na redi. Nau yu redim wanpela plet am,givim, na kapsaitim Iikiik liklik hap samting ya Iredi long kukim skon. Putim long aven map em Itan. Sapos yu no gat plet am, praipan tu i orait.

L * - -

WaliyatoMemba bilong Midel Flai Open

Misis Wa!iyato Clowes em i nambatu memba men ikamap memba bilong palamen. Em I gat 27 knismas.Mama i bin karim em long yla 1951 long Dadi vibes,k!ostu long Balimo, bong WestenProvins, Em I marit na Igat wanpelapikinini man nawanpe!apikinini men.

Em i bin sku! long Awaba Misin praimeri skul; nabihain em i go long AwabaMisinHaiskul na i winim fom1 na 2. Long 1967 em i stap long Awaba MisinTisaKoles map wan yia nai kamap tisa. Tis, em i wok trubibong em. -‘

Pes 7

Page 8: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

35H.P

S.TAPPRAIS I DAUNBILO NAU

BAlM TUDE LONG

MOTORS

Aveling Barford Pacific Pty. Ltd.*Representing the world’sleading automotive manufacturers.Ume St. Gordon, Port Moresby. Phone 257166, 257908MorobeAve. Lae. Phone 424188, Mt. Hagen. Phone 521015Stones Automotive Services, Kieta. Phone 956093Malaguna Motors, Rabaul. Phone 921751

ItYCO - FLEXHydraulic hose, assemblies,

-

- adaptors.

NACHIBearings -autbmôtive Industrial

rnachinerg. Roller, ball, taper bearings.Extra small radial ball bearings.

Single row deepgroove ball bearings.Double-row self-aligning ball bean ngs

Fapered roller-bearings.Cylindrical roller-bearings.

9 Sentemba 1978 Pes 8,,N 10K

Page 9: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

‘I

I gat planti kain kain marasin samting i no bilong dring. Olsemol strongpela samting yumi save yusim nabaut long wok, olsembensin o kerosin. Sampela tu I paura olsem mama i save yusim bilong kllnim plua o paura bilong kilnim toilet o paura bilong rausim strongpela mak i stap long klos o- long tebol samting. I

Sapos man o men o pikiflini i no lukim gut, o i no save na em idringim dispela samting, bai em i paia tru long maus na nek na belna I kukirn tru skin bilong maus na nek na bel.

I gat wanpela bikpela tambu long helpim kain man olsem. VUNO KEN MEKIM EM I TRAUTIM BEK DISPELA SAMTING.Nogut em i paia wantaim moa.

VU MEKIM OLSEM:

a Vu givim planti wara long em long dring

b Vu givim planti susu long em long dring

c Kisim sampela nupela kiau, brukim, na lärim man i dringim

d Tanim plaua wantaim wara na em I ken dringim o kaikai

- PlantimosI

i

TOM PIPER MIT

Sapos yu laikim kaikaii swit moa na i redi hariap tru, bairnPiper mit. Sapos stua i klostu, Torn Piper tu i klostu. * -

wanpela tin Torn

WANTOK * Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 9

Page 10: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Ani wokim sent* Long de namba 26 bilong Ogas, hetman bilong Dif ensFos em Brigadia Jeneral Ted Diro I bin opim wanpela

* nupela komyuniti senta bilong Katolik Misin long YuleAllan long Sentral Provins.

Ami i bin givim ol kamdaman na plama na ensinia naman bilong taitim ol lektrik waia na ol I sanapim dispelabikpela senta bai bikRela haiskul bilong misin I ken yusim olsem pies kibungbilong ol, na ol pipel I stap nabautlong ol viles klostu ol tu I ken yusim olsem pies kibungna bilong soim muvi na kain samting olsem. 01 Sista bilong lain OLSH I bin lusim K40,000 long bairn ol simenna timba naain samting bilong wokim dispela senta. Amii givim fri ol wokrnan bilong em na ol wokman bilongem na ol transpot.

01 I bin .statim tru dispela wok long yia 1977 taim olensinia bilong ami yet idroirn olkain plen bilong wokimdispela senta o haus kibung. Orait, long mun Septembalong yia I go pinis ol I bungirn olgeta diwai samting bilong kirapim wok, na ol i pulirnapim Jong wanpela bot,nem bilong em Julie Ross. Tasol dispela bot i painirnbirua na I kapsait na olgeta samting i lus long solwara. Na6-pela pipel tu i dai pinis long dispela tairn.

Orait, long dispela yia long mun Me ol i kirapim bekdispela wok. Dispelataim ami I bin yusim wanpela bikpela pang bilong em, nern bilong em Buna. Tasol dispelapang i no map kam sua long Yule Ailan, olsern na em itromoim olgeta kago long bris. Kago ya map long 90tan na planti handet skulmeri i bin karim olgetai go wanmail samting, map long misin stesin.

01 skulrneri i bin mekim bikpela wok tu long stretirngraun bilong wokim dispela senta, na ol i bin wok longkarirn karanas I kam, na rniksim simen, - na karim i go.

Dispela huas kibung i longpela map long 30 mita, nabraitpela bilong em map long 11 rnita sarnting. map long500 manmeri I ken go insait.

Taim Brigadia Jeneral Diro I tok amamas long dispelawok bilong helpim ol pipel long pIes, em i tok, dispelaem I namba tu wok bilong ami. Nambawan, em I wok

- Minista bilong Difens, Mista Louis Mona, na membabilong Kairuku-Hiri, Mista Joseph Aoae - tupela bipo i golong De La Salle Misin Skul long Yule Allan - tupela tu istap long dispela seremoni.

Potol kam long ami.

soldia.

MILENG FAMILI TOK TENKVUMipela ol wanfamili bilong Bisop Stahl Mileng, mipela I

laik tok tenkyu tru long ol pren na pipel i bin son wantairn mipela na I helpim mipela Iorg taim Bisop Mileng Ibin clai.

Mipela I kalap nogut tru, mipela I plum nogut tru longindal bilong em. Tasol long ol presen na ol beten na ol tokmarimari bilong yupela ol pren, mipeta I bin kisim strong.Mipela I tenkyu tru long nem bilong men bilong Bisop,em Naning, wantaim 4-peta pikinini bilong em.

Gutpela Kristen paSin na tingting bilong yupela i binhelpim mipela tru. Mipela I pre bai yumi otgeta I ken gohet nau na skruim gutpela wok bilong Bisop Mdeng igomoa moa yet - bai $105 na gavman, tupela wantaim I kenbihainim oltaim lo bilong Jisas Krais.

COCA-COLA AND COKE ARE REGISTERED TRADEMARKSWHICH IDENTIFY THE SAME PRODUCT OF THE COCA-COLA COMPANY

HPlAc ni 6 6.c;c

- Mipela -J.S. Mileng, L. Mileng, D. Mileng,

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 10

Page 11: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Dia Gavmanmipelai laikaskim.

Hia mi gat sampelawan na bai yupela mapprinim long mi long Wantok Niuspepa?Em ina olwan biongmi.

Watpo gavmanI no mapaskim mipela ol pipelinsait long ol provins owan wati sap distrik longsenisim gavman? Mi tingsenisim gavmanem i wanpela bikpela samtinginsaitlong kantri. Moa gut longmipela pipel yet map skebim na painimaut wanempati i rulim kantri gut nawanem patii no map rulimkantrigut.

Em I no stret long olmemba bilong haus i kensenisim gavman long laikbilong ol tasol. I gutpelalong ol I mas askim pipelpastaim, orait bai mipelamas vot na painim wanempati inap kamap gavman.Mi ting olsem taim bipomipeia i bin yot longwanem pati mas kamapgavman. Orait naü tu long

taim bilong senisim gayman, mipela tu mas votgen longpainimautwanempati.

Mipela pipel i ting baiem i map helpimmipe!aolpipe! biong dispeiakantri.So yu husat man o menting ol tingting biong mino stret, orait bai yu kenrait i go long WantokNiuspepa nabai ml ken lukirn.Tenkyu.

Paul S. Banai,

-

Is Sepik

Long MistaTagoDia Mista Tago,

Hia ml lajk autim wanbilong ml i go tong gay-man. Mi bin ritim WantokNiuspepa, namba 2-27 natu harim nesenelnius long16 de bilong dispelamunOgas. Sampela wokmanmen biiong gavman, emlong dokta na nes. 01 1wok long grisim ol pipe!bilong PNG long PasimBe!na yusim naba okondom.

Plis dispela ol toktok 1wok long kamaplong gay-

man long pepa na redlo Ino stret long mipela olPNG pipel. Bikos 1’NG Igat bikpela grauni stapnating no gat pipel na bisnis

long en. Wani bilong gay-man em i stap taso! longbikpela taun na pipel long

m taun. Gavman I no lukiuk: gut long rural enia bilong

PNG.Gnaun na Mani - Eksamr pel: Lukluk long MadangPnovins gnaun1 stapnatingstat long mak bilong Mo-

- robe i go map long mak bilong Is Sepik Proylns.Insait long bus na longnambis.Nogatpipel nabisnis. Na mi ting I wankaintasol long Morobe, na WesNu Briten, Na Wes Sepik,na Is Sepik, na WestennaNcten Pnoylnstu.

Olsem na gayman maslukluk gut, nayusim mani,save nagraun iong’ol pipelbilong dispelakantri PNG.Bikpela mani gavman Isave yusim tasol long oltranspotolsemlong jet balus naol narapela.

Bilong pinisim tok nawan bilong mi, mi laik gay-man mas givim help longPNG pipel, husatI gat 5-pela pikinini na I go antaplong lO-pela. 011 no longbaganapim be! na yusimgumi:

PeterK. Bade,Manam Ailan,Bogia.

Long MistaTammur

Dia Minista Bilong Edukesen. Mi gat wanpelawanbiiong ml. Mi laik tokautlong yupeia ol wantok.Yes mipela planti man ml-

pela i skul long tok pisin. -

Em mipelamap long harimsampela wokol man I skullong tok inglis i hanim.

Mipela i kisim saveolsemol inglis skul i kisim tasolol gavman na ol sampeladipatmenbionggavmanoli no save lukiuk long dispela samting. Olsem na olgavmanmas wokim sampela we o rot biong pisinskul i mas hanimwok wantaim inglis sku! na tupelamas wok wantaim bai igutpela. Plis tingting gutna stittim wan biiong olman I skul long tok pisin.Mipela I gat bikpeia wanlong thspelasot tasol. Emtasoltok bilong mi.

Berry Okumpa,Kimbe.

Long MisisRooney

Dia Edita - Mi wanpelawoda I stap long Bomanabanis kaiabus na. mi iaikautim liklik wan biongml. Wan biong ml em iolsem. Taim ol I makimMisis Rooney long bosimLika na KoreksenelSevis,em I no mekim wanpelagutpela samtingo mekimwanpela gutpela toktoklong palamen long ama-masim mipela ol woda.Long Pos KonianaWantokna tu long nedio em savetoktok pianti long lika.

SaposRooney laik toktok pianti long lika tasoi,orait, watpo gavman ibungim Korektiy wantaimLika? Mipela iaikim gayman i mas glyim nupelaminista long bosim Konektiv. Mi bin stap longpeia

taim long Bomana hanskalabustasol RooneyI nosave kam na toktok wan-taim mipela ol woda nakisim oi wan bilong mipela.

Mipela I gat planti wanlong tokim em tasol em Ino save kam. Mipela olwoda save bel hat longemna mipela iaikim gavmanimas makim wanpelanupela minista biong mipela.Olsem na olgetabanis kalabus lông olgeta hap longPapua Niugini I pundaunpinis.

Ating yupela ol nda Isavepinis olsemol kalabusman long Buimo baniskalabus long Lae i gostnaik lông tupela taim pinis. Yupela ting em asuabilong husat?Tru yet em Ibikpela asua bilong MisisRooney, minista bionglika na konektiv. Longwanem, em i no givimstnongpela toktok, pawana hanim wan bilong olwoia na opisa bilongKorektiv na mipela kengivim strongpelatoktok naoda long ol kalabusman.01 bai no inap long straikna biket saposgavmannaminista I amamasim olwodalong wok bilong ol.

Minista wantaimgavmanI slek na olwoda tu i slekna ol kalabusman menstnakna biket nabaut.01-semyumi mas I gat ministabilong mipelayet na em iken lukiuk long mipelaOlge-tataim.

A.C.0. S. Komkal,‘ Bomana/Boroko.

Yu ken painim bekimbilong dispela wan long per19 bilongdispelaWantok.

LongGavman-

Page 12: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Klostu 100 yia nau olmisinari i kamap longnambis long PapuaNiuginina i staim wok misin. 01 ilaik bringim Gutnius longol man men pikinini hialong dispelakantni.

Long dispela taim piantiwaitskin I dai long sik malanana long pekpekwara.I no gat gutpela marasinolsem nau long daunimplanti sik. Na tu, ol I lukimpianti manmerinapikinlnilong ples I gat sik na piantiI dai. Sampelalain misin -:Luteran,Katolik naYunaitet Sios bipo ol i kolimLondon Misinani Sosaiti istatim wok medikal longhelpim sik bilong ol wait-skin na blakskin kiostulong misin.

Pastaim planti manmerii pret long go long dispelakain doktao nes.Tasolbiham ol I lukim marasinbilong ol em map -longhelpim ol sikman,na planti I stat long go na kisimmarasin bilong daunim sik.

Bihain ol misin I kirapimsa.mpela skul na sampelaman i go long lainim pasinbilong nt na rait. Wokmedikal i kamap moa, nasampela dokta na nes Ikisim sampelaman na lainim ol lonig wok odeli. 011

- kolim dispela lain doktaboi. Taim pait i no kamapyet, gavmanI no gat plantiskul na i no gat bikpelahaussik. Tasolmisin I woklong helpim ol pipe! longol liklik klinik bilong ol.Long dispela taim gavmani staplong taun na ol misini staplong bus.

WOK HEIJWoa i KamaplongPNG

Long taim biiong bikpela woa long taim Japanibin kam napait insait longPapuaNiugini 1942 sampela misinari i go beklongpies, sampeia I stap longPNG na heipim’ Australialong pait. SampelaI - dallong. han bilong soldia bilong Japan, na sampela Ikalabuspinis. Longdispelataim sampela dokaboi Ihaitim sampelamarasinnahelpim pipel long pies.Long 1 946, taim pait ipinis, ol misinani I kam bekgen na I kirapim genmisinstesin, ol sku!, na wokmedikaibilong ol.

Long dispela taim tuGavmani stat long kirapimplanti skul na pianti haussik na klinik na olsemwokmedikal I go het. -

Long dispela taim ol misin i wokabauti go painimplanti pipel long IstenHallans,SatenHailans,WestenHailans, na Enga. Plantinupela misin tu I kamaplong dispela taim na I golong Hail ans.

PasimRot Bibong Sik

Long taim bipo ol doktana nes I - wet map sik Ikisim pinis wanpela manmen pikinini na I trai hat

. long givim marasin longhelpim em. Bihain, nupelatingting I kamap. Watpoyumi no pasim rot baisampelasik i no ken pain-im ol pipel? Bilong wanernyumi wet long sik I painimol pastaim?

Olsemna gavmanI kirapim tingting long ol husatIwok medikal long go longpies na givim sut long oipikinini long pasirn rot bilong sainpelasik. Na tu ol Iskelim ol pikmnini long lukim hevi bilong ol. Sapospikinini I save dning susuna kaikai gutpela- kaikaiem I savekamap strongnasik I no save painim emkwik. Na tu saposmamaIwasim pikinini olgeta d&wantaim sop, skin bilongemI stap gut.

Na wok haisin I kirap. 01pipel I skul long putimpipei I sku! long putimpekpekbiiong olgetamanmen pikininini long hul.

Na I tambu bong tromoimpipia nabaut,na o!semollang i no kamapna bring

--im sik i kamap. Narapelasamting, taim mama i gatbel em i go kisim marasinbilong strongim blut, napasim rot bilong sampelasik. Olsém na pikinmni ikamap.strongna mamatui stap gut.

Pot-o antap / soim wanpelamen i bourn pikinini i laikdal long hangre, longwanemmama i no bingivirn gutpela kaikai long em. 01 misin 1 mekim bikpela wok wantaim vi dispela kain p-ikinini insait longbikbu.

Daunbilo yu lukim poto bilong wanpelahaassik longmisri stesin insait long bzs. 01 misin i bin wokim na iranim wanpela provipsal haus sik, 42belt sënta, na 159sab-helt senta, na104et pos. Long yia i go pinis dipatmen bilong belt i bin kisim K40,441,882long gavman.Xa bilong dispela ol misini bin kisim K1,800,000longvi wok belthilong ol.

Long raithan em i SistaMarlene Long bilong katolikmisin I vok insait long bikbus bilong WesSepik. Em idokta tru na I lusim Amerika na I kam wok long PNG.

Page 13: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Gavman i givim dispelawok long ol misin o siosIgo long pies naskelini pikinini, givim sut, na lainimo! long we bilong pasimsik. 01 misin- o sios I gathelt sentana et pos.Sampela nes o et 05 odeil bilong misin I wok insaitlong ob dispela.Na narapela lain i go wokabautlonglek, o long ka, o longbot okanu, o long balus na Iskelim pikinini na I sku!imkain kain ik long bikbus.

Plantiples I no gat etpos yet, na i no gat nes Isave kam na skelim pikinini na givim sut, helpimol mamaI gat bel, na lainim ol -long pasin bilongpasim sik. Sios na-Gay‘man tu I gat planti wokyet long go long bikbus nahelpim ol pipel long pasimrot bilong sik, nahelpim olpipe! long taim blong sik.01 i gat wok yet long bihainim dispela tok Jisas ibin givim yumi long Jon13:34. Mi givim nupelalolong yupeia; Yupela I maslaikim tru ol brata. Mi binlaikim yupela,na olsemtasol yupela I mas laikim ol

- brata."

NAOL. SIOSol I koli:m Sios MedikalKaunsil. Na nau I gat 24membaSios o misinI mekim wok he!t long olgetaprovins. -

savepasin bilong :Na tu ol pipel ilukim ollain misin dokta na nes Isave stap longtaim. 01 1laik wok hia.

Wok I Stap YetGavman i save givimmani long ol sios longhelpim dispelawok, na Inol Sios i saveputim manibilong ol insait long dispela wok medikal. Longsampelaples ol manmeniI

Sku! Bilong Nes,NesEt naEt PosOdebi

save givim wan siling longhelpim dispela wok longtaim ol I kisim marasinosindaun long haus sik. Nalong sampelaarapelales Igat nupela rot ol I koliminsurens.Long olgètaprovms wok medikalbilong olSios I aninit long ProvinsalHelt Opisa.

Long taim bipo sampeladoktana nesI lainim sampela man long wok bilongdoktaboi. Long taim bikpela pait I pinis ol 1 statimskul gen long lainim etposodeli, nes et na nes tu.SampelanesI man na sampela i men. 0! 1 bihainimkos - bilong Gavman oNesing Kaunsli, na bihainol I kisim tiket bilong Gay-

Helt Bot long Provins

man.

SiosMedikal Kaunsil

Long mun Julal Ministabibong Helt, Mista WiwaKorowi, I tok yesalong olgetà wan wanProvmnsI gatbot bilong givim stia nabungim wok medikal bilong Gavmanna ol Sios.

Merla Garrett.

Long 1965 Engliken Siosi singautim sampela sioshusat I mekim wok medikal na ol i bung long piesDogura long Milnç Bay,wantaim sampela bikmanbilong Helt -Dipatmenlongstatim wanpelabung. Nau

Planti pipel long pies Ilaikim wok medikalbilongob sios. Bilong wanem?Ating bikos ol sista nadokta na nes na et 05odeli I stap longtajm longwanpelapies na kisim savepinis long tok pies, na I

Poto antap long raithani soim wanpela lepramanIno gat pinga moa. Em naman i no gat fut moa, tupela I stap long haussik bilong misin. Kiostu olgetahaus sik bilong stretim siksepra,ol misin tasol i ranimbipo.

Daunbilo em i wanpelalain nes i winim skul. 01misin i ranim 28 skul bilong trenim ol nes na olet posodeli.

- WANTOK -- Sarere, 9 Septemba 1978 Pesi..

Page 14: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

F Sd 8161 eqwada 6 ‘‘S - ‘ - - -

A

//

M!MM siuid deut ou- j 6uo wise sew nA enjs buoj o6

deq eje6lo buo, des c’". . - -

1%

1

I rI r

r

Ii

t

N.

Page 15: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Taim em I pinis longwokim haus em I kisimsampela kaikai na I kaikal.

aim em I pinisimkaikaiem I kisim banara na I tokrn men bilong em long i

stap long haus. TasolDuma I strong rnoa long gowantaim Kome. Long naittu men bihainim man igo long bus. 01 I go kamaplông wanpela bikpela diwaiI dral pinis na Kome I lukim haus bilong wanpela na

tokim Durna long wetimem I stap.

Tasol Durna I tok em I

ARC-TITAN Pty. Ltd. P.O. Box 1026, LAE. Tel. .42.3988.

SAPOS [US#T. MAN I ij74 %PNS, MPELAARC- 11TAN I GAl TJE GlftpEj..A KAIN WAIAtSIAP. NPE.,A I 12 GAlS iOWA &A WAtA NA NARAP1..A

1G1AIS 4At TAEL 8A kJAIA. 1UPELA I GU7&ELA NARoPE1j Xu4 BAS LuAtp i,ON WOKIM SA4.IS?1& NA %VLMA

sutim abus long bus.em. Orait tupela i go I gokamap long bikbus naKome I lusim ol banana bilong em na I katirn sampeIa likIlk diwal bilongwokim haus.

Wanpela taim wanpelaman nem bilong em Komena men bifong em Duma.Wanpela nait Kome’ Itokim Durna long I gopainim sampela kaikai bilong Kome long bal em Ikanim I go long bus wantaim em. Orait long moning Duma i go painimkaikal bilong em. Na tairnkaikai I nedi em I karim Ikam long Kome.

no save lukim olsem Wa-nem kapul I save slip nawokim haus bilong.em. Na.Kome I tok omait longDuma bal i go wantaim.Olsem na Kome I kanimDuma tu I go antap longdiwal. 01 I wok long i goantap yet na dispela kapulI senisim em yet I gokamap olsem wanpela dmai-pela pisin.

Long bik moning tnuKome I kimap I kisirn spiana banana na bilum kaikalbilong em na I talk go longbus. Dumá I lukimemsanap na I askim Kome,"Yu laik go we". Na meniya I tok em i talk go wantaim man bilong em longkanim bilum kaikal bilong

‘I

Na em I flal 1karn daunna I pulim Duma longnámel bilong em na kanimem I go pinis long bikbus.Na Kome I kmai nogut tmuna I go bek na tokim olmanmeni long pIes. Otsemna ol men I pnet na ol I nosave I go long bus longpainim ol p1k 0 kapul longbikbus.

I-.

r 4, 4f1uf 44 -

, .

-

TULTUL.TITAN

I-

9’*

HAl TENS

WANTOK - Sarere,9 Septemba 1978 . Pes 15

Page 16: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

IVlI’tJ’1Lh I II"l ViJ FitI ILJII

Eletman bilong Ombudsman Komisin, Mista Ignatius Kilage, i bin tok save olsem:planti pipe! i bin komplen !ong komisinbilong em na i tok, ol sampela bikpelaman na

F lida bilong gavman i no bin bekim dinau bilong ol, na i no bin bairn samting ol i binkisim pinis long kampani o bisnis. Bipo i gat wanpela stori longnius i bin tok olsem,planti bikpela man i bin bairn kain kain samting o kisim dinau na ol i no bin bekimmani; na sampelai bin tok ol i no mas bekim.

Mista Kilage i tok save,long ol bisnis na bisnismanolsem: ol i mas lukaut taim ol bik

pela man i karn na i laik kisim dinau long ol, o ol i laik kisim samtiñg nabairn bihaintasol.

Em i tok save olsem: Lidasip Lo i tok ol dispela bikpela opisa na lidaña man i kenkisirn dinau long ol beng na sevingna Ion sosaiti tasol. I tambu long ol long kisim dinaulong sampela arapela lain pipel, o long wan wan manmeri. Sapos ol i mekimolsem, ollida i brukim lo na map long Ombudsman Komisin i ken kotim ol. Sapos lida i laikkisim dinau long ol man nating o kain kain bisnis, em i mas kisim tok orait longOmbudsman komisin pastaim.

Ombudsman Komisin i tok, i luk olsem planti bisnisman i no bin save,sapos ol ihelpirn ollida olsern, ol i helpim ol long brukim lidasip lo.

Long dispela taim 6-pela tokman bilong 6-peladipatmen bilong gavman, na 2-pela bilong provinsalgavmanbilong Manusi staplong Amerikanai toktok wantaimolhetmanbilong Star-Kist Fishing Kampani, long wanemdispela kampani i laik wokim wanpela faktori biongwokirn tin pis long Lombrumlong ManusAilan.

map 2-pelayia nau dispelakampanii bin toktok wantaim ol bikman bilong PNG bilong statim dispela wok.Na saposol dispelaman bilong PNG baistretim tok wantaim ói, bai kampaniya i wokim kontraklong dispelayiayet long kirapim wok.

Saposdispela wok i stat, bai emi helpim ol pipel bilong Manusailanlong wok na mani. . . Tupelamembabilong provinsal gavman i lukaut gut bai dispela kampanina wok bilong em i no ken bagarapimwaranabautlongLombrurn. Na map 2-pelayia stretdispelakampanii binraun na traim painim gutpelapies bilong wokirn tin pisfaktori. .. . naol i bin painim Lombrum i win tru.

Mista Julius Chan,Minista biiong Praimeri Indastri, ibin tok olsem, sampelatok Misis Nahau Rooneyi Minista bilong ol Korektiv, i bin mekim long dispeia tin pisfaktori i no tru na i no stret.I iuk olsemMisis Rooneyiting Esian Divelopmen Bengtu i laik statim wanpelatinpis faktori. Tasol Mista Chani tok olsem: EsianDivelopmen Bengi no ting long tin pis faktori. Em i iaik mekimplanti arapelakain wok bilong poromanimdispela kainwok.

Esian DiveloprnenBengi laik i ting long mekim ol dispelawok:a wokim wanpeiapasis we ol sip i go lukautim ol atunionf biksolwarai kenkam insait hait. Wokim bris na bikpelabakstuai gat bikpela frisabilong putim ol pis.tb bairn samtingolsern 1 0-pelaspeselsip bilong ranlongbiksolwarana painim oi atun; bai ol map wokirn dispeiasip long PNG yet.c wokim wanpela draidok bilong wokirn na fiksirnoldispelasip.

Wok bilorig Star-Kist na bilong EsianDivelopmenBengtupela wantaimmap winim planti mani bilong dispeiakantri.

YUT WOKMan bipo i stap Presiden hilong Port MoresbyLuteran

Yut, Mista Mike Mapusia, i bin sapoim askim bilongMinista bilong HOrn Afeaslong ol sios i mas wok wantaim lang mekim wokbilong yut. Na tu long wokbilongsosalnakomyuniii divelopmenlong kantri.

Em i tok tu olsem, i lulcimolsemnau olyut i wok longkamap lida long dispela kantri. Olsern na em .i gutpelalong ol sios i helpim gavmanlong wok bilong yut longmekimPNG i kamapstrongpelakantri.

Gavman i bin statim pinis wok bilong yut, tasol ol iwetlong ol sios i sambainahelpimol.

OL SIGARETNau manmeri i bairn bikpela paket sigaret i mas peirn

2t moa; na man i bairn smolpela paket imas tromoirn itmoa. Dispela emi nupela takis gavrnani bin putim antaplong ol sigaret. . . . 01 kampani i wokiin sigaret I masbungim dispela ekstra mani nasalim i go long gavman,-nabihain gavman i tilim long wanwan provins. - . bihain emi save pinis hamasIgaret ol pipe! long wan wan provins ibin bairn.FANTA IS A REGISTERED TRADEMARK OF THE COCA-COLA COMPANY.

HAME 015.6366

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 16

Page 17: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

I

Poto antap i soi,n ol bun bilong wanpela has, em ol /wokirn long Port Moresby yet. 0/ i bairn ensin tasolwan taim bun b/long holim wil samting.Na haus bilonghas ol man bilong Moresbyyet i wok/rn. I/ia yu lukirn olbun tasol bilong has ol / weldun na sodairn. Na ol windona sia na kapabai ol i bairn na wok/rn long Moresby.

/‘oto cinrap i soon lope/a inaiz h/long P en T h/long PapuaIViugini / k/s/in trening mapig 6-pela icik long raniin olkain tel/pun masin. Lung leplian em / 1ennis 0’Eivnn,na

- cr1 Ikilik hi/wig Port Moresbv,na I eo Sambar h/long I ae.

Gai’,nan h/long -I ustrat/a i bairn rot na stadib/long tupela.

long Australian Information Service. Peter Kelly i kisim.

Dispela haus bai stap olsem tasol map planti yia moa, longwanem, ol anis i no map kaikai Hardiflex faibro.

Hardiflex simen faibro i no save krungut, i no save sting, na Ino save bruk isi, na yuno mas pentim.

Hard iflex faibro em i isi long yusim, I luk nais, na i no kostimplanti mani. Em i samting tru bilong wokim olkain gutpeta -

haus tong Papua Niugini.

gp HARDIFLEX" building board.

Burns Philp NG Ltd. All Branche Steam:hipsFiading Co. Ltd. All BianchesCaipenteisHardware,Port lore by New Guno i U lid ll bianchesGabrielChow Sing Yip & Co.

Rabaul. BowmansPING Prt 1.11 iii lic -In & Lae.BornansBodeco-Kieta

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 17

Tupela poto hia i so/rn wanpela pa/a i bin kukirn wan

pela la/n stua long Maun Hagensarnpelarnun bipo. Longyia / go pas, ol i bin gat tupela bikpela pa/a long Maun

Ilagen. I no gat wara map long Hagen bilong mekimdai

pa/a olsem. Yu lukim ol man / traim traim long baket

wara tasol.

Page 18: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Long 182 kantri bilong graun, ol savemanI bairn Massey-Ferguson trakta. Watpo?Bikos ol i save pinis, dispela kain trakta iredi oltaim long mekim strongpela wok.Em I save wok hat tru, na em i isi’ longlukautim. I gat pla.nti kain kain .trakta,bilong olkain bikpela na smolpela wok.

Sapos yu .tingting longbairn ‘wanpela. trakta,mobe.ta yu go long ElaMotors long hap bilong yuna ‘yu yet yu draivim natraim dispela Massey-Ferguson trakta pastaim.Ating bai yu plum em isamting tru. -

Vu wan long ol spea pat? ‘ -Vu wan long mekenik bilongfiksim?Vu no ken wan. Olgéta bisnisman.bilong PNG i save pEnis,, ElaMotors i win long dispela kain wokbilong lukautim olgeta ka na trakna trakta emisalim.

MFMaSsey Ferguson

IEI A1MORSL LMJ LIMITED

Wheels for the nation

PT; MORESBY MT. HACEN RABAUL WEWAK254088 521888 921988 862255LAE MADANG KIETA KIMBE422322 ‘ 822188 956083 935115

GSEMIS

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1,978 Pes 18

Page 19: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

GRIS LONGTEL IPON

Dia Edita- Mi savelukimp-lanti wokrnan bilongPawana P en T ol savelukim oisem - ol men i savewok long haus.Na oi i savei go tok giarnan olsern,sarntingi bagaraplong dispela haus.01 i giamannaigo insait long hausna lukim telipon namba. Na biham ol i ring i go bek nagrisim dispela men olsemna planti man i save pulimmaritmeri bilong narapelaman.

Na tu grisim ol yangpelamen na kisim ol i go, nagivirn bia long ol, na mekim pasin pamuk long ol.Na olsem planti men’ bilong PNG i save igo paulnabaut.

BE KIM

K. Paul Jambe,Port Moresby.

DiaK. Paul Jambe,

Saposman o men i ringlong telipon na i gris longyu na yu no la/kim tok b/long em,yu gat wanpela isiWe tru long pinisim tok bilong em. Yu hangamapbek tel/pan tasol, na dispeIa i pasim mausbilong emtru. Planti ta/rn turnas cr1boi / ring na fgris long olmen long telipon, na meni no la/k, tasol em / pretlong hangamapimbek telipon. Pretlong wanem?Em/ longlong long toktoklong manyu no saveolgetalong em.

WOA

Dia Edita - Mi gat tôklong bekim tok bilong Minista bilong Difens, Mista.Louis Mona. Em i tok sampelaman i iaik bai Australia na Amerika na Japanimas bekim bek mani longol samting PapuaNiuginipipei oi i lusirn long taimbilong woa.

Orait, Mona, mi laik askim yu wanpela askimoliern. Dispelabikpela paitem pait bilong PapuaNiugini? 0 Australia? 0Amerika? 0 Japan,o bilong wa’nem hap*, Yu masbekim dispela’ :a$kim bilong mi okei.

Dispels em i no wanpela pasi bin kam long MisisRooney.Nogat. Em I wanpela nius ripot tasol. Tasol em i bekimtok na givim ansa long wanbilong woda I bin raitim pasmipela i bin printim long pes11 bilong dispela niuspepa.

BEKIM BILONG.

MIStS -ROONEY

M/n/sta b/long KonektivINstitusen Sevis na LikaLaisensing, / tok olsem -

D/patmenb/long em nau igat komiti b/long lukiukinsait long olgeta wok hi

-lohg Konektiv InstitusenSev/s. -

Em / narnba wan ta/rn oli k/rap/rn dispela korniti b/ha/n long .tupelaten yi /go pinis. Em h/a nern b/long ol man / stap insaitlong dispelakomiti.

Joe Apau, Siarnan naopisa b/long trening; N.Ososo, Opisab/long bosimBornananhaus kalabu Pa-ten K. Murphy, Saplin, naS. Gion, HetDokta b/longPablik Sevis Kornisin,M/sta V. Navuru, Seketerib/long Sentral ProvinsalGavman; P. Luben, lornanb/long Lo Dipatmen; naMis/s R. Lynch, op/sa b/long bosim 0/ speselwokwanta/m Nesenel PleningBot.

Komiti ya bai lukluklong wanemsamt/ngbai ol/ mekim long ol man /bnukim lo long PapuaN/ugini. Na tu luk/m sindaunbilong ol woda p/is,.na tuba/ ol i rnek/mwanemlongQl nupela opisa long taim

ol / p/n/s/rn tnen/ng. Lukluk tu long sindaunb/longol kalabus, i gutpela onogat?

B/ha/n long sampc/amunkomiti ya ba/ lukluk raunlong olgeta Korektiv Ins/tusen. Nasaposwanem01woda p/is, o kalabus,iia olausa/t man i laik savewa-ta/ill ba/ of / kain, ol hammapliar/ni of red/ustes/n.

-.. ,. ..,-

Namba tu tok bilong mii go olsem, Louis Mona itok saposol i stronglongdispela samting bal ol ipainim sampela trabel nami laik . askim olsemwanemkain trabel?

Na - tu yu tok longwanem Australia tu i kensingaut long pe na bekim8401 soldia bilong em ibin givim laip bilong sevimPNG. Na samting olsem60,000 soldia i bin kisimbagarap na i ken singautlong bekim na Minista itok. -

rausim stnong b/longman.Sampelapnen b/long mi /gat vasektom/na olisavepilai wantaim men b/longol. Na bol b/long ol i stapyet.. Tenkyutnu.

Martin Simon,Un/tech,Lae.

ASKIM

Mi gat wanpelaaskirnnami laikim sampela smatman - olsem ol Yunivesitistuden - i bekim dispelatok na wanbilong mi.

Olsem wa-nem na saposwanpelawantok i spak nai laik mekim nong o bagarapim narapela man okinapim pait o dnaivim kana kilim planti man. . .ino gat wanpela ponomanbilong em i laik stapimem? Mi lukim planti taim.01 poroman bilong em isanapna lukim na lap taso!, na ol i lanim emi mekim longlong samting. . naol i no pasim rot bilongem. Nogat. 01 i save pinisem i spak, em i longlonglong .dring. . .em i mekim -

pasin bilong longiong man.Tasol nogat. . .ol i lanimem.

Mi ting ol poroman imekim olsem, ol yet ilbnglong moa yet. Watpool i no pasim spakman?Watpo ol i lanim em i gopinisim laik bilong em.long kkilim narapelaman,o bagaraphnwanpelasaInting, o kirapim bikpelatrabel?

Nogut sampelasmatpelaman i bekim tok olsem:taim man i spak em i nogat asua long ol samtingem i mekim. . . long Wanem em i longlong. Olsem,maski, lanim em i mekim.Tru, a??????

Em i bikpela giaman hi-long yu, smatman.Yu yetyu no biipim dispela tok.Yu harim. Sapos dispelispakman i kirap draivimka na i kilim sampelawanlain bilong yu, wantu, yukilimem. Nasaposéminogat asua,olem yu tok, bilong wanemyu kilim em?Nau yu tok. Mi laik hanimansa

long help/rn yu, yu rnasbairn ol. 01 / no rnas ba/rnyu. 01-i no bin k/s/rn wan-pela samting long d/spelakantni. Nogat.. 0/ i lusirnplanti samting.Na ol sam-ting / bagaraplong ta/rn hi-long woa, em i pasinb/long Woa.

Harim ! Long olgeta wanwan lokal manbilongPNG/tusim la/p long d-ispelawoka b/long help/rn PapuaN/ugin/, i gat 20 waitmani lusirn la/p. Yu no binpc/rn planti long k/s/rn bekdispela kantni. 01 i binpc/rn planti. Nogut yu lusim ting long dispela sam-ting.

Yes, yu sold/a, yu b/nmek/rn b/kpela wok. Tasolol i b/n mekim b/kpelarnoa Sapos ol i no binrnekirn bikpela wok, saposp/anti wantok na wansk/nbilong ol i no bin da/, tudeyu no gat kantnib/longyu.Wata/rn bai yu bek/m longoP Watairn baiyu tenkyulong ol?

ASKIM.

Dia Wantok,

Mi bin lukim tupelapasolsem leta i go long yupelalong Wantbk, namba232,19 Ogas, 1978. ‘Tupelaletai bekim tok long Minista

Tago long pasimbel bilong‘men na rausim bol biongman. Mi longlong plantilong tupela leta i kamlongBill RamunaCharlesWapa.Ating tingting bilong tupela em i no stret.

BEKIM

Tupela / tok long gay-man i la/k kat/mna raus/mbol b/long man. GAVMAN I NO TOK OLSEMTRU. Gavman / tok saposyu gat plant/ p/kin/ni naem /hatwoklong lukautirnna -giv/m kaika/. Ora/t,saposyuno la/kim p/kin/nimoa yet i kamap,yu ken /go long hauss/k na.askimdokta long wok/rn. 1/k//ksam ting long yü longpasim l/klik not i savekarim man k/au i karn longbol. I no kat/rn na naus/rnbol b/long man.

Nogat tnu. Dispela oldokta i wok/rn o// ko//rnVASEKTOMI. Vasektomiem / no samting b/long

Bihain long pait Austraha i bin givim K200 milionkina long gavman bilongmipela olsem samting ibagaraplong pait. Ministai tok, Australiai savegivimsamting olsem K200milicrn kina long yia.

01 dispela tnipela kantriol i laik pait long samtingbilong ol, na watpo ol ikam long yumi PapuaNiugini? 01 i lusim hapbilongol na ol i kam pait long’rabis pies PNG na ol ibagarapim ol samting hi-.long PNG long pait olsemna ol i toktok planti.

GabrielGim,Kimbe/W.N.B.P.

BE KIM

Dia Gabriel,- Yu wanpela sold/a i b/npail long woa ira/tim dispc/a pas. Tasol /lu/c u/scmyu no savetnu long as b/long woa longPNG.

Pnen, ol Australia na olAmenika / b/n lusirn plesb/long ol na / bin karn paitlong kantni bilong yurn/PNG, b/kos narapela kantr/ / bin kam insa/t i la/ktekewld/spela kantn/longyu, na k/s/rn b/long emyet. Em tasol. 01Japan /bin karn i la/k stil/rn PNGlong yu.

Saposol Australia na olArnenika/ no bin karn longlusirn bikpela mani na lusirn planti maii moa longrausim long Japan longdispela kantr/ b/long yumiPNG, tude yu slap aninitlong ol Japan. TudePNG ikantri b/long ol. Na yu nogat tok rnoa Yu luspints;yu boi b/long ol.

Tasol bikosol Australiana ol Amenika / gutprenb/long yu, ol / lus/rn piesna i kam. Saposot. / kam

bilong yu.Julius Dekawa,Ambum, Enga

BEKIM WE

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 19

Page 20: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

OL LOKAL.

Tupela

dok

nan im

wanpela

pusi.

Tasol

tupela

pusi

moa

halt

GAVMANKAIJNSIL K1BUNG

i karn long pes 3

Wanpela wan i binkamap long kibung. 01deliget i laik bai man i binstap kaunsil planti yia moana i pinisitaim, em i maskisim liv pe - i olsern happe olgeta fotnait o olgetamun map em i dai. Man ibosim miting i tok olsem:gavman i no bin tingtingyet long dispela samting.Na i gat planti askim pastaim long dispela samting:

stap. husat bai givim mani long

We? dispela samting? 01 kaun-,sila yet i mas putim sampelamani insait, long taimol i stap wok yet? Husat

‘" bai bosim dispel wok hi-long tilim long wan wankaunsila? I gat kain kain

- kaunsila i kisim kain kainpe. Wanem samting baiskel bilong pe? Nawanemsamting long ol kaunsil iholim wok kaunsil sampelataim tasol na i no olsembikwok tnu bilong ol?

Wanpela man, MistaJohn G. Nilan, i bin givimwanpela gutpela ripot trubilong LOkal GavmanMosiesenEjensi na Sevis. I olsem, map sampelayia naudispela- Ejensi i bin bairn

olkain samting wan wankaunsil i inas i gat,nai binsevim bikpela mani olsentInsait long yia i go pinisdispelakarnpanii bin bairnol samtingbilong ol kaunsil, inapiongK693,140.00.Dispela ejensi i helpim olkaunsil long yusim gut truol Rural Irnpnuvmenmaniol i save kisim long gay-man, long wanem, dispelaejensi i ken baim olkainsamting long prais i daunbib tnu. Na tu, dispelaejensi i save givim dinaulong ol kaunsil. Nau tasolol kaunsil i gat sarntingolsern K17,000 dinau ol imas bekim long dispelaLokal Gavman .Asosiesenejensi.

Long PNG gudei gat 63Lokal GavmanKaunsil naol i gat mOa olsem 4,300rnembalong ol.

.

‘- Olitok -.

Minista bilong Jastis,Mista Delba Bin, i tok olscm: gavman i ting longgivim ol pawa biong olviles kot i go long han hi-long ol provinsal gavman.Olsern i no samtingbilongnesenelgavmanlong givimmani bilong baim ka o tnaksamting bilong karkarimol memba bibong yiles kot.Em i sarntingbibong lokalgavmaflkaunsil.

Minista -bilong HornAfeas, Mista Pato Kakaryai tok olsem: Mi son longlukim strongp6ladringi olsern meta bilong metaimna skelim strongo biknembibong man. Man i kendning pianti, em i bikpelaman. Man i ken wokimpati we i gat planti dning,em i win tru na nern bilong em i go antap..Son.Ating tude yumi no mapmoa long wokim wanpelapati i no gat .stnongpeladning long en, pati weyumi sindaun toktok nagnis na kaikai tasol. . .nai no spak.

Minista biong ForenAfeas, Mista Ebia Olewalei tok olsëm: Insait long tn-pela yia bibong indepen-’dens bibong PNG, yumibin kamap gutpren wan-taim 45 kantni bilonggraun. Na long planti dIspela kantni yumi gat gay-man opis. Pe bilong olgetaopisa bibong PNG i woklongwe long ol ausaitkantni, em map -longK2,l 82,406.

OL MEMBA KISIMMOAPENAU

Bipo wan wan membabilong palarnen i bin kisimK5500 long wanpela yia.Ern map long moa olsemK200 long wan potnait.Nau em i stat long kisimK6541 long wan yia. Em imm moa olsem K250longwan wan potnait. Na wanwan memba. i bilong PortMoresby n; i kam long kibung bilong palamen, embal kisim K! 5 long wanwan de bilo.ng bairn kaikaibilong em, sapos em i staplong hostel bilong gavinan.Na sapos emyet i lukautlong haus bilong em, embai kisim K28 long wanwan bilong bairn kaikaisamting. Na tu taim em istap long Moresby em i gat

- bikpela ka bilong em. -

, PREBILONG WANPELAPAP1

God Papa b/long rn/, yu bin rnekim rni kamappapa b/long d/spela farn/l/ b/long ml. Mi arnarnastru long dispela menyu b/n givirn mi. Mi/uk/rn oli/kin/n/ tu yu b/n g/virn long m/tupela,Na ba/ b/long rn/i hepi turnas.

Fl/s. lukautgut long famili b/long mi / slap longdispe/a haus rn/ binmekirn long of. St/aim wok h/long mitupela paparnama,ba/ gutpasinb/long rnitupela / so/rn rot / stret long ol pikinini. Nogutmitupela / skulim u/long rnaus tasol na pasin b/long mitupela/ anakain.

Mekirn famili b/long mipela / stap gutpela truolsern fans/li b/long Josep na Maria ncs Jisas longNasaret. -

Johnson Autbót MotOStrongpela na iñap ran

Iongpeia taim -

Maski yu wok o’ yu IrnIimbur

-. - tasol . J -

C ‘-------------

. I GAl OLGETA KAIN SAISBILONG DISPELA MOTO: 6 HOSPAWA NA 15 NA 25 NA35 NA 4O MIPELA I GAT MEKENIK NA SPEAPAT 1W .

KISIM LONG OL STUA I MAKIM MIPELA LONG MANUS, KAVIENG, BUKA, KIMBE,KIUNGA. NA TU LONG "STEAMSHIPS" LONG SAMARAI, POPONDETTA, LAE,MADANG, VANIMO, RABAUL, KIETA NA GOROKA . -

sh4is - IRCHIRERY.fFohnson - STEAMSHIPS TRADING COMPANY LIMITED GSSMO8

WANTOK - Sarerè, 9 Septelnba 1978 - Pes 20

Page 21: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

I gat planti ol manki i Yupela save kisim K I 0 long Lae. Dispela bnata ya peini kaunsil takis long yiaNO LAIKIM pinisim standet6 na stan- long Kaunsil takis long ol i naitim gutpelapas tru. 1967 i kam map 1978 nau.

STRING BEN det 8 na 10 pinis na i stap man long ples. Wanwan Yes mi laik gavman bi- Long Kabwum Sap Pro-nating. 01 yet i laik joinim man em i save baim. Yu- long yumi 1 maslukluk gut vms i gat 38 tausenman-ami long helpim kantri bi- pela tingim dispela. 01 i long dispela 10. Sapos ol mcii na mipela bairn takis i

Dia Edita - Nau mi laik long ol tasol gavrnan bi- save i kam long Fraide na spotman biong arapela go map hamasmani i savebekim pas biong brata long yumi i no laikim. Mi salim kaikai bion-g ol long kantni i kam long PNG. kamap long waiipela yia.Valentine Yaman. Yes laik tok olsem gavman na maket.Na sampelaol bairn Orait ol i no kn slip long Mipela .pipel bilong Kabbrata yu bin tok olsem. ol bikrnan biong dispela na sampela ol i no bairn Aim Bareks. 01 i masi go wum i longbong tru longInsait long pleswan wano -kantri, yupela i no ken long en, emol isaveputim slip long hotel, haiskul, isa dispelamani.viles nambautol kaunsil na tingting long wok bisnis na slip na neks moning ol koles. I , no long arni Insait long 12-pelayia ikomiti i wok long rausim tasol. long Sanere ol i save salim bareks. no gai nambabiong dispeString ben. Na yu bin knos- Plis nanmi tokim yupela genol kaikai bilong ol. Nogut ol arapelakántri i la mani i kamapnaol pipelim 01 kaunsil na kons/ti. wok bisnis na ‘ narapela 0 save kisim mathlong luksave o luk stil long ken. luksave. TingtingNa yu bin tok olsem, sarntingi no map tnu long kaikai ol i salim na spent- baths. bilong yumi we cil , kranki biong ol pipe! i lukstring benem i samtingtru strongim dispela kantni.I im liklik long sop, kaikai ami i save lukautim. Na olsem. Ating dispela máni0 nalrLba wan samtinghi- tairn nau yumi mas i gat na sampéla long bias b- ai ol i kam,stretna baga- em kaunsil pnesiden nalong mekim ol yangpela bikpelaarni nastatprektis- long ol na hap ol i save rapim kantri biong yumi. kiak ol yet i kaikaim naman na men i amamasna im ol nau. 01 bikman, tingting long takis na ol . Yumi saveami em i olsem ting. -

hung wantaim. opim ai bilong yupela na save putirn .liklik lông banistrubilongyumi PNG. Long wanem populesenTasol brata, mi laik tok- lukim wanem samtingnau haus. Taimyupela i kam Ami bareks i no hans biong Kabwum Sap Pro-

irn yu olsem. Dispelasam- i wok long kamap long long kisim takis long ol. 01 pasindia..Tenkyu. vms i. winim anapelaman-ting olsem paitim string . boda. i savegivim yupelaisi. Saposhusat brata i gat men bibong Morobe.Pipelben na wokim sosalnait Wanpela samting sapos Olsem na yupela ol tok pus, nait tasol long i hanim niusbibong arapelana danisnambaut.Em i no yupela kisim mipela long kaunsil mastingim dispela Wantok Niuspepa. Mi hepi sap provins na bel siekgutpela samtingtnu. Pren, joinim ami. Bai stil na ras- na wokim wanpela haushi- tasol long lukim. lông baim takis math.mi laik tokim yu oliem kal pasin i no map kamap long ol anerelong. taun na SepSeliko, Long . wanern presiden ziadispelasamtingem i as tru bikpela long kantri. Mi.’ ol i ken kam. slip long . . Lae. kiak i no wokim gut basetbiong yangpela man na ting oli stapnatingna save Fnaide na longSarere.0 i . biong mani. 01 kaunsilamen i save skirap na mekim olsem. I. taim nau go bek long pies biong ol na presiden oi i no savepamuk nambaut.01 yang- na gavmanmasiukluk long bong taim ol i pinis long tok pisin na ol igo kibung

-

pea meri i no marit yet dispela. saJimkaikai bilong bl. na pasim mausna iuklukna insaitlong dispelastring Em tasol liklik wan hi- long husatkiak o presidenben o sosalnait nadanisol long mi. Saposyü husatm Em tasol liklik wan hi- toktok. 01 i bibong toki save igat belkwik. mano men i laik bekim o long Ifli na yu husat man yestasol.

Olsem na pren, mi ama- skruim pasbiong mi,erni i laik bekirn pasbiongmi, . Na no gat wanpela bimas tru long oi komiti orait tasol.Tenkyu. orait, rait tasol i go long long ol i tok nogat. Dispélana kaunsil i rausim ol dis- ,-‘ RemsonG.Winuwr Wantok Niuspepa na kain pasin na mani i piflispela samting. Olsem‘ na . La& ken lukirn. Tenkyu. - nating long namel bibongbrata ml tokim yu. Yu no . - ‘ kaunsilnapresidenna klak.map helpim wanpelasam- Kid T.G. Gotinapo, Yeskristen bnata longólting biong dispe.la graun SLIP AUSAIT .

Madang. geta hap long arapelapro-bilong stopim oi yangpeia . vins long PNG. Husat ii no ken naskol nambaut - ken kliaim tingting bilonglong taun. Nogat tru. Rot ‘

Dia Edita - map yu givirn TAMBU LONG KAUNSI L TAKIS. long wok bilong kaunsil

tru ol yangpela i mas go spes long mi long GO WE? . takis mani i wol o ran ollong iotu na hanim tok hi- putim liklik wani biong mi AMI BAREKS

_____________________

sem wanem. Pus bekimlong God long buk Baibel. hia long WantokNiuspepa. - . . - Dia Ed/ta - Mi laikim yu- ‘stret long Wantok Nius.

--Yes wan biong mi i go ol- Dia Edita - Yes mi iaik peiaputim dispela wan b.iEm tasol wani hiong milong hèkim pasbiong yu. scm. Long Madangmi luk- sapotim tok bilon Mista . long mi i go long Wantok Uyong Kebly,

Tasol saposyu kros long im pianti manmerina ol G. Sumbukaba eks ami .Niuspepa.Yes mi bin stat Arawa/N.S.P

pas biong mi, orait, rait blong ol wantaim ,ol i save i kam slip arere .tasol i go long WantokSainastualong maket.Niuspepanami ken lukim. - 01 save slip ausait long

______________________________________________________

Em tasolna tenkyu.JosephNambisBoi, pablik ples na ol manhu

sat i save wokabaut long Sapos yu laik kisimWantokniuspepamaplongwan yia em iBanz/W.H.P. pablik rot i g i kam save olsem 48taims , .yti katim dispelatiket long sisisna yu salimi

lukim ol na i no stret. Mi kam longmipelawantaimK8.OO. -

- yet tu mi bin lukim planti - . -

JOINIM AMI - taim long olgçta Fraide. - Nem bilong

yu

Na em i no gutpela long . . -

Dia Edita - Mi gat wan-flpela wan hia na mi laikbai yupela pninim longWantok Niuspepa.Wan bilong mi i go olsem, Gay-man bilong yumi PNG imas kisim planti man longjoinim Ami. Long nauyetyumi no gat planti arnilong kantni. Mi laikiin baiyumi mas i gat 5;000 amio moa. -

mi.Mi yet mi gat bikpela

son tru long ol papamama,na - bratasusa biong mihusat i save ‘slip ausait,arere long . Saina stua. 01-sem wanemlong yupelaolMadangTaun Kaunsil. Yupela i gat ai na het biogyupela long lukluk natingting na wokim samtinglong ol pipel hiong yupela

BAlM WANTOK

Adresbiong

yu

Salimsek 0 mam oda map long K8 wantaimtiket i kam long :. - .

WANTOK BOX 1982 BOROKOSaposyu bilong wanpela skul o misin o kiap o grup na yw laik kisim

moa olsem lO-pela Wantok olgeta wik, orait, yu rait I kam long mipela namipela i gat spesel prais long dispela kain samting.PraiS bilong go long Australia: K14.SO na long Amerika na Yurop long sip em i

. K18.20 na longbalus em i K24.OO. . - -

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 21

Page 22: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

KunOngaopisa wanta/rn ‘d/patmenb/long indastri long Wa-bag; saveman na tisab/long ol: Mista RichardGardner, na Mista GeorgeKittika rural dievelopmenopisa b/long MaunHagen.01 / slap insait long wan-pc/a spesel grin haus longMelbourne.

01 / skul long wanpelakos wantairn 21 arapelasavemanb/long wokgadenna wok did/man, ol / binkamlong 15kantri. -

talk

Gavrnanb/long Australia/ bin ba/rn rot na skul bilong ol.

balmAustralian Information Ser

vice Poto. Patrick McArdeiI ik Si ni -

Kapa?ol longKapa tas.ói-

Zincalume em i wanpela kain .kapa. I no save o bagaru.p kwlk.Sapos yu talk wokim haus askim ol long dispela

ros

kain kapa tasol

JohnLys ghtPNGPtyLm1tedIAE: P.O. Box 872, Tel. 421866 PORT MORESBY: P.O. Box 5978, i3oroko Tel 253119 RABAUI: P.O. Box 62, Tel 921044

- Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 22

Page 23: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

Kontrak

flY

‘ BTKPEBAI I

STIPAST

HETPRIS BILONGISREL, ILAI, EMI SAVE GOD I BIN,GJVIM TOK LONGSAMYUEL. TASOL

SAMYUEL I- NOLAIK TOKAUT

LONG TLAI. ILAITASOL I STRONG

LONG SAMYUELI TOKIM EM.

PIKTNTN.I BILONG YU liAr,OL I MAN NOGUT, NA YU NO

BIN STAPIM OL. OLSEMNA BAT GOD I MEKIM

,. SAVE LONG OL L"1- n-’--.

Bokis

‘1j

- i"‘I

Bilong

1 Samyuel

KFLL/-I BILONG uuu.

3:18 - 5:2

GIVIM . WANPELI1JEL I ‘j" PAIT

t

1RLL I SAVE EM I ? I KAMAP Sr-I FILISTIA I L

APOS DL PRIS OL I MANBILONG GOD OLSEM SAMYUEL, BAT I

GUTPELA TRU. TUPELA PKININRILONG ILAI I SAVE MEKIM ‘HARIMPASIN NOGUT

U,T.TUPELALONG.I MEKIM <

.OLSEM NA BAI GOD IBAGARAPIM TUPELA.

UsOd by permissIOn of-the1avld C. Cook Foundation.Copyright 1973,. DavId C.Ceok Publishing Co. Allrights roscirvtd;

WANTOK - Sarere, 9 Septemba 1978 Pes 23

Published by Kevin Walcot. P.O. Box 1982, Boroko, from Wantok Publications Inc. office in Wewak. Printed by I cur Press, WEWOIY.

Page 24: WELKAM · 2016. 7. 7. · Namba 235 Bilong wik i stat long Sarere, 9 Septemba 1978 I EE1ELL Prais lOt. WELKAM TurisLONGtDtpatmen Poto. PAF.A-. . .i.... Published by Wantok Publications,

- Poto long lephan i so/rn sampc/a p/la/man b/long Ragb/ Lig gem,Klas A,. Longd/spela ta/rn Abau / pila/ egens longHanuabadaHawkslong p/esp/la/long Wa/gani.

K/rap long lephan em: Ako Thomas,Pouna Vagi, Gavera Seri,Joe

Poto daunbilo i so/rn Mista John Wagambi, emI kepten b/longPNG Ragbi tim. Em / bosim tim / b/n gop/la/ longNu S/lan na em ik/s/rn namba wan neth o/sem "bestand fairest" b/long olgetamanlong. b-/kpelap/lai ol / kolim Pasifik Kap Turnamen.H/a long PapuaNiugini ol PNG / p/lai egens longFrans na / win/rn ol. Johnem ib/long Hawain, / no longwe long Wewaklong Is Sep/k.Em / maritlong SenJosep S/oslong Boroko. Nern4ñlongmen b/long em JulieG/vere, na em i b/long No tenProvins.