19

บทท่ี 2 แหล่งสารสนเทศท้องถิน่

แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นเป็นแหล่งรวบรวมและให้บริการสารสนเทศท้องถิ่นที่มีการ

บันทึกเรื่องราวและเนื้อหาเกี่ยวกับท้องถิ่น ได้แก่ ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาชาวบ้าน

การละเล่นพ้ืนบ้าน ดนตรีพ้ืนบ้าน อาหารพ้ืนบ้าน วรรณกรรมท้องถิ่น ประเพณีความเป็นอยู่

ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น เป็นต้น แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นมีความส าคัญในด้านต่าง ๆ ประเภทของ

แหล่งสารสนเทศท้องถิ่น มีการจ าแนกตามแหล่งที่เกิดและแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นตามแหล่งผลิต

และบริการสารสนเทศ ตลอดจนกรณีศึกษาแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นเพ่ือเป็นการอนุรักษ์ ส่งเสริม

ท านุบ ารุง และเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมของท้องถิ่น

ความหมายของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น ความหมายของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น มาจากการรวบรวมความหมายของค าว่า

แหล่งสารสนเทศ (Information sources) และสารสนเทศท้องถิ่น (Local information) ดังนี้

แหล่งสารสนเทศ หมายถึง แหล่งรวบรวมและให้บริการสารสนเทศท้องถิ่นที่มีเนื้อหา

เกี่ยวกับท้องถิ่น มีการประมวลผลและจัดเก็บในรูปแบบต่าง ๆ แหล่งผลิตและเผยแพร่สารสนเทศ

แหล่งสารสนเทศบุคคล แหล่งสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต แหล่งสารสนเทศสื่อมวลชน และแหล่ง

สารสนเทศอ่ืน ๆ (ทัศนา หาญพล. 2554 : 3-4)

สารสนเทศท้องถิ่น หมายถึง เรื่องราว ข่าวสาร ความรู้ ข้อเท็จจริงที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับ

ท้องถิ่น ความรู้ของชุมชนนั้น ๆ ประกอบด้วย บุคคล สถานที่ส าคัญ ภูมิปัญญา ตลอดจน

เหตุการณ์ส าคัญที่เกิดขึ้นในชุมชน วัฒนธรรมความเป็นอยู่ที่มีการประมวลผล และจดบันทึกไว้ใน

รูปแบบต่าง ๆ อาทิ สื่อสิ่งพิมพ์ สื่อโสตทัศน์ และสื่ออิเล็กทรอนิกส์ (นฤมล รักษาสุข. ออนไลน์.

2553)

สรุปได้ว่า แหล่งสารสนเทศท้องถิ่น หมายถึง แหล่งรวบรวม จัดเก็บและให้บริการ

สารสนเทศท้องถิ่น ที่ผ่านการประมวลผลและจดบันทึกไว้ในรูปแบบต่าง ๆ ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับ

ท้องถิ่น ได้แก่ ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาชาวบ้าน การละเล่นพ้ืนบ้าน ดนตรีพื้นบ้าน อาหาร

พ้ืนบ้าน วรรณกรรมท้องถิ่น ประเพณีความเป็นอยู่ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น เป็นต้น

20

ความส าคัญของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นมีความส าคัญต่อชุมชนและท้องถิ่น (นฤมล รักษาสุข.

ออนไลน์. 2553) ดังนี้

1. ด้านการเรียนการสอน

ชุมชนมีส่วนร่วมในการน าความรู้จากท้องถิ่นมาประยุกต์ในการจัดท าสาระหลักสูตร

เพ่ือใช้ในการจัดการเรียนการสอนให้กับสถานศึกษา

2. ด้านการแก้ปัญหาของท้องถิ่นและการพัฒนาองค์กรท้องถิ่น

ชุมชนมีการใช้สารสนเทศท้องถิ่นพัฒนาบุคลากรและการด าเนินงานขององค์กร

ท้องถิ่น ท าให้เกิดความเข้าใจในการพัฒนาการของแต่ละชุมชน

3. ด้านการศึกษาวิจัยท้องถิ่น

ได้รับความรู้ประเด็นเกี่ยวกับท้องถิ่นและหัวข้อเรื่องที่สนใจเฉพาะด้านเพ่ือน าไปสู่

ความรู้พื้นฐานและการสร้างมูลค่าเพ่ิมให้แก่ชุมชน

4. ด้านการอนุรักษ์และด ารงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ของชุมชน

สะท้อนให้เห็นวิถีชีวิตในชุมชนและท้องถิ่น ปลูกฝังคุณค่า และกระตุ้นให้เกิดการ

เก็บรวบรวมสารสนเทศในท้องถิ่นของตน และก่อให้เกิดความภาคภูมิใจในชื่อเสียงของท้องถิ่น

สารสนเทศที่เก่ียวข้องกับภูมิปัญญาท้องถิ่น วัฒนธรรมท้องถิ่น และประวัติศาสตร์ท้องถิ่น

5. ด้านการสื่อสารในชุมชน

ท าให้การสื่อสารระหว่างคนในชุมชนสามารถสื่อสารได้ง่ายขึ้น และติดตามเหตุการณ์

ความเคลื่อนไหวของข่าวในท้องถิ่น น าไปสู่ความเข้าใจอันดีระหว่างกัน สามารถอยู่ร่วมกันได้และ

ช่วยให้มีโลกทัศน์กว้างไกล

6. ด้านวิทยาการและเทคโนโลยี

สามารถน าข้อมูลในท้องถิ่นไปใช้ในด้านการแพทย์ สาธารณสุขและโภชนาการ

ก่อให้เกิดการพัฒนาชุมชน สังคม และประเทศชาติมีคุณภาพชีวิตที่ดีข้ึน

สรุปได้ว่า แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นล้วนมีความส าคัญต่อการด ารงชีวิตประจ าวันของคน

ในท้องถิ่น ท าให้คนในท้องถิ่นรู้เท่าทันเหตุการณ์ข้อมูล สามารถน าสารสนเทศในท้องถิ่นมาใช้ให้

เกิดประโยชน์ต่อตนเองและส่วนร่วม

21

ประเภทของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นอาจแบ่งประเภทของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น ได้หลายลักษณะ

ดังนี้

ฉวีลักษณ์ บุณยะกาญจน (2554 : 4) และนฤมล รักษาสุข และประภาวดี สืบสนธ์.

(2546 : 76) ได้จ าแนกประเภทของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น ดังนี้

1. แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นจ าแนกตามแหล่งที่เกิด

แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นจ าแนกประเภทตามแหล่งที่เกิด ได้แก่ แหล่งสารสนเทศ

ค าบอก แหล่งสารสนเทศท่ีเป็นเอกสาร และแหล่งสารสนเทศท่ีไม่เป็นเอกสาร

1.1 แหล่งสารสนเทศค าบอก (Oral source) หมายถึง แหล่งสารสนเทศที่เกิดจาก

การถ่ายทอดความรู้ด้วยวาจาจากผู้รู้ที่มีประสบการณ์ ได้แก่ ผู้เชี่ยวชาญในสาขาวิชา ปราชญ์

ชาวบ้าน ที่มีการบันทึกความรู้โดยผ่านการบอกเล่า เรียกว่า หลักฐานค าบอก โดยหลักฐานค า

บอกเป็นสารสนเทศท้องถิ่นปฐมภูมิที่เกิดจากกระบวนการจัดท าสารสนเทศท้องถิ่นตามค าบอก ซึ่ง

สารสนเทศค าบอกที่ส าคัญ ได้แก่ ขนบธรรมเนียม จารีตประเพณี ค าบอก ประวัติศาสตร์ค าบอก

และวรรณกรรมมุขปาฐะ

1.2 แหล่งสารสนเทศที่เป็นเอกสาร (Documentary source) จัดเก็บสารสนเทศ

ท้องถิ่นที่บันทึกความรู้ไว้เป็นลายลักษณ์อักษร สารสนเทศท้องถิ่นประเภทนี้สามารถแลกเปลี่ยนกัน

ได้ง่าย เช่น หนังสือ วารสาร จุลสาร กฤตภาค วิทยานิพนธ์ รายงานการวิจัย ต้นฉบับ

ตัวเขียน (สมุดไทย ใบลาน) เป็นต้น

1.3 แหล่งสารสนเทศที่ ไม่ เป็น เอกสาร (Non-documentary source) จัดเก็บ

สารสนเทศท้องถิ่นที่บันทึกในรูปสื่ออ่ืนที่ไม่เป็นเอกสาร คือ สื่อโสตทัศน์ สื่อดิจิทัล เช่น วีซีดี

เว็บไซต์ สื่อประสม เป็นต้น

1.4 แหล่งสารสนเทศวัฒนธรรม (Cultural information) เป็นสารสนเทศท้องถิ่น

เกี่ยวกับวัฒนธรรม ความเชื่อและเป็นวัฒนธรรมจารีตประเพณีของชุมชนปฏิบัติกันมา (ฉวีลักษณ์

บุณยะกาญจน. 2554 : 4)

จากแนวคิดดังกล่าว สามารถสรุปแผนภาพความสัมพันธ์ของแหล่งสารสนเทศค า

บอก หลักฐานค าบอก และสารสนเทศค าบอก ดังแสดงในภาพที่ 2.1

22

ภาพที่ 2.1 ความสัมพันธ์ของแหล่งสารสนเทศค าบอก หลักฐานค าบอก และสารสนเทศค าบอก

2. แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นจ าแนกตามแหล่งผลิตและเผยแพร่สารสนเทศ

แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นจ าแนกตามแหล่งผลิตและเผยแพร่สารสนเทศ แบ่งได้เป็น 4

กลุ่ม ได้แก่ แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นสถาบัน แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบุคคล แหล่งสารสนเทศ

ท้องถิ่นสื่อมวลชน แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบนอินเทอร์เน็ต และแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นประเภท

ชุมชนและแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นเฉพาะเรื่อง (ฉวีลักษณ์ บุณยะกาญจน. 2554 : 4 ; ทัศนา

หาญพล. 2554 : 3-16-3-17 ; นฤมล รักษาสุข. ออนไลน์. 2553) ดังนี้

2.1 แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นสถาบัน มีความส าคัญต่อการศึกษาและการเรียนรู้

เป็นสถาบันบริการสารสนเทศหรือองค์กรสารสนเทศที่รวบรวมและให้บริการสารสนเทศ ได้แก่

ห้องสมุด พิพิธภัณฑ์ ศูนย์ข้อมูล หอจดหมายเหตุ หน่วยงานราชการ และสถาบันบริการ

สารสนเทศเชิงพาณิชย์

แหล่งสารสนเทศค าบอก

1. ผู้เชี่ยวชาญในสาขาวิชา

2. ปราชญ์ชาวบ้าน

หลักฐานค าบอก

1. แบบสัมภาษณ์ แบบสังเกต

2. วัสดุบันทึกเสียง

3. ภาพถ่าย

สารสนเทศค าบอก

1. ขนบธรรมเนียม ได้แก่ พิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญ เทศกาลสงกรานต์

2. จารีตประเพณี ได้แก่ ฮีตสิบสอง คองสิบสี่

3. ค าบอก ได้แก่ ประเพณีเลี้ยงผี ต านานปราสาทหินพิมาย

4. ประวัติศาสตร์ค าบอก ได้แก่ ค าบอกเล่าของหลวงปู่มั่นเรื่องประวัติความเป็นมาของ

พระแก้วมรกต

5. วรรณกรรมมุขปาฐะ ได้แก่ กฤษณาสอนน้อง ผญา นิทาน

23

2.1.1 ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) เป็นหน่วยงานที่รวบรวม

ข้อมูลทางมานุษยวิทยาวัฒนธรรมที่ส าคัญ ได้แก่ พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นในประเทศไทย งานวิจัยทาง

ชาติพันธุ์ จารึกในประเทศไทย จดหมายเหตุทางมนุษยวิทยา หนังสือเก่าชาวสยาม มานุษยวิทยา

กายภาพ ฐานข้อมูลกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย แหล่งโบราณคดีท่ีส าคัญในประเทศไทย เป็นต้น

ภาพที่ 2.2 เว็บไซต์ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

ที่มา : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). ออนไลน์. 2557.

24

2.1.2 หอศิลป์จินตนาการ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา ก่อตั้งในปี 2554

โดยตั้งอยู่ทีอ่าคาร 26 โปรแกรมวิชาทัศนศิลป์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัย

ราชภัฏนครราชสีมา หอศิลป์มี 1ชั้น จัดแสดงผลงานจิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ์ ศิลปไทย

และ สื่อผสม พร้อมทั้งใช้ในการจัดกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การจัดสัมมนา ประมูลผลงานศิลปะ เป็นต้น

ภาพที่ 2.3 ป้ายหอศิลป์จินตนาการ

ที่มา : มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา. หอศิลป์จินตนาการ. 2554.

25

ภาพที่ 2.4 การแสดงงานศิลปกรรม

ที่มา : มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา. หอศิลป์จินตนาการ. 2554.

2.2 แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบุคคล เป็นสารสนเทศท้องถิ่นที่เกิดจากความรู้และ

ทักษะพิเศษของบุคคล โดยใช้ความรู้ของตนเพ่ือเผยแพร่และถ่ายทอดในเรื่องภูมิปัญญาพ้ืนบ้าน

ภูมิปัญญาชาวบ้าน ภูมิปัญญาท้องถิ่น และภูมิปัญญาไทย ตลอดจนเป็นบุคคลที่ใช้ความรอบรู้และ

ทักษะเพ่ือแก้ไขปัญหาหรือพัฒนาคุณภาพชีวิตของตน ครอบครัวและท้องถิ่น จนกระทั่งประสบ

ความส าเร็จเป็นแบบอย่างหรือต้นแบบเป็นที่ยอมรับแก่สาธารณชน บุคคลที่มีลักษณะดังกล่าว

จัดเป็นผู้ทรงภูมิปัญญา ซึ่งเป็นบุคคลที่ส านักงานเลขาธิการสภาการศึกษา ด าเนินการสรรหาและ

คัดเลือกเพ่ือประกาศและยกย่องเชิดชูเกียรติให้เป็น ครูภูมิปัญญาไทย (ส านักงานเลขาธิการสภา

การศึกษา. 2551 : 12-13) ดังแสดงในตารางที่ 2.1

26

ตารางที่ 2.1 ครูภูมิปัญญาไทย

ภูมิปัญญาไทย ชื่อ-สกุล/

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่

ความช านาญ/ประสบการณ์

1. ด้านเกษตรกรรม นายอนันต์ กรอบเงิน

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 7

จังหวัดแม่ฮ่องสอน

มีความรอบรู้และเชี่ยวชาญการเกษตรผสมผสาน

ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียงด้วยการปลูกพืช

หลากหลายชนิด หมุนเวียนตลอดปี มีการเลี้ยง

สัตว์ ผลิตปุ๋ยอินทรีย์จากวัสดุเหลือใช้ในไร่สวน

ริเริ่มประดิษฐ์เครื่องพลังน้ าเพ่ือใช้ในการเกษตร

และสามารถเชื่อมต่อกับหม้อแปลงเป็น

กระแสไฟฟ้าใช้ในครัวเรือน

2. ด้านอุตสาหกรรม

และหัตถกรรม

นางกองนาง กองเกิด

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 7

จังหวัดชัยภูมิ

มีความรู้และเชี่ยวชาญด้านการทอผ้าไหมและ

ไหมมัดหมี่ การย้อมสีธรรมชาติ คิดค้นสี

ธรรมชาติจากวัสดุพืชในท้องถิ่นออกแบบ

ลวดลายผ้า ลายการบินไทย ลายสวรรค์เบี่ยง

ลายนกแก้ว ลายผีเสื้อ เพ่ือให้ได้สีที่หลากหลาย

มีคุณภาพ ได้รับเครื่องหมายรับรองมาตรฐาน

ผลิตภัณฑ์ผ้าไหมไทย “นกยูงทอง”

3. ด้านการแพทย์

แผนไทย

นายสมบูรณ์ ใจสูง

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 6

จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

มีความรู้และเชี่ยวชาญการรักษาโรคต่าง ๆ

โดยเฉพาะการประสานกระดูกท่ีแตกหักให้

ติดกัน โรคอัมพฤกษ์ โรคมะเร็ง โรคเบาหวาน

ฯลฯ ด้วยการปรุงยาแผนโบราณ มีความรอบรู้

เกี่ยวกับสรรพคุณสมุนไพรที่ปลูกไว้ในพ้ืนที่ของ

27

ตารางที่ 2.1 (ต่อ)

ภูมิปัญญาไทย ชื่อ-สกุล/

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่

ความช านาญ/ประสบการณ์

ตนมากกว่า 150 ชนิด นอกจากนี้ได้ตั้ง “ศูนย์

เรียนรู้การแพทย์พื้นบ้านไทย” และศูนย์อบรม

พืชสมุนไพรพื้นบ้านไทยและการใช้ประโยชน์

ในโครงการทรัพยากรธรรมชาติ ตาม

พระราชด าริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา

สยามบรมราชกุมารี

4. ด้านการจัดการ

ทรัพยากรธรรมชาติ

และสิ่งแวดล้อม

พระครูไพบูลย์พัฒนาภิรักษ์

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 7

จังหวัดเชียงราย

พระนักพัฒนาที่มีความรู้และเชี่ยวชาญเผยแพร่

พุทธศาสนา โดยการน าหลักธรรมมาเป็น

กุศโลบายในการอนุรักษ์ผืนป่าจ านวน 7,200

ไร่ ให้เป็นป่าต้นน้ าที่สมบูรณ์ด้วย

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ด้วย

ความที่เป็นผู้มุ่งมัน่ท างานด้วยจิตสาธารณะ

มองการณ์ไกลแบบองค์รวม จึงคิดริเริ่ม

ด าเนินงานโครงการต่าง ๆ อาทิ โครงการบ้าน

ชุ่มเมืองเย็น โครงการสะดือล้านนา โครงการ

วังมัจฉา โครงการเขื่อนดอยงู ฯลฯ จนประสบ

ผลส าเร็จ

5. ด้านกองทุน

และธุรกิจชุมชน

นายพรมมินทร์ พวงมาลา

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 7

จังหวัดเชียงใหม่

มีความรู้และเชี่ยวชาญด้านกองทุนและธุรกิจ

ชุมชน ริเริ่มจัดตั้งกองทุนกลุ่มอาชีพต่าง ๆ

ด้วยความทุ่มเทเสียสละ เพ่ือแก้ไขปัญหาของ

ชุมชนในด้านเงินทุน อาชีพและรายได้ ด้วย

การน าหลักคุณธรรม 5 ประการ มาบริหาร

6. ด้านศิลปกรรม นายอานนท์ ไชยรัตน์ มีความรู้ความเชี่ยวชาญทางด้านการตีกลอง

28

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 7

จังหวัดเชียงใหม่

และการท ากลองพ้ืนบ้านล้านนา อาทิ การตี

กลองสะบัดชัย กลองตึงโนง กลองปู่เจ่กลอง

มองเชิง อีกท้ังเชี่ยวชาญในการฟ้อนดา เป็นผู้

สืบสานการละเล่นพื้นบ้านล้านนา “บะข่างโว”

ตารางที่ 2.1 (ต่อ)

ภูมิปัญญาไทย ชื่อ-สกุล/

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่

ความช านาญ/ประสบการณ์

ริเริ่มจัดตั้งศูนย์การเรียนศิลปวัฒนธรรม

พ้ืนบ้านล้านนา “สลีปิงจัยแก้วกว้าง”

7. ด้านภาษาและ

วรรณกรรม

นายสันติ อภัยราช

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 6

จังหวัดก าแพงเพชร

มีความรู้ ความเชี่ยวชาญด้านภาษาและ

วรรณกรรมท้องถิ่น ได้เริ่มสร้างสรรค์และ

พัฒนางานที่มีคุณค่าต่อการศึกษาจ านวน

มาก โดยศึกษาค้นคว้า เขียนและรวบรวม

วรรณกรรมท้องถิ่น เช่น เรื่องทุ่งมหาราช

นครชุม เมืองไตรตรึงษ์กับประวัติศาสตร์

ก าแพงเพชร งานวิจัยเรื่องการแสดงพ้ืนบ้าน

ของชุมชนโบราณก าแพงเพชร จัดท าหลักสูตร

เอกสารประกอบการเรียนรู้พัฒนาให้เหมาะสม

กับท้องถิ่น ส าหรับการน าไปศึกษาค้นคว้าและ

อ้างอิงให้เป็นมรดกทางภาษาและวัฒนธรรม

และมีคุณค่าต่อวงวรรณกรรม

8. ด้านปรัชญา

ศาสนาและ

ประเพณี

นายเกรียงศักดิ์ แรกข้าว

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 7

จังหวัดพะเยา

มีความรู้ความเชี่ยวชาญเป็นผู้น าด้านการ

ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ศาสนพิธีล้านนา

เช่น พิธีบวงสรวงบูรพกษัตริย์ล้านนา พิธีสืบ

ชะตา พิธีส่งเคราะห์ส่งแถน เป็นผู้สืบสาน

อนุรักษ์ประเพณีดั้งเดิมไว้ ด้วยการถ่ายทอด

29

และเป็นวิทยากรให้ความรู้ให้ค าปรึกษา

9. ด้านโภชนาการ นางศรีสมร คงพันธ์

ครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 2

ได้รับการยกย่องจากส านักงานคณะกรรมการ

การศึกษาแห่งชาติ ส านักนายกรัฐมนตรี ให้

เป็นครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ 2 ภาคกลางและ

ตะวันออก ด้านโภชนาการ (อาหารไทย)

ประจ าปี 2545

2.3 แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นสื่อมวลชน ท าหน้าที่เผยแพร่ข้อมูลข่าวสาร ทันสมัย

และทันต่อเหตุการณ์ สื่อมวลชนที่กล่าวถึงนี้ ได้แก่ คอลัมน์ข่าวในหนังสือพิมพ์ เช่น มติชน

ไทยรัฐ เป็นต้น ส าหรับวิทยุโทรทัศน์ เช่น สถานีวิทยุโทรทัศน์ช่อง 9 อ.ส.ม.ท. และ

สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส เป็นต้น

2.4 แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบนอินเทอร์เน็ต ประกอบด้วย เว็บไซต์และฐานข้อมูล

ต่าง ๆ ทางด้านสารสนเทศท้องถิ่น ได้แก่ เว็บไซต์จังหวัดนครราชสีมา เว็บไซต์จังหวัดมหาสารคาม

และเว็บไซต์จังหวัดขอนแก่น ฐานข้อมูลสารสนเทศท้องถิ่นบนอินเทอร์เน็ต ฐานข้อมูลท้องถิ่น

จังหวัดอุบลราชธานี ฐานข้อมูลท้องถิ่นออนไลน์ และฐานข้อมูลพิพิธภัณฑ์ในประเทศไทย

2.4.1 เว็บไซต์ไทยต าบลดอทคอม น าเสนอข้อมูลต าบล ผลิตภัณฑ์ รายการ

ค้นหาข้อมูลสินค้า ค้นหาสินค้าและกลุ่มอาชีพ ธุรกิจ (SMEs) และสถานที่ท่องเที่ยว

30

ภาพที่ 2.5 เว็บไซต์ไทยต าบลดอทคอม

ที่มา : เว็บไซต์ไทยต าบลดอทคอม. ออนไลน์. 2557.

2.4.2 ฐานข้อมูลพิพิธภัณฑ์ในประเทศไทย รวบรวมและน าเสนอข้อมูล

พิพิธภัณฑ์จากท่ัวประเทศ มีการแบ่งปันประสบการณ์ชมพิพิธภัณฑ์ ฐานข้อมูล มีรายชื่อพิพิธภัณฑ์

รวม 1,357 แห่ง

ภาพที่ 2.6 ฐานข้อมูลพิพิธภัณฑ์ในประเทศไทย

ที่มา : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). ออนไลน์. 2557.

31

2.5 แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นประเภทชุมชนและแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นเฉพาะเรื่อง

ได้แก่ ชุมชน แหล่งสารสนเทศที่ส าคัญในชุมชน โบราณสถาน ตลาดน้ าที่เป็นแหล่งสารสนเทศ

ท้องถิ่นหรือน าเสนอและเผยแพร่สารสนเทศด้านวัฒนธรรมท้องถิ่นไทย แหล่งสารสนเทศท้องถิ่น

เฉพาะเรื่อง เน้นเนื้อหาเฉพาะเรื่อง ได้แก่ คลังสารสนเทศของสถาบันนิติบัญญัติ คลังข้อมูล

สารสนเทศระดับภูมิภาค (ภาคใต้) และคลังข้อมูลสารสนเทศข้าวเชิงลึก (ส านักงานพัฒนาการวิจัย

การเกษตร)

2.5.1 ตลาดน้ าทุ่งบัวชม ตั้งอยู่ที่ อ าเภอวังน้อย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ติด

ถนนพหลโยธินขาออก กม.78 ถนนวังน้อย - สระบุรี ตลาดน้ าทุ่งบัวชมมีเนื้อที่ทั้งหมด 18 ไร่ เป็น

แหล่งท่องเที่ยวของกินของฝากท่ีน าแนวคิดผสมผสานระหว่างสมัยเก่าย้อนยุคกับแนวคิดร่วมสมัยมา

สร้างสรรค์เป็นแหล่งท่องเที่ยวสบาย ๆ ภายในพ้ืนที่ส่วนต่าง ๆ ของตลาดมีการน าชื่อต าบลของ

อ าเภอวังน้อยมาตั้งเป็นชื่ออาคาร เช่น อาคารวังน้อย อาคารสนับทึบ อาคารล าตาเสา อาคารบ่อ

ตาโล อาคารล าไทร อาคารข้าวงาม อาคารหันตะเภา อาคารชะแมบ อาคารวังจุฬา เป็นต้น ทั้งยัง

มีจุดเด่นเรื่องของกินของฝากที่คัดสรร เช่น เครื่องประดับ เครื่องจักรสาน สินค้าหัตถกรรม

เสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย ปลาตะเพียนใบลาน ตุ๊กตาชาววัง งอบ บ้านเรือนไทยจ าลอง มีดอรัญญิก

หม้อดินเผา หินแกะสลัก โรตีสายไหม ผลิตภัณฑ์จากศูนย์ศิลปาชีพบางไทร ฯลฯ และมีการแสดง

สืบสานต านานไทยให้ชมวันละ 4 รอบ นอกจากนี้ยังมีส่วนที่เป็นจุดเด่นของตลาดน้ าทุ่งบัวชม ได้แก่

รูปหลวงปู่ทวดองค์ใหญ่ยืนอยู่หน้าตลาด หุ่นยนต์ขนาดยักษ์ พร้อมหุ่นจ าลองอีกหลายตัว ให้

นักท่องเที่ยวมาถ่ายรูปคู่เป็นที่ระลึก ตลาดเปิดตั้งแตเ่วลา 10.00-20.00 น.

32

ภาพที่ 2.7 ตลาดน้ าทุ่งบัวชม อ าเภอวังน้อย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ที่มา : พันธุ์ทิพย์ดอทคอม. ออนไลน์. 2557.

2.5.2 วัดม่วง ตั้งอยู่หมู่ที่ 6 ต าบลหัวสะพาน อ าเภอวิเศษชัยชาญ จังหวัด

อ่างทอง ภายในวัดมีสถานที่ส าคัญหลายแห่ง เช่น พระอุโบสถล้อมรอบด้วยกลีบบัวสีชมพูขนาด

ใหญ่ที่สุดในโลก วิหารแก้ว ชั้นล่างเป็นพิพิธภัณฑ์วัตถุมงคลและวัตถุโบราณ ชั้นบนประดิษฐาน

พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ เนื้อเงินแท้ องค์แรกองค์เดียวที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย

33

ภาพที่ 2.8 วัดม่วง ต าบลหัวสะพาน จังหวัดอ่างทอง

ที่มา : วัดม่วง. ออนไลน์. 2557.

ดังนั้น การจ าแนกประเภทของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น ล้วนมีความเกี่ยวข้องกับแหล่ง

สารสนเทศค าบอก แหล่งสารสนเทศที่เป็นเอกสาร แหล่งสารสนเทศที่ไม่เป็นเอกสาร แหล่ง

สารสนเทศท้องถิ่นสถาบัน แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบุคคล แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นสื่อมวลชน

แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบนอินเทอร์เน็ต และแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นประเภทชุมชนและแหล่ง

สารสนเทศท้องถิ่นเฉพาะเรื่อง

กรณีศึกษาแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น

ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา เป็นหน่วยงานที่ท าหน้าที่

ในการอนุรักษ์ ส่งเสริม ท านุบ ารุง และเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมของชาติและท้องถิ่น ตลอดจนเป็น

องค์กรแห่งความรู้ ภูมิปัญญา และส่งเสริมพลังการมีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนงานศิลปวัฒนธรรม

เป็นแหล่งศึกษาหาความรู้ด้านภูมิปัญญาและศิลปวัฒนธรรมของจังหวัดนครราชสีมาและภูมิภาค

ตะวันออกเฉียงเหนือ ก่อให้เกิดการพัฒนาเศรษฐกิจเชิงสร้างสรรค์อันน าไปสู่การสร้ างคุณค่าและ

มูลค่าเพ่ิมทางศิลปวัฒนธรรม อันเป็นรากฐานส าคัญของชุมชนให้เกิดความเข้มแข็งยั่งยืน (ส านัก

ศิลปะและวัฒนธรรม. 2557 : 12, 20) โดยมีปรัชญา วิสัยทัศน์ พันธกิจ วัตถุประสงค์ นโยบาย

และการให้บริการ ดังนี้

34

1. ปรัชญา

ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา มีปรัชญาในการ

ด าเนินงาน คือ สืบสานมรดกวัฒนธรรม น าภูมิปัญญาท้องถิ่น สู่วิถีชีวิตที่ดีงาม

2. วิสัยทัศน์

ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา มีวิสัยทัศน์ ในการ

ด าเนินงาน คือ วัฒนธรรมน าการพัฒนาวิถีชีวิตและสังคม

3. พันธกิจ

ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา มีพันธกิจ ในการ

ด าเนินงาน ดังนี้

3.1 ตระหนักถึงคุณค่าในมรดกทางวัฒนธรรมของจังหวัดนครราชสีมา และมุ่งมั่นที่

จะพัฒนา ส่งเสริม เผยแพร่วัฒนธรรมของชาติ

3.2 ส่งเสริมการศึกษาวิจัยมรดกวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น

3.3 ปลูกฝังคุณลักษณะ และค่านิยมทางวัฒนธรรมที่เหมาะสมแก่สังคม

4. วัตถุประสงค์

ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา มีวัตถุประสงค์ในการ

ด าเนินงาน ดังนี้

4.1 ศึกษาค้นคว้าวิจัยทางวัฒนธรรมท้องถิ่นทุกสาขา เพ่ือเป็นข้อมูลพ้ืนฐานของวิถี

ชีวิตชุมชน น าผลวิจัยมาจัดระบบเครือข่ายข้อมูลและท าการเผยแพร่แลกเปลี่ยน

4.2 จัดระบบข้อมูลแหล่งศิลปกรรมท้องถิ่น ส่งเสริมการฟื้นฟูอนุรักษ์แหล่งศิลปกรรม

ท้องถิ่นอย่างต่อเนื่อง

4.3 จัดหอวัฒนธรรมเพื่อให้เป็นแหล่งแลกเปลี่ยนค้นคว้าทางวัฒนธรรมท้องถิ่น

4.4 ส่งเสริมเผยแพร่และแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย

4.5 ปลุกจิตส านึกให้ประชาชนเห็นคุณค่าความงามของมรดกทางวัฒนธรรมและ

ภูมิปัญญาท้องถิ่น

4.6 ส่งเสริมคุณธรรมให้กับนักศึกษาและบุคคลทั่วไป

4.7 สืบสานฟ้ืนฟู พัฒนาศิลปวัฒนธรรมภูมิปัญญาท้องถิ่น เพ่ือประโยชน์ทาง

การศึกษาเศรษฐกิจและสังคม

35

5. นโยบาย

ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา มีนโยบายในการ

ด าเนินงาน ดังนี้

5.1 ท านุ บ ารุง อนุรักษ ์ และส่งเสริมเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรม และภูมิปัญญา

5.2 ศึกษาวิจัย ศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น

5.3 สร้างเครือข่ายความร่วมมือทางศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น

5.4 ส่งเสริมให้นักศึกษา ประชาชนทั่วไป ได้มีส่วนร่วมในการด าเนินกิจกรรมทาง

ศาสนาศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น

5.5 ส่งเสริมให้นักศึกษามีจริยธรรม ยึดมั่นในคุณธรรม

5.6 จัดหอวัฒนธรรม บ้านโคราช แหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรม

5.7 ศึกษา อนุรักษ์ แหล่งสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติและศิลปกรรม

5.8 จัดท าระบบประกันคุณภาพงานวัฒนธรรม

6. การให้บริการ

ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา มีการให้บริการ ดังนี้

6.1 เปิดบริการให้เข้าเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์เมืองนครราชสีมา อยู่ชั้น 2 อาคาร 10

มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา โดยเปิดบริการทุกวัน เว้นวันหยุดนักขัตฤกษ์ เวลา 08.30-

16.00 น. ผู้สนใจเข้าชมฟรี

6.2 เปิดบริการห้องสารสนเทศทางศิลปะและวัฒนธรรม ให้บริการสืบค้นและวิจัย

ด้านวิชาการ ข้อมูล เอกสารทางด้านวัฒนธรรมท้องถิ่น อยู่ชั้น 2 อาคาร 10 มหาวิทยาลัยราชภัฏ

นครราชสีมา โดยเปิดบริการทุกวัน เว้นวันหยุดนักขัตฤกษ์ เวลา 08.30-16.00 น.

6.3 การบริการทางวิชาการ โดยเป็นวิทยากรให้ความรู้เรื่องวัฒนธรรมท้องถิ่น

6.4 เผยแพร่ศิลปะและวัฒนธรรม บริการชุมชนด้วยการแสดงดนตรีและนาฏศิลป์

พ้ืนบ้าน ด้วยวงดนตรีโปงลางและนาฏศิลป์ไทย

6.5 ร่วมสืบสานงานพระพุทธศาสนา

36

ภาพที่ 2.9 ส านักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภฏันครราชสีมา.

ที่มา : มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา. ส านักศิลปะและวัฒนธรรม. ออนไลน์. 2558.

ภาพที่ 2.10 พิพิธภัณฑ์เมืองนครราชสีมา มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา.

ที่มา : มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา. ส านักศิลปะและวัฒนธรรม. ออนไลน์. 2558.

37

สรุป

แหล่งสารสนเทศท้องถิ่น เป็นแหล่งรวบรวมให้บริการสารสนเทศท้องถิ่นในรูปแบบที่

หลากหลาย โดยมีเนื้อหาเกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาชาวบ้าน วัฒนธรรมความเป็นอยู่

ศิลปะการละเล่น สถานที่ส าคัญที่อยู่ในชุมชน เป็นต้น แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นมีความส าคัญต่อ

การด ารงชีวิตประจ าวันของคนในท้องถิ่น ท าให้คนในท้องถิ่นสามารถน าสารสนเทศมาใช้ให้เกิด

ประโยชน์ต่อตนเองและส่วนร่วม การจ าแนกประเภทของแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น จ าแนกตามแหล่ง

ที่เกิด ได้แก่ แหล่งสารสนเทศค าบอก แหล่งสารสนเทศที่เป็นเอกสาร แหล่งสารสนเทศที่ไม่เป็น

เอกสาร ตลอดจนแหล่งสารสนเทศที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและแหล่งที่มนุษย์สร้างขึ้น ส่วนการ

จ าแนกแหล่งสารสนเทศตามแหล่งผลิตและบริการสารสนเทศ สามารถแบ่งได้เป็น 5 กลุ่ม เช่น

แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นสถาบัน แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบุคคล แหล่งสารสนเทศท้องถิ่น

สื่อมวลชน แหล่งสารสนเทศท้องถิ่นบนอินเทอร์เน็ต และแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นประเภทชุมชน

และแหล่งสารสนเทศท้องถิ่นเฉพาะเรื่อง รวมถึงกรณีศึกษาแหล่งสารสนเทศท้องถิ่น ส านักศิลปะ

และวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา